9. Tradycyjne kulinarne produkty kuchni regionalnej Kociewia

9. Tradycyjne kulinarne produkty kuchni regionalnej Kociewia

Ważnym elementem dziedzictwa kulturowego są tradycyjne kulinarne produkty kuchni

regionalnej. Takie pojmowanie dziedzictwa kulturowego pozwala traktować potrawy regionalne jako element kultury. Gospodarstwa agroturystyczne, które oferują turystom dania kuchni regionalnej, czynnie włączają się w proces promocji kultury regionu. Pobyt na wsi, w gospodarstwie agroturystycznym stwarza możliwość bezpośredniego, codziennego kontaktu z kulturą, a wraz z tym lepsze jej poznanie. Produkty i potrawy regionalne są samodzielnymi atrakcjami lub stanowią część szerszego produktu turystycznego, tym samym podnosząc walory i atrakcyjność turystyczną całego regionu. Pobyt w gospodarstwie agroturystycznym posiada również walor edukacyjny, łącząc w sobie tradycję, rozumianą jako dziedzictwo kulturowe i innowacyjność w postaci mody na zdrowy styl życia. Wiele polskich wsi jest uznanych za centra polskiej kultury i warto je poznać [Kubal 2011, s.80].

Kuchnia odgrywa ogromną rolę w promocji każdego regionu, szczególnie ze względu na swoja różnorodność, specyficzność typowych dla danego regionu produktów

żywnościowych i potraw. Żywność narodowa i regionalna stanowi dla wszystkich turystów istotny element historii, kultury narodu i poszczególnych regionów [Jędrysiak 2008, s.89].

Tradycyjna kuchnia ma istotne znaczenie dla każdego państwa, szczególnie w aspekcie członkostwa w Unii Europejskiej oraz postępujących procesów globalizacji. Dlatego Unia Europejska podjęła inicjatywę powołania Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego (ESRDK). Pomysł tworzenia tej Sieci narodził się i został wcielony w życie w południowo-wschodniej Skanii w Szwecji i na duńskiej wyspie Bornholm w 1995 r. W obu regionach władze regionalne i lokalne przedsiębiorstwa zaczęły odczuwać potrzebę wspólnej promocji i stymulowania rozwoju regionalnej tożsamości kulinarnej. ESRDK powstała po to, by ułatwić konsumentom i turystom odnalezienie,

degustację i zakup lokalnej i regionalnej żywności w Europie. Podstawowa zasada, którą kierują się Szwedzi – twórcy ESRDK, to ścisły związek wyrobu z regionem. Potrawa musi się opierać na surowcach uzyskanych lokalnie. W swoich działaniach ESRDK skupia się na najnowszych trendach doświadczania pełni doznań kulinarnych. Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego jest symbolem najwyższej jakości tradycyjnej żywności lokalnej i promuje nie tylko żywność, ale całe dziedzictwo kulturowe regionu. Konsumenci coraz bardziej zwracają uwagę na pochodzenie żywności oraz związane z nią tradycje, historię i kulturę, nastawieni są na „odczuwanie” jej wszystkimi zmysłami. Sieć wykorzystuje także szybko wzrastający popyt na żywność naturalną, bezpieczną, smaczną i produkowaną lokalnie.

Do głównych celów ESRDK można zaliczyć (www.aktywnawies.pl/europejska-siec-regionalnego): • rozwój i promocję rynku żywności tradycyjnej opartej na lokalnych zasobach surowców; • rozwój współpracy oraz wymianę wiedzy i doświadczeń wszystkich członków sieci; • rozwój współpracy pomiędzy regionami działającymi w ramach Europejskiej Sieci Dziedzictwa

Kulinarnego; • wzmocnienie tożsamości regionalnej; • wskazanie konsumentom i turystom miejsc o regionalnej ofercie kulinarnej; • stymulowanie ruchu turystycznego poprzez rozwój atrakcyjności kulinarnej regionu; • rozwój i wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzmacnianie ich konkurencyjności; • zwiększanie zainteresowania producentów i konsumentów żywnością wysokiej jakości; • rozwój regionalny; • tworzenie nowych miejsc pracy.

