Leiden INTO business lente 2015 by INTO business

LENTE 2015

Zakenmagazine voor: Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond, Wassenaar en Roelofarendsveen

Speciaal katern (pagina 19 t/m 46)

Wethouders Strijk en Laudy roepen op tot samenwerking

Leiden transformeert ZIE DE MIDDENPAGINA’S

Reportage Alpa Environment: “We zijn voorlopig nog niet van asbest af”

LEIDEN CENTRAAL KANTOREN Het stijlicoon dat al uw huisvestingswensen beantwoordt

Reportage “Hogeschool Leiden & Generade aan de slag met hooikoorts”

Barnhoorn biedt u de ruimte

Bedrijfshuisvesting Beleggingen Taxaties

TE HUUR K

SUIT R O O T AN

Rapenburg 8

LEIDEN

Omschrijving: Unieke kantoorsuites gelegen in een monumentaal kantoorpand, Business Center Princehof, aan de mooiste gracht van Leiden. Vanuit de prachtige turnkey kantoorkamers heeft u een fantastisch uitzicht over het Rapenburg en/of de sfeervolle binnentuin. Vloeroppervlak: Totaal ca. 1.221 m2 kantoorruimte beschikbaar, verdeeld over de begane grond, eerste, tweede en derde verdieping. Te huur vanaf ca. 27 m2 . Huurprijs: Vanaf € 115,- per m2 per jaar, excl. BTW. Ligging: Gelegen midden in het centrum op een zeer prominente locatie in een gebied met hoogwaardige kantoorruimten. Uiteenlopende voorzieningen zoals winkels, restaurants, hotels en openbaar vervoer zijn op loopafstand aanwezig. Overige: De kantoorruimten op de begane grond beschikken over unieke wandschilderingen.

TE HUUR

Rijnsburgersingel 60

LEIDEN

Omschrijving: Uniek modern kantoorpand in het centrum van Leiden met royaal parkeerterrein. Het kantoorgebouw maakt deel uit van een complex dat bestaat uit een tweetal kantoorgebouwen met eigen parkeergarage. Vloeroppervlak: Beschikbaar voor verhuur ca. 284 m2 kantoorruimte op de 1e verdieping, archiefruimte en ruim aantal parkeerplaatsen. Te huur vanaf ca. 180 m2. Huurprijs: € 139,- per m2 per jaar, excl. BTW. Ligging: De locatie grenst direct aan het zakencentrum van Leiden. Er zijn voldoende mogelijkheden voor lunch en/of een wandeling door het historische centrum en het winkelgebied. Overige: Er zijn diverse parkeerplaatsen beschikbaar op het achtergelegen parkeerterrein en in de ondergelegen parkeergarage, tevens is er een zeer representatieve lunch-/kantinevoorziening aanwezig.

TE HUUR

Rijnsburgersingel 61

LEIDEN

Omschrijving: Moderne kantoorruimte met royaal parkeerterrein, gelegen in het centrum van Leiden. Het kantoorgebouw maakt deel uit van een complex dat bestaat uit een tweetal kantoorgebouwen met eigen parkeergarage. Vloeroppervlak: Ca. 338 m2 kantoorruimte op de eerste verdieping. Er is tevens 160 m2 archiefruimte beschikbaar in de kelder en voldoende parkeerplaatsen. Te huur vanaf ca. 180 m2. Huurprijs: € 125,- per m2 per jaar, excl. BTW. Ligging: De locatie grenst direct aan het zakencentrum van Leiden. Er zijn voldoende mogelijkheden voor lunch en/of een wandeling door het historische centrum en het winkelgebied. Overige: De ruimte is voorzien van vaste wanden met praktische kamerindelingen en onlangs gerenoveerde sanitaire voorzieningen.

EEN GREEP UIT ONS AANBOD

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: info@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR LEIDEN

Willem Barentszstraat 39

Circa 655 m² bedrijfsruimte per direct beschikbaar incl. ca. 220 m² kantoorruimte unit beschikt over eigen afgesloten buitenterrein vrije hoogte ca. 6,5 m. vrij parkeren op openbaar terrein gelegen op bedrijventerrein ‘De Waard’ Huurprijs: € 40.000,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN

Haarlemmerstraat 190

Circa 65 m² winkelruimte gelegen op strategische hoek courante maatvoering nabij HEMA, Handyman & Xenos uitgebreid opleveringsniveau per direct beschikbaar goede bereikbaarheid Huurprijs: € 20.000,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN

Delftse Jaagpad 1

Circa 1.114 m² kantoorruimte va. 423 m² nieuwbouw, zeer representatief luxueus afgewerkt voorzien van voldoende eigen parkeerplaatsen dakterras zichtlocatie Huurprijs: v.a. € 110,-- per m² per jaar

TE HUUR LEIDEN J.C. de Rijpstraat 7

Circa 2.100 m² bedrijfsruimte, alsmede ca. 4.000 m² buitenterrein vrije overspanning gesitueerd op bedrijventerrein ‘De Waard’ uitstekende bereikbaarheid vrije hoogte ca. 6 meter aanvaarding in overleg voldoende eigen parkeerplaatsen’

Opaalstraat 1-5

Circa 1.450 m² kantoorruimte absolute zichtlocatie vanaf N206 nabij winkelcentrum ‘Diamantplein’ “turn key” opleveringsniveau per 1 augustus 2015 beschikbaar deelverhuur bespreekbaar ruime parkeerfaciliteiten Huurprijs: N.o.t.k.

TE HUUR LEIDEN Willem Barentszstraat 22

Circa 345 m² bedrijfsruimte per direct beschikbaar incl. ca. 135 m² kantoorruimte per unit unit beschikt over eigen parkeerplaatsen vrije hoogte ca. 3,8 m. vrij parkeren op openbaar terrein gelegen op bedrijventerrein ‘De Waard’ Huurprijs: € 24.000,-- per jaar

Huurprijs bedrijfsruimte: € 30,-- per m² per jaar Huurprijs buitenterrein: € 10,-- per m² per jaar

TE HUUR

LEIDEN Mary Beystraat 7

Circa 250 m² bedrijfs-/ winkelruimte per direct beschikbaar tevens geschikt voor medische disciplines ruimte bestemmingsmogelijkheden vrij parkeren aan voorzijde absolute zichtlocatie vanaf N206 beschikt over pantry en toilet Huurprijs: € 90,-- per m² per jaar

TE HUUR LEIDEN Rooseveltstraat 55

Ca. 2.188 m² representatieve kantoorruimte op strategische locatie uitstekende bereikbaarheid d.m.v. uitvalswegen A4, N11 en N206 turn-key opleveringsniveau, zie ook film op www.basis.nl BTW-vrije verhuur behoort tot de mogelijkheden per direct beschikbaar 25 beschikbare parkeerplaatsen deelverhuur mogelijk vanaf ca. 500 m² Huurprijs: Vanaf € 70,-- per m² per jaar (incl. parkeren)

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Flevoweg 5

Circa 1.780 m² kantoorruimte gelegen op bedrijventerrein ‘Merenwijk’ diverse bestemmingen mogelijk deelverhuur v.a. ca. 630 m2 nabij Gamma en Studio America turn-key kantoorruimte vrij parkeren Koopsom: N.o.t.k. Huurprijs: € 70,-- per m² per jaar

EEN GREEP UIT ONZE TRANSACTIES

Onderstaand een aantal recente transacties in de gemeente Leiden en omgeving, verhuurd of verkocht aan ondernemers met vertrouwen in de toekomst! TE HUUR RIJNSBURG

TE KOOP LEIDEN

Morsstraat 62 – 62a Park de Put 1

Laan van Verhof 40

LL V AN ER D KO PR markante C Monumentaal pand op OP HT zichtlocatie in opdracht Gemeente Leiden ER AA voormalig wachtlokaal Morspoortkazerne TY N ca. 607 m2 vvo bouwjaar 19e eeuw G ruime bestemmingsmogelijkheden R OU terras aan achterzijde behoort tot de mogelijkheden P Huur

GE V (C BR ERH OM O U E M DE UR Circa 21.215 m² bedrijfsruimte IS RS D SI V A A E bedrijventerrein ‘Florapark’ H A /D N bouwjaar 2006 ND PLA 16 loading docks aanwezig EL S ) vrije hoogte ca. 6 m. ruim buitenterrein, ca. 9.000 m² per direct beschikbaar Huurprijs: Vanaf € 60,-- per m2 per jaar

TE HUUR LEIDEN

Prijs: N.o.t.k.

TE HUUR LEIDEN

Nieuwe Rijn 39

V BO ER EK HU Circa 120 m² winkelruimte EN UR W DA IN A monumentaal pand KE N luxe uitstraling zeer uitgebreid opleveringsniveau L

Huurprijs: € 55.000,-- per jaar

Huurprijs: € 27.500,-- per jaar

per direct beschikbaar nabij markt (woensdag en zaterdag)

TE HUUR KATWIJK

Huurprijs: € 57.000,-- per jaar

ruime frontbreedte ruime bestemmingsmogelijkheden binnenstedelijke faciliteiten op loopafstand

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Pesthuislaan 8

Voorstraat 5

goede bereikbaarheid ruime frontheads

TE KOOP KOOP/ ZOETERWOUDE TE HUUR Keer-Weer 1

CR ON VE ES RK TE OC IJN HT Circa 125 m² winkelruimte VA AA gelegen op absolute zichtlocatie S TG N goede bereikbaarheid O ruim afsluitbaar en verhard buitenterreinE D per 1 januari 2015 beschikbaar beschikt o.a. over krachtstroom en betonnen vloer courante maatvoering Koopsom: € 389.500,-- k.k.

TE KOOP LEIDEN

Stille Rijn 13

BA V KK ER ER HU Circa 260 m² winkelruimte VA UR N DA gelegen in historische centrum M vanALeiden nabij alle binnenstedelijke activiteiten A N voorzien van pantry en toilet AN EN ca. 10 meter front

PO VER EL H IE UU Circa 380 m² winkelruimte R R VA D nabij Boulevard N AA gelegen op zeer goede staat D N uitgebreid opleveringsniveau ON GE inclusief kelderruimte

erd e t i c i l e f e G cces u s l e e v en

VE RH U H Circa 330 m² bedrijfsruimte UU URen circa 315 m² kantoor R DA absolute zichtlokatie M A N naast LUMC en treinstation IJ

langs drukke doorgaande weg opleveringsniveau in overleg 24 eigen parkeerplaatsen aanwezig beschikbaarheid in overleg Koopsom: € 995.000,-- k.k. Huurprijs: N.o.t.k.

Hoge Rijndijk 278/a

W .B

AA VE RT RK Circa 640 m2 bedrijfsruimte SC OC en 75 m2 kantoorruimte HI inHnabijheid gelegen op goede locatie, LD T A van N11 en A4 goede bereikbaarheid E A vrij parkeren op eigen terrein R N W geschikt voor verschillende branches ER gelegen aan de rand van Leiden/Leiderdorp KE per direct beschikbaar! N huur is bespreekbaar Koopsom: € 695.000 k.k.

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Willem Barentszstraat 19

RH Circa 655 m² bedrijfsruimte W UU AS RD per direct beschikbaar CO A

incl. ca. 220 m² kantoorruimte unit beschikt over eigen afgesloten buitenterrein vrije hoogte ca. 6,5 m. vrij parkeren op openbaar terrein gelegen op bedrijventerrein ‘De Waard’

Huurprijs: € 40.000,-- per jaar

De nieuwe generatie Hyundai i20

Als je meer wilt dan je ziet

vanaf

€12.995,-*

De Hyundai i20 met o.a.: • Blue start/stop systeem • Centrale deurvergrendeling met afstandsbediening • Elektrisch verstelbare en verwarmbare buitenspiegels • Getint glas voor en achter • Knipperlichten in de buitenspiegels • Radio met USB en AUX aansluiting

GEENJAAR AUTOBEDRIJF Hallenweg 2, Leiden, tel. 071 - 522 5575 Maak snel een afspraak op geenjaar.hyundai.nl

Gecombineerd brandstofverbruik: 3,2 - 5,0 (l/100 km) / 31,3 - 20 (km/l); CO2 - emissie: 84 - 117 (g/km). Uitstoot is afhankelijk van gebruik. Uitstoot- en brandstofverbruikgegevens zijn gebaseerd op tests die zijn uitgevoerd volgens Europese Verordening 715/2007/EEG. ACTIE GELDIG MET DATUM KOOPOVEREENKOMST VANAF 1-1-2015. GENOEMDE PRIJS VAN HET MODEL IS INCL. BTW&BPM EN EXCL. KOSTEN RIJKLAAR MAKEN, METALLIC LAK, LEGES EN RECYCLINGBIJDRAGE. AFGEBEELD MODEL KAN AFWIJKEN VAN STANDAARD UITVOERING. ENERGIELABEL IS AFHANKELIJK VAN DE VERKRIJGBARE UITVOERING. VANAFPRIJS IS GEBASEERD OP DE HYUNDAI i20 3-DEURS VERSIE. ZIE VOOR KOSTEN EN VOORWAARDEN WWW.HYUNDAI.NL OF VRAAG ERNAAR IN DE SHOWROOM. DRUK- EN ZETFOUTEN VOORBEHOUDEN. *PRIJS IS INCL. €1.000,- INRUILBONUS.

handige sportdop

heerlijk zuiver mineraalwat er

private label

zeer n sterk e ar a recycleb

Leder Inbouw Nederland en vele anderen gingen u al voor...

