INTO business Leiden Herfst 2020 by INTO business

Het geheim: gas op de plank! Bas van Dijk van Jobo de Bouwers

Leiden

Building the future | Herfst 2020

Moeten ze bij u zijn? Dan moet u bij ons zijn.

STRATEG I E

M ER KEN BOUW

hartvoordezaak.nl

DES IG N

CAM PAG N ES

DIG ITAL

EEN GREEP UIT ONS AANBOD

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR KATWIJK

TE HUUR LEIDEN

Haven 8

TE HUUR LEIDEN

Kooilaan 55

Haarlemmerstraat 198-200 LA AT ST E

UN IT

Ca. 120 m² winkelruimte

Ca. 100 m² commerciële ruimte

Ca. 235 m² winkelruimte

frontbreedte ca. 8 m. gelegen op begane grond o.a. geschikt voor horeca direct nabij sloepenkade terras aanwezig casco oplevering

Huurprijs: € 30.000,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Vijf Meiplein 18

uitgebreide bestemmingsmogelijkheden nieuwbouwontwikkeling “Kooiplaza” strategische zichtlocatie casco oplevering per direct beschikbaar vrij parkeren (zonering)

Huurprijs: € 100,-- per m² per jaar

fraaie hardstenen winkelpui frontbreedte ca. 12 m nabij Hema en Blokker A1 locatie beschikt over airco en CV aanvaarding 1 januari 2021

Huurprijs: € 58.750,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN

Haagse Schouwweg 8

Lammenschansweg 15

Ca. 120 m² winkelruimte

Ca. 4.305 m² kantoorruimte

Ca. 232 m² kantoor-/praktijkruimte

gelegen in Winkelcentrum De Luifelbaan brede bestemmingsmogelijkheden oplevering in huidige staat frontbreedte ca. 6,5 m. tegenover LIDL uitstekende locatie

Huurprijs: € 18.000,-- per jaar Koopsom: € 295.000,-- k.k.

TE HUUR RIJNSBURG

beschikbaar vanaf ca. 400 m² gelegen op zichtlocatie aan N206 energielabel C voldoende eigen parkeerplaatsen tegenover Bio Science Park flexibele huurtermijnen

Huurprijs: € 145,-- per m² per jaar

Huurprijs: € 135,-- per m² per jaar

TE KOOP RIJNSBURG

Smidstraat 16

Kloosterschuurlaan LA AT ST E

zeer strategisch gelegen medisch verzamelgebouw parkeerplaatsen bij te huren huurtermijnen voor 2e en 3e verd. flexibel nabij rand van centrum per direct beschikbaar

TE HUUR KATWIJK Ambachtsweg 1/a 2U NI TS

V.a. ca. 47 m² kantoorruimte

Ca. 100 m² bedrijfsruimte

Ca. 340 m² showroomruimte

praktijkruimte in complex Floriante uit te breiden met naastgelegen unit ca. 56 m² nabij winkelcentrum ‘In de Hoftuin’ uitgebreid opleveringsniveau gedeelde entree gedeelde toiletgroep incl. mindervalidentoilet!

Huurprijs: € 150,-- per m² per jaar

eventueel te schakelen casco oplevering onderdeel van “Groen Park Katwijk” courante maatvoering gelegen op ‘Klei Oost’ duurzaam project

Koopsom: V.a. € 127.500,-- v.o.n.

ca. 65 m² kantoorruimte frontbreedte ca. 8 m. eigen parkeerplaatsen ideaal t.b.v. commerciële doeleinden absolute zichtlocatie bedrijventerrein ’t Heen

Huurprijs: € 37.500,-- per jaar

EEN GREEP UIT ONZE TRANSACTIES

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE KOOP WASSENAAR

TE HUUR AALSMEER

PA RT VE IC RK UL O Ca. 125 m² horecaruimte IE CH RE T met ca. 120 m² bovenwoning BE AA incl. terras gedeeltelijk in verhuurde staatL N EG nabij Gamma G

brede bestemmingsmogelijkheden goede bereikbaarheid

Koopsom: € 59.500,- k.k.

TE HUUR LEIDEN

Rietwijkeroordweg 48

Hofcampweg 286

Haarlemmerstraat 63

130 parkeerplaatsen duurzaam object

PA RT VE IC RK UL O Ca. 96 m² winkelruimte C kantoorruimte IE met RE HT A1 locatie BEvanAAdiverse voorzieningen casco oplevering doch voorzien ca. 4,7 m. front LE N nabij Normal, Zeeman textielSupersGen SNEAKERS GE per direct beschikbaar R gelegen in één van de drukste winkelstraten

Huurprijs: V.a. € 55,-- per m² per jaar

Huurprijs: € 27.500,-- per jaar

VE FL RH EU UU Ca. 3400 m² bedrijfsruimte RA RD incl. ca. 900 m² kantoorruimte M ca.A 31.800 m² gesitueerd op een perceel van E AN deelverhuur vanaf ca. 800 m² T Z incl. 15 loading docks

TE HUUR KATWIJK TE KOOP Voorstraat 10

TE HUUR KATWIJK

V LOERH OX U Ca. 160 m² winkelruimte U FA RD hoogwaardige winkelruimte SH A toplocatie zeer breed front IO AN aanvaarding in overleg N

DEVER NA HU Ca. 145 m² winkelruimte CH UR in het hart van de Princestraat TW D A gerenoveerde winkel AC AN frontbreedte ca. 5 m. nabij Jack & Jones, HEMA en Douglas HT goede bereikbaarheid

TE KOOP LEIDEN

Princestraat 13a

Flevoweg 5

Ca. 120-152 m² bedrijfsruimte

nabij Boulevard incl. 40 m² kelderruimte

per direct beschikbaar

Huurprijs: € 45.000,-- per jaar

Koopsom: vanaf € 180.000,-- tot € 207.500,--

TE KOOP KATWIJK

TE HUUR OEGSTGEEST Rhijngeesterstraatweg 13a

The Box

Ca. 69 m² nieuwbouw bedrijfsunits

naast nieuwe Gamma gelegen aan hoek Scheepmakerstraat / Zeilmakerstraat bedrijventerrein ’t Heen meerdere units koppelen is mogelijk courante maatvoering oplevering medio september 2020

Koopsom: € 97.950,-- v.o.n.

RK OC

A DI ANG VO E RC HU Ca. 8.633 m² E U “turn-key” kantoorunitsH R OUD V groene omgeving perceel van 20.815 m² SI OO goede bereikbaarheid NG R

120 parkeerplaatsen deelverhuur bespreekbaar Huurprijs: n.o.t.k.

13 units nieuwbouw oplevering Q3 2020 casco oplevering eigen parkeerplaatsen bedrijventerrein Merenwijk

RK OC

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Vijf Meiplein 192

BOVER L HU SU U Ca. 142 m² winkelruimte PE RDeDLuifelbaan gelegen in Winkelcentrum R zeer breed front, ca. 14 m.M A AR AN geheel op begane grond nabij Albert Heijn XL KT oplevering per direct

uitstekende locatie

Huurprijs: € 2300,-- per maand Koopsom: € 295.000,-- k.k.

Inhoud Coverstory 8

Jobo de Bouwers

Nieuws 18 49 52

Stimuleringsfonds Leiden Leiden Marketing Ondernemersdag071

Columns 21 37 61 79

Thijs Hemmes Erik Versnel Ramses Braakman Rico Verhoeven

Bas van Dijk

Het gesprek 54

Meta Knol in gesprek met Lucien Geelhoed

Thema: Building the future 12 23 24 29 32 34 38 46 67 68 74

Building the future met De Menselijke Maat Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij Heerema Marine Contractors mboRijnland - civ Smart Technology SERA software – PLNT OMS-i TeekensKarstens advocaten notarissen Talent op Maat – Economie071 Gemeente Leiden - Circulaire Economie ICT Praktijk Academie – Economie071 Gemeente Leiden - Zero Emissie Stadsdistributie

Koos-Jan van Brouwershaven

Bastiaan de Roo en Bas Fruman

Sander Zwaan en Joey de Rooij

Interview 42

Sander Zwaan en Joey de Rooij van Basis Bedrijfshuisvesting

Reportages 17 50 62 64 70 76

Grant Thornton Stadsgehoorzaal – Leidse Schouwburg Sligro Leiden Bunnig en Partners Topgeschenken.nl Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

En verder 45 72 78

Feiten en Cijfers INTO businessclub Leiden Colofon

Editorial Een rare, onrechtvaardige wereld

Ellen Simons

Lucien Geelhoed en Meta Knol

Oscar Meijrink

Terwijl een deel van de ondernemers in rouw is ondergedompeld, vaart een ander deel er wel bij. Winst en verlies zijn elkaars buren. De horeca en de musea worstelen, de reis- en evenementenbranche hapt naar adem. Onlineverkopen verbreken records, bouwmarkten barsten uit hun voegen en regionale business-to-business zit op het niveau van vorig jaar of zelfs daarboven. Het is een rare, onrechtvaardige wereld. Corona heeft gericht slachtoffers gemaakt. Vooral ouderen waren de klos en businesswise kregen speciﬁeke sectoren klappen. Eén ding is voor iedereen gelijk: de toekomst is een andere dan wij pakweg zes maanden geleden voor ogen hadden. Er zijn nieuwe normen, nieuwe regelgeving en nieuwe maatstaven. De vraag blijft wat de gevolgen van de tweede golf voor studentenstad Leiden zullen zijn. Maar we vinden onze weg uiteindelijk allemaal. De saamhorigheid in Leiden is nog altijd overal voelbaar en zichtbaar. Gemeente en ondernemers zitten op één lijn en introduceerden onlangs het Stimuleringsfonds Leiden. Andere ingrediënten voor een succesvolle toekomst: innovatie, veerkracht, ﬂexibiliteit en omdenken. Deze INTO business staat er vol mee. Spraakmakende en vernieuwende ondernemers, met lef en doorzettingsvermogen, vallen de toekomst aan. Wij doen mee. Oscar Middeldorp

Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

Coverstory

Jobo de Bouwers: van postzegel tot grote transformatie Jobo de Bouwers bouwt, al 45 jaar lang. Soms op haast onmogelijke plekken, zoals in de Leidse binnenstad. Bas van Dijk noemt die locaties in één zin ‘postzegels’ en ‘een uitdaging’. Hij lacht erbij, alsof hij wil zeggen: “Desnoods schuiven we wel wat opzij.” Bas is eigenaar van het aannemersbedrijf dat in het Leids denkt en doet. Daar hoort een onvervalste Leidse tongval bij, maar ook durf en vastberadenheid. En hij heeft ook een Rotterdams gezegde geleend: niet lullen maar poetsen. Die ingrediënten samen leggen zijn bedrijf momenteel bepaald geen windeieren. Samen met 40 loyale medewerkers aan zijn zijde werkt hij aan tal van mooie projecten: van nieuwbouw tot renovatie en van herbestemming tot projectontwikkeling.

Zijn klanten zijn divers: particulieren, bedrijven, gemeenten, beleggers en (zorg)instellingen.

Genoeg te doen Building the future is een kreet die in Leiden verzonnen had kunnen zijn. Aan de binnenstad wordt al jaren gewerkt en het duurt nog zeker 10 jaar totdat het centrum is zoals de beleidsmakers, architecten en ontwikkelaars dat voor ogen hadden. “Genoeg te doen dus”, zegt Bas. “Ons voordeel is dat we de stad kennen als onze broekzak en niet rusten voordat een klus naar volle tevredenheid is geklaard. Op dit moment zijn we volop in de weer om woningen te realiseren. Zo transformeren we bijvoorbeeld kantoorgebouwen tot stadsappartementen. Leiden creëert hierdoor nieuwe woonlocaties die meteen erg geliefd zijn. Soms wordt een bestaand gebouw eerst gesloopt, waarna de nieuwbouw begint. In andere gevallen gaat het om grootscheepse renovaties.”

Goed en logisch nadenken “Wat ik mooie projecten vind? Denk aan de 46 nieuwe appartementen aan de Zijlsingel, maar ook woningen realiseren boven winkels of in monumentale panden vinden wij uitdagend. Niet zelden is de ligging van zo’n bouwproject in het hart van Leiden. Dat vereist een behoorlijke expertise, ja. Maar ja, in 45 jaar tijd kun je een hoop leren. Door die jarenlange ervaring weten we precies hoe we zo’n project moeten aanvliegen. Geloof mij, soms lijkt zo’n project onmogelijk, maar met goed en logisch nadenken blijk je dan toch een heel eind te kunnen komen.”

Net even anders

Herbestemmen van kantoorpand naar 9 appartementen - Overrijn Leiden.

Leiden is onbetwist zijn eerste liefde, maar inmiddels bouwt zijn organisatie tot in de wijde omgeving, zoals in de Haagse binnenstad en op Alphense bedrijfsterreinen. Jobo de Bouwers is een allround bouwbedrijf. Hij zegt: “Met dat traditionele is niets mis, zolang je maar wel onderscheidend bent. Wij proberen het telkens net even anders te doen, waardoor het eindproduct tot de verbeelding spreekt. Zoals speelse indelingen en een spannende architectuur, ook voor wat betreft utiliteitsbouw. Andere panden laten we door speciﬁeke details of een verrassende

Bas van Dijk voor het project aan de Zijlsingel.

Het geheim: gas op de plank!

Coverstory

combinatie van materialen tot leven komen. Hoe mooi is het als je langs een mooi gebouw rijdt en kunt zeggen: dat is er eentje van Jobo de Bouwers.”

Geloof hebben Als Jobo de Bouwers wordt aangewezen als het bouwbedrijf, schenkt dat vertrouwen. Niet alleen bij opdrachtgevers, maar ook bij ﬁnancieringsmaatschappijen. “De bouwwereld is vrij klein en dus weten mensen en organisaties dat wij al bijna een halve eeuw lang een solide speler zijn. Ze weten wat zij aan ons hebben, ook of juist als het gaat om duurzaam en energieneutraal bouwen. Maar wij durven ook met eigen investeringen te bouwen. Daarvoor moet ik vertrouwen hebben in het project en in eventuele samenwerkingspartners. Want het mes snijdt aan twee kanten; ook wij werken graag met partijen die hun sporen hebben verdiend.”

Gas op de plank Jobo de Bouwers staat te boek als middelgrote aannemer. Voor Bas is groei geen doel op zich, maar hij gaat die niet uit de weg als de

Zijlsingel Leiden, nieuwbouw van 46 appartementen.

voorwaarden goed zijn. “Wij zeggen intern vaak tegen elkaar: ‘Gas op de plank!’ Daar houden wij van. Ik hou er niet van om ‘nee’ te zeggen en als je orderportefeuille volloopt, kun je met efficiency en kwaliteit meer bereiken dan je aanvankelijk dacht. Echter, iedereen heeft een plafond, wij ook. Om dan te kunnen groeien heb je naast goed materieel vooral ook goede mensen nodig. Op dit moment beschikt ons bedrijf over een

‘Wij doen het net even anders, waardoor het eindproduct tot de verbeelding spreekt’ hechte groep medewerkers. We hebben aan een half woord genoeg en omdat het verloop laag is, zien opdrachtgevers vaak dezelfde, vertrouwde gezichten over de vloer komen. Dat vinden zij mooi. Voor groei heb je meer van die vakmensen nodig of mensen met het talent en het doorzettingsvermogen om vakman of -vrouw te worden. In die mensen wil ik graag investeren. Met andere woorden, als die voorwaarde goed is ingevuld, voorzie ik met het oog op de Leidse plannen zeker groei voor onze organisatie.”

Keplerweg Alphen aan den Rijn, realisatie van 36 hoogwaardige bedrijfsunits.

Johan van Olderbarneveltlaan Den Haag, transformatie van ambassade naar 18 luxe appartementen.

Business as usual

Berkenhof Zoeterwoude, realisatie van 4 woningen en 9 appartementen.

Steekterweg Alphen aan den Rijn, nieuwbouw van 5 villa’s.

Oude Rijn Leiden, herbestemmen voormalig pakhuis (rijksmonument).

TEKST Dennis Captein | FOTO'S John Brussel

Ondertussen is het business as usual. Dit jaar leverde Jobo de Bouwers aansprekende projecten op en zitten er mooie projecten in de pijplijn. Kleine en grote projecten wisselen elkaar af. Jobo de Bouwers maakt geen onderscheid. Bas noemde reeds de Zijlsingel, waar 46 appartementen zijn gebouwd. Ook het project ‘Hofzicht’ in Rijnsburg mag niet onvermeld blijven. Een bankgebouw is daar getransformeerd tot appartementencomplex met 17 woningen. Andere opzienbarende projecten zijn ‘Zijlhof’ in Leiden, waar 10 nieuwbouwwoningen kwamen. Aan de Oude Rijn in Leiden is een monumentaal pakhuis getransformeerd in 6 studiowoningen en 3 appartementen. ‘Buitenshuis’ vallen de 18 nieuwbouwappartementen in de Haagse binnenstad op. In dat gebouw zaten een ambassade en diverse kantoren. Ook de 36 bedrijfsunits die in Alphen aan den Rijn aan de Keplerweg worden gerealiseerd springen in het oog.

JOBO BOUW- EN AANNEMERSBEDRIJF B.V. Admiraalsweg 4 2315 SC Leiden 071 - 522 72 25 www.jobodebouwers.nl

Building the future met…

De menselijke maat Elke aankondiging van weer een persconferentie zet de boel op scherp. Wat gaat Rutte verkondigen? Meestal verrast hij ons met nieuwe maatregelen die niet voor iedereen even gunstig zijn. Bouwen aan een nieuwe toekomst is businesswise lastig als je weet dat de regels morgen of volgende maand weer veranderen.

Dat gegeven maakt het thema van deze INTO business extra interessant. Building the future, maar over welke toekomst hebben we het dan? De meeste ondernemers zijn gelukkig nuchter en, hoewel zij een stip aan de horizon hebben gezet, leven ze in het nu. Vandaag is vandaag en weten we wat we wel en niet kunnen. Morgen is morgen.

De angst regeert Niettemin is het voor sommige branches onmogelijk om te overleven. Zelfs bij de dag leven zet geen zoden aan de dijk. Je zou maar een evenementenbedrijf hebben. Je mag wel het een en ander, maar de angst regeert. Bang om zelf corona te krijgen of bang dat de gasten wegblijven. “Als het niet hoeft, dan maar even niet.” Dus schuiven veel ondernemers hun jubileumfeestje maar even vooruit. Naar 2021, en misschien komt dat jaar ook te vroeg. De tijd zal het leren. De horeca heeft het eveneens zwaar. Coronaregels worden in cafés met voeten getreden en de

kastelein knijpt een oogje toe. Immers, hij heeft omzet nodig. Ja, hij voelt zich wel degelijk verantwoordelijk, maar het bestrijden van corona is ieders verantwoordelijkheid. Restaurants vragen bij elke reservering of de gasten uit één gezin komen. Het antwoord is bijna altijd ‘ja’ en in veel gevallen een leugen. De exploitant vraagt niet door en neemt genoegen met dit antwoord, want omzet is zijn levensader en hij heeft al zoveel verloren de afgelopen maanden.

Aan de keukentafel Thuiswerken is een norm geworden. Nog zeker niet dé norm, maar de meeste ondernemers zijn akkoord gegaan dat een deel van de werkzaamheden of alles aan de keukentafel wordt verricht. Een aantal is zeer positief en zegt dat de arbeidsproductiviteit alleen maar is toegenomen. Een even groot aantal twijfelt daaraan. Het mondkapje wordt met frisse tegenzin gedragen. Omdat het benauwend is, maar meer nog omdat we niet zeker weten of het COVID-19 tegenhoudt. De geleerden zijn in elk geval niet eenduidig. Mede daarom zijn Rotterdam en Amsterdam alweer gestopt het mondkapje verplicht te stellen. De anderhalve meter is heilig, zegt Rutte. We doen ons best. In veel bedrijfspanden zijn routings

Building the future

Laten we elkaar de kans geven geleidelijk toe te groeien naar een nieuwe methodiek aangebracht en zitten mensen ook daadwerkelijk op afstand. Maar pijlen worden over het hoofd gezien en elke begroeting zorgt voor verwarring. Boks? Elleboog? Hand? De hand is not done, zegt Rutte, maar toch is die nog niet uit het sociale leven verdwenen. O ja, de hand, dat mag eigenlijk niet meer, gniffelen we terwijl we elkaar zojuist de hand hebben geschud.

Historische proportie We worstelen. Wees niet te streng voor elkaar. De afgelopen maanden waren van historische proportie. De impact is enorm. Laten we elkaar de kans geven geleidelijk toe te groeien naar een nieuwe methodiek, een nieuwe gewoonte en een nieuw tijdperk. Building the future is voor iedereen mogelijk. De evenementenorganisator moet wellicht stoppen en met iets nieuws beginnen. Niet makkelijk, maar wie zegt dat het niet kan? De horecaexploitant moet roeien met de riemen die hij heeft. Maar ondertussen is het business, zij het lang niet overal ‘as usual’. De rekeningen moeten betaald, net als de salarissen. Veel branches hebben het (nog altijd) goed. Supermarkten draaien op volle toeren, onlineaankopen nemen toe en alles wat bouwmarkt gerelateerd is schrijft vette zwarte cijfers. De bouw tiert welig. Projecten lopen, de investeringsbereidheid is groot. Is dat omdat we leven alsof het onze laatste dag is of omdat we met z’n allen niets liever willen dan dat de wereld doordraait? Ik denk het laatste.