W Polsce została utworzona Lista Produktów Tradycyjnych na mocy Ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych [Dz. U. z 2005 r. , nr 10, poz. 68]. Z wnioskiem o wpis wyrobu na tę listę występują sami producenci. Taki wniosek składa się do właściwego miejscowo marszałka województwa, który dokonuje jego oceny i przed wydaniem ostatecznej decyzji zwraca się do izby gospodarczej zrzeszającej producentów wyrobów tradycyjnych o wydanie opinii na temat danego produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego. W przypadku pozytywnej weryfikacji wniosku marszałek województwa przesyła go do ministra rolnictwa i rozwoju wsi, który wpisuje produkt na Listę Produktów Tradycyjnych.

Jednym z głównych celów powstania Listy Produktów Tradycyjnych jest dostarczenie wszystkim zainteresowanym informacji na temat wpisanych na nią produktów żywnościowych i potraw. Lista ta stanowi swego rodzaju przewodnik po tradycyjnej i regionalnej kuchni polskiej. Produkty, które znalazły się na niej, mają wyjątkowe cechy i właściwości, a co za tym idzie — stały się elementem dziedzictwa kulturowego i tożsamości społeczności lokalnej. Znajdujące się na liście produkty są wytwarzane za pomocą tradycyjnych metod oraz receptur stosowanych od co najmniej 25 lat, przy czym większość z nich według przepisów przekazywanych od wieków, z pokolenia na pokolenie. Produkty ubiegające się o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych powinny stanowić element tożsamości społeczności lokalnej i należeć do dziedzictwa kulturowego regionu, w którym są wytwarzane. W Unii Europejskiej takie produkty cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem. Europejczycy coraz chętniej kupują żywność produkowaną tradycyjnymi metodami z lokalnych surowców, dającą — w przeciwieństwie do produkcji masowej — gwarancję najwyższej jakości. Dla świadomych konsumentów jedzenie to także

styl życia, dbałość o środowisko naturalne oraz własne zdrowie. Tradycyjna polska żywność z całą pewnością może spełnić te oczekiwania [Woźniczko, Jędrysiak, Orłowski 2015, s.234].

Uznanie tradycyjnego charakteru produktów ułatwia producentom ubieganie się o rejestrację rodzimych specjałów w europejskim systemie Chronionych Oznaczeń Geograficznych. Wpisanie nazwy wyrobu na krajową Listę Produktów Tradycyjnych to znakomity punkt wyjścia do rozpoczęcia procesu rejestracji i wysłania wniosku do Komisji Europejskiej, a co za tym idzie — dotarcia do znacznie większej liczby smakoszy.

Lista Produktów Tradycyjnych cieszy się coraz większą popularnością zarówno wśród producentów, jak i konsumentów. Produkty, które na niej się znajdują, są również obiektem zainteresowania mediów, co stanowi dla nich doskonałą

promocję. O sukcesie Listy Produktów Tradycyjnych świadczy także szybkość, z jaką wydłuża się ten spis wyjątkowych wyrobów. Pierwszy produkt pojawił się na liście 20 lipca 2005 r., a po dziesięciu latach jej istnienia zostało na nią wpisanych już prawie 1400 kolejnych specjałów, których stale przybywa. Są to m.in.: słynne i znakomite polskie wędliny, chleby, kwaszone ogórki, kiszona kapusta, rozmaite sery, miody, grzyby, a także przeróżne napoje alkoholowe i bezalkoholowe, dania i potrawy oraz wiele innych. Ze względu na to, że Polska posiada niezliczone bogactwo specyficznych wyrobów, które są wyrazem naszej wielowiekowej tradycji kulinarnej, z roku na rok Lista Produktów Tradycyjnych będzie się wydłużać.

