Augnablik | Moments
ÁRNI PÁLL JÓHANNSSON
Augnablik | Moments 9. febrúar til 5. maí 2017
Árni Páll í konseptinu Jón Proppé
Árni Páll Jóhannsson ólst upp í Stykkishólmi og áður en hann flutti til Reykjavíkur hafði hann farið í námsferð til Englands. Þar komst hann fyrst í kynni við þá nýju strauma í myndlist sem áttu eftir að móta hans eigin listsköpun: Ég fór til Englands frá Stykkishólmi og meðan ég var þar slysaðist ég á sýningu þar sem ég sá verk sem kveiktu í mér. Þarnar voru ljósmyndir sem höfðu verið klipptar í sundur og skeytt saman aftur og einhvers konar mail-art, verk sem höfðu verið frímerkt og send í pósti milli manna. Ég hef oft hugsað um þetta og ég held að þetta hafi líklega verið hollenskir listamenn. Ég vissi ekkert hvað þetta var en ég fann að þarna var eitthvað á ferðinni sem ég vildi vera með í.
Árni Páll var svo upprifinn af þessu að þegar hann fór heim í frí um veturinn vélritaði hann heimilisfang sitt á Englandi á bunka af umslögum og setti í póst. Fyrir tilviljun voru þessi umslög stimpluð
sem fyrstadagsumslög því dagurinn sem hann
Þegar hann var kominn til Reykjavíkur naut hann
sýningum. Þarna átti Árni Páll eftir að halda sína
lyktina af því“, segir Sigurður, og það dugði til að
sendi þau var upphafsdagur þotuflugs á Íslandi.
kynnanna við Jón Gunnar og kynntist í gegnum
fyrstu einkasýningu árið 1975.
kveikja neistann.
Þarna bjó Árni Páll til fyrsta verk sitt í anda hinn
hann sumum af hinum SÚM-listamönnunum:
ar nýju listar og hafði þó ekki haft af þeim nema
Sigurði Guðmundssyni, Hreini Friðfinnssyni,
þegar hann og félagar hans voru fyrst að kynnast
hann sá sýningu hollensku listamannanna á
augnablikskynni.
Kristjáni Guðmundssyni og fleirum. Það fór svo
þessari nýju list, snemma á sjöunda áratugnum,
Englandi. Þegar hann var svo kominn í slagtog
Þegar hann kom aftur heim, 1969, hóf hann
að skömmu eftir ljósmyndanámið fór Árni Páll að
hafi þeir ekki haft úr miklum heimildum að
við „súmmarana“ og fór að kenna við Myndlista-
nám í ljósmyndun þar sem Guðmundur Ingólfs
kenna við Myndlista- og handíðaskólann þar sem
moða. Þessar nýju liststefnur voru enn lítt þekktar
og handíðaskólann opnaðist þessi heimur fyrir
son var hans helsti kennari. Það var þó ekki ljós
hann starfaði í meira en áratug.
erlendis, eins konar jaðarlist í hinu stóra samhengi
honum. Skömmu eftir að hann fór að kenna við
abstraktsins og popplistarinnar sem var að byrja
skólann, árið 1975, var stofnuð deild við skólann til
myndin sem iðn- eða atvinnugrein sem heillaði
Þetta voru spennandi tímar í íslenskri myndlist.
Sigurður Guðmundsson hefur sagt frá því að
Eitthvað svipað gerðist hjá Árna Páli þegar
hann heldur stóð hugurinn til þess að skapa
Á sjöunda áratugnum höfðu komið fram mynd
að ryðja sér til rúms. Sigurður segir að þeir hafi
að kenna eitthvað af þessum nýju listhugmyndum
eitthvað í líkingu við það sem hann hafði séð á
listarmenn sem vildu innleiða nýjar hugmyndir
t.d. séð í þýsku tímariti mynd af Joseph Beuys
og var Magnús Pálsson fenginn til að stýra henni.
