INTO business Leiden Herfst 2023 by INTO business

Het beste van twee generaties Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs

Leiden

Duurzaamheid | Herfst 2023

NOG ENKELE UNITS BESCHIKBAAR ZOETERWOUDE

BOUW REEDS GESTART

VANAF € 274.500,- VON EXCL. BTW

Op de absolute zichtlocatie op de hoek van de Industrieweg en de Produktieweg op bedrijventerrein ‘De Grote Polder’ te Zoeterwoude realiseren wij een nieuw complex met 25 bedrijfsunits. De locatie is via de A4 en de N11 uitstekend bereikbaar, tevens met het openbaar vervoer. Er is royale parkeergelegenheid voor de deur. Neem contact op voor het project in Zoeterwoude met: Basis Bedrijfshuisvesting Leiden 071 - 523 32 77 | leiden@basis.nl

Ontwikkeling 071 - 522 72 25 info@joenit.nl

OPSLAG, WERKPLEK OF INVESTERING

Joenit.nl, hét concept van Jobo de Bouwers, bestaat uit bedrijfsunits. Een interessante optie voor particulieren, ondernemers en beleggers

ROELOFARENDSVEEN

START BOUW NOVEMBER 2023

VANAF € 244.500,- VON EXCL. BTW

Op een zichtlocatie langs de Rijksweg A4 op bedrijventerrein ‘De Lasso’ te Roelofarendsveen zal een aansprekend nieuwbouwcomplex gerealiseerd worden met 24 bedrijfsunits. De locatie is via de A4 uitstekend bereikbaar, net als via het openbaar vervoer. Er is royale parkeergelegenheid voor de deur. Realisatie : 071 - 522 72 25 info@jobodebouwers.nl

Neem contact op voor het project in Roelofarendsveen met: Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij 071 - 305 02 00 | leiden@barnhoornbedrijfsmakelaardij.nl

26 & 27 OKTOBER

24 UUR VOOR ISSORIA Wil je met jouw collega’s een nieuwe challenge aangaan, de teamspirit versterken en tegelijkertijd het goede doel ondersteunen? Loop met ons mee tĳdens ons nieuwe evenement op 26 en 27 oktober 2023! Langs de route – dat je langs de highlights van Leiden brengt – wordt gezorgd voor eten en drinken, zodat je energie hoog blĳft. Bovendien kun je onderweg genieten van entertainment dat je motivatie op peil houdt. Wĳ bieden sponsorpakketten aan vanaf € 50,- € 2500,-.

WANDEL MET ONS MEE

“EEN WANDELEVENEMENT DAT ZIJN WEERGA NIET KENT”

TROTSE PARTNERS:

BMW i5 SEDAN. DE EERSTE BMW I5. 100% ELEKTRISCH. NU TE BESTELLEN VIA DUSSELDORP BMW. sinds 1959

Dusseldorp BMW Den Haag Donau 38-40 tel. 070 301 7170 www.dusseldorpbmw.nl

EEN GREEP UIT ONS AANBOD

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR KATWIJK

Ambachtsweg 20a

TE HUUR KATWIJK

Ambachtsweg 24

Emmaplein 1

Ca. 290m² winkelruimte

Ca. 850 m2 kantoorruimte

Vanaf ca. 80 m2 tot en met ca. 647 m2 winkelruimte

bedrijventerrein ’t Heen mogelijk om ca. 230 m² extra opslag-/bedrijfsruimte te huren frontbreedte: ca. 30 meter geheel op de begane grond gelegen vrij parkeren in de directe omgeving goed bereikbaar

gelegen op zichtlocatie bedrijventerrein ‘t Heen beschikbaar vanaf ca. 25 m2 ‘’turn-key’’ opleveringsniveau per direct beschikbaar voldoende parkeerplaatsen op eigen terrein

diverse winkelunits A1 locatie in het hart van het kernwinkelgebied per direct beschikbaar. nabij de boulevard goed bereikbaar

Huurprijs: Vanaf € 70,-- per m2 per jaar.

Huurprijs: € 300,-- per m² per jaar.

TE KOOP KATWIJK

TE HUUR LEIDEN

Huurprijs: € 41.500,-- per jaar.

TE HUUR KATWIJK Katwijkerbroek 51

Lageweg 51 – 53

Breestraat 113

Ca. 2.635 m2 bedrijfsruimte

Ca. 5.581 m2 bedrijfsruimte

Ca. 228 m2 winkelruimte

bedrijventerrein ‘Katwijkerbroek’ goede bereikbaarheid inclusief kantoorruimte verhard en afsluitbaar buitenterrein van ca. 4.950 m² 5 elektrisch bedienbare overheaddeuren vrije hoogte 6 meter

goede bereikbaarheid oplevering in huidige staat gelegen op bedrijventerrein ’t Heen goede parkeerfaciliteiten representatief opleveringsniveau aanvaarding in overleg

unieke en monumentale commerciële ruimte inclusief ca. 42 m² souterrain A1 locatie ca. 8 meter frontbreedte hoogwaardige staat nabij The Sting, Bever Zwerfsport en Ekoplaza

Huurprijs: € 260.000,-- per jaar.

Koopsom: € 4.975.000,-- k.k.

Huurprijs: € 57.500,-- per jaar.

TE KOOP LEIDEN

TE HUUR VOORSCHOTEN

TE HUUR ZOETERWOUDE

Rooseveltstraat 18t

Schoolstraat 110

Industrieweg 24

Ca. 220 m2 bedrijfsruimte

Ca. 75 m2 winkelruimte

Ca. 3.000 m2 kantoorruimte

bedrijfsverzamelgebouw ‘De Fortuin’ drie eigen parkeerplaatsen achterzijde van het object grenst aan het water. nabij McDonald’s, Sligro, Huurmaat inclusief kantoorruimte vrije hoogte 3,5 meter

Koopsom: € 480.000,-- k.k.

kernwinkelgebied van Voorschoten. courante maatvoering ruime frontbreedte. geschikt als detailhandel, dienstverlening en-/of kantoorruimte vrij parkeren nabij Hema, Kruidvat en Gall & Gall Huurprijs: € 1.950,-- per maand.

representatieve en ‘turn key’ kantoorruimte bedrijventerrein ‘Grote Polder’ uitstekende bereikbaarheid deelverhuur is bespreekbaar scherpe prijs-/kwaliteitverhouding voldoende parkeerplaatsen op eigen terrein

Huurprijs: € 75,-- per m² per jaar.

EEN GREEP UIT ONZE TRANSACTIES

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR LEIDEN

Flevoweg 31

Kenauweg 31

KO VE NI RH NK U Ca. 3.050 m2 bedrijfsruimte LI UR JK hoogwaardige D representatieve, moderne, E AA en multifunctionele bedrijfsruimte P bedrijventerrein ‘Merenwijk’ O N S : nabij Gamma en Technische UnieT NL beschikt over 10 eigen parkeerplaatsen goede bereikbaarheid nabij Gamma en Warmteservice

TE HUUR LEIDEN Schuttersveld 9

VE V NE ER M HU A U + kantoor Ca. 2.025 m2 bedrijfsruimte RE RD goede bereikbaarheid S TA AA ruim buitenterrein + overkapping UR N inclusief ca. 370 m2 kantoorruimte bedrijventerrein Stevenshof AT : goede vrije hoogte IE voldoende parkeerplaatsen

en camerabewaking aanwezig energielabel A

Huurprijs: n.o.t.k.

Huurprijs: € 175,-- per m² per jaar

TE HUUR NOORDWIJKERHOUT

TE HUUR RIJNSBURG

VE R 2 HU H Ca. 800 m2 kantoorruimte UU UR D RDkantoorruimte hoogwaardige en moderne kantoorgebouw “Leiden Centraal ERAKantoren” A inpandige parkeergarage S N: glasvezel, automatische kentekenregistratie

Huurprijs € 225.000,-- per jaar.

TE HUUR NOORDWIJK Kapteynstraat 1

PI V EN ER ZA HU Ca. 600 m2 kantoorruimte CO UR energielabel A N D goede bereikbaarheid SU A voldoende eigen parkeerplaatsen LT AN representatieve uitstraling IN : gelegen op Space Business Park G ‘‘turn key ‘‘oplevering B. V.

Gieterij 28

RH SA UU Ca. 2.135 m2 bedrijfsruimte NT R22Dparkeerplaatsen verhard buitenterrein met IN A gunstige prijs-/kwaliteitverhouding. T AN inclusief kantoorruimte : bedrijventerrein ‘Gravendam’

goede bereikbaarheid

Huurprijs € 99.500,-- per jaar.

Huurprijs: n.o.t.k.

TE HUUR RIJSWIJK TE KOOP Limpergstraat 6

De Roysloot 7

BM V S ERH PO U Ca. 915 m2 bedrijfsruimte ED UR goede bereikbaarheid E RCD A bedrijventerrein ‘Klei-Oost’ OA AN eigen afsluitbaar terrein vrije hoogte 8 meter TI : ruim perceel van 1.990 m². N elektrisch bedienbare overheaddeur G Huurprijs € 80.000,-- per jaar.

TE HUUR ROELOFARENDSVEEN

TE HUUR ZOETERWOUDE

Conservenweg 126

Industrieweg 36a

RK O & CH SM T AR AA T W N: Ca. 2.030 m2 multifunctioneel bedrijfspand AT PHO C courante maatvoering H N B A E-F bedrijventerrein ‘Plaspoelpolder’ ND AC uitstekend bereikbaar EN TO beschikt over 14 eigen parkeerplaatsen .N RY. zeer representatief L NL goede bereikbaarheid Koopsom € 1.850.000,-- k.k. Huurprijs € 175.000,-- per jaar.

VE RE RH Ca. 1.215 m2 bedrijfsruimte NT UU RD goede bereikbaarheid4 C 12 parkeerplaatsen R AA nabij: Tulpen.nl, Heembouw,EJWA Beheer W N: en EFM Machinery

langs Rijksweg A4 inclusief kantoorruimte vrije hoogte 8 meter

Huurprijs € 99.500,-- per jaar.

R LUHU FR UR D incl. ca. 280 m² ‘turn key’ A kantoorruimte 5 parkeerplaatsen B. AA V.Houtwerf nabij: onder andere Heineken, N: en Zandbergen Ca. 830 m2 bedrijfsruimte

goede bereikbaarheid gunstige prijs-/kwaliteit verhouding vrije hoogte 2,5 – 6,5 meter Huurprijs € 55.000,-- per jaar.

Inhoud Coverstory 10

Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs

Columns 17

Ramses Braakman

Thijs Hemmes

Floris van Galen

Jesse Blonk

André Kuipers

Ron en Derek van der Kooij

Richard Mieremet en Sander Klinkhamer

Meike Kolthof

Annemieke Bos

Reportages en interviews 18

Van Diemen Sloopwerken

Podcast ‘De economie van morgen’

Gemeente Leiden

Svea Finans

Van Dorp

Koers Leiden

Wolfslag

Heerema Marine Contractors

Leds Light the World

Grant Thornton

Dekker Warmond

Jobo de Bouwers

HEDIN Automotive Volvo

Autoschade Van Veen

Grant Thornton

Interview wethouder Ashley North

Handelsbanken Leiden

PKF Wallast

Leiden International Centre

Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

En verder 14

Themaverhaal

Feiten en Cijfers

INTO businessclub Leiden

Colofon

Editorial Het verbindende element

Hans van Veen

Ashley North

Gelte Olijve

Leiden International Centre

Ik worstel met het fenomeen duurzaamheid. Wanneer ben ik nu duurzaam bezig? Ik speur het internet af en lees over verantwoord omgaan met afval, het reduceren van stikstofuitstoot en gasloos ondernemen. Elektrisch rijden, warmtepompen, zonnepanelen, allemaal goed. Ook ik doe die investeringen. Maar is dat toereikend om mezelf duurzaam te mogen noemen? Nee. De duurzaamheidsprincipes richten zich niet alleen op het milieu en het behoud van onze planeet. De deﬁnitie omvat iets wat ik minstens zo belangrijk vind: de omgang met elkaar. Zijn we daar slecht in? Ondernemers in het algemeen niet. Zij beseffen dat duidelijkheid en een vriendelijk woord heel goed hand in hand gaan. We leven in Nederland met inmiddels bijna 17,5 miljoen mensen. Een landje dat wars is van autoriteit en betutteling. Maar helderheid, de juiste toon en een goed voorbeeld doen hier goed volgen. Doe er een complimentje bij en je zult zien dat het goede in een stroomversnelling komt. Deze herfstuitgave blinkt uit in duurzame ondernemers. Zaken zijn zaken, maar deze zakenlieden zijn bovenal mens, partner, opvoeder, vriend en werkgever. Alle vooroordelen ten spijt, ondernemers vind ik bovengemiddeld inspirerend en warm. Los van hun milieu-initiatieven zijn zij in het algemeen meesters in verbinden. Elkaar wat gunnen. Zeggenschap, kennis en verantwoordelijkheid delen. En ondertussen met een schuin oog kijken naar de buurman links en de werknemer rechts. Gaat het goed met hen? Ja? Gelukkig. Nee? Kan ik soms helpen? Ja, onze planeet is onze toekomst. Echter, de essentie van duurzaamheid bestaat voor mij uit het verbindende element. We moeten het namelijk samen doen. Oscar Middeldorp Ondernemersplatform INTO business Leiden

Derek en Ron van der Kooij

Twintig jaar Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs

HET BESTE VAN TWEE GENERATIES

Al 40 jaar beweegt Ron van der Kooij zich in de wereld van commercieel onroerend goed. Nu is het tijd om naar de toekomst te kijken. Zijn zoon Derek zal binnenkort als partner toetreden om Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs straks voort te zetten.

In de afgelopen jaren heeft Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs een aantal fases doorlopen. “Ik merk dat we veel meer van makelaar naar adviseur zijn gegaan om allerlei bedrijven en organisaties te begeleiden om naar (nieuwe) huisvesting uit te kijken.”

Nieuwe generatie Toen Derek in juni 2019 het bedrijf in kwam, hebben ze daar goede gesprekken over gehad. “Ik vind, naast vakkennis, dat een netwerk heel belangrijk is”, geeft Ron aan. Derek is van de nieuwe generatie en die richt zijn aandacht veel meer op de zichtbaarheid en professionele uitstraling van

het bedrijf. “Natuurlijk begint het bij vakkennis, maar Ron is een merk van zichzelf. Als we dat even buiten beschouwing laten en ons puur op richten op de zichtbaarheid van het bedrijf, ondernemers moeten ons wel kunnen vinden. Na een paar jaar hebben we elkaar daarin wel gevonden. Het moet echt in een hybride vorm zijn.” In het begin moest Derek wennen aan het commercieel onroerend goed. “Na vijf jaar ervaring te hebben opgedaan in de woningmarkt, dacht ik: dat doe ik wel even. Maar het commercieel onroerend goed is compleet verschillend. Nu vind ik het zoveel dynamischer en is het vaak complexer door de weten regelgeving. De omschakeling was daardoor een stuk groter dan gedacht.”

Coverstory

Professionaliseren Doordat Derek al een aantal jaar in de woningmarkt had gewerkt, viel het hem wel op dat er nog veel terrein te winnen was voor Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs. “Een van de grote verschillen ten opzichte van de woningmarkt was de vastgoedpresentatie. Standaard wordt een woning voorzien van een professionele vastgoedpresentatie door naast de foto’s ook plattegronden, een video en 360 graden foto’s toe te voegen. In het commercieel onroerend goed was dit aanzienlijk minder. Sterker nog, vaak zag je zelfs de makelaar in de reﬂectie van de ramen staan die de foto’s stond te maken. Gelukkig is dat al stukken verbeterd. We leven vandaag de dag in een ontzettend visuele wereld, waarbij alles er verzorgd

Ron van der Kooij Ron van der Kooij houdt zich al vanaf 1981 bezig met commercieel onroerend goed. Hij herinnert zich nog goed dat hij in 1986 voor zijn toenmalige werkgever Infotheek op zoek was naar een locatie voor een nieuw pand. Dat werd gevonden in het huidige Leiden Bio Science Park (Steenis gebouw). “Regionale bedrijven gingen zich daar vestigen”, vertelt Ron. “Wij ontwikkelden toen het tweede gebouw daar. Nu zitten er allemaal internationale bedrijven en is het Bio Science Park enorm gegroeid.” In 2003 besloot Ron om voor zichzelf te beginnen. Hij werkte toen nog als kantoordirecteur in een grote organisatie (Kamerbeek-Meeùs). “In dat soort organisaties voel je je net de vestigingsmanager van een supermarkt. Je hebt geen enkele invloed op het beleid.” Na een korte samenwerking met een andere bedrijfsmakelaar hangt per 1 januari 2013 weer zijn eigen naam aan de gevel en sinds 2017 is Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs gevestigd aan de Rijnsburgerweg in Leiden.

en professioneel uit moet zien om de juiste indruk te creëren. We besteden meer aandacht aan de online mediaplatformen. Waar social media ooit, naar mijn mening, is begonnen en was bedoeld voor mensen die hun leven wilden delen met vrienden en familie, zie je nu dat ondernemingen de platformen gebruiken voor de zichtbaarheid en verkoop van hun producten of diensten.’’ Vroeger waren er veel meer bezichtigingen, heeft Ron ervaren. “Je was de hele dag aan het rijden. Men wilde het gebouw voelen en proeven. Dat kun je nu aan de voorkant doen door de juiste presentatie. Ze gaan veel gerichter bezichtigen, want mensen hebben vooraf al een veel beter beeld en gevoel.”

Uitdagingen Er liggen grote uitdagingen in het verschiet. Er moet immers ruimte gemaakt worden voor de enorme behoefte aan woningen. “Maar om wat nu bedrijfsmatig is, te transformeren naar wonen, kan alleen als je een alternatief kunt bieden waar die bedrijven dan naartoe moeten”, geeft Ron aan. “Dat stopt niet bij een gemeentegrens. Er zou een regionale ontwikkelingsmaatschappij moeten komen, die alles goed in beeld brengt en aangeeft waar mogelijkheden zijn. Kansen liggen er in meervoudig grondgebruik, herontwikkelingen van Brown Field locaties gebaseerd op de nieuwe vraag vanuit de markt.”

Oostvlietpolder Op de website van de provincie Zuid-Holland staan maar weinig aankondigingen van nieuw te realiseren bedrijventerreinen. “Misschien moet de emotie over de Oostvlietpolder een keer zakken”, meent Ron. “Zeker als de Europaweg straks aangepast wordt en de RijnlandRoute geopend is en als er cityhubs aan de rand van de stad moeten komen, zou dit een ideale plek zijn. Wat zou er mooier zijn dan daar een overslagpunt te maken voor bedrijven en dat van daaruit het centrum wordt beleverd met elektrische wagens? Je zal met de Oostvlietpolder een stukje kwaliteit moeten inleveren, maar daar krijg je op andere locaties veel voor terug.”

Beschikbaarheid elektriciteit Een ander probleem wat momenteel speelt, is de beschikbaarheid van elektriciteit. “Wij

Coverstory

Derek van der Kooij

'Het is een markt waarin we scherp moeten blijven bij de economische ontwikkelingen, zowel nationaal als internationaal' hebben 15 businessunits aan de Wasbeekerlaan in Sassenheim klaar staan voor oplevering, maar het gaat nog wel enige tijd duren eer Liander zover is dat daar aansluitingen kunnen komen. Ik heb een bedrijf begeleid met de aanhuur van een nieuw bedrijfspand. In Alphen aan den Rijn hadden we een geschikt pand gevonden, maar het zou nog anderhalf tot twee jaar duren voordat Stedin daar de meterkast kon verzwaren op het net. Dat bedrijf gaat nu naar Zoetermeer. Dat zijn wel 30 tot 40 arbeidsplaatsen die uit de Leidse regio verdwijnen.”

