Giza naturaren ikusmoldeak. Sarrera historikoa (ROGER TRIGG) | KP Ivanov

Ez dago giza naturaren definizio bakar eta sinple bat. Filosofiaren historian nahastuz joan diren ideia askok gure nolakotasunaren ideia bat sortzen lagundu digute. Hala ere, ez dago nortzuk garen galdera baina garrantzitsurik- zein uste dut naizen, edo zein uste duzun zaren, agian-. Bi auzi daude beti paraleloki erlazionaturik: giza kondizioa eta indibiduoaren natura. Gizakiak aingeruak baina apur bat gutxiago garela uste badut, eta beste bizitza bat dudala heriotzaren ostean, nirekiko dudan ideia Homo Sapiens espeziea, historia ebolutiboan ezaugarri batzuk dituen beste animali espezie bat dela onartzen duenarekiko desberdina izango da. Gizakia helbururik gabeko gene talde bat bezala eta jainko maitale baten kreazio bezala ikustearen talka, filosofoen betiereko eztabaidaren egungo bertsioa da.

Gizakion arrazoia, noizbehinka, denbora eta espazioaren mugen gainetik altxatzeko gai dela esan genezake. Filosofo batzuk bertan ikusi dute jainkotiarra denaren ukitua.Garai gertuagotan, zalantzan jarri da arrazoiaren gaitasuna gure etorkizuna (banakoari dagozkion ekintzak) kontrolatzerako orduan, eta benetan inkontzienteak diren ekintzen, bai sozial eta psikologikoen, indarren menpe gaudela esan izan da. Egun batetik bestera, banakoa libre eta autonomo izatetik txotxongilo sinple bat izatera pasa dela dirudi, gehienetan, entzun ezin den musika batekin dantza egiten duen animalia. Naizena izatea eragiten duen “ni�a, ingurutik pixkanaka jasotzen dituen erasoak uxatuko balute bezala.

Betiereko etorkizuna duen arima bat naizenaren ideia zaharraren aurrean, non nire arrazoiak zati batean gauzen benetako izatea ulertu dezaken, azken mendean, gutxi gora behera, beste ideia bat garatu da, ni neu ere ez naizela guztiz kontziente nire naturaz. “Ni� nire geneen produktua naiz, nire gizartearena, nire lehen esperientziena edo horiek guztien konbinazio batena. Edozein kasutan, badirudi ez dudala niregan eragina duten faktore hauetatik kanpo doan existentzia bat izan, ni konfiguratu nautena, niri forma eman didatena. Giza arrazoia ez da dirudiena, eta lortu nahi zuen egi hori ere agian ilusio hutsa zen. Hori da gutxienez Nietzsche bezalako pentsalariak atera duten ondorioa (bakoitzak nahi duena sinets dezala).

Hausnarketa hauen atzean, izen handiko edozein filosofok lehenago edo beranduago aurre egin behar dion gertaera bat dago: hil egiten gara. Baieztapen honek txorakeria dirudi esaten dena bistakoa delako, baina arazo pertsonal bihurtzen da bakoitzarentzat honen jabe egiten garenean. Nola lotu dezaket nire heriotza ziurra nire bizitzari ematen diodan esanahiarekin? Platonetik hasita, beti egon dira filosofoak gizakion zati bat gutxienez betierekoa dela zorrotz defendatu izan dutenak. Kristautasunak berebiziko garrantzia eman zion gai honi: beste bizitza baten aukerarik gabe, Kristo inoiz ez zen hildakoen artetik itzuliko. Beste pentsalari askok, aldiz, nahiago izan dute bizitza honetan zentratu, bizitza honen ondorengo beste edozein existentzia ukatuz. Baina erraza da desesperazioan erortzea gizakion existentziaren garrantziaren inongo bermerik ez dugunean. Azkenean, bizitzaren zentzuaren inguruko galderak ezin ditugu giza kondizioaren eta munduan hartzen dugun lekuaren galderetatik banandu.

Giza naturaren inguruko ideiak ez dira indibiduoarentzat bakarrik garrantzitsuak, modu sakon batean eragiten baitute bizi garen edo bizi nahiko genukeen gizartean. Ze punturaino behar dugu gizartea? Isolamendu osoko bizitza bat imajinatu ahal dezakegu? Honekin erlazio handia du gure natura gutaz bakarrik axola den, besteekin komeni zaigunean soilik lan egiten dugun uste dugun, edo alderantziz, izaki sozialak gara? Besteekin lan egiteko gogotsu ongizate komun batengatik? Galdera hauei ematen diegun erantzunak gure pentsaera politikoan eragina izan dezakete.