sýningunni á Englandi – það sem við myndum nú
og aðferðir í anda Fluxus-listarinnar og annarra
með blóðnasir og hægri handlegginn stífan í
Það var Nýlistadeildin sem fóstraði marga af þeim
kalla Fluxus- eða konseptlist. Hann lauk þó námi
nýrra listhópa á meginlandinu og í Bandaríkjun
nasistakveðju. Beuys hafði verið að flytja gjörn-
myndlistarmönnum sem helst hafa látið til sín
og tók meira að segja meistarapróf í ljósmyndun
um. Dieter Roth, Magnús Pálsson og Jón Gunn
ing í Tækniháskólanum í Aachen 1964 þegar
taka síðustu áratugi. „Ég var svo hrifinn af Magga
en sótti æ meira í myndlistina.
ar Árnason voru elstir og stigu fyrstir fram en
hægrisinnaðir nemendur réðust upp á sviðið og
og þessum gæjum. Þeir voru alveg eins og þessir
fljótlega bættust yngri listamenn við, SÚM-hóp
kýldu hann; nasistakveðjan var þeim til háðungar.
listamenn sem ég hafði séð á Englandi ... svo kom
hólmi, hafði hann verið í smíðavinnu í Flatey og
urinn varð til og árið 1969 – þegar Árni Páll var
Sigurður og félagar vissu ekkert hvað var að gerast
bara Maggi, alveg eins!“
þar kynntist hann Jóni Gunnari Árnasyni, mynd
að flytja til Reykjavíkur – fann hópurinn húsnæði
og lásu ekki þýsku en þeir fundu á sér að hér
höggvara og einum af meðlimum SÚM-hópsins.
við Vatnsstíg og fór að standa fyrir reglulegum
var eitthvað spennandi á ferðinni. „Við fundum
Eitt sumarið, meðan hann bjó enn í Stykkis
Í skólanum voru á þessum tíma aðrir kennarar og nemendur sem sóttu í sömu strauma – m.a.
Jón Gunnar, Rúrí, Bjarni H. Þórarinsson og Birgir
ferðarmeiri. Nú er Árni þekktur um allan heim
Andrésson. Árni Páll átti samstarf við þetta unga
fyrir vinnu sína að kvikmyndum og uppsetningu
augnablik úr næstum fjörutíu ár sköpunar- og
fólk ekki síður en við súmmarana sem hann hafði
sýninga af ýmsu tagi, til dæmis skála Íslands á
sýningarferli Árna Páls. Í þeim má sjá hvernig
þegar kynnst. Eftir fyrstu einkasýninguna í Gallerí
heimssýningum. Hann leit þó alltaf á myndlistina
áðurnefndar hugmyndir bræðast saman: Leik
SÚM sýndi hann mikið, oft með yngra fólkinu,
sem sína aðalgrein og flest verkin á sýningunni í
urinn og húmorinn sem voru eitt helsta einkenni
einkum Birgi, en þeir áttu náið samstarf allt þar
Gallery GAMMA eru frá þessum tíma.
Fluxus-listarinnar, hugmyndaleg nálgun konsept
Verkin á sýningunni í Gallery GAMMA eru
til að Birgir dó, langt fyrir aldur fram, árið 2007.
Myndlist Árna Páls á uppruna sinn í deiglu
Árni Páll tók þátt í listalífinu í Gallerí Suðurgötu
áttunda áratugarins þegar Fluxus- og konseptlist
Árni Páll beitir fyrir sig ýmsum aðferðum og
7 sem þessi kynslóð nýútskrifaðra listamanna rak
var að ná þroska í meðförum íslenskra listamanna.
