zLA VIE EST_BOOKz.indb 1
6/29/2559 BE 5:11 PM
Milan Kundera อธิชา มัญชุนากร กาบูล็อง
เขียน แปล
บรรณาธิการ บรรณาธิการบริหาร บรรณาธิการจัดการ
กิตติพล สรัคคานนท์ อธิชา มัญชุนากร กาบูล็อง ศรรวริศา เมฆไพบูลย์ มณฑา มัญชุนากร ภาณุ บุญพิพัฒนาพงศ์ ขจรยศ สุภาจันทร์ ชุลีพร วุ่นบ�ารุง
ออกแบบปก รูปเล่ม พิสูจน์อักษร
LA VIE EST AILLEURS Copyright © 1973, 1985, 1987 Milan Kundera All rights reserved. All adaptations of the Work for film, theatre, television and radio are strictly prohibited. ISBN 978-616-7591-54-4 ราคา 375 บาท
zLA VIE EST_BOOKz.indb 2
6/29/2559 BE 5:11 PM
จัดพิมพ์โดย : ส�ำนักพิมพ์ก�ำมะหยี่ 74/1 รังสิต-นครนายก 31 ต�าบลประชาธิปัตย์ อ�าเภอธัญบุร ี จังหวัดปทุมธานี 12130 โทรศัพท์ : 084 146 1432 โทรสาร : 02 996 1514 Homepage : www.gammemagie.com Facebook Page : GammeMagieEditions Email : gammemagie@gammemagie.com พิมพ์ที่ : ห้ำงหุ้นส่วนจ�ำกัด ภำพพิมพ์ 45/12-14, 33 หมู่ 4 ต�าบลบางขนุน อ�าเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี 11130 โทรศัพท์ : 02 879 9154-6 โทรสาร : 02 879 9153 Homepage : www.parbpim.com จัดจ�ำหน่ำยทั่วประเทศโดย : บริษัทเคล็ดไทย จ�ำกัด 117-119 ถนนเฟื่องนคร ตรงข้ามวัดราชบพิธ เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 โทรศัพท์ : 02 225 9536-9 โทรสาร : 02 222 5188 Homepage : www.kledthai.com
zLA VIE EST_BOOKz.indb 3
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 4
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 5
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 6
6/29/2559 BE 5:11 PM
ตอนที่หนึ่ง หรือ กวีเกิด ตอนที่สอง หรือ ซาวิเยรฺ ตอนที่สาม หรือ กวีสา� เร็จความใคร่ด้วยตัวเอง ตอนที่สี่ หรือ กวีวิ่ง ตอนที่ห้า หรือ กวีหึง ตอนที่หก หรือ ชายวัยสี่สิบ ตอนที่เจ็ด หรือ กวีตาย
zLA VIE EST_BOOKz.indb 7
009 075 107 189 223 313 341
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 8
6/29/2559 BE 5:11 PM
ตอนที่หนึ่ง หรือ กวีเกิด
zLA VIE EST_BOOKz.indb 9
6/29/2559 BE 5:11 PM
1 เมื่อแม่ของกวีสงสัยว่ากวีถือก�าเนิดที่ไหน มีความเป็นไปได้สามทางเท่านั้น ต่อแถวเข้ามาให้พิจารณา คือ คืนหนึ่งบนม้านั่งที่จัตุรัสแห่งหนึ่ง บ่ายหนึ่ง ในอพาร์ตเมนต์เพื่อนของพ่อของกวี หรือเช้าหนึ่งในมุมโรแมนติกแห่งหนึ่งใกล้ๆ กรุงปราก เมื่ อ พ่ อ ของกวี ตั้ ง ค� า ถามเดี ย วกั น เขาได้ ข ้ อ สรุ ป ว่ า กวี ถื อ ก�า เนิ ด ใน อพาร์ตเมนต์เพื่อนของตน เพราะในวันนั้นทุกอย่างผิดที่ผิดทาง แม่ของกวีปฏิเสธ ไม่ยอมไปที่บ้านเพื่อนของพ่อ พวกเขาทะเลาะกันสองรอบและคืนดีกันสองรอบ ระหว่างร่วมรักกันอยู่ กลอนประตูห้องข้างๆ ก็ส่งเสียงเอี๊ยดอ๊าด แม่ของกวีนึก หวาดหวัน่ พวกเขาหยุดร่วมรัก แล้วร่วมรักกันต่อ และจบลงด้วยความตืน่ ตระหนก ตกใจของทั้งสองฝ่ายซึ่งพ่อยกให้เป็นเหตุแห่งการปฏิสนธิของกวี หากแม่ของกวีไม่ได้คดิ อย่างนัน้ เธอไม่ยอมรับแม้แต่นอ้ ยนิดว่ากวีถอื ก�าเนิด ในอพาร์ตเมนต์ที่คนให้ยืมใช้ (ที่นั่นมีความรกรุงรังของคนโสด และเธอเขม้นมอง อย่างขยะแขยงดูผ้าปูที่นอนที่ไม่ได้จัดให้เรียบร้อย มีชุดนอนยับๆ ของคนที่เธอไม่ รูจ้ กั วางอยู)่ และพร้อมกันนัน้ เธอก็ตดั ความเป็นไปได้ทเี่ ขาจะถือก�าเนิดบนม้านัง่ ใน จัตุรัส ณ ที่ซึ่งเธอกล่อมตัวเองจนเชื่อว่าได้ร่วมรักแบบไม่เต็มใจไร้ความเกษมสันต์ ด้วยในใจนึกรังเกียจเดียดฉันท์ว่าพวกโสเภณีเองก็ร่วมรักบนม้านั่งในจัตุรัสอย่างนี้ เหมือนกัน เธอจึงเชื่ออย่างปราศจากข้อกังขาใดๆ ว่ากวีจะถือก�าเนิด ณ หนอื่น ไหนมิได้ นอกจากในยามเช้าสดใสของฤดูรอ้ น หลังเงือ้ มเงาโขดหินทีแ่ ผ่ซา่ นอารมณ์ เวทนาอย่างลึกล�า้ ท่ามกลางโขดหินอืน่ ๆ ในหุบเขาเล็กๆ ทีช่ าวกรุงปรากมักไปเดิน ทอดน่องกันในวันอาทิตย์ ภาพฉากหลังนั้นเหมาะจะเป็นปฏิสนธิสถานของกวีด้วยหลากหลายเหตุผล 10
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 10
6/29/2559 BE 5:11 PM
คือ มันสว่างจ้าสดใสด้วยแสงแดดยามเที่ยงวัน ไม่ได้เป็นฉากแห่งความมืดทึม แต่เป็นฉากแห่งแสงสว่าง เป็นกลางวัน มิใช่ค�่าคืน เป็นสถานที่ที่ตั้งอยู่กึ่งกลาง ของพืน้ ทีธ่ รรมชาติโล่งกว้าง จึงเป็นสถานทีส่ า� หรับการโผบินและบรรดาปีกทัง้ หลาย ข้อสุดท้าย คืออยู่ไม่ไกลจากอาคารที่พักย่านชานเมือง เป็นภูมิทัศน์โรแมนติกที่ แทรกแซมด้วยโขดหินที่โผล่ออกมาจากพื้นดินแหลกละเอียดทุรกันดาร ส�าหรับ แม่ ทุกอย่างนั้นจึงเป็นประหนึ่งภาพที่แสดงถึงสภาพชีวิตของเธอ ความรักยิ่งใหญ่ ที่ให้กับพ่อของกวีไม่ได้เป็นการขบถแบบโรแมนติกต่อความเรียบเรื่อยและราบรื่น ของชีวิตของพ่อแม่ของเธอหรือ ภูมิทัศน์ที่ไม่ยอมสยบนี้ไม่มีความคลับคล้าย เร้นลับกับความหาญกล้าทีเ่ ธอผูเ้ ป็นธิดาของพ่อค้าร�า่ รวยเลือกวิศวกรไส้แห้งทีเ่ พิง่ เรียนจบหรือ ด้วยเหตุฉะนี้ แม่ของกวีจึงมีชีวิตอยู่ในความรักอันยิ่งใหญ่ แม้จะต้องรู้สึก ผิดหวังในอีกสองสามสัปดาห์ต่อมา ในเช้าอันสดใสตรงฐานของโขดหิน เมื่อเธอได้ ประกาศให้คู่รักของตนฟังอารามตื่นเต้นดีใจว่า