Huidige markt “De coronaperiode ligt achter ons, maar de effecten zijn nog altijd goed zichtbaar”, aldus Derek. “Door de versnelde toename van hybride werken is de kantorenmarkt rustiger geworden. Beslissingen voor huur of koop worden uitgesteld, wat kan worden geweten aan de aanzienlijk gestegen rentetarieven en de hoge energiekosten. Ook in de winkelstraten zijn de effecten goed zichtbaar. We lezen momenteel dagelijks over TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Eind 2015 is Derek aan de slag gegaan bij Proper Makelaardij. Na 3,5 jaar ervaring op te hebben gedaan, werd hij benaderd door De Leeuw om aan de slag te gaan bij de verkoop van nieuwbouwprojecten. Daar heeft hij maar een jaar gezeten. ‘’Projecten worden op de lange baan geschoven. Dat had voornamelijk te maken met de stikstofproblematiek. Daarnaast waren de verkoopgesprekken vaak soortgelijk. In een korte periode heb ik daar weer veel geleerd, maar ik zag mijzelf op de lange termijn daar niet gelukkig worden. Op pad gaan, bezichtigen, sparren met particulieren of ondernemers op locatie, daar word ik gelukkig van. Zodoende hebben we daar een punt achter gezet.” Vlak voor het uitbreken van corona in Nederland, sloot Derek zich aan bij het makelaarsbedrijf van zijn vader.

grote winkelketens die aan het faillissement staan of inmiddels failliet zijn verklaard. Het is een markt waarin we scherp moeten blijven bij de economische ontwikkelingen, zowel nationaal als internationaal.”

Afbouwen Wanneer Ron zo ver is dat hij zijn kantoor los kan laten, weet hij niet. “Ik houd van mijn vak. Het is een vak dat inhoud heeft en waarbij je met mensen te maken hebt. Ik heb voldoende hobby’s en dat ik in de toekomst wat zal afbouwen, dat zal best gewenning met zich meebrengen.” VAN DER KOOIJ MAKELAARS & VASTGOEDADVISEURS Rijnsburgerweg 159 2334 BP Leiden 071 – 760 00 50 info@vanderkooijmakelaars.nl www.vanderkooijmakelaars.nl

Hooguit een druppel op een gloeiende plaat

Wie niet duurzaam is, loopt opdrachten mis en dreigt buiten de boot te vallen. Dus betaal je je blauw aan elektrische (vracht)wagens, gooi je je dak vol zonnepanelen en natuurlijk ben je van het gas af (of ga je dat met gezwinde spoed regelen). Echter, wie goed inzoomt, komt tot de ontdekking dat we gemiddeld genomen helemaal niet zo duurzaam zijn. Sterker, wat we aan duurzaamheid doen, is hooguit een druppel op een gloeiende plaat.

Om een voorbeeld te geven, ik woonde ooit een presentatie bij van onze columnist, astronaut André Kuipers. Vanuit het heelal had hij een foto gemaakt van de aarde. Omdat het aan die kant van de aarde nacht was, zag je op de foto miljarden lichtjes, waarvan naar schatting nog geen 4 procent uit duurzame verlichting bestond. Dat was 12 jaar geleden, nu zou dat percentage de 5 net aantikken. Waarmee ik maar wil zeggen, nogmaals, dat we met elkaar nog een hele lange weg te gaan hebben. Dus duurzaam zijn? Dat staat bij ons nog in de kinderschoenen.

Zinloos klimaatakkoord Een duurzaamheidsversnelling laat op zich wachten. Dat komt omdat niemand weet waar we naartoe moeten. Er is geen duurzaamheidsgids die ons richting geeft. We kunnen nog honderd klimaatakkoorden tekenen, zolang we niet weten hoe we die klimaatdoelen moeten halen, is elk akkoord zinloos. En dus blijven we hangen in geijkte zaken, waarvan we denken dat die milieuontlastend en/of goed voor ons imago zijn: een zonnepaneeltje hier en een elektrische auto daar. De meeste gemeenten uit het gebied van INTO business hebben 2050 als ijkpunt bepaald; dan willen ze in elk huishouden of bedrijf nul op de meter hebben. Een prachtig streven, maar ik durf te stellen dat niet één dit doel in dat jaar gaat halen. In de verste verte niet. Het ontbreekt de colleges van burgemeester en wethouders aan kennis en vanuit Den Haag komen ook maar

mondjesmaat ideeën, laat staan oplossingen. Duurzaam zijn is in beginsel een kwestie van keuzes maken. Kies voor elektriciteit, kies voor waterstof, wat dan ook, maar kies! En dat is toch echt een taak voor regeringen, net als het maken van een klimaatvisie.

Duurzaamheid

Hoe duurzaam we zijn?

Het is telkens een gok Het bedrijfsleven twijfelt. Wat is wijsheid? Automobielfabrieken investeren zich suf. Maar het is telkens een gok. Want wie zegt hen dat we straks, als de investeringen zich eindelijk terugverdienen, toch niet beter op zonne-energie kunnen rijden? In ons land is de infrastructuur voor elektrische auto’s redelijk op orde, in de meeste andere landen kennen ze het fenomeen laadpaal helemaal niet. Mijn vrouw en ik runnen thuis in Nieuwkoop een bed & breakfast. We krijgen gasten uit allerlei landen. Laatst een Roemeens echtpaar. Nee, zelfs sporadisch komen ze in hun land geen oplaadplaatsen tegen. En dat echtpaar uit Dubai moest zelfs een beetje lachen om onze duurzaamheidsdrang: “Separating waste? We have a desert. Put sand over it and nobody sees it anymore.” De Israëliërs: “Laadpalen, kun je daarmee schieten?”

Energieloket Toch heb ik bewondering voor alle inspanningen die tal van gemeenten steken in duurzaamheid. De gemeente Haarlem schrijft social return on investment met hoofdletters, Haarlemmermeer is dagelijks in gesprek met Schiphol om de luchtvaartindustrie schoner te maken, Zoetermeer heeft een geweldig functionerend energieloket en zowel Gouda, Leiden, Alkmaar als Amstelveen

Al onze duurzame drift ten spijt Dennis Captein (53) is oprichter van INTO business en schrijft voor elke uitgave het themaverhaal. Dit keer gaat dat over duurzaamheid. Ondanks al onze inspanningen zet onze duurzame drift nog nauwelijks zoden aan de dijk.

TEKST Dennis Captein | FOTO'S Julia Captein

Duurzaamheid

zijn bovengemiddeld vindingrijk en doortastend op dit gebied. Alphen, Zaandam, Hoorn, De Ronde Venen en veel kustgemeenten zie ik worstelen, maar ook daar beginnen mooie duurzame initiatieven vorm te krijgen. Duurzaamheid staat voor mensen, aarde, welvaart, vrede en partners. Nederland scoort aardig op 4 van de 5 punten. De aarde ontlasten we daarentegen veel te weinig. Natuurlijk roepen we steeds vaker en luider dat we de aarde moeten koesteren, maar die mindsetverandering is nog lang niet in alle geledingen gaande.

Extinction Rebellion Gelukkig hebben we Extinction Rebellion, die ons daar op wijst en stelt dat honderden jaren van uitbuiting en vernietiging ons naar de afgrond hebben gebracht. Eerlijk, de pagina Feiten & Cijfers, elders in dit magazine, liegt niet en dus heeft deze organisatie zeker een punt. Maar de manier waarop ze hiervoor aandacht vragen, is niet mijn manier en de mensen achter Extinction Rebellion zijn niet mijn mensen. Het is té fanatiek, té extreem en soms té gevaarlijk. Daarnaast is deze groepering nauwelijks constructief. In Extinction Rebellion zit te weinig intellect en is te weinig oog voor de vele duurzame initiatieven die kansrijk zijn. Neem ons eigen boeren, die zijn verrassend inventief. Zo ken ik bijvoorbeeld een veehouder uit Alphen aan den Rijn die biogas maakt van mest en daarmee een klein dorpje kan verwarmen. Voor zijn plan heeft hij de gemeente nodig, maar die geeft niet thuis.

Doodgeschoten Ook andere ondernemers verduurzamen zich rot. Sloopbedrijven als Vlasman Betonbewerkingsen Slooptechnieken (Alphen), C.A. de Groot (Alkmaar), Break-Down Sloopsupport (Westzaan) en Kik Sloopwerken (Lisse) hebben het fenomeen recycling haast uitgevonden en zelfs tot kunst verheven. En geloof me als ik zeg dat dit niet iets is van de laatste tien jaar, want onze sloopbedrijven doen dat al decennialang. Net als bedrijven in andere sectoren. Zoals Curbing Holland uit Sassenheim, die met nauwelijks emissie-uitstoot beton maakt en op andere fronten ook koploper is als het gaat om duurzaamheid (transport e.a.).

Ongeveer dertig jaar geleden interviewde ik eens een man die diesel wist te maken uit GFT. Hij had in zijn loods een gigantische stinkende groene berg. Hij was trots op zijn uitvinding, waar hij jaren aan gesleuteld had. Een jaar na dat interview, begin negentiger jaren, werd hij doodgeschoten. De politie vermoedde dat iemand uit de oliesector verantwoordelijk was voor de liquidatie, maar een dader werd nooit gevonden. Er was niemand die verder wilde of kon werken aan zijn innovatie, waardoor ook die een stille dood stierf.

Overheden kunnen veel van ons bedrijfsleven leren

Ik ken ondernemers uit Alkmaar, Wormerveer en Hoorn die er halverwege de nieuwbouw van hun bedrijfspand achter kwamen dat ze geen energiecontract krijgen. Netcongestie is een steeds groter wordend ding. Het stroomnet zit vol en moet eerst uitgebreid worden om (nieuwe) bedrijfsgebouwen van energie te kunnen voorzien. Het probleem is dat die uitbreiding ingrijpend is en jaren gaat duren. Dus losten deze bedrijven zelf hun energieprobleem op met aggregaten op zonnepanelen en een beetje schone diesel die de stroom opwekt.

Laat je inspireren Wat ik maar zeggen wil, er wordt volop duurzaam geëxperimenteerd onder het motto ‘Kanniet ligt op het kerkhof en Wilniet ligt ernaast.’ INTO business publiceert in elk magazine over inventieve bedrijven die zeer succesvolle duurzame uitvindingen doen. Overheden moeten vaker een kijkje nemen in de keuken van hun eigen bedrijven. Dan zullen ze zich verbazen. En nee, dat doen bedrijven niet voor het geld. Dat doen ze omdat ze passievolle ondernemers zijn. Kijk en luister, dan zul je zien dat de mogelijkheden en ideeën grenzeloos zijn. Laat je leiden door ons bedrijfsleven en stippel op basis van hetgeen je ziet en hoort vervolgens een duurzame koers uit. Met andere woorden, laat je inspireren en schrijf dan je duurzaamheidsgids. En misschien, heel misschien, is 2050 dan toch wel haalbaar.

Column

Doe je niet mooier voor dan je bent

Als het gaat om duurzaamheid, is het als individu met de beste bedoelingen onmogelijk om consequent te zijn. Zelfs diehard klimaatactivisten boeken wel eens een vlucht of pakken de auto om ergens te gaan demonstreren. Grote problemen zoals klimaatverandering kunnen dan ook helemaal niet op individueel niveau worden opgelost. Daar is een eenduidige, internationale (politieke) aanpak voor nodig. Zolang die er niet is, moeten we accepteren dat iedereen het op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo doet. Mensen zijn niet perfect en niemand is heilig. Laten we daarom elkaar niet steeds de maat nemen. Ik ben zelf ook niet bepaald consequent. Wel is ons bedrijfspand in Valkenburg volledig circulair verbouwd met gerecyclede materialen, wekken we zelf energie op met zonnepanelen, maken we gebruik van aardwarmte en -koelte en warmtepompen. Maar tegelijkertijd rijd ik nog in een dieselauto en boek ik jaarlijks meerdere vluchten voor werk, basketbal en vakantie. Je zou zo maar kunnen denken dat ik een klimaatontkenner ben? Dacht het niet. Wil degene opstaan die zich in alles consequent gedraagt? Ik ken ze in ieder geval niet. Wel zijn er genoeg hypocrieten die mooie sier maken met greenwashing. Ook veel merken maken zich daar nog steeds schuldig aan. Ruim de helft van de consumenten heeft meer vertrouwen in een merk als het laat zien dat het een positieve maatschappelijke impact maakt. Maar dan moet de communicatie daarover wel geloofwaardig zijn. En dat is volgens 52% van de consumenten niet het geval. Ook vinden zeven van de tien consumenten dat bedrijven hun producten vaak duurzamer laten lijken dan ze daadwerkelijk zijn. FOTO BNXT League

RAMSES BRAAKMAN

Samen inconsequent op weg naar duurzaam!

Over de duurzaamheid van je merk communiceren blijkt dus lastig. Als bedrijf ben je onderdeel van de maatschappij en dat wekt verwachtingen. Als je niets doet, wordt dat afgestraft, maar je moet geen karmapunten verwachten voor goed gedrag. Daar komt bij dat het balanceren is op het slappe koord. Van merken wordt toch snel gedacht dat het hen toch alleen om winst maken gaat. Je moet dus een duidelijk plan hebben, bewijsvoering en transparant durven zijn. De boodschap moet ook niet te hypocriet overkomen bij de massa.

Ramses Braakman is eigenaar van Hart Voor De Zaak.

Zero-emissie gaat Van Diemen Sloopwerken een hoop problemen bezorgen Richard Mieremet en Sander Klinkhamer

'HOE GAAN WE STRAKS NOG DE STAD IN?' Dat er zero-emissiezones in Leiden gaan komen, kan Sander Klinkhamer van Van Diemen Sloopwerken nog wel begrijpen. Het is immers ook Europees beleid. “De zero-emissiezones worden er per 2025 doorheen geduwd. Dat gaat echt problemen opleveren. Niet alleen voor ons, maar voor alle ondernemers die verplicht worden om uitsluitend met zero-emissie voertuigen de stad in te komen.” Sander verwacht dat het lastig zal worden om deze voertuigen te bestellen en tijdig gebruiksklaar te krijgen, maar er zijn ook aansluitingen nodig om die voertuigen op te laden. “Daarnaast moet je zo’n

auto, die vaak drie keer zo duur is, nog even terug zien te verdienen in een vrij korte tijd. Volgens mij gaat het allemaal te snel en is het aanbod nog te klein om een goede keuze te maken. En uiteindelijk gaat de consument de rekening betalen.” Normaliter rijdt Van Diemen acht jaar met een voertuig. Het landelijk gemiddelde ligt tussen de 10 en 12 jaar. “Maar als je nu een auto hebt van december 2019, dan moet deze na vijf jaar vervangen worden, anders mag deze de stad niet meer in”, geeft Sander aan. “In het kader van duurzaamheid is dit eigenlijk niet wenselijk. Het gaat hier namelijk over ontzettend veel voertuigen. Voertuigen van januari 2020 mogen echter wel tot

Klinkhamer: 'We zitten hier goed' Van Diemen Sloopwerken is al geruime tijd gevestigd aan de Admiraal Banckertweg op het Waardeiland. Af en toe is er sprake om alle bedrijven op een andere locatie onder te gaan brengen. Sander Klinkhamer ziet dat echter niet snel gebeuren. “Dit is een raar stuk bedrijventerrein waar je allemaal bedrijven bij elkaar hebt zitten”, legt Sander uit. “Als we hier weg zouden moeten, moet er wel een goede vervangende optie worden geboden. Die zijn er echter (nog) niet. We zijn een Leids watergebonden bedrijf, onze klanten zitten in Leiden, ons personeel komt voornamelijk uit Leiden. Als je dan naar Alphen aan den Rijn of verder weg gaat verhuizen, ben je heel de binding met de stad kwijt.” Sander is van mening dat het juist goed is dat dit soort bedrijven in Leiden gevestigd zijn. Veel van de bedrijven op het Waardeiland houden zich bezig met de maakindustrie en fysieke arbeid. “In Leiden wil je niet alleen maar kantoren hebben. Als je deze bedrijven uit de stad gaat trekken, heb je straks niks meer.” De Oostvlietpolder had een mooie oplossing geweest, maar plannen daarvoor zijn afgeschoten. “Het zou geweldig zijn. Je zit daar dicht bij de snelweg. Als je dit stuk van het Waardeiland oppakt en daar neerzet, dat zou ideaal zijn. Je kunt daar fantastische hubs maken en bij Cronesteyn kun je vracht ook via het water naar de stad transporteren.” Sander is tevreden met de huidige locatie. Het bedrijf zit daar goed, lekker aan het water waardoor er uitwijkmogelijkheden zijn, en de meeste medewerkers kunnen gewoon op de ﬁets naar hun werk komen. “Voor mij hoeven we hier niet weg. Als we een andere, mooie plek in Leiden toegewezen krijgen waar we met ons bedrijf mogen zitten, zijn we niet te beroerd om te verhuizen. Die locatie moet wel Leids, watergebonden én goed zijn.”

eind 2031 blijven rijden. Het had beter geweest om dit beleid gefaseerd uit te voeren.” Er zijn alternatieven op de markt, de hybride vrachtwagens. Deze schakelen zichzelf om naar een elektrische aandrijving als ze de stad bereiken, en schakelen weer terug naar diesel zodra ze uit het stadscentrum zijn. “Dat mag helaas niet, omdat deze vrachtwagens door de overheid niet als zeroemissie worden gezien.”

7-tonsbeleid Een ander pijnpunt zit ‘m in het feit dat de gemeente voor vrachtwagens een 7-tonsbeleid hanteert. Dat gaat om het totaalgewicht.

Reportage

“Wij hebben een elektrische portaalwagen gezien, die leeg al 12 ton weegt. Hoe gaan wij dan überhaupt nog de stad in komen?”

Ontheffingen Er zijn in de eerste fase van ZES (zero-emissie stadsdistributie) ontheffingen. Bijvoorbeeld voor specialistische voertuigen, maar ook is er dan nog steeds ruimte voor oldtimers. “We zouden dan een oldtimer voertuig kunnen kopen”, meent Sander. “Die mag dan wel met een rookpluim de stad in. Waar gaat het over? Als wij een werk in de stad hebben, rijden de jongens vanaf onze bedrijfshal de stad in. Ze hebben die auto nodig om hun werkmaterieel te vervoeren. Ze zetten hun auto daar stil en zijn de hele dag aan het werk. ’s Middags rijden ze dan weer terug, net als wat andere aannemers en zzp’ers ook zouden doen. Wat stoot je dan eigenlijk uit in de stad? Ik zou eerst zorgen dat je de personenauto’s weert uit de zero-emissiezone,”

Toekomstbeeld Van Diemen Sloopwerken Edwin van Diemen heeft de laatste jaren aan het hoofd gestaan van het 55 werknemers tellende Van Diemen Sloopwerken. Hoewel hij het werk nog veel te leuk vindt en zelf het moment van stoppen wil bepalen, is Edwin al wel bezig om het bedrijf klaar te maken voor een toekomst zonder hem. Sander Klinkhamer, Richard Mieremet, Beau en Shakira van Diemen zullen het bedrijf dan gaan runnen. Sander is verantwoordelijk voor het kantoorgedeelte en het begeleiden van de medewerkers in de totaalsloop. Richard houdt zich bezig met renovatiesloop en onderhoud van de machines. Shakira heeft afval en transport in haar takenpakket zitten. Beau richt zich op milieutechnische zaken (asbest, bodem en chroom6).

TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Nieuwe rekenmethodes Diverse ondernemers, ook buiten Leiden, zijn al bezig met bepaalde rekenmethodes. Wie in 2025 in de zero-emissiezone een werk wil laten uitvoeren of producten wil laten leveren, zal hier een kostenverhoging voor krijgen. “Deze zal 200 tot 300 procent bedragen. Ook hier gaat de consument de rekening betalen.”

Transport over water Van Diemen Sloopwerken heeft altijd wat met water gehad. In 1936 begon de oprichter van Van Diemen, de heer P.H.J. van Diemen, afval te transporteren over het water. “Dat doen we nog steeds en we vinden dat ook leuk en uitdagend”, vertelt Sander. Laatst werd er vanuit de gemeente/ opdrachtgever geopperd om met een pilot project het afvalvervoer over het water te laten gaan. Immers, bij Van Diemen Sloopwerken bevindt zich een laad- en losinrichting. “We hadden een leuke klus op de Oude Rijn achter de Haarlemmerstraat”, vertelt Richard Mieremet. “Dat was reden om in te springen op het CityBarge pilot project. CityBarge werkt met elektrische duwbootjes om stadsdistributie uit te voeren. Dit project is goed verlopen. Dit kwam omdat het project direct aan het water gelegen was. Als je op de Haarlemmerstraat aan de andere kant bezig bent, dan wordt het een heel eind lopen. Het idee is mooi, maar je gaat niet twee straten lopen met je kruiwagen. Over water is dus niet in alle gevallen mogelijk.” VAN DIEMEN SLOOPWERKEN Admiraal Banckertweg 32 | 2315 SR Leiden 071 – 532 30 82 | info@vandiemensloop.nl www.vandiemensloop.nl

Ondersteuning voor ondernemers is onmisbaar De Leidse economie heeft de afgelopen jaren, ondanks ﬂinke klappen, heel wat veerkracht getoond. Helaas zien we dat de hoge prijzen, de economisch onzekere situatie en personeelskrapte het verdienvermogen onder druk zetten. Daarnaast worden er grote investeringen en innovaties verwacht, zoals voor de verduurzamingsopgave. Ondernemend Leiden zet zich in voor een lokaal stimuleringspakket voor ondernemers, om ondernemers te helpen bij de stappen die gezet moeten worden voor ‘de economie van morgen’. Hiervoor brengt Ondernemend Leiden politieke actoren, ondernemers en experts maandelijks samen om te praten over de uitdagingen en kansen die zij zien en de ondersteuning die daarvoor (nodig) is. In 2023 is dit samenbrengen gebeurd middels podcastopnames omdat “door het bespreekbaar maken van het onderwerp onderling begrip ontstaat”, aldus presentator Rudo Slappendel. “Ondernemers voelen zich hierdoor meer gehoord door de gemeente.’’

Zero Emissie Stadslogistiek vereist ondersteuning In september is de negende aﬂevering van de podcast Economie van Morgen gelanceerd. Aan tafel zaten Wilmar Treffers, Chief Operations Officer bij Circle Line, Gerard Hegge, vestigingsdirecteur van Van Dorp Installatietechniek, Martijn van Pelt, voorzitter van VNO-NCW Rijnland, Henk Kolenbrander, logistiek adviseur bij Zuid-Holland Bereikbaar, en Ashley North, wethouder. Hoewel de ondernemers het erover eens zijn dat het ZESbeleid kansen biedt tot verduurzaming, verklaren zij dat het eveneens uitdagingen impliceert. Zo blijkt afhankelijkheid van andere spelers in de keten een gedeelde uitdaging, en wordt genoemd dat sommige ondernemers simpelweg niet kunnen meegaan. De tafelgasten doen een duidelijke oproep aan de gemeente om ondersteuning, zoals Van Pelt samenvat: "Het feit dat je niet meer de stad in mag is de restrictieve maatregel, maar je moet uiteindelijk ook als gemeente faciliteren hoe je dat mogelijk gaat maken voor ondernemers." TEKST Ondernemend Leiden | FOTO John Brussel

Ondersteunende fondsen Tijdens de tiende aﬂevering spreken de tafelgasten over wat ondersteuning voor ondernemers betekent en worden drie fondsen uitvoerig besproken. Aan tafel zitten Kasper Richmond- De Graaff, directeur van Easyﬁets, Aniek Langendijk, projectmanager bij The Field Leiden, en Wendy Manders, eigenaresse van yogastudio SuCasa en life coach, met Yvonne van Delft, wethouder. De oproep die de tafelgasten doen aan twijfelende ondernemers is duidelijk: "Gewoon een start maken. De fondsen waar wij mee in gesprek zijn geweest, vooral het Leids Stimuleringsfonds, zijn heel erg open om feedback te geven en helpen om je vooruit te helpen en jouw plan te verbeteren", aldus Langendijk.

De podcast is te beluisteren via https://ondernemendleiden.nl/nl/ podcast-economie-van-morgen of Spotify (zoek ‘Economie van Morgen’).

Succes zeroemissiezone ontstaat door samenwerking 22

Stap voor stap maakt Leiden ruimte voor een leefbare, groene en economisch gezonde binnenstad. Vanaf 1 januari 2025 is de Leidse binnenstad voor een groot deel vrij van vervuilende vrachtauto’s, bestelbusjes en ander gemotoriseerd goederenvervoer. Er geldt nog een overgangsperiode tot 1 januari 2030. Vraag Leidse ondernemers naar de plannen voor Zero Emissie Stadslogistiek (ZES) en de reacties zijn uiteenlopend. Een deel van de ondernemers is zich aan het voorbereiden op de invoering en een deel is van mening dat de omslag te duur, te snel en te ingewikkeld is. Waarom vindt Leiden het toch belangrijk om toe te werken naar een emissievrije binnenstad, en hoe wil zij ondernemers daarbij faciliteren?

Reportage

Leiden op weg naar binnenstad zonder CO2-uitstoot van goederenvervoer afdeling Leiden en Evofenedex, het ‘Convenant Stedelijke Distributie 071’ ondertekend.

Bereikbaar blijven in een drukke stad Wethouder Ashley North (Klimaat, Mobiliteit en Financiën) legt uit dat het in Leiden steeds drukker wordt. “Leiden is een compacte stad. We krijgen meer inwoners doordat we meer woningen bouwen, er komen veel bezoekers naar onze mooie binnenstad, en we hebben natuurlijk onze studenten. Al deze mensen bewegen zich

In het nationale Klimaatakkoord (2019) is afgesproken dat tientallen grotere gemeenten in 2025 zero-emissiezones hebben ingevoerd. Om alle partijen een goede voorbereiding te gunnen, is het nodig om zeker vier jaar van tevoren de weg naar een emissievrije binnenstad bekend te maken. In 2020 hebben de gemeente Leiden, Ondernemend Leiden en Centrummanagement Leiden, samen met de landelijke brancheorganisaties TLN, Techniek Nederland, VNO-NCW Rijnland, Horeca Nederland

Lokale initiatieven Op www.leiden.nl/bevoorradenzonderuitstoot staat alle informatie over Zero Emissie Stadslogistiek in Leiden. Ook staan hier verschillende lokale initiatieven genoemd van partijen die in Leiden al mooie, nieuwe manieren hebben ontwikkeld om het goederenvervoer in de binnenstad slimmer, schoner en sneller te organiseren. Hier wordt volop mee gewerkt. Voor al deze nieuwe ketenoplossingen geldt dat de nieuwe slimme logistiek efficiënt is en vaak zelfs geld bespaart. Deze partijen gaan ook graag met andere ondernemers in gesprek om de mogelijkheden te verkennen en zorgen weg te nemen, onder andere de gedachte dat door de invoering van ZES alles duurder wordt. Want dat hoeft met slimme ketenoplossingen niet zo te zijn.

Zelf aan de slag? De gemeente ondersteunt en faciliteert haar ondernemers graag. Door logistiek makelaars en probeertegoeden ﬁnancieel mogelijk te maken, kan elke ondernemer een gratis adviesgesprek aanvragen via www.doehetzero.nl/leiden.

door de stad. Om ervoor te zorgen dat onze stad verkeersveilig, bereikbaar en daarmee economisch sterk blijft, nemen we verschillende maatregelen om verkeersbewegingen te verminderen of te veranderen. Anders loopt het op de wegen in en om de stad steeds vaker vast. Dat is niet goed voor de economie en niet voor het milieu. De nauwe straatjes in de historische binnenstad kunnen bovendien het vele verkeer niet aan. Een van de maatregelen die Leiden neemt, is het anders vormgeven van logistiek. We willen dat ondernemers bereikbaar blijven voor leverancier én klant. Daarnaast zorgt duurzame stadslogistiek voor kansen om de openbare ruimte anders in te delen. Meer plaats voor de ﬁets, voetganger en groen. Zo houden we onze binnenstad verkeersveilig, toegankelijk en economisch sterk.”

Luchtkwaliteit Duurzame stadslogistiek levert ook een belangrijke bijdrage aan een schonere lucht; een derde van de uitstoot van roet komt van vrachtverkeer. North: “Het verbeteren van de luchtkwaliteit past in ons beleid om Leiden te verduurzamen op het gebied van energie, circulaire economie, klimaatadaptatie en het versterken van de biodiversiteit. We zien veel goede initiatieven in de stad, de Leidenaar draagt op al deze uitdagingen haar steentje bij. Ik ben blij dat we in 2020 het convenant hebben opgesteld en ondertekend en inmiddels samen aan de slag zijn.”

Centraal loket voor ontheffingen Landelijk werken het Rijk en de gemeenten die een zero-emissiezone gaan instellen, samen om

Een logistiek makelaar kijkt dan samen met de ondernemer naar de bedrijfsvoering en de mogelijkheden om zich voor te bereiden op de invoering van de zero-emissiezone. Om hierbij te helpen, is het probeertegoed gelanceerd. Met dit probeertegoed kunnen alle ondernemers uit Leiden die ondernemen of werken in de zero-emissiezone, onderzoeken welke schone logistieke oplossing past bij zijn onderneming. Het probeertegoed is te gebruiken bij de volgende organisaties: City Hub, Circle Line Logistics, de duurzame koeriers van MOSS. en LogiConnekt. De ﬂyer met 10 unieke probeercodes is op te vragen bij de logistiek makelaar via logistiekmakelaarzes@leiden.nl.

de regels in alle gemeenten zoveel mogelijk gelijk te houden. Niet alleen Leiden wil haar logistiek beter en schoner inrichten, maar veel steden staan aan de lat om ZES vorm te geven. Dan is het wel zo prettig als de regels overal hetzelfde zijn. Een ondernemer komt vaak in meerdere grotere steden. In deze regio wordt in 2025 onder andere in Den Haag, Haarlem, Gouda, Amsterdam en Delft een zero-emissiezone ingevoerd. “Op aandringen van de gemeenten die zich inzetten voor Zero Emissie Stadslogistiek, komt er een centraal loket voor ontheffingsaanvragen. Het is onwenselijk als ondernemers bij alle gemeenten apart een ontheffing aan moeten vragen. Het meest werkbaar is als zij al hun ontheffingsaanvragen met één druk op de knop kunnen regelen”, zegt North.

Voordat alle binnensteden vrij zijn van uitstoot door goederenvervoer, komt er een overgangsfase waarin bepaalde categorieën voertuigen nog wel welkom zijn. De gemeente Leiden dringt er bijvoorbeeld op aan dat de verswagens van de marktlieden de stad voorlopig nog in kunnen met een ontheffing. Maar waarom ontheffingen regelen als we zo graag naar een emissievrije binnenstad willen? “Voor ondernemers is het belangrijk dat de transitie realistisch en betaalbaar is”, vult wethouder Fleur Spijker (Economie, Kennis, Sport en Gezondheid) aan. “Het is best ingewikkeld om uit te leggen dat de route naar 1 januari 2025 – wanneer we een emissievrije binnenstad willen – realistisch is, terwijl veel nog onduidelijk is. Tijdens een recente bijeenkomst voor ondernemers in de Stadsgehoorzaal moest ik zelf ook het antwoord schuldig blijven op de vraag wie of wat allemaal in aanmerking komt voor een ontheffing en wat de precieze regels worden. Daarom is landelijke duidelijkheid snel nodig.”

Alternatieven

je traditionele auto voor een elektrische hoeft niet altijd de oplossing te zijn. Je kunt ook op een andere manier samenwerken”, vult Spijker aan. “Er is nu geld beschikbaar voor een gratis adviesgesprek, een probeertegoed en er komen nieuwe bijeenkomsten voor ondernemers over Zero Emissie Stadslogistiek. We horen veel positieve geluiden over de maatwerkadviezen. Dus maak hier vooral gebruik van!”

Reportage

Overgangsfase

Oplossingen “De veranderingen voor ondernemers zijn groot, dat realiseren we ons heel goed”, verklaart North. “Zero Emissie Stadslogistiek wordt gezien als een belangrijke stap naar en aanjager voor emissieloos transport in Nederland in 2050. Vandaar dat het Rijk de zero-emissiezones nu stimuleert en monitort. Bij onvoldoende voortgang, volgen wettelijke maatregelen na 2025. Dan heb ik liever dat we in Leiden samen optrekken en met ondernemers zoeken naar de meest optimale oplossingen, waardoor we minder vervoersbewegingen en schonere lucht krijgen en de stad beter bereikbaar is. Daar proﬁteert de hele stad van. Uiteindelijk ontstaat het succes door samenwerking.”

North: “Landelijk is nog niet alles duidelijk. Lokaal moeten wij onze voorwaarden daarop afstemmen en 1 januari 2025 nadert snel. Ook de ondernemer die zich nu voorbereidt op de overgang, verdient helderheid.” “Tegelijkertijd doet elke ondernemer er verstandig aan om zich nu te verdiepen in wat komen gaat en zich te laten informeren over alternatieve mogelijkheden voor duurzame stadslogistiek, niet alleen omdat Leiden de overstap maakt, maar alle grote steden in Nederland. Het één op één vervangen van

Op weg naar zero-emissie bij de Gemeente Leiden De gemeente zelf is ook op weg naar zero-emissie. Zo heeft de gemeente inmiddels elektrische veegwagens, bestelwagens en scooters. Daarnaast is Zero missie Stadslogistiek onderdeel van de inkoopvoorwaarden en aanbestedingen. Ook wordt in het contract voor de gemeentelijke afvalinzameling uitgegaan van zero-emissie en circulair. Tenslotte stimuleert de gemeente in overleg met haar partners dat bouwlogistiek zoveel mogelijk zero-emissie gaat plaatsvinden.

TEKST EN FOTO'S Gemeente Leiden

IN DE VOLGENDE INTO BUSINESS

VEILIG ONDERNEMEN

VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN Veiligheid voor alles en de continuïteit van ons bedrijf mag nooit in het geding komen. Dat betekent dat we preventieve maatregelen moeten nemen. Niet alleen om ongelukken te voorkomen, maar helaas ook tegen criminaliteit.

Past dit thema jou als een jas? Laat het mij weten via oscar@intobusiness.nu

Groei ﬁnancieren? Reken op Svea, jouw cashﬂowversneller! Ronald (l) en Rutger van der Starre.

Door stijgende kosten heeft 60% van de ondernemers met groeiambities behoefte aan financiering. Hiermee willen ondernemers vooral vliegensvlug uitbreiden, voorraad inkopen en op tijd salaris betalen. Maar het mkb komt vaak niet in aanmerking voor traditionele financiering, zoals een rekening-courantkrediet. Daarom kijkt 40% inmiddels naar non-bancaire financiering, zoals factoring. Want met deze cashflowversneller krijg je een snelle oplossing op maat.

2. VOORRAAD INKOPEN Inkoopkosten worden steeds hoger. Maar met factoring beschik je direct over je werkkapitaal. Zo krijg je ﬁnanciële speelruimte om je inkoop en andere dagelijkse ﬁnanciële verplichtingen te voldoen. Rutger: “Zijn jouw inkooporders zelfs zo groot dat je de factuur niet zelf vooruit kunt betalen en krijg je geen krediet? Svea kan bovendien jouw leverancier garantie van betaling geven. Zo ben je alsnog verzekerd van de opdracht."

Factoring is een financieringsvorm op basis van facturen. Je verkoopt je facturen aan een factoringbedrijf als Svea Finans en ontvangt direct je geld. Zo beschik je morgen al over een positieve cashflow. Ronald en Rutger van der Starre, de directie van Svea Finans, vertellen: “Factoring vergroot als cashflowversneller meteen je slagkracht. Mede doordat wij daarbij het debiteurenbeheer en kredietrisico overnemen.”

3. OP TIJD SALARIS BETALEN Personeel is schaars en vliegt zo weer uit. Dat voel je als mkb’er in je portemonnee. Tegelijkertijd is het een uitdaging om aan hogere looneisen te voldoen. Ronald: “Dankzij factoring kun je personeel voor je winnen, zelfs met een flexibel medewerkersbestand. Je beschikt namelijk direct over een verantwoorde cashflow om wekelijks of maandelijks op tijd salaris te betalen, vakantiegeld te voldoen of de inflatiecorrectie mogelijk te maken. Zo onderscheid je je van andere bedrijven én behoud je tevreden medewerkers.” Factoring inzetten als cashflowversneller? Schakel snel met Svea.nl voor advies op maat. En hef direct de beperkingen van de rekening-courant op.

3x hoe je bedrijfsgroei financiert met factoring als cashflowversneller: 1. VLIEGENSVLUG UITBREIDEN Als ondernemer wil je uitbreiden door te investeren in bijvoorbeeld personeel, machines of verduurzaming. Maar als je omzet stijgt, stijgt ook je werkkapitaalbehoefte. Rutger: “Factoring is een flexibel inzetbare financiering die meegroeit met jouw onderneming. Want je bepaalt zelf van wie je de facturen indient. Dat brengt je bedrijf in balans. Zo kun je blijven investeren, juist tijdens hoge inflatie.” TEKST en FOTO Svea Finans

SVEA FINANS Reeuwijkse Poort 216 2811 MZ Reeuwijk Ga naar svea.nl REKEN OP SVEA! DÉ CASHFLOWVERSNELLER VOOR ONDERNEMEND NL

Van Dorp Leiden richt vizier ook op de Bollenstreek en omstreken

'Altijd dicht bij de klant' In 2022 nam Van Dorp Leiden een belangrijke beslissing. Er werd namelijk afscheid genomen van het installatiewerk bij particulieren. “Dat was voor ons een relatief kleine groep”, legt Wilco Qualm, vestigingsleider bij Van Dorp Leiden, uit. “Particuliere klanten vragen nu eenmaal een andere werkwijze en aanpak. Dat stond een verdere ontwikkeling van ons bedrijf in de weg. Wij kunnen ons nu volledig focussen op de zakelijke markt.”