Ook iets voor u?! www.waterreclame.nl

www.lederinbouwnederland.nl

T +31 (0)172 700 006

T +31 (0)172 417 923

INHOUD

ACTUEEL Actueel Up to date met JAN Into BV Leiden LEF Nieuws Businessclub Kagerzoom Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

10 57 58 67 82 88

COLUMNS

Vanaf pagina Katern Leiden Transformeert

Pietia Laarhoven-van der Mark Frank Kluivers Eddy Staas Martijn van Pelt Erik Versnel

13 47 61 77 87

SPECIAL Pagina

Katern Leiden Transformeert 19 REPORTAGES

Hogeschool Leiden & Generade aan de slag met hooikoorts

Pagina

Jobo de Bouwers

viert jubileum

Pagina

Hogeschool Leiden – Generade ABS Den Elzen Jobo de Bouwers TeekensKarstens Alpa Environment Van Dorp Installaties Motorhuis Economie071 Basis Bedrijfshuisvesting Kobus Alphen aan den Rijn Caminada & Van Leeuwen Crown Business Centre Fortune Regio Rijnland

14 17 50 62 64 68 71 72 74 78 81 83 85

INTERVIEWS BC Kagerzoom golﬁnterview met Zeger van der Plas 91

Alpa Environment:

‘We zijn voorlopig nog niet van asbest af’

LEIDEN INTO BUSINESS

EN VERDER Colofon

VOORWOORD

WAARDIGE NIEUWE ENTREE VAN LEIDEN Hoewel bij het ter perse gaan van dit magazine nog niet alle stemmen waren geteld, is D66 in Leiden bij de Statenverkiezingen de grote winnaar geworden. De partij, die ook al in 2011 de grootste werd, kreeg er drie procent bij. De PvdA verloor 4 procent, maar eindigde wel tweede partij. De VVD verloor iets, maar handhaafde zich als derde. De SP verloor een paar procent en zag zich voorbijgestreefd door GroenLinks, dat licht won. Het is de algehele verwachting dat deze uitslag niet tot een politieke omwenteling zal leiden en dus ook geen nieuw licht zal laten schijnen op het project ‘Leiden transformeert’, dat in de komende vijftien tot twintig jaar gerealiseerd gaat worden. In dit magazine schenken wij veel aandacht aan ‘Leiden transformeert’. Het plan van stedenbouwkundige Rients Dijkstra wordt, terwijl de crisis nog wat stuiptrekkingen heeft, in volle gang gezet. Het plan is ambitieus en geeft het Stationsgebied een totaal ander aangezicht. De entree van Leiden wordt schitterend en verbindt hierdoor het Bio Science Park op waardige wijze met de historische binnenstad. Vandaar de slogan: Waar gisteren morgen ontmoet. Naast leisure, woningen en een centrale ﬁetsenstalling krijgt het Stationsgebied kantoren. Veel kantoren in de buitengebieden worden hierdoor minder aantrekkelijk. Deze krijgen daarom een andere invulling. Sommige ondergingen die transformatie reeds. Ik adviseer u dit katern te lezen. Dan bent u volledig op de hoogte van de mooie plannen die de gemeente Leiden met haar stad heeft. Oscar Middeldorp Uitgever Leiden INTO business

LEIDEN INTO BUSINESS

ACTUEEL

Leiden Culinair zoekt de verbinding met ondernemers met hart voor de stad Het zomerevenement Leiden Culinair is voor veel Leidenaars dé ontmoetingsplek om de zomer in te luiden. Vier dagen lang, dit jaar van 25 tot en met 28 juni, is de Garenmarkt het proeflokaal van Leiden en omgeving, waar restaurants uit deze stad hun beste gerechten presenteren. Het festival biedt de bezoekers vertrouwde en verrassende ontmoetingen, culinaire ontdekkingen en veelzijdig vermaak. Geworteld in een traditie van 28 jaar, eerst jarenlang naast de Pieterskerk en het afgelopen decennium dus op de Garenmarkt. Leiden Culinair is een sterk merk in deze stad, gedragen door de restaurants en een organiserend bestuur van vrijwilligers die het evenement zonder een euro subsidie realiseren. Sponsoring is een onmisbare factor in het doen slagen van het festival, door de jaren heen hebben veel bedrijven dat fantastisch ingevuld. De afgelopen jaren was SCC Services de hoofdsponsor. Het bedrijf is in Amerikaanse handen gekomen door een overname, het nieuwe management stopt met de sponsoring van Leiden Culinair. Dat betekent dat we op zoek zijn naar bedrijven die zich als partner aan het festival willen verbinden. Leiden Culinair staat voor inspiratie, toegankelijkheid en kwaliteit. Voor bedrijven en organisaties die zich daarin herkennen is Leiden Culinair een prachtig podium om de stad hun

betrokkenheid te laten zien. De bezoekersaantallen liggen tussen de 30.000 en 35.000 in vier dagen. Op het festival kunnen sponsors hun relaties ontvangen voor een borrel, bijvoorbeeld gekoppeld aan live cooking door chefs van Miele Nederland. Het is overdag op de vrijdag tevens mogelijk om daar een inhoudelijk programma met sprekers aan te koppelen. Zowel op het terrein zelf als online via de site en sociale media zijn er volop mogelijkheden om de naamsbekendheid van bedrijven een impuls te geven. Bent u geïnteresseerd? Neem contact op met voorzitter Rob van Marwijk (rob@vmag.nl) Om in de aanloop naar het festival op de hoogte te blijven kunt u @leidenculinair volgen op Twitter en Facebook.

Geslaagde BTW-adviesborrel bij JAN©

Op 12 maart vond er weer een adviesborrel plaats bij JAN©. De onderwerpen deze keer waren de risico’s en besparingen in de BTW. Een onderwerp waar iedere ondernemer wel mee te maken heeft. Op heldere wijze werden de aanwezigen geïnformeerd en kon men vragen stellen of situaties voorleggen. Vooral de mogelijke aftrekbaarheid van BTW op eten en drinken was een eyeopener voor iedereen. Na afloop werd er nog lang nagepraat over BTW en andere zaken, onder het genot van een heerlijk hapje en drankje. De volgende adviesborrel is al gepland op 11 juni en heeft als thema actualiteiten rondom personeel. 10

LEIDEN INTO BUSINESS

€ 33.000 voor Hospice Issoria

Slag om Leiden staat als een huis

De vierde editie van de Slag om Leiden was een daverend succes. De achtenvijftig deelnemende teams kregen in Minerva twintig uiteenlopende vragen voorgeschoteld over Leiden maar ook over algemene onderwerpen. Vorig jaar was het met geluiden beeldfragmenten weer professioneler en dynamischer, dit jaar was er ook nog een zeer interessante veiling toegevoegd. Het team Cultuurfonds Leiden werd de trotse winnaar en nam de trofee over van de nummer één van vorig jaar, Van der Valk Hotel Leiden, die nu weer knap tweede werd. Maar

de allergrootste winnaar werd toch de organisatie waar deze avond voor georganiseerd werd, Hospice Issoria. Er werd ruim € 33.000 opgehaald ter ondersteuning en Issoria voorzitter Marcel Verburg was dan ook zeer trots op het resultaat: “Dit is echt geweldig, een super georganiseerde avond waar iedereen het fantastisch naar zijn zin heeft gehad en natuurlijk een schitterend bedrag voor Hospice Issoria. Dit geld hebben we heel hard nodig en ik wil dan ook iedereen bedanken die een bijdrage heeft geleverd! De Slag om Leiden staat als een huis!”

Uw bedrijf in beeld bij duizenden bezoekers van een Leids muziekevenement? Dat kan! Hutspop is een uniek muziekevenement in de Leidse binnenstad. Individuele muzikanten van verschillende leeftijden, niveaus en genres worden door middel van een willekeurige trekking in bands ingedeeld. Na toewijzing van een professionele bandcoach en acht weken tijd om hun repetoire te oefenen, staan zij op Hemelvaartsdag (14 mei a.s.) op de Beestenmarkt. Het event begint om 14:00 uur en zal na een spetterende slot act om 22:00 uur eindigen. De beste 3 bands gaan door naar de finale op 4 juli. Gemiddeld trekt Hutspop zo’n 8.000 bezoekers uit Leiden en omstreken. Naast het podium staat er een grote bar, diverse restaurantjes, een kindertent en natuurlijk de jury. Alle opbrengsten van deze dag gaan naar de Hutspop

Cultuur Foundation, in het leven geroepen om kinderen uit minder bedeelde gezinnen muziekles te kunnen laten volgen. Om dit evenement neer te kunnen zetten, is Hutspop volledig afhankelijk van ondernemingen in de regio. Met de ANBI status in bezit, maakt het voor zowel ondernemers als particulieren aantrekkelijk een bijdrage te leveren. Bent u geïnteresseerd om ook uw bedrijf bij duizenden bezoekers in beeld te brengen, er financieel voordeel uit te halen, én uw maatschappelijke hart te laten spreken? Neem dan contact op met de organisatie van Hutspop, zij adviseren u graag over welke mogelijkheden er voor u zijn! Of neem een kijkje op de website voor onze Hutspop wijnen. www.hutspop.com LEIDEN INTO BUSINESS

Een eigen kantoor incl. alle voorzieningen vanaf

€360.per maand (all-in)

FRANKLIN D. ROOSEVELT

Huur uw eigen werkplek in BUSINESS CENTER ROOSEVELT ALGEMEEN

Bouwen aan de toekomst van uw bedrijf begint hier. Zaken doen vanuit Business Center ‘Roosevelt Building’ is werken in een representatief pand voorzien van alle mogelijke faciliteiten zoals internetfaciliteiten en meubilair. Het Business Center is een op een mooie zichtlocatie gelegen kantoorgebouw op het industrieterrein Roosevelt aan de rand van Leiden. Wilt u betaalbaar bouwen aan uw toekomst, uw onderneming een eigen identiteit geven en werken vanuit een kantoor voorzien van alle benodigde voorzieningen? Bel met Basis Bedrijfshuisvesting en maak een afspraak voor een vrijblijvende bezichtiging. Het representatieve Business Center ‘Roosevelt Building’ geeft ook uw onderneming alle ruimte en is als vestigingsadres een absolute meerwaarde op uw visitekaartje.

PARKEERMOGELIJKHEDEN

Het kantoorgebouw beschikt over 25 eigen parkeerplaatsen. Huurprijs € 500,- per plaats per jaar.

Kantoorruimtes te huur vanaf 18 m2 tot 46 m2

BEREIKBAARHEID

Het geheel is per eigen vervoer uitstekend bereikbaar via de rijksweg A4 (Amsterdam – Rotterdam) en de N11 (Leiden – Utrecht). Bereikbaarheid met het openbaar vervoer is eveneens goed te noemen. Haltes van de buslijnen 3,4 en 45 bevinden zich in de directe omgeving van het object.

071-5233277

Kijk voor een impressie op: http://youtu.be/nmK1DPB_GoU

Rooseveltstraat 55, Leiden

COLUMN

Leids Startersfonds Toen ik het thema van deze uitgave van Leiden INTO business hoorde, moest ik direct aan het Coöperatief Leids Startersfonds U.A. denken. Ik noemde het Leids Startersfonds al kort in mijn vorige column, maar nu kan ik vol trots schrijven dat het fonds is opgericht en dat de eerste investering rond is. Initiatiefnemer en voorzitter, Sjaak Scheffer, kwam op het idee om een fonds in het leven te roepen toen hij ruim anderhalf jaar geleden door de stad fietste. Het beeld van lege winkelpanden was niet nieuw, maar dat beeld werd steeds bepalender. Tegelijkertijd hoorde hij in toenemende mate over mensen die een winkel wilden beginnen, maar het financieel niet rond kregen. Ondersteund door de Vereniging van Eigenaren Commercieel Vastgoed Binnenstad Leiden is de zoektocht begonnen naar ondernemers die bereid zijn in die mensen en bedrijven te investeren. Het is geweldig dat wij inmiddels met een aardige club zijn. Ook mijn eigen kantoor TeekensKarstens was direct bereid mee te doen. TK heeft diepe wortels in de Leidse samenleving en heeft, zoals Burgemeester Henri Lenferink bij de verhuizing naar ons pand aan de Vondellaan in 2006 treffend verwoordde, als zodanig door de jaren heen in die samenleving een voorbeeldrol vervuld waar het gaat om maatschappelijk verantwoord ondernemen. TK heeft veel initiatieven in de stad mede mogelijk gemaakt door ondersteuning in persoon, alsmede in financiële zin. Het Leids Startersfonds is een sprekend voorbeeld daarvan. Het Leids Startersfonds is er voor beginnende en bestaande enthousiaste ondernemers uit de retail, dienstverlening en/of horeca, die naast hun eigen vermogen, toch geen (toereikende) financiering kunnen krijgen van de traditionele financiers. Niet ieder idee komt in aanmerking voor een lening. Het moet gaan om een goed en onderscheidend businessplan. Een voorwaarde is ook dat de ondernemer een winkelpand in Leiden betrekt. Zo wil het Leids Startersfonds bijdragen aan het krijgen van meer variëteit in

Tekst Pietia Laarhoven-van der Mark | Fotograﬁe John Brussel

Pietia is partner bij TeekensKarstens advocaten notarissen

winkelaanbod, het tegengaan van leegstand, het stimuleren van de lokale economie en het verbeteren van de leefbaarheid. De leningen die worden verstrekt liggen tussen de 10.000 en 50.000 euro. Een investeringscommissie buigt zich over het businessplan en moet na een pitch iets zien in het idee en het gevoel hebben met een echte ondernemer te maken hebben. Ook de gemeente Leiden is enthousiast en realiseert zich dat creativiteit en ondernemerschap van cruciaal belang zijn voor de stad. Daarom participeert de gemeente ook in het Leids Startersfonds. Het Leids Startersfonds is een coöperatie en haar leden bestaan uit ervaren ondernemers enerzijds en de (ver)nieuwe(nde) ondernemers anderzijds. De ervaren ondernemers brengen niet alleen kapitaal in, maar ook hun expertise, kennis en coaching voor de vernieuwende ondernemers, die een verschil in Leiden willen maken. Wie interesse heeft om te participeren: neem gerust contact met mij op. Vooral vrouwelijke ondernemers wil ik daartoe uitnodigen. We kunnen nog wel wat girlpower gebruiken, met name in de eerdergenoemde investeringscommissie. Pietia Laarhoven-van der Mark

Reageren? laarhoven@tk.nl

LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Hogeschool Leiden & Generade aan de slag met hooikoorts De lente is weer begonnen. Voor de meesten onder ons een verademing, maar niet als je last van hooikoorts hebt. Wat zou het voor mensen met hooikoorts handig zijn als je zelf de regie hebt op je hooikoortsklachten. Een nog beter vooruitzicht: als er een medicijn op de markt komt dat hooikoortsklachten helemaal kan genezen. Tekst Manon Vonk, Margit de Kok en Madeleine Reinders | Fotograﬁe John Brussel

Die realiteit is dichterbij dan we denken. Hogeschool Leiden en Generade, het Centre of Expertise Genomics, doen momenteel twee hooikoortsprojecten. Het Generade-initiatief is gericht op het ontwikkelen van eigen regie op hooikoortsklachten via een Pollen-app, het ander op het testen van een natuurlijk geneesmiddel tegen hooikoorts. INVENTIEVE HOOIKOORTS APP

Pollenmetingen vinden nu op twee plekken plaats: in Leiden en Helmond. Dit wordt één maal per week uitgelezen, dus data kunnen niet alleen kilometers verderop bepaald zijn, maar ook een week oud zijn. Hooikoortspatiënten acteren dus nu vaak op verouderde gegevens van een locatie die niet hun eigen omgeving reflecteert. Gebleken is dat je met behulp van DNA-technieken kunt bepalen welke pollen er in de lucht zitten. Daarmee kun je het ook automatiseren. In theorie kun je op meer plekken pollen meten door pollenmeters op de fijnstofmeters te plaatsen, die overal in het land 14

LEIDEN INTO BUSINESS

staan. Maar Helma Kaptein, directeur van Generade, wil nog een stap verder gaan en iets realiseren dat realtime persoonlijke informatie geeft. “Mijn stip op de horizon? Je loopt buiten, krijgt last van je neus of ogen. Je voert dit in de Pollen-app in, samen met welke medicatie je genomen hebt en waar in Nederland je bent. Vervolgens neem je met een speciale device een ‘hapje buitenlucht’. Door deze gegevens kan met DNA-technieken bepaald worden welke pollen-concentraties er zijn en wanneer jij wel of geen last hebt. Uiteindelijke doel is dat je een melding krijgt als de concentratie van ‘jouw’ pollen in jouw regio hoog is, zodat je daar op kunt acteren. Op deze manier krijg je regie op je hooikoortsklachten”, aldus Kaptein. ROL VOOR STUDENTEN

Maar hóe neem je een ‘hapje lucht’? Kaptein heeft dit vraagstuk neergelegd bij de Leidse Instrumentmakers School (LIS)

die met studenteninzet hier een device voor ontwikkelt. Een aantal studenten Informatica van Hogeschool Leiden ontwikkelt ondertussen een app voor smartphones. Studenten Commerciële Economie, Communicatie en Rechten onderzoeken in een Team Challenge welke mogelijkheden er zijn om het initiatief te financieren en hoe het in de markt gezet kan worden. Daarbij wordt ook gekeken naar moderne financieringsmodellen, zoals crowdfunding. Een belangrijk doel van het Hooikoorts Initiatief is de interdisciplinaire samenwerking tussen studenten. Helena Pel, een van de betrokken studenten van Team Challenge, is enthousiast. “Ongelooflijk leuk en leerzaam is de interdisciplinaire samenwerking. Via ludieke acties en social media willen we bekendheid en maatschappelijke betrokkenheid genereren en zo de crowdfunding van de grond krijgen.” GENEZEN VAN HOOIKOORTS?