De menselijke maat Er is een toekomst, voor iedereen. Voor de een ziet die er op voorhand rooskleurig uit dan voor de ander. Wie creatief is en out of the box durft te denken, heeft een grotere kans van slagen. Wie blijft doen wat hij altijd deed, moet zichzelf achter de oren krabben. Immers, niemand kan ongestraft doen alsof er niets aan de hand is. Laten we hopen dat de saamhorigheid blijft. Laten we elkaar blijven helpen en niet bij het minste of geringste het mes op de keel zetten. Dat is misschien wel de grootste winst van de afgelopen maanden: dat de menselijke maat werd gehanteerd.

Building the future

JAN-PIETER VERWEIJ

RICOH DOCUMENT CENTER HAAGLANDEN

MARK BUYTELAAR CREDION

Je zet een stip aan de horizon met je bedrijf en dan komt corona. In hoeverre is de toekomst van je bedrijf nu wezenlijk anders? Onze corebusiness is nog steeds ‘Office Printing’, al zijn we al een paar jaar bezig onze andere Business Lines, zoals het inrichten van en het adviseren over video-vergaderen maar ook onze IT-diensten, door te ontwikkelen. Met het deels sluiten van vele kantoren in het begin van de coronaperiode merkten we dat onze omzet daalde doordat er minder wordt geprint. Voor veel bedrijven werd de noodzaak van zogenaamde hybride werkplekken duidelijk. Daar sluiten gelukkig veel van onze nieuwe proposities goed op aan.

Je zet een stip aan de horizon met je bedrijf en dan komt corona. In hoeverre is de toekomst van je bedrijf nu wezenlijk anders? Als adviseur in bedrijfs- en vastgoedfinancieringen was er sowieso al een stijgende vraag vanuit de markt vanwege de groei van het aantal alternatieve financiers en de ontwikkeling van regelgeving voor o.a. banken. Corona heeft de acceptatiekaders van veel financieringsinstellingen nóg meer beperkt. Dat maakt dat wij vaker benaderd worden om zaken toch voor elkaar te krijgen en dat is een hele gave ontwikkeling voor ons. We kunnen écht het verschil maken omdat wij toegang hebben tot partijen die wel financieren.

Hoe bouw je nu verder aan je bedrijf? Welke doelen wil je het komende jaar realiseren? Als bedrijf dat actief is in de digitalisering, hadden we gelukkig al een kleine voorsprong in kennis en techniek. We waren dus al bezig met de digitale transitie. Door de COVID-19 crisis hebben wij deze verandering moeten versnellen door meer producten en diensten te bieden die aansluiten op de nieuwe wensen. Denk hierbij aan producten en diensten voor video-vergaderen, tools om informatie veilig beschikbaar te maken voor thuiswerkers, maar ook een nieuwe lijn multifunctionele printers die we volledig op afstand kunnen bedienen.

Hoe bouw je nu verder aan je bedrijf? Welke doelen wil je het komende jaar realiseren? Dit jaar zijn we gestart met Blink Hypotheken, zodat ondernemers maar ook werknemers voor de ﬁnanciering van hun woonhuis bij ons terecht kunnen. Onder de naam Blink Financieringen kunnen we ook onder andere verhuurhypotheken voor particuliere beleggers verzorgen. Dit is een mooie aanvulling op de activiteiten die wij voor zakelijke partijen al via Credion aanboden. We hebben nu een volledig aanbod. Dit willen we het komende jaar uitbouwen.

Hoe ziet je bedrijf er over 5 jaar uit? Wij verwachten dat de behoefte naar de hybride werkplek verder zal stijgen. Bedrijven zullen blijven printen, maar documenten moeten ook steeds meer beschikbaar zijn voor thuiswerkers. Daar ligt voor ons de kans om onze klanten te helpen. Wij zullen de initiatieven die jarengeleden zijn ingezet, nu versneld moeten door ontwikkelen. Met onze partner Ricoh zijn we druk bezig om deze veranderingen door te voeren en de uitkomsten zijn veelbelovend. TEKST Dennis Captein

Hoe ziet je bedrijf er over 5 jaar uit? Over 5 jaar willen we 'top of mind' zijn als het gaat om ﬁnancieringsvraagstukken. Zowel voor particuliere als zakelijke oplossingen. Door onze onafhankelijkheid én het grote aantal partijen kunnen we echt die ﬁnanciering realiseren die past bij de situatie nu, maar ook in de toekomst!

ONTDEK DIT VERBORGEN BOUTIQUE HOTEL & RESTAURANT IN DE RANDSTAD Een mooiere plek voor privé en zakelijke ontmoetingen is haast niet denkbaar. Luxury Vintage Hotel & Restaurant Villa Beukenhof biedt u nagenoeg alles. Een gezellige bar voor een aperitief of after dinner drink, een intiem restaurant met een vleug je Parijs, een terras midden in de tuin, een eeuwenoude beuk, zakelijke- en feestruimtes, relaxte loungezitjes, heerlijke hotelkamers en een cigar room. Ontdek en geniet! En dat midden tussen Amsterdam – Den Haag – Rotterdam!

ONZE COVID19 MAATREGELEN VINDT U OP VILLA-BEUKENHOF.NL

Terweeweg 2-4 | 2341 CR Oegstgeest | +31 (0)71 720 09 09 | info@villa-beukenhof.nl | www.villa-beukenhof.nl

Reportage

VERBETER UW LIQUIDITEITSPOSITIE MET EEN FISCALE ‘CORONA’ VOORZIENING Verwacht u, door de coronacrisis, de lonen niet meer te kunnen betalen? Of verwacht u extra kosten door een reorganisatie? Denk dan eens aan een (ﬁscale) voorziening die u geld oplevert.

Coronareserve

Stel, u verwacht de komende jaren nog allerlei uitgaven. Of u loopt omzet mis omdat uw klanten niet betalen. Dan is het goed om te weten dat u daarvoor ﬁscaal voordelig een potje mag reserveren. Dat werkt zo: u verlaagt dan al dit jaar het ﬁscale resultaat van uw onderneming met uitgaven die u gaat doen in 2021 of later. Uw onderneming betaalt dan in 2020 minder belasting. Zo houdt u meer werkkapitaal over. Daar zitten wel wat voorwaarden aan.

Hier moet u aan voldoen: De toekomstige uitgaven zijn een gevolg van feiten of omstandigheden, die voor 31 december 2020 ontstaan. U moet aantonen dat de kosten wel al zijn veroorzaakt, maar dat u hieraan nog geen geld heeft uitgegeven. De toekomstige uitgaven kunnen ook aan die periode worden toegerekend. Het is zo goed als zeker dat u in de toekomst deze kosten moet maken.

Voorbeelden Op onze website zetten we een aantal voorbeelden voor u op een rij:

GRANTTHORNTON.NL/CORONAVOORZIENING

TEKST EN FOTO'S Grant Thornton

Het kabinet heeft (tijdelijk) ingestemd met een zogeheten coronareserve. Verwacht u een verlies over 2020? Dan mag u de vennootschapsbelasting 2020 alvast ten laste van de winst van 2019 brengen. Normaal gesproken dient u de aangifte van 2020 pas in 2021 in. Zo verrekent u dus eerder het verlies in de vennootschapsbelasting en verbetert u de liquiditeitspositie van uw onderneming. Voor de coronareserve gelden overigens wel andere voorwaarden dan voor het vormen van een voorziening. Lees hierover meer op onze website:

GRANTTHORNTON.NL/PRINSJESDAG

Wij staan voor u klaar Om te bepalen of en zo ja welke voorziening voor u relevant is, moet u goed kijken naar de feiten en omstandigheden. Wij helpen u daar graag bij. Bel of mail ons als u vragen heeft.

CONTACT Pieter Visser 088 - 676 95 20 pieter.visser@nl.gt.com GRANT THORNTON Accountants en Adviseurs B.V. Vondellaan 47 | 2332 AA Leiden www.gt.nl

Reportage

Crisisteam Economie richt Leids Stimuleringsfonds op

Paul Dirkse, Nico Tates, Frans Schohaus, Martijn van Pelt, Erwin Roodhart en Yvonne van Delft.

De coronacrisis raakt de economie hard en het dieptepunt moet nog komen. Nieuwe maatregelen zorgen ervoor dat ondernemers opnieuw een knauw krijgen. De langetermijneffecten zijn dan ook nog niet duidelijk. Om Leidse ondernemers een steuntje in de rug te geven, lanceerde het Crisisteam Economie onlangs het Leids Stimuleringsfonds. Het fonds vraagt ondernemers om met ideeën te komen die bijdragen aan een vitale stad.

Waar we aan de ene kant worden overvallen door de negatieve impact van corona, zien we aan de andere kant ook de versnelde gevolgen van economische transformaties die al eerder waren begonnen. Het Leids Stimuleringsfonds wil initiatiefnemers steunen die inspelen op deze veranderingen. Met de steun helpt het fonds initiatieven over de financiële drempel waar goede ideeën vaak op blijven haken. “Samen kom je verder. Dat is het idee achter het stimuleringsfonds voor en door ondernemers, met financiële ondersteuning van de gemeente. Ondanks financiële hulp vanuit de rijksoverheid, lokale lastenverlichting en uitstel van betalingen, is het

voor veel ondernemers enorm lastig om door deze crisis te komen. Wij geloven er in dat door juist nu te investeren in vernieuwing, we ondernemers kunnen helpen om samen door de crisis heen te komen, en dat we daarmee de weerbaarheid en de veerkracht van de lokale economie kunnen vergroten”, zegt wethouder van economie, Yvonne van Delft.

Half miljoen euro Het Leids Stimuleringsfonds is een coﬁnanciering van bedrijven, non-proﬁtorganisaties en de gemeente, en wordt beheerd door het

‘Steuntje in de rug voor innovatieve ondernemers’

Erik Versnel, Rabobank Leiden-Katwijk

Lorenzo van Beek, voorzitter BV Leiden

Ondernemersfonds Leiden. In totaal doneerden deze partijen 500.000 euro om daarmee kansrijke initiatieven te ondersteunen. Het doel is om samenwerkingsverbanden maximaal zeventig procent coﬁnanciering te verstrekken met een maximum van 50.000 euro. Het moet daarbij gaan om duurzame versterking van de Leidse economie. “Met dit Stimuleringsfonds wordt hulp

‘Unieke samenwerking tussen ondernemers en gemeente’

voor de innovatieve Leidse ondernemers in een stroomversnelling gebracht en dat is belangrijk, want de nood is echt heel hoog. We helpen ondernemers om weerbaarder uit de crisis te komen en het draagt bij aan een duurzame en vitale stad. Ik ben benieuwd naar alle initiatieven die hieruit voortkomen”, zegt Bastiaan de Roo, voorzitter van Ondernemersfonds Leiden.

Aad Barnhoorn, voorzitter Business Platform Schipholweg – Schuttersveld

Ondernemers kunnen in gezamenlijkheid plannen indienen die bijdragen aan een vitale stad. Denk daarbij aan innovatie in dienstverlening, het verbeteren van bedrijfsprocessen, het vergroten van klantbereik en verdere technologische innovatie. De plannen worden onder de loep genomen door een onafhankelijke beoordelingscommissie. Deze commissie kijkt ook naar de mogelijkheden om stages voor jongeren aan de projecten te koppelen, om zo onderwijs en arbeidsmarkt aan elkaar te kunnen koppelen.

Keihard geraakt “Nieuwe initiatieven in bijvoorbeeld digitalisering, energietransitie en circulaire economie bieden nieuwe kansen voor onze ondernemers en daarom ook voor onze veranderde lokale economie. Het Stimuleringsfonds helpt deze initiatieven van de grond te komen”, licht voorzitter van Ondernemend Leiden, Nico Tates toe. De voorzitter benadrukt dat het fonds het resultaat is van een nauwe samenwerking. “Het initiatief

Reportage

Crisisteam Economie

Partners

Direct na de bekendmaking van de intelligente lockdown op 15 maart, werd het Crisisteam Economie opgericht. Deze bestaat uit afgevaardigden van: Ondernemend Leiden, Hoteloverleg, Bedrijvig Leiden, Centrummanagement Leiden, VNO-NCW Bedrijfsleven Rijnland, KHN, gemeente Leiden, Leiden Marketing, Ondernemersfonds Leiden, OV Bio Science Park, Business Platform Schipholweg- Schuttersveld, Vastgoed Binnenstad Leiden en BV Leiden.

Participanten van het Leids Stimuleringsfonds zijn: Ondernemersfonds Leiden, Gemeente Leiden, OV Bio Science Park, Boerhaavedistrict, Business Platform Schipholweg – Schuttersveld, Lammenschansdriehoek, onderwijs, Centrummanagement Leiden, Ondernemend Leiden, Rabobank Leiden – Katwijk.

is ontstaan dankzij de enorme vrijwillige inzet van ondernemers en partijen die zelf ook keihard worden geraakt. Dat maakt het echt bijzonder. We zijn alle participanten, waaronder de gemeente, het Ondernemersfonds Leiden en diverse andere ondernemers- en belangenorganisaties, erg dankbaar voor hun bijdrage.” Het Leids Stimuleringsfonds werd vrijdag 25 september gelanceerd in bijzijn van het volledige crisisteam. Het crisisteam is een samenwerking tussen gemeente, ondernemersverenigingen en brancheorganisaties die meteen na de aankondiging van de coronamaatregelen in maart werd opgericht. Voor het eerst kwamen de leden fysiek bijeen voor een terugblik en ook om vooruit te kijken. Een van de samenwerkingspartijen binnen het crisisteam Economie is VNO-NCW Rijnland. Voorzitter Martijn van Pelt: “Het is echt uniek hoe we dit als organisaties samen met de gemeente hebben opgepakt. Jammer dat we hier eerst corona voor nodig hebben.” Het crisisteam Economie zal zich tot zeker het eind van het jaar inzetten voor de Leidse ondernemers. Daarna wordt gekeken naar een volgende stap in de samenwerking.

Willem-Jan Zirkzee, Bedrijvig Leiden

Bastiaan de Roo, voorzitter Ondernemersfonds Leiden

Aanmelden Plannen kunnen nu worden ingediend. De aanvragen worden door een beoordelingscommissie getoetst. Er zijn een aantal voorwaarden waar de aanvragen aan moeten voldoen. Zo moet het altijd om een samenwerkingsverband van ondernemers / zzp’ers en/of non-proﬁt organisaties gaan. Het initiatief moet gericht zijn op duurzame versterking van de Leidse economie en aanvragers moeten zelf zorgen voor minimaal 30% coﬁnanciering. Lees alle voorwaarden op www.leidsstimuleringsfonds.nl en dien je plan in.

TEKST Ondernemend Leiden | FOTO'S Oscar van der Wijk

Column

‘Data mining is the future’ Hoe kan het ook anders? Een thema over de toekomst moét natuurlijk in het Engels. De voertaal waarin menig manager en/of ondernemer zich inmiddels thuis voelt en statuur aan ontleent.

En ergens hebben al onze innovaties één ding echt gemeen; ze komen voort uit de menselijke nieuwsgierigheid én een ondernemende geest! Een echt goed idee immers betaalt uiteindelijk altijd zichzelf, al gaat er soms wel heel veel kost voor de baat uit. Gelukkig heeft de overheid dat inmiddels haarﬁjn in de gaten en heeft zij allerlei regelingen verzonnen om de innoverende ondernemer zo veel mogelijk tegemoet te komen. Toegegeven, de bureaucratie waar de regelingen mee omgeven zijn is nog altijd hinderlijk, maar toch. Bijvoorbeeld de innovatie box en de WBSO. Tot 16% minder Vpb betalen dan een concurrent, of tot 50% korting op je loonkosten, geeft je plannen echt een vlucht naar voren. Vandaar ook dat ruim 90% van alle aanvragen op dit soort subsidies gedaan wordt door onze MKB-bedrijven en vandaar ook dat Nederland, ondanks haar geringe omvang, op alle wereldpodia kan mee acteren op innovatief gebied. Een kleine voorspelling van mijn kant op onze branche? Binnen nu en 10 jaar is het nagenoeg geheel gedaan met het door mensen laten boekhouden, jaarrekeningen maken en aangiften opstellen. Computers en systemen nemen de FOTO John Brussel

THIJS HEMMES

Een boeiend thema, waar gaat onze wereld heen? En in hoeverre is het wensdenken en maakbaar? In hoeverre bestaat er een groot verschil tussen dat wensdenken en wat we echt voor onze kiezen krijgen? Het is en blijft koffiedik kijken, maar visionairs van diverse pluimage hebben het verrassend vaak bij het juiste eind. Lees de boeken van Jules Verne maar eens uit de 2e helft van de 19e eeuw of kijk The Jetsons, een tekenﬁlmserie uit de jaren 60, waarin allerlei bizarre gizmos werden opgevoerd, die tegenwoordig doodnormaal zijn.

taak over en zijn nog efficiënter ook. Wat overblijft zijn IT-managers, die data scherp weten om te zetten in bruikbare informatie, en… ﬁscalisten, want het reageren op de regelen hebzucht van de overheid zal nooit in een algoritme te vangen zijn. Ik wens u veel toekomst! Thijs Hemmes - HBK belastingadviseurs Bezoekadres: Hoofdstraat 2 | 2351 AJ Leiderdorp 071 - 542 27 20 | t.hemmes@hbk.eu | www.hbk.eu

Barnhoorn biedt u de ruimte TE HUUR

3e Binnenvestgracht 23

TE HUUR

Leiden

Omschrijving Het industriële bedrijfsverzamelgebouw Nieuwe Energie is gevestigd in de prachtig gerenoveerde spinnerij van een voormalige textielfabriek. Kleine en middelgrote ondernemingen werken hier in zelfstandige units, maar kunnen ook elkaars samenwerking zoeken. Vloeroppervlak Voor verhuur zijn nog slechts 2 kantoorunits beschikbaar van ca. 109 m². Huurprijs € 150,- per m² per jaar, excl. BTW. Ligging Bedrijfsverzamelgebouw Nieuwe Energie is prachtig gelegen aan de Maresingel in Leiden, op steenworp afstand van het Centraal Station en de binnenstad van Leiden. Overige Huurders kunnen gebruik maken van gemeenschappelijke faciliteiten, zoals een uitstekend restaurant (met wifi) en een bemande centrale receptie.

TE HUUR

Kanaalpark 144

Breestraat 4

TE HUUR

Leiden

Omschrijving Op de hoek van Kort Rapenburg en de Breestraat gelegen winkel-/kantoorruimte. In de directe omgeving zijn zowel winkels als zakelijke dienstverleners gevestigd. Vloeroppervlak Ca. 100 m² winkel-/kantoorruimte. Huurprijs € 25.000,- per jaar, excl. BTW. Ligging Midden in het centrum, uitstekend bereikbaar per openbaar vervoer en goede faciliteiten qua parkeren. Overige De Breestraat biedt tal van binnenstedelijke voorzieningen en faciliteiten, zoals winkels, een bioscoop, diverse horecagelegenheden en onderwijsinstelling mboRijnland. De ruimte beschikt over energielabel C.

TE HUUR

Leiden

Omschrijving Solitair kantoorpand gelegen op het bruisende Kanaalpark met mogelijkheden voor wonen, winkelen en werken. Vloeroppervlak Ca. 1.050 m² kantoorruimte beschikbaar. Huurprijs € 110.000,- per jaar, excl. BTW. Ligging Nabij rijksweg A4, treinstation Lammenschans, in de directe omgeving van Supermarktketen Plus, diverse horecazaken en MBO Rijnland. Overige 18 parkeerplaatsen beschikbaar op eigen terrein.

TE HUUR

Alkemadelaan 4

Bedrijfshuisvesting Beleggingen Taxaties

Wattstraat 64

Flevoweg 5

Leiden

Omschrijving Moderne stijlvolle nieuwbouw bedrijfsunit nabij centrum van Leiden. Door de hoekligging heeft de unit extra veel daglichttoetreding. De ruimte zal zeer fraai afgewerkt worden met o.a. een compleet inbouwpakket en beschikt over een eigen parkeerplaats met beugel. Vloeroppervlak Ca. 120 m² bedrijfsruimte verdeeld over de begane grond en 1e verdieping. Huurprijs € 1.195,- per maand, excl. BTW. Ligging Ideaal gelegen op een steenworp afstand van het Centraal Station en het centrum van Leiden. Overige De bouw is reeds gestart, oplevering 1e kwartaal 2021.

TE HUUR

Sassenheim

Omschrijving Op zichtlocatie, gelegen multifunctionele bedrijfsunit. Vloeroppervlak Ca. 300 m² bedrijfsruimte verdeeld over begane grond en 1e verdieping. Huurprijs € 27.500,- per jaar, excl. BTW. Ligging Gunstig gelegen aan een doorgaande weg op het zeer goed bereikbare bedrijvenpark Sassenheim-Zuid, pal aan de A44. Overige 4 parkeerplaatsen beschikbaar op eigen terrein.

Conservenweg 28

Roelofarendsveen

Omschrijving Net afgewerkte kantoorruimte met kantoortuin en twee aparte (spreek)kamers). Vloeroppervlak Ca. 150 m² kantoorruimte verdeeld over begane grond en 1e verdieping. Huurprijs € 875,- per maand, excl. BTW. Ligging Op bedrijventerrein De Lasso te Roelofarendsveen, zeer strategisch gelegen tussen het dorpscentrum van Roelofarendsveen en autosnelweg A4. Overige Gratis parkeermogelijkheden op openbaar terrein.

TE HUUR

Roelofarendsveen

Omschrijving Multifunctioneel bedrijfspand gelegen nabij de open afrit van de Rijksweg A4, op bedrijventerrein De Lasso te Roelofarendsveen. Vloeroppervlak Nog beschikbaar voor verhuur: ca. 385 m² kantoor-/opslagruimte gelegen op de 1e verdieping, met voldoende ruimte om op 1,5 meter afstand te werken. Huurprijs Nader overeen te komen. Ligging Gunstig gelegen op korte afstand van Amsterdam, Schiphol, Hoofddorp en Leiden. Overige De ruimte beschikt o.a. over een gemeenschappelijke kantine, systeemplafond met verlichtingsarmaturen, toiletten en radiatoren.