ความปั่นป่วนเล็กๆ น้อยๆ ส่วนตัว ซึ่งเข้ามารบกวนแต่ละเดือนในชีวิตของเธอนั้นได้ปล่อยให้รอมาหลายวันแล้ว วิศวกรยืนยันด้วยความไม่เดือดเนือ้ ร้อนใจชวนโมโห (แต่เรารูส้ กึ ว่ามันเป็นการหันเห ความสนใจและเป็นความอับอาย) ว่ามันเป็นสิง่ แสดงถึงการรบกวนวงจรชีวติ ซึง่ จะ กลับไปมีจงั หวะอันพึงประสงค์อีกครัง้ ในไม่ช้าอย่างแน่นอน ทางฝ่ายแม่เดาว่าคู่รกั ของตนปฏิเสธไม่ร่วมมีความหวังและความยินดีกับตน เธอเจ็บปวดกับเรื่องนี้และ ไม่พูดกับเขาอีก จนถึงวันที่หมอแจ้งว่าเธอตั้งครรภ์ พ่อของกวีบอกว่ารู้จักกับ สูตินรีแพทย์คนหนึ่งที่จะช่วยพวกเขาขจัดปัญหาได้ แล้วฝ่ายแม่ก็ร้องไห้โฮ บทสรุปสะเทือนใจของการขบถ! ตอนแรกเธอขบถกับพ่อแม่ของตนเพื่อ วิศวกรหนุ่ม หลังจากนั้นเธอก็รี่ไปหาพ่อแม่ของตน พลางร้องขอความช่วยเหลือ เพื่อจัดการกับเขา และพ่อแม่ของเธอก็ไม่ได้ท�าให้ผิดหวัง พวกเขาไปหาวิศวกร พูดกับเขาอย่างเปิดเผยตรงไปตรงมา และเมื่อวิศวกรเข้าใจชัดแจ้งว่า ไม่มีหนทาง หลบลี้หนีพ้นเขาก็ยอมรับการแต่งงานเลิศหรูฟู่ฟ่า ยินยอมโดยไม่มีข้อโต้แย้ง รับ สินสอดก้อนโตซึ่งช่วยให้เขาได้เปิดบริษัทก่อสร้าง จากนั้นเขาขนสมบัติอันน้อยนิด La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 11
11
6/29/2559 BE 5:11 PM
ของตนใส่กระเป๋าเดินทางสองใบ เข้าไปอยูใ่ นบ้านเดีย่ วทีเ่ จ้าสาวคนใหม่อาศัยร่วม กับพ่อแม่ของเธอมาตั้งแต่เกิด การพร้อมยอมจ�านนของวิศวกรนี้ จะอย่างไรก็ไม่อาจช่วยปกปิดไม่ให้แม่ ของกวีเห็นว่าเรื่องรักใคร่ซึ่งเธอไม่รอรีปรี่เข้าใส่ ที่เธอเห็นว่างดงามตระการตา ไม่ได้เป็นความรักยิ่งใหญ่ที่มีให้กันและกันซึ่งเธอเชื่อว่าตนมีสิทธิ์เต็มที่ พ่อของเธอ เป็นเจ้าของกิจการร้านขายยาที่เจริญรุ่งเรืองสองแห่งในกรุงปราก และลูกสาวยึด มั่นในเรื่องความถูกต้องของบัญชีที่ลงตัว ในเมื่อเธอได้ลงทุนในเรื่องความรัก (หรือเธอไม่พร้อมจะทรยศพ่อแม่ของตัวเองและบ้านแสนสงบของพวกเขากัน แน่ก็ไม่ทราบได้) เธอต้องการให้คู่ชีวิตของเธอลงทุนในกองเงินรวมของความรัก ด้วยจ�านวนที่เทียบเท่ากับความรู้สึก เธอฝืนตนแก้ไขความอยุติธรรม ต้องการดึง ความรักซึ่งเธอได้มอบไปออกจากกองเงินรวม และหลังจากแต่งงาน เธอได้มอบ ใบหน้าหยามเหยียดและเข้มงวดให้กับสามีของตน พี่สาวของแม่กวีได้ย้ายออกจากครอบครัวไปก่อนหน้านั้นได้ไม่นานนัก (เธอ แต่งงานและเช่าอพาร์ตเมนต์กลางกรุงปราก) พ่อค้าเฒ่าและภรรยาจึงสามารถ อาศัยอยู่ในห้องต่างๆ ชั้นล่าง ส่วนวิศวกรกับลูกสาวของพวกเขาสามารถเข้าไป อาศัยอยูใ่ นห้องสามห้องชัน้ บน - ห้องใหญ่สองห้อง และห้องเล็กกว่าหนึง่ ห้อง - ได้ ห้องที่จัดเตรียมไว้เหมือนกับที่พ่อของเจ้าสาวได้ท�าเมื่อยี่สิบปีก่อน ตอนที่เขา สร้างบ้านหลังนี ้ คนทีร่ บั การตกแต่งห้องหับแบบเสร็จสรรพแล้วให้เป็นบ้านของตน คือวิศวกรเสียเป็นส่วนใหญ่ เพราะนอกจากกระเป๋าเดินทางสองใบที่กล่าวถึงข้าง บนแล้ว เขาไม่มีทรัพย์สมบัติอื่นใดอีก กระนั้นเขาก็เสนอรายการตกแต่งเพื่อ ดัดแปลงรูปลักษณ์ของห้อง แต่แม่ของกวีไม่สามารถยอมรับได้วา่ ชายทีต่ อ้ งการส่ง เธอไปรับคมมีดของหมอสูตนิ รีเวชจะกล้ารบกวนการจัดวางแบบดัง้ เดิมในห้องต่างๆ ที่มีจิตวิญญาณของพ่อแม่ของเธอ มียี่สิบปีแห่งความเคยชินอ่อนหวาน แห่งความ ใกล้ชิดกันและกัน และความมั่นคงปลอดภัยสถิตอยู ่ ครั้งนี้เช่นกัน วิศวกรยอมจ�านนโดยไม่มีการโต้แย้ง และยอมขัดแค่เรื่อง เดียว เรื่องที่เราขอยืนกรานว่าต้องกล่าวถึง นั่นคือ ในห้องนอนของสามี มีโต๊ะ 12
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 12
6/29/2559 BE 5:11 PM
ตัวเล็กตัวหนึ่งซึ่งขาโต๊ะแข็งแรงรองรับแผ่นหินอ่อนสีเทาหนักอึ้ง ข้างบนมีรูปปั้น เล็กๆ ของบุรุษเปลือยผู้หนึ่ง ในมือซ้ายของบุรุษผู้นี้มีพิณไลราที่กดทับสะโพก กลมกลึง แขนข้างขวางอในท่าน่าสมเพช ประหนึง่ ว่านิว้ ของเขาเพิง่ จะดีดสายพิณ ขาขวาอยูข่ า้ งหน้า หัวก้มเล็กน้อย และสองตาเหลือบมองไปบนฟ้า เพิ่มเติมอีกนิด ก็ได้ว่าบุรุษผู้นี้มีใบหน้าอันหล่อเหลาเป็นที่สุด เส้นผมหยักศกเป็นลอน และความ ขาวของเศวตศิลาที่รูปปั้นนี้ใช้สลักเสลาส่งให้บุคคลนี้มีความอ่อนโยนดุจสตรี หรือ ความบริสุทธิ์ผุดผ่องดั่งทวยเทพ ซึ่งจะว่าไปก็ไม่ใช่เรื่องบังเอิญ ที่เราเพิ่งใช้ค�าว่า ดั่งทวยเทพ ด้วยจากค�าอธิบายซึ่งสลักอยู่บนฐานรูปปั้น ชายถือพิณไลราผู้นี้เป็น เทพกรีกชื่ออะพอลโล แต่น้อยครั้งนักที่แม่ของกวีจะมองบุรุษถือพิณไลราโดยไม่รู้สึกหงุดหงิด ส่วนใหญ่เวลามอง เขาจะฉายส่องความรู้สึกถึงความสูงส่งกว่าของตน แม้จะถูก น�ามาใช้เป็นที่แขวนหมวกของวิศวกร แม้ว่าจะมีรองเท้าห้อยอยู่บนหัวอันงดงาม บอบบาง และหน�าซ�้า เคยมีบางครั้งที่เขาถูกห่มพันด้วยถุงเท้าของวิศวกรอันมี กลิ่นเหม็น ซึ่งถือเป็นการหยามหมิ่นเจ้าแห่งบรรดาเทพีผู้อุปถัมภ์ศิลปะทั้งเก้า อย่างโอหังเป็นที่ยิ่ง หากแม่ของกวีสนิ้ ความอดทนทีจ่ ะทนรับทุกอย่างนัน้ การขาดไร้อารมณ์ขนั ก็ไม่ได้เป็นเหตุผลเดียว แต่เป็นเพราะเธอได้คาดเดาอย่างแม่นย�านักว่าขณะที่พาด ถุงเท้าบนร่างของอะพอลโล จากเรื่องชวนขันนี้ สามีของเธอได้ท�าให้เธอรู้ ถึง สิ่งที่เขาปกปิดอย่างสุภาพด้วยความเงียบงันของเขา นั่นคือ เขาปฏิเสธไม่รับโลก ของเธอ และเขายอมจ�านนต่อมันเพียงชั่วครู่ชั่วคราวเท่านั้น ดังนี ้ วัตถุทที่ า� จากเศวตศิลานีจ้ งึ กลายเป็นเทพปกรณัมอันแท้จริง หมายถึง เป็นบุคคลจากโลกเหนือจริงผู้เข้ามาแทรกแซงโลกของมนุษย์ ก่อกวนโชคชะตา รวมหัวกันตระเตรียมและเปิดโปงความลับ เจ้าสาวหมาดๆ มองเขาเป็นพันธมิตร และความเป็นอิสตรีผเู้ พ้อฝันก็เปลีย่ นเขาให้เป็นสิง่ มีชวี ติ ทีบ่ างครัง้ มีดวงตาหลากสี ลวงตา และมีปากทีด่ เู หมือนก�าลังหายใจอยู ่ เธอลุม่ หลงบุรษุ เปลือยขนาดเล็กผูถ้ กู ท�าให้อบั อายเพือ่ เธอ และเพราะเธอ เธอจ้องมองใบหน้าทรงเสน่หแ์ ละเริม่ วาดหวัง La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 13