Het Cluster Zorg van Hogeschool Leiden is ondertussen bezig met een hooikoortsonderzoek. Aan dit driejarig onderzoek naar een natuurlijk geneesmiddel tegen hooikoorts doen in totaal 126 deelnemers mee. “We onderzoeken of dit natuurlijke geneesmiddel het aangetaste immuunsysteem weer in balans kan brengen”, aldus Erik Baars, lector Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden. “Als het onderzoek positief uitpakt, dan is bewezen dat dit geneesmiddel daadwerkelijk kan zorgen voor genezing.” Voor het onderzoek vullen de deelnemers dagelijks een vragenlijst in. De afgelopen jaren moest de vragenlijst dagelijks nog via de computer ingevuld worden. Er wordt nu een Pollen-app ontwikkeld in

samenwerking met Generade om de vragenlijst dit jaar met een app in te vullen. Een stuk praktischer, omdat een smartphone de deelnemers een stuk mobieler maakt. De kans op een volledige en accurate invulling van de vragenlijst wordt hierdoor vele malen groter. Bijkomend voordeel is dat dankzij GPS-informatie op de smartphone de invloed van locatie op de klachten van de deelnemer kan worden meegenomen in het onderzoek. Begin 2017 worden de onderzoeksresultaten van het hooikoortsonderzoek gepubliceerd. “De uitkomst laat nog even op zich wachten, maar eerder onderzoek was al veelbelovend”, aldus Baars. SAMENWERKINGSPARTNERS

Het Hooikoorts initiatief is één van de interdisciplinaire projecten van Generade, een samenwerkingsverband van BaseClear, Hogeschool Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum, Naturalis Biodiversity Center en de Universiteit Leiden. Generade (Centre of Expertise Genomics) ontwikkelt nieuwe kennis en technologie op het gebied van genomics. Het Hooikoorts Onderzoek (werking van een natuurlijk geneesmiddel) wordt uitgevoerd door het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg, onderdeel van Cluster Zorg van Hogeschool Leiden.

DIT GENEESMIDDEL KAN MISSCHIEN HOOIKOORTS GENEZEN

Doet u mee? Heeft u zelf al meerdere jaren last van hooikoorts en wilt u deelnemen aan het hooikoorts onderzoek? Neem dan contact op via hooikoorts@hsleiden.nl. Wilt u meer weten over het Hooikoorts initiatief, de Pollen-app of de crowdfunding? Neem dan contact op met Generade via hooikoorts@generade.nl of kijk op www.generade.nl. LEIDEN INTO BUSINESS

THE ART OF PERFORMANCE De Jaguar XF combineert de kunst van het presteren met de kunst van het verleiden. De talloze awards liegen er niet om. Onder zijn dynamische uiterlijk schuilt een indrukwekkende standaarduitrusting, met onder meer een achttrapsautomaat en bi-xenon-koplampen. Tijdelijk ook leverbaar als Limited Edition ‘R-Sport’ met een uitrusting die helemaal compleet is. WWW.BLANKESPOOR.NL

JAGUAR XF LIMITED EDITION ‘R-SPORT’ VANAF € 54.990,– UW VOORDEEL

€ 9.469,–

HOW ALIVE ARE YOU? Min./max. gecombineerd verbruik: 5,1–8,9 l/100 km. CO2-uitstoot resp. 129–189 g/km. Vanafprijs XF € 52.600,– en XF Sportbrake € 55.400,– incl. bpm en btw en excl. kosten rijklaar maken. Zie voor kosten en voorwaarden www.jaguar.nl. Wijzigingen voorbehouden. 3 jaar garantie zonder kilometerbeperking. Actie geldig zolang de voorraad strekt.

BLANKESPOOR B.V.

Forepark Neckar 1 – 2491 BE Den Haag Tel: +31 (0) 70 357 5717 – Fax: +31 (0) 70 357 5719

REPORTAGE

ABS Den Elzen, autoschadeherstelbedrijf met vier kwaliteitsnormeringen

‘Kwaliteit is de toekomst’ In de schadeherstelwereld staan de marges onder druk. Verzekeraars zijn bezig om richting te bepalen. De bouw van auto’s wordt steeds complexer en er komen steeds meer systemen in auto’s. Bij verzekeraars, autofabrikanten, maar ook schadeherstelbedrijven is aansprakelijkheid een vraagstuk geworden. “Dan ontkom je er niet aan om met het oog op de toekomst je kwaliteit te waarborgen en een manier te vinden dat dit ook gewaarborgd blijft”, stelt Bas Sanders, vestigingsmanager van ABS Den Elzen.

Bas Sanders

“Kwaliteit is de toekomst.” ABS Den Elzen was voorheen gecertificeerd voor de kwaliteitsnorm KZS (Kwaliteitszorg Schadeherstel). “Hiqure en KZS zijn kwaliteitsnormen die vooral bekend zijn in de schadewereld”, geeft Sanders aan. ABS Autoherstel was op zoek naar normen die ook breder van waarde zijn. ISO-CERTIFICERING

ABS Den Elzen was nog niet op ISO gecertificeerd. “De normering van ISO is wereldwijd bekend”, weet Sanders. “We hebben gekozen voor ISO-certificering omdat dit bij grote verzekeraars, instanties en overheden een bekende normering is. Daarmee kun je ook beter aansluiten en afspiegelen bij opdrachtgevers, want die kijken daar ook naar. ISO 14001 en 9001 samen zijn een afspiegeling van Hiqure, maar is ook een normering die bekender is bij andere bedrijven.” Daarnaast is het autoschadeherstelbedrijf bij de MVO Prestatieladder op niveau drie ingedeeld en heeft het certificering gekregen voor Duurzaam Schadeherstel. “Het is heel bijzonder dat we nu vier certificeringen hebben. Er zijn geen andere ketens die deze certificeringen op dit niveau hebben”, zegt Sanders niet zonder trots. En terecht, want het zijn immers certificeringen die je niet zo maar krijgt. Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

VAKMANSCHAP

Zo wordt er niet alleen gekeken naar de uitstoot van CO2, maar naar het totale plaatje. Bijvoorbeeld naar de omgang van het bedrijf met de medewerkers. Hoe ga je met de medewerkers om en houd je netjes functioneringsgesprekken? “Je moet ook nadenken over de toekomst”, legt Sanders uit. “Je moet bezig zijn met scholing. Onder druk gaan leerlingen er altijd als eerste uit, maar voor de toekomst heb je ook aanwas nodig die je opleidt met die kwaliteitsdoelstellingen in het achterhoofd. Als je daaraan voorbijgaat, ben je niet voor de lange termijn bezig en verlies je vakmanschap. En het komt juist steeds meer op vakmanschap aan.” Een ander belangrijk punt betreft afval. Het gaat er niet om wat je met afval doet en of je dat goed verwerkt. “Er wordt juist meer vooraan gekeken. Je moet jezelf afvragen hoe je afval gaat reduceren. Kijk, je kunt een nieuwe deur bestellen en de oude deur weggooien, maar je kunt een deur vaak nog repareren. Ook daar komt weer dat vakmanschap bij kijken.” ABS DEN ELZEN

Harteveltweg 2 | 2314 XX Leiden | 085-2736470 b.sanders@denelzen.nl | www.denelzen.nl LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

UW VERHUIZING, ONZE VERHUIZERS, DE GOEDE COMBINATIE

r en opslag Archiefbehee pslag Inboedel o

079 362 84 84 • www.svg-euromovers.nl 15099_Scholte_adv_190x135_wit.indd 1

16-03-15 12:10

Leiden / AmphorAweG 12 / Tel: (071) – 576 30 00 / www.boonekamp.nL

✓ Uw partner voor horeca, sportverenigingen, (bedrijfs)kantines en evenementen. ✓ Uitgebreid assortiment. ✓ Advies en ondersteuning. ✓ Goede en snelle service.

13103/1_Boonekamp_AdvLeiden.indd 1

11-03-13 08:52

LEIDEN TRANSFORMEERT

Leiden transformeert

Waar gisteren morgen ontmoet

Speciaal katern (pagina 19 t/m 46):

LEIDEN TRANSFORMEERT

Leiden ondergaat de komende twee decennia een ware transformatie. Het Stationsgebied vormt de spil van dit grootscheepse en alomvattende proces. Gebouwen worden omgevormd tot objecten waar eigentijds wonen en werken samenkomen en ook de openbare ruimte krijgt een nieuw gezicht. Bovendien wordt dit gebied straks een volwaardige schakel tussen de historische binnenstad en het moderne Bio Science Park. Anders gezegd, het Stationsgebied wordt een plek waar gisteren morgen ontmoet. Het Stationsgebied van Leiden is een toplocatie binnen de regio: midden in de Randstad en onder de rook van Schiphol. Samen met het Bio Science Park en de binnenstad wordt het Stationsgebied gerekend tot de sleutelgebieden van Leiden. Immers, daar is de economische dynamiek het grootst. Om die reden zal de locatie partijen aantrekken die in het gebied een kwalitatieve stap kunnen maken. Niet voor niets staat het Stationsgebied van Leiden in de ranking kantoorlocaties van Jones Lang Lasalle op plaats 21. Kantoorlocaties bij OV-knooppunten winnen steeds meer terrein. Dit gaat ten koste van kantoren op andere locaties. In Leiden wordt de kantoorleegstand actief bestreden. Elders in Leiden krijgen kantoren namelijk steeds vaker een andere functie. Denk hierbij aan de Verbeekstraat en het Kanaalpark. De gemeente Leiden stimuleert investeerders om kantoren die kampen met leegstand een andere invulling te geven, bijvoorbeeld studentenwoningen, short stay woningen voor expats en hotels. Er vinden in Leiden overigens al decennialang transformaties plaats. Inmiddels heeft ruim 100.000 vierkante meter een andere bestemming gekregen. ‘Leiden transformeert’ is een buitengewoon ambitieus plan, dat veel tijd en energie vergt, maar vooral gebaat is bij samenwerking. Tussen ondernemers en gemeente, tussen Leiden en de omlig-

LEIDEN TRANSFORMEERT

Waar gisteren morgen ontmoet gende gemeenten en tussen Leiden en de Provincie Zuid-Holland. Dit speciale katern is een katern in drie delen. Rood behelst de transformatie van Leiden, groen de transformatie van het Stationsgebied en blauw die van de buitengebieden. We nemen u mee in het transformatieproject dat staat te gebeuren. U leest wat er gaat veranderen en ziet hoe dat eruit gaat zien. Maar u treft ook een aantal bijzondere transformaties aan die in de afgelopen jaren is gerealiseerd. We interviewden tal van specialisten op het gebied van vastgoed en transformaties: architecten, ontwikkelaars, investeerders, makelaars en niet te vergeten de voormannen: de Leidse wethouders Paul Laudy en Robert Strijk. Veel leesplezier. Oscar Middeldorp

Samenstelling: Leiden INTO business en gemeente Leiden | Teksten: Dennis Captein en Manon Vonk | Fotograﬁe: John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Leiden transformeert

Stationsgebied transformeert

Het buitengebied transformeert

Op pagina 22 Wethouders Laudy en Strijk roepen op tot samenwerking

Op pagina 30 Rijnsburgerblok kick-oﬀ van Stationsgebied

Op pagina 37 Van kantoor tot short stay woningen

Op pagina 25 Economie071 omarmt transformatieplan

Op pagina 32 Artist impression nieuwe Stationsgebied

Op pagina 38 Thijs de Kleer: ‘Verbinding met Bio Science Park versterken’

Op pagina 26 Wat vinden de Leidse passanten?

Op pagina 34 Stedenbouwkundige Rients Dijkstra: ‘Leiden, heb geduld’

Op pagina 39 Universiteit Leiden is expert in transformaties

Op pagina 28 Loek van der Kroft: ‘Marketingcampagne logische vervolgstap’ Op pagina 29 De transformatie van Leiden in quotes

Op pagina 35 De transformatie van Keypoint en Crown Business Center Leiden Op pagina 36 De transformatie van het Stationsgebied in quotes

Op pagina 40 Van kantoor naar… kantoor Op pagina 41 Gerealiseerde transformaties Op pagina 45 De transformatie van het buitengebied in quotes

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Wethouder Robert Strijk (links) en wethouder Paul Laudy.

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Wethouders roepen op tot samenwerking tussen gemeente en provincie

‘TRANSFORMATIE VAN LEIDEN IS EEN ZAAK VAN IEDEREEN’ Het stationsgebied van Leiden ondergaat een ware metamorfose. Het is de ambitie om de entree van Leiden binnen 15 jaar te transformeren tot een toplocatie waar wonen, werken, winkelen, ontspannen, verplaatsen (en stallen) een plaats zullen krijgen. Als het project is afgerond, zal het geheel een waardige verbinding vormen tussen enerzijds de historische binnenstad en anderzijds het Bio Science Park.

Paul Laudy (Bouw en Openbare Ruimte) en Robert Strijk (Economische Zaken) zijn eensgezind: de transformatie van het Stationsgebied zal resulteren in een opwaardering van Leiden. Laudy: “Dit gebied is velen al jaren een doorn in het oog; het is bepaald geen aantrekkelijke route. Leiden is de stad van ontdekkingen. Ons authentieke centrum zit vol geschiedenis en in het Bio Science Park werken dagelijks duizenden kenniswerkers aan wereldvermaarde uitvindingen. Het vervoeren van al deze mensen vraagt om goede verbindingen. Tegelijkertijd krijgen bezoekers van Leiden dan een veel betere eerste indruk.” Het is belangrijk dat de Provincie Zuid-Holland achter de plannen van Leiden gaat staan. Strijk: “Leiden weet exact waar binnen de stadsgrenzen winst gehaald kan worden. Zuid-Holland heeft daarentegen een overkoepelende blik. Beide zijn experts op een bepaald gebied. De transformatie kan maar op één manier tot stand komen: schouder aan schouder. Dat geldt voor het hele proces, maar vooral voor het aanpakken van de leegstand van gebouwen. Als de gemeente en de provincie dit probleem willen terugdringen, is samenwerken het devies.”