vinnur í mismunandi miðla og efni. Elstu verkin á
um nokkurra ára skeið og komst í kynni við lista-
En verk hans bera líka sterkan keim af minimal-
sýningunni eru ljósmyndir frá fyrstu sýningu hans
menn og sýningarhaldara í Hollandi og sýndi þar
isma – þeirri hugmynd að myndlistin skyldi vera
í Galleri SÚM, teknar árið 1975. Það eru portrett
líka. Alltaf hélt hann svo sambandi við súmmar
eins knöpp og mögulegt er og að þar eigi ekkert
af listamönnunum Birgi Andréssyni og Bjarna H.
ana og sýndi með þeim.
heima nema það sem nauðsynlegt er til að koma
Þórarinssyni sem þá voru nemendur í Myndlista-
inntaki verksins til skila. Á áttunda áratugnum
og handíðaskólanum. En þetta eru þó ekki bara
vinna í kvikmyndum, einkum við leikmyndahönn
var K ristján Guðmundsson sá listamaður hér
portrett því á myndunum eru höfuð þeirra bundin
un, „til að eiga salt í grautinn“, eins og hann segir
sem helst agaði verk sín á þennan hátt og hafði
hvítum og svörtum klútum – það er konsept eða
sjálfur. Hann hélt þó alltaf áfram að sinna mynd
mikil áhrif á næstu kynslóð. Það er engin tilviljun
einhvers konar Fluxus-leikur. Í yngri verkunum
listinni og sýndi jafnt og þétt, bæði hér heima og
að þeir Árni Páll og Kristján hafa unnið og sýnt
má hins vegar sjá hvernig aðferðin verður sífellt
erlendis, þótt kvikmyndavinnan yrði sífellt fyrir-
mikið saman alla tíð.
agaðri og knappari, nálgunin við efnið varfærn
Um miðjan níunda áratuginn fór Árni Páll að
listarinnar og tær framsetning minimalismans.
ari og framsetningin einfaldari. Leikurinn og húmorinn eru þó aldrei langt undan.
Árni Páll Among the Concepts Jón Proppé
Árni Páll Jóhannsson grew up in Stykkishólmur, a small fishing town in the west of Iceland. As a teenager, he travelled to England to study and it was there that he first encountered the new art that was to shape his own career: I went to England from Stykkishólmur and while I was there I chanced to attend an exhibition where I saw works that really touched me. There were photographs that had been cut to pieces and reassembled, and some sort of mail-art, pieces with postage stamps that had been sent through the mail. I have thought about this a lot and I think these were probably Dutch artists. I had no idea what this was but I sensed that it was something I wanted to be part of.
Árni Páll was so enthused that when he went back to Stykkishólmur for a holiday he typed his address in England on a stack of envelopes and mailed them. By chance, that day marked the first
jet flight by an Icelandic airline so the envelopes
to know the rest of the group, artists such as
Later, in 1975, Árni Páll was to hold his first pri-
it”, Sigurður said, and that was enough to spark
received a first-day stamp at the post office. Árni
Sigurður Guðmundsson, Hreinn Friðfinnsson and
vate exhibition there.
the flame.
Páll had created his first artwork in the spirit
Kristján Guðmundsson. On finishing his pho-
of the new art that he had glimpsed for only a
tography course he began to teach at the Icelandic
of how, when he and his friends were getting to
when he saw the Dutch exhibition in England. In
moment.
College of Arts and Craft, the only advanced art
know the new avant-garde art in the early 1960s,
Reykjavík, having befriended the SÚM artists and
school in Iceland, where he was to work for more
they did not have much to go on. These new
started to teach at the Arts College, this world
than a decade.
ideas were still relatively unknown abroad – an
opened up to him. Shortly after he began to teach,
underground art practice in an era when abstrac-
the College set up a small department dedicated
When he returned to Iceland, in 1969, he began to study photography in Reykjavík but it was not commercial photography that interested him.
