Leiden INTO business Winter 2016 by INTO business

WINTER 2016

Zakenmagazine voor: Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond, Wassenaar en Roelofarendsveen

Enthousiasme bepalend voor succes TK Challenge Interview: Sander van den Einden van Hogeschool Leiden

Reportage: Van Dorp, uw technisch dienstverlener

Top 50 van Machtigsten 2016

l | 06-53193001

www.johnbrussel.n

BMW maakt rijden geweldig

ONZE EIGEN VERWACHTING OVERTROFFEN. DE NIEUWE BMW 5 SERIE.

De nieuwe BMW 5 Serie Sedan is de meest innovatieve auto in zijn klasse. In deze zakensedan komt alles samen: de meest geavanceerde technologieën, scherpe lijnen, dynamische rijeigenschappen, intuïtieve bediening én een lage CO2-emissie. De BMW 5 Serie Sedan biedt ongeëvenaard veel rijplezier, hier heeft u het allemaal voor gedaan. Vanaf 11 februari staat de nieuwe BMW 5 Serie in onze showroom. Maar we kunnen hem nu wel al voor u bestellen. Zien we u binnenkort?

BMW Den Haag Donau 38-40 2491 BA Den Haag Tel. (070) 301 71 70

www.bmw-denhaag.nl info@bmwdh.nl

Gemiddeld verbruik van 3,9 liter tot 7,4 liter/100km (25,6 tot 13,5 km/l), met een CO2 emissie van 102 tot 169 g/km.

een gReeP UiT Ons aanBOd

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277

Te HUUR KaTwiJK

Taanderstraat 13

Te HUUR ZOeTeRwOUde

Jan evertsenlaan 2

Kopperwetering 7

Circa 500 m² kantoorruimte

Ca. 2.238 m² kantoorruimte

Circa 435 m² kantoorruimte

per direct beschikbaar uitstekende bereikbaarheid gelegen op bedrijventerrein ’t Heen deelverhuur vanaf ca. 100 m² bespreekbaar turn-key oplevering nabij Body view & dusart Pharma

Huurprijs: € 65,-- per m² per jaar

Te HUUR Leiden

voormalig schoolgebouw deelverhuur bespreekbaar uitstekende (zicht)locatie BTw vrije verhuur is bespreekbaar flexibele huurtermijnen zijn bespreekbaar nabij supermarkt digros en Rabobank

Huurprijs: € 70,-- per m² per jaar

Huurprijs: € 59.500,-- per jaar

Te HUUR ZOeTeRwOUde

Kooilaan 55

solitair kantoorpand op zichtlocatie 17 eigen parkeerplaatsen “turn-key” opleveringsniveau uitstekende bereikbaarheid nabij Rijneke Boulevard en Heineken nederland per direct beschikbaar

Hoge Rijndijk 313/g

Te HUUR/ LeideRdORP Te KOOP Touwbaan 38

Circa 700 m² commerciële ruimte

Circa 668 m² winkelruimte

Circa 6.800 m² bedrijfsruimte

uitgebreide bestemmingsmogelijkheden nieuwbouwontwikkeling “Kooiplaza” strategische zichtlocatie casco oplevering per direct beschikbaar deelverhuur bespreekbaar

Huurprijs: € 100,-- per m² per jaar

Te HUUR den Haag

gelegen aan de Rijneke Boulevard evt. uit te breiden tot ca. 1.268 m² oplevering in huidige staat vrij parkeren uitstekende bereikbaarheid per direct beschikbaar

Huurprijs: € 395.000,-- per jaar Koopsom: N.o.t.k.

Huurprijs: € 90,-- per m² per jaar

Te KOOP Leiden

iJssel 17

inclusief ca. 2.535 m² kantoorruimte gesitueerd op ‘’de Baanderij’’ per direct beschikbaar goede bereikbaarheid inclusief 2 loading docks 39 parkeerplaatsen op eigen terrrein

Te HUUR Leiden

Rooseveltstraat 8-10

willem Barentszstraat 43

60% verkocht

Circa 150 m² bedrijfsruimte en 75 m² kantoor

Bedrijfsverzamelgebouw “De Witte Roos”

Vanaf 655 m² bedrijfsruimte

gesitueerd op het aantrekkelijke “Forepark” nabij de sligro, Multicopy & Kyocera stadion uitgebreid opleveringsniveau per direct beschikbaar goede bereikbaarheid inclusief 2 parkeerplaatsen

Huurprijs: € 19.950,-- per jaar

ontwikkeling en realisatie door Bouwbedrijf niersman hoogwaardig opleveringsniveau representatieve bedrijfsunits v.a. ca. 134 m² units zijn reeds beschikbaar ruime parkeergelegenheid uitgebreide brochure op aanvraag beschikbaar

Koopsom v.a.: € 146.500,-- v.o.n.

inclusief ca. 220 m² kantoorruimte ca. 120 m² afsluitbaar buitenterrein vrije hoogte ca. 6,5 m. overheaddeur aanwezig per direct beschikbaar goede bereikbaarheid

Huurprijs: € 40.000,-- per jaar

een gReeP UiT OnZe TRansaCTies

Onderstaand een aantal recente transacties in de gemeente Leiden en omgeving, verhuurd of verkocht aan ondernemers met vertrouwen in de toekomst! Breestraat 156

RK OC

Badstraat 13

VE HT

beleggingsobject betreft een verhuurde winkel en 7 appartementen zichtlocatie goede bereikbaarheid breed front

Te KOOP Leiden KOOP/ Oude Rijn 22-24

Te KOOP KaTwiJK

Te KOOP Leiden

RK OC

VE HT

Ca. 115 m² winkelruimte + 3 appartementen

N betreft een beleggingsobject

gelegen op a1 locatie per direct beschikbaar uitstekende bereikbaarheid nabij HeMa, Kruidvat, etos en subway

Koopsom: N.o.t.k.

Te HUUR Leiden

erd e t i c i l e f e G cces u s l e e v en

5 appartementen

Haarlemmerstraat 212

Huurprijs: N.o.t.k.

Te KOOP KaTwiJK

anjelierenstraat 36

Laan van Verhof 56

vrij parkeren in directe omgeving betreft albert Heijn goede bereikbaarheid leveranciersingang aanwezig

Koopsom: N.o.t.k.

Circa 110 m² tot 121 m² bedrijfsruimte

RK OC

nieuwbouw bedrijfsverzamelgebouw de scheepmaker. 2 eigen parkeerplaatsen per unit Moderne uitstraling inbouwpakket mogelijk goede bereikbaarheid nog 4 units beschikbaar

Koopsom: N.o.t.k.

Te HUUR RiJnsBURg

scheepmakerstraat 6-8

RH U HA UR VE D NK Aruimte Circa 380 m² commerciële AN Wcomplex onderdeel van nieuwbouw A B ‘atlantic’ deelverhuur bespreekbaar R R TI AS per direct beschikbaar ER SE naast supermarkt digros en Rabobank RI brede bestemmingsmogelijkheden

Huurprijs: N.o.t.k.

RK Circa 1.920 m² supermarkt O gelegen in winkelcentrum C ‘in de Hoftuin’ H nabij Blokker, Kruidvat, etos enTslagerij de Mooij

uitstekende bereikbaarheid

Havenkwartier ong.

representatieve uitstraling per direct beschikbaar

Te KOOP RiJnsBURg

Te HUUR KaTwiJK

OU VE T RH BE UU Circa 585 m² winkelruimte RG R breed front E DA per direct beschikbaar RS A goede bereikbaarheid SP N binnenstedelijke faciliteiten op loopafstand OR gelegen in drukke winkelstraat T inclusief pantry en toilet

V DE ER LK HU Circa 225 m² kantoorruimte EN UR verdeeld over 3 etages & D BO AA turn-key oplevering Rijksmonument OT N parkeren in directe omgeving

betreft beleggingsobject per direct beschikbaar gelegen in historisch centrum monumentaal object goede bereikbaarheid

Koopsom: N.o.t.k.

Te HUUR Leiden

Rapenburg 1

RK OC

R BU HU SI UR NE D Circa 15.130 m² bedrijfsruimte SS AA inclusief ca. 1.550 m² kantoorruimte SU N F Flowerexport nabij gebr. Van der Plas, C.J. PVianen PO LOW & Heembloemex nabij rijksweg a44 RT E inclusief 87 parkeerplaatsen R

deelverhuur bespreekbaar bouwjaar 2002 Huurprijs: N.o.t.k.

INHOUD

Pagina

Terug naar Leiden

Interview met Sander van der Eijnden

Pagina

HET IT groeit uit haar jasje

Pagina

ACTUEEL Stand van Zaken Coverstory TK Challenge

8 10

Directiewisseling Rabobank Leiden-Katwijk

Into BV Leiden

Stand van Zaken - LEF

Ondernemen in de Leidse regio

Top 50 van Machtigsten 2016

Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

COLUMNS Erik Versnel

Eddy Staas

Pietia Laarhoven-van der Mark

Martijn van Pelt

REPORTAGES

Een kostenbesparing

van 10 procent op mijn wagenpark?

Pagina

Villa HBK

Leiden Transformeert

ABS Den Elzen

HET IT

Thatâ&#x20AC;&#x2122;s Lease

Van der Valk Hotel Leiden

Van Dorp installaties

Leidse Schouwburg -

Erik Versnel volgt

Stadsgehoorzaal

Peter Mathot op

Bunnig & Partners

Leiden gaat Goed Duurzaam Leiden

INTERVIEW

Pagina

Sander van den Eijnden, Hogeschool Leiden

Het is prettig vergaderen bij

EN VERDER

Van der Valk Hotel Leiden

LEIDEN INTO BUSINESS

Colofon

VOORWOORD

MACHTIGE VROUWEN Acht personen gingen de nieuwe machtigste van Leiden voor. Weet u wat ik nou zo bijzonder vind? Alle acht zijn jaren na dato nog steeds machtig. Zij laten hun stem gelden en gebruiken hun invloed alsof er geen tijd is verstreken. Hun doel is dezelfde als toen: Leiden nog beter op de kaart zetten. En dat is precies de reden waarom ze ooit door Leiden INTO business tot machtigste werden gebombardeerd. Neem de nachtburgermeester van Leiden, Peter LabruyĂ¨re, daar kun je anno 2016 nog steeds niet omheen. Marcel Verburg is de oprichter van ZZ Leiden Basketball maar hanteert nog altijd de voorzittershamer. Jan Versteegh is voorzitter van VNO-NCW Rijnland en Menno Smitsloo is nog net zo fanatiek met zijn projectontwikkeling als pakweg twintig jaar geleden. Thijs Hemmes is en blijft de man achter Leiden Culinair, de Slag om Leiden en tal van andere organisaties en Robert Strijk wordt als wethouder steeds machtiger. Tot slot is daar Wim de Leeuw, de man achter onder andere de Vrienden van Issoria. Hij is de spreekbuis van makelend Leiden en net zo goed iemand die over de grenzen van zijn bedrijf heen kijkt. Hebben wij als magazine dan nog wensen? Ja, die hebben we. Want ook de negende machtigste is een man. En wat zou het mooi zijn als we volgend jaar nu eens een vrouw op nummer 1 kunnen zetten. Dus dames, laat je horen, laat je gelden, laat je zien en laat je invloed gelden. Het moet toch mogelijk zijn? Immers, als het puntje bij het paaltje komt, zijn vrouwen in de regel machtiger dan mannen. Oscar Middeldorp Uitgever Leiden INTO business

Pagina

Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal, inspirerende omgeving voor zakelijke bijeenkomsten

En de Machtigste van Leiden anno 2016 isâ&#x20AC;Ś

LEIDEN INTO BUSINESS

STAND VAN ZAKEN

Kunst en wetenschap verenigd in één beeld

Molecular model op het Schuttersveld Het Schuttersveld wordt ook dit jaar weer verfraaid met een bijzonder kunstwerk. Op 3 november wordt het beeld Molecular Model van Lorenzo Quintanilla officieel onthuld door wethouder van cultuur Robert Strijk. Het werk komt op de plaats waar eerder ‘Waar dwarrelen je brengt ‘van Marit Zandbergen en ‘Particles caught flipflopping’ van Yasser Ballemans hebben gestaan. Het initiatief tot het plaatsen van een kunstwerk op deze plek in de stad is afkomstig van het Business Platform Schipholweg. De keuze voor dit specifieke beeld is tot stand gekomen in samenwerking met de Stichting Beelden in Leiden.

v.l.n.r. Ron Hogenboom (voorzitter Business Platform Schipholweg), Lorenzo Quintanilla (kunstenaar), Joque Mulder (voorzitter Beelden in Leiden), Robert Strijk (wethouder Bereikbaarheid, Economie, Binnenstad en Cultuur Gemeente Leiden), Erick van Mastrigt (penningmeester Business Platform Schipholweg). Fotograﬁe Emile van Aelst

Het Business Platform Schipholweg is drie jaar geleden gestart met het plaatsen van kunstwerken op het Schuttersveld om hiermee meer aansluiting te krijgen bij het centrum van Leiden. De ondernemers van de Schipholweg zijn van mening dat kunst verbindt en het plaatsen van een kunstwerk op het Schuttersveld bleek een logische stap. Enthousiast zegt Erick van Mastrigt, initiator binnen de ondernemersvereniging van dit project: “Het is een verrijking van het Schuttersveld.” Joque Mulder, voorzitter van de stichting Beelden in Leiden zegt zeer verheugd te zijn met dit initiatief. “Het plaatsen van kunst in de openbare ruimte is, evenals het neerzetten van een

jaarlijkse beeldententoonstelling, een kostbare zaak. Zonder partners zoals het Business Platform Schipholweg is dit niet mogelijk. Dankzij dit soort initiatieven kunnen we enerzijds jong beeldhouwtalent blijven ondersteunen en anderzijds van Leiden een nog boeiender stad maken.” Molecular Model is speciaal gecreëerd voor de tentoonstelling Life Science van Beelden in Leiden en was het afgelopen jaar ruim twee maanden te zien op de Hooglandse Kerkgracht. Het werk van Lorenzo Quintanilla blijft in ieder geval staan tot de 3 oktober kermis 2017.

Cheque van 12.500 euro voor Ronald McDonaldhuis Het Ronald McDonaldhuis heeft tijdens een bij BDO georganiseerde ontbijtbijeenkomst van Ronald McDonald Business Breakfast Leiden een cheque van 12.500 euro ontvangen. De Ronald McDonalds Business Breakfast organisatie is een groep van ruim honderd Leidse ondernemers die één keer

Fotograﬁe Hans Jonker

LEIDEN INTO BUSINESS

per maand met elkaar ontbijten en met het ingezamelde geld ouders helpt om dichter bij hun zieke kind te zijn. Het geld zal voor een groot deel worden besteed aan het draaiende houden van het Ronald McDonaldhuis. Een overnachting kost 60 euro per nacht, terwijl ouders maar 15 euro hoeven te betalen. Ook wordt er geïnvesteerd in de Ronald McDonald daktuin op het LUMC en staat er een grote verhuizing op de planning. In 2001 werd in Leiden de eerste Ronald McDonald Business Breakfast (RMBB) opgericht. Sindsdien zijn er meerdere RMBB’s door heel Nederland ontstaan. Het lidmaatschap kost 200 euro per jaar. Op wat onkosten na wordt de gehele opbrengst jaarlijks aan het Ronald McDonaldhuis geschonken. De hoogte van het bedrag is afhankelijk van het aantal leden. Het RMBB hoopt dan ook dat steeds meer Leidse ondernemers zich zullen aansluiten.

Rabobank verbindt zich aan project Hart voor Veiligheid Rabobank Leiden-Katwijk verbindt zich aan het door Huschka Groep opgezette project Hart voor Veiligheid. “De Rabobank heeft binnen haar kantoren- en automatennetwerk verschillende mogelijkheden om AED’s op openbare locaties te plaatsen”, legt Aron Haasnoot, namens Huschka Groep projectleider voor Hart voor Veiligheid, uit. Zo is er reeds een AED aan de gevel van de locatie aan de PrincestraatVoorstraat in Katwijk geplaatst. “Samen gaan wij het aantal locaties uitbreiden. Mensen in de omgeving van de bank kunnen zo snel geholpen worden ten tijde van een hartstilstand.” Wekelijks worden driehonderd Nederlanders getroffen door een hartstilstand. Per week overlijden 35 Nederlanders aan een hartaanval. Met zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid als partner heeft Huschka Groep op 1 januari van dit jaar Hart voor Veiligheid in het leven geroepen, met als doel het aantal fatale hartstilstanden terug te dringen door AED’s in het openbaar gebied te plaatsen. Veel bedrijven en sportverenigingen beschikken over een AED, maar deze zijn buiten openingstijden niet bereikbaar. Vanuit de Hartstichting kwamen filmpjes op de televisie met de oproep om je aan te melden als burgerhulpverlener. “Dat heeft ons aan het denken gezet. Hieruit is ons maatschappelijk sponsorproject Hart voor Veiligheid ontstaan”, geeft Haasnoot aan. “Met de locaties van Rabobank Leiden-Katwijk kan de samenwerking mooi worden uitgebreid.” “Rabobank wil dichtbij en toegankelijk zijn voor klanten en de lokale gemeenschap versterken”, stelt Frank Versteegen,

Service Manager bij Rabobank Leiden-Katwijk. “Met producten en diensten, maar ook door het delen van kennis, netwerken en beschikbare faciliteiten. Juist op die momenten dat het ertoe doet. Dus ook als er hulp nodig is ten tijde van een hartstilstand. Voor ons een kleine moeite met een grote impact.” Met dit project probeert Huschka Groep ook om bedrijven en organisaties te stimuleren hun AED buiten te hangen. Rabobank Leiden-Katwijk heeft aan dit verzoek gehoor geven door zich aan het project te verbinden. De gevel van het kantoor aan de Rogstraat (Katwijk) wordt voorzien van een AED. De mogelijkheden voor andere kantoren van de bank en verschillende locaties van geldautomaten in Leiden en Katwijk worden onderzocht.

‘SPARK’; nieuw platform voor maatschappelijk verantwoord ondernemen in de Leidse regio Onlangs hebben acht ‘founders’ een nieuw platform voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) opgericht. SPARK moet binnen een jaar doorgroeien naar 100 bedrijven en instellingen in de Leidse regio. DeClercq Advocaten en Notariaat, Hogeschool Leiden, Infotheek, Rabobank, Randstad, ROC Leiden, Universiteit Leiden en Zilveren Kruis/Achmea maken als ‘founder’ deel uit van SPARK. Zij gaan intensief aan de slag om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt via een baan aan de slag te krijgen. Ook gaan zij gezamenlijk nog meer werk maken van duurzaamheid.

Alle founders van SPARK, DZB Leiden en wethouders Damen en Strijk Fotograﬁe Ronald van der Horst

SAMEN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

De samenwerkende partijen organiseren binnen het platform workshops en masterclasses voor medewerkers en managers. Op die manier worden ervaringen en best practices gedeeld om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. Hierbij kan worden gedacht aan onderwerpen zoals ‘hoe krijgen wij op goede wijze een arbeidsbeperkte die nu aan de kant staat, aan de slag in ons bedrijf ’ en ‘hoe maken wij ons bedrijf duurzamer?” SPARK wordt gefaciliteerd door DZB, het re-integratiebedrijf van de gemeente Leiden. Aan de basis van het platform SPARK staan de ‘founders’. Dit zijn vooraanstaande werkgevers uit de regio die ook vanuit hun eigen doelstellingen het belang zien van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zij zorgen voor het startkapitaal van de stichting en hebben invloed op het beleid van de stichting. Zij hebben (deels) zitting in het bestuur en zijn communicatief onlosmakelijk verbonden aan het initiatief. Naast deze ‘founders’ sluiten bedrijven zich aan als Partner van het platform en participeren volledig in het programma van het platform. De grootte van het MVOplatform SPARK ligt tussen de 100 en de 120 partners. LEIDEN INTO BUSINESS

COVERSTORY

TK Challenge heeft tot een enorm grote hardloopcommunity geleid

Rogier Kampschreur en Tjeerd Scheﬀer

‘HET ENTHOUSIASME VAN DE MENSEN WAS BEPALEND VOOR HET SUCCES’ 10

LEIDEN INTO BUSINESS

Wat ooit op een terrasje als een luchtig idee begon, groeide uit tot een enorm succesvol project. Lizette Jaques, Rens Goudsmit en Rogier Kampschreur kregen het idee om een community van hardlopers te creëren. “Een business netwerk creëren is leuk. Er zijn natuurlijk wel veel hardloopclubjes, maar we hadden nog geen hardloopnetwerk. Dat doel hadden we voor ogen”, vertelt Rogier, advocaat ondernemingsrecht bij TeekensKarstens advocaten notarissen. Dat dit zou uitgroeien tot de enorm succesvolle TK Challenge, kon het trio toen ook niet vermoeden.

Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel en Mike van Bemmelen

Alleen hardlopen was niet de bedoeling. Er moest een goed doel aan worden gekoppeld en dat werd Hospice Issoria. “We zijn daar een keer geweest”, geeft Rogier aan. Issoria wil in alle opzichten de best passende zorg bieden aan mensen in hun laatste levensfase. Ook besteedt Issoria aandacht en zorg aan hun naasten. “Als je er moet zitten, is dit een hele mooie plek.” De insteek van Rogier, Lizette en Rens was dat alle donaties één op één naar het goede doel moesten gaan. Met dit idee in hun hoofd stapten de drie naar Jan Versteegh. “Jan was gelijk om”, herinnert Rogier zich. Vanaf dat moment maakte Versteegh deel uit van het TK Challenge team. Om ook het TK notariaat te verbinden, trad Rik Kamps later toe tot het stichtingsbestuur. De externe kick-off vond op 6 november 2015 plaats, exact een jaar voor de marathon van New York. “We wilden het echt een jaar voor de marathon van New York presenteren. Maar we wilden de community niet alleen voor die marathon creëren. Integendeel. Ook de City-PierCity loop, de Van Dam tot Damloop telden mee, net als bijvoorbeeld de 10 kilometer tijdens de marathon van Leiden of de 8 kilometer tijdens de marathon van Amsterdam. Iedereen kon op die manier zijn persoonlijke challenge invullen.” GOUDEN PARTNERS

Om te zorgen dat elke euro die de lopers zouden binnenhalen, naar het goede doel gaat, waren gouden partners en zilveren sponsoren nodig. “We begonnen met het zoeken naar de drie gouden partners. Dat ging zo ontzettend goed, dat we uiteindelijk hebben gesteld dat we maximaal vijf gouden partners wilden hebben. Wat we voor ogen hadden, werd zo heel concreet.” Tjeerd Scheffer, organisator van de Leiden Marathon, was inmiddels ook bij het project betrokken geraakt. Tijdens een borrel raakte Tjeerd in gesprek met Pietia van Laarhoven. “Ik liep wat te vissen omdat ik TK als sponsor wilde hebben voor de marathon. Er komt iets aan en daar ben jij bij betrokken, kreeg ik te horen.” Vervolgens werd Tjeerd door Lizette en Rogier uitgenodigd

voor een gesprek. “Zij kwamen vragen hoe ik tegen het project aankeek en hoe ze het op bepaalde punten moesten doen. Ik heb ze wat tips gegeven.” Rogier geeft meteen aan dat dit een understatement is. “Tjeerd was onze vraagbaak, onze steun en toeverlaat in veel gevallen.” Vanaf het eerste moment had Tjeerd er vertrouwen in dat de TK Challenge een succes kon worden. “Issoria heeft een empathische uitwerking op veel mensen. Daarnaast zaten twee jonge en enthousiaste mensen, Lizette en Rogier, tegenover me. Dat was top of the bill. Ik ken TK en de kracht van het bedrijf. Plus, ik ken de hardlopersmarkt. Als dit goed zou worden aangepakt, wordt het een knaller. Dat wist ik zeker.”

ONGEKENDE OPBRENGST TK CHALLENGE: € 165.398 ENTHOUSIASME

Rogier roemt het enthousiasme van iedereen die zich aan het project committeerde. Zeker naarmate de Leiden Marathon dichterbij kwam, gingen de lopers hun netwerk inschakelen om donaties binnen te halen. “Dat was toch wel de kracht van het project”, zegt Rogier. “Bij de partners en de sponsors had je ook aanjagers. Dat soort mensen heb je echt nodig. Zij zorgden dat de groep steeds groter werd.” Terugkijkend op het afgelopen jaar, spreekt Rogier van een bijzonder jaar waarin hij min of meer een deeltijdbaan erbij kreeg. “Het is heel leuk om gaandeweg het jaar te zien hoe iets vorm krijgt en dat mensen er ook in gaan geloven. Juist het enthousiasme van andere mensen die onderdeel van de TK Challenge uitmaakten was heel leuk om te zien.” Rogier herinnert zich nog een bijzonder moment. Vanaf zijn kamer zag hij iemand langs de Plesmanlaan rennen in het shirt dat bij de TK Challenge hoorde. “Ik had totaal geen idee LEIDEN INTO BUSINESS

Deelnemers TK Challege voor de start van de Singelloop

TK Challenge schot in de roos Debby Boulassel, advocaat bij TK, onderweg naar de ﬁnish tijdens de New York Marathon

wie dat was, maar ik vond het wel erg cool om te zien.” Maar het mooiste moment vormde voor hem de Singelloop. Gewapend met een Go-Pro camera volgde hij onderweg de mensen van de community. “Je zag overal mensen in ons shirt. Het was ooit een idee en tijdens de Singelloop zag je daadwerkelijk 275 mensen in ons shirt rennen. Dat is toch geweldig.”

Op vrijdag 9 december werd in het Scheltema Complex het eerste jaar van de TK Challenge afgesloten. Nadat items geveild waren, was het tijd om het bedrag dat bijeen is gebracht bekend te maken. Doelstelling was het halen van 142.195 euro. “Dat is een enorme uitdaging”, liet Rogier bij aanvang van het project weten. “Maar het doel was ook ‘talk of the town’ te worden.” Het bijeengebrachte bedrag pakte echter aanzienlijk hoger uit. In totaal is er 165.398,25 bijeengebracht. Dit werd via een door de Rabobank geprepareerde cheque aan de aanwezigen bekend gemaakt. Een fantastisch bedrag voor Hospice Issoria. Met dit bedrag zal het ‘TK Challenge Laatste Wensen Fonds’ worden opgericht, waardoor vijf jaar lang de laatste wensen van bewoners van het Hospice kunnen worden vervuld. Bovendien kunnen medewerkers worden ondersteund bij de uitvoering van hun werk, bijvoorbeeld door opleiding.

COMMUNITY-GEVOEL

Het succes van de TK Challenge zegt iets over de kracht van Leiden en omgeving en van de sport. “Het allermooiste vond ik dat er zo’n enorm community-gevoel ontstond”, stelt Tjeerd. “Je hoorde ergens bij. Je was part of the team. Je leerde mensen kennen die je nog nooit van je leven had gezien. Hardlopen zorgt voor verbroedering. Iedereen noemt elkaar bij de voornaam, helpt elkaar en is toegankelijk. Dat is hier sterk merkbaar geweest.” In Nederland lopen drie miljoen mensen hard. “Maar er zijn door de TK Challenge een heleboel mensen gaan hardlopen die dat eerst niet deden”, zegt Tjeerd. “Er waren bij TK rokers bij die gestopt zijn met roken en nu kiezen voor hardlopen en zelfs een marathon hebben gelopen! Dat is toch fantastisch! Dat is nou precies de functie van hardlopen. Hier hebben ze dat keihard bewezen met een hele grote groep mensen.” Rogier, die zijn persoonlijke doel – de marathon van New York – gehaald heeft, geeft toe dat iedereen zich vergist heeft in de tijd die het project heeft gekost. “We zijn met z’n drieën begonnen. Jan kwam er al snel bij. Daarna hebben we intern ook nog twee medewerkers (Nikki van Steeden en Claudia Merkestein) bijgeschakeld. Zij hebben ook keihard meegewerkt. En dan zit je op den duur dus met z’n zessen iedere week – meerdere malen soms – bij elkaar om de TK Challenge tot een succes te maken.” 12

LEIDEN INTO BUSINESS

Dat de community zo snel zou groeien, had niemand verwacht. Behalve Tjeerd. “Hij heeft er vanaf het begin in geloofd en heeft ons er op den duur ook in doen geloven”, meent Rogier. Als honderd lopers zich zouden committeren aan de TK Challenge, zou dat in de ogen van Rogier super zijn. “Honderd lopers die zich gaan inzetten voor het goede doel. Toen we die honderd haalden, vroegen we ons waar dit zou stoppen. Uiteindelijk bestond de hardloop community uit meer dan 330 mensen.” Tjeerd, die zegt trots te zijn op de Drie Musketiers, kent meer van dit soort projecten. “Niet alles is zo succesvol als dit en dat heeft alleen maar te maken met de aanpak en de uitstraling. Dat wil alleen maar zeggen dat ze het erg goed gedaan hebben.” Rogier geeft tot slot aan dat dit niet het einde van de TK Challenge betekent. “We willen zeker doorgaan. Het zou zonde zijn om dat niet te doen.” In welke vorm het dan gegoten wordt, kan Rogier nog niet uit de doeken doen. “Op hoofdlijnen hebben we dat wel bepaald, maar we willen alle partners en sponsors eerst de kans bieden om er weer bij te zijn. Want ook dankzij hen is de TK Challenge mogelijk gemaakt.” TEEKENSKARSTENS ADVOCATEN NOTARISSEN

Vondellaan 51 | 2332 AA Leiden | 071-5358000 info@tk.nl | www.tk.nl | www.tkchallenge.nl

COLUMN

De kracht van het familiebedrijf Als bankier bezoek ik veel familiebedrijven in de Leidse regio. Dan spreek ik met de eigenaar die vaak ook directeur is namens de tweede of derde generatie. Het zijn boeiende gesprekken waaruit de kracht van het familiebedrijf blijkt. In Leiden is 52 procent van alle bedrijven een familiebedrijf. In Katwijk is dat zelfs 72 procent. Door de jaren heen staan vaak meerdere generaties aan het bedrijfsroer en de levensduur van deze ondernemingen is mede daarom langer dan gemiddeld. Ook typerend: de financiering geschiedt vaker (deels) uit eigen middelen. Tot slot kenmerken familiebedrijven zich met doordachte ideeën die snel worden geïmplementeerd. Met een ongelofelijke drive en energie en vaak ook uitmondend in bovengemiddeld goede financiële prestaties. Hoe komt dat nu? Het antwoord kun je eigenlijk niet in twee woorden omschrijven, maar als het dan toch moet, dan zeg ik: de huiskamer. Naast het gezin is ook het bedrijf een gemene deler van de ondernemende gezinsleden. Daardoor zijn kantoortijden een breed begrip. ’s Avonds en in het weekeinde, dus in huislijke kring, worden ook gesprekken over het bedrijf gevoerd en heel vaak wordt de zaterdag als een gewone werkdag beschouwd. De werkethiek wordt van vader op zoon doorgegeven en als de zoon op zekere dag eigenaar wordt van het familiebedrijf, heeft hij daar dikwijls al jarenlang gewerkt. Hij weet dus van de hoed en de rand. Bovendien heeft hij geleerd om goed na te denken over de te volgen strategie om daarna snel te schakelen. Toch zijn er voor familiebedrijven ook blijvende aandachtspunten. Begin bijvoorbeeld vroeg genoeg met de overdracht. Dat is namelijk zelden een kwestie van weken of maanden, maar van jaren. Vooral de waarde van het bedrijf is een belangrijk onderwerp. Voor die bepaling is een externe, onafhankelijke adviseur nodig. Daarmee hou je de overdracht zuiver en worden familieleden die niet in het bedrijf stappen nooit bevoor- of benadeeld. Familiebedrijven stellen vaak hoge eisen hun leveranciers. Betrokkenheid en dichtbij zijn daarbij belangrijke sleutel-

woorden. Gelukkig mogen wij als Rabobank veel familiebedrijven als klant rekenen. In die relatie adresseren wij de opvolging vaak vroegtijdig. Dat is voor ons van belang. Immers, de continuïteit op langere termijn, en daarmee het terugbetalen van de bank, valt of staat met de kwaliteit van opvolging. Dat betekent dat wij open en soms scherpe vragen stellen over het opvolgingsproces. Niet iedereen is namelijk in de wieg gelegd om ondernemer te worden. Ook al heeft die wieg in dat familiehuis gestaan. Een derde punt van aandacht: gaat het bedrijf direct over van vader op zoon of zijn vader en zoon enige tijd samen directeur/eigenaar? Soms is dat laatste raadzaam. Maar soms ook niet, bijvoorbeeld als beiden verschillen in de te volgen strategie. Wij maken niet zelden mee dat de zoon wil investeren in plannen, terwijl de vader daar behoudender in is. Het familiebedrijf en de Rabobank zullen altijd aan elkaar verbonden blijven. Voor ons gaat dat verder dan bedrijven waarbij een overdracht centraal staat. Werk en privé gaat steeds meer in elkaar over en dat sluit weer heel goed aan bij de nieuwe Rabobank-strategie ten aanzien van onze klanten: het versterken van het verdienvermogen. Want samen staan we sterker.

ERIK VERSNEL is directeur Bedrijven bij Rabobank Leiden-Katwijk Tekst Erik Versnel | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

Terweeweg 2-4 | 2341 CR Oegstgeest | +31 (0)71 720 09 09 | info@villa-beukenhof.n | www.villa-beukenhof.nl Advertentie 202x126mm.indd 1

25-10-16 11:13

UW STROOM EN GASLEVERANCIER

088 0124898

LEIDEN@SEPAGREEN.NL

REPORTAGE

VILLA HBK Op 28 oktober organiseerde HBK belastingadviseurs & accountants voor alweer de zesde keer haar jaarlijkse ladies event. Voorgaande jaren gingen de dames naar de opening van het Leiden International Film Festival maar dit jaar was nog specialer, een voorpremière van een door de HBK dames persoonlijk uitgezochte film. De avond begon echter met een borrel bij Koetshuis De Burcht om aansluitend over de rode loper het Trianon filmtheater te betreden. Er werd in een privézaal met 60 dames gekeken naar The Accountant waarvan de officiële première op 3 november plaatsvond. Een unieke kans om deze spannende film dus eerder te zien. De avond werd na de film afgesloten met een gezellige borrel bij Waag. Op deze pagina een fotoverslag.

Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Leiden speelt in op behoefte aan kantoorruimte

Tekst Martin Hoekstra

Leiden transformeert Wie regelmatig in Leiden komt, zal het niet zijn ontgaan: Leiden timmert hard aan de weg. Letterlijk: de infrastructuur wordt ﬂink verbeterd. En ﬁguurlijk: Leiden dringt de leegstand terug en bouwt nieuwe kantoorruimte bij. Begin 2017 start de bouw van Lorentz aan het Stationsplein. Het stationsgebied is onderdeel van een veel groter proces: “Leiden transformeert”. In onze editie van april 2015 was een special gewijd aan dit thema. Hoe staat het nu, anderhalf jaar later, met de plannen voor de transformatie van de leegstand? INTO business sprak met Bastiaan de Roo, senior adviseur markt bij de gemeente Leiden en wethouder Paul Laudy (Bouwen en Ruimtelijke Ordening).

“Het gaat goed met Leiden, de toch al geringe leegstand blijft dalen”, vertelt wethouder Laudy, “Begin 2013 was er in de hele stad een leegstand van 14,5%. Sinds 2016 is deze gedaald naar 11.7%. Onze verwachting is dat het leegstandspercentage de komende periode verder zal afnemen richting de 10% vanwege de positieve economische ontwikkeling en zeker ook de reeds ingezette, maar nog niet volledig uitgevoerde transformaties.” De ruimte in de op een na dichtst bebouwde stad is beperkt. Daarom transformeert Leiden enerzijds het incourant vastgoed naar andere bestemmingen (het terugdringen van leegstand) en anderzijds investeert de gemeente in (geplande) nieuwbouw die mogelijkheden biedt voor de kantoorgebruikers van de 16

LEIDEN INTO BUSINESS

toekomst. Wethouder Laudy: “Twee decennia geleden was er behoefte aan kantoorruimte aan de randen van de stad. Vlak bij de uitvalswegen. Tegenwoordig is er voornamelijk behoefte aan kantoren in het centrum, in de nabijheid van het openbaar vervoer, horeca- en leisurefaciliteiten.” REGIO

“De kantorenmarkt is naast een lokale markt, in Leiden ook vooral een regionale markt”, stelt Bastiaan de Roo, senior adviseur markt bij de gemeente Leiden. In de afgelopen periode is de kantorenstrategie Holland-Rijnland herijkt en vastgesteld. Regionaal is afgesproken welke kantoorlocaties perspectief

hebben om door te groeien en welke locaties gezien de huidige behoefte en de nog te hoge leegstandscijfers niet meer als kantoorlocatie beschikbaar komen. “Om de strategie te herijken hebben we veel overleg gevoerd met buurgemeenten om tot een kantorenstrategie te komen die ruimte biedt om rondom het stationsgebied nieuwe vierkante meters toe te staan. Hierdoor kunnen we de komende vijf jaar de markt zekerheid bieden dat als je in Leiden wilt ontwikkelen, je dan in het stationsgebied moet zijn. Dit biedt duidelijkheid en zekerheid richting het bedrijfsleven”, aldus De Roo. TRANSFORMATIE VAN KANTOREN

Op niet-courante locaties als de Verbeekstraat en het Kanaalpark worden kantoren omgebouwd naar studentenwoningen, expatwoningen en appartementen voor starters. In het centrum van Leiden is afgelopen jaar de voormalige conservenfabriek Tieleman & Dros verbouwd tot Woonfabriek met zestien zogenoemde kluswoningen. In het oude kantoor van het Hoogheemraadschap van Rijnland aan de Breestraat, dat jaren leegstond, bevindt zich nu het ID College. Naast het transformeren van kantoren naar woningen en onderwijs, zijn er ook andere tendensen waarneembaar. Zo biedt het oude kantoor van Liander, Langegracht 70, nu ruimte aan HUBspot. “Van een ‘verkamerd’ kantoor is deze locatie veranderd in een modern eigentijds kantoor met open vloeren, transparante werkruimtes en zalen om te presenteren”, weet De Roo. Aan de overkant van de Langegracht is de oude monumentale Bethlehemskerk, die niet meer in gebruik was, omgebouwd naar een kantoorpand bestaande uit drie verdiepingen in nieuwe stijl.

het openbaar vervoer winnen steeds meer terrein. “We willen het Leiden Bio Science Park met high-end medische zorg en industrie meer verbinden via het stationsgebied met het oude historische centrum. Wetenschappers aan de ene kant van het station en de historie van vroeger aan de andere kant. Waar gisteren morgen ontmoet”, zegt Laudy. Lorentz is onderdeel van het bestemmingsplan Rijnsburgerblok. Komend jaar worden daar de eerste 4000 m² kantoren, 1800 m2 retail en horeca en 167 appartementen in de vrije sector huur ontwikkeld. De woontorens worden op de kavel wat verder naar achteren geplaatst. Voor de tweede fase staat een nieuwe kantoortoren van 16.000 m² gepland. AANPAK GEMEENTE LEIDEN

De Leidse aanpak om de leegstand aan te pakken door initiatiefnemers met verouderd vastgoed de ruimte te bieden te vernieuwen of transformeren is niet het enige dat ze gedaan hebben. Ook is er een intensieve samenwerking met bijvoorbeeld het Centrummanagement in de vorm van een Open Pandendag. De Roo: “Tijdens deze middag wordt aan vastgoedeigenaren, makelaars en (nieuwe) ondernemers gepresenteerd welke kansen en mogelijkheden er zijn en waar we de komende jaren als stad naartoe groeien. Marktpartijen doen op zo’n dag daadwerkelijk de deuren open en laten toekomstige gebruikers zien wat ondernemen in Leiden kan betekenen.” Daarnaast staat de gemeente samen met de universiteit Leiden op de Provada (30-31 mei en 1 juni 2017 in de RAI in Amsterdam). Dit is het jaarlijkse ontmoetingspunt van de vastgoedbranche. “Hier zetten we samen het vastgoed en ontwikkellocaties in de etalage, om zodoende vraag en aanbod nog meer in balans te brengen.”

WETENSCHAP VERBINDEN MET HISTORISCH CENTRUM

De grootste verandering in het stationsgebied moet nog plaatsvinden, namelijk de voor begin 2017 geplande start van de bouw van Lorentz. Kantoorlocaties bij knooppunten van

Middelste Gracht

Breestraat

GEMEENTE LEIDEN

Postbus 9100 | 2300 PC Leiden | 071-5167137 b.de.roo@leiden.nl | www.leiden.nl/gemeente

Middelste Gracht

Lange Gracht

Verbeekstraat

LEIDEN INTO BUSINESS

INTERVIEW

‘Meer binding, duidelijkheid en harder studeren verhogen studierendement’

Terug naar Leiden Het is alweer 9 maanden geleden dat Sander van den Eijnden benoemd werd als voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Leiden. Omdat onderwijs, ondernemen en overheid veel overlap kennen, ging INTO business in gesprek met de nieuwe bestuurder. Tekst May-lisa de Laat, De Laat Communicatie | Fotograﬁe John Brussel

Sander van den Eijnden is zeer ervaren op het gebied van onderwijsbestuur. Van 2012 tot 2016 was hij voorzitter van het College van Bestuur van de Open Universiteit. In de periode 2005-2012 was hij directeur-bestuurder bij de Nuffic en van 2002-2005 plaatsvervangend directeur-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Van 1986 tot 2002 vervulde hij verschillende functies bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, onder meer als directeur Middelbaar Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie. Bovendien is Van den Eijnden lid van de Raad van Toezicht van het Rijksmuseum voor Oudheden te Leiden en lid van de Raad van Toezicht van de stichting Carmel College (voortgezet onderwijs). Hij studeerde pedagogiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij ook zijn vrouw ontmoette met wie hij al bijna 33 jaar in de Stevenshof in Leiden woont. “Het is heerlijk om weer in Leiden te werken, dichtbij huis. Ik fiets - net als onze studenten - naar school.” Samen met zijn collega-bestuurder geeft Van den Eijnden vorm aan het nieuwe meerjarenplan van Hogeschool Leiden. Voordat hij ingaat op de inhoud daarvan, schets hij in het kort de context.

