เอกสารประกอบการสอนออนไลน์ เรื่ อ ง การพั นแผล
หน้ า 1 จาก 5
เอกสารประกอบการสอนออนไลน์ ชุ ด วิ ช า 52311 การปฐมพยาบาลและการบำบั ด โรคเบื้ อ งต้ น สาขาวิ ช าวิ ท ยาศาสตร์ สุ ข ภาพ มหาวิ ท ยาลั ย สุ โ ขทั ย ธรรมาธิ ร าช
การพันแผล ภาพปก “Cotton” โดย Monfocus (2016) จาก pixabay.com/en/ sink-cotton-cotton-cloth-roll-1913458
ชุ ด วิ ชา 523 11 การปฐมพยาบาล และการบำบั ด โรคเบื้ องต้ น
สาขาวิ ช าวิ ท ย าศาสต ร์ สุ ข ภาพ มหาวิ ท ยาลั ยสุ โ ขทั ย ธรรม าธิ ร าช
เอกสารประกอบการสอนออนไลน์ เรื่ อ ง การพั นแผล
หน้ า 2 จาก 5
การพันแผล (Bandaging) ในกรณี ที่ ผู้ ป่ ว ยมี บ าดแผลที่ ต้ อ งใช้ ผ้ า พั น แผลซึ่ ง ส่ ว นใหญ่ จ ะเกี ่ ย วข้ อ งกั บ บาดแผลในบาง ตำแหน่ง ของร่างกาย ได้แก่ที่ศีร ษะ และระยางแขนขา เช่น ข้ อ มื อ ข้ อ ศอก หัวไหล่ และนิ้วมื อ อาจทำ การพันผ้าพันแผลที่บ ริเ วณบาดแผลร่ วมด้ ว ย กล่าวคือ จะทำการพั นผ้า ด้ วยผ้ าพั น แผล (Bandages) หลัง จากทำความสะอาดบาดแผลอย่ างถูก วิธี แล้ ว ทั้ง นี้โ ดยมีจุดประสงค์เ พื่อ พยุง บาดแผลและลดการ เคลื่อ นไหวของบาดแผล ซึ่ง จะช่วยลดความเจ็บ ปวดและป้อ งกันการบาดเจ็บ ของบาดแผลเพิ่ม มากขึ้ น วิ ธีก ารพั นแผลสามารถจำแนก ออกเป็น 4 วิธีดัง นี้
การพันรอบบาดแผลเป็นวงกลม (Circular turns) - อุป กรณ์ที่ใช้ ได้แก่ ผ้ าพั นแผลชนิ ดม้ วน - วิธีนี้ใช้กับ บาดแผลในบางตำแหน่ง ของร่างกายที่เ หมาะสำหรับ การพันรอบอวัย วะที่ เ กิ ด บาดแผล เช่น พันรอบศีร ษะ เป็นต้น วิธีนี้จึง เป็นการพันรอบอวัยวะที่เ กิดบาดแผลโดยมีจุดเริ่ม ต้นและ จุดสิ้นสุดของการพันแผลอยู่ที่จุดเดียวกัน - เริ่ม โดยใช้มือ ขวาหรือ มือ ซ้ ายจับ ม้ ว นผ้ าให้ ชายผ้ าห้อ ยลงข้ างล่ าง ต่อ จากนั้นให้พั น รอบ บริ เ วณที่ ต้อ งการพั นหลายๆ รอบ เมื่ อ สิ้ น สุ ด การพั น ให้ เ ก็ บ ชายผ้ า ให้ เ รี ย บร้ อ ยโดยผู ก ชายผ้า ทั้ง สอง ชายเข้ าด้ วยกั นหรือ ติดเข็ม กลัดเพื่อ รวบชายผ้าทั้ง สอง (ดัง ภาพที่ 13 ก )
ภาพที่ 13 การพันแผลชนิดต่างๆ
การพันเป็นเกลียว (Spiral turns) - อุป กรณ์ที่ใช้ ได้แก่ ผ้ าพั นแผลชนิ ดม้ วน - วิธีนี้เ หมาะที่จ ะใช้กับ บาดแผลที่ร ะยางแขนขาของร่างกาย หรือ การพันรอบอวัยวะที่ยาว เช่น ลำตัว ต้ นแขน ต้นขา หน้าแข้ง เป็นต้ น ชุ ด วิ ชา 523 11 การปฐมพยาบาล และการบำบั ด โรคเบื้ องต้ น