Industrieweg 54

Zoeterwoude

Omschrijving Ideale bedrijfsunit voor webwinkels en andere bedrijven met magazijn/opslagruimte. Door de gunstige verhouding tussen bedrijfs- en kantoorruimte is het bedrijfspand geschikt voor verschillende gebruiksdoeleinden. Vloeroppervlak Totaal ca. 2.030 m². Als volgt verdeeld: ca. 1.870 m² bedrijfsruimte en ca. 160 m² kantoorruimte. Huurprijs € 74.500,- per jaar, excl. BTW. Ligging De unit is gelegen op een uitstekende locatie op bedrijventerrein ‘Grote Polder’ te Zoeterwoude. Overige De bedrijfsruimte is o.a. voorzien van een elektrisch bedienbare overheaddeur, goederenlift en krachtstroom.

Bezoek onze website voor het totale aanbod www.barnhoornbedrijfsmakelaardij.nl

Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij, specialist op gebied van bedrijfsmatig onroerend goed

‘Juiste match vinden geeft voldoening' Het kunnen verplaatsen en inleven in een opdrachtgever, dat is waar de makelaars van Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij naar streven. Om het maximale eruit te halen, moeten zij het object beschouwen als ware het hun eigen onroerend goed. “Dat is belangrijk om een goed product te kunnen leveren”, stelt vastgoedadviseur / partnerJesse Blonk. Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij biedt het brede pakket op het gebied van commercieel onroerend goed aan: ver- en aanhuur, ver- en aankoop, taxaties en verkoop van beleggingen. Het makelaarskantoor staat in Leiden bekend als dé specialist op het gebied van bedrijfsmatig onroerend goed. “Qua aanbod is het niet alleen Leiden, in de Duin- en Bollenstreek zijn er ook veel mogelijkheden”, geeft Aad Barnhoorn, directeur van het makelaarskantoor, aan. Zo heeft Leiden een zeer beperkt aanbod aan bedrijfshallen, maar in de Duin- en Bollenstreek, Leiderdorp, Zoeterwoude en in de richting van Alpen aan den Rijn is het aanbod aan bedrijfshallen juist weer groter. Tijdens het hele traject staat Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij de opdrachtgever bij. Het werk houdt niet op bij het plaatsen van een bord dat een pand te koop of te huur staat. “Daar begint het pas”, stelt Aad. “Als je je werk op een goede manier invult, is dat voor jezelf prettig. Dat kan TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

alleen door persoonlijke aandacht te geven aan opdrachtgevers, maar ook aan de partijen met wie we in gesprek zijn.” Door je te verdiepen in de partijen, zowel aan de aanbodzijde als aan de vraagzijde, levert het voldoening op wanneer er een juiste match tussen die partijen gevonden wordt. Dan doe je het voor de opdrachtgever goed. “Dat is de drijvende kracht en dat maakt ons werk leuk”, meent Jesse.

Expertise Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij is al jarenlang actief in de wereld van het bedrijfsmatig onroerend goed. Die ervaring en expertise komt opdrachtgevers goed van pas. “We hebben constant overleg en leggen elkaar casussen voor”, vertelt register makelaar/taxateur/partner Joost van Hoorn. “Door constant te overleggen en onderling tips uit te wisselen, kunnen wij opdrachtgevers en zoekers goed informeren en adviseren. Je wordt gezien als een partij met veel kennis van de markt en met het nodige aanbod.” BARNHOORN BEDRIJFSMAKELAARDIJ Rijnsburgersingel 59 | 2316 XX Leiden 071 – 305 02 00 leiden@barnhoornbedrijfsmakelaardij.nl www.barnhoornbedrijfsmakelaardij.nl

Van olieplatformen naar windmolenparken

Making the impossible possible offshore Wie kent het gebouw van Heerema aan de Vondellaan in Leiden niet? Een groot familiebedrijf dat wereldwijd opereert op zee als maritieme aannemer en bekend is van het transporteren, installeren en verwijderen van offshore faciliteiten en natuurlijk de vloot van grote kraanschepen. Maar wat gebeurt er allemaal daarbinnen in het Leidse hoofdkantoor? Koos-Jan van Brouwershaven, CEO van Heerema Marine Contractors, vertelt over ondernemen in coronatijd, duurzaamheid, zijn visie op de toekomst en het echte familiegevoel binnen het bedrijf.

Koos-Jan van Brouwershaven

Reportage

Het is rustig op het hoofdkantoor waar de engineering, planning, logistiek, projectmanagement en uitvoering van projecten wereldwijd wordt geregeld, want bijna iedereen van het personeel werkt op dit moment vanuit huis. Bij Heerema werd al voordat de overheid daartoe besloot, de knoop doorgehakt om iedereen naar huis te sturen. “Van 100% bezetting op kantoor naar 400 tot 500 mensen thuis, dat was wel een enorme omschakeling”, vertelt Koos-Jan van Brouwershaven. “Het gaat gelukkig goed. Goede communicatie is hierbij van groot belang. Zo sturen we vanuit het management dagelijks een update naar al onze mensen met informatie over algemene zaken, maar ook waar de schepen liggen en foto’s van het werk. Het leuke daarvan is dat ik berichten terug krijg dat onze medewerkers beter op de hoogte zijn dan ooit. Wij begrijpen dat thuiswerken anders is dan op kantoor. Zeker in de periode dat de kinderen ook thuis waren. Wij hebben toen met onze medewerkers afgesproken: maak je niet druk om je uren, maar zorg dat de output goed is. Een kwestie van vertrouwen geven én hebben.” Corona heeft voor een echte omslag gezorgd. “Dit geldt zeker ook voor Heerema Marine Contractors. Zo is er inmiddels een nieuw thuiswerkpolicy opgesteld, waarin we hebben afgesproken dat je minimaal 1

dag per week op kantoor komt werken. Het sociale contact vinden we belangrijk, we zijn immers een familiebedrijf.” Tijdens corona veranderde Heerema bovendien de missie van het bedrijf. Nu prijkt er de slogan ‘making the impossible possible offshore’ op de muur van het atrium. “We proberen heel veel onmogelijke dingen te realiseren.” Van Brouwerhaven vertelt over het voorval van een medewerker offshore in Taiwan van wie de moeder ernstig ziek was geworden. “Bij ons is de regel: als er iets gebeurt met een familielid van een personeelslid, dan doen we er alles aan om diegene van boord te krijgen zodat hij op tijd thuis is. Deze man mocht echter niet van boord van de autoriteiten vanwege corona. We hebben vervolgens contact gezocht met het ministerie

‘Duurzaamheid vinden we heel belangrijk. Niet omdat het moet, maar omdat we erin geloven’ van Buitenlandse Zaken en met de ambassadeur van Taiwan. Z’n moeder overleed en toen schopten we nóg meer stennis. Na een coronatest mocht hij uiteindelijk van boord en was hij net op tijd voor de begrafenis. We hebben er echt alles aan gedaan, dat was zo frustrerend.” De gebeurtenis illustreert het familiegevoel binnen het bedrijf. “We zijn een familiebedrijf en zijn daar heel trots op. Pieter Heerema, de eigenaar, loopt op kantoor rond en is aan te spreken voor wie dat wil. Er is veel passie in het bedrijf, dat vind ik heel bijzonder. Van de schepen tot in de kantoren, iedereen schrikt als er zoiets ergs gebeurt, en werkt dan een tandje harder.”

Van olieplatformen naar windmolenparken Ook het jaar 2018 zorgde voor een omslag. “Dat was echt een crisisjaar. We moesten mensen ontslaan en 2 werven sluiten. Om succesvol in de toekomst te blijven besloten we 3 business units op te zetten: Transport & Installation, Decommissioning (ontmantelen) en Offshore wind. Met name met de windafdeling zijn we actief werk gaan zoeken. Van olieplatformen naar windmolenparken dus. Dat ging goed en we konden een paar mooie

projecten scoren.” Een voorbeeld daarvan is een TPC Offshore Windpark in Taiwan, daarvoor installeerde het kraanschip Aegir 21 fundaties om de windmolens op te plaatsen. Volgend jaar worden er nog eens 111 fundaties geïnstalleerd voor een ander contract in Taiwan. Verwacht Van Brouwershaven nog meer omvangrijke projecten

‘Naar mijn weten is er nooit de behoefte geweest om weg te gaan uit Leiden’ in de toekomst voor alle 3 de units? “We denken dat olie en gas nog wel nodig zal zijn voor de transitie tot minimaal 2040. Door corona en de oliecrisis is het stil wat betreft nieuwe projecten. In het jaar 2020 hadden we een goede orderportefeuille, door corona zijn er wat verschuivingen naar 2021 TEKST Marleen Hogendoorn | FOTO'S John Brussel en Heerema

Reportage

‘Bij ons is de regel: als er iets gebeurt met een familielid van een personeelslid, dan doen we er alles aan om diegene van boord te krijgen zodat hij op tijd thuis is’

en 2022. In 2023 wordt het onzeker, de natuurlijke aanwas van projecten is er nog niet, maar die kan zeker nog wel komen. We zijn er alert op en denken na hoe we dit zouden kunnen opvullen.”

Hart voor de stad In 1948 werd Heerema opgericht en sinds de jaren 80 is het gevestigd in Leiden. Strategisch gelegen vlakbij Den Haag en Amsterdam en aan het station. “Naar mijn weten is er nooit de behoefte geweest om weg te gaan. We hebben het naar ons zin hier en het pand is natuurlijk een eyecatcher.” De relatie met de stad is goed. “We hebben prima contact met de gemeente, doen graag zaken met Leidse bedrijven en we hebben echt een hart voor Leiden. Zo sponsoren we de 10 kilometer van Leiden Marathon en geven natuurlijk een vrije middag op 3 oktober.”

Sleipnir: het grootste kraanschip ter wereld

Het nieuwste schip van Heerema is de Sleipnir. Het kraanschip werd vorig jaar opgeleverd door de werf Sembcorp in Singapore. Sleipnir heeft 2 kranen die elk 10.000 ton hijscapaciteit hebben en kan dus in één keer 20.000 auto’s tillen, dat komt neer op een ﬁle van 100 kilometer. Dat maakt dit het grootste kraanschip ter wereld. Sleipnir is ontworpen voor hijsen op zee, de kranen kunnen zowel jackets en topsides installeren als verwijderen en windparken plaatsen. Sleipnir vaart op gas in plaats van diesel. Bovendien ligt het vanaf komend jaar aan walstroom, dat zorgt ervoor dat er geen uitstoot is. Heerema is een van de eerste die duurzaamheid implementeert in de kraanschepen. Van Brouwershaven: “Duurzaamheid vinden we heel belangrijk. Niet omdat het moet, maar omdat we erin geloven. Pieter Heerema doet dit vanuit respect en liefde naar de zee toe.” Met trots vertelt hij ook dat Heerema de eerste CO2-neutrale maritieme aannemer wordt. Om dit doel te bereiken, wordt gebruik gemaakt van drie verschillende strategieën: preventie, reductie en compensatie van de CO2-uitstoot. “Heerema heeft eerder dit jaar een nieuwe missie aangenomen en wil de leider zijn in het creëren van een duurzame offshore industrie. De beslissing om per direct CO2-neutraal te worden, laat zien dat dit niet alleen woorden zijn maar ook daden. Hier zijn we trots op. We hebben in het verleden al laten zien dat

we hier in geloven door over te schakelen op LNG voor de Sleipnir en onze schepen aan te sluiten op walstroom in het Calandkanaal. Dit zorgt al voor een signiﬁcante verlaging in onze footprint, maar dit is pas het begin. Volledig CO2-neutraal worden is de volgende logische stap”. Afgelopen september was het schip in actie te zien toen het begon met de voorbereidingen van de aanleg van een groot windmolenpark voor de kust van Katwijk. Nog iets bijzonders: het Simulation Center, dat gevestigd is in het Leidse pand. Dit is een realtime virtuele offshore omgeving die voorzien is van kranen, een brug en alle systemen zoals Heerema deze ook op haar schepen heeft. Hier worden projecten voorbereid en kan elk scenario worden nagebootst, zo zijn de medewerkers goed voorbereid en kunnen de werkzaamheden efficiënter worden uitgevoerd. Tevens kunnen in het Simulation Center innovaties worden getest op hun werkbaarheid. HEEREMA MARINE CONTRACTORS Vondellaan 47 2332 AA Leiden 071 - 579 9000 www.hmc.heerema.com

Otto Jelsma (l) en Jan van Laake.

Slim samenwerken aan technologie voor de toekomst Meer en verregaande samenwerking en kennisuitwisseling tussen ondernemers, overheden en onderwijs op het gebied van slimme technologie zijn essentieel voor onze toekomst. Op die manier zorgen we voor een naadloze aansluiting – integratie zelfs - van alle niveaus van beroepsonderwijs op de markt en daarmee voor concrete oplossingen voor actuele vraagstukken in de maatschappij. Voor alle betrokkenen levert het voordelen op: gekwaliﬁceerde medewerkers, op ieder moment. Ook voor personeel dat al langer in dienst is. Meer betrokkenheid en daardoor een grotere motivatie bij docenten, studenten, ondernemers en bestuurders. Kortom, slim samenwerken aan technologie voor de toekomst loont. Het vraagt echter wel een andere manier van denken, organiseren en samenwerken. Over hun visie op het beroepsonderwijs ging INTO business in gesprek met Jan van Laake, directeur van het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) Smart Technology, en Otto Jelsma, voorzitter CvB mboRijnland.

Het CIV Smart Technology is een samenwerking tussen partners in het bedrijfsleven, overheden en het onderwijs rondom slimme technologie. mboRijnland voert op dit moment het bestuur

van het CIV. “Naast onze kerntaken, zien wij het middelbaar beroepsonderwijs als een middel om een bijdrage te leveren aan een inclusieve en duurzame samenleving”, zegt Otto Jelsma.

Reportage

“Dit kunnen we niet alleen, vandaar de noodzakelijke samenwerking met partners uit de drie O’s: ondernemers, overheid en onderwijs.” Bij de start van het CIV in 2015 werden vier gezamenlijke knelpunten geformuleerd: Er is onvoldoende goed gekwaliﬁceerd technisch personeel beschikbaar. Bestaand personeel heeft behoefte aan her-, bij- en omscholing. Om in te blijven spelen op de ontwikkelingen zijn andere vormen van onderwijs nodig. Er moeten meer studenten kiezen voor het vak techniek.

‘School, bedrijfsleven en overheid vormen een ‘learning community’ die constant met elkaar in gesprek is.’ Het CIV wil een duurzame katalysator zijn bij het onderzoeken, ontwikkelen en succesvol toepassen van Smart Technology in producten en diensten, maatschappelijke vraagstukken en in het ontwikkelen van zittend en toekomstig personeel. In de afgelopen jaren is het CIV bekend geworden als dé plek waar ondernemingen, onderwijs en overheid slim samenwerken rondom het thema Smart Technology. Ondernemers kunnen op allerlei denkbare manieren als partner samenwerken in het CIV. Door een bedrijfslab in te richten, een onderwijsopdracht te formuleren of door experts, locaties of materialen beschikbaar te stellen. Hieronder leest u meer over enkele recente onderwijsprojecten die in samenwerking tot stand zijn gekomen. Meer informatie over alle projecten is te vinden op www.civ-smarttechnology.nl

Living labs, voorbeelden van moderne onderwijsprojecten De wijk Palenstein is de eerste aardgasvrije wijk in Zoetermeer. Studenten van verschillende niveaus werkten hierbij nauw samen met partners als Dura Vermeer en Van Dorp Installaties. Een mooi voorbeeld van innovatief onderwijs, gebaseerd op de eisen van de overheid als het gaat om de energietransitie. In dit geval was de gemeente Zoetermeer trekker van het project. Er zijn

gesprekken gaande om een dergelijk project ook in Leiden te starten. Andere voorbeelden van toepassingen in de praktijk zijn er op het gebied van mobiliteit. In moderne voertuigen wordt steeds meer ict en techniek toegepast. Dat vraagt om personeel met andere kennis, bijvoorbeeld bij de schadeherstelbedrijven. “In overleg met bedrijven passen we het onderwijs aan op de vraag uit de markt”, vertelt Jan. Naast het station in Leiden zijn begin dit jaar drie kleine kantoren, zogenoemde tiny offices, in gebruik genomen. Zij staan op The Field, het groen van de voormalige Kweektuin. Nu is het de proeftuin voor duurzaamheid en circulariteit in Leiden. De gebruikte materialen komen uit andere locaties in de stad en regio. Zo zijn de wanden en de bodem gemaakt uit restmateriaal van het 41ste lustrum van studentenvereniging Minerva en oude spijkerbroeken zorgen voor de isolatie van de wanden.

Kruisbestuiving tussen vakgebieden In de praktijk leiden innovatieve projecten dikwijls tot samenwerking met andere vakgebieden. Denk bijvoorbeeld aan een combinatie met studenten Economie of Gezondheidszorg en Welzijn in het Living Lab bij het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda. Studenten van het mboRijnland werken hier samen met medewerkers van het Groene Hart Ziekenhuis aan het ontwikkelen van sensortechnologie. Het initiatief hiervoor lag bij het onderwijs. Eveneens vond in Gouda een innovatief onderwijsproject plaats om de ﬁjnstof in de stad te meten. Niet alleen vanaf een vaste locatie, maar door sensoren te bevestigen op voertuigen. Door

Reportage

de locatie van de voertuigen te koppelen aan de metingen, ontstaat een ﬁjnmazig beeld van de hoeveelheid ﬁjnstof in de stad.

Economische en maatschappelijke agenda Wie het initiatief neemt voor een onderwijsproject wisselt. Bij gemeenten, waar het vaak gaat om grote actuele thema’s, is de economische en maatschappelijke agenda leidend. Denk bijvoorbeeld aan de bodemdaling of de vergroening van de binnenstad, belangrijke vraagstukken in Gouda en Alphen aan den Rijn. Het CIV Smart Technology zoekt met de partners dan ook steeds aansluiting op de agenda’s in de regio.

Hybride leren Jan: “We willen dat grote delen van ons onderwijs ingericht worden om aan samenwerkingsprojecten op het gebied van Smart Technology te werken. Dat vraagt om aanpassing van de onderwijsprogramma’s. De professionele norm ligt immers buiten de school. Maar het omgekeerde is ook het geval: ondernemers willen weten waar de markt behoefte aan heeft. Door steeds met elkaar in gesprek te zijn, kunnen we het onderwijs tijdig aanpassen. Voor de toekomst voorzie ik daarom een kanteling van het beroepsonderwijs.” Hybride leren in samenwerking tussen onderwijs, ondernemers en overheid zal in de toekomst alleen maar toenemen. Deze vorm van samenwerking biedt kansen voor bedrijven en organisaties om innovatie een boost te geven. Onderwijs verplaatst zich naar locaties buiten de muren van de onderwijsinstelling. Studenten gaan aan de slag met werkelijke, authentieke onderwijsopdrachten. Klassieke stages bestaan nog, maar voor hoe lang? De nu nog gescheiden werelden lopen steeds meer in elkaar over. Docenten bedenken niet meer zelf de projecten, maar doen dat uitsluitend in overleg met het bedrijfsleven. Het gevolg is ook dat docenten meer en meer met één been in het onderwijs en met het andere in het bedrijfsleven staan. Kortom, school, bedrijfsleven en overheid vormen een ‘learning community’ die constant met elkaar in gesprek is.

Technohub Verschillende niveaus van studenten zullen steeds vaker, samen met medewerkers uit bedrijven, TEKST May-Lisa de Laat | FOTO'S Sandra Zeilstra en mboRijnland

Otto Jelsma

werken aan een gezamenlijk project. Dat kan op locatie plaatsvinden, de living labs, of op school. In een ‘technohub’ leren leerlingen van verschillende niveaus nieuwe technieken. Op een aantal plekken in de regio staat de school open om samen projecten uit te voeren. Ook bedrijven dragen bij door een locatie, de nieuwste machines en materialen of speciﬁeke kennis ter beschikking te stellen. In Woerden is al een technohub gerealiseerd. Het is de ambitie van het CIV om ook in Gouda een technohub te vormen. De Goudse campus-strategie biedt hier mogelijkheden voor. In Zoetermeer is er de Dutch Innovation Factory, waarin ook mboRijnland en het CIV actief zijn. Otto: “Samenwerken in een technohub maakt het vak techniek interessanter. En dat is belangrijk omdat een toename van het aantal studenten dat kiest voor een technische opleiding nodig is. Voor de steeds kritischer wordende student is het prettig om een opleiding te volgen die dichtbij de maatschappij staat. Vakmanschap blijft centraal staan, maar na de studie betekenisvol aan de slag kunnen, is net zo belangrijk.” Jan: “Het is zo mooi om te zien dat studenten enthousiast bezig zijn met het oplossen van een vraagstuk, in plaats van dat ze denken in lesuren. De innovaties in het onderwijs op het gebied van Smart Technology maken studenten bovendien meer ondernemend. En zo bouwen we gezamenlijk aan een lerend regionaal netwerk dat de arbeidsmarktregio overstijgt.” Wilt u meer weten of heeft u interesse om partner te worden in het CIV Smart Technology? Neem contact met ons op. CIV SMART TECHNOLOGY info@civ-smarttechnology.nl www.civ-smarttechnology.nl

Waardevol contact tussen jong talent en mkb

Bastiaan de Roo (l) en Bas Fruman

Gefeliciteerd met je nieuwe job. Ik wil bij jou graag een kantoor huren want ik zoek contact met startups, studenten en onderzoek. Dat was de eerste zakelijke reactie die Bastiaan de Roo kreeg toen hij op LinkedIn bekend maakte dat hij directeur werd bij PLNT Leiden, centrum voor innovatie en ondernemerschap (toen nog HubSpot). De reactie kwam van Machiel van der Schoot, eigenaar van SERA Business Design in Alphen aan den Rijn. De twee kenden elkaar uit de tijd dat Bastiaan directeur was bij de plaatselijke Kamer van Koophandel. Het bleek het begin van een inspirerende samenwerking. Als gerenommeerd softwarebedrijf is SERA sindsdien een van de partners van PLNT.