“We kunnen nu dingen doen die we eerst niet konden doen”, vertelt Servicemanager Harry Gleijm. Hij doelt daarmee op de wens om te groeien, onder andere in de Bollenstreek. Van Dorp Leiden heeft al een aantal klanten in de Bollenstreek. “We hebben ons echter nog niet echt gefocust op de Bollenstreek”, geeft Wilco aan. Dit past ook in het beleid van Van Dorp als geheel. Vanuit de duurzaamheidsgedachte is het de bedoeling om dicht bij de klant te zitten. Dat scheelt immers in uitstoot en emissie. Zo is het werkgebied van Van Dorp Leiden begrensd door aan de zuidkant Den Haag en aan de noordkant Hoofddorp. “Je ziet dat de groei nu weer doorzet”, stelt Harry.

van onze expertise Drinkwaterveiligheid zorgen wij voor veilig drinkwater voor alle klanten van Van Dorp”, verduidelijkt Wilco. “Eigenaren en/ of beheerders van gebouwen hebben tenslotte altijd een ‘zorgplicht’ voor het aanbieden van veilig drinkwater.” Henk Willem van Dorp, grootaandeelhouder van het bedrijf, heeft het milieubeleid van Van Dorp opgesteld. “Duurzaamheid zit in ons DNA”, voegt Harry toe. Het milieubeleid telt vier pijlers: het verduurzamen van de eigen panden, een groen wagenpark, duurzame installaties en betere samenwerking tussen de vestigingen om reiskilometers te besparen en tot slot voldoen aan de wetgeving in relatie tot de CO2-uitstoot.

Drinkwaterveiligheid

City Solution (CISO) concept

Van Dorp Leiden richt zich op utiliteitsklanten. De corebusiness bestaat uit Technisch Beheer van werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Renovatie behoort eveneens tot de disciplines van Van Dorp Leiden. Sinds kort is er ook een specialistisch team Drinkwaterveiligheid. “Dat past goed in onze missie en visie”, geeft Wilco aan. Van Dorp heeft als missie om als technisch dienstverlenend familiebedrijf haar klanten te leiden naar een duurzame werken leefomgeving. Door te werken aan veilige, gezonde en duurzame gebouwen, zorgt Van Dorp voor een duurzame wereld, die klaar is voor morgen. “Door het inzetten

In Rotterdam wordt het City Solution (CISO) concept gehanteerd. Dit is een hub, gevestigd in de binnenstad; een vooruitgeschoven post van de vestiging Rotterdam. “Ze doen het werk zoveel mogelijk met de (bak)ﬁets en het OV”, legt Wilco uit. Er zijn steeds meer steden in Nederland die werken naar een Zero Emissie Stadslogistiek (ZES). Rotterdam liep hierin voorop, maar ook in steeds meer andere steden komt deze milieuzone; in Leiden per 2025. En dat is echt al heel snel. “Ook wij maken gebruik van de bekende gele Van Dorp ﬁetsen, voor onze klanten in de Leidse binnenstad. Dus is ook de uitdaging waar we voor

Wilco Qualm en Harry Gleijm

staan: hoe kunnen we onze klanten nu logistiek gaan bedienen op een andere manier dan met de auto?” Harry vult aan: “Op de ﬁets zit je vanuit onze vestiging binnen zes minuten in de binnenstad van Leiden. Daarnaast is parkeren in de Leidse binnenstad een uitdaging. De gemeente Leiden is geïnteresseerd hoe wij in Rotterdam, en binnenkort ook in Den Haag, werken met innoverende mobiliteit. Tijdens een inloopavond voor ondernemers hebben wij daarover mogen vertellen. Dat zal leiden tot een vervolgbezoek aan onze locatie in Rotterdam om te kijken hoe we het daar ingericht hebben en welke rol wij zouden kunnen spelen.”

CO2-prestatieladder Bij een aantal klanten heeft Van Dorp prestatiecontracten afgesloten, gericht op de CO2-prestatieladder. “Vanuit onze visie op duurzaamheid hebben wij die prestatieladder in onze bedrijfsvoering vastgelegd”, verduidelijkt Harry. Het gaat daarbij met name om TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

energiebesparing, het efficiënt gebruikmaken van materialen en het gebruik van duurzame energie, bij huisvesting en bij de uitvoering van projecten. Wat maakt de samenwerking met deze klanten zo uniek? Het antwoord ligt in de gedeelde betrokkenheid bij duurzaamheid en verantwoordelijk milieubeheer. “In overeenstemming met de CO2-prestatieladder hebben wij als bedrijf ambitieniveau 5 voor CO2-reductie vastgesteld”, voegt Wilco toe. “Dit betekent dat wij ons niet alleen inzetten om onze eigen CO2-uitstoot te verminderen, maar dat wij ook actief betrokken zijn bij het reduceren van de CO2-uitsoot in de gehele keten en sector.” “Wij kunnen de klant adviseren om de juiste dingen te doen en wij kunnen dat dan ook voor de klant in de praktijk brengen.” Harry besluit: “Wij zijn een van de weinige installateurs die dit ambitieniveau 5 hebben en daar zijn we best trots op!” VAN DORP Amphoraweg 18 | 2332 EE Leiden 071 – 512 53 55 | wilcoqualm@vandorp.eu gleijm@vandorp.eu | www.vandorp.eu

Feiten & Cijfers

De effecten van klimaatverandering zijn al jarenlang voelbaar. Maar hoeveel weten we nou eigenlijk over klimaatverandering? Hierbij 8 feiten op een rij.

In 2016 tekenden 194 landen het klimaatverdrag in Parijs. Met deze handtekening stemden zij ermee in om de menselijke beïnvloeding van het klimaat tegen te gaan. Vooralsnog heeft dat de klimaatverandering niet kunnen tegenhouden.

Nederland scoort in Europa slecht als het gaat om groene stroom. Het Europese gemiddelde van 18 procent wordt verre van gehaald: 8,9 procent. Frankrijk en Ierland vinden we ook terug in de onderste regionen.

De tien warmste jaren wereldwijd hebben plaatsgevonden sinds 1998. Het warmste jaar dat ooit werd vastgelegd (sinds 1880), was 2015. Het is meer dan een eeuw geleden (1911) dat er een record is gemeten voor een koud jaar.

97% van alle klimaatwetenschappers stellen dat klimaatverandering het gevolg is van menselijke activiteiten.

Door klimaatverandering smelt het ijs op de noordpool en stijgen de zeespiegels wereldwijd. Overstromingen en stormen vertegenwoordigen zo’n 80% van alle rampen tussen 2000 en 2010.

Hittegolven zijn de voornaamste oorzaak van de vele slachtoffers door natuurrampen in de afgelopen twee decennia. Sinds 1970 hebben stormen en droogtes de meeste slachtoffers geëist: 1,45 miljoen mensen. In totaal zorgden natuurrampen wereldwijd voor 1,94 miljoen doden.

Ooit waren superstormen zeldzaam; ze kwamen eens in de 5 jaar voor. Gedreven door opwarmende oceanen, komen deze nu jaarlijks 1,5 keer voor.

Mongolië is het meest kwetsbaar voor klimaatverandering. Een toename aan droge zomers en extreem koude winters bedreigen miljoenen dieren en kleine gemeenschappen. De Hoorn van Afrika is op deze lijst nummer 2.

ILLUSTRATIE Shutterstock

Column

Lang leve GroenRechts!

In ons Leidse microklimaat ken ik eigenlijk alleen maar ondernemers die passen in het bovenstaande plaatje. Hardwerkende, slimme dames en heren, die de zuurverdiende centjes niet alleen gebruiken voor zichzelf, maar ook om continu een verschil te maken. Of het nu sponsoring is van het theater, de rugbyclub of Hospice Issoria, ons MKB houdt hen overeind. Dat daarbij regelmatig een keuze voor duurzame oplossingen wordt gemaakt, is eigenlijk niet meer dan logisch en (voor zover ik kan nagaan) al ruim 10 jaar bij Leidse ondernemers het geval. De huidige trend is er één die al lang geleden is ingezet binnen het MKB: met verstand je centen verdienen en op een sociale en duurzame wijze investeren in je omgeving. Lang leve GroenRechts! Zouden we op die manier Nederland langzaam voldoende duurzaam kunnen maken? Ik denk dat daarvoor een oprechte overheid onontbeerlijk is en laten we die nu niet altijd hebben. Nog steeds blijkt minister Jetten van Rotterdam naar Eelde te vliegen en nog steeds worden er subsidies verstrekt aan Biomassacentrales, terwijl de schade voor de natuur onomstotelijk vaststaat. Nog steeds worden veel bedrijven vanaf 2025 gedwongen hun wagenpark te vervangen voor nieuw zero-emissie vervoer, zonder dat er rekening wordt gehouden met de impact voor het milieu om prima machines vervroegd af te schrijven of zelfs maar stil te staan bij de vraag of een en ander überhaupt leverbaar is. Daar kan ik me over opwinden. Nu de overheid zelf nog.

FOTO John Brussel

THIJS HEMMES

Voor zover ik het kan overzien, is ondernemen bijna per deﬁnitie iets goeds doen, zeker in het MKB. Of het nou een lekkerder stukje kaas maken is, een veiliger oplossing bieden in de bouw, het ontzorgen bij een technisch probleem of het adviseren in de strijd tegen excessieve belastingheffing, ondernemers verbeteren onze wereld. Soms geldt dat ook voor het grootbedrijf, maar daar is het ‘goeddoen’ toch vaak losgezongen van de wens om geld te verdienen en lijkt het meer op ‘greenwashing’.

Enﬁn, de verkiezingen komen er gelukkig weer aan. Dat is onze kans om een verschilletje te maken. Ik wens u veel wijsheid op 22 november.

Thijs Hemmes - HBK belastingadviseurs Bezoekadres: Hoofdstraat 2 | 2351 AJ Leiderdorp 071 - 542 27 20 | t.hemmes@hbk.eu | www.hbk.eu

KOERS Leiden:

Vakmanschap en partnerschap in scholen, zorgprojecten en meer Hoewel KOERS Leiden heel wat meer doet dan scholen verbouwen, is deze activiteit zo langzamerhand een soort specialiteit geworden. Een specialiteit die, behalve het nodige vakmanschap, vooral ook een bepaalde werkhouding vergt. We spreken erover met teammanager Tom Onderwater, projectleider Jaco van Tol van KOERS Leiden en met Loes Kellendonk, een architect met wie op dit terrein veel wordt samengewerkt en die al net zo thuis is in het onderwijs als de mannen van KOERS.

KOERS Leiden is op haar best wanneer er uitdagingen zijn. Zoals schoolverbouwingen en -renovaties, waarbij het reguliere onderwijsproces natuurlijk geen hinder mag ondervinden van de bouwwerkzaamheden en veiligheid een belangrijke rol speelt. Werkzaamheden vinden dan ook praktisch altijd plaats tijdens de schoolvakanties. Een mooie uitdaging die staat of valt met een goede voorbereiding, aldus teammanager Tom Onderwater: “Belangrijk is dat je vanuit de opdrachtgever op het juiste moment over de juiste informatie beschikt. Is dat het geval en je hebt voldoende tijd om je voor te bereiden, dan gaat het in principe altijd goed. Zo hebben we de afgelopen vakantieperiode de verbouwing/renovatie gedaan van de Stanislas vmbo-mavo Delft. Daar hebben we de aula en de docentenkamer aangepakt.

'Dit soort projecten doen een groot beroep op ons vakmanschap en onze creativiteit'

Belangrijk bij dit soort projecten is dat het moet gebeuren binnen een bepaalde tijd, zonder

uitloopmogelijkheid. Wij kunnen dat waarmaken. Dat vergt een goede voorbereiding en de durf bepaalde beslissingen te nemen. Want vaak zijn gedurende de bouw veel van de betrokkenen niet bereikbaar, dan moet je keuzes maken. Wij maken kennelijk de juiste keuzes. Opdrachtgevers hebben het vertrouwen dat het goed komt. Dat ze terugkomen van vakantie en dat het netjes af is, volgens plan.”

Teamwork Niet alleen de opdrachtgevers van KOERS hebben het vertrouwen dat het wel goed komt. Ook de architect met wie KOERS veelvuldig dergelijke schoolprojecten aanpakt, Loes Kellendonk, weet dat KOERS begrijpt wat de bedoeling is. Projectleider Jaco van Tol van KOERS, die vanaf het begin bij het project betrokken was, de offerte heeft opgesteld en mede verantwoordelijk was voor de uitwerking en realisatie: “Loes Kellendonk ontwerpt en wij maken de technische vertaalslag, zodat het niet alleen constructief en bouwkundig in orde is, maar dat het geheel ook de door haar beoogde sfeer en beleving heeft. Dat vergt met name ﬂexibiliteit. Zowel in het uitdenken en

V.l.n.r. Tom Onderwater (vestigingsmanager), Loes Kellendonk (Loes Kellendonk Architectuur) en Jaco van Tol (projectleider)

detailleren van het ontwerp, als in de uitvoering. Dat werkt alleen maar, als je perfect weet wat je aan elkaar hebt. En eerlijk, open en transparant bent.” Een enthousiaste Loes Kellendonk beaamt de kracht en het belang van het samen optrekken: “Bouwer, architect, installateur, meubelmaker: iedereen vormt een even belangrijk schakel. Je moet het samen uitdokteren. In die samenwerking moet je elkaar vertrouwen en iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Als de sfeer goed is, dan komt het altijd wel goed. We hebben inmiddels al heel veel projecten met KOERS uitgevoerd en dat gaat perfect. Wat ik heel erg plezierig vind, is dat ze superﬂexibel zijn en heel goed snappen wat wij hebben ontworpen. Met een bepaald beeld, een bepaald doel en een bepaalde sfeer voor ogen. Ze komen dan met oplossingen waaruit duidelijk blijkt dat ze begrijpen met welk idee we wat aan het doen zijn. Dat werkt superﬁjn!”

Breed werkterrein Wat geldt voor projecten in het onderwijs, geldt ook voor projecten in de gezondheidszorg. Een ander specialisme van KOERS Leiden. Ook hier TEKST Pieter de Vries | FOTO John Brussel

moet rekening gehouden worden met het primaire proces, waardoor bouwwerkzaamheden vaak ’s avonds of in het weekend plaats moeten vinden. Tom Onderwater: “Het zorgproces staat voorop en je moet de overlast van je werkzaamheden tot een minimum beperken. Daarnaast doen dit soort projecten een groot beroep op ons vakmanschap en onze creativiteit.” KOERS Leiden is sowieso sterk in projecten waarbij vakmanschap een belangrijke rol speelt. Zoals verbouwingen van monumentale woningen in een binnenstedelijke setting. Projecten die vragen om vakmanschap, ﬂexibiliteit, slimme oplossingen, een innovatieve aanpak en een goede voorbereiding. Tom Onderwater: “De renovatie/verduurzaming van een gemeentelijk of rijksmonument vraagt om creatieve oplossingen die niet alleen bouwkundig verantwoord zijn, maar die ook betaalbaar zijn en die voldoen aan de eisen die welstand stelt. Ook dat soort klussen vormen een uitdaging die wij graag aangaan.” KOERS LEIDEN / ZOETERWOUDE Miening 41 | 2381 GP Zoeterwoude 088 - 099 02 20 koers.com

Gerecycled zit gebeiteld Ze zijn allang begonnen bij Wolfslag in Leiden, ver voor duurzaamheid een doordrongen feit werd. Dit familiebedrijf begon in de jaren 30 met een boekbinderij. Ze zijn uitgegroeid tot een betrouwbaar kantoor-interieurspecialist en hebben de bewustwording van milieu en klimaat al behoorlijk ver doorgevoerd in hun bedrijfsvoering.

Duurzaamheid begint in de opvoeding Wolfslag is in huidige hoedanigheid inmiddels 93 jaar een familiebedrijf in Leiden en de laatste jaren gevestigd op de Moerbeistraat 4. Deze leverancier in kantoorartikelen, printers en kantoormeubilair heeft de smaak van duurzaam ondernemen al goed te pakken. Patrick is de derde generatie van de Wolfslagfamilie. Hij kreeg tijdens zijn opvoeding bewust omgaan met energie en hergebruik van bruikbare materialen al mee. Oma Wolfslag begon in 1930 met een kantoorboekhandel waar ook tramkaartjes werden verkocht. De winkel in de Breestraat bood later ook kantoorartikelen en vulpennen. De vraag naar kantoorartikelen nam echter de laatste jaren af en handmatig boekbinden is - hoe zonde ook - vergane glorie. Kantoorinterieur en architectuur daarentegen, maken innovatieve ontwikkelingen door. “Met name het bewust duurzaam en circulair gebruik van kantoormeubelen is in opmars. Wij gaan met deze golfbeweging mee”, zegt Patrick.

ontbrak de ergonomie in elke bureaustoel. Wij wilden onze naam hier niet langer aan verbinden. Deze producten zijn vandaag nog steeds te koop, maar niet bij ons. We onderscheiden ons door advies en verkoop van duurzame producten.”

Een tweede leven

Duurzame stoelen, die mooi smoelen

De aanschaf van duurzame kantoormeubelen voorkomt niet alleen lichamelijke klachten, er wordt ook minder afval geproduceerd. Een ergonomische bureaustoel waarvan de stof is gemaakt van gerecyclede petﬂessen, maakt duurzaamheid pas echt tastbaar. Dit vernuftige staaltje, klimaatbewuste techniek, doet niets af aan kwaliteit. Paul: “Klanten hebben meestal ons verhaal nodig om bewust te kiezen voor duurzame producten. Onze bedrijfsvisie is hierop gericht. Kies je voor hoger segment bureaustoelen die wel 10 tot 15 jaar meegaan én bijdragen aan je gezondheid en milieu? Of toch maar de goedkope variant, die geen duurzaamheid kan waarborgen en geen rugklachten kan voorkomen?”

Paul Doornenbal is specialist in interieur en architectuur en legt uit: “Interieurarchitectuur op werkplekken is belangrijker dan ooit. Een doordacht ingerichte ruimte met een prettige sfeer om in te werken, gaat veel verder dan een bureaustoel en een tafel.” Patrick: “De omslag om duurzame producten te leveren, kwam bij ons al 20 jaar geleden, toen Aziatische meubelen naar Nederland werden verscheept. Wij deden al zaken met Europese fabrikanten en we ontdekten dat de kantoormeubelen uit Azië kwalitatief niet vergelijkbaar waren met Europese fabricage. Ze bleken niet duurzaam in gebruik en bovendien

“De verantwoording ligt bij ons”, zegt Paul. “Wij hebben de kennis in huis. Als wij klanten daar niet actief in meenemen, kunnen we het hen toch ook niet aanrekenen?” Bij Wolfslag merken ze over het algemeen meer bewustwording voor duurzaamheid, maar het wordt nog onvoldoende doorgevoerd in kantoorinrichting. Dit, terwijl er legio mogelijkheden zijn. Daarnaast is energiebewust leven en werken een onmisbare factor. “Duurzaamheid is niet de toekomst, het is nu!”, roept Paul. “Je moet als ondernemer keuzes durven maken”, vult Patrick aan. “Energiezuinig goederentransport behoort ook tot onze

'Als bedrijf moet je het voorbeeld nemen en verantwoording dragen'

Patrick Wolfslag en Paul Doornenbal

toekomstplannen, een dure, maar belangrijke investering. Ons afval wordt gescheiden en opgehaald door een milieubewust afvalbedrijf, dat zorgdraagt voor recycling.” In de winkel staat een biologisch afbreekbare afvalzak gevuld met plastic beschermkapjes van bureaustoelwieltjes. “Dit is nog maar een fractie van de grote hoeveelheid. We willen graag laten zien dat we duurzaamheid doorvoeren in ons bedrijfsbeleid”, aldus Patrick.

een basis van biologische oliën. Ze zijn bovendien kleiner van formaat, wat positief bijdraagt aan het verminderen van afval. Het verbaast Patrick, ondanks deze wetenschap én de voordeligere aanschaf van de inktjet-printers, dat er nog steeds wordt gekozen voor de energieslurpers. Patrick adviseert graag de ondernemers in het MKB. “We kunnen van elkaar leren. Kom voor advies over duurzaamheid gerust naar ons toe.”