Obecnie na Liście Produktów Tradycyjnych17 znajduje się 1636 produktów (stan na 08 stycznia 2017 r.), podzielonych według 10 kategorii: • produkty mleczne; • produkty mięsne; • produkty rybołówstwa • warzywa i owoce; • wyroby piekarnicze i cukiernicze; • oleje i tłuszcze; • miody; • gotowe dania i potrawy; • napoje; • inne produkty.

Produkty z regionu Kociewia wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych: Miód z maślanki

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 19.02.2008 kategoria produktu: produkt mleczny

pochodzenie produktu/jego opis

Wieś Łąg, gmina Czersk na Pojezierzu Południowo - pomorskim w regionie Borów Tucholskich;

17 Pełną aktualną Listę Produktów Tradycyjnych można znaleźć na stronie internetowej: http://www.minrol.gov.pl/pol/ Jakosc-zywnosci/Produkty-regionalne-i-tradycyjne/Lista-produktow-tradycyjnych/

Boczek wieprzowy wędzony

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 01.11.2009 kategoria produktu: produkt mięsny

pochodzenie produktu/jego opis

Mieszkańcy gminy Czersk należącej do powiatu chojnickiego to mieszanina Zaboraków, Borowiaków i Kaszubów. Tamtejsza ludność w przeszłości trudniła się pasterstwem, łowiectwem, bartnictwem, rybołówstwem i smolarstwem. Powszechnie również hodowano świnie.

Kaczka z jabłkami z Borów Tucholskich

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 15.05.2014 kategoria produktu: produkt mięsny

pochodzenie produktu/jego opis

Kaczka z jabłkami z Borów Tucholskich podawana była najczęściej z ziemniakami i obgotowaną białą lub czerwoną kapustą.

Karbonada (karbónadel, karmonadel)

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 26.01.2015 kategoria produktu: produkt mięsny

pochodzenie produktu/jego opis

Wieś Łąg, gmina Czersk, karbonadę przygotowywano z mięsa wieprzowego – smażone mięso ze schabu o owalnym kształcie z kością z jednej strony.

Kurczak wędzony po kociewsku

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 18.05.2007 kategoria produktu: produkt mięsny

pochodzenie produktu/jego opis

Pieczony cały kurczak ze skórką, ma barwę złotobrązową, wewnątrz białe mięso, smak wędzonego mięsa.

Potrawka z kury po kociewsku

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 29.02.2008 kategoria produktu: produkt mięsny

pochodzenie produktu/jego opis

Warto wiedzieć, że południowo-zachodnia część Kociewia, leżąca na skraju Borów Tucholskich, jest krainą silnie zalesioną, gleby są mało urodzajne, przeważnie piaszczyste, mało przydatne dla rolnictwa. Potrawka to kawałki mięsa drobiowego

ze skórą w białym sosie z rodzynkami, dekorowane agrestem, na przekroju widoczna kość i jasnobrązowe mięso.

Czarna jagoda we własnym soku

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 24.03.2009 kategoria produktu: warzywa i owoce

pochodzenie produktu/jego opis

Produkt pochodzi z Kociewia. Są to okrągłe ciemne jagody zatopione w soku, smak - jest lekko słodki o intensywnym aromatycznym zapachu.

Kociewska bania (Dynia po Królewsku)

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 24.04.2007 kategoria produktu: warzywa i owoce

pochodzenie produktu/jego opis

Dynia, nazywana po kociewsku „banią” to warzywo bardzo często spotykane w kociewskich przydomowych ogródkach. Owoce dyni są bardzo duże, a nasiona są jadalne i zawierają 30-50% tłuszczu. Można ją przyrządzać na wiele sposobów. „Dynia po Królewsku” to prostokątne paski żółtej dyni ułożone w zalewie miodowo-octowej.