‘War on talent’ De twee delen sindsdien over en weer hun kennis, sparren en inspireren elkaar. Bas Fruman, commercieel directeur, bij SERA: “Het leidt

tot nieuwe verrassende kruisbestuivingen. In onze directe omgeving ontbreken namelijk een universiteit en hogeschool. Via onze contacten met PLNT kan SERA zich als bedrijf ook verder ontwikkelen. En innovatie blijven introduceren.

Creatieve broedplaats Het Leidse PLNT is er enerzijds voor studenten om via diverse programma’s ondernemende vaardigheden te leren. Anderzijds begeleidt het centrum startups tijdens de eerste drie jaar in hun ontwikkeling en groei. De naam PLNT is niet toevallig gekozen: het centrum voor innovatie en ondernemerschap is letterlijk en ﬁguurlijk een inspirerende omgeving, een creatieve broedplaats als voedingsbodem voor groei en ontwikkeling. De founding partners van het eerste uur zijn de gemeente Leiden, Universiteit Leiden en Hogeschool Leiden. Inmiddels is vanuit het onderwijs ook mboRijnland aangehaakt. Voor partners uit het mkb, waaronder SERA, is het zinvol, waardevol en leerzaam om in nauw contact met jong talent te staan en gezamenlijk projecten te ontwikkelen. De rol van mkb-partners varieert van inspireren, coachen en begeleiden tot investeren. Ideeën worden bij PLNT geboren en bijvoorbeeld bij SERA ontwikkeld. Een concreet voorbeeld hiervan is de lokale thuisbezorgd-app die SERA ontwikkelde in samenwerking met een groep studenten. Net als het digitale platform www.studentenstadleiden.nl voor de plaatselijke kamer van verenigingen (PKvV) in Leiden. De communicatie met tientallen verenigingen over relevante onderwerpen is hiermee voortaan via één kanaal geregeld.

werkte mee aan het deelproject om het dorp Zwammerdam over te laten stappen op biogas als winstgevende, gedecentraliseerde energievoorziening. Inzet daarbij was de mest die dagelijks bij een lokale rundveehouderij wordt geproduceerd. Bastiaan: “Een hackathon is een beproefde manier om op een efficiënte manier ideeën te bedenken voor ingewikkelde vraagstukken. Tegelijkertijd bouw je aan nieuwe contacten met uiteenlopende soorten bedrijven en organisaties die een rol kunnen spelen bij de uitwerking.”

When worlds meet, growth follows Bas: “Als je tien ideeën hebt, blijven er altijd wel een of twee goede over. Dat kun je alleen maar doen door vallen en opstaan, te ondernemen dus. Ook kan het zijn dat een idee te vroeg komt, maar op een later tijdstip waardevol blijkt.

“Een creatieve broedplaats als voedingsbodem voor groei en ontwikkeling” En via opgedane contacten soms jaren later alsnog uitgevoerd wordt.” De versnelde ontwikkelingen in IT, mede door de coronacrisis, zijn een uitdaging voor de komende jaren. En vragen snellere aanpassingen in ondernemerschap. Bas: “Wij zijn ervan overtuigd dat processen zich steeds vaker afspelen tussen partijen. Je kunt niet meer zonder elkaar. Je moet samenwerken. Bastiaan: “Daarom proberen we bij PLNT zoveel mogelijk de kans op toeval te vergroten door verschillende werelden bij elkaar te brengen. Oftewel, when worlds meet, growth follows.”

Climathon

SERA BUSINESS DESIGN Raadhuisstraat 211 2406 AC in Alphen aan den Rijn 0172 - 47 34 30 | info@sera.nl www.sera.nl

Afgelopen jaar was SERA betrokken bij de Climathon Leiden. In interdisciplinaire teams dachten studenten, professionals, inwoners en ondernemers 24 uur lang na over vraagstukken op het gebied van klimaatbeheersing. SERA

PLNT CENTRUM VOOR INNOVATIE EN ONDERNEMERSCHAP Langegracht 70 | 2312 NV Leiden 071 - 527 24 67 | contact@plnt.nl www.plnt.nl

TEKST May-lisa de Laat | FOTO John Brussel

Reportage

“Onze talentvolle programmeurs vinden via ontmoetingen bij PLNT de aansluiting op actuele ontwikkelingen. Dat kan online of bijvoorbeeld tijdens een borrel op het innovatieve dakterras. Ze spreken immers dezelfde taal. Het helpt ons ook in de ‘war on talent’ die voor de IT-sector volop gaande is. Door corona is er een gigantische vraag naar digitale oplossingen. SERA trekt nieuw talent uitsluitend aan via het eigen netwerk. Onze samenwerking met PLNT is ook daarvoor echt een toegevoegde waarde.”

Het schone, virusvrij, lucht programma van OMS-i

Veiligheid en comfort in coronatijdperk!

De binnen lucht in veel ruimten is slecht. Je zit continu viezigheid in te ademen. Het RIVM lanceerde om deze reden eind 2018 al het frisse scholen beleid. Er moesten normen gesteld worden aan de hoeveelheid CO2 en ﬁjnstof in scholen en kinderdagverblijven. OMS-i sprong hierop in en ging zelfs nog een stap verder door het ‘OMS-i schone lucht’ programma te ontwikkelen. De ECOntroller meet de kwaliteit van de binnenlucht, de Sanity Air maakt deze lucht schoon.

Met de door OMS-i ontwikkelde ECOntroller wordt de luchtkwaliteit continu gemeten. Jeroen Krijt, mede-eigenaar van OMS-i, noemt het een snuffelaar met daarin opgenomen een aantal sensoren om o.a. temperatuur, vochtigheid, luchtdruk, ozon, CO2 en ﬁjnstof te meten. Deze metingen worden draadloos realtime verstuurd naar het dashboard, dat op de pc of laptop van de klant geïnstalleerd is. Alarmering is in te stellen wanneer de metingen een van tevoren vastgestelde waarde overschrijden.

Viruskiller In het verleden zette men bij een bovenmatige hoeveelheid CO2 of ﬁjnstof het raam open. Tegenwoordig wordt juist geadviseerd om het raam dicht te houden. “Als de ECOntroller normoverschrijdingen meet, dan weet je dat je virusgevaar loopt; dus virus detectie”, stelt Krijt. Dan zou een viruskiller goed van pas komen, bedacht hij. OMS-i ging hiermee aan de slag en kwam begin 2020 met de viruskiller, onder de

Reportage

naam Sanity Air. “De markt zat hier op te wachten. Je moest immers iets hebben om de lucht op te schonen.” De Sanity Air levert met haar koolstoffenﬁlter en UV-C technologie de oplossing voor het bestrijden van bacteriën, virussen, pollen, penetrante geurtjes, ﬁjnstof en vluchtige organische stoffen (VOS). “Dit product zet je in naast de ECOntroller voor het daadwerkelijk opruimen van gemeten zaken.” Jeroen Krijt

Draagbare eenheid Het OMS-i schone lucht programma is toepasbaar in alle ruimten waar mensen bij elkaar komen om iets met elkaar te delen. “Ons systeem hangt dan in de ruimten waar zij bezig zijn. Door de luchtcirculatie worden de aerosolen, de dragers en transporteurs van virussen, naar de Sanity Air gezogen en wordt de lucht gereinigd.” Daarbij komt het goed van pas dat de Sanity Air een draagbare eenheid is, waardoor deze in diverse ruimten kan worden gebruikt en deze ruimten schoon kan maken voordat er personen binnenkomen. Indicatie van de prijs van de Sanity Air is € 795 excl. btw.

‘Door de luchtcirculatie worden de aerosolen naar de Sanity Air gezogen en wordt de lucht gereinigd.’ In 2019 draaide OMS-i met succes een pilot voor dit systeem bij vier scholen in Berkel-Rodenrijs en Rotterdam. Sindsdien draait het gecertiﬁceerde OMS-i schone lucht programma ook bij diverse klinieken, sportscholen en kantoren. “Je meet en ruimt het op”, aldus Krijt. Dit heeft een positieve invloed op de kwaliteit van leven. “Dat is niet alleen ’s avonds als je thuis komt, maar dat wil je de hele dag door hebben. Je wilt een plezierige omgeving

hebben met een aangename lucht, zonder ziek te worden.” Het programma van OMS-i is zeer goed toepasbaar in de horeca en zorgcentra. Omgevingen waar veel wisseling in personen plaats heeft. Een horecaondernemer mag dan weliswaar niet meer dan 30 gasten ontvangen voor een feestje, hij kan er wel voor zorgen dat de mensen die binnenkomen veilig en comfortabel een borrel kunnen drinken. "Als gastheer kun je veel doen om te zorgen dat mensen niet bang hoeven te zijn. Zo ook in de zorg, waar veel kwetsbare mensen zijn die nu vanwege het virusgevaar niet meer in veiligheid en hun gewenste comfort de dag doorbrengen.” Klanten van OMS-i krijgen een sticker op de voordeur, wat de bezoeker het signaal geeft dat het hier een locatie betreft met schone lucht.

Ergonomie en luchtkwaliteit Bij veel kantoren staat ergonomie hoog in het vaandel. Meubilair, verlichting en apparatuur worden zodanig geplaatst dat een medewerker optimaal en gezond kan functioneren en niet ziek naar huis moet. “Wat te denken van verbetering van luchtkwaliteit. Er is veel arbeidsuitval door ziekte, wat toch kostbaar is.”

OSM-i Haagweg 51 | 2321 AC Leiden 06 - 5145 8796 | info@oms-i.nl www.oms-i.nl Webshop: www.aerosolkiller.nl TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

VAN INTERNATIONAAL NAAR HYPERLOKAAL Wij zijn op zoek naar de (internationale) lokale pareltjes uit regio. Heeft u tips of bent u er zelf een? Laat het ons weten en stuur een mail naar oscar@intobusiness.nu

Ook dit jaar stond het VNO-NCW Miljoenenontbijt in mijn agenda. Een bijeenkomst over een bijzondere Miljoenennota in de diepste economische crisis ooit. De Miljoenennota helpt Nederland investerend uit de crisis te komen. De eerste investering begint echter bij jezelf. Veel ondernemers zetten nu alles op alles om te overleven. ‘Future fit’ is een veelgebruikte term. Ik vraag me af hoe je ‘fit’ kunt zijn voor de ‘future’, als je niet kunt voorspellen wat er gaat komen. De coronacrisis en de (economische) gevolgen, hadden we vorig jaar niet kunnen voorspellen. En zo zijn er meer ontwikkelingen die onverwacht en razendsnel komen. Je blindstaren op de ‘future’ is misschien wel funest voor je onderneming. Hoe kun je je dan wel voorbereiden op een snel veranderende toekomst? Ik ben ervan overtuigd dat wendbaarheid cruciaal is! Als mens, maar ook als onderneming. "Wendbaarheid is de vaardigheid om te vernieuwen, aan te passen, snel te veranderen, en te slagen in een turbulente omgeving." Een prachtige definitie! Volgens mij is de eerste stap om wendbaar te worden: acceptatie. Accepteren dat er dingen veranderen en dat je daar geen invloed op hebt. De 1,5 meter maatregelen of veranderend klantgedrag. Persoonlijk vind ik mezelf behoorlijk wendbaar en accepteer ik snel nieuwe situaties. Maar ook ik heb mijn menselijke trekjes waar ik soms tegen vecht. Privé heb ook ik soms moeite met de strenge 1,5-meterregels in de maatschappij of thuiswerken in minder goede omstandigheden dan op kantoor. En als bankier ervaar ik dat eisen van toezichthouders op een bank het niet altijd makkelijk maken om klanten goed en snel te bedienen Maar toch: alles begint bij acceptatie. Accepteren dat zaken anders gaan dan je wilt. Privé en zakelijk. FOTO John Brussel

Column

ERIK VERSNEL

Future Fit: Je blindstaren op de toekomst helpt niet

Hoe wendbaar ben jij? Ben jij in staat om snel het nieuwe normaal te accepteren? Heb je in de gaten wat er structureel of sluimerend verandert in jouw sector of omgeving? De economische en sectorrapporten van mijn collega’s van RaboResearch komen daarbij goed van pas. Ook dat is een eerste investering in jezelf. Want zonder kennis geen inzicht en zonder inzicht geen actie! Erik Versnel is directievoorzitter bij Rabobank Leiden-Katwijk

Building the Future vraagt om multidisciplinaire samenwerking Een interview met de vastgoedspecialisten van TeekensKarstens advocaten notarissen over gebiedsontwikkelingen in de Leidse regio, waaronder voormalig Vliegkamp Valkenburg.

Begin september werd de samenwerkingsovereenkomst voor project locatie Valkenburg ondertekend met het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Advocaat Karien Lagrouw: “TK is al jaren de huisadvocaat van de gemeente Katwijk. Bij het project locatie Valkenburg zijn wij dan ook nauw betrokken als het gaat om de publiekrechtelijke begeleiding. In dit geval is Gemeente Katwijk niet de grondeigenaar, maar het RVB. Katwijk heeft hierbij een faciliterende rol in het kader van deze projectontwikkeling.” Advocaat Edward van Lent vult aan: “Op dit moment wordt gekeken naar hoe het project er stedenbouwkundig uit zal gaan zien en zijn afspraken gemaakt over de volgende stappen in deze projectontwikkeling. Vervolgens komen bestemmingsplannen in beeld, waarin ook het woningbouwprogramma een rol speelt en waarop

Reportage

De woningnood in de regio is groot. Er moet op grote schaal worden gebouwd. Voormalig vliegkamp Valkenburg is een van de locaties waar dat mogelijk is; een groot en opvallend project waarbij het voormalig marinevliegkamp wordt getransformeerd tot een hoogwaardige woon- en werkomgeving. De TK-specialisten volgen deze gebiedsontwikkeling op de voet en zijn van meet af aan betrokken.

de later te verlenen vergunningen zullen worden gebaseerd. Het aantal sociale woningen dat in dit plan moet komen, is een belangrijk punt van discussie en onderhandeling geweest. Elke ontwikkelaar zal hier straks rekening mee moeten houden.“

Vanaf de start betrokken Karien: “Direct betrokken zijn is interessant, maar vooral nuttig. Hierdoor is het mogelijk om proactief mee te denken en te adviseren om eventuele juridische procedures al aan de voorkant te voorkomen. Dat is altijd beter dan reactief adviseren, als er al juridische problemen zijn ontstaan. Kritische momenten zullen er in het geval van Valkenburg – gelet op de enorme omvang – vast en zeker ontstaan, maar het is van belang daar zo vroeg mogelijk op te anticiperen.”

Nicole Pijnenburg (l) en Karien Lagrouw.

Reportage

Als advocaten beoordelen Karien en haar collega’s bij TK diverse technische onderzoeken die voorafgaan aan de bestemmingsplannen (de ruimtelijke onderbouwing). Karien: "Denk hierbij aan stikstofuitstoot, geluidshinder en verkeer. Voordat de eerste paal in de grond gaat, moet ook aangetoond worden dat het wegennet het verkeer van alle 5600 woningen aan kan. Belangrijk is om die beoordeling ‘Raad van State-proof’ op te stellen. Daar gaat dus heel wat rekenwerk aan vooraf, op basis van kengetallen. Eventuele verkeerde aannames bijvoorbeeld, worden zo tijdig geconstateerd. Hierbij werkt TK in veel gevallen nauw samen met de projectontwikkelaar.”

Brede advisering TK is betrokken bij diverse ontwikkeltrajecten in de regio’s Leiden, Alphen aan den Rijn, Rotterdam en Amsterdam. Kandidaat-notaris Wilbert Mooren: "Een vraagstuk beperkt zich meestal niet tot één rechtsgebied. Ons team Vastgoed & projectontwikkeling bestaat uit ruim tien ervaren en gespecialiseerde advocaten en vier (kandidaat-) notarissen. We werken nauw samen, ook met de collega-specialisten van bijvoorbeeld de teams Publiekrecht en Mededinging, staatssteun & aanbesteden. Omdat we beschikken over meerdere vastgoedspecialismen en -specialisten is het mogelijk om in een project als Valkenburg zowel overheden als projectontwikkelaars bij te staan."

'Afspraken over warmte-koudeinstallaties of zonnepanelen'

Complexe eigendomssituaties Wilbert: "Ook notarissen komen vroeg in beeld bij een gebiedsontwikkeling, veelal zodra er grond wordt aangekocht door ontwikkelaars. De volgende stap in het project locatie Valkenburg zal nu zijn de openbare verkoop van de gronden via tenders. En dan is het aan projectontwikkelaars om hierop vervolgens in te schrijven.” “Afhankelijk van de aard van het project, zijn we ook gedurende de verdere ontwikkeling

aangesloten. Bij appartementensplitsingen bijvoorbeeld is specialistisch advies nodig. Zeker wanneer er een ondergrondse parkeergarage is en appartementen zijn verdeeld over meerdere lagen. De eigendomssituatie maakt het dan juridisch complex. Soms zijn er aan een project meer juridische consequenties verbonden, dan de ontwikkelaar vooraf inschat.” Edward vult aan: "Zo adviseren we in Leiden momenteel over een bouwproject met woningen, een parkeerterrein en een gemeenschappelijke geluidswand. Hoewel kleinschalig, moeten er ook hier meerdere juridische keuzes worden gemaakt. We gaan dan met de ontwikkelaar om tafel en schetsen de juridische mogelijkheden om tot de best werkbare oplossing te komen.” Wilbert: "Ook is TK betrokken bij de realisatie van een appartementencomplex van circa 140 woningen met een parkeergarage en een gemeenschappelijke binnentuin. Een deel van de woningen is grondgebonden. En een externe partij is betrokken bij de binnentuin. Ook hier vertalen we de situatie en een werkbare juridische structuur.”

Duurzaam bouwen Kandidaat-notaris Nicole Pijnenburg: "Duurzaamheid speelt vanzelfsprekend een belangrijke rol bij toekomstbestendig bouwen. Ook dan is betrokkenheid van een advocaat en een notaris handig om bijvoorbeeld alle afspraken over warmte-koude-installaties of zonnepanelen te integreren. Eigendom, opstal en exploitatie moeten goed in contracten en eigendomsaktes worden vastgelegd. Of denk aan de regels omtrent welstand die plaatsing van zonnepanelen op historische panden beperkt. Ondernemers zijn zich niet altijd bewust van mogelijke juridische gevolgen.” “Over het algemeen wordt een notaris vaak pas ingeschakeld als er al een overeenkomst ligt. Door onze samenwerking is er dagelijks overleg over lopende zaken om issues voor te zijn.”

Fiscaal advies Nicole: “Ook op ﬁscaal gebied adviseren wij projectontwikkelaars, zo nodig met inschakeling van gespecialiseerde ﬁscalisten uit ons netwerk.

Reportage Edward van Lent (l) en Wilbert Mooren.

Zo zijn er ﬁnanciële gevolgen voor het moment waarop grond wordt aangekocht en woningen of appartementen worden doorverkocht aan eindgebruikers. Met de juiste structuur valt er aanzienlijk ﬁscaal voordeel te behalen, door te zorgen dat er overdrachtsbelasting (2% of 6%) moet worden betaald in plaats van 21% omzetbelasting."

Tot slot: de nieuwe Omgevingswet Karien: "Hoewel de Omgevingswet al vaker is uitgesteld, is de verwachting dat de wet vanaf 2022 geldt of intreedt. Technische onderzoeken voorafgaand aan bestemmingsplannen zullen dan meer door de markt zelf, de ontwikkelaar, worden uitgevoerd. De overheid stelt de kaders hiervoor op. In het project Valkenburg biedt de wet de gemeente Katwijk meer handvatten om te sturen op duurzaam bouwen of aantallen sociale woningen. In onze advisering is het van belang nu al vooruit te denken en rekening te houden met de juridische consequenties van de Omgevingswet. Bijvoorbeeld: worden vergunningen verleend vóór of ná 1 januari 2022? Dat maakt een groot verschil.”

TK Vastgoed en projectontwikkeling De vastgoed advocaten en notarissen hebben een uitgebreide expertise in huis. Samen behandelen zij integraal alle fasen en juridische facetten met betrekking tot projectontwikkeling en transacties. Het team bestaat onder meer uit experts op het gebied van aanbestedingsrecht, staatssteun, omgevingsrecht, vastgoedtransacties, huurrecht en VVE- en Appartementsrecht. Daarnaast bieden zij het complete spectrum van juridische diensten die u tegenkomt als vastgoedondernemer. De vastgoedspecialisten werken voor projectontwikkelaars, aannemers, architecten, beleggers, woningcorporaties en gemeenten.