ZELFSTANDIGE PROFESSIONALS “Hogeschool Leiden staat als een huis met een goed fundament. Het is een school die goed past bij deze regio. Net als andere hogescholen staat Hogeschool Leiden voor de taak 18

LEIDEN INTO BUSINESS

om jonge mensen in vier jaar tijd op te leiden tot zelfstandige professionals die op de arbeidsmarkt succesvol zijn. Meestal slagen we daarin, maar nog te vaak ook niet. Dan rijst de vraag wat daarvan de oorzaak is. We zien een goede hogeschool met 10.000 studenten. Onze 25 opleidingen vormen de ruggengraat. De tevredenheid onder de studenten, de docenten en de medewerkers is hoog en de kwaliteit van ons onderwijs is goed. Toch zien we in het hele land en dus ook bij Hogeschool Leiden dat het percentage studenten dat het diploma haalt, de laatste jaren is gedaald van 70 % naar minder dan 60 %.” WAT IS ER AAN DE HAND IN NEDERLAND?

“Een aantal zaken speelt mee”, vertelt Van den Eijnden. “De eisen voor het hoger beroepsonderwijs zijn de laatste jaren bewust zwaarder gemaakt. Dat was nodig omdat het niveau op sommige punten onvoldoende was om onderdeel uit te blijven maken van het hoger beroepsonderwijs. Bovendien is de maatschappij veranderd. De samenleving vraagt steeds meer van mensen. En omdat wij die mensen opleiden, moet de lat dus ook omhoog. En dat kost tijd. Studenten van een aantal jaren geleden, zijn daarop nog onvoldoende voorbereid.” “We wisten 4 jaar geleden dat het studierendement onder druk zou komen te staan omdat het hbo zwaarder is gemaakt. En we wisten dat bepaalde groepen studenten het moeilijker zouden krijgen. Bovendien merken we de invloed van sociale problemen van de randstad.” “Ten tweede is de samenleving nu anders ingericht waardoor het proces van studie naar werk minder inzichtelijk is voor

Sander van den Eijnden LEIDEN INTO BUSINESS

studenten. De wereld is complexer geworden. Denk aan bijvoorbeeld de invloed van onrust naar aanleiding van de verkiezingen in Amerika, religieuze tegenstellingen of het vertrek van een land uit de Europese Unie. Die maatschappelijke onrust vraagt een andere oriëntatie op de samenleving. Daar moeten we onze studenten bij helpen.”

HARDER STUDEREN EN MEER BINDING “En als laatste speelt mee dat studenten harder zullen moeten studeren, in aantal uren en energie. Bijbaantjes en sociale activiteiten zijn nuttig en nodig, maar leggen ook veel beslag op de inzet van jonge mensen, zeker in de eerste twee jaar van hun opleiding. Aan de cijfers en in het gedrag is dat duidelijk te zien. We hebben onszelf de vraag gesteld: Wat kunnen we hieraan doen?” “Uit onderzoek is bekend, dat binding helpt. Als een student bijvoorbeeld weet dat hij door niet op te komen dagen of minder te presteren, zijn medestudenten benadeelt, motiveert hem dat om wel te komen. Ook duidelijkheid over het studieprogramma stimuleert om harder te werken. We weten ook dat soms de omstandigheden een rol spelen. Een student die zich voorbereidt op een herkansing zal in die periode tijdelijk minder aandacht hebben voor andere vakken. Dat zijn voorbeelden van factoren die meespelen en waar we rekening mee houden. De uitdaging is om één en ander goed te organiseren voor de totale school en alle 10.000 studenten.”

8 UUR PER DAG AANWEZIG “Wat ik zou willen realiseren is dat we studenten vier dagen in de week een programma bieden waarbij ze 8 uur per dag aanwezig zijn. Niet alleen voor lessen, maar ook om gezamenlijk opdrachten te maken, te besteden aan zelfstudie en het ontmoeten van medestudenten. Ik ben ervan overtuigd dat als een student zo te werk gaat, hij grote kans heeft zijn diploma te halen. We zullen onze studenten ervan moeten doordringen dat ze succesvol zijn als ze op die manier werken. Die duidelijkheid willen we als Hogeschool Leiden aanreiken. Het gaat erom studenten positief te betrekken bij de opleidingen.” “In de afgelopen vier jaar is al veel bereikt, alleen het studierendement is nog niet verbeterd. Het is dus nog niet genoeg. Een centrale opdracht dus om studenten te laten studeren, ze daarbij te ondersteunen en ze voor te bereiden op hun rol in de samenleving. Dat is de rode draad voor Hogeschool Leiden, waarbij er specifieke verbeterpunten gelden per opleiding. Kortom, de basis is goed, maar onze uitdaging voor de komende jaren is om het studiesucces te verhogen.”

universitair student vraagt wat doe je, zal die antwoorden: ik ben eerstejaars. Een student aan de hogeschool noemt zichzelf bijvoorbeeld aankomend verpleegkundige of aankomend onderwijzer. Dat komt omdat onze studenten al vroeg in hun studie met het werkveld in aanraking komen en zich identificeren met het vak.” “De druk op de productie is bij organisaties enorm toegenomen de afgelopen jaren. Voor studenten heeft dat als nadeel dat ze veelal nog te weinig kunnen doen tijdens hun eerste stage omdat niemand tijd heeft om ze goed te begeleiden. Terwijl in een latere fase de studenten juist direct alles moeten kunnen. Die houding bij ondernemers is begrijpelijk, maar wel eens lastig.” “Een positieve ontwikkeling is dat bedrijven beter gebruikmaken van de kennis van studenten, de school en van docenten. Al onze docenten kennen de beroepspraktijk en komen daaruit voort. In veel gevallen zijn docenten in deeltijd werkzaam in hun vak of zijn ze gastdocent.” “Hogeschool Leiden heeft vijf faculteiten die goed passen bij het werkveld in Leiden: educatie (de lerarenopleidingen), zorg (fysiotherapie, kunstzinnige therapie en verpleegkunde), sociaal werk en toegepaste psychologie, Science & Technology (waaronder laboratoriumonderwijs en informatica) en management & bedrijf. En in alle opleidingen is ondernemendheid een belangrijk thema. We werken bijvoorbeeld nauw samen met de Universiteit Leiden en de gemeente in HUBspot en in het centrum voor arbeidsinclusie. Dat vraagt ook ondernemerschap. Bovendien nemen we actief deel in andere projecten van Economie071. We hebben momenteel 20 lectoren, mensen die als hoofdtaak hebben om praktijkgericht onderzoek te doen. Dan gaat het om onderzoek dat uitdrukkelijk aansluit op de beroepspraktijk. Ik verwacht dat de impact daarvan in de komende jaren zal toenemen.” WAT WILT U BEREIKT HEBBEN OVER 4 JAAR? WAAR LIGT DE FOCUS?

“Dit is een goede hogeschool. Dat moet zo blijven en dat is al behoorlijk hard werken. Zoals we hiervoor al bespraken, wil ik bijdragen om het studiesucces te verhogen. Dat gaan we doen door een duidelijk programma te bieden en studenten te motiveren en te faciliteren om hard te werken tijdens de 32 uur per week dat ze hier aanwezig zijn. Alles gericht op het doel om jonge professionals af te leveren die op de arbeidsmarkt van vandaag van waarde zijn. Dat motiveert me ook persoonlijk. Ik ben tenslotte pedagoog en werk al 35 jaar in het onderwijs op allerlei plekken en manieren.” TOT SLOT: WAAR KUNNEN WE U ZOAL TEGENKOMEN?

WAT KUNT U ZEGGEN OVER DE RELATIE TUSSEN HET HBO EN DE BEROEPSPRAKTIJK?

“Hogeschool Leiden leidt heel nadrukkelijk op voor en met maatschappelijke organisaties en bedrijven. Als je een 20

LEIDEN INTO BUSINESS

“Allereerst hier op school en natuurlijk bij diverse bijeenkomsten en evenementen, van 3-oktoberviering tot bijzondere concerten in de Pieterskerk. Maar ook bij de visboer op zaterdag in de stad.”

REPORTAGE

Kleine schade snel hersteld met ABS2GO

ABS Den Elzen lanceert nieuw concept ABS heeft ABS2GO gelanceerd. ABS Den Elzen heeft dit concept ook omarmd. Het gaat in dit geval om reparaties waar de klant op kan wachten. Je moet dan denken aan kleine herstelwerkzaamheden zoals een kras, deuk, steenslag of een beschadigde voorruit.

“Kleine schades kunnen we snel herstellen, zodat uw auto er snel weer tiptop uitziet”, stelt Joost den Elzen, directeur van ABS Den Elzen. Van tevoren wordt een tijdstip afgesproken en dan wordt de auto weer tiptop in orde gemaakt. De klant kan in de tussentijd gebruikmaken van de wachtruimte die van alle gemakken is voorzien. “Uiteraard kan de klant het gratis Wifi-netwerk van ABS Den Elzen gebruiken en gedurende de wachttijd zorgen wij voor koffie, thee of water. Je brengt de auto bij ons en terwijl je op je auto wacht, kun je in onze wachtruimte werken”, stelt Den Elzen. Hoelang de wachttijd is, is afhankelijk van de schade. “Gemiddeld kunnen wij een kleine schade binnen drie à vier uur herstellen.” Wie schade heeft en meer informatie of een gerichte offerte wenst, kan zich wenden tot www.abs2go.nl. Vul het contactformulier in en voeg minimaal één duidelijke foto toe. “Binnen 24 uur sturen wij de klant vervolgens een scherpe offerte. Als hij toch vervangend vervoer nodig heeft, dan is het mogelijk om een van onze leenauto’s of leenfietsen te reserveren.” Mark Vlieland is het nieuwe gezicht van ABS Den Elzen. “Mark is geen onbekende voor onze klanten”, geeft Den Elzen aan. “Hij heeft al eerder voor de Leidse vestiging van ABS Den Elzen gewerkt. Het is de bedoeling dat hij de Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

vestigingsmanager van Leiden wordt”, stelt Den Elzen, die zelf ook regelmatig in Leiden aanwezig is. Jan Valkenburg is verantwoordelijk voor de aansturing van de werkplaats. Voor veel klanten is Valkenburg een bekend gezicht. Hij verzorgde lange tijd het transport - het halen en brengen van auto’s voor dealers, autobedrijven en particulieren. EFFICIENCY

Binnen ABS Den Elzen loopt ook een project om de efficiëncy verder te verhogen. “We willen een nog efficiëntere doorstroming realiseren, niet alleen in het receptieproces, maar ook in de werkplaats. Onze markt staat onder druk en dat betekent dat er lage marges zijn. Om dat gunstiger te maken, moet je nog slimmer en efficiënter werken.” Den Elzen geeft ook aan dat het bedrijf, dat vestigingen heeft in Leiden, Den Haag, Zoetermeer, Rotterdam en Gorinchem, bezig is met leiderschapstraining. “Ook op dat vlak zijn we ons verder aan het ontwikkelen, zodat we onze opdrachtgevers nog beter kunnen bedienen.” ABS DEN ELZEN

Harteveltweg 2 | 2314 XX Leiden | 085-2736470 j.denelzen@denelzen.nl | www.denelzen.nl LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Padberg verwacht dat groei zich ook in 2017 doorzet

HET IT groeit uit haar jasje Nog geen half uur voor aanvang van het interview verkreeg HET IT een unieke opdracht. Een in Nederland gevestigd belangrijk onderdeel van de Verenigde Naties heeft aan de in Zoetermeer gevestigde IT-Value Added Reseller (VAR) gevraagd om een server storage oplossing te leveren. Hierbij worden de servers geleverd van Lenovo en voor de storage software wordt een oplossing van Cloudian gebruikt. “We hebben de eerste Lenovo-Cloudian oplossing in Nederland verkocht”, stelt Ap Padberg.

Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

Dit type oplossingen volgt een trend. Lenovo doet waar ze goed in is: uitstekende hardware leveren. En voor de Software Defined Storage-oplossingen wordt met partners samengewerkt, zoals met Cloudian, Nexenta, Nutanix en sinds kort ook met Microsoft. Die nieuwe opdracht is een van de succesverhalen van HET IT. Door de groei van het bedrijf zijn HET IT en vooral haar in-house serviceorganisatie Hartman Service Center inmiddels op zoek naar een nieuwe locatie. “We zijn hier in de Darwinstraat wel uit ons jasje gegroeid. We kunnen hier wel een unit erbij krijgen, maar dan krijg je geen homogeen geheel. In 22

LEIDEN INTO BUSINESS

kantoorruimte, maar vooral in bedrijfs- en technische ruimte moeten we minstens verdubbelen.” HET IT en Hartman Service Center geven er de voorkeur aan om in Zoetermeer of een aangrenzende gemeente een nieuw onderkomen in een bedrijfspand te vinden. Op de nieuwe locatie is een combinatie gewenst tussen kantoor, magazijn en technische ruimte. “Het voordeel van Zoetermeer is, dat je binnen maximaal drie kwartier in grote steden als Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Amsterdam kunt zitten. Daarnaast onderscheidt Zoetermeer zich door een buitengewoon snel netwerk. De internetverbindingen zijn hier snel en betrouwbaar.”

Hartman Service Center warranty service partner Lenovo

Padberg realiseert zich ook dat veel medewerkers van HET IT in Zoetermeer wonen, zoals de nieuwste aanwinst Waldo van Dijk. Deze getogen Zoetermeerder is per 1 september Hartman Service Center, dat dit jaar 25 jaar bestaat, in dienst getreden als senior account is een landelijk opererende merkonafhankelijke executive. “Waldo heeft een sterke focus serviceorganisatie voor IT-apparatuur, zowel op de werkplek als in het datacenter. op Lenovo. Hij heeft al eerder in een Hartman Service Center is dit jaar toegetreden organisatie gewerkt die vergelijkbaar is tot de warranty service partners van Lenovo. met HET IT. Bovendien heeft hij ook “Daardoor kunnen we nu ook in opdracht van en in het distributiekanaal geopereerd.” voor rekening van Lenovo garantiestoringen verhelMet de komst van Van Dijk bestaat het pen”, geeft Padberg aan. “Dit zorgt ervoor dat wij ook account team nu uit vijf man. Hierdoor voor andere businesspartners van Lenovo een rol in de kan HET IT zowel op werkplekniveau serviceorganisatie spelen. Wij merken dat er een breed als enterpriseniveau voor haar klanten draagvlak is voor de producten van Lenovo. Na de oﬃciële van sterk toegevoegde waarde zijn. Het scheiding van Lenovo en IBM is er een behoefte ontstaan technische team is in 2016 met drie voor een andere service verlenende partij dan IBM. Wij spelen man uitgebreid. En per 1 januari 2017 daar actief op in. Wij staan die Lenovo businesspartners bij op gaat er nog een nieuwe kandidaat aan het gebied van reparaties, installatie en implementatie. Die vraag de slag. In het najaar van 2017 viert voor deze diensten is afgelopen jaar enorm toegenomen.” HET IT het derde lustrum. Padberg verwacht dat HET IT en Hartman Servan A tot Z uitzoeken en begeleiden. Zo zijn we ook op de vice Center dan gezamenlijk meer dan dertig medewerkers, software defined storage oplossing van Cloudian uitgekomen. onder wie een aantal externen, fulltime aan de slag hebben. Deze oplossing is gebaseerd op S3-storage, wat de standaard is van Amazon, een van de twee wereldspelers op het gebied van MANAGED SERVICES Cloud storage oplossingen.” “Wij zijn een van de partijen die organisaties steunen bij het implementeren, uitrollen en het onderhouden van de apparatuur van Lenovo”, geeft Padberg aan. Voor haar klanten SPECTRUM VAN LENOVO maakt HET IT productselecties en creëert langdurige prijsDe klanten van HET IT bevinden zich in het speelvlak van en beschikbaarheidsafspraken met Lenovo. overheid, defensie, air traffic control, nutsbedrijven, educatie Los van levering, installatie en implementatie van werkpleken zorg. “Onze focus ligt puur op de zakelijke klant aan wie ken of datacenter hardware heeft HET IT een belangrijke wij het volledige spectrum van producten van Lenovo kunnen focus liggen op managed services. Dit loopt behoorlijk uiteen. aanbieden. Lenovo is de grootste pc-fabrikant ter wereld. Van het beheren van grote hoeveelheden printers op thuisHet bedrijf bedient zelf geen klanten, daarvoor schakelt het werkplekken en mobiele telefonie van grote afnemers tot het business partners in zoals HET IT. Met name het datacenter beschikbaar houden van een grijpvoorraad bij haar klanten gedeelte is dit jaar erg sterk gegroeid”, weet Padberg. en het verrichten van eerstelijns helpdesk werkzaamheden. In 2016 was de focus van HET IT gericht op Leiden. Althans, “Oude hardware voeren wij milieuvriendelijk en dataveilig dat was de intentie van Padberg, een geboren en getogen af ”, voegt Van Dijk toe. Leidenaar. Door de landelijke groei is dit enigszins in het gedrang gekomen. “Het blijft nog steeds mijn persoonlijke De klantenkring van HET IT bestaat grofweg uit bedrijambitie om in Leiden verdere voet aan de grond te krijgen. ven die groot genoeg zijn (honderd werkplekken of meer) Deze persoonlijke missie om de klantenkring in Leiden sterk om er een eigen IT-afdeling op na te houden. “Met onze uit te breiden, zet ik in 2017 onverminderd voort.” producten en ons dienstenassortiment ondersteunen wij deze IT-afdelingen. Dat doen we door advies, door producten te HET IT leveren, door onderhoud en door logistieke dienstverlening. Darwinstraat 10 | 2722 PX Zoetermeer | 079-5939384 Wij zorgen dat het er is en dat het blijft werken.” Als een sales@het-it.nl; a.padberg@het-it.nl | www.het-it.nl klant het idee heeft om een project te starten, wordt HET ADRES PER 1 FEBRUARI 2017 IT gevraagd wat zij kan bieden. Van Dijk: “Wij gaan dat dan Industrieweg 5 | 2712 LA Zoetermeer LEIDEN INTO BUSINESS

Wenst u prettige kerstdagen en een voorspoedig 2017 met aanzienlijk lagere kosten voor verlichting

Admiraalsweg 6 | 2315 SC Leiden | 071-5892462 | 06-42396115 | www.lltw.nl

REPORTAGE

Een kostenbesparing van 10 procent op mijn wagenpark? Jaja, denkt u vast, dat beloven al die leasemaatschappijen.

v.l.n.r. Henk Griﬃoen, Job van Steijn en Ron de Smits.

Wij stellen ons graag even voor: Job van Steijn, Ron de Smits en Henk Griﬃoen van That’s Lease uit Sassenheim, respectievelijk salesmanager, senior accountmanager, algemeen directeur.

Fotograﬁe John Brussel

Na 6 jaar kunnen we stellen dat That’s Lease een gevestigde naam is in de Duin- en Bollenstreek maar vooral ook in de Leidse regio. Met de titel ‘Sterkste Schakel Automotive’ voor klantgerichtheid, het lidmaatschap van de VNA (Vereniging Nederlandse Autoleasemaatschappijen) en de uitgesproken waardering van onze klanten staat That’s Lease haar mannetje tussen het geweld van de grote leasemaatschappijen. Een onderdeel is een scherp tarief, natuurlijk, maar het draait om meer. Met slimme oplossingen, afgewogen adviezen en persoonlijke betrokkenheid is die kostenbesparing geen loze kreet. Ook klanten met wagenparken van meer dan 50 auto’s

hebben hierdoor hun weg letterlijk naar Sassenheim gevonden. Vandaar ook dat alles in het teken staat van groei. Met een nieuw salesteam, met een uitbreiding van het pand, met een gedegen financiële dekking en gesteund door een enorm gedreven en enthousiaste club collega’s gaan wij graag het gesprek met u aan. Daag ons maar uit, wij zijn er klaar voor! MEER WETEN?