These were exciting times in Icelandic art. In
Sigurður Guðmundsson has told the story
Something similar happened to Árni Páll
He wanted to create something like the art that
the 1960s a few artists had emerged who wanted
tion was still the dominant art form with pop art
to the new avant-garde and Magnús Pálsson was
he had seen in the exhibition in England – some-
to introduce new ideas and approaches in the
the emerging trend. They got hold of a German
hired to lead it. This department, eventually called
thing that we would now characterise as Fluxus
spirit of Fluxus and other new artist groups on
magazine and saw a photograph of Joseph Beuys
the New Art Department, was to foster many
or conceptual art. He finished his studies and
mainland Europe and in the USA. Dieter Roth,
with a bloody nose, making a Nazi salute. Beuys
students who became Iceland’s most promi-
even graduated as a Master of photography, but
Magnús Pálsson and Jón Gunnar Árnason were
had been performing at the polytechnic school
nent artists in the ensuing decades. “I was really
became more and more preoccupied with art.
the oldest and the first to exhibit work of this
in Aachen in 1964 when a group of Neo Nazis
inspired by Magnús and those people. They were
One summer, while he still lived in Stykkishól-
kind, but they were soon joined by younger
stormed the stage and punched him. The salute
just like the artists I had seen in England ... then
mur, he spent working on a nearby Island and
artists. The SÚM-group was formed and in 1969 –
was directed at them. Sigurður and his friends
came Magnús, working on the same ideas!”
there befriended Jón Gunnar Árnason, a sculptor
the year when Árni Páll moved to Reykjavík – the
had no idea what was going on and could not
and member of the SÚM artist group. Once in
group secured a gallery space in the old centre
even read German but they sensed that there was
students pursuing the new art – including Jón
Reykjavík, he renewed this friendship and got
of the city and began to hold regular exhibitions.
something exciting happening. “We could smell
Gunnar Árnason, Rúrí, Bjarni H. Þórarinsson and
There were a few other teachers and several
Birgir Andrésson. Árni Páll cooperated with the
and as the curator of large exhibition, including
pared-down aesthetic of minimalism. Árni Páll
younger artists as well as with his older friends
Iceland’s contribution to large Expo-exhibitions.
uses different methods and materials. The oldest
from the SÚM group. Following his first private
Alongside this work he continued to make art
works in the exhibition are photographs from his
exhibition in Gallery SÚM, he began to exhibit
and most of the works in the Gallery GAMMA
first show in Gallery SÚM, shot in 1975. These are
with this new generation, especially with Birgir,
exhibition are from this period.
portraits of the artists Birgir Andrésson and Bja-
with whom he was to work closely until Birgir’s
Árni Páll’s art has its origin in the 1970s when
rni H. Þórarinsson who were then still studying at
untimely death in 2007. Árni Páll took part in
Fluxus and conceptual art were coming of age
the college. But these are not just portraits as their
exhibitions in Gallery Suðurgata 7, a space run by
in Iceland. Yet his artwork also has a strong
heads are partly wrapped in white and black cloth.
the younger generation and the main venue for
minimalist flavour. In the 1970s, Kristján Guð-
There is something of the conceptual approach
avant-garde art and music in the late 1970s and
mundsson was the main proponent of this style in
about these photographs and they are playful in
early 1980s. He also got to know artists and gal-
Iceland, favouring a disciplined approach where
the spirit of Fluxus. In the more recent pieces we
lery owners in Holland and often exhibited there.
all unnecessary elements are stripped away. It is
can see how Árni Páll’s work has become more
hardly a coincidence that Árni Páll and Kristján
and more disciplined and minimalistic, the treat-
film, primarily as art director or set designer, “to
have collaborated and exhibited together up to
ment of the materials more thoughtful and more
make ends meet”, as he explains. Yet he continued
the present day.
simply presented. Yet the humour and playfulness
In the mid-1980s, Árni Páll started to work in
to work on his art and exhibited frequently, both
The exhibition in Gallery GAMMA shows how
in Iceland and abroad – even as his work in film
these different ideas melded together: The playful
started to take up more and more of his time. To-
humour that characterised the Fluxus group, the
day, Árni Páll is widely known for his work in film
intellectual approach of conceptual art and the
always remain.