Konfitura borówkowa z Borów Tucholskich

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 20.03.2009 kategoria produktu: warzywa i owoce

pochodzenie produktu/jego opis

Owocem borówki jest początkowo nieduża jagoda o kwaskowato-gorzkim smaku, która wraz z dojrzewaniem uzyskuje czerwoną i błyszczącą skórkę. Jednym z głównych zajęć Borowiaków było właśnie zbieranie owoców leśnych, z których przygotowywano różne przetwory na zimę lub też sprzedawano je na targach.

Konfitura z żurawiny po mermecku

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 14.06.2006 kategoria produktu: warzywa i owoce

pochodzenie produktu/jego opis

Wieś kociewska – Mermet. Konfitura z żurawiny po mermecku wytwarzana jest zgodnie z recepturą rodzinną od ponad 25 lat. Przepis przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. Smak i zapach konfitury – owocowo-spirytusowy, aromat żurawiny. data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 22.01.2008 kategoria produktu: warzywa i owoce

pochodzenie produktu/jego opis

Wieś Lipy - gmina Stara Kiszewa (część gminy należy do Kaszub, część do Kociewia). Wygląd pikli to podłużne żółtawe kawałki ogórka bez skórki, barwa – jasnożółta, smak – słodko-kwaśny, aromat - przypraw, konsystencja – lekko sprężyste.

Bómbómy z dekla

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 06.06.2014 kategoria produktu: wyroby piekarnicze i cukiernicze

pochodzenie produktu/jego opis

Od XIX w. urodzajne pagórki pomiędzy Gniewem i Pelplinem oraz pola na Nizinie Walichnowskiej leżące na Kociewiu, stały się zagłębiem słynącym z uprawy buraków cukrowych. Gospodynie wiejskie na Kociewiu z cukru, a także z melasy smażyły bómbómy z dekla, tj. kociewskie domowe cukierki smażone na patelni.

Fefernuski kociewskie

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 30.06.2006 kategoria produktu: wyroby piekarnicze i cukiernicze

pochodzenie produktu/jego opis

Tradycja pieczenia fefernusków kociewskich kojarzy się wszystkim kociewiakom z domem rodzinnym i ze świętami Bożego Narodzenia. Ciasto piernikowe, z którego robi się fefernuski, już dwa tygodnie przed świętami stało dawniej na strychu i dojrzewało. Fefernuski są małymi ciasteczkami z piernika otoczone w lukrze.

Grochowinki kociewskie (chruściki, faworki)

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 30.06.2006 kategoria produktu: wyroby piekarnicze i cukiernicze

pochodzenie produktu/jego opis

Od lat w długie, zimowe wieczory smażono te smakołyki, szczególnie w okresie końca karnawału, czyli w zapusty przed Wielkim Postem. Przyrządzało się je szybko – przygotowanie ciasta nie zajmowało dużo czasu. Były to ciasteczka stosunkowo tanie, ponieważ jaja, śmietanę, mąkę i smalec zawsze można było znaleźć we własnej spiżarni.

Kociewski chleb wiejski na serwatce

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 25.02.2008 kategoria produktu: wyroby piekarnicze

i cukiernicze

pochodzenie produktu/jego opis

Jest to prostokątny bochenek, barwa – złocistobrązowa skórka, wewnątrz jasnożółty, smak – lekko słodkawy, zapach chleba. Świeżo upieczony bochen był przysmakiem niedzielnego śniadania i dumą gospodyni. Proces przygotowania ciasta i wypiek chleba wiązał się z przestrzeganiem ścisłych reguł, przekazywanych z pokolenia na pokolenie.

Wiejska kociewska drożdżówka kiszona

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 25.02.2008 kategoria produktu: wyroby piekarnicze i cukiernicze

pochodzenie produktu/jego opis

Jest to placek z jasną kruszonką koloru złotawobrązowego, kształt – prostokątny, konsystencja – puszysta, sprężysta, smak – lekko cytrynowy, drożdżowy.