Belt u dan naar 071-7107410 voor het maken van een afspraak. Eerst een indruk krijgen? Kijk op www.thatslease.nl of like onze facebook pagina. LEIDEN INTO BUSINESS

ACTUEEL

Erik Versnel volgt Peter Mathot op als directievoorzitter van Rabobank Leiden-Katwijk

‘Meer denken en acteren vanuit de dorps- en stadskernen’ Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

Erik Versnel, nu directeur Bedrijven bij de bank, spreekt over een inspirerend werkgebied met goede economische perspectieven. “Er zit veel diversiteit in deze regio, met een universiteit, een academisch ziekenhuis, het Leiden BioScience Park, Royal Flora Holland in Rijnsburg, het echte ondernemerschap in Katwijk en een steeds groter wordend aantal startende en innovatieve bedrijven. In de Leidse regio zijn er genoeg kansen en we staan er goed voor. Het is eervol en geeft energie om daar als coöperatieve bankier een bijdrage aan te kunnen leveren.” FUSIE

Een van de belangrijkste wijzigingen waarmee Versnel en Mathot te maken kregen, was de fusie, nu twee jaar geleden. In de ogen van Mathot een goede en noodzakelijke zet. 26

LEIDEN INTO BUSINESS

“Omdat we nu een grote bank zijn geworden in een gevarieerd werkgebied en met een heel gevarieerd klantenbestand, hebben wij de robuustheid om ook vandaag en morgen onze klanten adequaat te kunnen blijven adviseren. Alle expertise is binnen onze bank aanwezig, we zijn dichtbij onze klanten en zichtbaar in het werkgebied.” Versnel en Mathot hebben samen de fusie tussen de Rabobanken in Leiden en Katwijk een positieve stimulans gegeven. “Het is heel belangrijk voor deze regio om allerlei initiatieven in de steden en dorpen te verbinden om meer kracht te ontwikkelen. Met elkaar vormen wij deze regio en samen zijn we sterker”, aldus Mathot. “Wij doen het ook goed binnen Raboland”, geeft Mathot aan. “Wij zijn een top Rabobank geworden met goede resultaten. Dat heeft die fusie ook gebracht.” Versnel onder-

Peter Mathot neemt, na 45 jaar Rabobank, afscheid als directievoorzitter van Rabobank Leiden-Katwijk. “Twee jaar geleden fuseerden Rabobank Katwijk en Rabobank Leiden, Leiderdorp en Oegstgeest. De fusie is succesvol verlopen en de Rabobank staat nu op een kruispunt naar een nieuwe toekomst. Dit vraagt nieuw leiderschap. Een goed moment om het stokje over te dragen aan Erik”, aldus Mathot.

streept dat door op te merken dat Rabobank Leiden-Katwijk marktleider is op het gebied van hypotheken en dat de bank in de zakelijke markt in de Leidse regio sterk groeit. Waar de Rabobank in Katwijk al jaren dominant is, is nu ook een sterke groei zichtbaar in Leiden. Zowel in marktaandeel als in de zichtbaarheid van de coöperatie. DENKEN EN ACTEREN VANUIT DORPS- EN STADSKERNEN

De dimensie van het fysieke klantencontact binnen een bank krijgt een andere vorm. “Het is niet meer de Rabobank als gebouw”, meent Mathot. “Er zijn veel meer mogelijkheden om elkaar te ontmoeten. Vanuit de coöperatieve gedachte gaan wij meer denken en acteren vanuit de dorps- en stadskernen in ons werkgebied (Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest en Rijnsburg/Valkenburg).” Versnel vult aan: “Waar kunnen we de bancaire dienstverlening nog meer toespitsen op wat er in deze kernen nodig is.” Dit heeft geleid tot contactpunten bij Royal Flora Holland, op het Leiden BioScience Park en bij de ondernemershuizen HUBspot, AREA071 en het Ondernemershuis Katwijk. Hier is enkele dagdelen in de week een adviseur van de bank te vinden om dichterbij de klanten te zijn. De maatschappij verandert, het consumentengedrag verandert, de contacten met de bank worden steeds meer virtueel. De financiële sector krimpt daardoor, ook door automatisering. Ook Rabobank Leiden-Katwijk krimpt. Komend jaar werken er nog 140 mensen bij de bank. “Tegelijk met al die veranderingen blijven de klantgerichte functies bestaan en worden nog belangrijker. Juist door nog dichterbij de klant te gaan zitten. Dat is mijn topprioriteit”, stelt Versnel. “Hoe kunnen we onze klantoriëntatie nog verder versterken. Een van de andere eisen voor een bedrijf van deze tijd is, dat je het vermogen moet hebben om heel snel te kunnen veranderen en in kunt spelen op veranderingen in de markt en de maatschappij.” FINANCIEEL REGISSEUR

Rabobank Leiden-Katwijk krijgt ook meer een adviserende functie als het gaat om financieringsvormen. Denk aan crowdfunding, private equity, subsidies of private investeerders. “Onze rol als bankier verandert. Wij moeten er op de belangrijke momenten voor onze klanten zijn. Dan moeten we met een goed advies komen. Alternatieve financieringsvormen adviseren bijvoorbeeld, meer financieel regisseur zijn voor de klant. Dat daar uiteindelijk een product van de

Rabobank uit kan voortvloeien is punt twee”, aldus Versnel. Een derde punt voor de bank van de toekomst is het vergroten van de invloed van de leden. “Waar we nu aanvragen vanuit het hele werkgebied oppakken, willen we dit meer aan onze leden in de kernen overdragen”, geeft Mathot aan. Versnel vult hem aan: “Laat de leden maar meer beslissen hoe we het coöperatief dividend aanwenden (6% van de winst vloeit terug naar de maatschappij). Wij willen leden die in Leiden of Leiderdorp wonen en actief zijn, laten meedenken over wat er in hun specifieke omgeving speelt. Het gaat er ons om hoe we deze mensen kunnen betrekken bij lokale initiatieven. Bij een coöperatie is de invloed van de leden een hoofdzaak.” DRIVE EN BETROKKENHEID

Mathot heeft er alle vertrouwen in dat Versnel de lijn van Rabobank Leiden-Katwijk niet alleen kan vasthouden, maar zeker ook kan doortrekken. “Erik heeft een enorme drive en betrokkenheid bij de lokale omgeving. Iemand die nieuwsgierig is en elke dag weer wil verbeteren. Ik ben heel tevreden dat ik de verantwoordelijkheid mag overdragen aan iemand, die nog zoveel energie uitstraalt en ons werkgebied goed kent.” Versnel is op zijn beurt blij dat hij het stokje van Mathot over mag nemen. “Peter is een uitstekende directievoorzitter geweest en we hebben twee jaar intensief en plezierig samengewerkt. Het is een eer om het stokje over te mogen nemen.” RABOBANK LEIDEN-KATWIJK

Rogstraat 2 | 2224 TW Katwijk Schipholweg 9 | 2316 XB Leiden LEIDEN INTO BUSINESS

INTO BV LEIDEN

BV LEIDEN OP WEG NAAR 2017! Aan het einde van het jaar is het tijd voor een korte terugblik op het afgelopen jaar en natuurlijk een sneak preview voor wat komen gaat in het nieuwe jaar. Wij kijken terug op een jaar met afwisselende bijeenkomsten en verheugen ons nu al op 2017! Komend jaar gaat BV Leiden nauwer samenwerken met de Leiderdorpse Ondernemersvereniging (LOV) en zullen wij een aantal evenementen gezamenlijk organiseren. Ook willen wij onze leden kennis laten maken met ondernemers van verschillende achtergronden tijdens een proeverij met de Turkse Ondernemersvereniging Rijnland, TOVER. Vanzelfsprekend staan de gezamenlijke Nieuwjaarsreceptie, de â&#x20AC;&#x2DC;I Love Leidenâ&#x20AC;&#x2122; ZomerBBQ en BV Leiden Op Het Water weer op het programma. Ook zal het altijd gezellige Running Diner terugkomen, deze keer doen we een gezamenlijke afsluiting op een mooie locatie. Ook in 2017 zal de evenementencommissie er alles aan doen om er een geslaagd netwerk-jaar van te maken dus noteer

BV Leiden Evenementen Agenda 2017

11 januari

Nieuwjaarsbijeenkomst

7 februari

East meets West (in samenwerking met Tover)

21 februari

Ondernemersdag071

15 maart

BV Leiden op bezoek bij Njord

28 maart

ALV

6 april

BVL Lustrum feest

APRIL

BV Leiden wielerclassic - voorjaar

23 mei

BV Leiden Online

21 juni

BV Leiden op het water

30 augustus

I Love Leiden Business ZomerBBQ

6 september

BV Leiden op het water

SEPTEMBER

BV Leiden wielerclassic - najaar

10 oktober

Ondernemersdag071

17 oktober

BV Leiden Running Diner

14 november

BV Leiden borrel

20 december

BV Leiden viert Kerst

LEIDEN INTO BUSINESS

onderstaande data alvast in de agenda. In april 2017 is er een bijzondere bijeenkomst. Deze maand zal in het teken staan van een fantastisch Lustrum-gala. BV Leiden bestaat 10 jaar en laat dat natuurlijk niet onopgemerkt voorbij gaan. Meer informatie volgt. Namens de evenementencommissie wens ik alle ondernemers mooie, gezonde en gezellige feestdagen toe en begroet ik u graag tijdens de Nieuwjaarsreceptie om het glas te heffen op een fantastisch 2017!

Gerbrand Tjaden lid van de Evenementencommissie

UITGELICHT: East meets West, dat is een samenwerking tussen de Turkse Ondernemersvereniging Rijnland (TOVER) en BV Leiden. In onze stad komen verschillende culturen bij elkaar. We werken en leven samen en zijn met dezelfde doelen bezig. Maar eigenlijk weten wij niet echt hoe de ander zijn of haar zaken regelt. Reden genoeg om eens kennis met elkaar te maken onder het genot van een Oosters en Westers hapje en drankje. Op 7 februari organiseren wij een bijeenkomst waarbij zowel de leden van TOVER als van BV Leiden elkaars traditionele gerechten kunnen proeven.

Lid worden van BV Leiden? Neem contact op via 071-5127885 of info@bvleiden.nl Voor meer informatie zie: www.bvleiden.nl

Gezamenlijke Nieuwjaarsreceptie Voor de 6e keer op rij wordt de gezamenlijke Nieuwjaarsreceptie Leiden weer georganiseerd en namens BV Leiden nodigen we u graag uit om deze te komen bijwonen. Dit jaar wordt de nieuwjaarsreceptie gehouden op 11 januari 2017 in de Stadsgehoorzaal op de Breestraat. De uitnodiging ontvangt u via de mail.

Bedrijfsbezoek aan Heineken Begin november gingen we op bezoek bij een van de grootste bedrijven uit de regio. We kregen een rondleiding over het grote terrein, en met groot bedoelen we 111 voetbalvelden groot. Een touringcar kwam dus wel van pas. We zagen het brouwproces, de voorraden en mochten ook proeven. Proost!

REPORTAGE

Het is prettig vergaderen bij Van der Valk Hotel Leiden

‘Constant bezig om het bedrijf optimaal te houden’ Prachtig gelegen aan de Oude Rijn bevindt zich Van der Valk Hotel Leiden. Vanuit het restaurant en het aangrenzend terras is het genieten van de voorbij varende bootjes. Boven het restaurant bevinden zich op de eerste verdieping vijf vergaderzalen, ook ieder met dit prachtige uitzicht. Begin dit jaar is er in het restaurant nieuwe vloerbedekking gelegd en is er een Coolspotsysteem ingebouwd zodat de gerechten bij het ontbijten lunchbuﬀet optimaal vers en gekoeld blijven. De vijf vergaderzalen hebben in de zomer een volledige restyling gekregen. “We zijn constant in beweging om het bedrijf zo optimaal mogelijk te houden”, geeft Josette van Weerlee aan. Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

deringen, met de centrale ligging tussen Amsterdam en Den Haag, dicht bij de snelweg en gratis parkeergelegenheid. De vijf multifunctionele vergaderruimtes kunnen gekoppeld en geschakeld worden, naar gelang de grootte en de gewenste opstelling van de klant. De vijf luxe boardrooms hebben een authentieke stijl, passend bij het monumentale pand waarin de boardrooms zich bevinden. Bovendien hebben alle vergaderruimtes daglicht, wat prettig vergaderen is. “In de vijf zalen samen kun je in een theateropstelling 180 mensen plaatsen. Een feestavond voor 250 tot 300 gasten of een diner voor 150 personen behoren ook tot de mogelijkheden. Wat dat betreft zijn we heel flexibel door de mooie wanden die we hebben. Je krijgt de zaal volgens jouw wensen, zodat het prettig vergaderen is. Dat vinden wij heel belangrijk”, zegt Josette.

LEZERSAANBIEDING BOEK NU EEN 8-UURS VERGADERARRANGEMENT EN ONTVANG GRATIS HET LUNCHBUFFET! All-inclusive 8-uurs vergaderarrangement van € 53,50 voor € 38,50. Alleen te boeken voor de maanden januari 2017 en februari 2017 via sales@leiden.valk.nl of 071-5731715. O.v.v. INTO business winteractie.

Josette werkt al 24 jaar bij Van der Valk Hotel Leiden. Ze begon aan de receptie. “In het internetloze tijdperk deden we de zaalbesprekingen nog aan de receptiebalie. Het gebeurde geregeld dat mensen vroegen of ik mevrouw Van der Valk was”, lacht Josette. Gedurende die bijna kwart eeuw veranderde haar takenpakket geregeld. Momenteel houdt ze zich bezig met sales, marketing en publiciteit. “Van het bespreken van een verjaardag en het binnenhalen van een groot bedrijf tot het organiseren van een event en het naar buiten brengen van de naam Van der Valk Hotel Leiden in het Leidse, het is heel divers. Dit afwisselende werk maakt het voor mij hier zo ontzettend leuk.”

Het reserveren van een zaal of boardroom gebeurt eigenlijk altijd in combinatie met een vergaderarrangement. Zo zijn de vergadergasten direct volledig voorzien, van koffie en thee met wat lekkers in de ochtend, tot het uitgebreide lunchbuffet en eventueel aansluitend diner in het restaurant. Maar ook maatwerk behoort tot de mogelijkheden. “Als je een hele dag vergadert, is het ook goed om er even een uurtje tussenuit te gaan. In de zomer reserveren veel gasten ons ‘Vaargader arrangement’. Met een goed gevulde picknickmand worden gasten aan onze steiger opgehaald met een sloep om even een uurtje te gaan varen”, geeft Josette aan. FLEXIBEL

Josette merkt wel een omslag bij bedrijven. “Ze zijn heel efficiënt bezig met hun tijd en budget. In plaats van lange dagen vergaderen, doen ze dat liever in bijvoorbeeld vier uur, met vooraf of achteraf een lunch of een diner. Of een borrel, want socializen hoort er ook bij.” Josette kan goed begrijpen waarom bedrijven kiezen voor een vergadering buiten de deur. “Als ik hier in een vergadering zit, weten ze me altijd te vinden. Vandaar dat het heel effectief is om buiten de deur te vergaderen of te brainstormen in plaats van dat je dat op kantoor doet. Wij zitten ook niet strak op het aantal uren dat mensen mogen blijven. Als het kan, zijn we daarin heel flexibel.” Aan het begin van het jaar is de hotelbar vernieuwd tot een brasserie. Een heerlijke plek voor zowel hotelgasten als gasten van buitenaf voor een kopje koffie, lunch of diner. Of genieten van een goed glas wijn bij de open haard. “Overdag is de brasserie ook te huur voor besloten bijeenkomsten. Bijvoorbeeld voor bruiloften of een verjaardagsfeestje.”

VAN DER VALK HOTEL LEIDEN VERGADERRUIMTES

Van der Valk Hotel Leiden is een ideale locatie voor verga-

Haagse Schouwweg 14 | 2332 KG Leiden 071-5731731 | leiden@valk.nl | www.hotelleiden.nl LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Van Dorp, uw technisch dienstverlener Vrijdag 1 juli jongstleden verstevigde de technisch dienstverlener Van Dorp zijn positie in de Randstad door de overname van de Verkaart Groep. Net als Van Dorp was Verkaart een specialist in het installeren en beheren van gebouw gebonden installaties. Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

Van Dorp, van oudsher sterk in Zoetermeer en regio Den Haag maakt een stevige groei door in de regio Leiden en Den Haag. Niet alleen door de overname van Verkaart maar ook het binnenhalen van diverse meerjarige contracten. Een mooi voorbeeld is de klant Universiteit Leiden, die ook in Den Haag meerdere panden heeft. “In Zoetermeer zijn we misschien wel de bekendste technisch dienstverlener, maar we willen de marktpositie ook in Leiden en Den Haag vergroten”, vertelt Martin ten Brummeler, vestigingsdirecteur Van Dorp Zoetermeer.

ting manager Christian Haket. “De laatste jaren hebben wij een sterke focus op het beheer van de onderhoudsportefeuille van gebouw gebonden installaties van diverse klanten. Dit gebeurt voor onder meer het bedrijfsonroerendgoed, onderwijs en (semi-)overheidsinstellingen.”

“AANDACHT EN ZEKERHEID VOOR DE KLANT” ALTIJD DICHT BIJ DE KLANT

FOCUS OP TECHNISCH BEHEER

Waar Van Dorp in het verleden bekend stond als totaalinstallateur, ontwikkelt het familiebedrijf zich tot technisch dienstverlener. “Het gaat steeds meer om het beheren en het aangaan van langlopende klantrelaties om het maximale rendement uit het vastgoed te halen”, vertelt sales en marke32

LEIDEN INTO BUSINESS

Van Dorp is door de overname van Verkaart gegroeid naar 14 vestigingen verspreid over het land en door de komst van ca. 100 nieuwe collega’s is het totaal gegroeid naar ongeveer 1000 personeelsleden. “Door de 14 vestigingen zijn wij geografisch altijd dicht bij de klant, maar ook door de korte lijntjes binnen ons bedrijf ”, zegt Haket. “We zijn gemakkelijk

over: “Dat is overigens geen must. Er zijn ook klanten die alleen een preventief onderhoudscontract willen, waarbij wij ons louter op de techniek richten.” PROACTIEF

“We krijgen steeds meer informatie en data over de installatietechniek en kunnen zodoende proactief reageren naar onze klanten. Sterker nog, we kunnen een storing signaleren nog voordat deze er daadwerkelijk bij de klant bekend is. We proberen verstoringen van primaire processen altijd te voorkomen. Daarnaast kunnen we adviseren bij het nemen van beslissingen over het vastgoed. We willen de lat steeds hoger leggen.” De klant kan daarin een grote rol spelen. “Een kritische klant brengt ons verder”, aldus Haket.

“EEN KRITISCHE KLANT BRENGT ONS VERDER” DUURZAAM BEHEER EN ONDERHOUD

v.l.n.r. Paul van Dorp, Martin ten Brummeler en Christian Haket

Een passend voorbeeld is de systematiek van duurzaam beheer en onderhoud. Deze methodiek stond eerder nog in de kinderschoenen, tot begin dit jaar de Universiteit Leiden dit onderwerp aansneed bij Van Dorp. Duurzaam beheer en onderhoud is een methode om de prestaties van gebouw en installaties op het beoogde niveau te brengen en in stand te houden. Vestigingsleider Van Dorp Leiden, Paul van Dorp: “Veel zaken zijn binnen het duurzaam beheer en onderhoud vastgelegd, waaronder het wettelijk kader. Wij controleren en presenteren de prestaties van de installatie aan de opdrachtgever. Ook op het moment dat er veranderingen plaatsvinden. Met name een meerjaren onderhoudsplanning en de focus op de voorspelbaarheid van de technische systemen in zijn geheel zijn een belangrijk onderdeel. Nu verrichten we voornamelijk het onderhoud nog op basis van frequentie. De huidige ontwikkeling is dat de installatie zelf een seintje geeft dat er onderhoud nodig is. Hierdoor gaan wij veel gerichter aan het werk. Beter comfort tegen een lagere prijs.” BEHEER, TECHNIEK EN PERCEPTIE

te bereiken. Dat wordt zeer gewaardeerd door onze klanten, waarmee wij graag een persoonlijke relatie opbouwen. Onze kracht ligt bij onze kennis, persoonlijke aandacht, passie voor techniek en de lange termijn focus. Allen erg belangrijk, want klanten hebben door de toegenomen techniek steeds minder gedetailleerde kennis over hun eigen pand. Denk bijvoorbeeld aan de veranderende wetgeving en de energietransitie op de lange termijn. Daar kunnen wij een actieve rol in spelen door te helpen in het verduurzamen van het pand. Gezamenlijk worden de investeringen in duurzaamheid en de gewenste resultaten besproken. Wij geloven in onze oplossing en zijn daardoor bereid om ook zelf risicodragend te investeren. Wij helpen de doelen van de klant te bereiken en vertrouwen is daarbij het belangrijkst. Steeds vaker vragen onze opdrachtgevers ons voor bijvoorbeeld groenbeheervoorzieningen en facilitair beheer. We worden steeds meer een spil in het facilitair beheer bij onze klanten.” Ten Brummeler neemt het

Duurzaam beheer en onderhoud bouwt op drie pijlers: beheer, techniek en perceptie. Hierop berusten het verbeteren van de gebruikersbeleving en de prestaties van het gebouw. De methode biedt een gestructureerde aanpak om processen beter te beheersen en de prestaties van een gebouw in overeenstemming te brengen met de uitgangspunten. “In de markt worden vaak grote ambities afgesproken”, vertelt Van Dorp. “Duurzaamheid en energiebesparing zijn populaire onderwerpen, maar waar het vaak aan schort is het systematisch en gestructureerd beheren. Duurzaam beheer en onderhoud door Van Dorp geeft juist die structuur en houvast. Hopelijk kunnen we in de toekomst nóg meer klanten hiervan laten profiteren.” VAN DORP

Koraalrood 161 | 2718 SB Zoetermeer | 079-3687687 infozoetermeer@vandorp.eu | www.vdi.nl LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

Kasteel-Oud Poelgeest

Kasteel Oud-Poelgeest

Stijlvol en verzorgd! Verdient uw vergadering, congres of workshop een stijlvolle uitstraling? Kasteel Oud-Poelgeest beschikt over diverse ruime zalen met alle moderne faciliteiten, een culinaire keuken en comfortabele hotelkamers. En dat alles op een prachtig landgoed.