13
6/29/2559 BE 5:11 PM
ว่าเด็กทีก่ า� ลังเติบโตในท้องจะมีรปู ลักษณ์คลับคล้ายกับศัตรูตวั ฉกาจของผูเ้ ป็นสามี เธออยากให้ลูกเหมือนเขามากจนถึงกับนึกภาพว่าลูกของตนเกิดมาจากงานศิลปะ ไม่ใช่จากสามี แต่จากบุรุษผู้นี้ เธออ้อนวอนต่อเขาให้ช่วยปรับแก้เค้าหน้าของ ตัวอ่อนด้วยอิทธิฤทธิ์มนตราของเขา ให้ช่วยเปลี่ยนมัน ให้ช่วยเสกให้งดงามขึ้น เหมือนสมัยก่อนตอนที่ทิเชียน1 ผู้ยิ่งใหญ่วาดรูปของเขาบนผืนผ้าใบที่เด็กฝึกงาน ท�าเสียหาย โดยสัญชาตญาณ เธอรับแบบอย่างตามพระแม่มารีผู้เป็นมารดาโดยไม่มี มนุษย์คนใดเข้ามาข้องแวะ และกลายเป็นความรักของแม่ในอุดมคติ ความรักที่ พ่อไม่ต้องเข้ามาสอดแทรกและไม่เข้ามาสร้างปัญหา เธอปรารถนาอย่างท้าทาย จะตั้งชื่อลูกชายว่าอะพอลโล เพราะส�าหรับเธอ ชื่อนี้หมายถึง ‘ผู้ที่ไม่ได้เกิดจาก พ่อที่เป็นมนุษย์’ แต่เธอรู้ว่าลูกชายของเธอจะมีชีวิตอันยากล�าบากกับชื่ออัน โอ่อลังการขนาดนี ้ และพวกเขา ทัง้ เขาและเธอ จะท�าให้เธอถูกผูค้ นหัวเราะขบขัน เธอเลยหาชื่อในภาษาเช็กที่มีศักดิ์ศรีเทียมเทียบเทพหนุ่มของกรีก และเธอนึกถึง ชื่อจาโรมิล (อันหมายถึงผู้รักฤดูใบไม้ผลิหรือผู้เป็นที่รักของฤดูใบไม้ผลิ) และเป็น ตัวเลือกซึ่งทุกคนเห็นด้วย นอกเหนือจากนั้น เราเพิ่งจะอยู่ในฤดูใบไม้ผลิและไลแล็คเริ่มออกดอกตอน ทีม่ คี นขับรถพาเธอไปคลินกิ ทีน่ นั่ หลังจากความเจ็บปวดไม่กชี่ วั่ โมง กวีหนุม่ ปล่อย ตัวลื่นออกมาจากร่างของเธอลงสู่ผ้าปูเปรอะเปื้อนของโลก
1
Tiziano Vecelli (ค.ศ. 1490 – 1576) จิตรกรชาวอิตาลี รู้จักกันในนามทิเชียน
14
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 14
6/29/2559 BE 5:11 PM
2 หลังจากนั้น มีคนวางกวีในเปลใกล้ๆ เตียงของเธอ และเธอฟังเสียงร้องไห้ อันน่าปีตยิ นิ ดี เรือนกายผูเ้ จ็บปวดเปีย่ มล้นด้วยความภาคภูมใิ จ ขอเราอย่าไปริษยา ความภาคภูมใิ จของเรือนกายนีเ้ ลย มันไม่คอ่ ยได้รสู้ กึ เช่นนีม้ าก่อน แม้วา่ มันจะเป็น เรือนกายที่งดงามทีเดียว มันมีบั้นท้ายซึ่งไม่ค่อยแสดงอารมณ์ และมีขาค่อนข้าง สั้น แต่ทว่าหน้าอกหน้าใจเต็มเต่งเป็นพิเศษ และถัดลงมาจากเส้นผมละเอียด (เส้นเล็กบางจนจัดแต่งทรงยาก) เป็นใบหน้าที่อาจจะไม่ชวนตะลึงตะลานแต่มี เสน่ห์อยู่ลึกๆ แม่ตระหนักชัดมาตลอดว่าตนมีความไม่โดดเด่นมากกว่ามีเสน่ห ์ โดยเฉพาะ ตั้งแต่เด็กเธอมีชีวิตอยู่กับพี่สาวผู้เต้นเก่งหาตัวจับยาก สวมใส่เสื้อผ้าจากห้องเสื้อ ที่ดีที่สุดของกรุงปราก และประดับร่างให้งามสง่าด้วยไม้เทนนิส เข้าสู่สังคมของ ผูช้ ายโก้หรูได้อย่างง่ายดายพร้อมกับหันหลังให้กบั บ้านเกิด ความสะดุดตาเฉิดฉาย ของพีส่ าวตอกย�า้ แม่เรือ่ งความต�า่ ต้อยอันบึง้ ตึง และเพือ่ เป็นการต่อต้าน เธอเรียน รู้ที่จะรักความจริงจังสะเทือนใจของหนังสือกับดนตรี แน่นอนว่า ก่อนรู้จักวิศวกร เธอเคยคบหากับเด็กหนุ่มคนอื่น เป็นนักศึกษา แพทย์ผู้เป็นลูกชายเพื่อนพ่อแม่ของเธอ แต่ความสัมพันธ์นี้ไม่อาจมอบความมั่นใจ ให้กับเรือนกายของเธอสักเท่าไร หลังจากเขาได้เริ่มเกมรักเชิงโลกย์ในบ้านชนบท แห่งหนึ่ง เธอบอกเลิกกับเขาในวันรุ่งขึ้น ด้วยความมั่นใจอันขมขื่นว่าทั้งความรู้สึก และความนึกคิดของเธอจะไม่มีวันได้รู้จักกับความรักอันยิ่งใหญ่ และเนื่องจากเธอ เพิ่งจะเรียนจบชั้นมัธยมปลาย เธอจึงประกาศว่าเธอต้องการพบเจอความหมาย ของชีวิตในการท�างาน และเธอตัดสินใจสมัครเข้าเรียน (แม้ว่าบิดาซึ่งเป็นผู้ที่เน้น เรื่องการใช้งานได้จริงจะไม่เห็นด้วย) คณะอักษรศาสตร์ La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 15
15
6/29/2559 BE 5:11 PM
เรือนกายผู้ผิดหวังได้ใช้เวลาสี่ห้าเดือนบนม้านั่งตัวโตในห้องบรรยายของ มหาวิทยาลัย ตอนนั้นเอง บนถนน มันได้เจอวิศวกรไร้มารยาท ที่จู่ๆ เข้ามาพูด คุยด้วยและชนะใจมันได้ในชั่วการนัดพบสามครั้ง และเป็นเพราะครั้งนี้ เรือนกาย ได้รับความพอใจใหญ่หลวง (ด้วยความประหลาดใจใหญ่หลวงดุจเดียวกัน) จิตใจ จึงลืมความทะเยอทะยานในอาชีพการไปมหาวิทยาลัย และ (ดังเช่นที่จิตวิญญาณ ผู้มีเหตุมีผลต้องกระท�าเสมอ) เร่งมือให้ความช่วยเหลือเรือนกาย ดังนี้ เธอจึง เต็มอกเต็มใจรับความคิดความอ่านต่างๆ ของวิศวกร ความร่าเริงไร้กังวล การ ปราศจากความรับผิดชอบที่ดูมีเสน่ห ์ โดยรู้อยู่เต็มอกว่าคุณสมบัติเหล่านี้เป็นสิ่งที่ ครอบครัวไม่คุ้นเคย เธอต้องการเปลี่ยนตัวเองให้เข้ากับคุณสมบัติเหล่านั้นของ วิศวกร เพราะการได้สัมผัสกับสิ่งเหล่านี ้ เรือนกายผู้ถ่อมตนอย่างน่าเศร้าเลิกตั้ง ข้อสงสัย