TEEKENSKARSTENS ADVOCATEN NOTARISSEN Vondellaan 51 | 2332 AA Leiden 071 - 535 80 00 info@tk.nl | www.tk.nl TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

De impact van corona op de vastgoedsectoren

‘Ook nu zal de markt zich herstellen’ Corona heeft ook de vastgoedmarkt veranderd. Verhuurders en huurders gingen opnieuw om de tafel en investeerders maakten tijdelijk pas op de plaats. Met name de retailmarkt ging op slot. Inmiddels zijn we ruim zes maanden verder en draait de wereld door, maar is de toekomst anders dan we in maart van dit jaar voor ogen hadden. Voor Sander Zwaan en Joey de Rooij (Basis Bedrijfshuisvesting te Leiden) is het zaak om mee te bewegen met de veranderende markt van vraag en aanbod. INTO business legde hen een aantal vragen voor. In hoeverre is die markt van vraag en aanbod in amper een half jaar tijd op zijn kop gezet? De COVID-19 pandemie heeft impact op alle vastgoedsectoren, maar niet op alle sectoren even heftig en ook niet direct. Deze vraag is dan ook niet eenduidig te beantwoorden. Op zijn kop gezet zeker niet. De vraag naar bedrijfsruimten bijvoorbeeld is onveranderd groot. Zeker in Leiden en omgeving, waar sowieso al schaarste is aan bedrijfshallen. Dit komt mede ook door het toenemend online shoppen. Wij vinden de plannen om bestaande bedrijventerrein – zoals de Rooseveltstraat en De Waard - (deels) te transformeren dan ook ongewenst. Zeker als er geen alternatieve locaties voor handen zijn. Anderzijds hebben we ook veel klanten in de

horecabranche. Dat is een heel ander verhaal. Hoteliers met een bezettingsgraad van amper 10%, busbedrijven met een stilstaand wagenpark, wegblijvende klanten bij restaurants. Dit is echt zorgelijk, zeker als de overheidssteun stopt en de niet-betaalde rekeningen moeten worden voldaan. Weer een andere sector is de (huur)woningmarkt. Deze lijkt op dit moment onveranderd overspannen. Zeker hier in de Randstad. Maar wat gebeurt er als straks de werkloosheid gaat oplopen en het consumentenvertrouwen verslechtert? Heeft de actualiteit de toekomst van het commerciële onroerend goed voorgoed veranderd? Na de kredietcrisis dachten we dat de markt voorgoed veranderd was. Maar niets was minder waar. Dus ook nu zal de markt zich op termijn herstellen. De vraag naar kantoormeters, zo van 1000-1500 m², neemt sinds maart af. Als grotere veelal ﬁnanciële bedrijven of overheidsinstanties besluiten om meer thuis te gaan werken, zal ook het aanbod op de markt toenemen. Dit kan resulteren in lagere huurprijzen. We denken wel dat thuiswerken een vlucht zal nemen, het kan namelijk, dat hebben we het laatste half jaar wel gezien. Toch denken wij dat het kantoor als ontmoetingsplaats essentieel blijft.

Reportage Sander Zwaan en Joey de Rooij

Reportage De retailmarkt stond al onder druk. Corona deed daar nog een schepje bovenop. In hoeverre blijft de waarde van winkelpanden intact? Dit was al een uitdagende markt voor investeerders. Zeker omdat ﬁnancierbaarheid steeds moeilijker is geworden, het online shoppen steeds meer marktaandeel afsnoept van fysieke winkels en de vergrijzende consument minder spendeert. Huren zullen derhalve op veel locaties dalen, ook in de grotere steden. Ook zullen er faillissementen komen als straks de overheidssteun stopt, waardoor er nog meer aanbod van winkelmeters komt. Anderzijds zien we wel dat de winkelwijkcentra het goed doen. De ogen zijn, zeker in deze tijden, gericht op marktleiders. Wat doen zij? Basis is marktleider in veel gebieden. Jullie missie is onveranderd gebleven, maar geldt dat ook voor jullie visie? Wij zijn als kantoor op meerdere fronten actief. Uiteraard met de bedrijfsmakelaardij, maar daar naast hebben wij twee jaar geleden Basis Taxaties en Consultancy opgericht. Taxeren deden we altijd al, maar we wilden dit verder professionaliseren.

‘Wij vinden de plannen om bestaande bedrijventerrein (deels) te transformeren ongewenst’ Drijvende kracht hierachter is onze taxateur Jan Kees Hoogendoorn. De naam doet het al vermoeden, maar het is naast taxeren ook steeds meer adviseren. Zeker in deze uitdagende tijden is dit belangrijk. Meedenken met je klant en een gedegen advies geven in plaats van snel iets

verkeerds besluiten. Een derde activiteit is onze afdeling vastgoedmanagement. Wij beheren voor een aantal families en organisaties hun vastgoedportefeuille. Hier denk en acteer je als eigenaar. Door deze activiteiten zijn we in staat om goed mee te kunnen denken met onze klanten en ons te verdiepen in hun vragen. Onze visie is derhalve niet uitsluitend ‘ouderwets’ makelen maar steeds meer advies op maat geven. Zijn mensen nu afwachtend of is er nauwelijks verschil met begin van dit jaar? Op een aantal sectoren na is er geen sprake van een afwachtende houding. Op alle fronten zijn we druk bezig. De mogelijke verhoging van de overdrachtsbelasting zal ook nog zorgen voor een hausse aan transacties voor het einde van het jaar. Hoe ziet de commerciële vastgoedmarkt er over tien jaar uit? Niemand weet het antwoord op deze vraag, wij ook niet. Maar ik denk met minder winkels, meer distributie - grootschalig op centrale verkeersknooppunten en ﬁjnmazig aan de randen van de steden - , kantoren die minder gericht zijn op productie maar meer ingericht op ontmoeting en overleg. En toch, met veel horeca! Wij mensen willen vermaak, uitgaan, op reis gaan, elkaar ontmoeten, geïnspireerd worden. En daar is de horeca en leisure branche essentieel bij. BASIS BEDRIJFSHUISVESTING Vrijheidslaan 35 2321 JR Leiden 071 - 523 32 77 www.basis.nl TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S Oscar van der Wijk

Feiten & Cijfers

Het futurisme is een van oorsprong Italiaanse beweging en kunststroming van 1909 tot 1914, ontstaan uit het kubisme. Enkele kenmerken van het futurisme zijn snelheid, energie, agressie, krachtige lijnen, vooruitgang en nieuwe technologie.

In 1989 werd door Ed Nijpels, toenmalig minister van VROM, Het Huis van de Toekomst geopend. Dit was een project van Chriet Titulaer. Het huis was voorzien van de modernste bouwkundige en technologische innovaties, waaronder een centraal stofzuigersysteem, zonnecellen en stemherkenning. Titulaer, de bekendste futuroloog van Nederland, was zo gek nog niet. Zo voorspelde hij toen al de komst van zonnepanelen, interactieve tv, Facetimen (ofwel videobellen) en voice control.

In het verleden werd ook gebouwd. Het oudste gebouw ter wereld staat, verrassend genoeg, in Frankrijk. Le Cairn de Barnenez is een grafmonument en het oudste gedeelte is meer dan 6850 jaar geleden gebouwd. Geen A++ glas, geen panelen op het dak, maar wel lekker degelijk.

Dit jaar werd er in België in 3 weken tijd een huis geprint van maar liefst 90 vierkante meter, twee verdiepingen en acht meter hoog. Dat is de maat van een bescheiden rijtjeshuis.

In 1920 stierf de gemiddelde Nederlander op 62-jarige leeftijd. Een halve eeuw later werd de Hollander gemiddeld 73 jaar. En nu, in 2020, wordt men doorgaans 82 jaar. De toekomst van de mensheid is in een eeuw tijd dus met 20 jaar toegenomen.

Het Romeins badhuis in het Thermenmuseum in Heerlen is het oudste gebouw van Nederland. Dat blijkt uit een driejarige studie van dertig wetenschappers uit ons land, België, Duitsland en Frankrijk. Het stamt uit de eerste eeuw na Christus. 45

Talent op Maat koppelt de personeelsvraag van bedrijven aan vaardige kandidaten

DE JUISTE BAAN VOOR DE JUISTE PERSOON De komende maanden komt er veel personeel beschikbaar. Nu de overheidssteun voor het bedrijfsleven langzamerhand teruggedraaid wordt, kiezen sommige ondernemingen ervoor om mensen af te vloeien. En dat biedt weer kansen voor bedrijven die zitten te springen om gekwaliﬁceerd personeel. Het initiatief Talent op Maat komt precies op het juiste moment. Talent op Maat is een initiatief van Economie071. Een economisch samenwerkingsverband van gemeenten, kennisinstellingen en ondernemersverenigingen in de Leidse regio; voor het versterken van de regionale economie. Met Talent op Maat worden vaardigheden van kandidaten via een online systeem gekoppeld aan actuele banen. Al ruim 300 werkzoekenden hebben een proﬁel aangemaakt op de website www.talentopmaat. nu. Dankzij een ingenieus vragensysteem zien de kandidaten hoe hun capaciteiten passen bij openstaande functies. Zij kunnen vervolgens solliciteren. Zo’n 25 bedrijven in de Leidse regio hebben zich nu al aangemeld om mee te doen. Wethouder Paul de Bruijn van Voorschoten bezoekt samen met Joost Bruggeman, projectleider van Economie071, het bedrijf Riool.nl. Ze spreken met projectmanager Martijn Smittenaar en

projectleider Leo van Velzen over de kansen van het project. "De vraag van ondernemers naar de juiste kandidaat staat voorop", laat Bruggeman weten. "Grote en kleinere bedrijven doen mee. Talent op Maat gaat voor hen heel gericht op zoek naar de juiste match tussen werkgever en de nieuwe werknemer. We kijken daarbij naar vaardigheden; dat gaat dus verder dan diploma’s alleen." Riolen ontstoppen, deze inspecteren en repareren; je denkt er misschien niet meteen aan als werkzoekende, erkennen Smittenaar en Van Velzen. "Aan ons werk zit misschien een luchtje. Maar dit valt nieuwe collega’s, die nog niet bekend waren met riooltechniek, in de praktijk altijd enorm mee.” Bij Riool.nl krijgen de medewerkers goede trainingen en zijn de arbeidsvoorwaarden prima. Ook liggen er volop doorgroeimogelijkheden voor mensen zonder speciﬁeke technische kennis, bijvoorbeeld op het gebied van hoofdrioolreiniging of planning. "We willen graag investeren in gemotiveerde mensen. Dat komt ons bedrijf ten goede en we bieden hen zo ook perspectief voor een eigen beter leven." Dat Riool.nl het project Talent op Maat ondersteunt, is zeer waardevol, vindt wethouder Economische Zaken De Bruijn. "Voorschoten trekt

V.l.n.r. Paul de Bruijn, Leo van Velzen, Martijn Smittenaar en Joost Bruggeman.

de pilot vanuit Economie071. Als ondernemer zoek je een return on investment; je wilt wel, dat er een win-win situatie ontstaat. We richten ons nu eerst op banen in de techniek. Het is goed om te zien, dat jullie ook geïnteresseerd zijn in het aantrekken van mensen op verschillende niveaus." Hij vervolgt: "De mensen, die zich hebben aangemeld, komen niet allemaal uit de techniek en hebben veel verschillende vaardigheden. Daar kunnen allerlei functies uit rollen. Bedrijven die meedoen aan Talent op Maat krijgen zo de kans om in contact te komen met onontdekte talenten. Er kunnen zo hele verrassende koppelingen ontstaan."

een gevangenis en je volgende afspraak is bij een particulier om er te helpen met de gootsteen."

Talent op Maat ‘matcht’ de juiste functie bij de juiste persoon, legt Bruggeman uit. "We kijken bij de mensen die een proﬁel hebben aangemaakt, wie er passen bij een bepaalde technische activiteit. Hierbij staat het aanbod van werk voorop. Daar zoeken we de juiste kandidaat bij, die bij het werk én de onderneming past." Smittenaar beaamt: "Het gaat om een stukje interesse en inzet. Bij ons heb je vaak contact met de klanten en geen dag is hetzelfde. Op het ene moment help je een grote bierbrouwerij, daarna moet je gaan ontstoppen in

De Bruijn heeft alle vertrouwen in Talent op Maat: "We kunnen dit met elkaar tot een succes maken! Ik hoop, dat we minimaal 25% van de deelnemers aan de Talentenpool aan een baan kunnen helpen. We willen geen talent verloren laten gaan."

TEKST Joep Derksen | FOTO'S Patricia Nauta

Deelnemers zijn werkenden, zzp'ers en werkzoekenden. Bruggeman: "Er zitten mensen tussen die bijvoorbeeld in de horeca werken en prima zouden passen in de zorg. Maar ook mensen met een IT achtergrond of met ervaring in de elektrotechniek. Iedere persoon, die op een goede plek terecht kan komen, is een succesverhaal op zich. Ik geloof heilig in het persoonlijk contact, zodat je in samenspraak met de werkgever kunt kijken of de kandidaat een goede match is."

INTERESSE OM ALS BEDRIJF MEE TE DOEN AAN TALENT OP MAAT? Neem contact op met Joost Bruggeman, via info@talentopmaat.nu. Meer informatie via www.talentopmaat.nu.

OP JAN KUN JE REKENEN accountancy, belastingen, pensioen, bedrijfsadvies, recht, personeel, salarissen en optimalisatie

UW WONING (TIJDELIJK) VERHUREN AAN EXPATS? Met kantoren in Leiden, Amstelveen / Amsterdam en Haarlem verhuren wij jaarlijks ca. 600 vrije sector woningen. Kennis van de regionale markt

Bedient gehele randstad

Een sterk team van makelaars

Dagelijks contact met vele expats

Betrouwbaar in beheer

Zorgvuldige volledige bemiddeling

Gangetje 4 2311ER Leiden | 071-2032173 leiden@koopsmakelaardij.nl

INFO@JAN.NL + 088 220 2200 + WWW.JAN.NL

Mincke Pijpers (l), Leiden Marketing en Nicoline Schuitemaker, ledenraad Rabobank.

Nieuw en lekker! Proef de streek box… December is de maand van feestdagen en vaak de maand waarin even wordt stilgestaan bij het afgelopen jaar. Voor organisaties die nog inspiratie zoeken om de waardering naar hun werknemers te laten zien is er nu de ‘proef de streek box’. Proef de Streek… thuis met verrassende producten! Van regionale kazen, groenten, zoetigheden tot verschillende biersoorten. De box wordt aan huis geleverd en is te bestellen via www.streekvanverrassingen.nl/streekbox. Met afname van de ‘Proef de streek box’ worden lokale ondernemers gesteund. De box is op maat te maken voor ieder bedrijf door persoonlijke notities of extra cadeaus toe te voegen. De box is een initiatief van Streek van Verrassingen i.s.m. Brouwerij Pronck. www.streekvanverrassingen.nl/ streekbox

TEKST Mincke Pijpers | FOTO'S Lavinia Fotograﬁe

Reportage

Streek van Verrassingen laat (regio)bewoners eigen streek herontdekken In het coronatijdperk – een tijdperk waar iedereen meer dan ooit gebonden is aan huis, regio en eigen land – is regiosamenwerking nog belangrijker geworden. Onder aanvoering van Leiden Marketing werd in korte tijd samen met Marketing Oegstgeest, VVV Katwijk en gemeente Leiderdorp de charmante regiocampagne ‘Streek van Verrassingen’ op touw gezet. Gedragen en gesteund door de ledenraad van Rabobank Leiden – Katwijk. Want ook dichtbij huis is voldoende te beleven. Bovendien zijn de ‘dichtbij huis bezoekers’ bij ondernemers in Leiden en omgeving meer dan welkom. Streek van Verrassingen verbindt ondernemers aan elkaar om het vraagherstel in de regio te versterken. Dit is ook een van de redenen van Rabobank Leiden-Katwijk om het initiatief te steunen. Inmiddels is de zomer voorbij en kijkt de streek voldaan terug op de ondernomen activiteiten. Een pop-up streekhuis dat fungeerde als pop-up VVV, maar tegelijkertijd ook een overnachtingsplek voor media die verhaalde vanuit verschillende plekken in die regio. Maar liefst 35 journalisten verbleven er in een periode van 6 weken. Met inspirerende verhalen die aanzetten tot actie als gevolg. Het ‘Proef de Streek’ magazine dat gratis huis aan huis werd verspreid onder ruim 225.000 adressen bezorgde vele inwoners ‘food for thought’ als het ging om uitstapjes en bezoeken. De mooie aanbiedingen van ondernemers gaven die extra impuls. Het is nog niet klaar. De inktvlek van de streek breidt zich uit en meer gemeentes haken aan. Het coronatijdperk is nog niet voorbij, maar de Streek van Verrassingen blijft. Ook na corona.

Reportage

Cultureel ondernemen ten tijde van corona

Wat kan er wél

Ellen Simons

Het zijn barre tijden voor de culturele sector. Maar in plaats van bij de pakken neerzitten, kijken de Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal naar wat er wel mogelijk is. Geheel coronaproof evenementen en een nieuw café met een prachtig terras. Het is alom bekend: de culturele sector ligt zwaar onder vuur door corona. Zo ook de Leidse Schouwburg en de Stadsgehoorzaal. Na enige tijd de deuren te hebben gesloten, is begin september het nieuwe seizoen weer van start gegaan. Nieuwe programmering, leuke en interessante voorstellingen maar helaas nog geen volle zalen. In de schouwburg, daterend uit 1705 en daarmee de oudste in gebruik zijnde schouwburg van Nederland, kunnen normaliter op een avond ruim 500 mensen worden ontvangen. Nu kunnen er, met oog op de regels van het RIVM, nog maar 120 bezoekers naar een voorstelling komen kijken. In de Stadsgehoorzaal kunnen normaal op een groot feest wel 800 tot 1200 mensen dansen in de Grote Zaal, nu zijn er slechts 210 bezoekers welkom en moeten ze allen op een stoel plaatsnemen. “Er zijn in deze tijd artiesten die twee keer op één

avond een voorstelling willen spelen, om zo toch meer mensen een leuke avond te kunnen geven. Desondanks zijn we er bij lange na nog niet. De wereld staat op z’n kop. En natuurlijk niet alleen voor ons”, aldus Ellen Simons, coördinator sales en events van de twee monumentale podia die samen een organisatie vormen.

Ruimte

Wat kan er nog wel? Met die vraag gingen Simons en haar team aan de slag. Naast het brengen

Eigen horeca

Al jaren was er een idee voor een eigen horecagelegenheid in de Stadsgehoorzaal. Simons vertelt: “Het balletje is gaan rollen toen Rogier Rustige, de eigenaar van het Stadsbrouwhuis, vlak na de lockdown vroeg of hij van onze grote keuken gebruik mocht maken. Hier werd een samenwerking geboren. De kok van het Stadsbrouwhuis kookt nu ook voor Grand Café Van ’t Huis. Een win-win situatie voor ons allebei.

'Trouwen in de Schouwburg, met het bruidspaar op het podium, hoe bijzonder is dat?' Met ons horecateam hebben we de ruimte, die eerst gebruikt werd als foyer, omgebouwd tot een gezellig Grand Café. We hebben alles zelf gemaakt en verzameld. Mijn horecacollega’s hebben de bar helemaal zelf getimmerd, de vloer hadden we nog bewaard van de foyer en lag in de kelder, de tafels hadden we nog, de bank is in bruikleen en de stoelen komen uit het café van Rogier. Zo hebben we van niets iets kunnen maken en ben ik heel trots op ons Grand Café Van ’t Huis. Heb je de TEKST Marleen Hogendoorn | FOTO'S John Brussel

Reportage

van cultuur, worden de zalen ook gebruikt voor commerciële activiteiten. Denk aan zaalverhuur voor diners, feesten en congressen. “Waarmee onderscheiden we ons van anderen? We hebben ruimte. Men kan bij ons terecht voor een diner met veel mensen en dat is natuurlijk in deze tijden waarin we anderhalve meter afstand moeten houden een groot voordeel. Je kunt hier terecht voor vergaderingen, maar ook congressen via livestreams. In de Leidse Schouwburg faciliteren we ook bruiloften. Hierbij staat het bruidspaar op het podium, de gasten zitten in de zaal. Hoe bijzonder is dat?” Het team van Simons denkt graag mee in wat er allemaal mogelijk is. “We geven niet meteen een ‘nee’ als antwoord, we denken graag mee. We kunnen hier een veilige locatie bieden voor allerlei events. Er zijn looproutes, we zorgen voor desinfectiemiddel en kuchschermen en vragen aan de gasten vooraf of ze gezond zijn. We zijn gewend om grote groepen mensen te ontvangen op anderhalve meter afstand. Kortom, alle maatregelen van het RIVM worden hier in acht genomen.”

mooie binnentuin al gezien?” Simons wijst naar het terras van de Stadsgehoorzaal in de Catharinahof, ooit de binnenplaats van een middeleeuws gasthuis, een binnentuin met daaraan drie horecagelegenheden. Bij Grand Café Van ’t Huis kan er voorlopig van donderdag tot en met zondag worden geborreld, gegeten en in het weekend ook worden geluncht. Op donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond treden er lokale bandjes op vanuit het collectief Leidse Geluiden. Vergeet niet vooraf te reserveren. Je kunt het Grand Café uiteraard ook reserveren om er een besloten borrel te organiseren.