Energiebesparend printen, geen woorden maar daden!

Klimaatweek

De fabrikant ‘Epson’ heeft de inktjet-techniek verder geoptimaliseerd in grote kantoorprinters, dat laser printing overbodig maakt. Deze technologie van Epson past bij duurzaamheid. Laserprinters worden tot 200 graden opgewarmd, in tegenstelling tot de printwijze van Epson, waarbij het energieverbruik 95 % minder is. Patrick Wolfslag adviseert klanten daarom over te stappen naar deze printtechniek. Epson printers bevatten geen dure toners, want de inkt heeft TEKST Erna Kagenaar | FOTO John Brussel

Tijdens de nationale klimaatweek van 30 oktober tot en met 5 november 2023, besteedt Wolfslag extra aandacht aan verschillende, duurzame producten uit hun assortiment. Als voorbeeld zullen HeatFree printers van Epson en de nieuwste Interstuhl bureaustoel ‘Pure MBRC’ in het zonnetje worden gezet. Volg alle informatie via social media. WOLFSLAG Moerbeistraat 4 | 2321 DJ Leiden www.wolfslag.nl

Heerema Marine Contractors duurzaam op zee én in Leiden 36

Meike Kolthof

Als aannemer op zee installeert en verwijdert Heerema Marine Contractors offshore constructies, bedoeld om bedrijfsleven, industrie of huishoudens van energie te voorzien. “Dat was zestig jaar geleden al zo en is vandaag de dag nog steeds het geval. Het doel is niet veranderd, de manier waarop wel, mede door de energietransitie”, aldus Meike Kolthof, manager Sustainability. “Het gaat nu bijvoorbeeld ook om installaties van windparkfunderingen. Duurzaamheid is een integraal onderdeel van onze identiteit en is geïntegreerd in alles wat we doen.” “Duurzaamheid is een kwestie van samenwerken; we hebben elkaar allemaal nodig om duurzame initiatieven toe te passen. Gelukkig worden alle duurzaamheidsambities binnen de organisatie breed gedragen.”

Heerema heeft een vloot van vier reusachtige kraanschepen en twee enorme sleepboten, en ook deze moeten verduurzamen. In de praktijk betekent dit dat Heerema aanstuurt op drie duurzaamheidsrichtingen: emissiereductie, circulaire economie en sociale impact. Binnen de richting emissiereductie zijn de projecten onder andere gericht op het verlagen van emissies en het verhogen van de energie-efficiëntie. Twee jaar geleden is een walstroomvoorziening geïnstalleerd op de twee grootste kraanschepen. Dit maakt het mogelijk om alle motoren uit te schakelen wanneer de schepen in de haven van Rotterdam aan de stekker liggen. De stroom die door de stekker komt, is afkomstig van 9 windturbines in de haven. Daarnaast worden er ook andere duurzame initiatieven onderzocht, zoals hybride systemen aan boord, de mogelijkheid om CO2 aan boord op te vangen en op te slaan, en het gebruik van schonere brandstoffen.

Circulaire economie Binnen de duurzaamheidsrichting circulaire economie is het doel zo min mogelijk nieuw materiaal te gebruiken en afval te voorkomen. Bijvoorbeeld door hergebruik van staal: via een interne ‘marktplaats’ kunnen ingenieurs zien welk soort staal beschikbaar is, zodat ze dit kunnen hergebruiken in een nieuw project. Een ander voorbeeld heeft te maken met de kabels (slings) die gebruikt worden bij het liften van zwaar materiaal op zee. Voorheen waren deze altijd van staal, maar tegenwoordig zijn ze beschikbaar als synthetisch materiaal, geproduceerd uit plastic huisafval. Heerema heeft vorig jaar als een van de eerste partijen ter wereld zo’n synthetische sling gebruikt tijdens het liften op zee. De bedoeling is om in de toekomst de slings te hergebruiken om de circulaire cirkel te sluiten.

Reportage

'Duurzaamheid is altijd een kwestie van samenwerken' Bij diverse vormen van onderzoek naar dit soort nieuwe toepassingen is Heerema Marine Contractors nauw betrokken. Zo zijn er studenten die binnen de afdeling Sustainability van Heerema hun afstudeeronderzoek uitvoeren. Een recent onderzoek ging bijvoorbeeld over de brandstofkeuze voor een nieuw te bouwen schip, waarbij rekening werd gehouden met de wettelijke milieueisen, de mogelijkheden in de supplychain en de verwachte levensduur van het schip. Ook is Heerema betrokken bij onderzoek en de implementatie ervan via consortia met partners uit de industrie en kennisinstellingen. Op deze manier komen prototypes vaak tot stand.

Sociale impact Binnen de derde duurzaamheidsrichting focust Heerema zich op sociale impact. De afdelingen HR, Health Safety Environment (HSE) en Sustainability werken nauw samen aan initiatieven voor sociale duurzaamheid. Een voorbeeld daarvan is de aandacht voor een ‘Dare to Care’-mindset, gericht op het creëren van een zo veilig mogelijke werkomgeving. Denk aan het dragen van je veiligheidskleding tijdens het werk op zee en elkaar daarop kunnen aanspreken. Net als de zorg voor de eigen werkomgeving en het creëren van een psychologisch veilig werkklimaat, waarin mensen elkaar vertrouwen en feedback geven. Wil jij meewerken aan een duurzame toekomst vanuit Leiden? Kijk voor meer informatie en mogelijkheden op onze website: HEEREMA MARINE CONTRACTORS NEDERLAND Vondellaan 47 | Leiden 071 - 579 90 00 | www.heerema.com

Het kantoor van Heerema Marine Contractors in Leiden telt ongeveer 750 medewerkers, verdeeld over alle afdelingen. Het bekende gebouw aan de Vondellaan is volledig duurzaam en BREEAMgecertiﬁceerd. Dit betekent dat alle verwarming en koeling via geotechniek is geregeld. Hier is tijdens de bouwfase van het gebouw al rekening mee gehouden.

TEKST May-Lisa de Laat | FOTO John Brussel

V.l.n.r. Robert van der Salm, Hans Kluivers, Frank Kluivers.

Leds Light The World heeft landelijke dekking

'Wij willen geen eendagsvlieg zijn' Leds Light The World (LLTW) bestaat sinds 2008 met als doel het verduurzamen van bedrijfsverlichting. In het begin leverde het in Leiden gevestigde bedrijf ledverlichting aan eindklanten. Zelf namen ze de installatie voor hun rekening, omdat mensen eerst bewijzen willen zien van hun kunnen. Al snel kreeg LLTW een groothandelsfunctie.

meer ledverlichting vindt zijn weg naar kosten- en milieubewuste ondernemers.”

Tunesië

Vijf jaar garantie staat ongeveer gelijk aan 50.000 branduren. “Je moet het licht zes jaar lang continu laten branden, dan kom je in de buurt van die 50.000 branduren”, geeft Robert aan. Ook in ledverlichting wordt nog steeds doorontwikkeld. “Bij regulier gebruik – 5 dagen van 10 uur – bereik je die 50.000 branduren na 20 jaar”, voegt Hans toe. “In een gekoelde ruimte behalen onze producten een levensduur tot wel 80.000 uren. De massaal verkrijgbare plastic of glazen producten van de ‘grote merken’ missen die goede koeling veelal.”

“Ja, zelfs in Tunesië is ledverlichting van LLTW te vinden”, zegt Frank niet zonder trots. Die ledverlichting kwam daar op verzoek van installateurs die een kas voor een tomatenkweker aan het bouwen waren. LLTW levert uit voorraad, direct bij de installateur op de stoep op de locatie waar hij de ledverlichting wil hebben. “De huidige energieprijzen zijn erg hoog”, geeft Robert aan. “Met ledverlichting kun je al heel veel op die kosten besparen. Over het algemeen bespaar je 65 tot 80% op je stroomverbruik voor verlichting. Geen wonder dat onze producten goed ontvangen worden. Steeds

LLTW in cijfers • Meer dan 2.500 tevreden gebruikers • Meer dan 150.000 lichtbronnen geïnstalleerd met 5 jaar garantie en tot 65.000 branduren • Lichtopbrengsten tot 200 Lumen per Watt • 115 afnemende installateurs

TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

Reportage

“Wij leveren liever aan installateurs die de installatie van de klant op de verlichting kunnen aanpassen dan dat wij hen beconcurreren en zelf het installatiewerk uitvoeren “, vertelt Frank Kluivers. Van begin af aan opereerde LLTW met drie man. Frank en Hans Kluivers zijn de eigenaren, Robert van der Salm houdt zich bezig met de verkoop. “Wij werken al sinds 2008 samen, maar we hebben nog steeds klanten vanaf het eerste uur bij wie we ledverlichting leveren”, stelt Frank. De samenwerking strekt zich ook uit naar installateurs. Inmiddels levert LLTW aan 115 installateurs. Oorspronkelijk bestond het werkveld van LLTW uit Zuid-Holland, Noord-Holland en een deel van Utrecht. Tegenwoordig is er sprake van een landelijke dekking. “We hadden een relatie in het oosten van het land die ook ledverlichting leverde. Hij is ermee gestopt en wij vullen dat gat nu in. Zeg maar LLTW Oost”, zegt Frank met een lach van oor tot oor.

Vijf jaar garantie Waar LLTW het verschil mee maakt, is het verlenen van vijf jaar garantie. “Panelen kun je op elke hoek van de straat kopen, maar dan is de kleur niet mooi of wat dan ook. Er is altijd wel iets”, legt Hans uit. “Binnen één of twee jaar vervagen de kleuren. Als ze in de zon hangen, beginnen ze al vanzelf te verkleuren. Wij leveren goede kwaliteit, omdat wij een duurzame relatie met de klant willen. Over twee jaar, over tien jaar willen we nog steeds ledverlichting aan onze klanten leveren. Wij willen geen eendagsvlieg zijn. Eén keer leveren, geld verdienen en daarna nooit meer zaken doen, dat is niets voor ons.”

50.000 branduren

Energiezuiniger De ontwikkeling van de leds gaat vooruit als het gaat om kwaliteit en wat ze aan Lumen per Watt kunnen leveren. Ze worden ook steeds energiezuiniger. “Je kunt je lampen onder de huidige stroomprijzen beter vervangen, want de nieuwste ledverlichting heb je in een half jaar al terugverdiend”, stelt Frank. De halogeen lamp is uitgefaseerd, de hoge druk natrium lamp is eveneens uitgefaseerd. “Over een jaar wordt de Tlverlichting uitgefaseerd. Op een gegeven moment kun je die dus nergens meer kopen en dan houdt het op. Beter schakel je nu over op ledverlichting!” LEDS LIGHT THE WORLD Admiraal Helfrichweg 9 | 2315 SC Leiden 071 – 589 24 62 | info@lltw.nl | www.lltw.nl

Eerste hulp bij duurzaamheidsvraagstukken Impact House van Grant Thornton Vroeg of laat krijgen alle ondernemers met verduurzaming te maken, of dit nu is ingegeven door hun eigen missie, door de steeds strengere weten regelgeving of door ﬁnanciële consequenties. Opdrachtgevers willen inzicht in de duurzaamheidsprestaties van hun ketenleveranciers en ook klanten en potentiële werknemers stellen vaker kritische vragen. Dus ja, reden genoeg om serieus werk te maken van een duurzame, toekomstbestendige koers voor het bedrijf. Maar waar te beginnen? Grant Thornton zag steeds meer ondernemers worstelen met die vraag en kwam met een adequaat antwoord. Het accountancy- en advieskantoor bracht zijn brede duurzaamheidsdienstverlening samen onder de noemer ‘Impact House’. Senior manager en adviseur Annemieke Bos trekt vijf belangrijke lessen uit de vele duurzaamheidstrajecten die zij begeleiden.

Annemieke Bos

2. BEGIN BIJ AMBITIE EN STRATEGIE Nieuwe Europese wetgeving verplicht met name grote organisaties om te rapporteren over de impact van hun activiteiten op mens en milieu. Grant Thornton voert audits op deze duurzaamheidsinformatie uit. Rapporteren is echter geen doel op zichzelf en is nadrukkelijk bedoeld om bedrijven in beweging te krijgen bij de ontwikkeling van hun eigen duurzaamheidsstrategie. Dit begint bij het formuleren van heldere ambities. Wilt u koploper zijn of doet u alleen het minimale? Op welke vlakken wilt u de potentiële positieve impact van het bedrijf vergroten of juist de negatieve impact verkleinen? Zulke strategische keuzes zijn nodig om tot een duidelijke aanpak te komen. Wij helpen bedrijven om daarin hun eigen positie, focus en tempo te bepalen. 3. BRENG FOCUS AAN EN VERZAMEL DATA Duurzaamheid kan stranden op goede bedoelingen. Dan vertelt een bedrijf trots dat het koffiecups recyclet, terwijl het geen idee heeft van de negatieve impact van vervuilende productieprocessen of arbeidsomstandigheden in

productielanden. Zonder richting gaan initiatieven alle kanten op. Begin daarom met het aanbrengen van focus op basis van grote uitdagingen in de sector, en op basis van duurzaamheidsrisico’s of -kansen voor uw onderneming. Zo brengt u in kaart wat voor het bedrijf de drie meest belangrijke thema’s zijn om mee aan de slag te gaan. Welke data heeft u dan nodig om een goede analyse van uw impact te maken, zodat u op een haalbare manier invulling kunt geven aan uw duurzame agenda?

Reportage

1. KIJK VERDER DAN ALLEEN NAAR ’GROEN’ Tegenwoordig zijn steeds meer mensen zich bewust van de klimaatcrisis en het belang van energiebesparing, CO2-reductie of verantwoord materiaalgebruik. Voor de toekomstbestendigheid van een onderneming is het echter van belang om breder te kijken dan alleen naar groen en milieu. Dan komen ook de sociaal-maatschappelijke impact en elementen van goed bestuur en bedrijfsethiek aan bod, met thema’s als diversiteit en inclusie, duurzame inkoop, mensenrechten en integriteit. Ook hier liggen nog voldoende uitdagingen waarmee bedrijven aan de slag kunnen en die vaak samenhangen met elkaar.

4. STEL CONCRETE DOELEN Voor het sturen op duurzaamheid zijn uiteindelijk concrete doelstellingen en resultaten nodig. Dus als u ambities formuleert, zorg dan ook dat u ze kunt meten en monitoren. Hoe concreter bedrijven dit inrichten, hoe beter zij weten wat hun nog te doen staat. Tijd en middelen kunnen dan effectief worden ingezet. 5. NEEM DE MENSEN MEE, EN DE ORGANISATIE OOK Heeft u voor ogen welke kant u uit wilt met duurzaamheid? Dan is het van belang uw strategie en doelstellingen succesvol in de praktijk te brengen. Het is bijvoorbeeld essentieel dat taken en verantwoordelijkheden rondom duurzaamheid en impact op alle niveaus helder zijn en om te bespreken wat er gebeurt als doelen niet worden behaald. Pas wanneer verduurzaming uitgroeit tot een vast agendapunt binnen de organisatie, worden duurzame ambities van en voor iedereen en kan iedereen een concrete bijdrage leveren. GRANT THORNTON ACCOUNTANTS EN ADVISEURS B.V. Vondellaan 47 | 2332 AA Leiden 088 - 676 95 20 | info@nl.gt.com www.grantthornton.nl

Impact House Onder de naam Impact House heeft Grant Thornton de krachten gebundeld van adviespraktijken Sinzer, Avance Impact en Wolfs Company. Daarmee haalde Grant Thornton zeer veel kennis en ervaring in huis op het gebied van Sustainability & Impact Services. Impact House is partner in de ontwikkeling van duurzaamheids- en impactstrategieën en helpt organisaties voortgang te meten op hun doelen, te rapporteren en continu te verbeteren. Voor meer info: www.gt.nl/impact-house

TEKST Esther Daniëls | FOTO Aschwin Snel

'Combinatie minigolf met selfie museum' Begin juli voegde Dekker Warmond, geïnspireerd door ideeën vanuit Amerika, een nieuw concept toe: Madness Minigolf Experience. Minigolf wordt heel snel geassocieerd met kinderpartijtjes en die zullen er ook zeker komen. “Maar wij willen het veel breder trekken”, stelt Roy Wunderink, directeur van Dekker Warmond. “We proberen alle doelgroepen te bereiken.” In een apart deel van Dekker Warmond, met een eigen entree buitenom, is Madness Minigolf Experience gehuisvest. Veertien minigolfbanen om precies te zijn, die je overigens niet op volgorde hoeft af te werken. Dat is echter niet het enige. Overal zie je selfie musea uit de grond schieten. Dekker Warmond haakt hier op in. Bij de banen zijn zestien plekken gecreëerd om selfies te maken.

“We hebben een activiteit gecombineerd met de mogelijkheid om ﬁlmpjes voor TikTok, Instagram en andere social media te maken. We hebben dat geïnstalleerd, compleet met selﬁe sticks”, vertelt Wunderink.

Verrassingselementen Madness Minigolf Experience, de naam alleen zegt het al. Er is gekkigheid in de baan aangebracht. Wunderink noemt trucjes, geluidjes en verrassingselementen dat je niet weet waar het balletje naartoe gaat of wat er mee gebeurt. Natuurlijk ideaal voor een kinderpartijtje, maar zeker ook voor vriendenclubjes, families, gezinnen en zakelijke groepen. Want het is niet alleen maar minigolf en selﬁes maken. Er is ook aan de horeca gedacht, die vooral

Reportage

weken dat het weer even wat minder was, zag je al dat we een grote aanloop hebben. We verwachten dat het in oktober en november nog drukker gaat worden. Zo’n opstart is ideaal, want je komt altijd wel wat dingetjes tegen die je even aan moet passen of op moet pakken.”

Gratis publiciteit

Madness Minigolf Experience sluit aan op leisure concept van Dekker Warmond Roy Wunderink

streetfood en cocktails serveert. Het geheel is ook van bovenaf te bekijken via een vide. “We hebben al diverse reserveringen gehad van bedrijven”, geeft Wunderink aan. “Zij vinden het leuk om eerst een uur te bowlen, daarna een uur minigolf en dan de dag afsluiten met een borrel, barbecue of walking dinner. Je kunt hier lekker rondlopen. Drankje mee de baan op. Je kunt wat food bestellen voor bij de baan.” Ook het terras is erbij getrokken. “We kunnen eigenlijk alle kanten op met dit concept. Het is leuk om activiteiten met elkaar te combineren. Waarom het zakelijk een trekker is? Omdat het anders is dan anders. Dat maakt het leuk!” Er is bewust voor gekozen om begin juli te starten met Madness Minigolf Experience. In de zomermaanden is het immers wat rustiger. “In de TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

“Dit is zeker in deze regio iets nieuws”, weet Wunderink. “Je ziet al veel ﬁlmpjes voorbijkomen van bezoekers. Je krijgt van alle kanten gratis publiciteit. Dat is goede PR.” Wunderink vertelt dat er ook een eigen team is, dat wekelijks langkomt om nieuwe content te maken en weer online te zetten. De reacties van bezoekers zijn lovend. “Vooral de spellen zijn in trek. De ene baan is wat moeilijker dan de andere. We merken dat we hiermee alle leeftijden weten te pakken. Mensen blijven ook hangen. Bij mooi weer lekker op het terras met een drankje!” Dekker Warmond had natuurlijk een sportief aanbod met tennis, padel en squash. Dat sportconcept is nu verder uitgebreid met een leisure concept. “Net als Lucky’s Bowling is Madness Minigolf Experience een aparte merknaam, die we ook als zodanig in onze uitingen naar buiten toe hanteren.”