Kasteel Oud-Poelgeest geeft uw evenement kleur! Poelgeesterweg 1, Oegstgeest | 071 - 517 42 24 | kasteeloudpoelgeest.com



SAVE THE DATE ONDERNEMERSDAG071 ”GEHEIMEN VAN DE LEIDSE REGIO”

CMY

Dinsdag 21 februari 2017 van 15.30 – 19.30 uur bij CORPUS Met: - Inspirerende workshops - Talkshow met regionale ondernemers - Netwerkborrel Een initiatief van:

Mede mogelijk gemaakt door:

COLUMN

Wet DBA: een veelkoppig monster Nederland telt ruim 1 miljoen ZZP’ers. Het is een diverse groep bestaande uit mensen die er bewust voor gekozen hebben om zelfstandig van opdrachtgever naar opdrachtgever te zwerven en mensen die tegen wil en dank als zelfstandige werken maar in hun hart veel liever dat werk in loondienst zouden verrichten. Maar voor loondienst heb je een werkgever nodig en die hebben er de afgelopen jaren veelvuldig voor gekozen om niet nog meer mensen op de loonlijst te zetten maar (massaal) te gaan werken met zelfstandigen. In loondienst of zelfstandig? Dat is de vraag. Een vraag die zowel vanuit het perspectief van de arbeidsmarkt als vanuit fiscaal perspectief relevant is. Vanuit de arbeidsmarkt is dat logisch. De arbeidsmarkt verandert en flexibiliteit en solidariteit vechten om een plaatsje. Werknemers zijn verzekerd tegen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid en nemen veelal deel aan een pensioenregeling. Voor zelfstandigen geldt dat niet, zij moeten dat allemaal zelf regelen. Is dat erg? Nee hoor als dat een bewuste keuze is. De wetgever worstelt met dit vraagstuk en wil aan de ene kant zoveel mogelijk mensen aan vast werk helpen maar ziet ook de behoefte van veel bedrijven (en mensen!) om flexibel en wendbaar met de inzet van arbeid om te kunnen gaan. Fiscaal zou, nuchter beschouwd, het vraagstuk werknemer of zelfstandige irrelevant moeten zijn. Ze verrichten allebei arbeid en is er weinig reden om dat fiscaal verschillend te benaderen. Toch zijn de verschillen enorm. Uit de koopkracht plaatjes voor het Belastingplan 2017 volgt een onthutsend beeld. Ik deel graag een voorbeeld met u van iemand met een bruto inkomen van € 35.000. Als die iemand een meestverdienende tweeverdiener -met een kind onder de 12 jaar waarvan de partner € 34.999 verdient- is, dan betaalt hij of zij € 8.099 aan belasting. Een startende ZZP’er -met een kind onder de 12 jaar en een partner met een hoger

inkomen- betaalt € 67 aan belasting. U leest het goed! Bij eenzelfde inkomen (€ 35.000) betaalt de een € 8.099 en de ander € 67. Dan is het toch niet gek dat iedereen wel die startende ZZP’er wil zijn? En dan is een vraagstuk dat op de arbeidsmarkt thuishoort ineens wel fiscaal! Dan hebben we goede wetgeving nodig en die ontbreekt al jaren. Oké we waren met elkaar gewend aan de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) en dat liep best aardig ook al ontbrak het begrip ZZP’er in de fiscale wetgeving. Maar de wetgever vond dat er teveel misbruik werd gemaakt van de VAR en introduceerde de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA). Alleen de naam al! Het bleek rampzalig uit te werken. Grote opdrachtgevers stopten met het inhuren van ZZP’ers (die massaal op de bank kwamen te zitten), de Belastingdienst kreeg de modelovereenkomsten niet beoordeeld en weggewerkt en de praktijk worstelt met begrippen als vervangbaarheid en gezagsverhouding. Niemand die er nog iets van begreep. Onder zware druk heeft de Staatssecretaris nu beloofd om de Wet DBA niet voor 2018 te gaan handhaven. Hoe? Met een tekst die zo uit de Wet DBA zelf had kunnen komen. Onduidelijk en voor meerdere uitleg vatbaar. Dat is een brand blussen met olie in plaats van met water! En de arbeidsmarkt, die is nog altijd in afwachting van duidelijkheid en echt moderne wetgeving!

EDDY STAAS is partner bij BDO Belastingadviseurs Tekst Eddy Staas | Fotograﬁe John Brussel

Reageren? Reageren? eddy.staas@bdo.nl of

@eddystaas

LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

‘Het is toch gaaf om hier een evenement onder te brengen’ Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal, inspirerende omgeving voor zakelijke bijeenkomsten Veel mensen kennen de Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal als cultuurhuizen. In deze twee historische panden vinden alle vormen van podiumkunsten plaats. “Maar het is lang niet zo dat alle ruimtes altijd bezet zijn”, stelt Hanneke Hansen, coördinator van de afdeling sales en evenementen van de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal. “Het is heel goed mogelijk om een van de zalen te huren voor zakelijke evenementen.” Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

Klassieke muziek, popmuziek, toneel, cabaret, dans en muziektheater zijn de bekende ingrediënten van beide markante panden. In aanvulling op de programmering bieden de Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal inspirerende locaties voor zakelijke evenementen. Grote (internationale) congressen, symposia, bedrijfspresentaties, bedrijfsfeesten en bijvoorbeeld de uitreiking van de Leidse Sportprijzen hebben al in de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal plaatsgehad. “Mensen kunnen hier ook prima vergaderen”, zegt Hanneke. 36

LEIDEN INTO BUSINESS

De Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal beschikt over een team dat zich actief richt op het werven van klanten en de zalen in de markt zet als congres- en evenementenlocatie. “Dat je in een concertzaal een congres organiseert, is voor veel mensen een eyeopener”, vult Ellen Simons, medewerker sales en evenementen, aan. “Dat is in de loop der jaren zo gegroeid. Wij hebben de ruimtes, de faciliteiten, de techniek en horeca in huis. Kortom, alles wat je moet bieden om professioneel een congres te faciliteren.”

Faciliteren én organiseren De Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal zijn prachtige locaties. Per evenement wordt service en ondersteuning verleend. De eventmanagers kunnen veel werk uit handen nemen van de organisatie die een ruimte huurt. “Ook als je niet gewend bent om evenementen te organiseren, kun je een evenement makkelijk bij ons onderbrengen”, stelt Ellen. “Wij hebben immers de expertise in huis.” Er zijn bedrijven die een evenementenbureau inhuren om alles rond een event te regelen. Uiteraard is er dan nog een medewerker van de Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal aanwezig voor het operationele gedeelte. “Een klant kan veel zelf doen”, geeft Hanneke aan. “Maar wij kunnen ook de organisatie op ons nemen. Dan nemen we echt werk uit handen. Bovendien kunnen we coproduceren door programmering aan het evenement toe te voegen.” Ellen voegt toe: “Eigenlijk zijn we een full service organisatie die alles kan faciliteren.”

PODIUM

In Leiden staan de Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal nog niet zo bekend als locatie voor zakelijke bijeenkomsten. Alle zalen beschikken over een podium. “Het voegt iets toe als je vanaf een theater- of concertpodium je boodschap vertelt”, legt Hanneke uit. “Er hangt altijd een magische sfeer om een podium. De Dijk, Youp van ’t Hek en U2 hebben bijvoorbeeld op een van de podia gestaan. Dat doet wel iets voor v.l.n.r. Ellen Simons, je boodschap.” Hanneke Hansen Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal en Hilje Hoogeveen telt vier zalen van omvang: de Leidse Schouwburg, de Grote Zaal, de Aalmarktzaal en de historische Breezaal met uitzicht op de Breestraat. Dit is een prachtige zaal met een klassieke uitstraling. “Deze ruimte is geschikt voor alle doeleinden. Het maakt niet uit of het om een diner, een receptie of een plenaire setting gaat. De sfeer in deze zaal is uniek”, voegt Ellen toe. In de Grote zaal kunnen 800 mensen zitten. Tijdens feesten biedt deze zaal ruimte aan 1300 mensen. “Alle stoelen kunnen eruit”, meldt Hilje Hoogeveen, medewerker van de afdeling sales en evenementen en tevens belast met de marketing voor de afdeling. “De ophoging schuif je helemaal in en dan krijg je een soort grote bak die ideaal is voor staande recepties en feesten.” Een flexibele zaal biedt ook mogelijkheden om de ruimte tijdens een evenement om te bouwen. Hilje haalt als voorbeeld het internationale congres OTS aan. “Overdag was er een congressetting, met stoelen, beamer en scherm. Op het moment dat alle congresgangers naar buiten waren voor een borrel, hebben wij snel de zaal omgebouwd naar een casinodiner setting. Op die manier kreeg je een echte feestavond.” DYNAMISCHE SFEER

De Grote Zaal kan op één avond ook twee programma’s bieden. “Niet voor 800 man, maar wel voor 200 of 300 man”, geeft Ellen aan. De ene helft van de zaal wordt gevuld met

stoelen, gericht naar het podium. In de andere helft van de zaal vind je een bar, statafels, wat langere tafels waar bijvoorbeeld eerst een walking dinner wordt gegeven. Als afsluiting wordt dan een concert aangeboden. “Dat geeft een dynamische sfeer. Je maakt optimaal gebruik van die zaal.” Daarnaast bevinden zich in de Stadsgehoorzaal nog diverse kleinere ruimtes die gebruikt kunnen worden als break-out room, lunchruimte, beursvloer, maar ook voor vergaderingen, trainingen en workshops. De theaterzaal in de 311 jaar oude Leidse Schouwburg is authentiek en intiem, zoals een schouwburg ook hoort te zijn. Als je op het podium staat, kijk je in een eivormige zaal. De rode stoelen, het goud en de ornamenten dragen allemaal bij aan een unieke sfeer. “Het is echt een belevenis om op dat podium te staan”, weet Hanneke. ‘We bieden bijvoorbeeld ook diners op het podium aan. Onlangs hadden we nog een diner op dat podium waarbij de zaal het decor vormde. Op de balkons stonden artiesten te zingen. Een hele bijzondere ervaring.” PROGRAMMERING

Naast het verhuren van ruimtes, is er natuurlijk ook een programmering waar voor iedereen wel wat leuks of interessants tussen zit. “We nodigen bedrijven graag uit om met relaties of personeel naar zo’n voorstelling te komen. Zeker in het kader van relatiebeheer hebben mensen dan altijd iets om over te praten”, stelt Hanneke. “Als je zo’n bedrijfsbezoek combineert met vooraf een ontvangst, een diner of een borrel, dan bied je een bijzonder avondje uit aan je relaties”, zegt Ellen. “En dat in een enorm inspirerende omgeving. Het zijn allebei prachtige monumentale panden, ook nog eens in hartje centrum. Het moet toch gaaf zijn om een evenement in zo’n pand onder te brengen!” LEIDSE SCHOUWBURG

STADSGEHOORZAAL

Oude Vest 43 Breestraat 60 2312 XS Leiden 2311 CS Leiden ellensimons@leidseschouwburg-stadsgehoorzaal.nl hiljehoogeveen@leidseschouwburg-stadsgehoorzaal.nl hannekehansen@leidseschouwburg-stadsgehoorzaal.nl 071-5162400 | www.leidseschouwburg-stadsgehoorzaal.nl LEIDEN INTO BUSINESS

STAND VAN ZAKEN

LEF IS TERUG Rudo Slappendel: nieuwe presentator LEF

Starterswedstrijd LEF is terug van weggeweest. Afgelopen seizoen is er geen editie van de populaire ondernemerswedstrijd georganiseerd, maar volgend jaar wordt er met een nieuw concept een vervolg aan het evenement gegeven. Jonge ondernemers uit de Leidse regio en de Duin- & Bollenstreek kunnen zich vanaf nu aanmelden voor de voorronde die komend jaar start. NETWERK VOOR STARTENDE ONDERNEMERS

Tekst LEF | Fotograﬁe John Brussel

Maar LEF is meer dan een wedstrijd! Het is hét netwerk in de regio waar startende ondernemers elkaar ontmoeten, worden geïnspireerd door collega-starters én vernieuwende voorbeelden in ondernemerschap.

NIEUWE OPZET

In de eerste ronde gaan maar liefst twaalf kandidaten de strijd met elkaar aan. Zij pitchen hun onderneming waarna een keuze wordt gemaakt uit de zes beste of meest vernieuwende kandidaten. Zij krijgen ieder een coach toegewezen die hen begeleidt in het vervolg van hun LEF-deelname. De coaches zijn ondernemers die hun sporen hebben verdiend, hun kennis en netwerk willen delen om zo jonge ondernemers een vliegende start te geven. In twee halve finales worden de finalisten gekozen die uiteindelijk strijden om de titel starter van het jaar. En daar zit een aantrekkelijk prijzenpakket en veel waardevolle PR aan verbonden. 38

LEIDEN INTO BUSINESS

ONDERNEMERSVERENIGINGEN

Een belangrijke rol in ‘het nieuwe LEF’ is weggelegd voor de lokale ondernemersverenigingen. De verenigingen staan dichtbij de starters en dragen deelnemers aan. Verder kunnen de verenigingen een platform bieden aan de deelnemende starters. De eerste voorronde zal begin april 2017 worden gehouden. Vanaf januari kunt u meer informatie vinden op www.heblef.nl. Nu alvast informatie opvragen? Stuur een e-mail naar info@heblef.nl.

ONDERNEMEN IN DE LEIDSE REGIO

FAMILIEBEDRIJVEN SCOREN HOOG IN LEIDSE REGIO

ZOETERWOUDE 67% OEGSTGEEST 72% KATWIJK 72%

LEIDEN 52%

LEIDERDORP 58%

Kerst vier je met familie. In de voorbereiding van dit katern kwamen Economie071, Rabobank Leiden-Katwijk en Centrummanagement Leiden daarom uit op het thema familiebedrijven. Zij zijn door de cijfers positief verrast. Zo’n 66% van de bedrijven in de regio blijkt namelijk een familiebedrijf te zijn! Dit maakt dat familiebedrijven een belangrijke rol spelen in de regionale economie. Een mooie aanleiding om hier eens in te duiken. In 2015 telde de provincie Zuid-Holland volgens cijfers van het VOORSCHOTEN 73% Centraal Bureau voor de Statistiek 63.920 familiebedrijven. Dit betekent dat 61% van de bedrijven in Zuid-Holland een familiebedrijf is. Katwijk (72%), Zoeterwoude (67%), Voorschoten (73%) en Oegstgeest (72%) zitten boven het provinciaal gemiddelde. Leiden zit op 52% en Leiderdorp op 58%.

Deﬁnitie Het Centraal Bureau voor de Statistiek houdt de volgende richtlijnen aan als het gaat om familiebedrijven: de meerderheid van de besluitvormingsrechten moet in het bezit zijn van de persoon die de onderneming heeft opgericht of het aandelenkapitaal van de onderneming heeft verworven. Een andere voorwaarde luidt dat ten minste één vertegenwoordiger van de familie of verwanten formeel betrokken is bij het bestuur van de onderneming.

Mikel de Jong:

‘Familiebedrijven zijn vaak bedachtzamer’ Als manager grootzakelijk bij Rabobank Leiden-Katwijk heeft Mikel de Jong veel te maken met familiebedrijven. Zo’n 60 tot 70% van de klanten van de bank is een familiebedrijf. “In Katwijk is dat iets sterker dan in Leiden, maar ook in Leiden hebben we mooie familiebedrijven.” Het verkrijgen van een financiering van de bank gaat voor familiebedrijven vaak makkelijker dan bij niet-familie-bedrijven. “Enerzijds omdat wij de families al zo lang kennen”, stelt De Jong. “We weten uit welk hout ze gesneden zijn. Anderzijds omdat het commitment van de familie vaak groter is.” Familiebedrijven gaan bij een investering niet over één nacht ijs. De Jong deelt die mening. “Bij familiebedrijven wordt vaak wat langer samen gesproken of iets wel of niet een verstandige beslissing is en hoe ze dat zelf kunnen oplossen.

Het is wat bedachtzamer.” Op de vraag of familiebedrijven eerder in het bedrijf zelf investeren dan winst aan henzelf uit te Mikel de Jong keren, antwoordt De Jong kort en krachtig met ja. “Ze zijn een bedrijf aan het maken voor het gezin, voor de familie. Dat moet vooral sterk zijn. Er is een groot commitment naar het personeel toe, want dat beschouwen ze eigenlijk ook als familie. Winst blijft dus veel makkelijker in het bedrijf zitten.” Rabobank Leiden-Katwijk laat familiebedrijven begeleiden en adviseren door een accountmanager. De Jong: “Onze accountmanagers hebben allemaal een aantal familiebedrijven onder hun hoede en gaan daar ook op gezette tijden op bezoek. Door de ruime ervaring met dit soort bedrijven zijn we in staat om een waardevolle gesprekspartner te zijn.”

LEIDEN INTO BUSINESS

ONDERNEMEN IN DE LEIDSE REGIO

Ervaring familiebedrijven:

‘Eigenwijs kunnen zijn is een van de grote voordelen’ De gemeenten in het 071-gebied zoeken nadrukkelijker dan ooit de samenwerking. In bestuurlijk en economisch opzicht zien deze gemeenten kansen om elkaar te helpen en te versterken. Rabobank Leiden-Katwijk, Centrum Management Leiden en Economie071 zijn daar de grondlegger dan wel het gevolg van. Zij geven in deze rubriek ondernemerschap graag een podium. Dit keer staat het thema familiebedrijven centraal.

In deze tweede aflevering ontmoeten Oegstgeestenaar Tom Devilee (Détom Autospecialisten) en Noordwijker Dave Vegt (van het in Leiderdorp gevestigde Horesca Horecavo dat hij begin vorig jaar van zijn vader overnam) elkaar voor het eerst. De door Dave meegenomen Amerikaanse brownie breekt meteen het ijs.

al om twee uur de bestellingen via het antwoordapparaat te verwerken. Dan wilde ik mee, want anders kon ik daar niet komen. Als hij me dan eens niet wakker maakte, baalde ik enorm. Door de jaren heen heb ik alle afdelingen doorlopen, maar heb nooit de ambitie gehad om in het bedrijf door te gaan. Heb jij dat wel gehad?”

“Ik vind dat we vanuit ons bedrijf altijd met iets leuks aan moeten komen”, zegt Dave. “Wij zoeken altijd naar lekkere, leuke en verrassende leveranciers die nog weinig bekendheid hebben. De Kwekkeboom en de Van Dobben kroketten van deze wereld kennen we allemaal, dus zoeken we iets waar ondernemers in de horeca zich mee kunnen onderscheiden.”

“Nee, totaal niet”, antwoordt Tom. “Als je ermee bent opgegroeid, zie je niet alleen de positieve kanten van het autobedrijf. Mijn vader was dag en nacht aan het werk. Hij zat aan tafel ook vaak te mopperen op zijn personeel. Daardoor kreeg ik soms een negatief beeld van personeel. Totdat ik zelf ging werken en ontdekte dat collega’s leuke kerels zijn.”

BEZORGENDE GROOTHANDEL VOOR HORECA

“Mijn vader was ooit dealer voor Peugeot aan het Levendaal in Leiden”, gaat Tom verder. “In Katwijk zat ook een dealer, maar Oegstgeest was een dode hoek. De importeur wilde die hoek vullen, waardoor mijn vader ook een filiaal aan de Rhijngeesterstraatweg in Oegstgeest opende. In Oegstgeest werkten toen twaalf mensen.”

“Wat doen jullie precies?”, wil Tom weten. “Horesca Horecavo is een bezorgende groothandel voor de horeca. Veel hotels, restaurants en sportverenigingen behoren tot onze klantenkring. Leiden ligt mooi centraal binnen ons verzorgingsgebied. Wij leveren dagelijks in een straal van 30 kilometer rond Leiderdorp. Daarnaast bevoorraden we ook veel seizoenbedrijven. Ik denk dat we tussen Scheveningen en Zandvoort zo’n zestig strandpaviljoens bevoorraden. Veel van die paviljoens blijven tegenwoordig ook in de winter open. Dan loopt de handel goed door, maar voor ons is de zomer de drukste tijd. Mijn opa kwam in de jaren vijftig vanuit zijn kruidenierswinkel al bij de hotels die we vandaag de dag nog steeds tot onze trouwe afnemers mogen rekenen.” “Hoe ben je hier ingerold?” Dave: “Mijn vader reed vroeger op de vrachtwagen voor Horecavo. Vanaf mijn vroege jeugd ging ik al met hem mee naar het bedrijf. Hij begon ’s nachts 40

LEIDEN INTO BUSINESS

AAN DE POMP

In Oegstgeest rolde Tom op jonge leeftijd de wereld van het autobedrijf in. “Als de pompbediende ziek was, belde mijn vader. Trek je overalletje maar aan, je kan aan de pomp staan. In 1978 nam een van de broers Kamsteeg de zaak van mijn vader over. Ik had immers aangegeven dat ik het autobedrijf maar niks vond. Ik heb niets met auto’s, maar wel met de techniek.” Begin jaren tachtig kocht Kamsteeg een ander autobedrijf op de Maredijk en kwam het pand in Oegstgeest leeg te staan. Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

ONDERNEMEN IN DE LEIDSE REGIO

Dave Vegt en Tom Devilee

“Toen zei ik tegen mijn vader dat ik daar wel een autobedrijf wilde beginnen.” Dave: “Verklaarde je vader je niet voor gek?” “Mijn vader niet, maar anderen wel. Het was een slechte tijd. We hadden net een crisis achter de rug. Ik kan eigenwijs zijn, doe de dingen op mijn manier. Dat is toch een van de grootste voordelen van een eigen bedrijf.” Bij Détom Autospecialisten kan men terecht voor alle reparaties en voor nieuwe en gebruikte auto’s. Daarnaast is er een moderne wasstraat en kan men 24 uur per dag voordelig tanken. Tom startte zijn bedrijf zelf op en is ook nu nog de enige eigenaar. “Mede door het feit dat de naam Devilee in Leiden en omstreken verbonden was met het autobedrijf, Devilee-Reizevoort Peugeot dealer aan het Levendaal in Leiden, was het voor mij makkelijker om tijdens de beginfase de aandacht te trekken. Veel voormalige klanten van mijn vader wisten de weg naar Oegstgeest te vinden. Voor mij blijft de regio Leiden-Oegstgeest de belangrijkste doelgroep omdat een servicebedrijf als het onze gebaat is bij persoonlijke aandacht en ervaring. We zijn nu eenmaal het autobedrijf om de hoek.” BETROKKEN

“Hoeveel man personeel heb je?”, vraagt Tom. “In de zomer is het drukker, dan hebben we 55 FTE, zo’n zeventig medewerkers. Om half vijf begint iemand in de koeling. Hij ontvangt en verdeelt alle versproducten. Zelf begin ik ook graag vroeg. Dan loop je tussen de mensen mee te werken. Dat heb ik van mijn vader geleerd. Je moet betrokken zijn.”