Samen staan we sterk

De mensen hadden ze al. Simons: “De vaste werknemers van de afdeling publiekservice werken nu in het café. Onze evenementmanagers helpen nu, naast de organisatie van de events, ook de afdeling programmering, iets waarmee ze zich nooit eerder bezighielden. En natuurlijk help ik ook mee, dat vind ik ontzettend leuk. Afgelopen vrijdagavond stond ik een diner van een Rotaryclub uit te serveren en even later stond ik in de spoelkeuken. We moeten het met weinig mensen doen. Het maakt dat je creatief wordt, veel voor elkaar over hebt. Het geeft een andere dimensie. Meer betrokkenheid en geen eilandjes meer. Daar had ik sowieso al een hekel aan.” STADSGEHOORZAAL LEIDEN Breestraat 60 | 2311 CS Leiden LEIDSE SCHOUWBURG Oude Vest 43 | 2312 XS Leiden leidseschouwburg-stadsgehoorzaal.nl

Het succes van de online edities van Ondernemersdag071

Ondernemend Dichtbij inspireert ondernemers

Ondernemersdag071* is sinds 2013 een jaarlijks terugkerend evenement voor ondernemers uit de 071-regio. Erik Versnel, directievoorzitter bij Rabobank Leiden-Katwijk: “Ondernemersdag071 zien wij als de grootste ondernemersvereniging in de Leidse regio waar iedereen zich lid voelt en inspiratie, kennis en netwerk kan halen en brengen.” Naast het versterken van ondernemerschap is er ook veel aandacht voor het verbinden van ondernemerschap met onderwijs en overheid. De uitbraak van het coronavirus zorgt voor roerige tijden. Juist dan kan kennis en inspiratie ondernemers verder helpen. Daarom besloot de organisatie direct om online verder te gaan.

vertelt Martijn van Pelt, vertegenwoordiger van de ondernemersverenigingen in de redactieraad van Ondernemersdag071. “We bereikten hiermee veel ondernemers uit de regio. Hopelijk is deze opzet komend jaar te combineren met meer persoonlijke ontmoetingen op locatie.” Voor iedere editie wordt vanuit ondernemersperspectief goed gekeken wat er speelt in de regio. “Voor bepaalde uitdagingen staan ondernemers niet alleen”, stelt Van Pelt. “Er zijn tal van initiatieven waar zij hun voordeel mee kunnen doen of aan kunnen bijdragen. Het delen van kennis en inzichten is daarbij erg waardevol.”

Inmiddels zijn er drie online edities geweest, waarbij regionale ondernemers steeds een centrale rol speelden. Daarnaast werd veel informatie over de economische positie en de prognoses gedeeld vanuit Economie071 en Rabobank. “Online gaan was een kwestie van snel schakelen”,

Tijdens de online edities vertelden diverse ondernemers welke initiateven zij ontplooid hebben in deze roerige tijden. Zo ontstond er een regionale campagne om toerisme in eigen omgeving te promoten: Streek van Verrassingen. Heijmans Leiden sloot zich aan bij Talent op Maat

Online edities

*De organisatie ligt in handen van Economie071 en Rabobank Leiden-Katwijk in nauw overleg met de regionale ondernemersverenigingen.

Mede mogelijk gemaakt door:

Partners:

Reportage

Kijk mee op donderdag 26 november

Een initiatief van:

In de komende online editie, op donderdag 26 november van 16.00 tot 17.00 uur, wordt er weer een economische update van de regio gegeven. Hoe staan we ervoor, wat gaat goed en wat kan beter? Welke initiatieven zijn er waar je als ondernemer je voordeel mee kunt doen? Ook staat het programma stil bij activiteiten rondom de Internationale Week van de Ondernemer (16-20 november). “Food for thought voor iedere ondernemer”, aldus Bongers. “Laat je inspireren”, voegt Versnel toe. “Juist in deze tijden is het uitbreiden van je kennis en netwerk van groot belang!”, sluit Van Pelt af. Aanmelden kan via www.ondernemersdag071.nl

om hun behoefte aan personeel op een andere manier in te vullen: niet op basis van opleiding maar op basis van competenties. Huschka Beveiligers en Teddy Kids breidden hun activiteiten uit omdat ze kansen zagen op het Leiden Bio Science Park. Van Oerle Nettpro koos voor een intensievere samenwerking met haar klanten, door verder vooruit te kijken naar een periode waarin hygiëne nog essentiëler wordt. De aﬂeveringen, compilaties en diverse fragmenten zijn terug te zien op YouTube. Scan de QR-code. Jasmijn Bongers, programma manager bij Economie071, kijkt tevreden terug op de eerste drie edities. “Door kennis en ervaringen met elkaar te delen, maken we elkaar en daarmee de regio sterk. Ik ben dan ook blij dat we de community online bij elkaar hebben kunnen brengen.” Erik Versnel: “Het was goed om te zien dat de virtuele ondernemersdagen ruim 500 deelnemers bij elkaar hebben gebracht. Nu is het zaak om van elkaar te blijven leren, elkaar zakelijk op te zoeken en gezamenlijk de schouders te zetten onder alle uitdagingen.” TEKST My happy writings | FOTO'S Ondernemersdag071

Lucien Geelhoed en Meta Knol

Het gesprek

Van Leiden Kennisstad naar European City of Science INTO business in gesprek met Meta Knol en Lucien Geelhoed Vorige maand ontving Leiden voor het jaar 2022 de toekenning van de titel European City of Science. Een prestigieuze titel die eveneens betekent dat Leiden dat jaar de gaststad is van ESOF 2022, de tiende editie van het grootste tweejaarlijkse multidisciplinaire wetenschapscongres van Europa. 2022 belooft daarom een jaar te worden waarin Leiden het Europese kennispodium zal zijn en stad en land een impuls zal geven. In deze editie van INTO business Leiden vertellen Lucien Geelhoed en Meta Knol hier meer over.

Waarom heeft Leiden deze titel gekregen? Meta: “Leiden heeft de titel niet gekregen, maar terecht verdiend. Leiden heeft de oudste universiteit van Nederland met wereldwijd een hele goede reputatie". Lucien vult aan: “De stad Leiden is toe aan een Europese sprong. Als stad in zijn geheel". Meta vervolgt: “Leiden is soms te bescheiden en mag zichzelf meer zien als een Europese stad die de moeite van een bezoek meer dan waard is. In de twintigste eeuw viel de industrie, de economische motor, stil. Leiden maakte daarna een enorm herstel door om van verval weer naar groei te komen. Nu is het tijd voor een volgende stap.” De titel European City of Science is op korte termijn een doel, maar uiteindelijk een middel om het volgende niveau te bereiken. “Zoals toen Leeuwarden culturele hoofdstad van Europa was. Daar heeft de stad op allerlei vlak veel proﬁjt van

gehad. Na dat jaar lanceerde de stad Leeuwarden een aanvullend programma voor tien jaar.” Lucien: “Inderdaad, wij beogen ook dat wat we straks een jaar lang neerzetten, langer doorwerkt. Daarom willen we dichtbij de burger komen en zijn nieuwsgierigheid aanwakkeren. Liefst blijvend.” Leiden proﬁleert zich nationaal nadrukkelijk als kennisstad sinds 2012. Wat is de relatie met deze titel? Meta: “Je kunt het zien als een vliegwiel. Het programma Leiden Kennisstad is tot stand gekomen in samenwerking tussen de gemeente Leiden, Universiteit Leiden, de Hogeschool Leiden en het LUMC. Naast kennis is cultuur een van de pijlers van Leiden, die niet voor niets ook Stad van Ontdekkingen wordt genoemd. Samen werken de partners aan projecten op het gebied van campusontwikkeling, externe focus en internationalisering, versterken onderwijs

Het gesprek

en onderzoek en de stad als lab. Bij de verlenging van het programma Leiden Kennisstad in 2017 is de ambitie voor de titel European City of Science meegenomen. Die gaan we nu verzilveren.” Wat gaan we merken van Leiden European City of Science? Lucien: “Heel veel, maar helaas komt dit magazine te vroeg uit om details prijs te geven. Op 28 oktober is een persconferentie gepland waarop alle ins & outs bekend worden. Alle 365 dagen van het jaar is er straks een activiteit vanuit Leiden European City of Science. We richten ons op verschillende doelgroepen van inwoners van de stad Leiden en omgeving tot alle Europeanen. Zo werken we samen met de Europese commissie en geven hun uitdagingen ook een plek. Al jaren wordt immers onderzoek gedaan met Europese subsidies. Maar welke resultaten met die gelden zijn behaald, is bij de burger nauwelijks bekend. Denk aan medische en technische innovaties. Daarnaast willen we nadrukkelijk alle burgers betrekken via het programma: Kennis door de Wijken. En omdat kennis geen grenzen kent, beperken we ons niet alleen tot de stad Leiden. De buurgemeenten

worden ook betrokken. Ons streven is dat er altijd in een van de 101 buurten iets gebeurt, dat logisch past bij juist die buurt. Zo weten we uit onderzoek in welke buurt de meeste vleermuizen zitten, namelijk in de Merenwijk in Leiden. Daarom zijn er plannen om op de Europese Nacht van de Vleermuis, op zaterdag 27 augustus 2022, in die buurt een activiteit te organiseren. In dit geval in samenwerking met de landelijke werkgroep van de Zoogdiervereniging die jaarlijks rond deze nacht iets organiseert.

‘De stad Leiden is toe aan een Europese sprong’ En iedereen die wil aansluiten of daarover verdere ideeën heeft. Natuurlijk is er tegelijkertijd aandacht voor de vleermuis als mogelijk veroorzaker van de huidige pandemie. Een ander voorbeeld is om op de Nationale Diabetesdag met professoren op de ﬁets de wijk in te gaan waar de meeste diabetespatiënten wonen.“

Het gesprek Wetenschap en kunst zijn toch meer iets voor studiebollen? Hoe bereik je straks Jan modaal? Lucien: “Fijn dat je die vraag stelt. We weten hoe de doorsnee Leidenaar aankijkt tegen de Leidse student. Er is sprake van een soort ‘waterscheiding’. Terwijl Leiden als kennisstad enorm belangrijk is voor de economie. Wij kijken in onze opzet niet naar de kloven of verschillen. We willen iedereen betrekken en laten meedoen, een aandeel laten hebben en zich medeverantwoordelijk laten voelen. Het gaat namelijk voor ons om wetenschap, kennis én kunde. Weet je welke specialistische kennis nodig is om een ambacht uit te oefenen? Ongeacht ieders achtergrond is het onze missie om iemand een stapje verder te helpen op basis van dit bijzondere jaar. We proberen daar met onze programmering heel nadrukkelijk rekening mee te houden door aan te sluiten bij iemands interesse.” Meta: “We zien wetenschap niet als iets exclusiefs, maar als kennis die op allerlei manieren in de samenleving aanwezig is. Zo sprak ik gisteren een amateur-ecoloog met enorm veel specialistische kennis over vlinders. Zo zijn er meer mensen die

over een bepaald onderwerp heel veel weten. Wij gaan uit van ‘inclusive science’ door te zoeken naar wat er speelt in een wijk en daarop in te spelen. Op basis van nieuwsgierigheid willen we mensen uitnodigen om actief mee te doen en hun kennis en kunde te delen. En ze uit te dagen om zelf vragen te stellen. Je moet het niet zien als een podium waarop we zenden, meer als een workshop waaraan je kunt deelnemen.”

‘Kunst gaat net als wetenschap over creativiteit, innovatie en de verbeeldingskracht: kijken naar iets dat je nog niet kent’ Alice The Movie is gemaakt als trailer voor Leiden City of Science 2022. Wie is zij? Lucien: “In deze ﬁlm zien we een jonge vrouw die zich zoekend opstelt. Ze ﬁetst door Leiden langs de nalatenschappen van uiteenlopende wetenschappers en ze vraagt zich af hoe zij kan bijdragen. Wij staan in Leiden op de schouders van reuzen, zeker als je denkt aan alle Nobelprijswinnaars die de stad heeft voortgebracht. Alice wil weten waar ze meer

Het gesprek

Lucien Geelhoed Zijn nieuwe functie als intendant past hem als een jas. Lucien is in deze rol als architect en artistiek leider verantwoordelijk voor de strategie en inhoud van het jaarprogramma in het kader van Leiden European City of Science 2022. Hij woonde in drie kennissteden: geboren in Groningen, als jongere woonachtig in Parijs en de laatste jaren gevestigd in Leiden. “In Parijs woonde ik pal tegenover het prachtige Centre Pompidou. We hadden gratis toegang en ik kwam er graag. In die jaren liep ik dagelijks letterlijk via de kunsttentoonstellingen en de grote bibliotheek van kennis en wetenschap naar school. Het heeft mij in alle opzichten nieuwsgierig gemaakt en breed georiënteerd, ook naar andere culturen en disciplines. En aangezet om altijd verder op zoek te gaan. Via allerlei wegen laaf ik steeds aan nieuwe kennis, en dat maakt mij tot wie ik ben. Eigenlijk net zoals Alice in de korte ﬁlm die we maakten als trailer voor dit evenement.” Vijf jaar geleden, toen nog in zijn functie als strateeg bij Leiden Marketing, kwam Lucien in aanraking met de titel ‘European City of Science’. Dat ‘zaadje’ groeide uit tot de ambitie om mee te doen in het bidtraject en voor de stad Leiden een gooi te doen naar die prestigieuze titel. Van begin tot einde was hij dan ook nauw betrokken bij alle voorbereidingen. Met als resultaat dat de burgemeester van Triëst in Italië op 6 september van dit jaar de titel officieel heeft overgedragen aan Henri Lenferink, burgemeester van Leiden.

kennis kan vinden. En welke kennis is vandaag de dag goed, veilig en zeker? Wat biedt houvast? Dit illustreert de zoektocht van veel nieuwsgierige mensen. Hoe kom je verder? Wetenschap is altijd in beweging en altijd open voor twijfel. In onze tijd merk je dat de betrouwbaarheid van wetenschap ter discussie staat. We willen in 2022 een brug slaan waardoor wetenschappers en andere burgers elkaar weer weten te vinden en andersom. Science with society dus. Dit jaar moet aanleiding zijn om het vragend vermogen van mensen te vergroten." Hoe komt het programma tot stand? Meta: “Sinds de start op 6 juli zijn we vooral aan het timmeren geslagen. Het thema van het programma wordt op 28 oktober bekend, met enkele duidelijke voorbeelden. De rest is nog open om gezamenlijk met iedereen die dat wil, verder in te vullen. Volgend jaar, 2021, is het jaar van voorbereiding. Vanaf 1 januari 2022 moet het programma losbarsten. Met een feest misschien?” Lucien: “Het is hartverwarmend om te merken hoe we momenteel worden overstelpt met reacties. Van kleine, individuele initiatieven tot grotere. Bovendien zijn er diverse partijen die eigen activiteiten organiseren in het kader van Leiden European City of Science. Het is aan ons om daarvoor de juiste voorwaarden te scheppen.” Welke rol is er voor ondernemers in het jaar Leiden European City of Science? Lucien: “In de regio zijn veel kennisintensieve bedrijven gevestigd. Voor deze ondernemers biedt dit bijzondere jaar een geweldige kans om dat te laten zien. Door ofwel eigen activiteiten te ontplooien of door aan te haken. We nodigen ondernemers nadrukkelijk uit om met ons in gesprek te gaan.” Meta: “Daar komt bij dat we nu allemaal in een moeilijk overgangsjaar zitten vanwege de coronacrisis. 2021 zal nog zo’n lastig jaar worden, maar 2022 wordt het jaar om ons te herpakken. Daar ben ik van overtuigd.” Lucien: “Bij de programmering van Kennis door de Wijken, houden we rekening met de coronamaatregelen die nu gelden. Dat betekent kleinschalige activiteiten waardoor we ook dichterbij de inwoners komen. Kwaliteit gaat voor kwantiteit.” Meta: “Het gaat erom iemand te raken waardoor hij in beweging komt. We willen een vonk laten overslaan.”

Meta Knol Sinds 6 juli jl. aangesteld als directeurbestuurder Leiden City of Science 2022. “Ik ben 11 jaar directeur van Museum De Lakenhal geweest en heb mij nu tijdelijk teruggetrokken voor deze rol. Na het eerste bijzondere jaar van heropening van het totaal vernieuwde museum door de koning, liet ik de gemeentesecretaris weten graag iets voor de stad te willen doen. Ik zeg weleens dat ik als dorpsbewoner in de wereld wil staan. Ik hecht aan de sociale cohesie en gemeenschap van een dorp en misschien voel ik mij daardoor wel zo thuis in Leiden. Vooral vanwege de diepgang in geschiedenis, wetenschap en kunst. Op een moment ging de telefoon en werd ik benaderd voor deze functie. Dat heeft zo moeten zijn. Kunst gaat net als wetenschap over creativiteit, innovatie en de verbeeldingskracht om te kijken naar iets dat je nog niet kent. Daarom heb ik ja gezegd tegen deze functie. Niet alleen omdat ik graag mijn bijdrage lever om de stad op de Europese kaart te zetten. Maar ook omdat ik kunst en wetenschap zo’n mooie combinatie vind. Denk aan de botanische tekeningen, de cartograﬁe in de bibliotheek, tot en met Einstein die viool speelt in Leiden. En Rembrandt die ons opnieuw heeft leren kijken en zijn talent overdroeg op de jongere generatie.”

LUCIEN GEELHOED Intendant Leiden European City of Science 2022 l.geelhoed@leiden2022.nl www.leiden2022.nl TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S Oscar van der Wijk

Het gesprek

De titel betekent ook dat Leiden de tiende editie van het 2-jaarlijkse multidisciplinaire congres EuroScience Open Forum (ESOF), organiseert. Wat kun je daarover zeggen? Meta: “European City of Science is echt een jaarprogramma, het congres is een onderdeel daarvan. In tegenstelling tot eerdere edities, draaien wij de zaak dus om.” Lucien: “Samen met de organiserende partijen hebben we besloten om het accent te verleggen. Hetzelfde uitgangspunt hadden Manchester in 2016 en Dublin in 2012 eigenlijk ook al. In Dublin trok het jaar maar liefst zeshonderdduizend mensen naar de stad. In Manchester is hierdoor het jaarlijkse BlueDot Science Festival ontstaan. Leiden kent al haar eigen Nacht van Ontdekkingen.” Meta: “Leiden was hard op weg een belangrijke Europese congresstad te worden. Door de pandemie hebben we wat dat betreft veel verloren. We gaan ervan uit dat de aantrekkingskracht van Leiden2022 de stad als congresstad opnieuw een enorme impuls geeft, naast de verwachte grote economische spin-off. De verwachting is dat het congres 4500 wetenschappers en technologische leiders naar de stad brengt.” De hoogleraren Corinne Hofman en Ferry Breedveld, vanwege hun verdiensten ook wel de Local Champions genoemd, hebben de opdracht gekregen om het programma voor het ESOF-congres samen te stellen. Dat doen zij samen met een wetenschapsraad die bestaat uit topwetenschappers van de Universiteit Leiden. Op dit moment bedenken zij welke thema’s aan bod moeten komen en de interdisciplinaire uitwerking daarvan. De founding partners voor Leiden European City of Science 2022 zijn de stad Leiden, Universiteit Leiden en het LUMC. Onderwijs, bedrijfsleven en cultuur zijn van harte uitgenodigd om aan te haken. Momenteel zijn gesprekken gaande met de economische regio’s, om ook vanuit die programma’s aan te sluiten. Lucien: “Iedereen reageert enthousiast en heeft zin om hierin samen op te trekken. Het geeft ons nu al voldoening. We hebben er dan ook veel zin in. Wie mee wil doen of meer wil weten, nodigen we van harte uit contact op te nemen."

DE VAKANTIE IS VOORBIJ! OP NAAR DE NIEUWE WERKELIJKHEID? De toekomst is onzeker. Voor zekerheid kunt u uw notariële zaken bij Just Notarissen regelen.

Levering en hypotheekakte voor €

JUST | Notarissen Albert Einsteinlaan 50 2719 ER Zoetermeer

079 323 97 61 www.justnotarissen.nl

763,-

voor overdrachten in Zoetermeer en Benthuizen obv KIK-tarief, inclusief kadastraal recht, recherchekosten en btw (vraag naar onze voorwaarden) Verkoper géén kosten doorhaling 1e hypotheekrecht en volmacht bij aanlevering koopcontract nieuwe woning!

Het kan je niet ontgaan. Sla een krant open, volg de Leidse sociale media, praat met betrokkenen. In alle geledingen van de stad –ondernemers, sportbestuurders en buurtverenigingen– is er grote ontevredenheid over het gedrag van de gemeente. Dikke doorn in het oog zijn de schijnparticipatie en het niet nakomen van afspraken. Tegen de achtergrond van deze praktijken klinkt de slogan van dit college erg ongepast: 'Samen maken we de stad'.

Column

RAMSES BRAAKMAN

Niet slapen maar een regionale visie ontwikkelen

Ondernemers buitenspel gezet Samen? En wat voor een stad? Een slaapstad als het aan dit college ligt. Of in de terminologie van Aart van Bochove a hollow city. Werkelijk alles moet wijken voor woningbouw. Bedrijventerreinen, worden omgekat naar woongebieden; uiteraard met uitzondering van het paradepaard Leiden Bio Science Park. Maar reguliere Leidse ondernemers op bedrijventerreinen worden buitenspel gezet als storende factoren. Wegwezen. Zonder uitzicht op goede vervangende ruimte in de stad.

Gevaarlijke kettingreactie Ondertussen krijgen vastgoedpartijen en ontwikkelaars ruim baan. Ze spelen machtsspelletjes om hun portefeuilles te verrijken. Verschillende bedrijven die al decennia in Leiden actief zijn, zijn de dupe. En onze wethouder economie? Die komt niet echt op voor de belangen van ondernemers in onze stad. Een economische visie ontbreekt. Als bedrijven systematisch de stad worden uitgedrukt, dan volgt een negatieve kettingreactie. Economische vitaliteit gaat verloren. Net als werkgelegenheid. Sportclubs komen in nood. De diversiteit verdwijnt uit de stad. Kan dit dan niet anders?

dynamiek van Leiden bestuurlijk ook regionaal wordt aangepakt. Zaken die intergemeentelijk verknoopt zijn, verdienen één overkoepelende visie en regie. Economische vitaliteit, bedrijventerreinen, bereikbaarheid en mobiliteit, woningbouw, sport en verduurzaming, alles hangt samen. Dus niet langer navelstaren binnen achterhaalde gemeentegrenzen. Het is 2020. De focus moet weg van de lokale eigen belangen en gevoeligheden. Leiderdorp, Oegstgeest, Zoeterwoude, Voorschoten, Leiden en zelfs Katwijk moeten samen één administratieve gemeente worden. Met een centrale bestuurlijke slagvaardigheid.