Zakelijke pakketten Wunderink merkt dat het zakelijk scoort. Dat komt natuurlijk doordat er combinaties te maken zijn met de sportieve aspecten, maar ook met het bowlen. “We hebben zakelijke pakketten samengesteld. We zien bijvoorbeeld groepen die drie uur boeken voor een uitje met de afdeling of het hele bedrijf. Ze gaan dan bowlen, borrelen en op het einde minigolf. Of andersom. Het is maar net wat je wilt. Dan sta je bij de horeca van de minigolf met 80 man te borrelen, terwijl er 30 aan het spelen zijn. Zo gaat het lekker door elkaar.”

DEKKER WARMOND Veerpolder 14 2361 KV Warmond 071 - 305 88 88 info@dekkerwarmond.nl www.dekkerwarmond.nl

Jeroen de Bree, wethouder Fleur Spijker en Bas van Dijk

Jobo Vastgoed B.V. en gemeente Leiden tekenen intentieovereenkomst Pesthuislaan 8 Gemeente Leiden heeft besloten om een intentieovereenkomst aan te gaan met Jobo Vastgoed B.V. voor de herontwikkeling van Pesthuislaan 8. Dit besluit markeert een belangrijke stap in de revitalisering van het gebied en is een positieve ontwikkeling voor zowel de lokale gemeenschap als de betrokken partijen. Jobo Vastgoed B.V., die in opdracht van de commanditaire vennootschap familie van Dijk II de plannen ontwikkelt, heeft ambitieuze plannen om het huidige gebouw aan Pesthuislaan 8 te slopen en op die locatie een modern pand te realiseren in de Life, Science & Health sector met aanzienlijk meer vierkante meters bruto vloeroppervlak (m² bvo). De herontwikkeling van Pesthuislaan 8 zal niet alleen bijdragen aan de stedelijke vernieuwing en verbetering van de infrastructuur, maar ook aan de economische groei en werkgelegenheid in de regio. De intentieovereenkomst tussen de gemeente en Jobo Vastgoed B.V. vormt de basis voor een nauwe samenwerking en de verdere uitwerking van het project. In de overeenkomst worden essentiële randvoorwaarden en uitgangspunten vastgelegd, ook worden de stappen die genomen moeten

worden, omschreven en wie er verantwoordelijk voor is. Dit zorgt voor de transparantie en wettelijke zekerheid die nodig zijn om de herontwikkeling van Pesthuislaan 8 op een doeltreffende en verantwoorde manier te realiseren. Na de gedetailleerde uitwerking van de plannen en alle noodzakelijke procedures wordt de intentieovereenkomst opgevolgd door een deﬁnitieve overeenkomst voor de (her)uitgifte in erfpacht. Hiermee wordt de basis gelegd voor de concrete realisatie van het project en het toekomstige beheer van het pand. Gemeente Leiden is enthousiast over de samenwerking met Jobo Vastgoed B.V. en ziet de herontwikkeling van Pesthuislaan 8 als een belangrijke bijdrage aan de verdere ontwikkeling en groei van de stad en het Leiden Bio Science Park. Het project zal niet alleen resulteren in moderne, functionele ruimtes, maar ook in een positieve impuls voor de lokale economie en leefomgeving. De komende maanden worden besteed aan het nader uitwerken van de plannen en het vervolgproces. Voor meer informatie www.jobodebouwers.nl.

Column

Where we're going, we don't need roads

Het is niet zo dat we deze toekomst in 1985 niet hadden kunnen voorspellen. In 1960 werd de term broeikaseffect al gebruikt en in 1988 werd het VN Klimaatpanel IPPC opgericht. Probleem is kennelijk dat we allemaal heel goed zijn in wegkijken. In 2006 lachten we nog een beetje besmuikt om de ﬁlm An inconvenient truth van Al Gore. Die man die geen president kon worden en zich dan maar druk ging maken om het klimaat. Zelfs twaalf jaar geleden vond een meerderheid in Nederland klimaatverandering nog geen serieus probleem. De laatste jaren is het ineens hard gegaan. Er zijn (weer) elektrische Porsches. Wie nog geen zonnepanelen heeft, wordt uitgelachen. De klimaatdrammers van D66 hebben Groen Links links ingehaald en Groen Links heeft zichzelf van schrik opgeheven. Extinction rebellion pruttelt nog een beetje na. We zijn het eens. Er moet wat gebeuren en we gaan het doen ook. We bouwen niet alleen gasloos en energieneutraal, maar ook klimaatadaptief, waterzuinig en natuurinclusief. Bouwen in hout is populair en er is biobased beton met olifantsgras. De Nederlandse klimaatdoelen voor 2030 zijn daadwerkelijk haalbaar. En geloof het of niet, de rest van de wereld doet wel mee. Het Parijs Akkoord is door vrijwel alle landen van de wereld ondertekend. Europa heeft de Greendeal. China ligt ruim voor op de EU voor wat betreft duurzame energie. Zo bezien lijkt de problematische klimaatstress, die veel jongeren ervaren, wat overdreven. FOTO John Brussel

FLORIS VAN GALEN

Als tiener zag ik in 1989 in Back to the Future II de toekomst van 2015, één generatie verder. Moet lukken om die toekomst goed te voorspellen, zou je denken. Elektrische auto’s, robots, tot zover ging het goed. Maar niks over duurzaamheid. Niemand die voorzag dat in 2023 plastic rietjes verboden zijn, vliegschaamte een woord is en vliegen naar de wintersport sowieso vrij zinloos is omdat er geen sneeuw meer ligt.

Bottom line. Ik ben wel positief. Het heeft lang geduurd, maar we zijn best lekker bezig. Het nieuwe toverwoord is circulair. Knappe koppen hebben daarvoor de R-ladder bedacht. Schrik niet: refuse, rethink, reduce, reuse, repair, refurbish, remanufacture, repurpose, recycle en recover. We gooien pas iets weg als we alle r-en hebben doorlopen. Maar daar weten de Leidse ondernemers natuurlijk alles al van. Ik neem immers aan dat alle Leidse ondernemers al deelnemen aan Circulair West. Zo niet, snel aanmelden. Floris van Galen is advocaat partner publiek vastgoedrecht bij TK 06 - 104 112 45 | vangalen@tk.nl | Linkedin: ﬂorisvangalen

Reportage

Raoul Timmermans, Glenn van der Luit en Colin de Jong

'Veel auto voor relatief weinig geld' Volvo timmert ﬂink aan de weg op gebied van duurzaamheid

Sinds begin 2022 is Michel van Houselt vestigingsmanager van Hedin Automotive Volvo Leiderdorp. Onder zijn bezielende leiding is de Volvo-dealer bezig aan een opmars in de Leidse regio. Daarbij wordt hij geassisteerd door een jong verkoopteam.

elektrische XC40. De EX30, die op 7 juni jongstleden aan de wereld is getoond, is een elektrische SUV. Qua positionering zit de EX30 net onder de XC40, met een vanaf prijs van 36.700 euro.

Volvo is ﬂink bezig met het verduurzamen van haar auto’s. Binnenkort gaat een nieuw model, de EX30, in productie. Na de introductie van de Volvo V40 heeft het automerk een bepaald segment waar het merk heel goed in was, achter zich gelaten. Volvo verlegde de focus naar het produceren van de

“De EX30 is weer de entree naar het premium segment wat men van Volvo gewend is”, zegt verkoopadviseur Raoul Timmermans. “Zo’n zes jaar hebben we een gat gehad en dat kunnen we nu weer vullen met de EX30.” Verkoopleider Colin de Jong verwacht dat de EX30

Premium segment

Het verkoopteam Het verkoopteam bestaat uit drie jonge ‘honden’, zo typeert vestigingsmanager Michel van Houselt het trio verkopers. Colin de Jong is verkoopleider in Leiderdorp. Hij is al zes jaar als verkoper actief in de wereld van automotive. Colin werkt inmiddels drie jaar in Leiderdorp. Verkoopadviseur Glenn van der Luit stapte al in 2011 bij Volvo in Leiderdorp binnen. Na een kort uitstapje, keerde hij weer op zijn schreden terug. Raoul Timmermans, eveneens verkoopadviseur, is de jongste van het stel. Hij werkt sinds februari van dit jaar voor de Volvo-dealer in Leiderdorp. Voor die tijd werkte hij voor een andere Volvo-dealer. Hij begon zijn carrière als verkoper bij een autogarage.

in januari 2024 in de showroom in Leiderdorp te zien is. Dan kan men er ook een proefrit mee maken. “Dat neemt niet weg dat men de EX30 al wel kan bestellen en dat gebeurt dan ook met grote regelmaat; de teller staat inmiddels op 50 stuks!” Verkoopadviseur Glenn van der Luit kan daarover meepraten. Na zijn ‘zomervakantie’ van drie weken, ging hij weer aan de slag. Op zijn eerste werkdag na de vakantie kreeg hij al vier orders voor de EX30. “Kijk je prijstechnisch naar de EX30, dan is het ongelooﬂijk hoeveel auto je voor relatief weinig geld krijgt. Ik denk dat als we deze auto eenmaal in de showroom hebben staan, het nóg harder zal gaan.”

merken die een 7-zitter leveren, laat staan een elektrische variant”, weet Colin. “Wij zijn een van de weinige merken die een elektrisch aangedreven 7-zitter kunnen leveren. Met een bereik tot 600 kilometer en je kunt er ook een caravan achter hangen. Dat kan trouwens ook bij de EX30.”

Circulair Elektrisch aangedreven auto’s passen natuurlijk uitstekend in het straatje van duurzaamheid, maar Volvo gaat nog een stap verder. Er wordt namelijk veel gewerkt vanuit de circulaire gedachtegang. Zo is de bekleding van de EX30 gemaakt van onder andere gerecyclede spijkerbroeken en een aantal modellen beschikt over een wollen bekleding. Raoul: “Volvo is heel hard bezig om het leer uit de auto’s te weren en daar mooie vegan-materialen voor in de plaats te doen. In de XC40 zit in de deur al materiaal gemaakt van petﬂesjes. Dat wordt nu ook doorgetrokken naar de EX30.”

Volvo EX90

HEDIN AUTOMOTIVE VOLVO LEIDERDORP Rietschans 70 | 2352 BB Leiderdorp 071 – 581 09 50 michel.van.houselt@hedinautomotive.nl www.hedinautomotive.nl

De EX90 zit er ook aan te komen. Dit is de allergrootste elektrische SUV van Volvo, die gebouwd is op een geheel nieuw platform. Deze auto, die een prijs vanaf 83.495 euro kent, is geschikt voor iedereen die een groot gezin heeft. “Het is een fantastische auto. Er zijn maar weinig

Colin de Jong | 06 - 100 919 47 Colin.de.jong@hedinautomotive.nl Glenn van der Luit | 06 - 286 656 33 glenn.van.der.luit@hedinautomotive.nl Raoul Timmermans | 06 – 589 201 26 raoul.timmermans@hedinautomotive.nl

TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Duurzaamheid doet het goed bij Autoschade Van Veen Leiden

'Aan een team bouwen is geweldig'

Hans van Veen

Hans van Veen, eigenaar van Autoschade Van Veen in Leiden, mocht als klein jongetje de verfrollers uitspoelen. Zijn vader had namelijk een schildersbedrijf in Wassenaar. Waar Hans veel meer interesse voor had, was de spuiterij van zijn vader aan de Dobbeweg in Voorschoten. Daar werden deuren, meubels en panelen gespoten, maar af en toe ook auto’s. “Het schilderen vond ik helemaal niks. Ik ben lekker bij mijn vader in de spuiterij gaan werken.”

Overname Samen met Nico van Vliet nam Hans het bedrijf van zijn vader over. Zo’n kwart eeuw geleden vond een nieuwe verhuizing plaats. Autoschade Van Veen kwam terecht op de Rhijnhofweg in Leiden. “We hebben daar twaalf jaar gezeten. Aan het eind van die periode heb ik afscheid genomen van mijn compagnon. Afscheid nemen is nooit leuk, maar als jonge hond denk je dat je het allemaal beter weet.” Twaalf jaar geleden verhuisde het schadebedrijf naar de huidige locatie aan de Kenauweg. Hans huurde het pand eerst van Hennie Kooloos van HWS, later mocht hij het kopen. “Voor Hennie deed ik al wat werk met het spuiten van hoogwerkers. Ik had een gunfactor. Met stroop bereik je meer dan met stront”, zegt Hans met een lach van oor tot oor.

Ook weer het bouwen aan team, dat is wat ik het beste kan. Als ik een keer wil helpen, zeggen ze dat ik maar beter wat anders kan gaan doen, want anders duurt het alleen maar langer. Ik ben nu aan het managen en het teamgevoel creëren.”

Elektroman Vreemd is dat natuurlijk ook niet. Hans is 61 jaar en komt uit een tijd dat alles anders was. De techniek is zo enorm veranderd. “Je kunt niet meer een auto repareren met een hamer en een beitel. Dat was mijn tijd, nu gaat het om uitlezen, inlezen en je moet verstand hebben van een computer.” Wat Hans vroeger geweldig vond, was het werken met een 6-cilinder of een 4-cilinder. De medewerkers van nu vinden een elektromotor geweldig. “Je bent nu een soort elektroman.”

'Je kunt niet meer een auto repareren met een hamer en een beitel'

A-locatie De Rhijnhofweg was een C-locatie, meent Hans. “De Kenauweg is een A-locatie voor een autoschadebedrijf. Ik heb echt stappen gemaakt als ondernemer. Hier heb ik veel aanloop van particulieren, maar bedrijven weten mij ook te vinden. Net als leasebedrijven en ﬂeetowners.” Momenteel telt Autoschade Van Veen vijftien medewerkers. Daarmee is het bedrijf een middelgrote speler. “Mijn hele gedachtegang van ondernemen is gerelateerd aan sport. “In voetbal kan ik elf man leiden en ook nog wel een paar wisselspelers. Sport is toch de rode draad in mijn leven.” Hans heeft als keeper gevoetbald bij BlauwZwart in Wassenaar. Later koos hij voor triatlon en weer later voor het zwemmen van lange afstanden. Het Kanaal over zwemmen bijvoorbeeld. Ooit had hij het plan opgevat om met een aantal zwemmers geld op te halen voor het Willem-Alexander Fonds. “Zwemmers zijn individualisten. Met z’n allen een team bouwen, dat vond ik zo geweldig. En het werd ook nog een succes.” Dat bouwen aan een team heeft hij doorgetrokken naar het autoschadebedrijf. “Ik heb heel leuke gasten met wie ik werk. We doen het met z’n allen. TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Reportage

In Voorschoten verhuisde de spuiterij zo’n jaar of veertig terug naar de overkant van de Dobbeweg. Daar raakte Hans besmet met het virus autoschade, want het bedrijf ging zich ook richten op autoschades. “Elke keer werd het een stukje beter en professioneler”, herinnert Hans zich.

Nagenoeg CO2-neutraal Duurzaamheid is ook voor een autoschadebedrijf van belang. Autoschade Van Veen werkt bijna CO2-neutraal. “Een klein beetje gas hebben we nog nodig om te verwarmen tot 30 graden. Dat is nodig om de verf te drogen. Vroeger was dat 60 tot 70 graden, maar de techniek van het lakken is door de jaren heen enorm verbeterd.” Op het dak heeft Hans 170 zonnepanelen laten aanbrengen. “Vroeger betaalde ik 1500 euro aan stroom, nu krijg ik in de zonnige maanden 800 euro terug. Dat is natuurlijk wel mooi!” ASN AUTOSCHADE VAN VEEN LEIDEN Kenauweg 2 | 2331 BB Leiden 071 - 532 35 32 vanveenleiden@asnmail.nl www.vanveenautoschade.nl

Leiden

WORD NU LID!

Het totaalconcept van INTO business Leiden bestaat uit het zakelijk kwartaalmagazine en INTO businessclub Leiden. Deze club biedt de leden diverse extra mogelijkheden, zowel online als offline. De kosten bedragen € 450,- ex. btw per jaar.

Wat kun je daar allemaal voor verwachten? •

Toegang tot vier verzorgde netwerkbijeenkomsten per jaar, waarbij de lancering van het magazine centraal staat.

•

Logo en contactgegevens vermelding in het magazine op INTO businessclub Leiden ledenpagina, waarvan de eerste keer extra uitgelicht.

•

Zes keer per jaar de gelegenheid om een persbericht/nieuwsbericht te laten plaatsen op www.intobusiness.nu/leiden

•

Een uitgebreid online bedrijfsproﬁel.

Geïnteresseerd? Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar oscar@intobusiness.nu We heten je van harte welkom bij de INTO businessclub Leiden!

De volgende bedrijven hebben we recentelijk mogen verwelkomen als nieuw clublid: MKH BUSINESS | MKH Business is de toonaangevende specialist in bedrijfskleding, sportkleding én persoonlijke beschermingsmiddelen. Van het ontwerp, de keuze voor de juiste materialen, de bedrukking/borduring tot de levering aan alle medewerkers; Wij zetten altijd nét een stapje extra.Kwaliteit, service en uitstraling is waar wij voor staan. Wij geloven erin dat de juiste outﬁt een bijdrage levert aan de uitstraling van het bedrijf, organisatie of vereniging. Iedere klant is uniek en vergt ook een eigen aanpak. Onze processen zijn daarbij zo ingericht dat wij elke klant die persoonlijke aandacht geven waar zij recht op hebben en ontzorgen van A tot Z. Zonder Poespas! Omdat wij alles in eigen beheer doen, kunnen wij snel schakelen. Nieuwsgierig geworden? Kom gerust eens langs en kijk wat wij voor jullie kunnen betekenen.

Businessclub

ZOBEKO | Zobeko Aluminium BV is al ruim 30 jaar actief als leverancier van aluminium kozijnen. Duurzaamheid staat bij ons voorop. Bij Zobeko hebben wij de productie in eigen handen. Dit wil zeggen dat wij van de werktekeningen tot en met de montage betrokken zijn bij het werk. Onze monteurs zijn ervaren, degelijk opgeleid, bekend met de nieuwste technieken, werken zorgvuldig en volgens afgesproken tijden. Wij ontwikkelen onze expertise nog dagelijks.

DE NIE | Al generaties lang is 'de Nie' een betrouwbare naam in de Leidse regio. Niet alleen op het vlak van het traditionele installatiewerk, maar ook voor de duurzame oplossingen van morgen. Bij de Nie ontzorgen ze de klant en ze gaan net dat stapje verder. Een installatiebedrijf voor particulieren, woningcorporaties, vastgoedeigenaren, projectontwikkelaars en gebouwbeheerders met de zekerheid van snelheid, service en kwaliteit. Bij de Nie staat de opdrachtgever centraal.