สาขาวิ ช าวิ ท ย าศาสต ร์ สุ ข ภาพ มหาวิ ท ยาลั ยสุ โ ขทั ย ธรรม าธิ ร าช
เอกสารประกอบการสอนออนไลน์ เรื่ อ ง การพั นแผล
หน้ า 3 จาก 5
- เริ่ ม โดยใช้ มื อ ขวาหรื อ มื อ ซ้ า ยจั บ ม้ ว นผ้ า ให้ ช ายผ้ า ห้ อ ยลงข้ า งล่ า ง แล้ ว พั น รอบบริ เ วณ ดั ง กล่ าว 2-3 รอบ เพื่อ ไม่ให้ผ้าบริเ วณดัง กล่าวคลายตั ว ต่อ จากนั้นให้พันเฉียงขึ้นไปเป็นเกลีย วโดยให้ ขอบผ้าที่พันอยู่เ หลื่อ มกัน 2 ใน 3 ของผ้าเมื่อ สิ้นสุดการพันให้ติ ดเข็ม กลัดเพื่อ เก็บ ชายผ้า ให้เ รี ย บร้ อ ย (ดัง ภาพที่ 13 ข)
การพันรูปเลขแปด (Figure of eight turns) - อุป กรณ์ที่ใช้ ได้แก่ ผ้ าพั นแผลชนิ ดม้ วน - วิธีนี้เ หมาะที่จ ะใช้กับ การพัน อวัย วะส่ วนของข้ อ เช่น ข้ อ มื อ ข้ อ เท้ า ข้ อ ศอก ข้ อ สะโพก และหัวไหล่ - เริ่ ม โดยใช้ มื อ ขวาหรื อ มื อ ซ้ า ยจั บ ม้ ว นผ้ า ให้ ช ายผ้ า ห้ อ ยลงข้ า งล่ า ง แล้ ว พั น รอบบริ เ วณ ดั ง กล่ า ว 2-3 รอบเพื่ อ ไม่ ใ ห้ ผ้ า บริ เ วณดั ง กล่ า วคลายตั ว ต่ อ จากนั้ น ให้ พั น เฉี ย งขึ้ น ไปเป็ น เกลี ย วแล้ว อ้ อ มกลั บ เป็ นรู ป เลขแปด พันขึ้นไปในลัก ษณะเดิ ม โดยให้ ขอบผ้าที่พันอยู่เ หลื่ อ มกัน และขนานกั น ให้ เกิดรอยย่นและไม่พันผ้าจนแน่น ตึง เกิน ไปเมื่อ สิ้นสุ ดการพันให้พันรอบ 2-3 รอบ ติ ดเข็ ม กลั ด เพื่อ เก็บ ชายผ้ าให้เ รียบร้ อ ย (ดัง ภาพที่ 13 ค)
การพันโดยใช้ผ้าสามเหลี่ยม (Triangular bandages) เมื่อ มีบ าดแผลที่ ต้ อ งใช้ผ้าพั นแผลแต่ ไม่มีผ้ าพั น แผลชนิด ม้ ว น สามารถใช้ผ้าสามเหลี่ ย มแทน ผ้ าพั นแผลชนิ ดม้ วนได้ 1. การพันรอบบาดแผล โดยก่อ นนำมาใช้กับ ผู้ป่วยหรือ ก่อ นนำมาทำการพันรอบบาดแผล ต้ อ งพั บ เก็บ มุม ให้เ รียบร้อ ย และพับ ผ้าสามเหลี่ยมให้มีข นาดที่เ หมาะสมกับ บาดแผลและอวัย วะที่ ใ ช้ พัน (ดัง ภาพที่ 14) 2. การพันมือ เริ่ม ด้วยการวางมือ ที่มีบ าดแผลลงบนผ้าสามเหลี่ยมโดยให้ข้อ มือ อยู่ท างด้าน ฐานของผ้ า แล้ ว จั บ มุ ม ยอดของผ้า สามเหลี่ ยมตลบผ้า กลับ มาบนมื อ ยอดของผ้ าสามเหลี่ ย มจะอยู่บ น ข้ อ มื อ ต่ อ จากนั้ น ทำการห่ อ มื อ โดยจั บ ชายผ้ า ทั้ ง สองข้ า งที่ เ หลื อ ไขว้ ไ ปด้ านตรงข้ า ม แล้ ว ผู ก เงื่ อ นให้ เรียบร้อ ยที่บ ริเ วณข้อ มือ (ดัง ภาพที่ 14) 3. การพั น ศี ร ษะ เริ่ ม ด้ ว ยการพั บ ผ้ า สามเหลี่ ย มที่ ด้ า นฐาน 1 ซึ่ ง อยู่ ต รงข้ า มกั บ ยอด สามเหลี่ยมให้มีขนาดประมาณ 2 นิ้ว 2 ครั้ง แล้วนำมาวางบนศีร ษะผู้ป่ วยโดยให้ฐ านผ้ าสามเหลี่ ย มที่ พั บ แล้ ว อยู่ เ หนื อ หน้ า ผาก (ดั ง ภาพที่ 15 ก) ชายผ้ า ทั้ ง สองข้ า งจะอยู่ ด้ า นข้ า ง และปลายยอดผ้ า ชุ ด วิ ชา 523 11 การปฐมพยาบาล และการบำบั ด โรคเบื้ องต้ น