“We hebben ieder jaar groei gezien. Dat gaat heel gestaag”, geeft Dave aan. “De producten die we leveren, zijn food, non-food, dranken en versproducten. Onze klanten vinden het heel makkelijk als ze alles in één levering bezorgd krijgen. Van generatie op generatie ondernemen we samen met onze klanten. Zij waarderen onze betrokkenheid, flexibiliteit en het persoonlijk contact. Wij gaan graag nog een stap verder, want ons horecahart gaat sneller kloppen wanneer wij een stevige bijdrage kunnen leveren aan het succes van onze klanten. Daar doen we het voor!” “Hoeveel mensen werken er bij jou?”, wil Dave op zijn beurt weten. “In totaal zes man. Lekker overzichtelijk. Vooral de samenwerking en verbondenheid maakt dat de bedrijfsvoering soepel verloopt. Ik werk al nagenoeg sinds de oprichting samen met mijn broer Jan en sinds zes jaar met mijn zoon Maarten. Hij heeft interesse om het bedrijf over te nemen. Ondanks af en toe wat wrijving vullen we elkaar feilloos aan. Maar ja, zonder wrijving ook geen glans. Ook onze klanten waarderen het. Er lopen drie Devilee’s rond, maar er is één gezamenlijk doel, service en kwaliteit leveren. Dat maakt dat een ieder zich bij ons thuis voelt. Of je nu je volgende auto bij ons bestelt of dat er alleen een lampje gewisseld moet worden, men krijgt dezelfde service en aandacht. Dat we een familiebedrijf zijn, gebruik ik niet in de marketing. Ook andere leden van ons team dragen bij aan het succes. Oegstgeest-Leiden is voor ons groot genoeg en alhoewel internet het bereik enorm vergroot, doen wij toch voor 90 procent zaken met vaste relaties of bewoners uit onze regio.” LEIDEN INTO BUSINESS

ONDERNEMEN IN DE LEIDSE REGIO

Het geheim achter een succesvol familiebedrijf De Leidse regio kent vele mooie en zeer diverse familiebedrijven. Sommige zijn al decennia lang in bedrijf. Waarom zijn zij zo succesvol? Hoe kijken zij naar hun toekomst? En wat hebben zij speciﬁek als familiebedrijf nodig van bijvoorbeeld gemeenten of brancheorganisaties. We spraken met de eigenaren van vier familiebedrijven.

Van der Valk Hotel Leiden

‘Familiebedrijven zijn meer crisisbestendig’

Frans en Ingrid Schohaus

Frans en Ingrid Schohaus zijn al sinds 1994 verantwoordelijk voor Van der Valk Hotel Leiden en namen het bedrijf over van de ouders van Ingrid. Ingrid stamt af van Nicolaas van der Valk. Hij was de oprichter van De Gouden Leeuw, het begin van een van de grootste familiebedrijven van Nederland. Het succes van familiebedrijven heeft te maken met een ander uitgangspunt. “Hoe zorgen we ervoor dat onze kinderen ook succesvol kunnen ondernemen”, geeft Frans Schohaus aan. “De focus ligt dus niet op succes op de korte termijn, maar op de lange termijn. Beslissingen hebben gevolgen voor het hele gezin en moeten dus extra goed doordacht zijn.” Schohaus ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. “Het is gebleken dat familiebedrijven meer crisisbestendig zijn dan andere bedrijven. In goede tijden doen we geen gekke dingen, maar blijven we investeren. Geen enkele reden dus om ons zorgen te maken over de toekomst.”

Bouwbedrijf Jobo de Bouwers

‘Waarom van ver halen als je het binnen je gemeente hebt?’ Bas van Dijk is directeur van het in Leiden gevestigde Bouwbedrijf Jobo de Bouwers. In 1998 heeft hij de directie van het in 1975 opgerichte bedrijf overgenomen van zijn vader. Op de vraag waarom familiebedrijven zo succesvol zijn in de Leidse regio, heeft Van Dijk een helder antwoord. “Wij zijn zo succesvol omdat de directie een persoonlijke band heeft met de werkzame mensen in ons bedrijf. Jobo de Bouwers is een echte bouwfamilie.” Van Dijk ziet de toekomst rooskleurig in. “Omdat wij in staat zijn geweest een zeer zware recessie met behoud van al onze mensen te overleven. Je merkt dat je hierdoor respect krijgt uit vele hoeken van de samenleving en het bedrijfsleven.” Dat gemeenten bedrijven moeten kunnen ondersteunen, staat voor Van Dijk als een paal boven water. “De gemeente kan dit doen door meer gebruik te maken van de kwaliteit van de lokale bedrijven. Waarom van ver halen als je het binnen je gemeente hebt?”

LEIDEN INTO BUSINESS

ABS Den Elzen: ‘Weten wat er speelt’ ABS Den Elzen is in 1947 in Den Haag opgericht door de opa van de huidige eigenaar Joost den Elzen en diens broer. “Mijn vader heeft het bedrijf met twee broers voortgezet en uitgebreid met de vestiging in Zoetermeer. In 2004 heb ik het bedrijf overgenomen en zijn we verder gegroeid met vestigingen in Leiden, Gorinchem en Rotterdam.” Den Elzen heeft een duidelijke mening waarom familiebedrijven, zowel in de Leidse regio als elders, succesvol zijn. “Ik denk dat familiebedrijven in het algemeen gericht zijn op de lange termijn en niet teveel bezig zijn met alleen maar rendement op korte termijn.” Wanneer een familiebedrijf zich op tijd weet aan te passen, ziet de toekomst er zeker rooskleurig uit. “De economie is enorm in beweging en aan verandering onderhevig. Voor elk bedrijf geldt dat in beweging blijven en op tijd je bedrijf aanpassen essentieel is.” In de ogen van Den Elzen is het voor een gemeente belangrijk om goed accountbeheer te doen en de bedrijven in de stad goed te kennen. “Weten wat er speelt en mogelijk is voor de vestigingslocatie lijkt mij voor een gemeente erg belangrijk. Ook brancheorganisaties moeten aan de bak om de veranderingen in de markt te blijven volgen en van toegevoegde waarde te zijn voor bedrijven. De brancheorganisatie moet zich sterk maken om familiebedrijven zonder opvolging op tijd te begeleiden bij verkoop en overdracht.”

ONDERNEMEN IN DE LEIDSE REGIO

Drankengroothandel Boonekamp

‘Wij opereren met een langetermijnvisie’ Sabine Boonekamp is sinds dit jaar volledig eigenaar van Drankengroot-handel Boonekamp. Zij is de derde generatie die de leiding heeft over dit Leidse familiebedrijf. “Familiebedrijven zijn niet alleen in de Leidse regio succesvol, maar in het hele land”, stelt Boonekamp. “Familiebedrijven opereren op een ander niveau dan de corporate bedrijven en hebben andere waarden. Deze ondernemers staan in het hart van hun bedrijf, hebben vaak korte lijnen, zijn benaderbaar en opereren met een langetermijnvisie.” Boonekamp gelooft er heilig in dat de toekomst van het bedrijf er rooskleurig uitziet. “Door betrokkenheid, persoonlijke benadering, een hoog serviceniveau en concurrerend prijsbeleid heeft ons familiebedrijf zeker een toekomst.” Eén puntje van opbouwende kritiek wil Boonekamp nog wel uiten: “Een nog duidelijkere communicatie vanuit de gemeente naar ondernemers zou wenselijk zijn.”

Elsevier Top 100 familiebedrijven Elsevier publiceerde in samenwerking met dataleverancier Bureau Van Dijk dit jaar voor de vierde keer een top-100 van de meest succesvolle familiebedrijven in Nederland. Net als de twee voorgaande jaren voert Heineken de op omzet gebaseerde ranglijst ook in 2016 aan. De bierbrouwer had in 2015 een omzet van 20,5 miljard euro. Heerema, de in Leiden gevestigde oﬀshore dienstverlener, vinden we met een omzet van 2,1 miljard euro terug op de dertiende plaats. Visser Parlevliet & Van der Plas staat als 36ste genoteerd. In de jaren vijftig begon het bedrijf van de Katwijkse families Parlevliet en Van der Plas met 50 gulden en een geleende vrachtwagen. Nu zet het bedrijf 643 miljoen euro om. De in Zoeterwoude gevestigde vleeshandelaar Zandbergen staat met een omzet van 365 miljoen euro op een mooie 59ste plaats.

Sabine Boonekamp

Vitaliteit Komend nummer staat in dit katern het thema vitaliteit centraal. Heb je hiervoor een tip? Laat het ons weten.

Agenda December:

Winter Wonder Weken in Leiden (Kerstmarkt, ijsbaan, Joris’ Kerstboom, www.leiden.nl/winterwonderweken). 11 januari: Nieuwjaarsreceptie Ondernemend Leiden, Stadsgehoorzaal, 17.30 uur. 24 januari: Presentatie Koopstromenonderzoek, avondbijeenkomst bij Rabobank Leiden-Katwijk, Schipholweg 9 in Leiden. 21 februari: Ondernemersdag071: ‘Geheimen van de Leidse regio’ (Corpus, 15.30-19.30 uur). Met workshops, een talkshow met regionale ondernemers en een netwerkborrel. 28 februari: Binnenstadsborrel Leiden, 18.00-21.00 uur.

Deel mee via #Ondernemen071 Heb jezelf een goed voorbeeld van succes of een leuk initiatief rondom ondernemen? Deel dit dan in de vorm van een ﬁlmpje, tweet of een bericht op Facebook met de hashtag #Ondernemen071.

COLOFON Dit katern staat onder redactie van Rabobank Leiden-Katwijk, Centrum Management Leiden en Economie071. Contactpersoon: Joke Busschots, j.busschots@economie071.nl

LEIDEN INTO BUSINESS

COLUMN

Mark(t) Het laatste nummer van het jaar van Leiden INTO business draait traditiegetrouw om macht. Iedereen in de Leidse regio is benieuwd naar dé Lijst. Men is niet alleen nieuwsgierig wie dit keer de nummer één is, maar ook wie de nieuwkomers zijn en wie van de Lijst zijn gevallen. Zonder nieuwkomers en afvallers functioneert de Lijst niet zoals die zou moeten. Dat geldt ook voor de markt. Bij alle mededingingsrechtelijke vraagstukken is de hamvraag wat de relevante markt is en wat de positie van de betrokken partij(en) is op die markt. Als een bedrijf een economische machtspositie heeft, kan bepaald handelen kwalificeren als misbruik terwijl datzelfde handelen voor een kleine speler geoorloofd is. Het is niet verboden om een dominante positie te hebben. Het is wel verboden om er misbruik van te maken. In mijn praktijk krijg ik zowel vragen van nieuwkomers en afvallers, die zich ermee geconfronteerd zien dat er geen plek voor hen is op de markt, als van de machtigen die advies willen over de toelaatbaarheid van hun handelsvoorwaarden. Tot de laatste categorie hoort Mark. Mark heeft een bedrijf dat product “P” verkoopt, dat vrijkomt bij de verwerking van product “X” in product “Y”. Mark heeft veel geïnvesteerd in zijn bedrijf en is trots dat hij als enige P verkoopt in Nederland. Mark belde mij op om een nieuw idee voor te leggen. Hij had het plan opgevat om P nog maar aan vier afnemers te leveren. Hij wist dat enkele handelaren woest zouden worden als hij leveringen zou weigeren. Mark zou Mark niet zijn als dat zijn enthousiasme kon temperen. Ik gaf hem een compliment om zijn enthousiasme, maar bovenal om het feit dat hij mij bij het nemen van zo’n beslissing betrok. Ik vertelde dat er behoorlijk wat (huis)werk aan de winkel was, omdat ik met Mark moest gaan vaststellen of hij een economische machtspositie had. In dat geval zouden de boze handelaren wel eens een stok kunnen hebben om Mark te slaan. Om dat te beoordelen moest de relevante markt worden afgebakend en onderzocht worden hoeveel concurrentie er op die markt was. Ik legde Mark behoorlijk wat vragen voor. Zijn er vervangingsproducten voor P? Aan welke kenmerken hechten de afnemers? De substitueerbaarheid

aan de vraagzijde hangt immers af van de waarde die de afnemers aan de verschillende kenmerken hechten. Welke bedrijven zijn er nog meer actief op deze markt? Kunnen deze bedrijven hun activiteiten op deze markt uitbreiden? Kunnen andere bedrijven toetreden tot deze markt? Mark deed zijn huiswerk goed. Ik analyseerde alles en bracht de risico’s in kaart. Die risico’s durfde Mark te nemen. “Dat hoort bij het ondernemen” zei hij tegen mij met een vette knipoog, toen ik hem mijn advies gaf. Voor Mark was er voldoende groen licht. Hij voerde zijn plan uit. Niet lang daarna ontving Mark de eerste brief van een advocaat in opdracht van een van de boze handelaren. Het was voor mij een kleine moeite een antwoord daarop te dichten. Omdat Mark en ik gedegen onderzoek hadden gedaan naar de markt, kon ik de aantijgingen per omgaande brief pareren. Ik beargumenteerde dat de productmarkt ruimer was dan P en kon dat overtuigend onderbouwen. Tot een procedure is het daarom niet gekomen. Of het in rechte stand had gehouden, weet ik eerlijk gezegd niet. P is een prachtig product. Ja, er zijn alternatieven. Maar die halen het wat Mark betreft niet bij P. Om in rechte hun gelijk te halen, zouden de boze afnemers juist dat moeten kunnen aantonen.

PIETIA LAARHOVEN-VAN DER MARK is partner bij TeekensKarstens advocaten notarissen Tekst Pietia Laarhoven-van der Mark | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

Reageren? laarhoven@tk.nl

TOP 50 2016

En de Machtigste van Leiden anno 2016 is…

RAMSES BRAAKMAN Zoals u van ons gewend bent, presenteren wij in onze wintereditie de lijst waar heel zakelijk Leiden reikhalzend naar uitkijkt: de Top 50 van machtigste personen in Leiden anno 2016. Welke ondernemers of bestuurders leverden het afgelopen jaar een waardevolle bijdrage in de regio Leiden? Wie vielen op door uitmuntende prestaties of door hun maatschappelijke bijdrage? Hoe dan ook, de lijst met de 50 machtigsten in het Leidse kent weer behoorlijk wat verschuivingen, maar bovenal een meer dan waardige nieuwe nummer 1. Zijn naam: Ramses Braakman, een rasechte Leidenaar, mede-eigenaar van Hart Voor De Zaak, maar bovenal een zeer betrokken aanjager en bestuurder. 50 ANDRÉ VEENBOER

André Veenboer opent dit jaar de lijst, hij is de nieuwbakken voorzitter van Centrummanagement Leiden waar hij het stokje overnam van Frans Schohaus. Veenboer is in de functie van CFO werkzaam bij Holiday Inn Leiden. 49 RUDO SLAPPENDEL

Slappendel timmert met Rudeboy Media en Unity FM ﬂink aan de weg. Deze jonge ondernemer zette eigenhandig in één keer de Leiderdorpse Ondernemersprijs op de kaart en wordt komend seizoen de nieuwe presentator van LEF. 48 ROB REIZEVOORT

Rob is eigenaar van All Class, een echt familiebedrijf waar kwaliteit en loyaliteit echt met hoofdletters worden geschreven. Haring en Corenwyn Gala, Wet van Weber, we kunnen nog wel even doorgaan met het opnoemen van evenementen die zij perfect verzorgen. Tekst Oscar Middeldorp

47 TJEERD SCHEFFER

‘Mister Sport’ van Leiden is Tjeerd Scheﬀer. Betrokken, enthousiast en met tomeloze energie promoot hij alles wat maar met sport te maken heeft in onze stad. Zijn paradepaardje is natuurlijk de Leiden Marathon. 46 ROALD LAPORT

Deze creatieve enthousiasteling blijft mooie dingen doen. LOS is niet meer weg te denken uit de Leidse binnenstad en Roalds reclamebureau Van Zessen Klaar heeft de wind vol in de zeilen. 45 BAS VAN DIJK

Van Dijk is een no-nonsense bouwer en zijn bedrijf Jobo de Bouwers realiseert schitterende projecten in de Leidse regio. Bas is een rustige kerel die vooral zijn werk laat spreken.

LEIDEN INTO BUSINESS

TOP 50 2016

44 BERT PEET

Stapte alweer jaren geleden uit Van Arkel incasso maar is nog nooit zo druk geweest. Peet is de stuwende kracht achter zeer veel evenementen die in het Leidse worden georganiseerd en is daarnaast zeer actief met Sepa Green Energy.

37 GERDA SCHUKKING

Gerda is voorzitter van het 3 October Gilde, de club voor ondernemers die Leidens Ontzet een warm hart toedraagt. Samen met partner Sander Pardon geeft zij al jaren succesvol LEVEN! uit. 36 ERNST BARTHEN

43 NANETTE RIS

Nanette Ris is algemeen directeur van Stadspodia (Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal) en heeft het afgelopen jaar mooie resultaten neergezet. Ris is helder en treedt prettig en krachtig naar buiten.

Ernst komt uit een echt Leids ondernemersgezin en heeft het bedrijf dat ooit van zijn vader was voortgezet. Hij draait lekker met zijn bedrijven Barthen verhuur, Huurmaat en Riool.nl. Ernst Barthen is een vaste waarde in de Top 50. 35 SANDER ZWAAN

42 ALEXANDER MOURET

Alexander is onder andere directeur van Leiden International Film Festival. LIFF staat als een huis en afgelopen jaar werd voor de eerste maal de tweedaagse conferentie Brave New World succesvol door hem georganiseerd. 41 PAUL DIRKSE

Dirkse volgde halverwege 2016 Frank de Wit op als wethouder Sport, Onderwijs en Duurzaamheid. Een gedreven wethouder die voortvarend van start is gegaan en naar ons idee nog mooie dingen voor Leiden gaat realiseren. 40 ERWIN ROODHART

Roodhart is de superenthousiaste Centrummanager van Leiden. Zijn enthousiasme werkt aanstekelijk want volgens de cijfers weten steeds meer mensen Leiden te vinden als winkelstad. Dit is van grote waarde voor ondernemend Leiden. 39 MARLEEN DAMEN

Marleen is wethouder Werk en Inkomen, Wijken en FinanciĂŤn. Ze is oprecht betrokken bij de inwoners en ondernemers in Leiden en realiseerde het afgelopen jaar samen met DZB mooie deals. 38 ROB VAN MARWIJK

Van Marwijk is voorzitter van Leiden Culinair en organiseerde het afgelopen jaar een super jubileumeditie. Leiden Culinair is niet meer weg te denken van de Leidse evenementenkalender en gaat aankomend jaar waarschijnlijk plaatsvinden op de Kaasmarkt. 46

LEIDEN INTO BUSINESS

Sander is mede-eigenaar van Basis Bedrijfshuisvesting en staat voor het eerst zonder Paul van der Plas in deze lijst. Paul was de grondlegger van Basis en is in mei van dit jaar plotseling overleden. Een zwaar verlies en een schok voor de vastgoedwereld in de regio. 34 CEES AHSMANN

Als voorzitter van DIOK zet Cees het Leidse rugby weer terug op de kaart. Hij timmert daarnaast samen met zijn partner en eigenaar Gery Groen hard aan de weg met trainings- en coachingsbedrijf CiEP. 33 JOOST VAN DER HELM

Joost van der Helm is een slimme en een bedachtzame ondernemer en daar plukt zijn bedrijf CrediďŹ xx dagelijks de vruchten van. Een man die echt snapt hoe de hazen in incassoland lopen. 32 MARTIJN VAN PELT

Zijn bedrijf Interpulse maakt een prachtige periode door en daar mag Martijn met recht trots op zijn. Ondersteunt met zijn bedrijf al jaren het Leiden International Film Festival. 31 BOB HEEREN

Bob is het gezicht van RWV advocaten en dat komt mede door zijn voorliefde voor presenteren en optreden. Heeren is een vakman en een innemende persoonlijkheid. 30 RIK KAMPS

Rik Kamps doet goede zaken met de notariaattak van Teekens Karstens en dat is hem gegund. Daarnaast is

TOP 50 2016

Na Peter Labrujère, Marcel Verburg, Jan Versteegh, Menno Smitsloo, Thijs Hemmes, Robert Strijk en Wim de Leeuw voegen we de nummer één van vorig jaar, Ton van Houten, aan de eregalerij toe. Zonder het in het leven roepen van een “Eregalerij der Machtigen” zou de Top 50 een voorspelbare lijst kunnen worden. In deze eregalerij komen met recht alleen de allergrootsten uit het Leidse te staan, personen met uitzonderlijke macht. En terecht, want je zou ze tekort doen met een lagere ranking dan de nummer 1-positie.