และด้วยความประหลาดใจของมันเอง มันเริ่มเกษมสันต์กับตัวเอง ในที่สุดเธอก็มีความสุขเสียทีสินะ ก็ไม่เชิง เธอสลับฝั่งข้ามไปมาระหว่าง ความสงสัยกับความมัน่ ใจ ตอนทีเ่ ธอถอดเสือ้ ผ้าอยูห่ น้ากระจก เธอมองตัวเองด้วย ดวงตาของเขา และรู้สึกว่าตัวเองประเดี๋ยวเย้ายวนใจ ประเดี๋ยวจืดชืด เธอปล่อย ให้เรือนกายของเธอขึ้นกับความกรุณาในสายตาของผู้มอง - และนั่นเป็นเหตุแห่ง ความรู้สึกไม่มั่นใจอันยิ่งยวดของเธอ แม้เธอจะลังเลระหว่างความหวังกับความสงสัย แต่เธอได้กระชากตัวหลุด พ้นจากการยอมจ�านนครัง้ เยาว์วยั เมือ่ ไม้เทนนิสของพีส่ าวไม่ทา� ให้เธอสูญเสียความ มั่นใจอีกต่อไป เรือนกายของเธอได้มีชีวิตอีกครั้งดังที่เรือนกายพึงมี และเธอได้ เข้าใจว่าการได้มีชีวิตเช่นนี้มันช่างงดงาม เธอหวังว่าชีวิตใหม่จะเป็นสิ่งอื่นที่ไม่ใช่ ค�ามั่นสัญญาลวงหลอก หวังว่ามันจะเป็นความจริงยั่งยืน เธอหวังว่าวิศวกรจะดึง ตัวเธอออกจากม้านั่งที่คณะ และจากบ้านที่เธอเกิด และท�าให้เรื่องผจญภัยรักใคร่ เป็นการผจญภัยของชีวิต เพราะเหตุนี้เธอจึงยินดีกับการตั้งท้องของตนอย่าง กระตือรือร้น เธอมองเห็นตัวเธอ วิศวกร และลูกของเธอในตัวเอง และเธอรู้สึก ว่าคนสามคนผู้ผูกพันเหนียวแน่นนี้จะลอยสูงขึ้นไปจนถึงดวงดาว และเติมเต็ม จักรวาล 16
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 16
6/29/2559 BE 5:11 PM
เราได้อธิบายไปในบทก่อนหน้านี้แล้วว่า แม่เข้าใจอย่างรวดเร็วว่าชาย ผู้แสวงหาการผจญภัยรักๆ ใคร่ๆ คนนั้นหวาดกลัวการผจญภัยของชีวิต และไม่ได้ มีความปรารถนาแต่อย่างใดที่จะเปลี่ยนตัวเองเป็นรูปปั้นสองร่างผู้ก�าลังลอย ขึ้นไปจนถึงดวงดาว หากเราก็รู้เช่นกันว่า ในครั้งนี้ ความมั่นอกมั่นใจของเธอไม่พัง ทลายภายใต้แรงกดดันของความเย็นชาจากคู่รัก บางสิ่งที่ส�าคัญมากจึงเปลี่ยนไป เรือนกายของแม่ซึ่งก่อนหน้านี้ไม่นานนักยังขึ้นอยู่กับดวงตาของคู่รัก บัดนี้ได้ ย่างเข้าสูข่ นั้ ตอนใหม่ในประวัตศิ าสตร์ของมัน มันเลิกเป็นเรือนกายเพือ่ ดวงตาของ คนอื่น มันเป็นเรือนกายของคนผู้ยังไม่มีดวงตาคนหนึ่ง ผิวพรรณภายนอกไม่ได้มี ความส�าคัญยิ่งอีกต่อไป เรือนกายได้สัมผัสกับเรือนกายอีกร่างหนึ่งจากอวัยวะ ภายในซึ่งยังไม่เคยมีใครได้เห็น ดวงตาจากโลกภายนอกมองเห็นได้เพียงรูปกายที่ ไม่ใช่สาระส�าคัญ และแม้แต่ความคิดเห็นของวิศวกรก็ไม่ได้มีความส�าคัญต่อมัน ไม่มอี ทิ ธิพลใดๆ ต่อชะตาชีวติ ยิง่ ใหญ่ของมัน ในทีส่ ดุ เรือนกายก็ได้รบั เสรีภาพและ อยูไ่ ด้ดว้ ยตัวเองในทุกด้าน ส�าหรับเรือนกายนี ้ ท้องทีใ่ หญ่ขนึ้ และน่าเกลียดขึน้ เป็น แหล่งสะสมความภาคภูมิใจที่เพิ่มพูนขึ้นตลอดเวลา หลังคลอดลูก เรือนกายของแม่เข้าสูช่ ว่ งเวลาใหม่ เมือ่ เธอรูส้ กึ เป็นครัง้ แรก ถึงปากเงอะๆ งะๆ ของลูกชายซึ่งก�าลังดูดนมของเธอ มีความสั่นสะท้านแผ่ซ่าน จากหน้าอกของเธอกระจายเข้าสู่เรือนกายทั้งร่าง คล้ายรสสัมผัสจากคู่รัก แต่มี บางอย่างมากกว่านั้น เป็นความสุขอันสงบ ความผ่อนคลายแสนสุข เรื่องแบบนี้ เธอไม่เคยรู้จักมาก่อน ตอนที่คู่รักจุมพิตทรวงอกของเธอ เป็นวินาทีซึ่งต้องชดเชย ด้วยหลายชัว่ โมงแห่งความกังขาและไม่วางใจ แต่ตอนนี ้ เธอรูว้ า่ ปากทีเ่ บียดบดอยู่ กับนมของเธอได้แสดงหลักฐานของความผูกพันซึ่งไม่มีวันขาดสะบั้น และเธอ สามารถมั่นใจในเรื่องนั้นได้ และนอกเหนือจากนัน้ ตอนทีค่ รู่ กั สัมผัสเรือนกายเปลือยเปล่าของเธอ เธอ รู้สึกขัดเขินเสมอ ความชิดใกล้ต่อกันมักจะเป็นการผ่านเลยชั่ววูบจนไม่อาจรู้สึกได้ และช่วงเวลาที่กอดรัดกันก็หวามไหวเฉพาะตอนที่เกิดขึ้นแค่ชั่วครู่ ความขัดเขินไม่ เคยงีบหลับ มันท�าให้ความรักน่าตืน่ เต้น แต่ในขณะเดียวกันมันก็จบั ตามองเรือนกาย La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 17
17
6/29/2559 BE 5:11 PM
ด้วยเกรงการปล่อยตัวปล่อยใจเตลิดเพริด หากทว่าในครั้งนี้ ความขัดเขินหายไป เธอได้รับการปลดปล่อยให้เป็นอิสระ สองกายเปิดตัวเข้าหากันทั้งหมดทั้งสองฝ่าย และไม่มีอะไรให้ปิดซ่อน เธอไม่เคยปลดปล่อยกายใจแบบนี้ให้กับเรือนกายอื่นใดมาก่อน และเรือน กายอื่นก็ไม่เคยปลดปล่อยกายใจให้เธอแบบนี้เช่นกัน คู่รักสามารถเกษมสันต์กับ ท้องของเธอ แต่ไม่เคยเข้าไปอยูใ่ นนัน้ เขาสามารถสัมผัสนมของเธอ แต่ไม่เคยดืม่ นมของเธอ โอ้ การให้นม! เธอสังเกตการเคลือ่ นไหวราวกับเป็นปลาของปากไร้ฟนั อย่างลุ่มหลง และนึกจินตนาการว่า ขณะที่ลูกดูดดื่มนมของเธอ เขาได้ดูดดื่ม ความคิด ความฝันเพ้อ และความฝันเฟื่องของเธอด้วย มันเป็นสภาวะ ในสวนอีเดน เมื่อเรือนกายสามารถเป็นเรือนกายได้อย่าง เต็มที่ และไม่ต้องปกปิดตัวเองด้วยใบองุ่น ทั้งสองด�าดิ่งลงสู่พื้นที่ไร้ขอบเขตแห่ง ช่วงเวลาสุขสงบ ทั้งสองมีชีวิตอยู่ด้วยกันดั่งอาดัมกับอีฟก่อนกัดผลแอปเปิลจาก ต้นไม้แห่งความรูด้ ชี วั่ ทัง้ สองมีชวี ติ อยูใ่ นเรือนกายของตนนอกความรูด้ ชี วั่ และไม่ เพียงเท่านั้น ยังอยู่ในสรวงสวรรค์ที่ไม่อาจแยกแยะความอัปลักษณ์ออกจาก ความงาม ปะปนกันจนกระทั่งทุกอย่างที่ประกอบกันเป็นเรือนกายส�าหรับพวกเขา มิได้อัปลักษณ์และมิได้งดงาม จะมีก็เพียงแต่ความน่าปีติยินดี ที่น่าปีติยินดีคือ เหงือก แม้ว่ามันจะไม่มีฟัน ที่น่าปีติยินดีคือนม