Steun de beweging

Eén sterke regiogemeente

Om dit te kunnen realiseren, moet de Provincie het initiatief nemen tot een voorstel in de Tweede Kamer. Dit ondanks de weerstand van bepaalde politieke partijen, die bang zijn voor hun toekomstige machtspositie. Bij een groeiend aantal mensen met invloed leeft het streven naar een sterke regiogemeente. Dit denkproces willen we versnellen. Om te beginnen met het gezamenlijk ontwikkelen van één regionale economische visie. Wil je daaraan ook bijdragen? Stuur mij vandaag nog een mailtje: ramses@hvdz.nl

Ja, het kan wel anders: zodra de regionale

Ramses Braakman is eigenaar van Hart Voor De Zaak.

FOTO Hart Voor De Zaak

Reportage

Specialisten in de handel is de toekomst van Sligro

'Waarderen & Trakteren: Verras je medewerker!' De manier waarop er tegenwoordig gewinkeld wordt, is aan verandering onderhevig. De maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, hebben een grote impact. Sligro Leiden doet er alles aan om iedereen zo veilig mogelijk te laten winkelen”, zegt Vestigingsdirecteur Arno de Jong. “Gelukkig zijn we een ruim opgezette groothandel met veel vierkante meters en brede paden.”

De medewerkers van Sligro vormen de basis voor een gezonde toekomst. Op alle afdelingen zijn specialisten te vinden, die de klant persoonlijk van goede informatie kunnen voorzien. Of het nu om kaas, wijn, groenten, vlees/vis/gevogelte of nonfood gaat, overal zijn specialisten te vinden. Dat is wat Sligro onderscheidend maakt!

Melanie Fasseur

Belonen Het coronavirus heeft een enorme impact in zowel werk- als privésituaties. Daar heeft iedereen op moeten anticiperen. “Het is mooi om dan om juist in deze tijden de medewerkers of vrijwilligers te belonen. Veel mensen hebben thuis moeten

werken of hebben hun vrijwilligerswerk niet kunnen doen, met als gevolg dat de binding met het bedrijf of de vereniging toch minder is. Als je dan een cadeau ontvangt van de werkgever of de vereniging, dan voel je je extra gewaardeerd.” Wil je mensen verrassen met een leuk cadeau, dan ben je bij Sligro aan het juiste adres! De specialisten Melanie Fasseur (eindejaarsgeschenken) en Teun Bakker (culinaire adviezen) kunnen u hierbij uitstekend helpen. “Dat hoeft niet per deﬁnitie een kerstpakket te zijn, wij hebben hier ook mooie cadeauartikelen.” Bij Sligro is een ruim assortiment aan kerstpakketten, eindejaarsgeschenken en relatiegeschenken. “Ik nodig iedereen uit onze groothandel te bezoeken om te zien wat voor compleet assortiment wij hebben. Tegelijkertijd kunnen onze specialisten Melanie en Teun adviseren. Wij kunnen er ook voor zorgen dat uw bestelling bij het bedrijf of de vereniging wordt afgeleverd door onze bezorgservice.” Wie culinair advies wil over gerechten, bereidingen en producten etc. kan bij Teun Bakker, de culinair TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S Oscar van der Wijk

Teun Bakker

adviseur van Sligro terecht. Dit kan uiteenlopen van het samenstellen en/of bereiden van een menu met de juiste ingrediënten, maar Teun kan ook advies geven over de bijpassende wijnen en/of de aankleding van een feestelijke tafel. “Kort samengevat, bij Sligro ben je op het juiste adres en vindt u alles onder één dak”, zegt De Jong. “Graag tot morgen!”

SLIGRO LEIDEN Rooseveltstraat 57 2321 BL Leiden 071 – 572 14 60 leiden.management@sligro.nl www.sligro.nl

Samenwerking met kantoren in de regio

De Stand van Zaken bij Bunnig & Partners accountants + adviseurs Oscar Meijrink

Reportage Jarenlang hebben wij u hier op de hoogte gehouden van de stand van zaken op ﬁnancieel en ﬁscaal gebied. Dat zou ik nu weer kunnen doen door het te gaan hebben over coronamaatregelen, het Belastingplan 2021 of de Wet excessief lenen bij de eigen B.V. Deze keer gaat het echter niet over dergelijke onderwerpen maar over de Stand van Zaken bij Bunnig & Partners accountants + adviseurs.

Ons kantoor, al 53 jaar lang gevestigd in Leiden, gaat haar vleugels uitslaan richting de Bollenstreek. Al geruime tijd werken wij samen met Rian Blankert AA van BLACC Accountant en Adviseur uit Katwijk en ondersteunen wij elkaar op fiscaal gebied, vaktechniek, automatisering en dergelijke. BLACC Accountant en Adviseur is, zoals de naam al zegt en net zoals wij, een accountantskantoor voor het midden- en kleinbedrijf waar ondernemers terecht kunnen voor alle ondernemersvragen op het gebied van financiële, administratieve en fiscale zaken. Begin dit jaar kwamen wij in contact met een financieel en fiscaal adviesbureau uit Noordwijk, dat op zoek was naar verdere continuïteit van hun dienstverlening in verband met het terugtreden van een van de eigenaren. Nieuwsgierig als wij zijn besloten wij samen met BLACC het gesprek aan te gaan met het desbetreffende kantoor. En wat is de naam van dat kantoor? U raadt het al, de naam is De Stand van Zaken. De Stand van Zaken is een financieel en fiscaal adviesbureau in Noordwijk waar ondernemers in het midden- en kleinbedrijf terecht kunnen voor de financiële administratie, salarisadministratie, financiële advisering, fiscale zaken en pensioenen, met een mooie en aansprekende klantenportefeuille.

Per 1 november 2020 gaan wij, Erik Bunnig, Hans Pouwels, Peter Timmermans en ikzelf, samen met Rian Blankert de rol van Leo Sluijs overnemen waarbij BLACC met het kantoor zal intrekken bij het kantoor van De Stand van Zaken in Noordwijk. Dat betekent dat door de samenwerking met accountants en ﬁscalisten de klanten van De Stand van Zaken nog beter bediend kunnen worden. Uiteraard zijn wij thans al druk bezig om dit allemaal zo soepel mogelijk te laten verlopen, zowel voor de relaties van De Stand van Zaken als voor de relaties van Bunnig & Partners en die van BLACC. Wij zelf zullen blijven opereren vanuit onze bekende stek aan de Vijf Meilaan in Leiden. Alle drie de kantoren blijven volledig zelfstandig, maar zullen op de achtergrond op veel gebieden gaan samenwerken. Daarmee zijn wij nog beter in staat de continuïteit en kwaliteit te garanderen en blijft onze prijsstelling concurrerend. Maar uiteraard zullen wij ook in de toekomst vaker gezamenlijk naar buiten treden. Kortom, wij hebben ondanks corona niet stil gezeten. Een leuke nieuwe uitdaging waar alle betrokkenen zin in hebben!

BUNNIG & PARTNERS ACCOUNTANTS + ADVISEURS Vijf Meilaan 135-A 2321 RK Leiden 071-5311321 mailbox@bunnig.nl www.bunnig.nl

Tegen het einde van het jaar gaat een van de twee eigenaren, te weten Leo Sluijs, het grootste gedeelte van zijn werkzaamheden beëindigen. Op de achtergrond zal hij nog wel enige tijd beschikbaar zijn. De andere eigenaar, Ronald Padding, blijft zijn werkzaamheden bij De Stand van Zaken gewoon voortzetten.

BUNNIG & PARTNERS

DE STAND VAN ZAKEN

BLACC

accountants + adviseurs

ﬁnancieel & ﬁscaal adviesbureau

accountant en adviseur

TEKST Bunnig & Partners | FOTO John Brussel

Week van het Ondernemerschap Leiden

Focus op ondernemers tijdens wereldwijde Week van het Ondernemerschap Van maandag 16 november tot en met zondag 22 november vindt wereldwijd de Week van het Ondernemerschap plaats. MKB Nederland sluit op deze week aan met de organisatie van de landelijke dag van de ondernemer op vrijdag 20 november.

MKB Nederland vindt dat ondernemers respect verdienen voor hun inzet en dat er een moment moet zijn waarop aandacht wordt gegeven aan het belang van ondernemers voor Nederland. Een dag waarop ondernemers worden bedankt voor hun durf en doorzettingsvermogen, om het ondernemerschap te vieren en ondernemers in het zonnetje te zetten. Het college van de gemeente Leiden onderschrijft het belang om hier aandacht aan te geven, juist nu! Vanwege de grote impact die het coronavirus op

de gehele Leidse economie heeft (gehad), zullen dit jaar alle collegeleden ondernemers uit diverse sectoren bezoeken om hen een hart onder de riem te steken. Tijdens de werkbezoeken* zal uiteraard aandacht zijn voor de impact van de coronacrisis. Verder gaat het college met de ondernemers in gesprek over hoe zij zich hebben weten aan te passen en welke kansen dit biedt voor de toekomst. In de volgende INTO business leest u hier alles over.

* Het doorgaan van de werkbezoeken is mede afhankelijk van de geldende coronamaatregelen op dat moment.

Reportage

Gemeente Leiden werkt aan de toekomst! VARIANT BREESTRAAT

Ieder bedrijf koopt producten in: papier, een laptop en wellicht een auto. Gemeente Leiden koopt veel in voor onze stad: straatstenen, vuilnisbakken, sportvoorzieningen, lantaarnpalen, ﬁetsenrekken en bushokjes bijvoorbeeld. Dat inkopen doen zij steeds vaker op een duurzame manier. Gemeente Leiden wil ook in de toekomst een stad zijn waar het ﬁjn wonen is. Dat betekent een duurzame stad met aangename temperatuur, droge voeten, betaalbare energie en schone lucht. Een stad waar iedereen een bijdrage kan leveren door te werken, te leren en samen te leven, kortom: een stad met een duurzame economie.

Stimuleren Dit bekent dat Gemeente Leiden ook bedrijven in Leiden en in de Leidse regio stimuleert om te verduurzamen. Een van de manieren waarop we dat doen, is door duurzaam in te kopen, zoals onlangs voor nieuwe bushokjes. Binnenkort worden in Leiden zo’n 180 bushokjes geplaatst, waarvan de kosten voor het milieu ruim 70% lager zijn dan de standaard milieubelasting. Dat is gelukt doordat Gemeente Leiden de aanbieders heeft gevraagd om de levenscyclusanalyse (LCA) van de voorgestelde bushokjes aan te leveren. De milieueffecten van die LCA werden vertaald naar euro’s. De bedrijven die zich inschreven voor deze tender, konden hiervoor maximaal 20% van de punten scoren (hoe lager de milieu-impact, hoe hoger de score). Dit resulteerde TEKST Martin Hoekstra | ARTIST IMPRESSIE RBL

in creatieve en innovatieve oplossingen. Nog niet eerder werden de milieukosten in een aanbesteding voor bushokjes uitgevraagd. Het resultaat: de nieuwe bushokjes zijn een enorme verbetering voor het milieu en zijn ﬁnancieel interessant voor de gemeente. De bankjes zijn van bamboe, de verlichting dimt ’s avonds, er ligt een zonnepaneel op het dak en voor het transport voor onderhoud wordt gebruik gemaakt van elektrische cargoﬁetsen. De duurzaamheidsdoelstellingen van Gemeente Leiden worden hierdoor zichtbaar in het straatbeeld.

Oproep Met dit voorbeeld heeft de stad ook een bijdrage geleverd aan de verduurzaming en innovatie van een markt die tot op dat moment onbekend was met het inzichtelijk maken van de milieukosten van hun product. En dat wil Gemeente Leiden vaker gaan doen, want zij maken werk van duurzaamheid. Dus heb je een bedrijf of organisatie en wil je graag producten of diensten inzetten voor Gemeente Leiden? Bedenk dan hoe je je bedrijf kunt verduurzamen als je langs een bushokje ﬁetst!

Bedrijven gezocht met ruimte voor een ict leer-werkplek

Martijn van Pelt

Economie071 heeft voor de Leidse regio het initiatief genomen om een ICT Praktijk Academie van start te laten gaan. Het gaat om duaal onderwijs dat beschikbaar komt, naast de reguliere HBO-opleiding ICT van Hogeschool Leiden. Martijn van Pelt, stuurgroeplid Economie071: "Wij willen een verdere ontwikkeling van de digitale agenda in onze regio en de ICT Praktijk Academie past daar uitstekend bij. Inmiddels hebben zich genoeg deelnemers gemeld die willen starten met het leerwerktraject van vier jaar. We nodigen bedrijven in de brede Leidse regio nu van harte uit om leerwerkplekken beschikbaar te stellen." Â De ICT Praktijk Academie combineert werken en leren. Studenten gaan 4 dagen per week als trainee bij een stagebedrijf aan de slag en gaan 1 dag per week naar school voor een periode van 4 jaar. Tijdens die periode zijn zij aan een vast bedrijf verbonden, zodat de inzetbaarheid bij het stagebedrijf maximaal is. Het onderwijs wordt verzorgd door NCOI. Aan het einde van de opleiding krijgen de studenten een volledig HBO-Bachelor diploma, vanuit een geaccrediteerd onderwijsprogramma.

ICT Praktijk Academie Leidse regio van start Voldoende studenten Er zijn nu 12 studenten gestart met de oriĂŤntatiefase. In oktober stromen zijn door naar een 8-weekse bootcamp waar zij de basisbeginselen van ICT leren. Vervolgens vindt plaatsing bij een bedrijf plaats. Om een optimale match te kunnen maken worden bedrijven opgeroepen om aan te sluiten en een stageplaats beschikbaar te stellen.

Leo Demont, directeur Computrain/sector Leo Demont directeur NCOI-IT: "Mensen vooruit helpen in IT en werkend Nederland sterk maken en houden is onze passie. Computrain/NCOI is dan ook trots op dit mooie concept. We hebben aan de wieg gestaan van dit concept en het opleidingsprogramma vormgegeven. De kracht van de aanpak is dat IT echt wordt benut door het toe te passen in de praktijk. Bedrijven en leerlingen gaan hier veel proﬁjt van hebben".

Toegevoegde waarde voor bedrijven Drijvende kracht achter de academie van Gouda en Leiden is oud-wethouder Jan de Laat: "Met de ICT Praktijk Academie willen we bereiken dat er meer degelijk en goed-opgeleide ICT'ers beschikbaar komen, die per direct bij bedrijven aan de slag gaan. Ik ben er namelijk van overtuigd dat het toegevoegde waarde biedt om de opleiding zoveel mogelijk op de wensen uit de praktijk aan te sluiten. Studenten kunnen als trainee snel productief zijn en daarop is het programma vanaf de start ingericht. Door de opleiding in gezamenlijkheid te organiseren wordt het traject ook voor middelgrote organisaties bereikbaar en zal er een sterk lerend ict-netwerk van deelnemende organisaties ontstaan."

Onderwijsopzet De academie gaat de studenten opleiden. Via detachering bij ICT-bedrijven of -afdelingen worden zij ingezet als trainee. De Laat: "Voor het verzorgen van het onderwijs en de studentenbegeleiding zal NCOI als onderwijspartner optreden. Zij beschikken, als TEKST Joke Busschots | OPENINGSFOTO Mike van Bemmelen

gerenommeerde opleidingsorganisatie voor werkende mensen, over de ervaring en kwaliteit om in korte tijd mensen goed en praktijkgericht op te leiden."

Reportage

In 2019 is de ICT Academie gestart in Gouda. Daar zijn bedrijven als Centric, Technolution, Conscia en Wortell enthousiast over de opzet. Met de opgedane ervaring start de academie nu ook in regio Leiden.

Wat wordt verwacht van bedrijven? De Laat: "Wanneer een bedrijf een trainee plaatst, vragen wij om iemand intern aan te wijzen als begeleider. Met hem of haar maken we dan een plan voor de inzet en ontwikkeling van de student en bewaken we de afstemming tussen de opleiding en de praktijk. Daarvoor is er regelmatig contact tussen de opleiding en de student."

De kosten voor het bedrijf De instromende studenten hebben vaak een mbo4-, havo- of vwo-diploma. Het salarisniveau van mensen met die kwaliﬁcatie ligt gemiddeld op 1600 euro bij een fulltime baan. De student is voor het bedrijf 4 dagen per week beschikbaar. Daarom zijn de totale kosten in het eerste jaar per maand voor het bedrijf 1300 euro (dit komt neer op 80%). De volgende jaren wordt dat respectievelijk 1500, 1700 en 1900 euro. Dat bedrag wordt verdeeld tussen een stagevergoeding aan de stagiair (in het eerste jaar 400 euro per maand) en de opleidingskosten (in het eerste jaar 900 euro per maand, verdeeld tussen NCOI en de ICT Praktijk Academie).

Word onderdeel van het leernetwerk! Jan de Laat sluit enthousiast af: "Ik wil bedrijven vragen om deel te nemen en samen met andere bedrijven uit de Jan de Laat regio te proﬁteren van jong en gemotiveerd ict-talent. Met elkaar kunnen we een mooi leernetwerk vormen. Graag maak ik een afspraak om door te praten en de mogelijkheden te verkennen. Neem daarom gerust contact op!"

ICT PRAKTIJK ACADEMIE Dr. J.M. (Jan) de Laat MBA rector info@ictpraktijkacademie.nl 06 - 248 569 69

EEN GOED GEVOEL GEVEN EN KRIJGEN, DAAR GAAT HET OM

Een attentie is altijd een goed idee. Om te geven en te ontvangen. Ook, of misschien wel juist in deze tijden van afstand, een manier om een ander zich bijzonder en dichtbij te laten voelen. Over de wereld achter de onlinebestelknop van een bos bloemen, een lekkere taart, een fruitmand of een duurzaam stuk zeep vertelt Edwin van Arkel van Topgeschenken.nl.

Vooral bekend van Topbloemen.nl “De groei van de onderneming is in geleidelijke stappen gegaan, waardoor het behapbaar en op eigen kracht te doen bleef. Ik zag kansen in online verkoop en in 2005 heb ik Topbloemen.nl opgericht. Door focus op kwaliteit van de bloemen en de service eromheen zijn we uitgegroeid tot marktleider. In 2015 kwam daar door een overname Topgeschenken, Toptaarten en Topfruit bij. Nu hebben we dus vier topmerken onder hetzelfde online dak, daar zijn we uitermate trots op. We richten ons met Topgeschenken voornamelijk op de business-to-business markt, de secretaresse of officemanager kan met één account en een druk op de knop heel makkelijk en overzichtelijk een grote variatie aan bestellingen doen. Een bloemetje voor een jubileum, een fruitmand voor een zieke collega of een taart ter ere van een verjaardag. Je ziet dat in deze tijden van thuiswerken en elkaar minder zien die attentie steeds meer op waarde wordt geschat. En de geefmomenten bij uitstek, Sinterklaas en Kerst, komen er ook aan. De voucher die je bij deze INTO business vindt is wat mij betreft een uitgelezen kans voor een kijkje met korting op onze site.”

Alle zeilen bijzetten in pittige tijden “Als je bij ons een bestelling doet, moet je erop kunnen rekenen dat deze op tijd en goed verzorgd bij je wordt geleverd. En zoals ik al aangaf; daar TEKST My happy writings | FOTO Michel ter Wolbeek

zijn we scherp op en goed in. Toen de lockdown als gevolg van de corona-uitbraak afgekondigd werd, brak er bij ons een enorm hectische periode aan. Het was gewoon vier weken achter elkaar Moederdag, de dag waarop we normaal de jaarlijkse piek in bestellingen hebben. De collega’s van de klantenservice werden steeds witter, onze verpakkingsmaterialen raakten op, onze servicelevels daalden en de toevoer van producten als bloemen was niet meer bestendig of betaalbaar.

Reportage

Samen met zijn broer Robbert vormt Edwin de directie van Topgeschenken Nederland B.V. Edwin is de oprichter en algemeen directeur, Robbert verzorgt de operationele kant van de onderneming. “Ik ben van origine bloemist”, vertelt hij, “maar de ondernemerskant heeft me altijd getrokken, vooral de marketingkant. In 1999 ben ik begonnen en sinds 2015 doen Robbert en ik het samen. Inmiddels hebben we een zeskoppig managementteam en 90 mensen in dienst. Mijn eigen werkzaamheden zijn door de groei uiteraard veranderd. Dat ik zaken moet loslaten of niet zelf kan bepalen matcht niet altijd even goed met mijn perfectionisme en mijn controlerende aard, zeg maar”, glimlacht Edwin. “Maar gelukkig staan daar ook uitdagende taken tegenover en heb ik zeer capabele collega’s.”

‘Dat bloemetje moet er gewoon zijn. De logistiek daarachter is onze zorg’ Dan moet je ﬂexibel en wendbaar zijn, en bereid om het oude los te laten. Ik ben er waanzinnig trots op dat het ons team gelukt is om dat te doen. Ik denk dat het muntje voor ons de goede kant op is gevallen. We hebben ongekende omzetten gedraaid, goed kunnen kijken naar een ﬂexibele schil van werknemers en de gekoesterde groeiambitie in korte tijd kunnen verzilveren. Dat nu vasthouden en uitbouwen is een zeer prettige uitdaging.”