สาขาวิ ช าวิ ท ย าศาสต ร์ สุ ข ภาพ มหาวิ ท ยาลั ยสุ โ ขทั ย ธรรม าธิ ร าช
เอกสารประกอบการสอนออนไลน์ เรื่ อ ง การพั นแผล
หน้ า 4 จาก 5
สามเหลี่ ย มจะอยู่ ด้ านหลั ง ของผู้ ป่ ว ย (ดั ง ภาพที่ 15 ข) ต่ อ จากนั้ นจั บ ปลายผ้ า ด้ า นข้ า งทั้ ง สองข้ างมา ไขว้กั นที่ ด้ านหลัง ศีร ษะ ให้ฐานผ้าอยู่เ หนือ หู แต่ล ะข้ าง หลัง จากไขว้ผ้ าที่ ด้ า นหลั ง ศีร ษะแล้ วอ้อ มผ่ า น เหนือ หูก ลับ ไปผูก ปลายทั้ง สองข้า งที่บ ริเ วณกึ่ง กลางหน้ าผาก (ดัง ภาพที่ 15 ค) สุ ดท้ ายตลบชายผ้ า ที่ เหลือ อยู่ด้านหลัง ศีร ษะกลับ ไปด้ านหน้าและพับ เหน็บ ให้เ รียบร้อ ย (ดัง ภาพที่ 15 ง) 4. การใช้ ผ้ า สามเหลี่ ย มคล้อ งแขน (Arm sling) ในกรณี ที่ ส งสัย ว่ าผู้ป่ ว ยอาจมีก ระดูก ต้น แขนหรื อ ปลายแขนหั ก เมื่ อ ทำความสะอาดบาดแผลและเข้ า เฝื อ กชั่ ว คราวแล้ ว จะคล้ อ งแขนข้ า งที่ บาดเจ็บ ด้วยผ้าสามเหลี่ยม โดยปฏิบัติดัง นี้ 1) พาดผ้ า สามเหลี่ ย มที่ ล ำตั ว ด้ า นหน้ า ของผู ้ ป่ ว ย โดยให้ ย อดของผ้ า สามเหลี่ ย มอยู ่ ใ ต้ ข้อ ศอกข้างที่บ าดเจ็บ และชายผ้าด้ านบนพาดไปที่ไหล่อีก ข้างของผู้ป่วย (ดัง ภาพที่ 16 ก) 2) จั บ ชายผ้ า ด้า นล่า งตลบกลับ ขึ้น ไปที่ ไ หล่ข้ า งเดีย วกั บ แขนข้า งที่ บ าดเจ็บ เพื่อ ให้ผ้ าพยุง แขนที่เ จ็บ ไว้ (ดัง ภาพที่ 16 ข) 3) ผูก ชายผ้าทั้ง สองโดยให้ป มผ้าอยู่บ ริเ วณร่อ งเหนือ กระดูก ไหปลาร้า (ดัง ภาพที่ 16 ค) 4) เก็บ มุม ผ้าสามเหลี่ยมที่ข้อ ศอกและใช้เ ข็ม กลัดติดให้เ รียบร้อ ย (ดัง ภาพที่ 16 ง)
ภาพที่ 14 การพันผ้าสามเหลี่ยมรอบบาดแผล
ภาพที่ 15 การพันผ้าสามเหลี่ยมรอบศีร ษะ
ชุ ด วิ ชา 523 11 การปฐมพยาบาล และการบำบั ด โรคเบื้ องต้ น
สาขาวิ ช าวิ ท ย าศาสต ร์ สุ ข ภาพ มหาวิ ท ยาลั ยสุ โ ขทั ย ธรรม าธิ ร าช
เอกสารประกอบการสอนออนไลน์ เรื่ อ ง การพั นแผล
หน้ า 5 จาก 5
ค
ก
ง
ภาพที่ 16 การพันผ้าสามเหลี่ยมคล้องแขน
ชุ ด วิ ชา 523 11 การปฐมพยาบาล และการบำบั ด โรคเบื้ องต้ น
สาขาวิ ช าวิ ท ย าศาสต ร์ สุ ข ภาพ มหาวิ ท ยาลั ยสุ โ ขทั ย ธรรม าธิ ร าช