SAMENWERKEN

De wethouders zitten geregeld met de stakeholders om de tafel. Want, zo stellen zij, de realisering van het Stationsgebied is een verantwoordelijkheid van gemeente én ondernemers. De gemeente heeft in een meerjarenbegroting gelden gereserveerd voor publieke faciliteiten zoals infrastructuur en civieltechnische werkzaamheden. Het gros van de te transformeren gebouwen is in eigendom van investeerders. Laudy: “Voor hen is de verhuur van moderne kantoren nabij ons NS-station buitengewoon aantrekkelijk. Immers, die zijn goed verhuurbaar vanwege de toplocatie. De gemeente zal de plannen daartoe op alle mogelijke manieren stimuleren en ondersteunen. Denk hierbij aan het veranderen van bestemmingsplannen, het afgeven van vergunningen en het realiseren van kwalitatief hoogstaande publieke faciliteiten.” MIX VAN FUNCTIES

In het nieuwe stationsgebied komt een mix van functies. “Hoogwaardige leisure, horeca en woningen gaan hier zeker niet ontbreken”, zegt Laudy. “Er zullen bovendien voldoende groenvoorzieningen worden aangelegd en er komen inpandige fietsenstallingen. De fietsenstalling die onder het RijnsLEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

‘LEIDEN WIL OVERDUIDELIJK VOORUIT, MAAR BESEFT DAT ZIJ DIT MOET DOEN MET DE RUIMTE DIE ER IS’ burgerblok komt biedt ruimte aan vijfduizend fietsen. Het busstation zal verplaatst worden waardoor het Hoogwaardig Openbaar Vervoer beter gefaciliteerd wordt. Dit zijn slechts een paar van de vele concrete voorbeelden waarmee het beeld van het stationsgebied gaat veranderen.” Met de omvorming van het stationsgebied hoopt Strijk nog een slag te slaan: “Een grotere groei van onze kennisintensieve en vrijetijdseconomie. “Die groeicijfers zijn de laatste jaren achtergebleven, terwijl Leiden verhoudingsgewijs beschikt over de meeste hoogopgeleide mensen van Nederland. In ons vernieuwde kantorencentrum zal onze zakelijke dienstverlening tot bloei komen. Die zal onze kenniseconomie verrijken. De leisure- en horecafaciliteiten bevorderen de vrijetijdseconomie.” LEIDEN TRANSFORMEERT

Het nieuwe stationsgebied is onderdeel van een veel groter proces, genaamd ‘Leiden transformeert’. Dat proces is al jaren, zo niet decennialang gaande. Want de gemeente beseft dat nieuwe kantoren, zonder maatregelen, zullen leiden tot meer kantoorleegstand op bestaande locaties. Ook daarover is nagedacht. Laudy: “Twintig jaar geleden heerste de gedachte dat kantoren aan de rand van de stad het beste tot zijn recht zouden komen. Anno 2015 bestaat die gedachte niet meer. Nu is er behoefte aan kantoren in het centrum, in de nabijheid van het openbaar vervoer, horeca- en leisurefaciliteiten. Er is een revolutie gaande in de manier van werken. Vele factoren hebben er toe geleid dat dit nieuwe werken vraagt om nieuwe werkomgevingen. Die moeten gemaakt worden. En dat gaat zeker niet vanzelf. Daar is veel tijd, geld, energie, menskracht en creativiteit voor nodig.” “De transformatie van het Stationsgebied heeft zoals gezegd gevolgen voor de huidige kantoren buiten het Stationsgebied. Echter, wij hebben niet alleen de Schipholweg, de Verbeekstraat en het Kanaalpark benoemd tot belangrijke transformatielocaties, want ook op vele andere locaties in de stad is er sprake van transformatie (zie factsheet). De kantoren daar krijgen een andere functie en sommige kantoorpanden zijn

reeds getransformeerd. Hotels, studentenhuizen, woningen voor expats, er zijn tal van goede ideeën die ook deze transformaties kansrijk maken. En ook voor deze gebouwen geldt dat de gemeente alle medewerking zal geven aan investeerders die hun onroerend goed een andere invulling willen geven. Dit noemen wij daarom onze Rode Loper Transformaties.” FLOW

Er gaat een flow door Leiden. Waar amper een decennium terug nog vele projecten sneuvelden, worden de voorstellen vandaag de dag nagenoeg unaniem aangenomen door de gemeenteraad. Strijk verduidelijkt: “Zoals de Aalmarkt, de studentencampus bij de Lammenschans, de parkeergarage onder de Lammermarkt en het verruimen van hotelcapaciteit. Leiden wil overduidelijk vooruit, maar beseft dat zij dit moet doen met de ruimte die er is. Leiden is op Den Haag na de dichtstbevolkte stad van Nederland en er zijn nu eenmaal geen uitbreidingsmogelijkheden. Dus zullen we de beschikbare ruimte optimaal moeten indelen om de stad aan te passen aan de nieuwe eisen van de tijd, zoals het nieuwe werken. Dat staat centraal in ‘Leiden transformeert’.” VLIEGWIELEFFECT

Intensief samenwerken met alle stakeholders, waaronder de provincie, regio en omliggende gemeenten is heel belangrijk bij het transformeren van kantoren. Strijk: “De Provincie weet dat de plannen van jaren geleden niet meer passen bij de behoefte van deze tijd. Zij stelt dat wij zelf een oplossing moeten aandragen. Dat doen we dus. Nu is het zaak dat de Provincie achter onze huidige plannen gaat staan. Er staat veel op het spel. Mensen zijn bereid hun nek uit te steken en investeringen te doen die werkgelegenheid creëren en de economie een impuls geven. Daarnaast zal de stad Leiden op tal van kernlocaties fraaier worden.” Laudy: “De voorgenomen ontwikkelingen zorgen nu reeds voor een vliegwieleffect. Goede plannen leiden tot nieuwe plannen en brengen de inwoners in vervoering.” Strijk: “Leiden is de stad van de meningen en de discussies. Altijd al geweest. Maar nu is er eenduidigheid. Naar de transformatie van het Stationsgebied wordt dan ook reikhalzend uitgekeken.”

‘IN ONS VERNIEUWDE KANTORENCENTRUM ZAL ONZE ZAKELIJKE DIENSTVERLENING TOT BLOEI KOMEN’

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

René de Jong, directeur Economie071:

‘Laten we samen de handen ineen slaan’

René de Jong, directeur van Economie071.

“Natuurlijk had de transformatie van het Stationsgebied vijftien jaar geleden al gerealiseerd moeten zijn. Maar niettemin ben ik blij dat het plan voor een nieuwe Stationsgebied er ligt. Te laat, maar goed, het ligt er”, aldus René de Jong, directeur van het Stichting Economie071. De Leidse regio wil een duurzame plek zijn in de top van de Europese kennisregio’s met Life Sciences en Health als sleutelsectoren. Ondernemers, onderwijsinstellingen en de gemeenten Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude werken samen om dit te realiseren. Economie071 stimuleert de samenwerking tussen de betrokken partijen. “Wij willen dat de Leidse regio een centrum voor ondernemerschap en innovatie is. Dat is één van onze doelstellingen. Naast een optimale kennismarkt heb je daarvoor ook een goede entree nodig. Dus juichen wij het transformatieplan toe”, aldus De Jong. Hij vervolgt: “De economische kracht die uitgaat van de universiteit, het LUMC en het Bio Science Park is ongekend groot. Medici, zakenmensen en toeristen ontvangen wij nu in het huidige Stationsgebied en dat is geen visitekaartje. Een afzichtelijke entree; die verdienen zij en wij niet. Ten opzichte van andere steden sta je dan gelijk al met 1-0 achter.” De Provincie Zuid-Holland zegt dat Leiden 250.000 vierkante meter teveel aan kantoorruimte heeft. Door het nieuwe Stationsgebied heeft Leiden straks nog meer kantoorruimte. “Nee. Tijdelijk zal er meer kantoorruimte zijn. Maar door het transformeren van kantorencomplexen aan de rand van de stad, zal het aantal vierkante meters op de lange termijn aanzienlijk verminderen. Ondernemers hebben nauwelijks nog behoefte zich in het buitengebied te vestigen. Inmiddels hebben daar al vele succesvolle transformaties plaatsgevonden. En in een aantal gevallen zal blijken dat die complexen gewoon geen levensvatbaarheid meer hebben en zal je over moeten gaan tot sloop.”

De boodschap voor de Provincie is: “Leiden heeft een behoorlijke trackrecord qua transformeren. De stad is daar buitengewoon deskundig en goed in. Heb dus vertrouwen. Bedenk verder dat je eerst moet investeren om uiteindelijk beslagen ten ijs te komen. Je krijgt dus eerst meer kantoormeters, maar uiteindelijk bereik je het gewenste doel. Laten we daarom de handen ineen slaan en samen dit transformatieplan gaan dragen. Help ons met regelgeving, je knowhow en je middelen, dan zal je zien dat je zelf ook geholpen wordt.” Hoe kijken de andere gemeenten waarmee Economie071 om de tafel zit tegen de transformatie van Leiden aan? “Economie houdt niet op bij de gemeentegrenzen. De transformatie van Leiden leidt ook tot een verbetering van het investeringsklimaat, de werkgelegenheid en de welvaart in de plaatsen om Leiden heen. Dankzij de universiteit, het LUMC en het Bio Science Park staan Oegstgeest en Voorschoten in de top 5 van woonsteden in Nederland. Het NS-station is de entree van Leiden maar ook van de Leidse regio.” Een plan is nog geen realisatie. “Ik heb vertrouwen, maar realiseer mij dat er nog veel werk gedaan moet worden. Het is heel positief dat de gemeente Leiden standvastig is en vasthoudt aan een plan dat voor de crisis is gemaakt. Voor wat betreft de woningbouw zie ik nauwelijks bedreigingen. Daar is gewoon veel behoefte aan. Dat het Stationsgebied dé plek is voor kantoren, dat staat voor mij ook als een paal boven water. Maar het commerciële vastgoed is een ander verhaal. Daarvoor heb je durfinvesteerders nodig.” LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

LEIDSE PASSANTEN OVER HUIDIGE

‘Meer sociale woningbouw’

‘Leiden moet gastvrijer worden’

Naam: Tony Macaroni Woont: In kraakpand in Leiden schuin tegenover Centraal Station Werkt: In Leiden als kok, voedingsspecialist en webdesigner Bekend met het plan? “Ja, ik weet ervan. Ze willen nieuwbouw neerzetten met winkels, luxe appartementen en kantoorruimtes. Ik vind het verschrikkelijk. Er staat al veel kantoorruimte leeg en er is geen ruimte voor sociale woningbouw. Er wordt geld van belastingbetaler verspeeld.” Wat moet er gebeuren? “Ze zouden veel meer moeten schoonmaken, dan ziet het er al een stuk beter uit. Er moet meer groen komen, meer sociale woningbouw nabij het station en meer winkels in het gebied.”

Naam: Aaron Zipp Woont: In Amsterdam Werkt: Voornamelijk in Amsterdam. Is eigenaar van ZippHighlandGames Bekend met het plan? “Ja, heb er van gehoord. Weet niet of elke verbetering altijd positief is. Ligt eraan wat de insteek is. Maar het kan zeker beter dan het nu is. Nu is het niet gezellig en er wordt te weinig met de ruimte gedaan.” Wat moet er gebeuren? “De historische uitstraling van Leiden moet bewaard blijven, meer groen en meer zitplaatsen. Het moet een meetingpoint worden. Maak een speelplek voor kinderen. Het moet gastvrijer worden.”

‘Ik wil een wow-gevoel krijgen’

‘Het mag chiquer worden’

Naam: Christa Hemerik Woont: In Leiden Werkt: In Den Haag als parttime redactiemedewerker bij Joho, een platform voor internationale samenwerking Bekend met het plan? “Nee, maar ben wel blij als ze dit plein gaan aanpakken. Ik ben niet voor een grootse aanpak. Vaak is dat alleen maar geldverspilling. Pak liever wat kleine dingen aan. Dat leidt vaak al tot grote verbeteringen. Wat moet er gebeuren? “Het ﬁetspad moet veel duidelijker aangegeven worden. Er moet meer groen komen, evenals meer zitplaatsen. En ik wil een wow-gevoel krijgen als ik het station uitloop.”

Naam: Aleyna Kozan (tweede van links) Woont: In Zoetermeer Studeert: In Leiden aan het ROC in het Level-gebouw Bekend met het plan? “Heb gehoord dat ze alles gaan verbouwen, maar weet niet precies wat. Ik ben voor, zolang het maar mooier wordt en dit gebied veel meer winkels krijgt. Nu is het lelijk en saai. De school is ook lelijk geplaatst. Het moet veel mooier.” Wat moet er gebeuren? “Naast meer winkels ook een soort van bazaar. Het plein met de bussen is heel lelijk en rommelig. Maak een fontein met banken eromheen. Het mag chiquer worden. En je moet lekker buiten op een terras kunnen zitten.”

LEIDEN INTO BUSINESS

Tekst en foto’s Manon Vonk

LEIDEN TRANSFORMEERT

EN TOEKOMSTIGE STATIONSGEBIED ‘’s Nachts voelt het onveilig’

‘Creëer een laan die de stad inloopt’

Naam: Safi Shafiq Woont: In Leiderdorp Werkt: Als taxichauffeur met Leiden als standplaats Bekend met het plan? “Ik ben op de hoogte en vind het een goed idee. Want zoals het nu is, is het helemaal niks. Taxi’s worden moeilijk gevonden. Zeker oudere mensen kunnen ons moeilijk bereiken. ’s Nachts voelt het onveilig door de slechte verlichting.” Wat moet er gebeuren? “Zorg voor goede bewegwijzering. Creëer meer zitplekken. Ontwerp iets zodat als mensen een foto maken het duidelijk is dat ze in Leiden zijn. Kijk naar ‘I Love Amsterdam’ op Museumplein. Het woord ‘Sleutelstad’ zie ik hier nergens terug.”

Naam: Arno van Klaveren Woont: In Delft Werkt: In Delft. Was naar Leiden geﬁetst om een oude bakﬁets af te leveren Bekend met het plan? “Nee, maar zo te zien kan het geen kwaad. Enige verbetering van de omgeving is wel noodzakelijk. Er staan hier veel lelijke panden. Zoals de gebouwen van ABN Amro, Rabobank en Visitors Center. Die zouden van mij allemaal weg mogen.” Wat moet er gebeuren? “De historische entree moet bewaard blijven. Je moet het oude centrum weer kunnen zien. Meer groen en creëer een laan die de stad inloopt. Het gebied moet meer een ontmoetingsplek zijn.”

‘Wij volgen niet, wij Leiden’

‘Leiden moet zijn charme behouden’

Naam: Lucas Bel Woont: In Haarlem Werkt: Vooral in Leiden voor KWF. Werft donateurs Bekend met het plan? “Ik kom vaak in Leiden, maar weet hier niets vanaf. Maar er mag hier inderdaad wel wat gebeuren. In het station is genoeg te doen, maar het is niet mooi. De gebouwen hier zijn gewoon lelijk.” Wat moet er gebeuren? “Het zou veel groener mogen van mij. Vooral de voorkant van het station moet aangepakt worden. Hang bijvoorbeeld grote banners op de gevel van het station, waarin de historie van Leiden uitkomt. Zorg voor grote plantenbakken met banken eromheen. En gebruik deze slogan: ‘Wij volgen niet, wij Leiden’.”

