14
Een bedrijfsleider zonder professionele organisatie kan niet failliet worden verklaard Elke onderneming kan failliet gaan, maar is een mandataris van een rechtspersoon automatisch een onderneming? Neen. Het Hof van Cassatie heeft op 18 maart 2022 geoordeeld dat een onderneming een minimale organisatie op administratief, economisch en personeelsvlak moet hebben opdat ze kan worden beheerd. Dat is a priori niet het geval voor een mandataris, die de vruchten plukt van de organisatie die werd ingevoerd door de rechtspersoon die hem heeft aangesteld om zijn mandaat uit te oefenen.
1. Inleiding De vraag of de mandataris van een rechtspersoon-onderneming (vennootschap, vereniging enz.) die het mandaat van bestuurder of zaakvoerder uitoefent dat hem door de algemene vergadering van die rechtspersoon werd gegeven, ook als een onderneming kan worden beschouwd, is al enkele jaren een twistpunt.
2. Betwist standpunt Toen in de 19de eeuw, net voor het ontstaan van België, het begrip ‘koopmanschap’ werd ingevoerd, werd aangenomen dat het feit dat een mandataris een handelszaak uitbaatte, er niet toe leidde dat die mandataris daardoor de hoedanigheid van koopman (handelaar) kreeg: het is de mandator of lastgever (de rechtspersoon) die een dergelijke hoedanigheid heeft en niet de mandataris (bestuurder of zaakvoerder) 1 . De meningen daarover wijzigden door de hervorming van het ondernemingsrecht in november 2018 en mei 2019. Een nieuwe ondernemingsdefinitie heeft sindsdien tot
1 2 3
interpretatieproblemen geleid. Die zijn voornamelijk terug te brengen tot dubbelzinnigheden en tegenstrijdigheden in de parlementaire voorbereidingen. Zo lijkt het dat de wetgever in 2018 niet heeft uitgesloten dat een vennootschapsmandataris onder het begrip ‘onderneming’ zou vallen. Het is echter niet duidelijk of het ook werkelijk de bedoeling van de wetgever was om de aard van de functie van bestuurder of zaakvoerder te wijzigen. Volgens sommige auteurs “laat de wetgever de natuurlijke personen die een bestuursmandaat voor een rechtspersoon uitoefenen, bewust onder het toepassingsgebied van de insolventieregeling vallen”2 . Anderen menen dan weer dat de introductie van het nieuwe ondernemingsbegrip niet rechtvaardigt of aantoont dat de wetgever wou afstappen van het vroegere onderscheid tussen enerzijds de mandator-rechtspersoon en anderzijds zijn mandataris, die slechts een orgaan van die rechtspersoon is. Volgens de rechtsleer “zou het bovendien merkwaardig zijn om de bestuurders of zaakvoerders zonder onderscheid als ondernemingen te
beschouwen, terwijl ze de organen van die ondernemingen zijn”3 .
3. Boek I van het Wetboek van economisch recht De definitie van ‘onderneming’ waarnaar verwezen wordt in Boek XX. ‘Insolventie van ondernemingen’ van het Wetboek van economisch recht (WER), is opgenomen in artikel I.22, 7°/1 van hetzelfde wetboek, dat op zijn beurt verwijst naar de basisdefinitie in artikel I.1, 1°: Behoudens andersluidende bepaling, wordt voor de toepassing van dit Wetboek verstaan onder: 1° onderneming: elk van volgende organisaties: a) iedere natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent (...). De mandataris-bestuurder of mandataris-zaakvoerder van een onderneming is een natuurlijke persoon, die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent. Dat wordt niet betwist, maar om een onderneming te kunnen zijn, moet de mandataris van de rechtspersoon aan drie voorwaarden voldoen: 1. een organisatie zijn;
FREDERICQ, deel I, 1946, nr 59; VAN RIJN, deel I, 1954, nr. 98. Z. PLETINCKX, « Le champ d’application des procédures », in La réforme du droit de l’insolvabilité et ses conséquences (sur les avocats): une (r)évolution?, Larcier, 2017, 21 (vrije vertaling). I. VEROUGSTRAETE (dir.), Manuel de l’insolvabilité, Wolters Kluwer, 2019, 45, nr. 29 (vrij vertaald).
Maandelijks tijdschrift van het ITAA | Nr. 5 | Juni 2022