ที่น่าปีติยินดีคือสะดือ ที่น่าปีติยินดี คือก้นน้อยๆ ที่น่าปีติยินดีคืออวัยวะภายในซึ่งการท�างานได้รับการจับตามอง ที่น่าปีติยินดีคือขนซึ่งตั้งเด่อยู่บนกะโหลกพิลึกพิกล เธอตั้งอกตั้งใจสังเกตการเรอ ฉี่ และอึของลูกชาย และมันไม่ได้เป็นการเอาใจใส่แบบนางพยาบาลผู้เป็นห่วง เป็นใยสุขภาพของเด็ก เปล่าเลย เธอจับจ้องกิจกรรมทุกอย่างของร่างเล็กๆ นีด้ ว้ ย ความหลงใหล ณ ตรงนั้นมีบางสิ่งที่ใหม่เอี่ยม เพราะตั้งแต่เด็ก แม่มีความสะอิดสะเอียน ลักษณะความเป็นสัตว์ ทัง้ ของคนอืน่ ๆ และของตัวเธอเองอย่างทีส่ ดุ เธอรูส้ กึ เสือ่ ม ด้อยจากการนั่งส้วม (อย่างน้อย เธอระมัดระวังทุกครั้งไม่ให้มีใครเห็นว่าเธอก�าลัง จะเข้าห้องน�า้ ) และมีบางช่วงทีเ่ ธอรูส้ กึ อับอายทีจ่ ะกินอาหารต่อหน้าคนอืน่ ๆ เพราะ 18
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 18
6/29/2559 BE 5:11 PM
เธอรู้สึกว่าการเคี้ยวและการกลืนน่าขยะแขยง และในตอนนี้ ลักษณะความเป็น สัตว์แสนประหลาดของลูกชายซึ่งลอยตัวอยู่เหนือความอัปลักษณ์ทั้งปวง ได้ช่วย ช�าระล้างและแก้ต่างให้เรือนกายของเธอต่อสายตาของเธอ น�้านมซึ่งบางครั้ง หลงเหลือหยาดหยดบนผิวยู่ย่นของหัวนม เธอมองว่ามีลักษณะสวยงามจับใจพอๆ กับหยาดน�้าค้าง ท�าให้บ่อยครั้งเธอจับนมข้างหนึ่งของตนขึ้นมาบีบเบาๆ เพื่อเค้น หยาดหยดอันวิเศษ แล้วใช้นิ้วชี้ป้ายมาชิม เธอบอกตัวเองว่าเธออยากรู้รสชาติ ของเครื่องดื่มซึ่งเธอให้เป็นอาหารลูกชาย แต่จริงๆ แล้ว เธออยากรู้รสชาติของ เรือนกายตัวเองมากกว่า และด้วยเธอรู้สึกว่านมของเธอรสชาติเลิศล�้า รสชาตินี้ ท�าให้เธอผ่อนปรนกับของเหลวอื่นๆ ของตน และกับน�้าต่างๆ ที่เธอขับออกมา ทั้งหมด เธอเริ่มรู้สึกว่าตัวเธอรสเลิศล�า้ รู้สึกว่าเรือนกายของตนน่าอภิรมย์ เป็น ธรรมชาติและงดงามเช่นเดียวกับทุกสิ่งซึ่งมาจากธรรมชาติ เหมือนต้นไม้ เหมือน พุ่มไม้ เหมือนน�า้ โชคร้าย เธอมีความสุขกับเรือนกายของตนมากเสียจนละเลยมัน จนวัน หนึง่ เธอได้สงั เกตเห็นว่ามันสายไปเสียแล้ว เห็นว่าผิวบนหน้าท้องเหีย่ วย่นและแตก เป็นลายทางสีขาวน่าเกลียด เป็นผิวหนังทีไ่ ม่ได้แนบกระชับกับเนือ้ แต่ดเู หมือนเป็น ซองห่อหุม้ ทีเ่ ย็บไว้หยาบๆ กระนัน้ ก็ยงั เป็นเรือ่ งประหลาดทีเ่ ธอไม่รสู้ กึ ห่อเหีย่ ว แม้ จะมีหน้าท้องซึ่งผิวแตกเหี่ยวย่น ร่างกายของแม่ก็ยังมีความสุขเพราะเป็นร่างกาย ส�าหรับดวงตาซึ่งมองโลกแค่เพียงโครงคร่าว (นี่ไม่ใช่ดวงตาแห่งสวนอีเดนหรอก หรือ) ดวงตาที่ไม่รู้ว่ามีโลกโหดร้ายซึ่งมีการจ�าแนกเรือนกายจากความอัปลักษณ์ และความงดงามของพวกมัน แม้ดวงตาของเด็กจะมองไม่เห็นการแบ่งแยกนี้ ในทางตรงกันข้าม ดวงตา ของสามี ผูพ้ ยายามประนีประนอมกับเธอหลังการเกิดของจาโรมิลกลับเห็นมันแบบ ชัดเจนเกินไป พวกเขาร่วมรักกันอีกหลังจากเว้นช่วงไปนานมาก แต่มันไม่เหมือน เดิมอีกแล้ว พวกเขาเลือกช่วงเวลาซึง่ หลบพ้นจากสายตาและธรรมดาสามัญในการ มีความสุขทางเพศ พวกเขาร่วมรักในความมืด และท�ากันอย่างพอประมาณ ส�าหรับ แม่ การท�าเช่นนั้นสะดวกกับเธออย่างแน่นอน เพราะเธอรู้ว่าร่างกายของเธอ La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 19
19
6/29/2559 BE 5:11 PM
น่าเกลียดลง และเกรงว่าในระหว่างการลูบไล้อันมีชีวิตชีวาและอย่างลุ่มหลง เกินไป เธอจะสูญเสียความสุขสงบรสเลิศล�า้ ที่ลูกชายของเธอมอบให้ เปล่า เปล่าเลย เธอไม่มีวันลืมว่าสามีของเธอได้มอบความเกษมสันต์ที่ เต็มเปี่ยมด้วยความไม่แน่ไม่นอนให้เธอ ส่วนลูกชายของเธอให้ความสงบสุขที่เต็ม เปี่ยมด้วยความสุข เธอจึงเริ่มมองหาการปลอบประโลมจากเขา (เขาคลานแล้ว เดินแล้ว และพูดแล้ว) เขาป่วยหนัก และเธอใช้ชีวิตแบบแทบจะไม่ได้หลับไม่ได้ นอนสิบห้าวันติดต่อกันไม่มหี ยุดพักกับร่างเล็กๆ ทีร่ อ้ นผ่าวบิดเร่าจากความเจ็บปวด ในช่วงเวลานีเ้ ช่นกัน เธอได้ผา่ นเข้าสูภ่ าวะแห่งการมีความสุขสุดยอด เมือ่ โรคร้าย เริ่มล่าถอย เธอบอกตัวเองว่าเธอได้ผ่านราชอาณาจักรแห่งความตายโดยมีร่าง ของลูกชายอยู่ในอ้อมแขน และเธอกลับมาจากที่นั่นพร้อมกับเขา เธอบอกตัวเอง ด้วยว่า หลังจากการพิสูจน์ที่กระท�าร่วมกันนี้ จะไม่มีอะไรมาพรากทั้งสองให้ แยกจากกันได้ เรือนกายของสามี ซึ่งหุ้มห่อในชุดสูทหรือในชุดนอน เรือนกายซึ่งเก็บเนื้อ เก็บตัวและปิดตัวอยู่กับตัวเองนี้แยกตัวห่างจากเธอ และค่อยๆ สูญเสียความ ชิดใกล้ลงไปทุกวัน แต่เรือนกายของลูกชายขึ้นอยู่กับเธอตลอดเวลา แน่ละ เธอ ไม่ได้ให้นมเขาแล้ว และเธอสอนให้เขาใช้ห้องส้วม ใส่เสื้อผ้าให้เขา ถอดเสื้อผ้าให้ เขา เลือกทรงผมและเสื้อผ้าให้เขา ติดต่อสื่อสารกับอวัยวะภายในของเขาผ่าน ตัวกลางเป็นอาหารซึ่งเธอเตรียมให้เขาด้วยความรัก พอเขาอายุได้สี่ขวบ เขาเริ่ม ทนทุกข์จากการไม่อยากอาหาร เธอท�าตัวเคร่งครัด บังคับให้เขากิน และเป็นครั้ง แรก เธอรู้สึกว่าตัวเองไม่เป็นแค่เพื่อน แต่เป็นองค์อธิปัตย์แห่งเรือนกายนี้ เรือน กายนี้ขบถ ปกป้องตัวเอง ปฏิเสธจะกลืน แต่ถูกบังคับฝืนใจ เธอสังเกตด้วยความ พอใจอันแปร่งประหลาด ดูการต่อต้านซึ่งไร้ผลและการยอมจ�านนนี้ ดูล�าคอผอมๆ ซึ่งสามารถติดตามเส้นทางอาหารที่ฝืนกลืนลงปาก อา เรือนกายของลูกชาย บ้านของเธอเอง สรวงสวรรค์ของเธอ อาณาจักร ของเธอ...