Bestalde, beste arazo bat era badago, hau da, gure joera eta nahi animaliak erreprimitu behar diren ala ez modu batez gizartean, ala hauen espresio egokia aurkitzen duten bertan. Gure barnean dagoen animali basatia erreprimitu behar dugu? Zibilizazioa gure inpultso gogorrenak geldiaraztearen emaitza al da? Hori da Freud-ek uste zuena, nahiz eta tristura eman hori pentsatzeak.

Beraz, posible litzateke gure natura aldatzea politikaren bitartez? Honela dela uste dutenak sinesmen gehiago izaten dute aldaketa politikoaren eraginkortasunean, eta gainera doktrina iraultzaileengatik tentatuak izaten dira. Bestalde, giza natura determinaturik dagoela uste dutenek- agian biologikoki- eszeptikoagoak izaten dira aldaketa politikoaren eraginengatik eta gauzen egoera mantentzearen partaide izateko joera izaten dute. Askok, ohitura eta tradizioen aurkako erasoak, garenaren aurkako erasoak direla uste dute, beraiek jarri baikaituzte gauden lekuan.

Giza naturaren inguruko galderak, esentzian, galdera filosofikoak dira. Ez dira zientifikoki egiaztatutako gertaera hutsak, argudiatze arrazionalaren bidez iritsitako hausnarketa orokorrak baizik. Askotan oso eztabaidagarriak izaten dira, baina hauek sortarazitako teoriek gure buruarekiko dugun irudia osatzen laguntzen digute. Giza arrazoimena honelako hausnarketak egiteko gai izateak jada zerbait esaten digu giza naturaz. Gai honetaz idatzi den gehiena esplizituki filosofikoa izan da. Baina giza naturaz dugun kontzepzioaren usteak, gizon eta emakumeez arduratzen den

edozein diziplinaren oinarrian daudenez, ez da harritzekoa pentsalari askok beraien hausnarketak beste diziplina intelektual batetik ustea. Seguruenik Santo Tomas teologo huts bezala hartu genezake, Darwin biologo, Marx ekonomista politiko eta Freud psikologo. Baina hauetako inork ez zuen utzi bere burua diziplina konkretu baten muga artifizialetan bere burua ixten. Beraien hausnarketak giza existentziaren sustraietara zuzenduak zeuden, eta beraz, itxura filosofikoa hartu beharra zuten. Gizakia izatea zer denaren ikusmolde bat gabe, ezin da ezer asko esan gizarte eta giza praktika ugariaz. Kasu askotan, ikusmolde hauek diziplina intelektual desberdinen ekintzetan inplizituki barneraturik daude. Eta pentsalari handiek soilik egin ditzakete esplizitu. Baina historia, antropologia soziala, soziologia eta politika, argienak direnak aipatzeko, giza naturaren ideia batekin egiten dute aurrera.

“Giza natura” kontzeptuak gauza asko dakar berarekin, batez ere espezie biologiko berdineko izateak berdintasun ugari dakartzala suposa dezakegula. Denok joera determinatu batzuk ditugu, gogo eta beldur determinatuak gizaki izatearen kondizioagatik. Hala ere, “gizateria” ez da kontzeptu huts bat, berez, nahiko eztabaidagarria da gizaki izateak norbaitez jada gauza asko esaten digula baieztatzea. Gehienentzat askoz erakusgarriagoa da gizarte konkretu baten partaide izatea, hau baita moldeatzen gaituena. Baina argi dago ideia hau urrunegi eramaten badugu, ez dugula lotura punturik aurkituko bi gizarte desberdinetako subjektuen artean. Giza taldeek ez zituzten beste giza taldeak ulertuko.

Ondorioz, gizarte desberdinetako subjektuak konparatu behar dituzten diziplina orok bere existentzia mehatxaturik ikusiko luke.

Historia ulergaitza da iraganean bizi zirenei gure motibazio berdinak egotzi ezin badizkiegu. Zientzia politikoak ezin ditu sistema politiko desberdinen efektuen konparaketak egin, sistema bateko partaideak, funtsean, beste sistemakoen antzekoak ez badira. Antropologia sozialak ezin du ohitura desberdinak ulertzea nahi izan, ideia honen arabera, zientzia fikziozko urruneko planeta bateko izaki batzuen ohiturak ulertzea bezain ulergaitz litzateke eta. […]

ROGER TRIGG “Concepciones de la naturaleza humana. Una introducción histórica”