Naam: Joost Berk Woont: In Zoeterwoude Werkt: In Leiden. Is eigenaar van J2TV Bekend met het plan? “Nee, maar alles wat Leiden beter en mooier maakt, is goed en belangrijk. Leiden moet zichtbaarder worden. Het is en blijft onduidelijk wat bijvoorbeeld de voor- en achterkant van het station is. Er ligt veel braak. Niet echt mooi.” Wat moet er gebeuren? “Ik vind grote gebouwen wel mooi, maar Leiden moet zijn charme behouden. Denk na over het renoveren van panden in plaats van nieuwbouw. De entree van Leiden moet de Oude Vest zijn.” LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Loek van der Kroft, DTZ Zadelhoﬀ

‘Heel goed dat Leiden zich weer op vastgoedbeurs Provada proﬁleert’ Loek van der Kroft, partner van DTZ Zadelhoﬀ, omarmt de transformatie van Leiden. “Het is een goed idee omdat het kan leiden tot het terugdringen van de kantorenleegstand en het opwaarderen van de stad.” Maar nu het idee er is, is het tijd voor een vervolgstap. “En dat is een marketingstrategie ontwikkelen waarmee dit plan tot een succes kan worden gemaakt.” Hij verduidelijkt: “De markt komt niet vanzelf naar Leiden toe. Die zal de stad moeten halen. Om de markt te activeren, moet je jezelf profileren. Wat dat betreft moet Leiden nog een slag maken.” De marketingcampagne zou enerzijds de stad Leiden en anderzijds de nieuwe stationsomgeving in het licht moeten zetten. Over Leiden zegt hij: “De vier grote Randstadsteden hebben voor het nationale en internationale bedrijfsleven meer aantrekkingskracht dan Leiden. Dat komt omdat deze steden, zeker internationaal gezien, beter op de kaart staan. Terwijl Leiden heel veel plussen in huis heeft.” KOESTEREN

Dat Leiden zich binnenkort en de komende jaren profileert op de vooraanstaande vastgoedbeurs Loek van der Kroft van DTZ Zadelhoﬀ. Provada juicht Van der Kroft toe. Is dat voldoende om de vierkante meters van de nieuwe stationsplan”, benadrukt Van der Kroft. “Niemand investeert anno omgeving te vullen? “Nee”, zegt Van der Kroft beslist. “De 2015 op eigen risico in kantoorgebouwen. Investeerders wereld verandert. De huurder van vandaag is een totaal andere durven pas als er zekerheid is op een langlopend huurconhuurder dan tien jaar geleden. DTZ heeft dat laten onderzoetract. Daarom is het plan voor de stationsomgeving ook een ken. Daaruit is gebleken dat de huurder anno 2015 enkel nog beetje het verhaal van de kip en het ei. Je kunt de mooiste voor kwaliteit gaat. Een slechte locatie met slechte faciliteiten vastgoedplannen smeden, maar zonder gebruikers is er geen kun je niet verhuren. Kwaliteit is het motto. De huurder wil plan. Je zult dus moeten weten wat er op de markt speelt en flexibel kunnen opereren, werken in een dynamische omleeft. Vooral de markt buiten Leiden. Een aantal bedrijven geving en bovendien van alle gemakken voorzien zijn. Denk verplaatst zich binnen Leiden, en op zich is dat niet erg, hierbij aan luxe koffiecorners, restaurants, fitnessmogelijkmaar het vult geen leegstaande of nieuwe vierkante meters. heden en natuurlijk een zo kort mogelijke aanrijroute.” Daarvoor zijn partijen van buitenaf nodig.” Hij vervolgt: “Het plan voor de transformatie van de stationsomgeving is juist zo goed omdat de gemeente die kwaliteit ook wil inbrengen. Echter, dat moet iedereen weten en dus KARTREKKERS moet Leiden dat op alle mogelijke manieren naar buiten Van der Kroft heeft in elk geval vertrouwen in de kartrekkers brengen. Dit plan kan niet zonder marketingcampagne. van de transformatie. “Het huidige college is eensgezind en Neem het Rijnsburgerblok. Daar is een artist impression van. duidelijk. De wethouders Laudy en Strijk verwoorden op een Maar met alleen een mooie tekening kom je er niet. Partijen heldere manier waar Leiden naartoe moet. De kern van het als DTZ moeten veel meer informatie hebben om bedrijven plan is de stationsomgeving. Daarnaast ligt een focus op warm te maken voor deze locatie.” kantoorlocaties aan de rand. Het is heel logisch om die kantoren, die veelal verouderd zijn en in deze vorm onmogelijk Want om het plan vlot te trekken heb je gebruikers nodig. kunnen worden gevuld, te transformeren. Kortom, goed idee, “Dat is de grootste bedreiging voor het welslagen van het goed plan, maar nu de vervolgstap zetten.” 28

LEIDEN INTO BUSINESS

Tekst Dennis Captein | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN TRANSFORMEERT

atie ‘Gebruik na de transform : van de stad deze slogan en’ Wij volgen niet, wij Leid or KWF in Leiden)

(Lucas Bel, werkzaam vo

‘Om een centrum voor ondernemerschap en innovatie te kunnen zijn, heb je een goede entree nodig’ (René de Jong, Economi

e071)

‘Ons authentieke centrum zit vol ge schiedenis en in het Bio Science Park werken dage lijks duizenden kenniswerkers aan wereldvermaard e uitvindingen. Die twee moet je met elkaar verbin den’ (Robert Strijk, Leidse wethouder van

‘Als ik het tation s S N e s d i Le k een i l i w , p o o l uit ijgen’ r k l e o v e g wowen) er van Leid nst

erik, inwoo

em (Christa H

‘Het plan is goed. Nu is het tijd voor de vervolgstap: een marketingstrategie ontwikkelen’ (Loek van der Kroft, DTZ

Zadelhoﬀ )

Economische Zaken)

‘Het is belangrijk dat de Provincie Zuid-Holland achter het Leidse transformatieplan gaat staan’ (René de Jong)

‘Het Stationsgebied is velen al jaren een doorn in het oog’ (Paul Laudy, Leidse wethouder van

Bouw en Openbare Ruimte)

u ik o z s l e k n i w r ‘Naast mee soort n e e d e i b e g ns in het Statio bben’ e h n e l l i w r a van baza ) iden

an de ROC Le

n, studeert a (Aleyna Koza

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Robert Bergenhenegouwen: “Verkeersstromen zitten elkaar nu in de weg en de ﬁetsparkeervoorzieningen zijn over het hele gebied uitgewaaierd.”

Rijnsburgerblok kick-oﬀ van transformatie Stationsgebied

Samenhang, gevarieerd, hoogwaardig en fraai De kick-oﬀ van de transformatie van het Stationsgebied gaat na de zomer van 2015 van start met de grond- en sloopwerkzaamheden op het terrein van het Rijnsburgerblok. In het eerste kwartaal van 2016 beginnen volgens de huidige planning de bouwwerkzaamheden van de eerste fase. Allereerst wordt hier een sokkel neergezet met de Leidse maat. Uit de sokkel verrijzen twee woontorens van verschillende hoogte. 30

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Voor de bouw van de sokkel en de eerste twee torens worden 32 maanden uitgetrokken. De sokkel krijgt 4.500 vierkante meter kantoorruimte en Het is de verwachting dat de transformatie van het Stationsgebied in 2030 is de plint 1.700 vierkante meter voltooid. Het volgende moet dan zijn gerealiseerd: • een multifunctioneel OV-knooppunt; die bestemd is voor commerciële • bezoekers, bewoners en reizigers moeten zich welkom voelen; activiteiten zoals retail en horeca. • nieuwe werkgelegenheid in moderne kantoren; Ondergronds komt een stalling • commerciële voorzieningen die zijn gericht op de regionale markt; met plek voor circa 5.000 fietsen. • moderne stadswoningen in een mix van huur en koop; De twee torens worden ingedeeld • een hoogwaardig verblijfsgebied met veel levendigheid op straat; in 160 woningen. Tezamen behelst • een plein aan de stadszijde dat hét centrale ontmoetingspunt van Leiden is. dit de eerste fase van het plan. De tweede fase gaat hierna van start. Deze bestaat uit de derde toren, waarin kantoren komen (16.000 vierkante meter). Bovengronds, op ingenieuze entree naar de binnenstad en is de verblijfskwaliteit in het wijze verweven in het midden van de sokkel, wordt ruimte Stationsgebied zeer matig. Verkeersstromen zitten elkaar in de gemaakt voor een moderne autoparkeergarage. weg en de fietsparkeervoorzieningen zijn over het hele gebied uitgewaaierd. Misschien wel het belangrijkste is de gebrekkige stedenbouwkundige samenhang. Anders gezegd, een DYNAMISCHE OMGEVING allesbehalve fraaie verbinding tussen enerzijds het historische De investeerder van het project is, namens het betrokken centrum en anderzijds het moderne Bio Science Park.” beleggingsfonds, Syntrus Achmea en Van Wijnen fungeert “In 2009 werd daarom met de ontwikkeling van het Stationsals ontwikkelaar en als verantwoordelijk bouwbedrijf. Robert gebied gestart. Dit houdt in dat er een samenhangend en Bergenhenegouwen, namens de gemeente Leiden de gebiedskwalitatief hoogwaardig nieuw Stationsgebied moet worden manager van het Stationsgebied, ziet het Rijnsburgerblok gecreëerd waarin reizen, wonen, werken en verblijven op een als dé toplocatie van het Stationsgebied. “Dichter bij het goede wijze samenkomen en elkaar versterken. Iedereen is vijfde NS-station van Nederland kun je niet zitten”, zegt ervan overtuigd dat deze ontwikkeling de stad een uniek en hij. “Het is een zeer dynamische omgeving die op meerdere wervend perspectief biedt. Dat deze wens tot transformatie manieren goed bereikbaar is. Bedenk bijvoorbeeld dat elke groot is, blijkt wel uit het feit dat het plan van toen de crisisdag gemiddeld 70.000 mensen gebruik maken van het Leidse jaren die volgden overleefde en er vanuit de markt inmiddels NS-station en dat naar schatting 40.000 mensen dagelijks veel interesse is om in het Stationsgebied te investeren.” het Rijnsburgerblok passeren. De gerenommeerde vastgoedadviseur Jones Lang LaSalle maakt jaarlijks een ranking van Nederlandse toplocaties voor kantoren. Het Leidse StationsLEIDSE MAAT gebied stond drie jaar terug op plaats 65 en staat nu op 21. De Leidse maat is en blijft voor het hele Stationsgebied Dat wil wat zeggen. Maar het is ook logisch: dicht bij de vier bepalend. Die maat, zowel voor de sokkels als de torens, zorgt grote steden, Schiphol en de Bollenstreek en met aan de ene voor meer openheid en een vloeiende overgang van binnenkant de historische binnenstad en aan de andere kant het Bio stad naar Bio Sciencepark. De hoogste torens staan straks Science Park.” tegen het spoor. De omgeving van het Stationsplein wordt als eerste getransformeerd. Eerst het Rijnsburgerblok met de drie torens. Hierna is de ontwikkellocatie direct naast het ‘HET RIJNSBURGERBLOK IS Rijnsburgerblok aan de beurt. Daar zullen twee woontorens, DÉ TOPLOCATIE. DICHTER BIJ een hotel en commerciële ruimten worden neergezet. HET VIJFDE NS-STATION VAN De transformatie van het gebouw aan de andere zijde van het Stationsplein, dat nu bekend staat als het YNS-gebouw, NEDERLAND KUN JE NIET ZITTEN’ staat reeds op papier. Momenteel onderzoeken de eigenaren, Ymere en de Nederlandse Spoorwegen, hoe dit pand het PLAN OVERLEEFT CRISISJAREN beste in de markt gezet kan worden. In latere fases volgen Bergenhenegouwen vindt de ontwikkeling van het Rijnsde andere ontwikkellocaties in het Stationsgebied. Zoals op burgerblok om nog een heel andere reden bijzonder: “Het de zogeheten Trafolocatie, dat tijdelijk een kweektuin voor plan voor deze gebiedsontwikkeling is in 2009 gestart. Toen planten en bomen voor het Singelpark is, maar waar straks al zag men in dat de huidige structuur en inrichting van het twee kantorencomplexen zullen komen. Het is de bedoeling Stationsgebied verhinderde dat het gebied zich kon ontdat in de toekomst het huidige busstation naar de andere kant plooien tot wat het zou kunnen en moeten zijn. De uitstravan het station wordt verplaatst en daar wordt geïntegreerd ling en vormgeving passen niet bij de ruimtelijk-economische in een goed bereikbare en compacte OV-terminal. Hierdoor ambities van Leiden. Vanwege de dominante infrastructuur, worden de verkeerstromen ontvlecht, gaan de bussen over de het vele asfalt, de onaangenaam grote openbare ruimten en hoofdroutes rijden en ontstaat er aan de stadszijde ontwikkelde ondoordringbare bouwblokken is het gebied programmaruimte in het hart van het Stationsgebied. tisch sterk onderbenut, is er geen sprake van een volwaardige

‘Iedereen moet zich welkom voelen’

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

STATIONSGEBIED MORSPOORTTERREIN Het Morspoortterrein is bestemd voor woningen in het nieuwe Stationsgebied. De komende jaren is het terrein nog in gebruik met een gemeentekantoor en de tijdelijke Morspoortgarage. De Morspoortgarage zal verdwijnen als de parkeergarages Lammermarkt en Garenmarkt in de binnenstad gerealiseerd zijn.

STATIONSGEBIED TRAFOLOCATIE Het kantoorprogramma in het Rijnsburgerblok is prioritair in het nieuwe Stationsgebied. De Trafolocatie, die zijn naam ontleent aan de transformatorhuisjes die hier vroeger stonden, is daarnaast aangewezen als belangrijke locatie voor kantoren. Op dit moment is de locatie in gebruik als tijdelijke ďŹ etsenstalling en kweektuin waar bomen en planten voor het toekomstige Singelpark gekweekt worden. Start bouw is gepland na 2020.

STATIONSGEBIED MORSSINGELBLOK

STATIONSGEBIED BUSSTATIONLOCATIE

Het Morssingelblok staat als laatste deelgebied gepland. In de toekomst zijn onder andere woningen, detailhandel en maatschappelijke functies voorzien. Start bouw is gepland na 2025.

De locatie van het huidige busstation vormt het hart van het nieuwe Stationsgebied. Het is de verbindende schakel tussen de verschillende ontwikkellocaties en de nieuw in te richten openbare ruimte en Stationsplein aan de stadszijde. In de toekomst is er ontwikkelruimte voor wonen en vrije tijdsvoorzieningen.

IMPRESSIE STEDENBOUWKUNDIG EINDBEELD STATIONSGEBIED (MAXWAN) 32

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

STATIONSGEBIED RIJNSBURGERBLOK (FASE 3)

STATIONSGEBIED RIJNSBURGERBLOK (FASE 1-2)

De locatie Rijnsburgerblok (fase 3) is de logische opvolgende fase na het Rijnsburgerblok fase 1 en 2. De locatie is deels in eigendom van de gemeente en deels van de ABN AMRO. De locatie biedt ruimte voor wonen, hotel, retail en horeca.