20
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 20
6/29/2559 BE 5:11 PM
3 แล้วจิตใจของลูกชายเธอล่ะ ไม่ได้เป็นอาณาจักรของเธอหรือ โอ ใช่สิ ใช่!! ตอนที่จาโรมิลเปล่งเสียงพูดออกมาเป็นค�าครั้งแรก และเมื่อค�านั้นคือแม่ เธอดีใจ เจียนบ้า เธอบอกตัวเองว่าความฉลาดของลูกชายของเธอซึ่งก่อตัวขึ้นอีกครั้งด้วย แนวคิดเดียว และไม่เหมือนใครนี ้ มีสิ่งที่ครอบคลุมพื้นที่อยู่เพียงหนึ่งเดียว นั่นคือ ตัวเธอ และในอนาคต ความฉลาดนี้จะเติบโต แตกตัว และเข้มข้นขึ้น แต่เธอจะ ยังคงเป็นแหล่งรากของมัน เธอปลาบปลื้มมีก�าลังใจ เอาใจใส่ติดตามดูความ พยายามเอ่ยค�าทุกค�าของลูกชาย และด้วยเธอรู้ว่าความทรงจ�านั้นบอบบาง และ ชีวิตนั้นยาว เธอซื้อสมุดบันทึกเข้าเล่มปกแข็งหุ้มหนังอย่างดี และจดทุกอย่างที่ ออกจากปากของลูกชายลงไป ดังนั้น ถ้าเราได้บันทึกเล่มนี้ของเธอมาช่วย เราจะได้เห็นว่าค�าว่าแม่ มีคา� อื่นๆ ติดตามมา และค�าว่าพ่อ อยู่ในอันดับที่เจ็ดหลังค�าว่ายาย ตา ตุ๊กตา กาโปง โอ๊ยๆ และ ฉี่ หลังจากค�าง่ายๆ เหล่านี้ (ในบันทึก ทุกๆ ค�าจะมีความคิดเห็นสั้นๆ และวันทีก่ า� กับอยู)่ เราเห็นความพยายามพูดเป็นประโยค เราได้รวู้ า่ หลังจากผ่าน วันคล้ายวันเกิดปีทสี่ องแล้ว เขาเอ่ยว่า “แม่ใจดี” ไม่กสี่ ปั ดาห์ตอ่ มา เขาพูดว่า แม่ ไม่ดี ในเรื่องนี ้ เขาร้องลั่นออกมาหลังจากแม่ไม่ยอมให้เขากินน�้าเชื่อมราสเบอร์รี ก่อนมื้อเที่ยง เขาถูกตีก้น หลังจากถูกตีก้น เขาร้องไห้แหกปากพูดว่า “จาเอาแม่ ใหม่” ในทางตรงกันข้าม หนึ่งสัปดาห์ต่อมา เขาท�าให้แม่ได้รับความสุขมหาศาล ด้วยการประกาศว่าแม่สวยที่สุด มีครั้งหนึ่งเขาพูดว่าแม่ฮะ หนูจะจูจุ๊บจูบแม่ ซึ่งควรนึกถึงภาพเขาแลบลิ้นเลียทั่วใบหน้ามารดา เปิดข้ามไปไม่กหี่ น้า เขาก็มาถึงการครุน่ คิดซึง่ ดึงดูดความสนใจของเราจาก สัมผัสคล้องจอง คุณตาสัญญากับจาโรมิลว่าจะให้ขนมปังช็อกโกแลต แต่หลังจาก La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 21
21
6/29/2559 BE 5:11 PM
นั้นก็ลืมสัญญาของตัวเองและกินขนมปังก้อนเล็กๆ นั้นเสียเอง จาโรมิลรู้สึกว่า โดนหลอก โมโหมากและพูดซ�า้ หลายครั้งว่า คุณตาไอ้ตัวร้าย ขโมยขนมปังหนูไป ในทางหนึ่ง ประโยคนี้มีความหมายใกล้เคียงกับประโยคซึ่งได้กล่าวถึงแล้ว คือ แม่ไม่ดี แต่ครั้งนี ้ ไม่มีใครตีก้นเขาเพราะทุกคนหัวเราะ รวมทั้งคุณตา และต่อมา มีการพูดประโยคนี้ซ�้าบ่อยครั้งในครอบครัวด้วยความสนุกสนาน ซึ่งเรื่องนี้ไม่ได้ รอดพ้นจาโรมิลผู้เฉียบแหลม เขาคงไม่ค่อยเข้าใจเท่าไรว่าท�าไมตัวเองถึงได้ ประสบความส�าเร็จเช่นนี้ แต่สา� หรับพวกเรา เรารู้ดีว่าเป็นเพราะสัมผัสของค�าที่ ช่วยให้เขารอดพ้นจากการโดนตี และเป็นครั้งแรกที่เขาได้เห็นพลังมหัศจรรย์ ของบทกวี มีถ้อยค�าคล้องจองอื่นๆ เขียนอยู่ในบรรดาหน้ากระดาษต่อจากนั้นในสมุด บันทึก และความคิดเห็นจากแม่แสดงให้เห็นชัดเจนว่าเรื่องนี้เป็นแหล่งที่มาของ ความพออกพอใจของทุกคนในครอบครัว ดังนี้เอง ดูเหมือนว่า เขาได้บรรยาย ตัวเพียงพอน ภาพเหมือนอย่างรวบรัดของสาวใช้ที่ชื่ออานแน็ตไว้ว่า อานแน็ตเหมือนเบลแล็ต หรือเมื่อเราอ่านหลังจากนั้นไปไกลๆ เมื่ออยู่ในป่า หัวใจเริงร่า แม่นึกภาพไว้ว่า กิจกรรมทางกวีน ี้ นอกจากพรสวรรค์ที่ไม่เหมือนใครซึ่งจาโรมิลมีอยู่ มันต้องเกิด จากอิทธิพลของบทกวีส�าหรับเด็กซึ่งเธออ่านให้เขาฟังอย่างท่วมท้น จนเขาเชื่อ อย่างง่ายดายว่าภาษาเช็กพูดด้วยจังหวะเน้นหนักเบา แต่เราจ�าเป็นต้องแก้ไขข้อ สังเกตนี้ของแม่ สิ่งซึ่งส�าคัญยิ่งกว่าพรสวรรค์ บุคคลผู้เป็นแม่แบบทางวรรณศิลป์ ในที่นี้คือคุณตา ผู้เก็บปากเก็บค�า มุ่งเน้นการใช้งานได้จริง และเป็นศัตรูตัวร้าย ของบทกวี คุณตาเป็นต้นคิดการร่ายบาทตอนแสนโง่เง่าเหล่านี้โดยตั้งใจ และแอบ สอนหลานชาย จาโรมิลไม่ปล่อยเวลาเนิ่นนานในการรับรู้ว่าค�าพูดของเขาได้รับการจดจาร ด้วยความเอาใจใส่ยิ่ง และเขาเริ่มประพฤติตัวไปตามเหตุนั้น กล่าวคือ ตอนแรกๆ เขาใช้คา� พูดเพือ่ สือ่ ให้คนเข้าใจ ตอนนีเ้ ขาพูดเพือ่ กระตุน้ การเห็นชอบ ความชืน่ ชม รักใคร่และเสียงหัวเราะ เขาสุขสมล่วงหน้าถึงผลลัพธ์ที่ค�าพูดของเขามีต่อคนอื่นๆ และมีบอ่ ยครัง้ ทีเ่ ขาไม่ได้ปฏิกริ ยิ าตอบกลับดังมุง่ หวัง เขาจะพยายามพูดสิง่ ทีไ่ ม่เข้าท่า 22
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 22