Co p y w r i t e r s & Ve r t al e r s

SOBRIQUET | Sobriquet is het teksten vertaalbureau voor ondernemend Nederland. We schrijven je website en je drukwerk vol. Bedenken je pay-off, je tagline en je merkverhaal. Vinden de prins in de kikker en de tijger in de kitten. Soft selling en storytelling, copy met ballen en teksten die opvallen. We helpen bedrijven en bureaus met alles op tekstgebied, van webteksten tot interviews, brochures, videoscripts en employer branding. En natuurlijk vertalingen van en naar alle moderne talen, met liefde gemaakt door een professioneel team van vertaalvirtuozen. Zo heb jij een goed verhaal in elke taal.

De mooiste plek om de Peurbakkentocht te aanschouwen De unieke zomerbijeenkomst van INTO businessclub Leiden vond plaats tijdens de Peurbakkentocht. Op het terras van Brasserie De Poort genoten de gasten, onder het genot van een hapje en een drankje, van de Peurbakkentocht. Een unieke plek waar menig Leidenaar jaloers op zal zijn geweest en waar ook de prijsuitreiking plaatsvond. Hierbij een fotoverslag:

MEER FOTO'S OP PAGINA 52 en 53

Businessclub

INTO businessclub Leiden te gast bij Brasserie De Poort

GROEP

Businessclub

Untitled-1 1

Kijk voor de mogelijkheden op www.intobusiness.nu/leiden/business-club.html

09-07-14 11:52

Luisteren naar de dingen die niet gezegd worden Manon van Doorn en Ilse de Bruijn

Als adviseurs van het familiebedrijf maken we vele unieke, mooie en soms confronterende situaties van dichtbij mee. Dan besef je waarom het familiebedrijf een hele andere benadering nodig heeft dan een ‘gewone’ onderneming. Het verschil zit vooral in de emotie. De passie, gedrevenheid en trots van familiebedrijven is een groot goed, maar tegelijk ook een valkuil. Wie kent niet de voorbeelden van hechte families die na een ‘zakelijk’ geschil niets meer met elkaar te maken willen hebben. Eén blik zegt meer dan duizend woorden Manon van Doorn: “Door vooral te luisteren naar de dingen die niet gezegd worden, proberen we ook gevoelige zaken bespreekbaar te maken. De blik waarmee iemand je aankijkt. Hoe iemand een vraag stelt, of dat iemand direct in de verdediging schiet. Het non-verbale vertelt meer dan wat je hoort.”

Lastige vragen stellen zet mensen aan het denken Volledig voorbereid met een oplossing aan komen dragen, werkt averechts, vertelt Ilse de Bruijn: “We zijn er om de weg te wijzen en niet gelijk in oplossingen te denken. Om daar te komen, stel ik eenvoudige, maar voor hen soms lastige vragen die normaal niet gesteld worden. Daarbij is er geen goed of fout. Het gaat erom dat je als familie TEKST Berna Hazenbroek | FOTO Janita Sassen

bewuste keuzes maakt.” Door verschillende (nood) scenario’s te schetsen, zet je mensen aan het denken. Wat gebeurt er bij een ongeval of als je bedrijf in vlammen opgaat of wordt gehackt. Praktijkvoorbeelden die vragen om een fundament aan (nood)maatregelen die direct in werking treden als zo’n scenario werkelijkheid wordt.

Slaap lekker Bij ons draait het om vertrouwen. Niet om het verkopen van een oplossing. Gaat dit vanzelf? Nee, zeker niet! Daar gaan de nodige gesprekken aan vooraf. Maar ons doel is dat u als ondernemer (nog) rustiger slaapt! Als er dan iets gebeurt en het is goed geregeld, dan is er rust in plaats van paniek.

Meer weten? Kijk op grantthornton.nl/familiebedrijven. Wij maken graag tijd voor een goed gesprek. GRANT THORNTON | REGIO LEIDEN ACCOUNTANTS EN ADVISEURS B.V. Manon van Doorn en Ilse de Bruijn Adviseurs familiebedrijven Vondellaan 47 | 2332 AA Leiden 088 - 676 95 20 | info@nl.gt.com www.grantthornton.nl

Wethouder Ashley North: 'De gemeente denkt graag met ondernemers mee'

'Werken aan een leefbare en bereikbare stad' In het beleidsakkoord ‘Samen leven in Leiden’ 2022-2026 komt de ambitie van het college om te zorgen dat Leiden een leefbare stad blijft nadrukkelijk naar voren. “Dit is de hoofdgedachte bij alle projecten en het beleid dat we uitvoeren”, stelt Ashley North, wethouder Klimaat, Mobiliteit en Financiën in Leiden. “Het is daarbij belangrijk om te zorgen dat we het samen doen, gemeente, inwoners en ondernemers.” Het is een warme dag in september, maar op de kamer van wethouder North is het goed uit te houden. “We merken de gevolgen van klimaatverandering steeds meer”, begint North te vertellen. “We zien vaker lange periodes van hitte en droogte, en als het regent is dat hevig. Dit kan veel overlast geven. Het is daarom belangrijk dat we de openbare ruimte, onze gebouwen en soms ook de bedrijfsvoering aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Alleen zo houden we de stad leefbaar, nu en in de toekomst. Bij bedrijfsvoering kun je

Ashley North

Leiden klaar voor de toekomst In een groot aantal wijken wordt het riool de komende jaren vervangen. Gelijktijdig met de rioolwerkzaamheden worden straten opgeknapt en groener ingericht. Zo worden de wijken voorbereid op de toekomst, waarin het vaker hard gaat regenen, maar er ook lange droge, hete periodes zullen zijn. Niet alleen in wijken, maar ook op bedrijventerreinen liggen kansen. Bedrijventerreinen zijn vaak erg versteend en hebben veel platte zwarte daken, waardoor de temperatuur hier in de zomer ﬂink kan oplopen. Als voorbeeld noemt North het bedrijventerrein Roomburg, waar DZB Leiden is gevestigd. “Daar werd het in de zomer soms zo heet dat het geen prettige omstandigheden waren om te werken. Hier zijn mooie maatregelen genomen, zoals het vergroenen van het voorterrein en de parkeerplaatsen. Maar ook een simpele maatregel als een picknickbank onder de bomen, zodat je in de schaduw even kunt lunchen.” Ondernemers die ook een groen bedrijventerrein willen, kunnen gebruikmaken van een subsidie van de provincie Zuid-Holland.

Schoon vervoer de ruimte “Om ervoor te zorgen dat onze stad verkeersveilig, leefbaar, bereikbaar en daarmee economisch sterk blijft, nemen we verschillende maatregelen om verkeersbewegingen te verminderen of te veranderen”, vertelt North. “Anders loopt het op de wegen in en om de stad steeds vaker vast. Dat is niet goed voor de economie en niet voor het milieu. Een van de maatregelen die Leiden neemt, is het anders vormgeven van logistiek. We willen immers dat ondernemers bereikbaar blijven voor leverancier én klant.” North kan goed begrijpen dat ondernemers vragen hebben, bijvoorbeeld over de komst van zeroemissie stadsdistributie (ZES) in de binnenstad per 1 januari 2025. “We helpen ondernemers graag (zie ook elders in dit magazine). Leiden heeft logistiek adviseurs aangesteld. Zij helpen ondernemers bij het anders organiseren van hun vervoersbewegingen en de overstap naar schoon duurzaam vervoer, zoals bij ZES, maar ook door TEKST en FOTO Gemeente Leiden

mee te denken in oplossingen, zoals deelauto’s of reizen met het openbaar vervoer.” Wilt u contact met een logistiek adviseur? Dat kan via logistiekmakelaar@leiden.nl.

Reportage

bijvoorbeeld denken aan een hitteprotocol, zoals vroeger beginnen met werken of meer water drinken.”

Verduurzamen op tal van manieren De verduurzamingsopgave wordt breed gedragen en we zien veel mooie initiatieven in de stad. Verduurzaming kan op verschillende manieren. Wethouder North kan zich voorstellen dat ondernemers dit een uitdaging vinden. “Maar het gaat er om dat we beginnen en het met elkaar stap voor stap organiseren.” North vertelt dat Leiden onder andere toewerkt naar een circulaire economie, waarbij het afval van het ene bedrijf de grondstof van een ander wordt. Wethouder North is trots op de Liever in Leiden beker: “Leiden is de eerste gemeente in Nederland die de Liever in Leiden-statiegeldbeker voor warme dranken to-go introduceerde. De introductie helpt ondernemers om de landelijke wetgeving toe te passen, de gemeente informeert en adviseert over de omschakeling van wegwerp naar hergebruik.”

'Het gaat er om dat we beginnen en het met elkaar stap voor stap organiseren' Een ander belangrijk thema in Leiden is het vergroten van het gebruik van duurzame energiebronnen. North: “In Leiden zie je echt dat we het samen doen, want ook ondernemers slaan de handen ineen; groene stroom bij scholen, zorginstellingen, ziekenhuizen, lokale voorbeelden van opslag of het koppelen van evenementen aan laadpaalstroom. Samen komen we er wel!”

Meedoen en subsidies Zo is Leiden dus met elkaar volop bezig om in 2050 energieneutraal en CO2-vrij te zijn, een stad die klimaatbestendig en zichtbaar groener is geworden en waarbij de biodiversiteit is versterkt. Op die manier levert Leiden, net als alle andere Nederlandse gemeenten, een bijdrage aan het Klimaatakkoord. Wilt u weten wat u als ondernemer kunt doen, of welke subsidies er zijn? Neem eens een kijkje op www.zuid-holland.nl/subsidies, www.leiden.nl/duurzaam of www.gagoed.nl.

De herfst, het kleurrijkste seizoen! De gure wind jaagt de wolken voort. Een stevige wandeling schenkt ons een frisse blik op zaken die we nog moeten regelen! Het leven kan alle kanten op!

JUST Notarissen Albert Einsteinlaan 50 - 2719 ER Zoetermeer - 079 323 97 61 - www.justnotarissen.nl

Column

'Geef me de ruimte' Dat is de pakkende titel van het kinderboek dat ik in mijn jeugd met veel plezier heb gelezen. Het speelt zich af net voor de belegering door de Spanjaarden van onze stad Leiden. Inmiddels hebben we de bevrijding weer zeer feestelijk gevierd.

In het vastgoed speelt het onderwerp ‘ruimte geven’ een fysieke rol in de hoogte. Vanwege ruimtegebrek in dichtbevolkte gebieden is het een globale tendens in steden en dit geldt uiteraard ook voor Leiden, in het bijzonder voor het Stationsgebied. Onze stad wordt ook wel het toekomstige Manhattan aan zee genoemd. In dit geval zal er nog heel wat water door de Rijn moeten stromen, ambitieus is het wel. De eerste contouren van dit gebied verrijzen inmiddels al en markeren het begin van iets heel moois wat mij betreft. De bestaande en toekomstige gebouwen worden een stuk groener en duurzamer en dat is niet alleen vanwege de merkkleur van ‘s lands grootste bierbrouwer die in een van de complexen is gevestigd. Het ‘groen denken’ leeft in het bedrijfsleven en het vastgoed pakt hierop door. Al met al een gunstige ontwikkeling voor de toekomst. Nog even over de vrachtwagenchauffeur. Die man, een Spanjaard, had het heel toepasselijk Spaans benauwd gekregen in zijn cabine. Hij kon geen kant meer op, dacht hij. Wat hij niet wist, was dat het bord van de wegafzetting daar al een week voor Juan Lullo stond. Ik heb hem met handgebaren verstaan gegeven dat hij gewoon door kon rijden en gelukkig vervolgde hij zijn weg. “Mooi”, dacht ik FOTO John Brussel

JESSE BLONK

Ruimte geven is een prachtig uitgangspunt in veel situaties, zoals de ambitieuze en ondernemende medewerker die zich hoge doelen stelt. De sporter die er heilig in gelooft een topprestatie te kunnen neerzetten. Danwel pubers die zich rebels proberen los te weken van hun thuis en de wereld willen ontdekken, zoekend naar autonomie. Evenals de vrachtwagenchauffeur die zich onlangs had vastgereden op de veel te smalle Rijnsburgersingel vanwege een dreigende wegopbreking, maar toch weg kwam.

terwijl ik hem nakeek, ruimte krijgen gaat ook over elkaar nodig hebben om verder te komen. Eind goed al goed en uiteindelijk nog vlak voor 3 oktober de laatste Spanjaard Leiden uitgestuurd!

Jesse Blonk is partner bij Barnhoorn Bedrijfsmakelaardij

Handelsbanken nieuw in Leiden In een volledig duurzaam pand, ingericht op groei en midden in het nieuwe zakencentrum rond de Lammenschansweg in Leiden is sinds kort een kantoor van Handelsbanken gevestigd. “Onze vestiging is vanuit Alphen aan den Rijn hiernaartoe verhuisd en tegelijkertijd omgedoopt tot kantoor Leiden”, vertelt kantoordirecteur Gelte Olijve. “Vanuit dit pand in Leiden kunnen we beter voldoen aan de behoeften van onze klanten. De ligging is gunstig ten opzichte van de stad en uitvalswegen naar de rest van ons werkgebied: van Katwijk, De Zilk tot aan Gouda.” Handelsbanken werd in 1871 opgericht in Zweden. Het eerste kantoor in Nederland werd in 2013 geopend. Momenteel zijn er 27 kantoren met 381 medewerkers verspreid over het land. Het Leidse kantoor telt momenteel zes medewerkers. “In tegenstelling tot andere grote banken die kantoren sluiten, groeit Handelsbanken gestaag door. De verwachting is dat we hier straks met tien mensen voor onze klanten aan de slag zijn.” De thuismarkten zijn Zweden, Noorwegen, Verenigd Koninkrijk en Nederland. “Dit kan interessant zijn voor bedrijven die actief zijn in deze landen. Net als onze decentrale manier van werken. In de praktijk betekent dit onder meer dat in Leiden een handtekening gezet kan worden voor leningen binnen onze eigen kredietbevoegdheid.”

Deposito’s en vermogensbeheer Handelsbanken is van oudsher vooral bekend door vastgoedﬁnancieringen en woninghypotheken vanaf 750.000 euro. “Minder bekend zijn onze mogelijkheden tot sparen en deposito’s en onze vermogensbeheerdochter Optimix. Die vraag neemt de laatste tijd sterk toe. Zo worden wij steeds vaker door corporates benaderd met een vraag om een deposito te openen. Onze risicotolerantie is laag, oftewel we zijn zeer kritisch aan de voordeur. Ons conservatieve beleid en de langetermijnvisie maken dat we een van de meest veilige, stabiele commerciële banken van Europa zijn, zelfs in economisch onzekere tijden.” Sparen bij Handelsbanken is weer aantrekkelijk door de huidige spaarrente van 1,75 procent, die oploopt tot 2 procent. Om vermogen voor een bepaalde tijd opzij te zetten met de zekerheid van een vaste rente, kent Handelsbanken het deposito (indicatief 3,05 procent voor 1 jaar) voor particulieren en voor zakelijke klanten. De aanvragen voor stallen en beleggen van gelden van personal holdings neemt dan ook toe.

Lokaal samenwerken Gelte Olijve woont in Pijnacker en werkt bijna tien jaar voor Handelsbanken. Ooit zette hij samen met

Handelsbanken is een persoonlijke relatiebank voor zowel particulieren, vastgoedondernemers als vastgoedbedrijven. Naast hypotheken en vastgoedﬁnancieringen is Handelsbanken sterk in vermogensbeheer (via dochter Optimix Vermogensbeheer) en spaar- en depotisomogelijkheden. Dit is vooral interessant voor vermogende particulieren, verenigingen en stichtingen.

Reportage Gelte Olijve

'Ook voor creditgelden en vermogensbeheer' een collega het kantoor in Den Haag op. Na 4,5 jaar verruilde hij die locatie voor het hoofdkantoor in Amsterdam Zuidoost. Sinds februari 2021 is hij werkzaam als kantoordirecteur in Alphen aan den Rijn, nu dus kantoor Leiden. De accountmanagers Rick Walschots en Stephan van Veldhuizen vormen samen met Gelte het gezicht van het kantoor. Zij hebben ieder hun eigen klantenportefeuille voor het totale aanbod. Alleen voor het specialisme beleggen (via dochter Optimix Vermogensbeheer) schuift een vaste vermogensbeheerder aan bij afspraken. “Lokaal zichtbaar zijn en duurzame klantrelaties opbouwen vinden we belangrijk. Vandaar dat we jaarlijks een dag het kantoor sluiten en ons als vrijwilligers inzetten voor een goed doel. Ook doen we bij TEKST May-lisa de Laat | FOTO John Brussel

voorkeur zaken met lokale partners, zoals de taxateurs Basis en Barnhoorn en heeft een lokale architecte SUPERWORKS ons kantoor ontworpen. Verder zijn er plannen om lunches te organiseren voor ﬁnanciële intermediairs en andere relaties gericht op kennis delen en samenwerken.“

Duurzaamheid De ambities op het gebied van duurzaamheid zijn hoog. Al in 2040 wil Handelsbanken de CO2-uitstoot tot nul reduceren in de eigen panden, het wagenpark en door de vastgoedportefeuille te verduurzamen door bijvoorbeeld ﬁnanciering van energietransitie bij klanten. “In de toekomst zullen we het Zweedse voorbeeld van uitgifte van groene obligaties volgen.”

HANDELSBANKEN LEIDEN Lammenschansweg 144 | 2321 JX Leiden 071 - 785 39 00 | leiden@handelsbanken.nl www.handelsbanken.nl/nl/ vind-uw-kantoor/leiden

Dirk Dirkmaat (l) en Elmer van Lienen

PKF Wallast zet ondernemingen op duurzaam spoor PKF Wallast, HLB Witlox Van den Boomen en Koenen en Co gaan de krachten bundelen. Samen worden zij een geheel nieuwe, toonaangevende speler in de accountancysector in de Randstad, Noord-Brabant en Limburg. Met de combinatie beogen de kantoren uitdagingen in de markt het hoofd te bieden, onder andere op het gebied van compliance, kwaliteit en ESG (Environmental, Social en Governance). Dirk Dirkmaat (accountant) en Elmer van Lienen (ﬁscalist) vertellen over hun rol omtrent ESG en de daaraan gelieerde rapportageplicht die ondernemingen vanaf 2025 te wachten staat. “Het is ingewikkelde materie. En dat kan verlammend werken. Maar afwachten en niets doen is het slechtste wat je nu als onderneming kunt besluiten”, vindt Elmer.

Met en voor de ondernemer In de eerste plaats helpt PKF Wallast ondernemingen te snappen hoe het zit. Vervolgens adviseert het accountants- en belastingadvieskantoor ondernemers over hoe zich voor te bereiden op en zich aan te passen aan komende regelgeving of normen. En de eerste stap om ESG alomvattend te integreren in een organisatie, ligt volgens Dirk bij het bestuur. “Met hen zitten wij aan tafel. Beleidsmakers en beslissers. En vanuit een dienstverlenende positie maken we onze advisering zo breed als mogelijk. Breder dan één discipline of één dienst. Wij proberen echt naast de ondernemer te staan, voor zo ver dat mogelijk is natuurlijk.”