Invisibles, 2010–14
Skugginn af fjórðu víddinni, 2011
The Shadow of the Fourth Dimension
Skugginn af fjórðu víddinni, 2011
The Shadow of the Fourth Dimension
Commonwealth, 2014
Svört og hvít ferskeytla, 2008
Black and White Quatrains
Ă n titils, 2012
Untitled
Grímur fyirir Bård Breivik, 2014
Masks for Bård Breivik
Marquise, 2014
Augu listamanna, 2011
The Eyes of Artists
Billi, um 1996
Billiards
Bjarni H. Þórarinsson og Birgir Andrésson, 1975
Invisibles, 2010–14
Tveir horisontar, 2013
Two Horizons
Snúningar, 2013–15
Turnings
Heimagert veรฐur, 2004
Home-Made Weather
Árni Páll Árnason Ferilskrá / Curriculum vitae
Born 1950 in Stykkishólmur, Iceland Graduated as a Master of Photography in Reykjavík Art Exhibitions (In approximate chronological order from 1975–2016) Gallerí SÚM, Reykjavík (one-man) Suðurgata 7, Reykjavík Galleri Zona, Florence (with Suðurgata 7 group) ASÍ-Museum, Reykjavík Djúpið, Reykjavík, with Magnús Kjartansson Kristnisýning, Reykjavík City Museum Gallerí Lækjargata, Reykjavík Gallerí Torfunni, Reykjavík Listmunahúsið, Reykjavík Listmunahúsið (one-man) National Gallery Centenary, Reykjavík Safn, Reykjavík (one-man) Alles für 12–24, Rotterdam (two one-man shows) Alles für 12–24, Rotterdam (collective exhibition) ll gallery, Reykjavík, with Joep van Lieshout Gallerí 20 m2, (one-man) FÍM-Exhibition, Rostock Witte de With, Rotterdam Boreales, Finland Living Art Museum, with Magnús Kjartansson Gallery Klúka (two one-man shows) Gallery Klúka, with Kristinn Harðarson Gallery Klúka, with Kristján Guðmundsson Eskifjörður, with Kristján Guðmundsson Gerðarsafn, Kópavogur (one-man) Rolling Snowball 2015, Djúpivogur Rolling Snowball 2016, Djúpivogur Safn, Bergstaðastræti, Reykjavík Skúrinn, Reykjavík, (one-man)
Teaching Experience 1976–88 Teacher at the Icelandic College of Art and Crafts 1979–81 Teacher at the Technical College of Reykjavík 1993 Teacher at the Icelandic Film School 1997– Teacher at International Filmschule, Cologne Feature films 1982 Rock in Reykjavík 1985 Skammdegi (Deep winter) 1985 Löggulíf (Policeman’s lot) 1987 Skytturnar (White Whales) 1989 Pappírs Pési (Paper Peter) 1990 Börn náttúrunnar (Children of Nature) 1991 Ingaló 1992 Veggfóður (Wallpaper) 1992 Karlakórinn Hekla (Men’s Choir) 1992 Gingerman 1992 Bíódagar (Movie Days) 1993 Racing star 1993 The day after 1994 Cold fever 1994 Viking saga 1995 Djöflaeyjan (Devil’s Island) 1996 Natures warrior 1996 María 1997 Perlur og svín (Pearls and swines) 1997 Vildspor 1998 Witchcraft 1999 Englar alheimsins
B camera Special effects/ Prod. Design Special effects, Prod. Design, Actor Special effects/ designer Special effects/ Prod. Design Prod. Design Art Director Prod. Assistant Prod. Design/ Stills Prod. Design (not finished) Prod. Design Art Director Prod. Design (not finished) Prod. Design Art Director Prod. Design Prod. Design/ special effects Prod. Design Prod. Design/ Stills Prod. Design Art Director Title sequence