6/29/2559 BE 5:11 PM
ออกมาเพื่อเรียกร้องความสนใจมายังตัวเอง เขาไม่ได้ท�าส�าเร็จทุกครั้งไป เช่น เมื่อเขาพูดกับพ่อและกับแม่ว่า “พ่อกับแม่ขี้ตด” (เขาได้ยินค�าว่าขี้ตดจากปาก ของเด็กในสวนข้างๆ บ้าน และจ�าได้ว่าเด็กๆ คนอื่นทุกคนหัวเราะกันยกใหญ่) พ่อตบปากเขา นับแต่นั้น เขาตั้งอกตั้งใจสังเกตว่าพวกผู้ใหญ่ชอบอะไรในค�าพูดของเขา พวกเขายอมรับอะไร พวกเขาไม่ยอมรับอะไร รวมถึงสิ่งที่ท�าให้พวกเขาตกใจและ หวาดผวา ดังนี ้ วันหนึ่ง ขณะอยู่กับแม่ในสวน เขาสามารถเปล่งประโยคซึ่งเชื่อม ฉ�่าด้วยความโศกเศร้าเสียใจโหยไห้ของคุณยายที่ว่า แม่จ๋า ชีวิตนั้นเหมือนวัชพืช ยากที่จะบอกว่าเขาเข้าใจความคิดในเรื่องนี้อย่างไร ที่แน่ๆ คือ เขาไม่ได้ นึกถึงเรื่องความไร้ซึ่งความหมายอันทรหด หรือความทรหดอันไร้ซึ่งความหมาย อันเป็นคุณลักษณะเฉพาะตัวของวัชพืช แต่เขาน่าจะต้องการแสดงออกถึงความคิด โดยรวมกว้างๆ ว่าชีวิตเป็นเรื่องเศร้าและไร้ผล แม้ว่าเขาจะพูดถึงเรื่องอื่นซึ่งไม่ใช่ สิ่งที่เขาต้องการบอก แต่ผลลัพธ์ที่ออกมานั้นยิ่งใหญ่มหาศาล แม่หยุดพูด ลูบผม เขาและมองเขาด้วยดวงตาฉ�่าชื้น จาโรมิลตื่นใจไปกับดวงตาซึ่งแสดงออกชัดเจน ถึงการยกยอชืน่ ชมประทับใจเป็นอย่างมากจนอยากจะเห็นอีก ระหว่างการเดินเล่น ครั้งหนึ่ง เขาเตะก้อนกรวดก้อนหนึ่ง แล้วพูดกับแม่ว่า แม่จ๋า หนูเพิ่งเตะกรวด ก้อนนั้น และตอนนี้หนูสงสารมันมากจนอยากจะลูบมัน และเขาก็ย่อตัวลงไปลูบ ก้อนกรวดนั้นจริงๆ แม่ไม่เพียงปักใจเชือ่ ว่าลูกชายของตนมีพรสวรรค์ (เขาอ่านหนังสือออกตอน อายุห้าขวบ) แต่ยังเป็นเด็กซึ่งมีความอ่อนไหวเป็นพิเศษ และแตกต่างจากเด็กคน อื่นๆ เธอกล่าวถึงความคิดของตนในเรื่องนี้กับตาและยายอยู่เสมอ เรื่องที่จาโรมิล ผูก้ า� ลังเล่นกับทหารและม้าของตนอย่างสงบเสงีย่ มได้เอ่ยข้อสังเกตขึน้ มาด้วยความ สนใจใหญ่หลวง หลังจากนั้นเขาจะจดจ้องมองเข้าไปในดวงตาของแขกผู้มาเยือน และนึกภาพด้วยความปลาบปลื้มใจว่าดวงตาเหล่านี้มองเขาเป็นเด็กพิเศษและไม่ เหมือนใคร เด็กผู้บางทีอาจจะไม่ได้เป็นเด็ก เมื่อวันคล้ายวันเกิดครั้งที่หกของเขาใกล้เข้ามา และเขามีเวลาเหลือแค่ La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 23
23
6/29/2559 BE 5:11 PM
ไม่กี่เดือนก่อนจะไปโรงเรียน คนในครอบครัวยืนกรานว่าเขาจะต้องมีห้องแยกต่าง หากเป็นของตัวเอง และเขาต้องนอนคนเดียว แม่มองเวลาที่ผ่านไปอย่างเสียดาย แต่เธอก็ยอมรับ เธอตกลงใจเห็นด้วยกับสามีของเธอที่จะให้ของขวัญลูกชายเป็น ห้องที่สาม ห้องเล็กที่สุดของชั้นบน และเรื่องจะซื้อเตียงตั่งกับเครื่องเรือนอื่นๆ ที่เหมาะสมส�าหรับห้องเด็ก อันได้แก่ ชั้นวางเล็กๆ กระจกเงาซึ่งจะกระตุ้นเรื่อง ความสะอาด และโต๊ะท�างานเล็กๆ คุณพ่อเสนอให้ตกแต่งห้องด้วยภาพที่จาโรมิลวาดเอง และไม่นานเขาก็เริ่ม น�าภาพวาดขีดเขียนแบบเด็กๆ รูปแอปเปิลกับสวน ใส่กรอบ หลังจากนั้นแม่ก็เข้า มาหาเขาแล้วพูดว่า “ฉันอยากขออะไรสักอย่าง” เขามองเธอ และเสียงกึ่ง ขวยอายกึ่งกระตือรือร้นของแม่ก็กล่าวต่อว่า “ฉันอยากได้กระดาษกับสี” แล้วเธอ ก็ไปนัง่ ทีโ่ ต๊ะในห้องนอนของเธอ กางกระดาษแผ่นแรกตรงหน้าและวาดรูปตัวอักษร ด้วยดินสอ ในตอนท้ายเธอจุม่ พูก่ นั ลงในสีแดงและเริม่ วาดตัวอักษรตัวแรก ต่อด้วย ‘ช’ ตัวใหญ่ หลังตัว ‘ช’ เป็นสระ ‘อี’ และผลที่ออกมาเป็นประโยคเขียนว่า ชีวิต นั้นเหมือนวัชพืช เธอตรวจดูผลงานของตนและรู้สึกพอใจ ตัวหนังสือเขียนได้ตรง และมีขนาดเท่ากัน กระนั้นเธอก็ยังหยิบกระดาษแผ่นใหม่ เขียนประโยคนั้นลงไป อีกครั้ง และเริ่มระบายสี คราวนี้เป็นสีน�้าเงินเข้ม เพราะเธอรู้สึกว่าสีนี้เหมาะกับ ค�าขวัญแสนเศร้าซึ่งไม่อาจจืดจางลงของลูกชายได้ดีกว่ามาก แล้วเธอก็นึกขึ้นได้ว่าจาโรมิลเคยพูดว่า คุณตาไอ้ตัวร้าย ขโมยขนมปังหนู ไป ด้วยรอยยิ้มสุขสมบนริมฝีปาก เธอลงมือเขียน (ด้วยสีแดงสด) คุณตาช่าง เหลือร้าย ชอบขนมปังสุดใจ เธออมยิ้ม จ�าประโยคที่ว่า พ่อแม่ขี้ตด ได้ด้วย แต่ระงับไว้ไม่นึกถึง หันไปวาดและลงสี (เขียว)เราเข้าป่า หัวใจเต้นเริงร่า ต่อด้วย (สีมว่ ง) อานแน็ตสวยเด็ด (แน่นอนว่าจาโรมิลพูดว่า สาวใช้อานแน็ต แต่แม่รสู้ กึ ว่า ค�าว่าสาวใช้ฟงั ไม่เสนาะหู) และเธอก็จา� ได้วา่ จาโรมิลย่อตัวลงลูบไล้กอ้ นหิน และหลัง จากนึกอยูช่ วั่ ขณะหนึง่ เธอก็ลงมือเขียน (ด้วยสีฟา้ ) ผมไม่อาจท�าร้ายก้อนหิน และ สุดท้าย ด้วยความรู้สึกตะขิดตะขวงใจนิดๆ แต่ก็มีความสุขด้วยเช่นกัน เธอวาด (สีส้ม) แม่จ๋า หนูจะจูจุ๊บจูบแม่ และอีกครั้ง (ตัวหนังสือสีทอง) แม่สวยที่สุด 24