Het Rijnsburgerblok is het eerste deelgebied en het eerste project in het Stationsgebied. Het uitvoeringsbesluit is in 2014 genomen. In 2016 zal de bouw van fase 1 starten en in 2018 start de bouw van fase 2. In het Rijnsburgerblok ligt de nadruk op woningen en kantoren. Ook is er ruimte bestemd voor commerciële activiteiten zoals retail en horeca. Ondergronds komt een ﬁetsenstalling met plaats voor 5.000 ﬁetsen.

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Stedenbouwkundig ontwerper Rients Dijkstra:

‘Leiden, hou vol, heb geduld’ Het bureau Maxwan achitects + urbanists is de ontwerper van het stedenbouwkundig en beeldkwaliteitsplan van het nieuwe Leidse Stationsgebied. Daarin staat in hoofdlijnen beschreven wat de eigenschappen van de nieuwe gebouwen, straten en pleinen zijn. Rients Dijkstra, directeur van Maxwan, is daarnaast door de gemeente aangesteld tot stedenbouwkundig supervisor. Tekst Dennis Captein | Fotograﬁe PR Maxwan

Dijkstra: “In deze rol adviseer ik de gemeente. In onze plannen hebben wij bijvoorbeeld stijlen, formaten en kleuren benoemd. Ik hoop natuurlijk dat ontwikkelaars en bouwers zich daaraan confirmeren. Echter, de ervaring leert mij dat zij toch dikwijls verleid worden af te wijken. Afwijken is overigens niet verboden - dat zou goede ideeën om zeep helpen - maar het moet wel zorgvuldig gebeuren. Ik draag mijn steentje bij aan de kwaliteitsborging en zal de gemeente waarschuwen als die in het geding is.”

snellere verbindingen met de rest van het land en zijn daarom ook economische brandpunten.”

Het plan ligt er. Maxwan is er volgens de gemeente uitstekend in geslaagd een ontwerp te maken dat aan alle wensen voldoet. Wat zijn nu de bedreigingen voor het welslagen van het plan? “Goede stedenbouw is een traag proces. Daarmee bedoel ik dat je lang moet vasthouden aan je uitgangspunten en je principes. Daar hebben veel mensen moeite mee. Zij vinden dat een bepaalde stedenbouw hoort bij een specifieke tijdgeest Dijkstra moest zich goed inleven of marktvraag. Dat vind ik niet. in de stad Leiden om tot een goed Een goed geheel van gebouwen en plan te komen. “Om een goed Rients Dijkstra, directeur van Maxwan infrastructuur doorstaat elke tijd plan te maken, moet je weten en marktvraag. Wat niet wegneemt wat er speelt en leeft. Wat is het dat er in de loop der jaren qua invulling veranderingen kunkarakter van de stad, wat is de ligging van het gebied en welke nen optreden. Stel nu dat internetshopping zo’n vlucht neemt verkeerskundige vraagstukken zijn er? Die laatste vraag is echt dat klassieke retail - winkels op straat - gaandeweg verdwijnt. belangrijk. Eigenlijk begon het plan daarmee. Het vernieuMoet je dan een heel nieuw plan maken of zorgen voor een wen van het Leidse Stationsgebied is een complexe opgave, andere invulling met dezelfde levendigheid? Dat laatste.” maar gaandeweg het nadenken en onderzoeken ontstonden er verschillende goede oplossingen.” Dat was een intensief proces. “Wij gingen er regelmatig mee naar bed en stonden er ’s ochtends mee op. Het Stationsgebied heeft een lelijk plein en een paar mooie maar ook een aantal lelijke gebouwen. En heel veel leegte en asfalt. Het voelt er niet prettig. Als je iemand vraagt naar de tien mooiste plekken van Leiden, dan zit dit gebied er niet bij. Maar het ligt wel rondom een belangrijk vervoersknooppunt: trein, taxi, bus, fiets, voetganger, auto, alles rijdt en loopt er. Er komen heel veel inwoners en bezoekers van Leiden doorheen, maar het is er niet aangenaam, niet mooi en niet levendig. Als stad wil je een Stationsgebied dat heel veel leven in zich heeft. Stations en hun omgeving worden jaar na jaar belangrijker plekken. Ze bieden steeds betere en 34

LEIDEN INTO BUSINESS

‘HET STATIONSGEBIED MOET RIJPEN. HET OMBOUWEN VAN EEN STUK STAD NAAR IETS NIEUWS KAN JAREN DUREN’

“Geef een plan de tijd om tot bloei te komen. Een dergelijke stadsontwikkeling moet je laten rijpen en dat proces kan jaren duren. Zie het als een boom die je plant. In het begin is hij iel en moet ondersteund worden, en na verloop van jaren zie je de kracht en de schoonheid. Voor het slagen van het Stationsgebied is het nodig dat de betrokkenen met hetzelfde plan durven blijven werken. Ik heb voor dit plan goede hoop, want het was gemaakt voordat het volle gewicht van de crisis tot iedereen doordrong en het heeft die crisis goed overleefd. Tegen alle Leidenaren zou ik daarom willen zeggen: hou vol, heb geduld.”

LEIDEN TRANSFORMEERT

De Raad Bouwontwikkeling transformeert kantoren aan Schipholweg

‘Op kantoor moet het mooier zijn dan thuis’

Paul Brandjes van De Raad Bouwontwikkeling

Twee kantoorgebouwen van De Raad Vastgoed, gelegen aan de Schipholweg, worden binnen nu en enkele jaren getransformeerd. Het Keypoint-gebouw en Crown Business Center Leiden worden gerenoveerd en opgewaardeerd. Centraal daarbij staat het woord ‘kwaliteit’. Tekst Dennis Captein | Fotograﬁe John Brussel

Keypoint wordt, mede door de markante gevel, beschouwd als een opvallend gebouw. Daarnaast geniet het pand bekendheid omdat Rabobank Leiden er is gevestigd. Hoe het gebouw er na de transformatie uitziet, hangt af van de wensen van de bank, die hoofdhuurder is. Paul Brandjes, directeur van De Raad Bouwontwikkeling: “De Rabobank heeft specifieke wensen qua inrichting, indeling en materialen. De bank heeft hiervoor een eigen interieurarchitect. Voor de andere huurders ligt dat anders. Daar luisteren wij naar hun wensen en voeren dan aanpassingen door. Ik verwacht dat het geheel een stuk transparanter wordt, door bijvoorbeeld het plaatsen van glazen wanden. Mensen willen elkaar zien.” KINDERDAGVERBLIJF

Hij onderkent dat de wensen van de verhuurder volstrekt anders zijn dan pakweg tien jaar geleden. “De gebruiker wil vandaag de dag van alle gemakken zijn voorzien. Op kantoor moet het mooier zijn dan thuis, zeggen wij wel eens. Een bedrijfskantine volstaat niet meer; dat moet een goed restaurant zijn. De aanwezigheid van een kinderdagverblijf is ook belangrijk. Het draait om beleving. Een ruimte met een bureau is niet meer voldoende. Mensen willen kwaliteit en zijn bereid daarvoor te betalen.” Voor wat betreft het Crown Business Center Leiden is De Raad Bouwontwikkeling in gesprek over de verhuur van het hele pand aan één partij. “Als dat doorgaat, bepaalt die verhuurder welke bouwkundige en interieuraanpassingen gedaan worden. Gaat het niet door, dan gaan we er zelf mee aan de slag.” Op dit moment staat circa tachtig procent van het Crown Business Center Leiden leeg. Dat baart Brandjes geen zorgen. “Als de deal met die partij doorgaat, is dat opgelost. Zo niet,

dan gaat de transformatie zorgen voor huurders. Want nogmaals, kwaliteit is heel goed verhuurbaar. Een goed voorbeeld is ons Crown Business Center in Bodegraven. Daar kampten wij met dezelfde leegstand, maar na een grondige opknapbeurt zat het binnen de kortste keren weer vol.” WONINGEN

Brandjes meent dat de stationsomgeving bij uitstek geschikt is voor kantoren, maar waarschuwt voor een overkill. “Je moet goed luisteren naar de markt, want op leegstand in een nieuw stationsgebied zit niemand te wachten. Daarnaast moet er voldoende variatie zijn. Er is in het stationsgebied ook behoefte aan bijvoorbeeld woningen en leisure.” Elders in Leiden zijn vooral extra woningen nodig. Ook daar springt hij met zijn onderneming op in. “Wij waren sterk in kantoren en logistieke centra, maar verleggen ons vizier meer en meer richting de woningmarkt. De Leidse onroerendgoedmarkt verschuift en dus schuiven wij mee.” Momenteel ontwikkelt zijn bedrijf het terrein van de oude groenteveiling aan de Lammenschansweg. Daar komen vierhonderd woningen. Ook twee voormalige kantoorcomplexen op dat terrein zullen naar verwachting tot woontorens worden omgevormd. Hij verwacht volgend jaar te beginnen met bouwen. De Raad Bouwontwikkeling realiseert dit project op eigen risico. Hierover zegt hij: “Als wij ergens in geloven, dan gaan wij ervoor. Wij wachten dan niet met bouwen tot bijvoorbeeld zeventig procent is verkocht of verhuurd. Ik durf te zeggen dat wij wat dat betreft uniek zijn. Maar eerlijk is eerlijk, wij hebben ten opzichte van de concurrentie wel een groot voordeel: naast makelaar en ontwikkelaar zijn wij ook belegger van ons eigen onroerend goed en aannemer. Met vier disciplines onder één dak kunnen wij heel snel schakelen.” LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

toplocatie e d is k lo rb e rg u sb n ij R t ‘He hter ic D . n e id Le in n re to n a k voor van ‘Bedenk dat elke dag bij het vijfde NS-station tten’ gemiddeld 70.000 Nederland kun je niet zi tionsgebied) wen, Gebiedsmanager Sta (Robert Bergenhenegou mensen gebruik maken van het Leidse ‘Goede stedenbouw NS-station en dat is een traag proces’ naar schatting 40.000 (Rients Dijkstra) mensen dagelijks het Rijnsburgerblok De Leidse onroerendgoedmarkt passeren’ verschuift en dus schuiven wij mee’ (Robert Bergenhenegouwen) (Paul Brandjes, De Raad Bouwontwikkeling)

‘Er gaan dagelijks heel veel inwone rs en bezoekers van Leiden door het Stationsgebied , maar het is er niet aangenaam, niet mooi en niet levendig’ (Stedenbouwkundige Rients Dijkstra

)

‘Op kantoor moet ‘Jones Lang LaSalle maakt het vandaag de da jaarlijks een ranking van g s ie m at ooier zijn dan thu Nederlandse toploc is, se zeggen wij wel een voor kantoren. Het Leid s’ ar ja ie dr d on (Paul Brandjes) Stationsgebied st terug op plaats 65 en staat nu op 21. Dat wil wat zeggen’ duld’ (Robert Bergenhenegouwen) ‘Leiden, hou vol, heb ge (Rients Dijkstra)

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Kantoren Verbeekstraat veranderd in appartementen

Term ‘Rode Loper Transformatie’ beklijft De transformatie van het complex aan de Verbeekstraat 2-12 is voltooid. Eigenaar NVG heeft het voormalige kantoorpand laten omturnen tot een appartementencomplex. Het gebouw aan de overzijde van de Verbeekstraat (nummer 1 tot 9), eveneens eigendom van NVG, krijgt deels een soortgelijke metamorfose. Die verbouwing is momenteel in volle gang. Tekst Dennis Captein | Fotograﬁe John Brussel

De leegstand van kantoren aan de Verbeekstraat is een feit. Daarom stimuleert de gemeente Leiden eigenaars om kantoorpanden aan de Verbeekstraat en het Kanaalpark een nieuwe invulling te geven. NVG besloot om twee panden een woonfunctie te geven. Omdat het hier een Rode Loper Transformatie betreft versnelde de gemeente de procedures. SHORT STAY WONINGEN

Verantwoordelijk voor het nieuwe ontwerp van beide gebouwen, alsmede het indienen van de bouwaanvraag, was het Noordwijkse Architectenbureau Van Manen. Willem-Jan Bouwman van Van Manen vertelt: “NVG zag dat er behoefte was aan woningen voor expats en andere mensen, meestal werkzaam op het Bio Science Park, die voor een Hans Sturkenboom (NVG) en Willem-Jan Bouwman (Van Manen). bepaalde duur woonruimte nodig hebben. Het gaat hierbij om zogeheten short stay woningen. De locatie is er ideaal voor. Nabij het werk, maar en de eerste verdieping behouden hun kantoorfunctie. Hier ook met een goede verbinding naar de binnenstad en het NS is en blijft het UWV gevestigd. De komende maanden vindt station.” de transitie van verdieping drie tot en met vijf plaats. In totaal komen in dit gebouw vierentwintig appartementen. “Net als “Het verzoek voor de transformatie van nummer 2-12 kwam op nummer 2-12 tweekamerappartementen van zestig tot in de zomer van 2012 binnen. Na de zomer hadden wij de zeventig vierkante meter. In het ontwerp hebben we gescheiden tekeningen gereed en dienden de bouwvergunning in. In okopgangen opgenomen, zodat medewerkers van het UWV en tober van 2013 konden de veertig tweekamerappartementen de bewoners niet van dezelfde entree gebruikmaken.” worden opgeleverd.” Een snelle doorlooptijd dus. Bouwman Dat de term ‘Rode Loper Transformatie’ binnen het knikt en zegt: “De gemeente verleende alle medewerking aan gemeentehuis beklijft, merkte Bouwman vooral bij dit pand. een plan waar toch wel even goed naar gekeken moest worden. “Leegstand zorgt voor verpaupering en kost de eigenaars geld. Zo moest het bestemmingsplan worden gewijzigd en waren er De gemeente wil bestaande locaties, zoals de Verbeekstraat, een paar andere haken en ogen. Er moesten geluidswerende optimaliseren. Ik merk aan het contact en de samenwerking aanpassingen worden verricht. Naast de gemeente was ook de met de gemeente hoe sterk die wens is. Dat is fijn voor alle brandweer nauw betrokken bij het ontwerp en de realisatie. partijen, voor NVG in het bijzonder.” De wensen ten aanzien van brandveiligheid werden verwerkt in het ontwerp. Het scheelde dat het gevelaanzicht nagenoeg Op dit moment wordt geïnventariseerd of er voldoende in takt bleef, maar de verbouwing binnenin was ingrijpend.” parkeerplaatsen onder en om het gebouw aanwezig zijn. Bouwman verwacht geen problemen. “De ondergrondse parkeergarage komt deels beschikbaar voor de bewoners, WENS maar ook om het pand zijn de nodige havens aanwezig.” Aan de overkant is de bovenste verdieping van het gebouw met Medio 2015 zal de oplevering van dit gebouw plaatsvinden. straatnummer 1-9 inmiddels ook afgerond. De begane grond LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Grootste kenniscentrum van Nederland heeft wensen