2008

2012

2009

2013

2010

2014

Kamps al jaren een vaste waarde binnen het bestuur van de 3 October Vereeniging en één van de aanjagers van het Haring en Corenwyn Gala.

29 EIMERT VAN DER VLIET

Eimert is nieuw in de lijst. Deze enthousiaste mede-eigenaar van Apek is actiever dan ooit. Diok, ZZ Leiden Basketball, ZVL, 3 October Vereeniging, waar zien we hem niet? 28 IVO VAN OERLE

Van Oerle is met zijn bedrijf Van Oerle Nettpro één van de grootste werkgevers in het Leidse. Ivo is een echte ondernemer en ondersteunt waar mogelijk veel Leidse initiatieven. 27 RAYMOND KERKVLIET

Raymond Kerkvliet is een ondernemende duizendpoot die betrokken is bij Xenia, Leids Startersfonds en de Vrienden van het Singelpark. Kerkvliet is de op één na hoogste nieuwkomer in de lijst. 26 SABINE BOONEKAMP

Drankengroothandel Boonekamp is een bedrijf waar maatschappelijke betrokkenheid met hoofdletters wordt ge-

2011

2015

2008

PETER LABRUJÈRE

2009

MARCEL VERBURG

2010

JAN VERSTEEGH

2011

MENNO SMITSLOO

2012

THIJS HEMMES

2013

ROBERT STRIJK

2014

WIM DE LEEUW

2015

TON VAN HOUTEN

schreven. Sabine is al jaren een sponsor van Leiden Culinair en ondersteunt daarnaast diverse maatschappelijke initiatieven.

25 JOOST HARTMAN

Joost heeft een actieve rol binnen het bestuur van Leiden Culinair en met zijn bedrijf Hart Voor De Zaak is hij een sponsor van het eerste uur bij ZZ Leiden Basketball. Hartman is een harde werker en de perfecte wingman van zakelijk partner Ramses Braakman, de nummer 1 van deze lijst. 24 JEROEN MATERS

De geestelijk vader van het Singelparkproject en oprichter van Stadslab Leiden is Jeroen Maters. Zijn idee om een parkgevoel rond de singel te creëren is omarmd door de gemeente Leiden en zal de stad in alle opzichten aantrekkelijker maken. 23 BOB MEIJER EN JOHAN KLERKS

Bob en Johan vormen de eerste tandem in de lijst. Hun Brasserie Groep heeft het afgelopen jaar een vijfde restaurant geopend: Brasserie Buitenhuis aan het Valkenburgse meer. Meijer en Klerks zijn een mooi stel ondernemers en echt betrokken bij de Leidse regio. LEIDEN INTO BUSINESS

TOP 50 2016

22 TJEERD BARTHEN

Tjeerd Barthen is een ondernemer waar Leiden trots op mag zijn. SportCity en Fit For Free groeien onverminderd door en in Leiden werd Vlietlijn Healthclub toegevoegd. 21 AB VAN DER WIEL

De Meelfabriek moet, als het aan Ab van der Wiel ligt, het creatieve centrum van Leiden gaan worden. De Meelfabriek wordt uniek en multifunctioneel. Alle credits voor de realisatie gaan naar doorzetter Van der Wiel. 20 SANDER VAN DEN EIJNDEN EN AGNITA MUR

15 MARTIJN BULTHUIS

Leiden doet het goed in de diverse lijstjes en dat is voor een groot deel te danken aan Martijn Bulthuis, directeur Leiden Marketing. Er wordt verder gekeken dan de stadsgrenzen, en de partnerbijeenkomsten Leidsche Plein zijn inspirerend. Martijn heeft aan Lucien Geelhoed een perfecte strategische partner. 14 RON HOGENBOOM

Ron is al jaren het vertrouwde gezicht van Grant Thornton in Leiden. Hij is voorzitter van Business Platform Schipholweg en bestuurder bij Issoria. Hogenboom houdt het schip prima op koers ondanks de grote veranderingen in accountancyland. 13 BAS VAN DROOGE

Agnita Mur en Sander van den Eijnden vormen samen het College van Bestuur van Hogeschool Leiden. Het afgelopen jaar zette Hogeschool Leiden, samen met de gemeente Leiden en Universiteit Leiden, het Leiden Centre for Innovation & Entrepreneurship op: HUBspot. Dit moet dé broedplaats voor jonge ondernemers worden. 19 PIETIA LAARHOVEN

Pietia is advocaat bij TK en onder meer bestuurder bij het Leids Startersfonds. TK initieerde dit jaar de zeer succesvolle TK Challege. Meer hierover kunt u lezen in de coverstory van deze wintereditie.

DZB zet de positieve lijn door die Van Drooge een aantal jaren terug heeft ingezet. Er worden mooie contracten gesloten en DZB is een modern re-integratiebedrijf geworden dat mensen aan het werk helpt op de arbeidsmarkt. De credits hiervoor gaan naar Bas van Drooge. 12 HENRI LENFERINK

De burgermeester van Leiden, Henri Lenferink, is dit jaar een paar plaatsen gezakt in onze lijst. Lenferink doet het prima maar wij vinden dat ondernemend Leiden hem te weinig hoort of ziet. 11 CAREL STOLKER

18 EDDY STAAS

Eddy Staas is nog altijd het gezicht van BDO in Leiden. Hij is bestuurslid van BV Leiden en organiseert al sinds jaar en dag de grootste haringparty van de regio. Staas is oprecht en betrokken.

Universiteit Leiden is een uithangbord voor de Leidse regio en de universiteit is één van de belangrijkste motoren van de Leidse economie. Rector magniﬁcus Carel Stolker klaart de klus natuurlijk niet alleen en heeft aan onder andere Willem te Beest een super vicevoorzitter.

17 CHRIS VERPLANCKE 10 PAUL LAUDY

Ook Chris is een vaste klant in onze Top 50. Hij is een rasechte Leidenaar met echt hart voor de stad. Verplancke is creatief en innovatief en al jaren de voorzitter van Business Club Leiden (BCL). 16 BART HOENEN EN ARJAN MEESTER

Paul Laudy is wethouder Bouw en Openbare ruimte en heeft het afgelopen jaar niet stil gezeten. De Aalmarkt, de parkeergarages, het stationsgebied en zo kunnen we nog even doorgaan. Laudy maakt dan ook een grote sprong omhoog in onze lijst. 9

Dit duo timmert hard aan de weg en hun bedrijf AREA071 is het afgelopen jaar verder uitgebreid. Bart en Arjan zijn betrokken bij diverse mooie initiatieven in de regio en vervullen daarnaast nog diverse functies binnen organisaties en de politiek. 48

LEIDEN INTO BUSINESS

HENRIËTTE VAN BAALEN

Henriëtte zet zich in het Leidse al jaren voor alles en nog wat in. De advocaat van De Clercq is onder andere bestuurslid bij ZZ Leiden Basketball en de 3 October Vereeniging. Ze is ontwapenend en een echte vakvrouw.

TOP 50 2016

FRANS SCHOHAUS

Frans trad onlangs af als voorzitter van Centrummanagement Leiden en ontving uit handen van Robert Strijk de Gouden Speld als waardering voor bijzondere verrichtingen voor de stad Leiden. Heeft een Leids hart en staat met recht in de Top 10. 7

EDWIN VAN HUIS

Edwin van Huis is algemeen directeur van Naturalis en zorgt er samen met Freek Vonk voor dat Leiden veelvuldig in het nieuws is met T-rex Trix. En dit is nog maar het begin, de Leidse regio gaat de komende decennia economisch gezien nog veel plezier beleven van deze Tyrannosaurus. 5

DEREK PETERS

Derek Peters is eigenaar van het schitterende bedrijf DsignMarking. Peters zit in het bestuur van Leiden Culinair en vervult een belangrijke rol bij het realiseren van dit evenement. Daarnaast is hij ook nauw betrokken bij de organisatie van de Slag om Leiden. Derek is een perfectionist.

WOUTER EN RICHARD VAN LEEUWEN

De gebroeders Van Leeuwen hebben met The Bishop weer een fantastisch restaurant geopend in Leiden. Wouter en Richard weten van geen ophouden en deze horecaondernemers gaan altijd voor het maximaal haalbare.

ERNA KORTLANG

Kortlang is voorzitter van BV Leiden en notaris bij TK. De rol van voorzitter van de grootste ondernemersvereniging in de regio vervult zij bestuurlijk gezien prima, maar naar ons idee mag Erna naar buiten toe iets meer haar tanden laten zien voor de ondernemers die zij vertegenwoordigt. 6

ERIK VERSNEL

Versnel gaat van 16 naar nummer 3 in de lijst en we gaven vorig jaar al aan dat deze Rabobank-man er geen gras over laat groeien. Erik heeft zich in korte tijd de Leidse regio eigen gemaakt en de Rabobank ondersteunt vele voor ondernemers belangrijke initiatieven. Zijn promotie tot Directeur Rabobank Leiden-Katwijk kwam voor ons dan ook niet als verrassing. Erik Versnel vervangt de per 1 januari vertrekkende Peter Mathot. 2

TRUDY KWIK

Trudy heeft een enorme dosis energie en is bij van alles en nog wat betrokken in het Leidse. Haar formule Rrrollend loopt landelijk als een trein, maar deze sprong naar de op één na hoogste positie in de lijst heeft zij vooral te danken aan het neerzetten van De Buurt. Met het realiseren van De Buurt toonde Kwik echt lef en de economische spin-oﬀ voor Leiden was zeer positief.

RAMSES BRAAKMAN

Creatief, energiek, ondernemend: dat is Ramses Braakman, eigenaar van Hart Voor De Zaak. De nummer 1 van de lijst is al jaren een belangrijke factor in Leiden. Of we het nu hebben over LEF, jongeren hospice Xenia, Zorg en Zekerheid Leiden Basketball of DIOK, de bijdrage van deze Leidenaar is telkens van groot belang. Braakman kwam begin dit jaar met het idee om een multifunctioneel complex aan de Lammenschans neer te zetten: een complex voor de Leidse topsport, muziekconcerten en retail. En tja, als Ramses eenmaal een idee in zijn hoofd heeft, wordt dit maar zelden niet gerealiseerd. Ramses Braakman is dit jaar de terechte nummer 1. 49

REPORTAGE

Nieuwjaarstips 2017 BTW ONINBARE VORDERINGEN

De teruggaaf van btw op oninbare vorderingen wordt sterk vereenvoudigd. Een vordering wordt geacht oninbaar te zijn één jaar nadat die vordering opeisbaar is geworden. Op dat moment kan de btw dus worden teruggevraagd. Momenteel dient voor teruggave van btw op oninbare vorderingen nog een apart verzoek te worden ingediend en dient bovendien aangetoond te worden dat wel maatregelen zijn genomen ter incassering. Dat is straks niet meer nodig. Het terug te vragen bedrag kan worden opgenomen in de btw-aangifte over het tijdvak waarin het jaar (of beter gezegd: de twaalfmaandsperiode) is verstreken. Op het moment dat de vordering alsnog betaald wordt, dient de btw uiteraard alsnog weer worden afgedragen. Voor vorderingen die per 1 januari 2017 al ouder dan een jaar zijn, geldt een overgangsregeling. Voor dergelijke vorderingen start de twaalfmaandsperiode op 1 januari 2017 waardoor de btw van deze vorderingen eerst op de aangifte januari of eerste kwartaal 2018 kan worden teruggevraagd. De twaalfmaandsperiode geldt ook in de omgekeerde situatie dus voor de in rekening gebrachte btw die in aftrek is gebracht. Na verloop van de twaalfmaandsperiode dient de btw weer afgedragen te worden middels de btw-aangifte. De btw kan vervolgens weer teruggevraagd worden nadat de factuur alsnog is betaald. TIP: Heeft u nog oude vorderingen in uw boeken, houdt de twaalfmaandsperiode dan in de gaten om tijdig btw terug te kunnen vragen. Maar incasseren van de vorderingen levert uiteraard meer liquiditeitsvoordeel op. WET DBA

Recent veel gejuich om de mededeling dat de Wet DBA wordt uitgesteld van 1 april 2017 naar 1 januari 2018. Niets is minder waar. De wetgeving blijft van kracht. De handhaving van de wetgeving is uitgesteld naar 1 januari 2018. Dit houdt in dat geen naheffingsaanslagen en boeten zullen worden opgelegd in 2017. Bovenstaande is echter niet van toepassing voor evidente kwaadwillenden. Voor dergelijke gevallen kan en zal de Belastingdienst naheffingsaanslagen en boeten opleggen. Het blijft voor 2017 derhalve goed opletten voor opdrachtgevers en opdrachtnemers in hoeverre de Wet DBA op hun opdracht van toepassing is of niet. Bij twijfelgevallen is het werken met een goedgekeurde modelovereenkomst te adviseren ongeacht het feit dat de handhaving is opgeschort. TIP: Beoordeel de opdracht alsof de handhaving van toepassing is. SCHENKINGSVRIJSTELLING EIGEN WONING

Oscar Meijrink 50

LEIDEN INTO BUSINESS

Met ingang van 2017 is de schenkingsvrijstelling van € 100.000 voor schenkingen aangaande de eigen woning weer terug (ontvanger tussen de 18 en 40 jaar). Ook hierbij dient niet te vroeg gejuicht te worden. Bij de invoering van de vrijstelling per 2017 is een zeer ingewikkelde overgangsregeling opgenomen. Indien in 2015 of 2016 reeds gebruikt is gemaakt van een eenmalig verhoogde vrijstelling dan is de vrijstelling

In plaats van traditionele eindejaar tips die u dan in de drukke feestmaand nog handen en voeten dient te geven, krijgt u van ons enkele nieuwjaarstips voor volgend jaar.

van 2017 nog maar beperkt te gebruiken. Indien in de periode 2010 tot en met 2014 reeds gebruik is gemaakt van een verhoogde vrijstelling dan geldt de vrijstelling van 2017 niet. Uiteraard dient dit per geval goed bekeken te worden. TIP: Ga na of reeds eerder gebruik is gemaakt van een verhoogde schenkingsvrijstelling ter voorkoming van een eventuele belaste schenking. PENSIOEN IN EIGEN BEHEER

Voor de directeur-grootaandeelhouder (dga) met pensioen in eigen beheer dient in 2017 een keuze gemaakt te worden. De dga heeft drie keuzes te weten, het pensioen laten zoals het is, het pensioen afkopen of het pensioen omzetten in een spaarvariant (oudedagsvoorziening). Hierbij is het niet van belang of het pensioen nog in de opbouwfase zit of reeds in de uitkeringsfase. Ongeacht de keuze is verdere opbouw vanaf 2017 niet meer mogelijk. Als gekozen wordt voor het handhaven van de huidige pensioenregeling, dan blijft alle weten regelgeving van toepassing met uitzondering van de verdere opbouw. De dividendklem blijft onverminderd van toepassing. Als gekozen wordt voor het afkopen of het omzetten, dient de (ex-)partner goed geïnformeerd te worden over de gevolgen hiervan. Bij afkoop komt de pensioenvoorziening in één keer tot uitkering. Om deze variant financieel aantrekkelijker te maken, geldt een korting bij afkoop. Bij afkoop in 2017 geldt een korting van 34,5%, bij afkoop in 2018 geldt een korting van 25% en bij afkoop in 2019 geldt een korting van 19,5%. De verschuldigde loonheffingen dienen in één keer te worden aangegeven en te worden afgedragen. Een betalingsregeling kan hiervoor niet worden afgesproken. Bij omzetting in de spaarvariant wordt het saldo jaarlijks verhoogd met een aangegeven percentage. Bij het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd dient beslist te worden of een lijfrenteproduct wordt aangekocht bij een externe verzekeraar of dat de B.V. de uitkeringen gaat verzorgen. Als de B.V. de uitkeringen gaat verzorgen, dient dat plaats te vinden in twintig jaarlijkse uitkeringen. TIP: Staar u niet blind op de geboden korting. Breng uw ﬁnanciële positie en overige oudedagsvoorzieningen in kaart voordat u de beslissing neemt. TIP: Informeer de (ex-)partner omtrent de gevolgen indien gekozen wordt voor afkoop en omzetting.

Wij wensen iedereen prettige feestdagen en een voorspoedig 2017.

BUNNIG & PARTNERS ACCOUNTANTS + ADVISEURS

Vijf Meilaan 135-A | bunnig.nl 2321 RK Leiden | mailbox@bunnig.nl 071-5311321 | @BunnigPartners

Erik Bunnig LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

VERKAART GROEP WORDT VAN DORP per 1 januari | vandorp.eu

Op 1 juli 2016 heeft Van Dorp de Verkaart Groep overgenomen. Per 1 januari 2017 zal Verkaart in Lelystad ofﬁcieel verdergaan onder de naam Van Dorp Lelystad. De werkzaamheden van Verkaart in Wateringen zullen worden ondergebracht bij Van Dorp Zoetermeer en Van Dorp Rotterdam. Van Dorp is een landelijk werkende technisch dienstverlener met 14 autonome vestigingen. Als familiebedrijf heeft Van Dorp betrokken en goed opgeleide medewerkers met passie voor techniek. Wij zijn specialist in technisch beheer en verduurzaming van bestaand vastgoed. Door onze landelijke dekking en regionale aanwezigheid zijn wij altijd dicht bij onze klanten.

Bedrijfskavels te koop in Katwijk

Ondern eem het in Katwij k

Bedrijventerrein Klei Oost Zuid ligt in het voormalige tuinbouwgebied Kloosterschuur. Op dit terrein is 8 hectare beschikbaar.

Het werkklimaat rondom Bedrijventerrein Klei Oost Zuid is bijzonder gunstig. De Katwijkers staan bekend om hun werkmentaliteit:

Bereikbaarheid

ondernemend, ambachtelijk bedreven en technisch vaardig. In de directe omgeving liggen ook de Greenport (Den Haag) en het Space Center van

ESA Estec (Noordwijk). Door de gunstige ligging en de nabijheid van het

•

Klei Oost Zuid ligt op enkele minuten afstand van de A44

fiets heel goed mogelijk.

•

Zo’n half uur rijden van de luchthaven Schiphol

stedelijk gebied rondom het Bedrijventerrein is woon-werkverkeer per

Mogelijkheden •

• • • • •

Kavel afname minimaal 1.000 m2

•

Op enkele minuten rijden van het Bio Science Park (Leiden)

Neem contact op Het gemeentebestuur wil graag in gesprek komen met

(met een bouwmogelijkheden van maximaal 70% per kavel

ondernemers die de economische infrastructuur van het gebied

Parkeren op eigen terrein

over uw planontwikkeling.

en max. bouwhoogte van 12 m.)

Begeleiding van koop- en vergunningsproces

verder willen versterken. Een professioneel team denkt met u mee

Parkmanagement mogelijk vanuit Ondernemersfonds

Neem contact op met de bedrijfscontactfunctionaris:

Veel inrichtingsvrijheid, maatwerk in bestemmingsplan is mogelijk.

Website @ www.katwijk.nl/kleioostzuid

Grote flexibiliteit, afwijkende kavelopname mogelijk

Tel. 071 406 5425

COLUMN

Brave new (digital) world 2016 is voorbij gevlogen. Het lijkt wel of de tijd steeds sneller gaat. Clichés wellicht, maar we spreken ze toch steeds weer uit. Een kwestie van beleving natuurlijk, want er zitten nog steeds 24 uur in een dag. Toch beleef ik het ook zo en in een wereld waar de technologische ontwikkeling aan het versnellen is en een steeds belangrijker onderdeel van het leven is geworden, is er dringend behoefte aan duiding en debat. Recent was de eerste editie van Brave New World, een 2-daags congres in Leiden, waar de toekomst centraal stond. Bekeken vanuit verschillende invalshoeken, waarbij de impact op ons allen onderwerp van gesprek was. Impact in termen van kansen, maar ook ethische kwesties rond bv. DNA en medische wetenschap. Welk effect gaat de kwantum computer hebben en in hoeverre is de wet van Moore nog steeds van toepassing. Op zich zou je kunnen stellen dat het onderwerpen zijn die nog zo’n vaart niet lopen en in 2017 nog niet relevant zijn voor ons dagelijks leven. Maar is dat zo? Moeten we niet nu al voorsorteren op deze ontwikkelingen? Idealiter wel, maar met de feitenvrije discussies die momenteel gevoerd worden, niet op de laatste plaats in de politieke arena, lijkt dit soms zinloos. Moed en doorzettingsvermogen bleken echter ruimschoots vertegenwoordigd bij de sprekers en bezoekers tijdens het congres, dat was ronduit inspirerend. Wetgeving en politiek lopen doorgaans gewoon achter en hebben tijd nodig. Zo zijn net de “ambities” bekend gemaakt rond het thema energie en duurzaamheid. Net nu de doorbraak van bijvoorbeeld elektrisch rijden aanstaande lijkt te zijn en alle grote merken, na het disruptieve pak slaag van Tesla, over elkaar heen vallen om elektrische

voertuigen te introduceren met een fatsoenlijke actieradius, zet Henk Kamp in op 2035. In dat jaar zullen er geen auto’s meer verkocht worden met een benzinemotor. Prachtig, maar volgens de huidige prognose is het omslagpunt waar elektrische voertuigen goedkoper zullen zijn dan hun benzinebroertjes al ruim vóór 2025. De politiek zal worden ingehaald door de realiteit. Een te afwachtende houding is dus af te raden, dat geldt ook voor de omarming van technologie in onze bedrijfsvoering beste ondernemers. Tempo maken met de digitalisering is een must, want uw klanten gaan de lat hoger leggen. Niet uw directe concurrenten zorgen hiervoor, maar de kans dat andere branches dit doen is veel groter. Cross-industry innovation is een thema dat interessant is om te Googelen of kijk eens op www.crossindustryinnovation.com. Recent voorbeeld is Amazon Go!. Een supermarkt zonder kassa’s, die gebruik maakt van technologie die momenteel ook wordt toegepast voor zelfrijdende auto’s. Slimme camera’s en bewegingsalgoritmen detecteren de aankoop. Zodra je de winkel uitloopt betaal je automatisch en krijg je de kassabon in een app. Duurt nog even zeker? Nee nee, de eerste winkel gaat al open in 2017.