Lokaal en duurzaam bouwen aan de toekomst “Bloemen en taart nemen we af bij aangesloten bloemisten en bakkers. Allemaal lokale MKB ondernemers met liefde en ambacht voor hun vak. Dat heeft als groot voordeel dat je de lijnen kort kunt houden en je serviceniveau hoog. Dat het bijdraagt aan de duurzaamheid van onze onderneming is ook een plus. We werken sowieso bij voorkeur met bloemisten met een Green Florist Label (het keurmerk dat vertelt waar en hoe bloemen geteeld zijn-red.), de ambitie is om dat eind 2021 voor 100% te kunnen doen. Binnenkort worden onze bloemen geleverd in een tasje wat bij het oud papier kan, zelfs de hengsels zijn van papier gemaakt. Met de ontwikkeling ervan zijn we ruim 1,5 jaar bezig geweest. Door de lamineerlaag van het huidige tasje moest deze nog bij het restafval. Gezien onze enorme volumes een mooie stap vooruit en een mooie manier om aan de toekomst te bouwen!” TOPGESCHENKEN.NL 088 - 110 80 50

Businessclub

Leiden

Het totaalconcept van INTO business Leiden bestaat uit het zakelijk kwartaalmagazine en INTO businessclub Leiden. Deze club biedt de leden diverse extra mogelijkheden, zowel online als offline. De kosten bedragen € 295,- ex. btw per jaar. Wat kunt u daar allemaal voor verwachten? •

Toegang tot vier verzorgde netwerkbijeenkomsten per jaar, waarbij de lancering van het magazine centraal staat.

•

Logo en contactgegevens vermelding in het magazine op INTO businessclub Leiden ledenpagina, waarvan de eerste keer extra uitgelicht.

•

Zes keer per jaar de gelegenheid om een persbericht/nieuwsbericht te laten plaatsen op www.intobusiness.nu/leiden

•

Een uitgebreid online bedrijfsproﬁel.

Geïnteresseerd? U kunt zich aanmelden door een mail te sturen naar oscar@intobusiness.nu We heten u van harte welkom bij de INTO businessclub Leiden!

Businessclub

De volgende bedrijven hebben we recentelijk mogen verwelkomen als nieuw clublid: Opgericht in 1991 en nu de toonaangevende circulaire IT-specialisten in Europa. Wij geloven dat IT anders kan worden aangepakt en zien grote kansen in het verminderen van grondstoffen en energiebesparing in het IT-productieproces. We doen er alles aan om ervoor te zorgen dat onze waardevolle grondstoffen worden beschermd en bewaard voor toekomstige generaties. Dit doen we door op verschillende manieren de levenscyclus van producten te verlengen, waarde terug te winnen en nieuwe productie zo lang mogelijk uit te stellen.

Heerema Marine Contractors (HMC) is een wereldwijd toonaangevende maritieme aannemer in de internationale offshore olie- en gas- en hernieuwbare energie-industrie. HMC blinkt uit in het transporteren, installeren en verwijderen van offshore faciliteiten. HMC beheert de volledige supply chain van offshore constructie, van ontwerp tot voltooiing. Het hoofdkantoor is gevestigd in Leiden en onze diensten omvatten engineering, planning, logistiek, projectmanagement en uitvoering van projecten over de hele wereld.

Ons motto is: mĂŠĂŠr dan mbo. Studenten leren bij ons niet alleen een beroep. Ze ontwikkelen zich ook persoonlijk en leren hun eigen weg in de samenleving te vinden. Wij geven studenten de kans om zichzelf vanuit hun passie en interesses te ontwikkelen.

Untitled-1 1

09-07-14 11:52

Zero Emissie Stadsdistributie

Efficiënter en schoner goederenvervoer in de Leidse binnenstad Leiden heeft in 2019 de Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek ondertekend. Samen met bijna 40 andere gemeentes. Daarin is afgesproken om in 2025 een zero-emissie-zone in te voeren voor goederenvervoer. Alleen schone vervoersmiddelen mogen dan nog de binnenstad in. Dat heeft ook gevolgen voor de bedrijfsvoering van ondernemers. Het doel van Zero Emissie Stadslogistiek (ZES) is minder vervoersbewegingen, een schonere lucht en betere bereikbaarheid. Dat is goed voor de leefbaarheid en de economische vitaliteit van de (binnen)stad. En daar heeft iedereen baat bij.

Bijdrage aan een leefbare, duurzame en bereikbare stad Wethouder Ashley North van de gemeente Leiden vindt dat ZES een belangrijke bijdrage levert aan een leefbare, duurzame en bereikbare stad: “Om ervoor te zorgen dat onze historische binnenstad nu en in de toekomst een aantrekkelijke en economisch bloeiende plek blijft, moeten we actie ondernemen. Leiden wordt steeds drukker en de ruimte die we hebben, is schaars. We zien kansen om deze ruimte anders in te delen. Meer plaats voor de ﬁets, voetganger en groen, maar ook voor schonere vervoersvormen. Samen met de ondernemers gaan we de komende jaren op zoek naar oplossingen voor goederenvervoer zoals schone en geluidsarme voertuigen en stadsdistributiepunten.”

ZES inpassen in eigen bedrijfsvoering De komende jaren moet er hard worden gewerkt om de stadslogistiek anders te organiseren: schoner en met minder vervoersbewegingen. De gemeente gaat de voorwaarden scheppen om de zero-emissie-zone te kunnen invoeren. Ondernemers zullen de veranderingen in hun bedrijfsvoering moeten inpassen. Om initiatieven op het gebied van stadsdistributiepunten en schoon goederenvervoer te faciliteren, starten er drie werkgroepen met vertegenwoordigers van ondernemers.

Koplopers nemen initiatief Er is al een aantal goede initiatieven genomen om het goederenvervoer in de binnenstad slimmer, schoner en sneller te organiseren. Voor al deze nieuwe ketenoplossingen geldt dat de nieuwe slimme logistiek efficiënt is en geld bespaart. Een paar voorbeelden: Logi Connekt, onderdeel van Duivenvoorde Transport, heeft in Zoeterwoude vlakbij de A4, een stadsdistributiepunt voor open overslag in gebruik genomen. Daar worden de goederen aangeleverd door grote vrachtwagens, tijdelijk opgeslagen, gebundeld per aﬂeveradres en met schoon (kleinschalig) vervoer naar hun bestemming gebracht. Dat scheelt niet alleen in het aantal vrachtwagens dat de stad in rijdt, maar bespaart ook tijd en geld. Ondernemers hoeven

Reportage

Samen voor een duurzame Samen voor een duurzame en bereikbare stad in 2025 en bereikbare stad in 2025 Zero Emissie Stadsdistributie: schoner, slimmer en efficiënter Zero Emissie Stadsdistributie: schoner, slimmer en efﬁciënter

Tijdspad 2015 Klimaatakkoord van Parijs vereist 95 procent minder uitstoot van CO₂ in 2050. 8 maart 2019 Ondertekening Green Deal Zero Emission Stadslogistiek door gemeente Leiden. Oktober 2020 Ondertekening Intentieverklaring Stedelijke Distributie 071. Uiterlijk 31 december 2020 Besluit gemeenteraad invoering zero-emissiezone.

Schonere lucht Minder vervoersbewegingen

2020-2024 3 werkgroepen bereiden overgang voor met jaarlijkse evaluatie. Werkgebieden zijn: informatie & communicatie, overslagpunten en stimuleringsmaatregelen stadsdistributie.

Betere bereikbaarheid

2021 Landelijke stimuleringsregeling aanschaf elektrische bestelwagens. 2022 Strenger toelatingsregime vrachtwagens (euro VI en hoger). 2024 Ingang prefase zero-emissie zone. 2025 Zero-emissiezone ingesteld: geen vervuilend goederenvervoer meer in de binnenstad van Leiden.

Vervoer over water voor bevoorrading en retourstromen.

Over de snelwegen rijden we in konvooi.

Klussenbussen worden klusbakﬁetsen.

Kleinere elektrische auto’s zorgen voor bevoorrading winkels met aanleveringen van meerdere leveranciers gebundeld.

Infographic Loek Weijts

zelf geen grote voorraden (en dure opslagruimte) aan te houden, maar kunnen op afroep hun orders laten verzamelen en in een keer laten bezorgen. Lessgo (met een stadsdistributiepunt in Alphen) en City Hub, sinds kort gevestigd aan de Rooseveltstraat, werken op dezelfde manier. Een ander -lokaal- initiatief komt van Herendoeza, de ondernemersvereniging van de Heren- en Doezastraat. Die ondernemers hebben met elkaar een bakﬁets aangeschaft om gezamenlijk bestellingen in Leiden te bezorgen.

Stad in én stad uit Ook retourstromen vallen onder goederenvervoer. Een leuk voorbeeld daarvan is het initiatief van Stichting Duurzame Horeca Leiden en omstreken met Inzamelhelden. Zij halen met de bakﬁets reststromen op bij de horeca in de binnenstad. Een initiatief met voordelen voor meerdere partijen. De horeca hoeft het afval niet op te slaan, want de Inzamelhelden komen op afroep. Het afval wordt beter gescheiden en is daardoor minder vervuild, waardoor het meer oplevert. De horeca krijgt dus een betere service en is niet duurder uit. De binnenstad wordt aantrekkelijker, omdat er minder vaak afval op straat staat en omdat het afval wordt TEKST Gemeente Leiden | INFOGRAPHIC Loek Weijts

Cityhubs voor overslag en bundeling leveringen.

opgehaald door schone, geruisloze bakﬁetsen in plaats van grote vuilniswagens.

Ondernemers kunnen zelf meedenken over oplossingen Verschillende koplopers zijn al aan de slag. Ondernemers kunnen daarbij aanhaken. Maar ondernemers kunnen ook zelf oplossingen aandragen over hoe ZES in Leiden het beste ingevuld kan gaan worden. Tenslotte zijn zij degene die hun bedrijfsvoering anders gaan inrichten. Daarom worden er drie werkgroepen opgericht waarin via Centrummanagement Leiden en Ondernemend Leiden ondernemers zitting hebben. De komende vier jaar gaan die werkgroepen de invoering van de zero-emissie-zone voorbereiden. Interesse om aan te haken? Neem dan contact op met je eigen ondernemersvereniging.

VOOR MEER INFORMATIE Mail naar Eveline Botter: e.botter@leiden.nl. Of kijk voor de bestaande initiatieven op: logiconnekt.nl, lessgo.nl, cityhub.nl, herendoeza.nl of inzamelhelden.nl.

Reportage

Basketbalcompetitie van start zonder publiek

Emmanuel Nzekwesi is een van de nieuwe spelers van ZZ Leiden.

‘We willen contractafspraken nakomen’ Voor Zorg en Zekerheid Leiden Basketball begint de competitie, zoals verwacht, op 3 oktober met een uitwedstrijd in Den Helder. Op 28 september werd door de regering afgekondigd dat publiek in elk geval tot en met 18 oktober niet welkom is. “We kunnen de business club grotendeels faciliteren zoals we dat gewend zijn, maar dan moet publiek wel welkom zijn”, stelt Marcel Verburg, voorzitter van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball.

De eerste thuiswedstrijd op 17 oktober tegen Almere Sailors zal zonder publiek gespeeld moeten worden. Of dat besluit daarna wordt teruggedraaid is nog niet te zeggen, al hoopt Verburg natuurlijk van wel. Hij schat in dat er per wedstrijd dan zo’n 550 tot 600 toeschouwers van het basketbal mogen komen genieten, een slordige duizend mensen per wedstrijd minder dan afgelopen seizoen. De betaalde livestream zal een belangrijke

rol gaan spelen om iedereen van het spelletje te laten genieten. Verburg overweegt om in de Home Town Lounge en het restaurant gasten uit te nodigen om de wedstrijd op een groot scherm te volgen. “We vinden het sowieso heel vervelend dat we geen fans in de zaal kunnen ontvangen.” Zodra er weer publiek welkom is, ligt het draaiboek klaar. “Wij kunnen iedereen van de business club

Een jaar geleden lichtte Zorg en Zekerheid de optie om hoofdsponsor van de Leidse basketbalclub te zijn voor het aankomende seizoen 2020-2021, dat op 3 oktober van start gaat. “Het is natuurlijk prachtig om dit seizoen het derde lustrum met dezelfde hoofdsponsor te vieren”, stelt Marcel Verburg. De opkomst van het coronavirus en het daarmee gepaard gaande voortijdige seizoenseinde van de Dutch Basketball League, zorgden voor een moeilijke periode voor Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. Henk Gerla, lid van de Raad van Bestuur van Zorg en Zekerheid, schatte de situatie goed in. Hij belde Verburg op met de vraag of het zou helpen wanneer de zorgverzekeraar nu al zou aangeven om ook in het seizoen 2021-2022 als hoofdsponsor op te treden. “Dat helpt zeker”, geeft Verburg aan. “Het zorgt voor rust en stabiliteit. Dan hebben we in ieder geval weer twee seizoenen om verder te bouwen en te kijken hoe alles zich verder ontwikkelt. Dan hopen we ook dat het coronaverhaal uit de wereld is.” Deze overeenkomst wordt op korte termijn gesloten. Inmiddels heeft ook weer een aantal nieuwe bedrijven een sponsorovereenkomst met ZZ Leiden getekend. Met name in deze onzekere tijden kan een sterke stabiele business club iets extra’s betekenen voor de aangesloten bedrijven en organisaties. Met het aantrekken van de voormalige dames basketbalinternational Fieke Ligthart als commercieel manager zal de commerciële organisatie van ZZ Leiden verder worden uitgebouwd.

TEKST Martin Hoekstra | FOTO Mike van Bemmelen

Programma thuiswedstrijden

Reportage

Hoofdsponsor verlengt met extra seizoen

Het programma voor de reguliere competitie is altijd onder voorbehoud. Check voor het juiste schema altijd de website van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. Alle thuiswedstrijden beginnen om 20.00 uur, uitzonderingen daargelaten.

17 oktober tegen Almere Sailors 31 oktober tegen Heroes Den Bosch 21 november tegen Yoast United Gelderland 5 december tegen Apollo Amsterdam 12 december tegen The Hague Royals

dit seizoen placeren”, geeft Verburg aan. “Niemand krijgt zijn eigen plekje terug.” Tot 48 uur voor aanvang van een thuiswedstrijd kunnen leden van de business club uitzoeken waar ze willen zitten. Alle niet geblokkeerde seats zijn beschikbaar voor de seizoenkaarthouders van afgelopen seizoen of gaan in de vrije verkoop. Zowel in de zaal als in de business club zal iedereen moeten zitten. In het restaurant zijn 24 plaatsen mogelijk. In de lounge komt men uit op 30 zitplaatsen. Allemaal voorzien van een afstand van anderhalve meter tot een andere tafelgenoot. Dat is niet genoeg om de hele business club te kunnen faciliteren. “We moeten daar nog iets voor bedenken”, geeft Verburg aan. “We willen wel iedereen faciliteren, want we hebben ook te maken met sponsorcontracten. Die afspraken moet je wel zien na te komen. Iedereen zal er begrip voor hebben als dat niet helemaal lukt, maar je wilt het wel zoveel mogelijk voor elkaar zien te krijgen.” ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL Boshuizerlaan 1 | 2321 SG Leiden 071 – 572 25 19 commercie@eredivisiebasketballleiden.nl www.eredivisiebasketballleiden.nl

Colofon INTO business Leiden

Thema Winter 2020 Van internationaal naar hyperlokaal Thema Lente 2021

Thema Herfst 2021

Never waste a good crisis Corona 1 jaar verder

Innovatie Het ei van Columbus

Thema Zomer 2021

Thema Winter 2021

Ondernemen is topsport Je staat er mee op en gaat er mee naar bed

Helden Wie is jouw voorbeeld, jouw mentor

UITGEVERIJ ADRES TELEFOON E-MAIL INTERNETADRES UITGEVER HOOFDREDACTIE REDACTIE

EINDREDACTIE FOTOGRAFIE

VORMGEVING VERKOOP DRUK VERSPREIDING ADRESWIJZIGINGEN

INTO business Leiden verschijnt 4x per jaar en wordt gratis verspreid bij alle bedrijven en instellingen binnen Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond, Wassenaar en Roelofarendsveen.

INTO business Leiden A. van Leeuwenhoekweg 36-A5 2408 AN Alphen aan den Rijn 06 - 51 57 78 86 oscar@intobusiness.nu www.intobusiness.nu Oscar Middeldorp (06-51577886) Oscar Middeldorp Dennis Captein, Martin Hoekstra, May-lisa de Laat, Joep Derksen, Marleen Hogendoorn en Mincke Pijpers Martin Hoekstra John Brussel, Michel ter Wolbeek, Buro JP, Oscar van der Wijk, Patricia Nauta, Sandra Zeilstra Mike van Bemmelen en Lavinia Fotograﬁe Sevenwords, Erik Straver Oscar Middeldorp (06-51577886) Damen Drukkers, Werkendam Mail Management International

Andere INTO business regio's Alphen Alkmaar Amstelland De Venen Duin- en Bollenstreek Gouda Haarlem Haarlemmermeer Zoetermeer

Adreswijzigingen kunnen doorgegeven worden via oscar@intobusiness.nu

Dit magazine wordt via een gratis abonnement verzonden aan ondernemers in het MKB, bestuurders van organisaties en (eind-)beslissers bij gemeenten in het verspreidingsgebied. Wilt u ook het magazine ontvangen of liever niet meer? Mail ons op oscar@intobusiness.nu en uw aan- of afmelding wordt verwerkt. Wilt u weten welke gegevens wij van u bewaren in onze administratie? Op onze website www.intobusiness.nu leest u onder ‘over ons’ onze privacyverklaring. COPYRIGHT | Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, ﬁlm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie. INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Column

Proosten met het glas half vol Is het glas halfvol of halﬂeeg? Positiviteit is voor mij de brandstof van mijn leven. Ik krijg oprechte irritaties van negatieve mensen. Natuurlijk kan je stevig balen. Zeker als het gegrond is. Maar het leven gaat door. Je moet door. Ik weet heel goed het verschil tussen opportunisme en positiviteit. Een lastige balans, maar ik zoek graag de grenzen ervan op. Want baat het niet, dan schaadt het niet.

Mijn laatste gevecht dateert inmiddels alweer van begin december 2019 en sindsdien heb ik nog geen zicht op een volgend gevecht. Sportief gezien een kleine ramp en heel netjes gezegd voor mij een flinke inkomstenderving in het door COVID-19 toch al magere 2020. Heel veel financiële verplichtingen zijn het resultaat van beslissingen die je in het verleden hebt genomen. De luxe en financiële zorgeloosheid waarin je, al dan niet ineens, terechtkomt went snel. Maar als het dan even tegenzit, is dat juist een signaal om een tandje bij te zetten om een omgekeerde situatie te voorkomen. Je kunt óf anderen de schuld geven van de ellende en bij iedereen je beklag doen over het onrecht dat je is ’aangedaan’ óf zelf de verantwoordelijkheid nemen voor je eigen succes. Harder werken, nieuwe doelen stellen, creatief zijn en kansen durven pakken vormen mijn ‘secret sauce’. Het houdt me scherp, maar vooral positief. Zonder een concrete datum op een nieuw gevecht stel ik kleinere doelen voor mezelf tijdens mijn fictieve voorbereiding en heb ik de geestelijke vrijheid om wat dieper in te gaan op zakelijke kansen. Momenteel werk ik met FOTO Mirella Sleenhoff

RICO VERHOEVEN

Neem nou mijn huidige situatie bij GLORY, de organisatie waar ik november 2019 nog mijn contract met 3 jaar verlengde. Die maakte onlangs bekend een doorstart te gaan maken na een faillissement. Heel wrang en dubbel. Veel vechters en vooral kleinere leveranciers en daarmee dus ook gezinnen worden hierdoor gedupeerd.

mijn team drie nieuwe zakelijke kansen uit tot ondernemingsplannen. Dus ook met een halfvol glas kan je prima proosten.

Rico Verhoeven (1989) is GLORY wereldkampioen zwaargewicht kickboksen en ondernemer. Hij is sinds 2013 regerend wereldkampioen kickboksen in de zwaargewichtklasse. Hij verdedigde die titel inmiddels 11 keer op rij. Rico heeft twee dochters en een zoon en is naast sportman ook een begenadigd ondernemer.

Al 30 jaar sterk in de regio Een snelle en doeltreffende verkoop of verhuur van uw bedrijfsonroerendgoed kan een hele zorg minder zijn. Van der Kooij Bedrijfsmakelaars helpt u daarbij. Ruim 30 jaar ervaring garandeert u een professionele en betrokken partij met wie u prettig zaken doet. Hier ziet u een greep uit onze portefeuille met zakelijke objecten. Neemt u gerust contact met ons op en laat u informeren over de mogelijkheden. We helpen u graag verder.

KOOP/HUUR

TE KOOP

TE HUUR

Lijnbaan 3N, Leiderdorp

Willem Dreeslaan 237, Zoetermeer

Rooseveltstraat 35A, Leiden

Koop € 260.000,- k.k. Huur € 1.800,- per maand ex. BTW.

Koopprijs € 169.000,- k.k.

Huurprijs € 1.800,- per maand ex. BTW

TE HUUR

Madame Curiestraat 24A, Sassenheim

Haarlemmerstraat 181, Leiden

Rhijngeesterstraatweg 40F, Oegstgeest

Huurprijs € 1.500,- per maand ex. BTW

Huurprijs € 3.750,- per maand ex. BTW

Huurprijs € 1.050,- per maand ex. BTW

TE KOOP

TE HUUR

Singel 55, Den Haag

Hoge Rijndijk 68-70, Leiden

Brigantijnlaan 325, Den Haag

Koopprijs € 1.990.000,- V.O.N. ex. BTW

Huurprijs € 6.500,- per maand ex. BTW

Huurprijs € 145,- per m2 per jaar ex. BTW en servicekosten

Rijnsburgerweg 159, Leiden • info@vanderkooijmakelaars.nl • www.vanderkooijmakelaars.nl