Bio Science Park wil betere verbinding Thijs de Kleer heeft twee petten op. Hij is directeur van Stichting Bio Science Park Foundation en van Biopartner Leiden. Bij de Foundation is hij verantwoordelijk voor de faciliteiten, de externe communicatie en de interne cohesie van het Bio Science Park. Bij Biopartner draagt hij zorg voor de incubatororganisatie voor nieuwe bedrijven op het park. In beide gevallen heeft hij te maken met het fenomeen ‘transformatie’. Tekst Dennis Captein | Fotograﬁe John Brussel

Hoewel hij sinds 1 januari 2014 voor beide functies werd benoemd, kent hij het verhaal van de eerste transformatie, bijna dertig jaar geleden. “Dat was het huidige poortgebouw van het Bio Science Park. Destijds was dat de entree van het academische ziekenhuis. Het poortgebouw bleef in takt en de aangrenzende paviljoens werden afgebroken. Nu is het poortgebouw de entree van het Bio Science Park. Dit gebouw wordt geëxploiteerd door Medipark BV en herbergt tal van medisch gerelateerde bedrijven.” GROEIMOTOR

Het Bio Science Park heeft een oppervlakte van circa 110 hectare en omvat tussen de 100 en 150 organisaties en bedrijven. Samen vormen zij een geconcentreerd kenniscentrum Thijs de Kleer in Leiden: het grootste kenniscentrum van Nederland en een top 5-speler in Europa. Onder andere de Universiteit Leiden, het LUMC en de Hogeschool Leiden zijn er gevestigd. De grote kracht van het park is echter niet alleen van wetenschappelijke aard: “Bio Science Park is een geweldige groeimotor voor de regio gebleken. Heel veel starters zijn hier, vanuit de incubatororganisatie Biopartner, doorgegroeid tot bedrijven met een aanzienlijke omvang”, zegt De Kleer met trots. Maar er zijn wensen. “Een nieuwe entree van Leiden is al jaren een vurige wens van ons. Het park is uitstekend gelegen, nabij de snelweg en het station, maar de onderlinge verbinding moet echt beter. Dat begint met het opwaarderen van de verbinding van het NS-station met de achtergelegen bedrijven middels een snelle hoogfrequente hightechoplossing. Maar ook het verbeteren van parkeerfaciliteiten is een wens. Denk aan een meerlaagse garage aan Oegstgeestse kant. Wij willen op die manier veel meer een onderdeel van de stad Leiden worden. Nu ligt ons park verscholen achter dat hele grote gebouw van het LUMC en is de zichtbaarheid niet geweldig.” “In de historische binnenstad kunnen toeristen de zogenaamde Leidse Loper volgen. Wij zijn bezig om in het verlengde 38

LEIDEN INTO BUSINESS

daarvan de Rode Loper uit te rollen: een informatieve wandelroute door het Bio Science Park.” Ook op het gebied van leisure zijn wensen. “Zoals meer restauratieve mogelijkheden, zodat het informele zakendoen gestimuleerd wordt.” WASSENAARSEWEG

Dat vraagt om aanpassingen en transformaties. “Wat de gemeente Leiden wil, is echt hard nodig”, stelt De Kleer. “Ik ondersteun de plannen dan ook van harte. Het is een proces van jaren, maar het is te doen. En wij kunnen het weten, want op het Bio Science Park zijn in de loop der jaren tal van transformaties geweest, zoals de entreepoort. Maar wat dacht je van de huidige transformatie aan de Wassenaarseweg? Daar worden voormalige universiteitsgebouwen omgebouwd tot short stay woningen. Een ander voorbeeld is de LIS, ofwel de Leidse Instrumentenmakers School. Die hebben grote uitbreidingsplannen. Enerzijds behelst dat de bestaande bouw, anderzijds wordt een groenstrook ingevuld met nieuwbouw.” Het zijn slechts enkele van vele voorbeelden. “Het is dé manier om het Bio Science Park bij veel meer mensen onder de aandacht te brengen.”

LEIDEN TRANSFORMEERT

Vastgoedbedrijf Universiteit Leiden

Expert op het gebied van transformaties Er zijn in Leiden vele voorbeelden van succesvolle transformaties. Maar een van de meest in het oog springende is de metamorfose die het Van Steenis-gebouw in 2014 onderging. Het betrof namelijk een grootscheepse interne en externe verbouwing van een pand dat meer dan tienduizend vierkante meter vloeroppervlakte telt. Alsof dat nog niet ingewikkeld genoeg was, moest het werk ook nog eens binnen zeven maanden gereed zijn. Tekst Dennis Captein | Fotograﬁe John Brussel

“Onze deadline ligt altijd op 1 september, wanneer het nieuwe studiejaar begint”, vertelt Michel Leenders, directeur van Vastgoedbedrijf Universiteit Leiden. “Als dat onbegonnen werk is, wordt de deadline dus automatisch met een jaar verlengd. Eigenlijk was de transformatie van dit gebouw in dit tijdsbestek niet mogelijk. Maar met vereende krachten is het toch gelukt.” “In het Van Steenis-gebouw zat Naturalis. Nu is onze faculteit Archeologie er ondergebracht. Aanvankelijk zou die faculteit in de Nonnensteeg komen, maar omdat de faculteit daar uiteindelijk te groot voor werd, moesten we op zoek naar een alternatief. Dat werd het Van Steenis-gebouw.” Hij vervolgt: “Het was een gesloten gebouw. Weinig transparantie, veel hokjes. Na de verbouwing was het van binnen veel meer een open geheel. Dat vereiste een totaal andere constructie. Op de begane grond is een grote centrale ruimte gekomen van waar uit alle verdiepingen goed te bereiken zijn. Er zijn tal van nieuwe collegeruimten en werkplekken voor onderzoekers gecreëerd.” De verbouwing stond onder grote druk vanwege het fenomeen tijd. “In februari werd gestart met de verbouwing en direct na de zomer moest het in gebruik worden genomen. Dat het is gelukt is in beginsel te danken aan onze ervaring en de samenwerking met een goede architect en aannemer. In deze samenwerking ligt toch de basis voor de snelle realisatie.” VOORMALIGE LUMC-GEBOUWEN

Op Boerhaave is Vastgoedbedrijf Universiteit Leiden betrokken bij de metamorfose van de gebouwen waar Clusius, Anatomie en Pathologie waren gehuisvest. Deze drie voormalige LUMC-gebouwen krijgen een andere functie. Gebouw Het Van Steenis‘Clusius’ wordt gesloopt, gebouw waarna nieuwbouw wordt gepleegd. ‘Anatomie’ wordt deels gesloopt en dus vindt daar deels nieuwbouw plaats. ‘Pathologie’ blijft aan de buitenkant in takt maar

Michel Leenders en zijn collega Theo Kes.

ondergaat van binnen een grondige verbouwing. De drie gebouwen worden bestemd voor de huisvesting van studenten, promovendi en starters. Leenders: “De opbrengst van dit project komt ten goede aan een waterrijke groenstrook ernaast. Want wij zijn namelijk verantwoordelijk voor de gebiedsontwikkeling.” Dit project typeert zich door fasering. Leenders verduidelijkt: “Hoewel de vastgoedmarkt sinds een jaar aantrekt, willen we het risico minimaliseren. Daarom worden deze gebouwen één voor één aangepakt.” “Eigenlijk houden wij ons al jaren veel met transformaties bezig. Je kunt zeggen dat wij op dat gebied een expert zijn. Bestaande gebouwen renoveren, herindelen en een andere functie geven, wij zijn het gewend. Voor ons zijn daarbij twee zaken van belang. De eerste is zorgvuldigheid. Immers, De 3 voormalige het zijn vaak monumentale LUMC-gebouwen panden. De tweede is het voorkomen van bouwoverlast. Bestaande gebruikers en omwonenden moeten zo min mogelijk last hebben van de werkzaamheden.” LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

De transformatie van een kantoor naar een kantoor

Het succes van Frame Offices Op bedrijventerrein Kanaalpark kwam in 2013 een bijzondere transformatie tot stand. Een leeg kantoorpand werd omgeturnd tot… kantoorpand. “Aan een traditioneel kantoor is geen behoefte meer, maar wel aan een kantoor waarin de huurder volledig ontzorgd wordt”, zegt Laurens Vrind van Frame Offices. Tekst Dennis Captein | Fotografie John Brussel

Een full service gebouw, waarin kantoren in alle soorten en maten verkrijgbaar zijn en met desgewenst een korte of een lange huurlooptijd. Bedrijven hebben bij Frame Offices een eigen identiteit. Gasten worden ontvangen in een professionele entree met een bemande receptie. Verder vind je binnen Frame Offices een restaurant, een fitnessclub en legio vergadermogelijkheden. FLEXIBILITEIT

“In Leiden bestaat geen enkel kantorenverzamelgebouw met zoveel mogelijkheden, flexibiliteit en zo’n hoge graad van dienstverlening”, zegt Adriaan Figee namens de investeerder van het gebouw. “Toen wij de plannen maakten, voelden we dat dit succesvol moest zijn. De markt verschuift, ook die van de kantoren. Daar sprongen wij op in.” Het gevolg: binnen zes maanden waren alle 7.000 vierkante meters verhuurd. Een ongekend succes, zeker in die tijd. “Overigens zonder dat we daar veel reclame voor hoefden te maken. De huurders waren dermate enthousiast dat zij zelf andere huurders aandroegen.” Vrind: “Wat ook meespeelt is de mate van transparantie. Niemand komt hier voor verrassingen te staan. Je betaalt wat je gebruikt en er zijn geen kosten achteraf. Dus vooraf helder en overzichtelijk.” Figee vult aan: “In onze optiek is dát het nieuwe werken.” LAMMENSCHANSDRIEHOEK

Hij vervolgt: “Een traditioneel kantoor beschikt over een vast aantal meters. Huur je teveel, zeg maar op de groei, dan betaal je lange tijd teveel. Door middel van kortlopende 40

LEIDEN INTO BUSINESS

huurcontracten huurt een bedrijf bij Frame Offices wat noodzakelijk is. Heel efficiënt dus. Een vergaderruimte kun je hier per uur huren. Ook andere bedrijven in de Lammenschansdriehoek maken gebruik van de vergaderfaciliteiten.” Ben je als flexwerker op zoek naar een professionele werkplek maar wil je wel flexibel blijven, dan is de Flex Campus uitermate geschikt. Vrind: “Wat ook een succesfactor is, is het contact met andere ondernemers. Het restaurant is voor iedereen toegankelijk. Voor een lunch, om even een krant te lezen of gewoon voor een kop koffie. Daardoor maken gebruikers snel contact met andere ondernemers en dat zorgt automatisch voor dynamiek.” Terwijl de buren links en rechts met leegstand kampen, moet Frame Offices tegenwoordig ‘nee’ verkopen. De gemeente Leiden zag in dat het plan van Frame Offices een bijzonder plan was en gaf alle medewerking. “Het ging daardoor allemaal een stuk sneller dan gepland”, zegt Figee. “Daar waren we blij mee.” RODE LOPER

Kantoren hoeven dus niet getransformeerd te worden in een hotel, een appartementencomplex of een studentenhuis, het kan dus ook gewoon een kantoor blijven om een Rode Loper Transformatie genoemd te worden. De tweede locatie van Frame Offices gaat 1 mei van dit jaar open. Het monumentale pand ‘Erasmushuis’ aan de Coolsingel in Rotterdam wordt momenteel getransformeerd naar een full service gebouw met dezelfde hoge dienstengraad.

LEIDEN TRANSFORMEERT

Leiden weet wat transformeren is Leiden heeft een naam hoog te houden als het op transformeren aankomt. Door de jaren heen ondergingen talloze gebouwen een metamorfose. Op deze pagina en pagina 42, 43 en 44 zetten wij de meest in het oog springende transformaties voor u uiteen. Bij de inmiddels gerealiseerde veranderingen ging het om de transformatie van 28.500 m2 kantoren, 25.605 m2 onderwijsgebouwen en 53.150 m2 gebouwen met een andere functie. Bij de nog in uitvoering zijnde of in uitvoering komende projecten gaat het om de transformatie van 55.400 m2 kantoren, 54.500 m2 onderwijsgebouwen en 1.620 m2 gebouwen met een andere functie.

Frame oďŹ&#x192;ces. In 2011 verliet de Pensioen en Uitkeringsraad dit gebouw. Na een forse investering is het gebouw weer volledig verhuurd.

Het Stationsgebied. Het is nu nog een groot gat omringd door een aantal te slopen gebouwen. Dit wordt de komende jaren getransformeerd tot een entree die de stad verdient.

Het voormalige Clusiusgebouw van de Universiteit Leiden wordt gesloopt. Er komen 76 appartementen voor terug.

Groenoord. Waar vee werd verkocht en evenementen plaats vonden is nu een woonwijk gemaakt.

Olivier. Ooit het Elisabeth Ziekenhuis en universiteitsfaculteit. Sinds 2007 Horeca en studentenhuisvesting.

De monumentale watertoren aan de Hoge Rijndijk heeft een nieuwe functie als woning en kantoor gekregen.

De nieuwbouw voor Heerema. Het oude gebouw van Heerema, dat sinds 2007 leeg stond, is gesloopt.

Verbeekstraat. Dit kantoor is in 2014 vooral intern verbouwd naar woningen voor expats.