1999 Baráttan um börnin 1999 101 Reykjavík 2000 No Such Thing 2001 Fálkar 2001 Living is Good 2002 Bjólfskviða (Beowulf and Grendel) 2004 Niceland 2005 Guy X 2006 Köld slóð 2006–7 Duggholufólkið 2009 Mamma Gógó 2014 Barnaheimilið Principal producers Friðrik Þór Friðriksson Francis Ford Coppola Peter Alberg Stefan Jarl Hal Hartley Markell
Prod. Design Prod. Design Prod. Design Prod. Design Prod. Design Prod. Design Prod design Scouting Prod. design Prod. Design Prod. Design Location Scouting
Principal Directors Friðrik Þór Friðriksson Guðný Halldórsdóttir Baltasar Kormákur Samper Stefan Jarl Hal Hartley Michael Chapman Short films 1985 Sjúgðu mig Nína 1988 Ferðalag Fríðu 1990 SSL 25 1991 Siggi trommari 1992 Energy 1993 Sisyphus
1994 Ísland Ísland Ísland 1995 Treasure of Priam 1997 Slurp-inn 1998 Hafið, Expo 98 2000 Iceland by the Eyes of an Angel 2002 Njáls saga (not completed) 2003 Ráðamenn Íslands 2004 Pönkið og Fræbbblarnir 2005 Hillary 2004 Norðurland 2006 Falcons 2008 Stefan Jarl 2009 Island 2010 Urna
Prod. Design Prod. Design Prod. design Autor/Director Autor/Director Prod. Design Prod. Design Producer Prod. Design Producer Producer Prod. Design Autor/Director Prod. Design
Theatre 1987 Ofurefli 1998 Bugsy Malone 1998 Stjórnleysingi ferst 1999 Kindin 2000 Sýnd veiði 2001 Kristnihaldið 2009 Djúpið
Design Design Design Design Design Design Design
Scripts 1992 Nebúla 1998 The Crossbow Man 2000 Iceland by the Eyes of an Angel 2009 Island Actor, Prod. Assistant Art Director Prod. Assistant Prod. Design/ Camera 2 First camera assistant Prod. Design
Exhibition Design EXPO 98, Lisbon, Icelandic Division Designer EXPO 2000, Hanover, Icelandic pavilion Designer Vesturfarasetrið, Hofsósi, Art Director Mormónasýning, Hofsósi, Art Director Vinnustofa Jóns Nikk, Sauðárkróki, Designer Galdrasafnið á Ströndum, Designer Kotbýli kuklarans, Designer Vinnustofa Ingólfs Nikodemussonar, Designer
Verðlaunahross, Hólum, Designer Mormónasýning, Þjóðmenningarhús, Designer Jólatorgið, Prague, Designer Bátahúsið, Siglufirði, Designer Hofstaðir, Garðabæ, Consept Design Heimastjórnarsýning, Þjóðmenningarhúsi, Designer Islande Paleis de la de ouvert, París, Designer Pure Iceland Science Museum London,Designer Utvandrana Stryn, Norway, Designer Hestasetrið Hólum, Designer Skrímslasetrið, Designer Fransmenn á Íslandi, Fáskrúðsfirði, Designer Ísgöngin Langjökli, Designer Árni Páll also own a film production company, Potemkin, and the design studio Potemkin hönnun ehf.
Útgefandi:
Gallery GAMMA
Publisher:
Gallery GAMMA
Ábyrgðarmaður:
Gísli Hauksson
Gísli Hauksson
Sýningarstjórar:
Ari Alexander Ergis Magnússon
Exhibition Curator:
Ari Alexander Ergis Magnússon
Jón Proppé
Jón Proppé
Ljósmyndun:
Kári Ísleifur Jóhannsson
Photography:
Kári Ísleifur Jóhannsson
Hönnun og umbrot:
Jón Proppé
Layout and Design:
Jón Proppé
Prentun og bókband: Svansprent
Printing: Svansprent