Geen moetje, maar kans Elmer: “Proactief informeren we onze cliënten over hoe duurzame strategieën een positieve impact kunnen hebben op klimaatdoelstellingen en wat voor effect dat mogelijk heeft op de waarde van het bedrijf. Want ESG is behalve een ‘moetje’ ook een uitgelezen kans om concurrentievoordeel te behalen. Zowel op het gebied van aanbestedingen en het binnenhalen van opdrachten, als op het aantrekken van jong talent. Vooral de jongere generatie bindt zich liever aan organisaties die bovenmatig scoren op duurzaamheid. En die wil je niet mislopen. Dus ook al is ESG-rapportage nu nog niet verplicht, wie al wel stappen maakt, loopt in de voorhoede en gunt zijn onderneming een grotere visvijver. Daarnaast, wie nu denkt: ‘ik weet dat het

'Blijf vooral in strategische mindset, niet in die van verplichting' TEKST Gina Schilder | FOTO'S Michel ter Wolbeek

eraan komt, maar ik heb nog wel even’, krijgt hoe dan ook in de keten te maken met informatieplicht naar de grotere opdrachtgevers of leveranciers. Je kunt je er maar beter nu al in verdiepen.”

Reportage

Alles en iedereen krijgt vroeg of laat te maken met ESG, volgens Dirk en Elmer. Want met de Green Deal uit 2019 stuwt Europa de traditionele, ﬁnanciële economie steeds meer richting een eerlijkere en duurzamere economie en worden bedrijven stapsgewijs verplicht een bijdrage te leveren aan mens, milieu en maatschappij: ESG. Nieuwe weten regelgeving voert de druk stukje bij beetje op. “Het is geen kwestie van tien jaar meer. In de komende twee jaar zullen bedrijven echt wel ﬂink gas moeten geven.”

Overkoepelend totaaladvies Ook vanuit de dienstverlenende kant vraagt het thema om meer toewijding, geeft Elmer in alle eerlijkheid toe. “Vanuit mijn functie als fiscalist vind ik dat fiscaliteit en duurzaamheid niet langer zaken zijn die los van elkaar gezien kunnen worden. Die hebben evident veel met elkaar te maken en hebben een grote impact. Ik ben van mening dat ook de fiscalisten al moeten aanhaken op sustainability en hun verantwoordelijkheid gaan nemen. Vanuit organisaties bezien worden fiscaliteit, assurance en duurzaamheid idealiter aan elkaar gekoppeld. In onze rol als relatiemanager en sparringpartner motiveren we cliënten daarom om op holistische wijze naar de onderneming te kijken, zodat zowel besluit A bij afdeling X als besluit B bij afdeling Y ondersteunend zijn aan elkaar in plaats van conflicterend. Verbanden leggen. Verbindingen maken. Zo kun je het totale plaatje optimaal integreren in je business." "Het is daarbij goed om vooral in strategische mindset te blijven, niet in die van verplichting”, zegt Dirk. “Wij bieden ondernemers een zo overkoepelend mogelijk totaaladvies. Liefst met concrete en praktische tools.”

Bundeling van krachten De gedeelde visie en aanpak verbindt PKF Wallast, HLB Witlox Van den Boomen en Koenen en Co en vormt de basis voor een vruchtbare samenwerking. Dankzij schaalvergroting en een robuust netwerk van vestigingen in zowel Zuid- en West-Nederland, worden de accountancy- en adviesdiensten van nog hogere kwaliteit voorzien. Daarnaast biedt dit nog meer kansen voor bestaande en toekomstige collega’s. De organisatie gaat voor top werkgeverschap door verder te investeren in opleidingen, persoonlijke ontwikkeling en een mensgerichte cultuur.” PKF WALLAST Mercuriusplein 1 2132 HA Hoofddorp www.pkfwallast.nl

Wij selecteren de mooiste wijnen voor uw gasten

• breed assortiment • advies wijn / spijs combinaties • wijnkaart begeleiding •wijn training

DRANKENGROOTHANDEL

BIEREN • FRISDRANKEN • WIJNEN • GEDISTILLEERD Amphoraweg 12 ◆ 2332 EE Leiden ◆ Tel: 071-576 30 00 ◆ info@boonekamp.nl

MÉÉR DAN DRANK ALLEEN

V.l.n.r.: Ruben Stappers, Corine van der Ceelen, Randy Petrus en Jenny Willcock

Leiden International Centre helpt ChannelEngine snel groeien 'Duurzaamheid, diversiteit en internationaliteit'

Hoe kun je in deze arbeidsmarkt als bedrijf snel groeien? En ook nog eens je focus verschuiven van nationaal naar internationaal? In dit artikel vertellen betrokkenen van het Leiden International Centre (LIC) en e-commerce bedrijf ChannelEngine over hun succesvolle samenwerking. Het e-commerce bedrijf ChannelEngine werd in 2013 opgericht in Leiden en richtte zich tot eind 2021 vooral op Nederland en Europa. Het afgelopen jaar is het Leidse bedrijf van minder dan 100 medewerkers gegroeid naar ruim 200 medewerkers met kantoren wereldwijd. ChannelEngine helpt ondernemingen over de gehele wereld bij de groei op digitale verkoopkanalen en marketplaces met behulp van een eigen platform met geavanceerde tools en automatiseringen en via een uitgebreid netwerk van internationale partners.

Marathon Het personeelsbeleid van ChannelEngine is bewust gericht op duurzaamheid, diversiteit en internationaliteit. CFO Ruben Stappers: “Ons personeelsbestand is een afspiegeling van onze groei en ambities wereldwijd. We doen er alles aan om de internationale en Nederlandse medewerkers onderling optimaal te laten mengen. Zo leren ze ook elkaars cultuur kennen. Onder meer via lessen in de Nederlandse taal, gezamenlijke lunches en activiteiten, zoals het sponsoren van, en gezamenlijk meelopen met, de Leiden City Marathon. Het resultaat is dan ook dat onze mensen (en niet onbelangrijk: ook hun partner of andere gezinsleden) zich snel thuis voelen en daardoor langer blijven. Sterker nog, bij een eventueel vertrek kiest men meestal voor een functie elders in de regio of het land boven teruggaan naar het land van herkomst.“ Een warm welkom bereiden voor mensen die vanuit het buitenland in de 071-regio komen werken. Dat is waar het Leiden International Centre (LIC) voor staat. Het LIC heeft zich de afgelopen jaren sterk ontwikkeld tot een belangrijke partner

voor de regio en haar ondernemers als het gaat om het aantrekken en behouden van internationaal talent. ChannelEngine in Leiden is het bedrijf met de grootste groep geholpen internationals van het LIC.

City branding Op de website van het LIC staan naast allerhande praktische informatie ook links naar betrouwbare Engelstalige jobportals, waarvoor LIC vaak heeft gezorgd dat de Leidse regio goed vertegenwoordigd is. Die worden nogal eens geraadpleegd door meegekomen partners. Zeker in het geval van bedrijven zoals ChannelEngine, waar de gemiddelde leeftijd 34 jaar is en dikwijls twee salarissen nodig zijn om de hypotheek te betalen. Overigens besteedt het LIC ook steeds meer aandacht aan de city branding van Leiden voor talent. Ruben: “Leiden heeft enorm veel te bieden. De bereikbaarheid is goed, de woonlasten zijn hier lager dan in Amsterdam en de omgeving is groener.” Randy Petrus, Manager HR Operations: “Onze samenwerking met het LIC startte met name

Centraal aanspreekpunt Corine van der Ceelen is manager van het Leiden International Centre en het Leiden Convention Bureau. Binnenkort verruilt zij haar functie voor die van Head of Business Development bij Leiden&Partners, de moederorganisatie van beide units. Haar collega Jenny Willcock zal haar als manager van het LIC opvolgen. Corine: “LIC is voor de gehele 071-regio het centrale aanspreekpunt voor internationaal talent in alle fases van hun buitenlands verblijf. In deze tijd van krapte op

TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

de arbeidsmarkt is talent uit het buitenland de oplossing om de regionale economie en het bedrijfsleven te blijven ontwikkelen. Daarom ook zijn we steeds meer gesprekspartner bij beleidsvorming. Momenteel onderzoeken we het idee om short stay-faciliteiten te ontwikkelen.” Jenny vult aan: “Op allerlei manieren helpen we nieuwkomers om zich snel te kunnen settelen en thuis te laten voelen, een netwerk op te bouwen. Bijvoorbeeld via informatie en voorlichting door onze helpdesk (ook online), waar men alle vragen kan stellen, een eigen nieuwsbrief en via de organisatie van evenementen en bijeenkomsten (meet & mingle). Als iemands aanstellingsperiode voorbij is, dan begeleiden we ook om het vertrek goed te regelen.”

Reportage

rond de burgerlijke inschrijvingen voor nieuwe medewerkers. Via het LIC gebeurt dat snel en efficiënt. Heel prettig, onze nieuwe mensen kunnen daardoor snel voor onze klanten aan de slag. Winst voor iedereen dus. Bovendien hebben we het LIC gemachtigd om nieuwe medewerkers tijdelijk voor drie maanden op ons kantooradres in te schrijven. Het voordeel daarvan is dat ook huisvesting en het openen van een bankrekening sneller te regelen zijn.”

LEIDEN INTERNATIONAL CENTRE Stadskantoor Bargelaan 190 2333 CW Leiden 071 - 516 60 05 www.leideninternationalcentre.nl

'Nieuwe hal is een stap voorwaarts!'

In aanloop naar het nieuwe seizoen speelde Zorg en Zekerheid Leiden Basketball nog drie officiële wedstrijden in de Vijf Meihal. Met ingang van 18 oktober gaan de thuiswedstrijden plaatsvinden in Sportcomplex 1574. “Het zal best even wennen zijn, maar we zullen erin moeten groeien”, stelt Marcel Verburg, voorzitter van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. Verburg betreurt het aan de ene kant dat het nieuwe onderkomen van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball niet voldoet aan de eisen van de FIBA

ZZ Leiden verruilt Vijf Meihal voor Sportcomplex 1574

om Champions League te mogen spelen, aan de andere kant ziet hij ook de nodige pluspunten. “Het is een veel betere omgeving. De hal is nieuw en er zit meer ruimte in. Als je op een winterse dag de Vijf Meihal binnenliep, dan was het al warm; laat staan op een zomerse dag. Ik ga ervan uit dat het in de nieuwe hal allemaal stukken beter is geregeld.” Ook de ontvangstmogelijkheden van gasten en supporters zijn enorm verbeterd. Supporters hoeven niet meer in de kou en regen te wachten voordat de deuren naar de hal opengaan. “Voor de gewone supporters is het een megastap

Businessclub De grote businessclub zit op de eerste verdieping in een mooi afgesloten vak met 400 zitplaatsen, met stoeltjes met een rugleuning. Achter de businesstribune zit een ruimte die als business lounge zal worden gebruikt. Vanaf die plek kun je het veld zien en je kunt ook even naar je stoeltje lopen. “Het is een heel leuke en relaxte omgeving”, meent Verburg. “Qua ontvangst van de businessclub is dit de ideale oplossing. Ook dat zal een stap voorwaarts zijn.” Buiten de nieuwe hal is het ook uniek dat Zorg en Zekerheid als hoofdsponsor aan het achttiende seizoen gaat beginnen. “In de basketbalwereld is het uniek dat een hoofdsponsor zo lang aanblijft, en dit seizoen ook samen met Zorg en Zekerheid Leiden optreedt als sponsor van het eerste vrouwenteam van de club, dat naar de Women’s Basketball League (eredivisie) is gepromoveerd”, geeft Verburg aan. “Zorg en Zekerheid is overigens niet de enige sponsor die vanaf het begin in 2006 het Leidse topbasketbal ondersteunt!” ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL Boshuizerlaan 1 | 2321 SG Leiden 071 – 572 25 19 commercie@eredivisiebasketballleiden.nl www.eredivisiebasketballleiden.nl

Programma thuiswedstrijden

Reportage

voorwaarts. De seizoenkaarthouders krijgen allemaal een vaste zitplaats, die ze zelf hebben mogen uitkiezen.”

Zorg en Zekerheid Leiden speelt met ingang van 18 oktober haar thuiswedstrijden in Sportcomplex 1574.

Woensdag 18 oktober om 20.00 uur tegen BCM Gravelines Dunkerque (FIBA Europe Cup) Zaterdag 28 oktober om 20.00 uur tegen Landstede Hammers Zwolle Zaterdag 11 november om 20.00 uur tegen LWD Basket Leeuwarden (onder voorbehoud) Woensdag 15 november om 20.00 uur tegen qualiﬁer (FIBA Europe Cup) Zondag 19 november om 15.00 uur tegen Donar Woensdag 22 november om 20.00 uur tegen Hapoel Galil Elion (FIBA Europe Cup) Zaterdag 23 december om 20.00 uur tegen Heroes Den Bosch

ZZ Leiden verovert Nederlandse SuperCup Voor de vierde keer in de historie heeft Zorg en Zekerheid Leiden beslag gelegd op de Nederlandse SuperCup. Na 2011, 2012 en 2021 was het op zondag 17 september opnieuw raak. In de Vijf Meihal was de Nederlands kampioen en bekerwinnaar (en BNXT kampioen) met 62-57 te sterk voor de verliezend bekerﬁnalist Landstede Hammers. Het was al met al de vierde grote prijs die in 2023 in de wacht werd gesleept door Zorg en Zekerheid Leiden. TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S Marja van Tilburg

Colofon Thema Winter 2023 Veilig ondernemen Voorkomen is beter dan genezen Thema Lente 2024 Veranderen Noodzaak of Keuze?

INTO business Leiden INTO business Leiden verschijnt 4x per jaar en wordt gratis verspreid bij alle bedrijven en instellingen binnen Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond en Wassenaar.

Thema Zomer 2024 De maakindustrie Let's make things better Thema Herfst 2024

Warmond Oegstgeest

Ondernemen is topsport Mentaal, fysiek, ﬁnancieel

UITGEVERIJ

OM business media B.V.

ADRES

A. van Leeuwenhoekweg 36-A5

Leiden

Wassenaar Voorschoten

2408 AN Alphen aan den Rijn TELEFOON

06 - 51 57 78 86

E-MAIL

oscar@intobusiness.nu

INTERNETADRES

www.intobusiness.nu

UITGEVER

Oscar Middeldorp

HOOFDREDACTIE

Oscar Middeldorp

REDACTIE

Martin Hoekstra, Dennis Captein,

Leiderdorp

Zoeterwoude

Westfriesland

May-lisa de Laat, Erna Kagenaar, Alkmaar

Berna Hazenbroek, Pieter de Vries

Andere INTO business regio's

en Esther Daniëls EINDREDACTIE

Martin Hoekstra

FOTOGRAFIE

John Brussel, Marja van Tilburg,

Haarlem en IJmond

Julia Captein, Nico Kroon, Janita Sassen en Aschwin Snel VORMGEVING

Sevenwords, Erik Straver

VERKOOP

Oscar Middeldorp (06-51577886)

DRUK

Veldhuis Media, Meppel

ADRESWIJZIGINGEN

Adreswijzigingen kunnen

Zaanstreek

HaarlemmermeerSchiphol Amstelland

Duin- en Bollenstreek

De Venen Leiden Alphen

doorgegeven worden via oscar@intobusiness.nu

Zoetermeer

Gouda

Alphen Alkmaar Amstelland De Venen Duin- en Bollenstreek Gouda Haarlem en IJmond Haarlemmermeer-Schiphol Westfriesland Zaanstreek Zoetermeer

Dit magazine wordt via een gratis abonnement verzonden aan ondernemers in het MKB, bestuurders van organisaties en (eind-)beslissers bij gemeenten in het verspreidingsgebied. Wilt u ook het magazine ontvangen of liever niet meer? Mail ons op oscar@intobusiness.nu en uw aan- of afmelding wordt verwerkt. Wilt u weten welke gegevens wij van u bewaren in onze administratie? Op onze website www.intobusiness.nu leest u onder ‘over ons’ onze privacyverklaring. COPYRIGHT | Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, ﬁlm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie. INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Column

De mens wikt De uitdagingen waar we voor staan om onze aarde gezond te houden, zijn legio. Stikstofverbindingen die de grond vergiftigen. Vrijkomende koolstofdioxide die de atmosfeer opwarmt. Methaan dat hetzelfde doet, en ruim dertig keer sterker is dan CO2. PFAS, plastic soup, een stijgende zeespiegel… Met observatiesatellieten zien we heel duidelijk ijskappen, gletsjers en zeeijs als sneeuw voor de zon verdwijnen.

Klimaatverandering is van alle tijden, maar deze keer speelt de mens een doorslaggevende rol. Verreweg de meest dominante factor is het effect van broeikasgassen. Alleen door snelle reducties in uitstoot en op grote schaal CO2 uit de lucht te halen, is het waarschijnlijk mogelijk de opwarming tot twee graden te beperken. Lukt dat niet, dan is het tegen 2100 wellicht vijf graden warmer dan vóór de Industriële Revolutie. Wat er nodig is om te leven in balans met de planeet, weten we maar al te goed. Maar als gewoontedier het tij keren, is uitermate lastig. Innovatieve technologie helpt ons. We kunnen gaan kiezen voor kweekvlees, verticale landbouw, groene waterstof en thoriumcentrales. Echter, overal hangt een prijskaartje aan. Hoe worden we het met elkaar eens? En zijn we snel genoeg? De mens wikt, de natuur beschikt.

FOTO Nico Kroon

ANDRÉ KUIPERS

En het gaat snel. Vijftien jaar geleden dachten we dat de Noordpool pas rond 2100 in de zomer ijsvrij zou zijn. Nu lijkt het erop dat het al vóór het midden van deze eeuw zo ver is. Ook elders op de planeet zijn de problemen groot. Iedere twee seconden, u leest het goed, verdwijnt een voetbalveld aan bos. Hoe meer bomen we kappen, hoe meer CO2 er vrijkomt en hoe sneller de aarde opwarmt. Het klimaat stapelt verandering op verandering. Satellieten hebben gemeten dat de snelheid waarmee de aarde opwarmt, in 20 jaar tijd méér dan is verdubbeld.

André Kuipers (1958) is arts, astronaut en spreker. Hij is de eerste Nederlander met twee ruimtemissies op zijn naam. In totaal bracht André 204 dagen door in het internationale ruimtestation ISS. Als ‘ambassadeur van de aarde’ inspireert hij jong en oud voor technologie en innovatie, wetenschap en duurzaamheid.

Investeer in vertrouwen Op zoek naar de ideale bedrijfslocatie in de regio Leiden, Duin & Bollenstreek of Haaglanden? Wij zijn er om je te begeleiden. Als specialisten in commercieel vastgoed begrijpen we als geen ander de waarde van de juiste vastgoedinvestering. Of je nu een bedrijfslocatie zoekt, investeert, ontwikkelt of gewoon advies nodig hebt, we staan voor je klaar. Onze dienstverlening is gericht op beleggers, projectontwikkelaars, financiers, eigenaren en gebruikers van bedrijfsvastgoed. Ontdek de kracht met Van der Kooij Makelaars & Vastgoedadviseurs.

TE HUUR

Hertog van Beijerenstraat 25 - Ter Aar

TE HUUR

Satellietbaan 20 - Hillegom

TE KOOP

Madame Curiestraat 17 - Sassenheim

Breestraat 24 - Leiden

TE KOOP

Boskade 6 - Hoogmade

TE KOOP

TE HUUR

Zeeburgerpad 36 & 37 - Amsterdam

TE KOOP & TE HUUR Wasbeekerlaan - Sassenheim

TE HUUR

Dorpsstraat 27 - Zoeterwoude

Rijnsburgerweg 159, Leiden - www.vanderkooijmakelaars.nl - 071 760 00 50