MARTIJN VAN PELT is directeur en mede-eigenaar van ICT bedrijf Interpulse uit Leiden Tekst Martijn van Pelt | Fotograﬁe John Brussel

Reageren? m.vanpelt@interpulse.nl |

@peltski

LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

René en Theo Guijt, eigenaren van visrestaurant ’t Crabbetje aan de Sint Aagtenstraat 5, hebben onlangs de resterende enkele beglazing in hun zaak laten vervangen door dubbelglas. De verlichting in het restaurant en de keuken is vervangen door LED-verlichting. Op de barkoelingen is een tijdschakeling aangebracht. In hun toiletten hebben ze waterbesparende kranen laten monteren. Waarom deze maatregelen? Theo Guijt: “Als je investeert in je bedrijf, is energiebesparing een hele logische stap. Het geld komt naar je toe: binnen drie jaar hebben we de kosten volledig terugverdiend.”

Leidse horeca is

bezig

Honderd Leidse horecazaken lieten hun energie- en waterverbruik onderzoeken. Tientallen hebben de volgende stap al gezet: investeren voor lagere kosten én een beter klimaat.

Ondernemen is een kwestie van: omzet omhoog, kosten omlaag. Zo ontwikkelt zich de winst. Tot de vaste kostenposten van ieder bedrijf behoren de rekeningen voor gas, licht en water. Wie daarop bespaart, laat ‘het mes aan twee kanten snijden’: het is goed voor het bedrijfsresultaat en goed voor de wereld waarin wij leven. Honderd horeca-ondernemers in Leiden weten sinds begin dit jaar hoe zij hun energie- en waterrekening omlaag kunnen krijgen. Zij lieten een ’quickscan’ uitvoeren door adviesbureau Klimaatroute. Het resultaat: een ‘maatwerkadvies’, met een lijst voor mogelijke maatregelen. Horeca-ondernemers maken lange werkweken, vaak tot diep in de nacht. Een succesvolle zaak betekent: hard werken. Niet alle ondernemers hebben daarnaast voldoende tijd om uit te zoeken hoe ze minder gas, stroom en water kunnen verbruiken. En: hebben ze voldoende geld om te investeren in nieuwe, energiezuinige apparaten? Anneloes Spit van Klimaatroute kent de aarzelingen: “Ons werk is: onderne54

LEIDEN INTO BUSINESS

mers ontzorgen. Een ‘quickscan’ laat heel precies zien welke maatregelen ze kunnen nemen: de kosten, de besparing, de terugverdientijd - alles staat erin. En wij kennen de markt van installatiebedrijven. We kunnen onafhankelijk adviseren bij welke ervaren bedrijven ze offertes kunnen opvragen voor aanpassingen.” Onderdeel van de quickscan is ook: vervolgadvies. Klimaatroute houdt een jaar lang contact met ondernemers, om mee te denken over maatregelen en antwoord te geven op praktische vragen die kunnen opkomen. De quickscans bij de honderd Leidse horecabedrijven zijn uitgevoerd in het eerste kwartaal van 2016. Inmiddels hebben 38 zaken maatregelen genomen om te besparen op hun gas-, stroom- en waterverbruik. Tientallen bereiden aanpassingen voor. Adviesbureau Klimaatroute werkt op projectbasis voor branche-organisaties en gemeenten, waarbij quickscans worden uitgevoerd bij honderd(en) bedrijven en/of instellingen tegelijk. Zie Klimaatroute.nl.

Snelle blik op een ‘quickscan’ Iedere ondernemer wil weten: ‘wat kost het mij en wat levert het op?’ Een quickscan van Klimaatroute biedt antwoord op deze vragen. Ter illustratie hier enkele cijfers, uit een willekeurig gekozen rapport over een horecazaak: • Elektriciteit: Zeven aanpassingen, waaronder LED-lampen

aanschaffen en een strokengordijn plaatsen in koel-/vriescel, kosten bij elkaar €1.189 euro. Berekend over vijf jaar levert

dit een netto winst op van €3.270 euro, dankzij een lagere elektriciteitsrekening. • Gas: Vier maatregelen, waaronder plaatsing van een nieuwe HR-combiketel, een ‘slimme’ thermostaat en isolatieglas, kosten € 3.986. Na vijf jaar heeft dit per saldo €739 opgeleverd; de jaren erna loopt ‘de winst’ sneller en verder op. • Water: ‘Slimme’ sensoren in spoelbakken en kranen kosten € 800, waarmee na vijf jaar al €325 winst is geboekt.

Met dank aan Stichting Duurzame Horeca De honderd quickscans bij Leidse horecazaken zijn een initiatief van Stichting Duurzame Horeca Leiden en omstreken. Carien Overdijk en Govert-Jan de Vrieze hebben de stichting ruim twee jaar geleden opgericht, met als ambitie: ‘In 2025 is Leiden de duurzaamste uitgaansstad van Nederland.’ Carien Overdijk: “Je kunt voor je café en/of restaurant tientallen duurzame maatregelen en acties bedenken. Energie- en waterbesparing staan hoog op dat lijstje, omdat het voor een ondernemer direct geld kan opleveren. We zijn erover gaan praten met Koninklijke Horeca Nederland en we kwamen in contact met adviesbureau Klimaatroute. Wij hebben daarna de gemeente Leiden voorgesteld de kosten van honderd energiescans op zich te nemen. We waren blij dat de gemeenteraad hiermee instemde. Leiden telt ruim driehonderd horecazaken, dus met deze actie hebben we meteen een derde van de bedrijven bereikt. Ondernemers zullen ongetwijfeld aan elkaar vertellen over hun positieve ervaringen. “Wat wij nog meer doen? We werken samen met ondernemers en we doen publieksacties. We geven voorlichting over de klimaateffecten van de menukaart: waarom streek- en bioproducten duurzamer zijn dan plofkippen en niet-duurzaam gevangen vis. Ook over terrasverwarming, hergebruik van grondstoffen en bedrijfsafval adviseren we. We proberen echt mee te denken over oplossingen, zoals bij de quickscans: je bereikt weinig als

De aanschafkosten van LED-lampen zijn binnen een jaar terugverdiend. Is LED-licht niet sfeervol? Dat is een achterhaald idee. Ook LED-licht kan ‘warm’ zijn tegenwoordig.

je alleen maar roept wat ‘niet moet’, we proberen samen met ondernemers te zoeken naar kansen en alternatieven. “Afval is een urgent thema. Voor het Leidse bedrijfsleven is gescheiden inzameling niet centraal geregeld. In de praktijk betekent dit dat veel horecazaken alles nog bij elkaar gooien. Ruimtegebrek speelt een belangrijke rol, maar dat is oplosbaar. Een heel ander idee dat we willen uitwerken is een elektrische afvalboot: met verschillende compartimenten voor etensresten, glas, plastic, papier en restafval. De meeste horecazaken zijn te vinden in de binnenstad, aan de grachten en in stegen die daarop uitkomen. Zo’n afvalboot kan uitgroeien tot een icoon voor ‘duurzaam Leiden’. We hebben hierover kortgeleden al een eerste gesprek gehad met gemeente, de branche en een afvalverwerker, en we kennen voorbeelden uit andere steden. Misschien zijn er ondernemers die willen meedenken om deze boot in de vaart te krijgen?” Zie: Duurzaamuiteten.nl en/of mail naar info@duurzaamuiteten.nl, voor alle vragen over duurzame horeca en ook om mee te helpen aan de komst van een elektrische afvalboot.

Leiden gaat Goed. In één woord: Goed. Dit woord staat centraal in de campagne voor Duurzaam Leiden. Een campagnewebsite Gagoed.nl staat nu in het teken van acties om woningen (beter) te isoleren, zonnepanelen op daken te plaatsen en andere energiemaatregelen. Ook volgende campagnes krijgen hier een vaste ‘webstek’. Op dit moment is een actie in voorbereiding om ook quickscans uit te voeren bij MKB-bedrijven.

Na de horeca is dit één van de volgende stappen om het Leidse bedrijfsleven te verduurzamen. In het volgende nummer van ‘Leiden Into Business’: meer over energiescans voor MKBbedrijven. Voor alle vragen en ideeën over duurzaam ondernemen: mail Caroline Gerritsma van de gemeente Leiden (c.gerritsma@leiden.nl). LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

‘BASKETBAL IS EEN HEERLIJK AVONDJE UIT’ Zorg en Zekerheid Leiden Basketball is aan het elfde seizoen in de eredivisie begonnen. De Vijf Meihal is het decor voor spanning en spektakel. “Het is een heerlijk avondje uit, waarbij je mensen ziet genieten van wat er gebeurt”, stelt Marcel Verburg, voorzitter van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. “Dat is nog steeds de basis voor continuïteit.” Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe Marja van Tilburg, Richard Koolen, Christian Aarts en Luka de Kruijf

Winnen is natuurlijk het meest gewenst als het gaat om sport. Voor Zorg en Zekerheid Leiden Basketball geldt dat de club standaard mee wil strijden voor de prijzen. Vaak weten de Leidse basketballers de winst te grijpen, maar af en toe wordt er ook verloren. “Ook als we verloren hebben, hebben de mensen een fantastische avond. Ze laten mij bijna altijd weten dat ze genoten hebben en een volgende keer weer terugkomen”, geeft Theo Knijnenburg aan. “Dat is continuïteit. Een volgende keer nemen ze dan weer vrienden mee. Daar borduren wij op voort. De businessclub van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball is met ongeveer 130 organisaties een van de grootste businessclubs in Leiden en omstreken. Er is veel bedrijvigheid en er zijn ook veel mogelijkheden om tot business te komen. “Ik denk dat wij nu wel het meest aantrekkelijke netwerk hebben van Leiden en de regio. Qua spreiding van de bedrijven, maar ook qua aard van de bedrijven. Wat je hier aan bedrijven treft, tref je bij geen enkele businessclub”, stelt voorzitter Marcel Verburg. Theo Knijnenburg vult Verburg aan: “Wij creëren een omgeving waar mensen goed zaken kunnen doen. Niet alleen hier bij de wedstrijden, maar ook buiten het veld om. Je kunt hier met je relaties een geweldige avond beleven.” Wilt u meer informatie over de businessclub van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball, neem dan contact op met Theo Knijnenburg: knijnenburg@eredivisiebasketballleiden.nl. 56

LEIDEN INTO BUSINESS

DBL All*Star Gala opnieuw in Leiden Zorg en Zekerheid Leiden Basketball was afgelopen seizoen voor het eerst in de geschiedenis van het Leidse basketbal gastheer van het DBL All*Star Gala. Het evenement werd een groot succes, zodanig dat het bestuur van de Dutch Basketball League Zorg en Zekerheid Leiden Basketball heeft gevraagd om ook dit seizoen de traditionele onderbreking van de competitie te verzorgen. Het DBL All*Star Gala staat geprogrammeerd voor zondag 19 februari.

Speeddaten: stoelmassage en kennismaken Een veertigtal leden van de businessclub van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball was begin november aanwezig in de Home Town Lounge voor het Speeddateevent van de businessclub. In korte vijf-minutengesprekken je netwerk uitbreiden en voor een vijftal boﬀers was er ook stoelmassage.

SFEERVOL INTERIEUR

Suzanne van der Meel is voor de tweede keer bij het Speeddaten. De dochter van Nico van der Meel is bezig om vanuit Rodenburg-Van der Meel, het bedrijf van haar vader, meer te doen dan vloeren leggen. “Ik werk al jaren in het bedrijf en ik geef vooral kleuradvies en adviezen voor de restyling van het interieur. Als bedrijf geven wij advies en kunnen wij er voor zorgen dat het interieur van woningen en bedrijven sfeervoller wordt gemaakt”, vertelt Van der Meel. Bas de Wit van Bas de Wit Mode houdt zich vooral bezig met het sfeervol kleden van klanten. Zijn bedrijf verzorgt de kleding van het bestuur en de spelers van ZZ Leiden. “Wij zitten hier om de hoek aan het Vijf Meiplein en ik vind het leuk om wat te doen voor een vereniging die hier in de wijk zijn thuis heeft”, aldus De Wit. NETWERKEN

Wat is er heerlijker dan op de vroege dinsdagochtend een stoelmassage te krijgen. Als je hebt plaatsgenomen, worden de spieren in je rug beetgepakt en losgemaakt. Ook de spieren in je nek worden niet vergeten door Monique Joubij van het in Zoeterwoude gevestigde Chair Care. Een effectieve stoelmassage duurt een kwartier om zo de stoelmasseur de kans te bieden om met de handen, handpalmen en vingers op het hoofd, nek, schouders, armen en handen van de cliënt massage te geven.

Hoewel het programma nog niet is vastgesteld, verwacht Marcel Verburg dat het Nederlands team weer zijn opwachting in Leiden maakt. Het is namelijk in Europa ook een competitievrij weekend, dus het zou moeten kunnen dat internationals uit het buitenland hun opwachting kunnen maken. Het zou dan voor de derde keer zijn dat de Orange Lions het opnemen tegen de beste spelers uit de Dutch Basketball League. Zodra het programma bekend is, wordt dit op de site van Zorg en Zekerheid Leiden weergegeven. Ook wordt dan de link geplaatst waar men het startende vijftal van het team van de Dutch Basketball League kan kiezen. Naast de hoofdwedstrijd is er ook weer plek ingeruimd voor de driepuntswedstrijd, de Skills Contest en de immer spectaculaire dunkcontest. Alle teams – spelers plus coaches - uit de Dutch Basketball League zullen op 19 februari aanwezig zijn bij het All*Star Gala. Een ideale kans voor de fans om handtekeningen te verzamelen van hun favoriete basketballers.

Het Speeddate-event is een van de netwerkevents van de Businessclub van Zorg en Zekerheid Leiden. Voor Reinier Heruer van het bij en naast Holiday Inn gevestigde Event & Convention Center Leiden is het een eerste kennismaking en kans om het eigen netwerk uit te breiden. Daar waar vroeger de tennishal was, is er nu een congresruimte waar ruimte is voor evenementen voor tweeduizend personen, maar er zijn ook veertien kleine zalen beschikbaar voor kleinere of aanvullende events en workshops.

ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL

Boshuizerlaan 1 | 2321 SG Leiden 071-5722519 | www.eredivisiebasketballleiden.nl commercie@eredivisiebasketballleiden.nl hansen@eredivisiebasketballleiden.nl (voor groepsbezoek) LEIDEN INTO BUSINESS

COLOFON

IN DE LENTE-EDITIE 2017

VITALITEIT LEIDEN INTO BUSINESS VERSPREIDINGSGEBIED

UITGEVERIJ

Leiden INTO business

ADRES

Zuiderkeerkring 389 2408 HT Alphen aan den Rijn

TELEFOON

06-51577886

E-MAIL

oscar@intobusiness.nu

INTERNETADRES

www.leidenintobusiness.nu

INTO BUSINESS TITELS ALPHEN

Alphen aan den Rijn (Alphen, Boskoop,

INTO BUSINESS

Rijnwoude), Bodegraven en Woubrugge

UITGEVER

Oscar Middeldorp (06-51577886)

HOOFDREDACTIE

Dennis Captein

AMSTELLAND

Amstelveen, Ouderkerk aan de Amstel,

REDACTIE

Martin Hoekstra, May-lisa de Laat

INTO BUSINESS

Aalsmeer, Uithoorn, Kudelstaart en De Kwakel

John Brussel, Mike van Bemmelen, Richard

DUIN- EN

Noordwijk, Noordwijkerhout, De Zilk,

Koolen, Christiaan Aarts, Ronald van der

BOLLENSTREEK

Voorhout, Sassenheim, Warmond, Lisse,

Horst, Emile van Aelst, Luka de Kruijf,

INTO BUSINESS

Lisserbroek, Hillegom, Vogelenzang,

en Oscar Middeldorp FOTOGRAFIE

Bennebroek, Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg

Marja van Tilburg en Hans Jonker VORMGEVING

Sevenwords, Erik Straver

VERKOOP

Oscar Middeldorp (06-51577886)

DE VENEN

De Ronde Venen, Nieuwkoop met alle

DRUK

Damen Drukkers, Werkendam

INTO BUSINESS

bijbehorende dorpskernen

VERSPREIDING

Mail Management International

ADRESWIJZIGINGEN

Adreswijzigingen kunnen doorgegeven

GOUDA

Gouda, Waddinxveen, Moordrecht, Reeuwijk,

worden via oscar@intobusiness.nu

INTO BUSINESS

Vlist, Gouderak, Bergambacht en Schoonhoven

HAARLEMMERMEER

Hoofddorp, Nieuw-Vennep, Schiphol en

gemaakt door middel van druk, fotokopie, film of op welke andere wijze dan

INTO BUSINESS

omliggende kernen

INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden

ZOETERMEER

Zoetermeer, Benthuizen, Bleiswijk,

in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke

INTO BUSINESS

Bergschenhoek, Berkel en Rodenrijs,

ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie.

mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Pijnacker-Nootdorp, Forepark (Den Haag)

LEES AL ONZE NIEUWSTE UITGAVEN NU OOK ONLINE VIA WWW.LEIDENINTOBUSINESS.NU OF VIA DE INTO BUSINESS APP WILT U OOK GRATIS HET MAGAZINE ONTVANGEN? NEEM DAN CONTACT MET ONS OP VIA OSCAR@INTOBUSINESS.NU OF BEL 06 - 51 57 78 86 58

LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

Terweeweg 2-4 | 2341 CR Oegstgeest | +31 (0)71 720 09 09 | info@villa-beukenhof.n | www.villa-beukenhof.nl Advertentie 202x126mm.indd 1

ADMINISTRATIE: VOORUIT KIJKEN EN KANSEN SIGNALEREN IN PLAATS VAN EEN VERPLICHTING

JAN© geeft je een digitaal archief ter beschikking, zodat je al je digitale facturen overzichtelijk kunt bewaren. De documenten die je nu nog op papier ontvangt kun je met de JAN© App eenvoudig digitaliseren.

Het archief is gekoppeld aan je boekhouding. Zo heb je altijd alles bij de hand en voldoe je aan de wettelijke bewaarplicht. Geen mappen meer nodig!

Doordat je administratie sneller up to date is, kun je pas echt doen waar je goed in bent: ondernemen en signaleren van kansen.

MEER INFORMATIE

Wil je meer weten over de mogelijkheden en het gemak van JAN© Online? Neem dan contact op voor een vrijblijvende demonstratie en overtuig jezelf! Je kunt Jolanda van der Maden bereiken via 088 2202 304 of door te mailen naar JolandavanderMaden@JAN.nl. ONLINE DASHBOARD

Altijd actuele informatie over hoe je bedrijf er voor staat en weten waar je kansen liggen.

JOLANDAVANDERMADEN@JAN.NL

WWW.JAN.NL

088 2202 304

HELPT JE VOORUIT!

25-10-16 11:13

De PLUG-IN HYBRIDS van Mercedes-Benz. De C 350 e en de E 350 e met 15% bijtelling. In 2017 gaat er veel veranderen voor de zakelijke rijder. Maar wilt u toch nog maximaal vijf jaar profiteren van de 15% bijtellingscategorie? Stap dan dit jaar nog in een van onze plug-in hybrides. Kies de Zakenauto van het Jaar 2016: de C 350 e PLUG-IN HYBRID, of de E 350 e PLUG-IN HYBRID en profiteer maximaal vijf jaar van een lage netto bijtelling. U rijdt al een C 350 e vanaf € 252,- en een E 350 e vanaf € 298,- netto bijtelling per maand.* En tijdelijk krijgt u de C 350 e Estate voor de prijs van de C 350 e Limousine. De C 350 e is er al vanaf € 51.295,- en de E 350 e vanaf € 60.395,-. Deze consumentenadviesprijs is inclusief BPM, BTW, geadviseerde kosten rijklaar maken, recyclingbijdrage en registratiekosten. Gecombineerd verbruik: 3,5 - 11,8 l/100 km, 28,6 - 8,5 km/l. CO2-uitstoot: 89 - 276 g/km. Voor kosten en leveringsvoorwaarden, zie mbdb.nl. *Netto bijtelling op basis van 40,4% inkomstenbelasting. De genoemde bedragen zijn rekenvoorbeelden.

Bespaar in 5 jaar ruim

€ 7.000,-

Mercedes-Benz Alphen a/d Rijn De Schans 25 2405 XX Alphen a/d Rijn tel. 0172 - 47 51 55.

Mercedes-Benz Den Haag Donau 42 2491 BA Den Haag tel. 070 - 340 03 00.

Mercedes-Benz Leiden Vondellaan 45 2332 AA Leiden tel. 071 - 576 93 03.

Mercedes-Benz Naaldwijk Klompenmakerstraat 50 2672 GA Naaldwijk tel. 0174 - 52 67 70.