Jagodzica po kociewsku

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 22.05.2007 kategoria produktu: napoje

pochodzenie produktu/jego opis

napój ma wygląd ciemnogranatowy o zawartości alkoholu 60 %,. smak – miodu, leśnych jagód i spirytusu;

Masło kociewskie

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 29.08.2007 kategoria produktu: oleje i tłuszcze

pochodzenie produktu/jego opis

Jest to masło z Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Starogardzie Gdańskim, produkowane od ponad 100 lat. Masło posiada wygląd masy jednolitej, starannie uformowanej bez widocznych kropel wody, barwa – kremowo śmietankowa, smak – czysty, lekko kwaśny, z lekkim posmakiem pasteryzacji.

Szmalec kociewski ze skrzeczkami

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 24.08.2015 kategoria produktu: oleje i tłuszcze

pochodzenie produktu/jego opis

Zwyczaj wytapiania smalcu ze słoniny wieprzowej był i jest bardzo popularny w tradycji kulinarnej Kociewia. Szmalec przygotowywano najczęściej dwa razy do roku z okazji świniobicia.

Golce kociewskie z mięsem

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 08.07.2015 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Golce kociewskie: wygląd – kluski ziemniaczane z mięsnym farszem, zapach - gotowanych ziemniaków, wędzonego boczku i smażonej cebuli, smak - ziemniaczano-mięsny, cebuli i boczku.

Gryz – kociewski deser

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 24.08.2015 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Gryz czyli kaszę manną ugotować na mleku na gorąco. Podawać na zimno z sokiem jagodowym i jagodami. Był to bodaj najpopularniejszy na Kociewiu deser, podawany do każdego niemal jadła.

Kociewska polewka owocowo-grzybowa

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 19.02.2008 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Tradycja pochodzi ze wsi Łąg leżącej w gminie Czersk na Pojezierzu Południowo pomorskim w regionie Borów Tucholskich. Polewka jest to zupa z suszonych owoców (jabłka, gruszki, śliwki) i grzybów suszonych (borowiki, podgrzybki) – w zupie widoczne kawałki owoców i grzybów, zupa zabielona mąką i śmietaną.

Kociewska zapiekanka z grzybów

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 25.02.2008 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Potrawa z miejscowości Czarna Woda. Wygląd: prostokątny blok w kształcie blaszki do pieczenia, po pokrojeniu kawałki przypominają kromki chleba, skórka jest przypieczona, na przekroju widać kawałki grzybów.

Kociewska zupa szczawiowa

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 06.06.2014 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Zupa szczawiowa to znana na Kociewiu postna potrawa, gotowana najczęściej na piątkowy obiad. W zupie są widoczne rozgotowane liście szczawiu, kawałki jajka i warzywa, smak – lekko kwaśny, śmietankowo-jajeczny, warzywny.

Kociewskie kluski ziemniaczane

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 25.02.2008 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Danie pochodzi ze wsi Zimne Zdroje położonej na pograniczu borowiacko - kociewskim pow. starogardzkim, w gminie Osieczna. Są to kluski ziemniaczane o nieregularnych kształtach, okraszone słonina.

Kociewski salceson z grzybów

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 18.05.2009 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Salceson ma wygląd owalu z widocznymi grzybami i jajkami, barwa – szara marmurkowa, smak – grzybowy i salcesonu.

Szandar kociewski

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 04.09.2006 kategoria produktu: gotowe dania i potrawy

pochodzenie produktu/jego opis

Szandar kociewski jest to placek ziemniaczany z dodatkiem solonego boczku podobny do przypalonej drożdżówki. Smak – usmażonego placka ziemniaczanego na smalcu i na słono, o zapachu smażonego świeżego boczku.

Kociewska herbata z lipy i bzu czarnego z miodem lipowym

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 22.01.2008 kategoria produktu: napoje

pochodzenie produktu/jego opis

jest to płyn, herbata z suszonego kwiatu lipy i bzu czarnego, aromat lipy i bzu czarnego, smak naturalny;

Kociewski borowik szlachetny w zalewie octowej

data wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych: 24.04.2007 kategoria produktu: inne

pochodzenie produktu/jego opis

ze wszystkich rodzajów grzybów borowiki są