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 24
6/29/2559 BE 5:11 PM
วันก่อนวันคล้ายวันเกิดของเขา พ่อแม่ส่งจาโรมิลผู้ตื่นเต้นยกใหญ่ไปนอน ชัน้ ล่างกับคุณยาย และพวกเขาจัดการย้ายเครือ่ งเรือนและตกแต่งผนังห้อง วันรุง่ ขึ้น เมื่อทั้งสองพาเด็กน้อยเข้าไปในห้องซึ่งได้รับการแปลงโฉมใหม่ แม่ตกประหม่า และจาโรมิลไม่ได้ทา� อะไรทีช่ ว่ ยให้เธอคลายความกระสับกระส่าย เขาตืน่ ตะลึงและ ไม่ได้พูดค�าใดออกมา ความสนใจหลักๆ (แต่เขาแสดงออกมาอย่างเฉื่อยชาและ ขวยเขิน) พุ่งไปยังโต๊ะท�างาน ซึ่งเป็นเครื่องเรือนประหลาดดูคล้ายโต๊ะนักเรียนที่ โรงเรียน พื้นโต๊ะส�าหรับเขียน (ลาดเอียงและขยับได้ ด้านล่างมีพื้นที่ส�าหรับเก็บ สมุดหนังสือ) เป็นไม้แผ่นเดียว พร้อมเก้าอี้นั่ง “เอ้า ว่าอย่างไร ลูกไม่ชอบหรือ” แม่ถามด้วยความร้อนใจ “ชอบครับ ชอบ” เด็กน้อยตอบ “แล้วหลานชอบอะไรทีส่ ดุ ” คุณตาถาม เขายืนอยูท่ ปี่ ระตูกบั คุณยาย ชืน่ ชม ภาพที่รอคอยมานานแสนนาน “โต๊ะนักเรียนครับ” เด็กน้อยกล่าว เขานั่งลงและยกแผ่นเปิดปิดขึ้น “แล้วรูปวาดพวกนั้นล่ะ” คุณพ่อถาม ชี้ไปที่รูปวาดในกรอบ เด็กน้อยเงยหน้าแล้วยิ้ม “ผมเคยเห็นพวกมันแล้ว” “แล้วลูกคิดอย่างไร อย่างเช่นที่น ี่ บนผนังนี่” เด็กน้อยผู้ยังคงนั่งอยู่ที่โต๊ะท�างานเล็กๆ ของตน พยักหน้าเพื่อบอกว่าเขา ชอบรูปวาดเหล่านั้น แม่ปวดร้าวหัวใจ อยากจะหายวับไปจากห้อง แต่เธออยูท่ นี่ นั่ และไม่สามารถ ปล่อยให้คา� บรรยายซึง่ ใส่กรอบแขวนบนผนังตกอยูใ่ นความเงียบงันไม่ได้รบั การเอ่ย ถึงได้ เพราะความเงียบงันนั้นเป็นเหมือนการประณามหยามเหยียด ดังนั้นเธอจึง เอ่ยว่า “ดูค�าบรรยายสิจ๊ะ” เด็กน้อยก้มหน้ามองด้านในของโต๊ะท�างาน “รูไ้ หม แม่อยากจะ” เธอกล่าวต่อ ตกอยูใ่ นภาวะสับสนครัง้ ใหญ่ “แม่อยาก จะให้ลูกจ�าได้ว่าลูกเติบโตมาอย่างไร จากเปลไกวถึงโรงเรียน เพราะลูกเป็นเด็ก ฉลาดและลูกเป็นความสุขใจของพวกเราทุกคน...” เธอกล่าวเช่นนัน้ ออกมาราวกับ La vie est ailleurs
zLA VIE EST_BOOKz.indb 25
25
6/29/2559 BE 5:11 PM
เธอก�าลังขอโทษขอโพย และเพราะว่าเธอประหม่า เธอกล่าวค�าพูดเดิมซ�า้ หลาย ครั้ง สุดท้าย เมื่อไม่รู้จะพูดอะไรต่อ เธอหยุดพูด แต่เธอเข้าใจผิดถนัดทีค่ ดิ ว่าจาโรมิลไม่ซาบซึง้ กับของขวัญซึง่ เธอให้ แน่นอน ว่าเขาไม่มอี ะไรจะพูด แต่เขาไม่ได้ไม่พอใจ เขาภาคภูมใิ จกับค�าพูดของตัวเองเสมอ และไม่อยากจะเอ่ยออกมาโดยไม่มีผู้รับฟังเปล่าๆ ปลี้ๆ ตอนนี้ เมื่อเขามองพวก มันถูกเขียนอย่างบรรจงในสีสันต่างๆ มากมาย และได้กลายสภาพเป็นดังภาพวาด เขารู้สึกถึงความส�าเร็จ ความส�าเร็จอันยิ่งใหญ่และไม่ได้คาดคิดมาก่อนจนเขาไม่รู้ จะตอบอะไรกลับไป และเขาประหม่า เขาเข้าใจว่าเขาเป็นเด็กน้อยผูเ้ อ่ยถ้อยค�าได้ เยี่ยมยอด และเขารู้ว่าเด็กคนนั้นต้องพูดอะไรที่เยี่ยมยอดออกมาในช่วงเวลาตอน นั้น เพียงแต่ไม่มีอะไรเยี่ยมยอดผ่านเข้ามาในหัวเขา เขาก็เลยก้มหน้า แต่เมื่อเขา ได้เห็นจากปลายหางตา เห็นค�าพูดของตัวเองอยูบ่ นผนัง นิง่ งัน แน่นงิ่ ยืนยาวกว่า และใหญ่โตกว่าตัวเขาเอง เขารู้สึกเคลิบเคลิ้ม เขารู้สึกว่าตัวเองถูกรายรอบด้วย ตัวของเขาเอง รู้สึกมีตัวเองนับไม่ถ้วน รู้สึกว่าตัวเองเติมห้องนี้จนเต็ม เติมบ้านทั้ง หลังจนเต็ม
26
Milan Kundera
zLA VIE EST_BOOKz.indb 26
6/29/2559 BE 5:11 PM
Milan Kundera was born in the Czech Republic. Since 1975, he has lived in France. มิลาน คุนเดอรา เกิดที่ประเทศสาธารณรัฐเช็ก อาศัยอยู่ในประเทศฝรั่งเศส ตั้งแต่ป ี ค.ศ.1975
zLA VIE EST_BOOKz.indb 371
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 372
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 373
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 374
6/29/2559 BE 5:11 PM
zLA VIE EST_BOOKz.indb 375
6/29/2559 BE 5:11 PM
สั่งซื้อหนังสือทุกเล่มของเราโดยตรงได้ที่ www.gammemagie.com หากพบหนังสือที่มีข้อผิดพลาดหรือไม่ได้มาตรฐาน อาทิ หน้ากระดาษหายหรือสลับกัน โปรดแจ้งมาที่ gammemagie@gammemagie.com เพื่อเปลี่ยนเล่มใหม่
zLA VIE EST_BOOKz.indb 376
6/29/2559 BE 5:11 PM