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

GEREALISEERD

2004

2010

2012

Steenschuur 25 WAS Kamerling Onnesgebouw, 12.500 m2 NU rechtenfaculteit

Stationsplein 240-242 WAS 3.598 m2 bestuursdienst Universiteit Leiden NU 3.598 m2 Ibis Hotel

Rapenburg 63 WAS 252 m2 kantoor NU (expat)woningen

2005

2010

Witte Singel 103 WAS 345 m2 kantoor NU 2 woningen

Zeemanlaan 22 WAS 784 m2 kantoor NU 784 m2 kinderdagverblijf

2005-2010

2011

Rooseveltstraat 8 WAS 12.000 m2 industrie, Stokkermans NU bedrijfsunits en ﬁtness

Doezastraat 2a WAS 2.050 m2 kantoor NU 1.901 m2 kinderdagverblijf en therapieruimte

2006

2011

Hugo de Grootstraat 32/37 WAS 8.680 m2 rechtenfaculteit NU 175 Appartementen

Overrijn 4-5 WAS 448 m2 kantoor NU 448 m2 yogacentrum

2007

2011

Hooigracht 11/15 WAS Elisabeth Ziekenhuis/ faculteit, 4.425 m2 NU 179 woningen en horeca

Rijnsburgerweg 21 WAS 696 m2 kantoor NU 696 m2 kinderdagverblijf

2013 Burggravenlaan 11 WAS 816 m2 kantoor NU hospice 2013

2011 2009- heden Rooseveltstraat 80 WAS Uitgeverij Leidsch Dagblad, 15.000 m2 industrie/kantoor NU 15.000 m2 diverse nieuwe functies 2010 Dolhuissteeg WAS 300 m2 kantoor NU woningen 2010 Oude vest 41 WAS 198 m2 kantoor NU 3 woningen 2010 Rosmolen 2 WAS 786 m2 kantoor NU gezondheidscentrum

LEIDEN INTO BUSINESS

Rijnsburgerweg 157 WAS 273 m2 kantoor NU 273 m2 kinderdagverblijf

Rapenburg 32 WAS 216 m2 kantoor NU woning(en) 2013 Rijnsburgerweg 35 WAS De Keet, 990 m2 kantoor NU kinderdagverblijf 2013 Zernikedreef 10 WAS 1.788 m2 kantoor NU onderwijsinstelling 2014 Kanaalpark 140 WAS 6.680 m2 kantoor NU kantoor (ﬂexibel), horeca en ﬁtness 2014

2011 Steenschuur 21 WAS 1.209 m2 kantoor NU studentenwoningen

Verbeekstraat 2-12 WAS 4.400 m2 kantoor NU expatcentrum/wonen Groenoordhallen

2012 Doezastraat 1b WAS 312 m2 kantoor NU 312 m2 restaurant en cultureel

WAS 13.000 m2 veemarkt/evenementenhal NU woningen Hoge Rijndijk 156

2012

WAS 150 m2 watertoren NU woningen

Oosterkerkstraat/Herengracht 1 WAS 2.398 m2 kantoor NU 2.398 m2 gezondheidscentrum

EWR/Slachthuisterrein WAS 13.000 m2 industrie NU woningen

IN ONTWIKKELING

LEIDEN TRANSFORMEERT

2000

2014

2015

Stationslocatie WAS 15.500 m2 kantoor WORDT Rijnsburgerblok (zie pag. 31) PLANNING start bouw 2016

Ter Haarkade WAS ROC pand 10.000 m2 WORDT moskee PLANNING oplevering 2015

Schipholweg 13-15 WAS research voor beleid, 5.295 m2 kantoor WORDT 5.295 m2 hotel/ short stay PLANNING Waboprocedure loopt

2014 2011 Langebrug 56-60 WAS 3.225 m2 kantoor WORDT studentenhuisvesting PLANNING oplevering 2016

Wassenaarseweg 62 WAS 17.500 m2 Universiteit Leiden WORDEN 76 appartementen PLANNING verkoop is gestart

2012

2014

Vondellaan 47 WAS De Dichter, 10.956 m2 kantoor WORDT nieuw kantoor voor Heerema, 20.000 m2 PLANNING oplevering 2015

Toussaintkade 51 WAS ROC pand, 10.000 m2 onderwijs WORDT 105 studentenwoningen PLANNING oplevering 2015 2014

2015 Breestraat 46-48 WAS Hoogheemraadschap, 5.000 m2 kantoor WORDT ID college PLANNING oplevering 2016 2015 De Heyderweg 1 WAS Collis, 2.000 m2 kantoor WORDT 8.000 m2 nieuw kantoor Universiteit Leiden PLANNING start bouw 2015

2012 Rapenburg 48 WAS 913 m2 kantoor WORDT hotel PLANNING ntb

Eymerpoelstraat WAS Agnes Lyceum, 9.000 m2 onderwijs WORDEN woningen en appartementen PLANNING verkoop is gestart

2015 Verbeekstraat 3-13 WAS 3.650 m2 kantoor WORDT studentenhuisvesting PLANNING Waboprocedure loopt

2013 Kaiserstraat 63 WAS Van der Klauwtoren, 5.000 m2 laboratorium WORDEN 24 appartementen en 9 woningen PLANNING start bouw 2015

2015 ir. Driessenstraat 1 WAS EWR gebouw, 1.036 m2 kantoor WORDEN 40 studentenwoningen PLANNING start verbouw 2015 2015 Verbeekstraat 1 WAS 3.500 m2 kantoor WORDEN expatcentrum/wonen PLANNING start verbouw 2015 2015 LusthoďŹ&#x201A;aan 4 WAS 3.000 m2 De Singel Basisschool WORDT 3.000 m2 gezondheidscentrum/wonen PLANNING Waboprocedure loopt

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

GEREALISEERD

Leiden weet wat transformeren is

Het voormalige Kamerling Onneslaboratorium en de Instrumentmakersschool hebben plaats gemaakt voor de rechtenfaculteit.

Het oude arbeidsbureau is inmiddels in gebruik als gezondheidscentrum.

Breestraat. In 2016 zal hier het ID college gevestigd zijn. Het is de oude locatie van het postkantoor en het kantoor van het Hoogheemraadschap.

Hugo de Grootstraat. De voormalige rechtenfaculteit van de universiteit is omgebouwd tot luxe appartementencomplex.

Ter Haarkade. De oude huishoudschool is gesloopt en er komt een moskee.

Toussaintkade. Deze voormalige school wordt omgebouwd tot studentenappartementen.

Darwingebouw. Dit gebouw is aangekocht door Naturalis in verband met uitbreiding van het museum. Het wordt gesloopt en gaat plaats maken voor een nieuw gebouw.

Ibishotel. Eens het kantoorgebouw waarin de bestuursdienst van de universiteit gevestigd was.

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

‘Leegstand zorgt voor verpaupering en kost de eigenaars geld’ (Willem-Jan Bouwman, Architectenbureau Van Manen)

‘De gemeente wil bestaande locaties, zoals de Verbeekstraat, optimaliseren. Ik m erk aan het contact en de sam enwerking met de gemeente hoe sterk die wens is’ (W

‘Het Bio Science Park moet zichtbaarder worden. Daar is een goede verbinding met de binnenstad voor nodig’ (Thijs de Kleer, Bio Science Park)

illem-Jan Bouwman

)

‘Je kunt wel stellen dat wij een expert in transformaties zijn’ (Michel Leenders)

enise t S n a V t e h n a v nsformatie a r t e d s a w jk li n e aar met ‘Eig M . jk li e g o m t ie n k sbeste gebouw in dit tijd gelukt’ h c o t t e h is n e t h c vereende kra iversiteit Leiden) (Michel Leenders,

Vastgoedbedrijf Un

‘Je kunt een kantoorgebouw transformeren arkt ‘Hoewel de vastgoedm naar een hotel of sinds een jaar aantrekt, willen we een wooncomplex. het risico minimaliseren. Daarom Wij transform eerden worden gebouwen één voor één een kantoorpan d naar jd. erti elijk teg niet en akt gep aan een kantoorpand’ Faseren is het devies’ (Adriaa n Figee, Frame Oﬃces)

(Michel Leenders)

15 volledig 20 no an en ill w n te m ui rr oo nt ka n va ‘Huurders n voorzien zijn’ ontzorgd worden. Van alle gemakke (Laurens Vrind, Frame Oﬃces)

LEIDEN INTO BUSINESS

LEIDEN TRANSFORMEERT

Leiden transformeert

Waar gisteren morgen ontmoet

LEIDEN INTO BUSINESS

COLUMN

Het komt allemaal vast goed Vastgoed en ontwikkeling in de Leidse regio is het thema van dit nummer. Direct even gegoogeld op de woorden vastgoed, ontwikkeling, Leiden en de combinatie hiervan. Veel spannender dan reclame van de regionale makelaars en projectontwikkelaars en de slogan van Leiden kan ik geen berichtgeving vinden. Toch moet er iets zijn of komen, wat ik kennelijk over het hoofd zie, dat het rechtvaardigt om hier een heel nummer van Leiden INTO business aan te wijden. Het is toch een mooi, pakkend en actueel thema hoor ik u denken, goed om het hier weer eens over te hebben, het mag weer, werd wel weer eens tijd, er gebeurt de laatste tijd ook zoveel dat van positieve invloed is of kan zijn op het vastgoed en de ontwikkeling. De (economische) groei staat weer voor de deur, sterker nog is in volle gang. We durven eindelijk weer te beleggen. We stuwen met z’n allen de indexen weer naar grote hoogten alsof er niets gebeurd is. Het verleden lijkt vergeten. Zwartkijkers zien van de ene op de andere dag de wereld weer door een roze bril. Wat gisteren nog negatief was, wordt vandaag positief uitgelegd. Bedreigingen zijn ineens weer kansen. Problemen bestaan niet meer, we kennen slechts nog uitdagingen. Alle glazen zijn tegenwoordig halfvol. Ik geef me gewonnen, u heeft gelijk, dan zal het vastgoed ook wel weer booming worden. Kan niet anders, geen tijd te verliezen, in de schijnwerpers ermee. En toch ………… blijf ik een gevoel van twijfel houden bij deze plotselinge euforie, zet daar mijn vraagtekens bij. Zijn we niet weer bezig met het langzaam opblazen van wat zeepbellen? Het gaat zo snel dat het lijkt of we niets geleerd hebben of zie ik dit verkeerd, vergis ik mij: Is misschien het economisch doemdenken de afgelopen jaren sterk overdreven of zelfs onterecht geweest? Is het verschil tussen negatief en positief niet zo groot als

Tekst Frank Kluivers | Fotograﬁe John Brussel

Frank Kluivers is duurzaam ondernemer en betrokken bij Gebr. Kluivers BV, Leds Light the World BV, SK International BV en Retourette BV. kluivers.nl | LLTW.nl | skinternational.nl | retourette.nl

wij elkaar altijd hebben doen geloven? Was daardoor de kloof tussen negatief en positief veel sneller te overbruggen, het omslagpunt sneller bereikt? Zijn wij toch te ver doorgeschoten in één van onze nationale hobby’s, onterecht klagen over alles wat los of vast zit? Zijn de enorme prestaties van de Nederlandse sporters in 2014 onbewust van grotere invloed op ons dan we kunnen bedenken? Heeft dit ons het laatste duwtje in de juiste richting gegeven? Zien wij deze sporters en prestaties als voorbeeld, vergroot dit ons zelfvertrouwen, kunnen wij ineens de hele wereld aan, hebben wij hierdoor meer incasserings- en doorzettingsvermogen, geloven wij meer in eigen kunnen? Of is het toch meer een gebrek aan originaliteit en rennen wij met z’n allen weer achter het eerste de beste positieve, niet gecheckte, nieuwsbericht aan en laten wij ons leiden door de uitkomst van weer een nietszeggend onderzoek. Onlangs nog in het FD vetgedrukt in het blauw: “Het aantal woningen met een waarde van meer dan 1 miljoen is vorig jaar met 14,1% gestegen”. Zegt u het maar, klinkt dit positief of niet? Ik dacht het wel, maar wat heb je er aan. Kunnen we hieruit concluderen dat de banken ineens weer ruimhartiger hypotheken verstrekken, dat het consumentenvertrouwen terug is, dat de koopkracht erop vooruit is gegaan? Ik zou het niet durven zeggen, het staat voor mijn gevoel in schril contrast met de dagelijkse werkelijkheid, de feiten laten nog steeds iets anders zien. Hoe het ook zij, als we lang genoeg wachten komt het vast goed met het vastgoed.

Reageren? frank@kluivers.nl

LEIDEN INTOBUSINESS

leiden centraal kantoren heeft huurders die bereikbaar willen zijn en de auto onder hun bureau parkeren

leidencentraalkantoren.nl

1 minuut van station

102 parkeerplaatsen

Entreehal met 3 liften

1.535 m2 op 1e verdieping

0 - 2.000 m

Aaneengesloten units vanaf 30

Stijlicoon met een ongekend comfort door een zeer hoge servicegraad, waaronder huismeesters. Centraal tussen stadscentrum, station en rijksweg Amsterdam-Schiphol en Den Haag. Flexibele huurprijzen vanaf E 125,- per m2, afhankelijk van het door huurder gewenste afwerkingsniveau. Neem contact met ons op om de zeer gunstige prijs-kwaliteitsverhouding zelf te ervaren.

071-521 21 06

info@smitsloogroep.nl

Nabij gezellige oude centrum

REPORTAGE

Al 40 jaar kwaliteit, betrokkenheid, vakmensen en vertrouwen

Bas van Dijk

Jobo de Bouwers viert jubileum Familiebedrijf Jobo de Bouwers bouwt en ontwikkelt sedert 1975. De allround bouwonderneming Jobo de Bouwers is een gevestigde naam geworden door hun betrouwbaarheid. Eigenaar Bas van Dijk:“Wij komen afspraken na en hebben uitsluitend vakmensen met hart voor de zaak in dienst.” Tekst Marleen Hogendoorn | Fotograﬁe John Brussel

Discipline en doorzettingsvermogen. Dat is volgens Bas van Dijk het geheim van een goed, solide bedrijf. Zo’n 17 jaar geleden trad hij aan als directeur van het familiebedrijf dat in 1975 door zijn vader werd opgericht. “Het werk is mijn passie geworden”, vult hij aan. De bekende geel-rode bussen van Jobo zijn niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Tot de activiteiten behoren nieuwbouw, renovatie, restauratie, 50

LEIDEN INTO BUSINESS

verbouw, projectontwikkeling en herbestemming. Jobo heeft een eigen architect in dienst en beschikt over een uitgebreide werkplaats en al het noodzakelijke materieel. “Groot Leiden is ons werkgebied. Al maken we wel eens een uitstap naar Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. Veel werk is echter in de buurt te vinden, waarom zouden wij het dan ergens anders gaan zoeken? We kennen deze regio, ik kom er zelf vandaan en

heb er mijn netwerk. Jobo de Bouwers wordt ingehuurd door woningbouwverenigingen, kerkbesturen, particulieren, beleggers, zorginstellingen en overheden. Wij richten ons op alle doelgroepen van de samenleving. “Wij pakken elke opdracht van A tot Z aan, want dat is waar we goed in zijn. Wij willen zo breed mogelijk inzetbaar zijn.” Jobo fungeert als enig aanspreekpunt. De juiste begeleiding is alleen mogelijk door de know-how, persoonlijke aanpak en een duidelijke communicatie naar opdrachtgevers. Jobo is een familiebedrijf. “Wij hebben korte lijnen en kunnen snel schakelen. Wij staan met beide benen op de grond en iedereen is heel erg betrokken.” Er zijn nu ruim 40 mensen in vaste dienst bij Jobo. “Allen zijn stuk voor stuk vakmensen. Ze hebben hart voor het bedrijf en stralen dit ook uit. En geloof me, die vakmensen vind je niet zomaar. Dat is een kwestie van jarenlang investeren. Zij vormen de kracht van ons bedrijf. Wij zijn er trots op een grote verscheidenheid aan opdrachtgevers te kunnen bedienen. Onze kracht: ervaring aanwenden om een plan zo efficiënt mogelijk tot een maatpak in de lievelingskleur uit te werken.”

Jobo de Bouwers restaureert voormalig gemeentehuis van Valkenburg tot dagbesteding en zorghotel De foto’s zijn genomen bij Herberg Welgelegen. Deze herberg is recent geopend. De herberg is gevestigd in het voormalige gemeentehuis van Valkenburg. Dit markante pand is door Jobo aangepast aan de huidige tijd waarbij het gelukt is de historische details te conserveren voor de toekomst en daarnaast de nodige functionaliteit en comfort binnen de bestaande contouren toe te voegen.

OPTIMISME

Gelukkig zijn er nu weer positieve geluiden te horen. Mensen zijn de crisis zat, er is sprake van een kentering. De mensen durven weer te investeren en het vertrouwen in de markt is terug aan het komen. Het kaf is van het koren gescheiden. Veel bedrijven zijn gestopt of afgeslankt. “Tegen die trend in hebben wij iedereen in het bedrijf kunnen behouden. Daar zijn wij trots op. Dat is mogelijk geweest door de goede reputatie die wij in het verleden hebben opgebouwd en de defensieve bedrijfsvoering waar Jobo voor staat. Men werkt liever met erkende bedrijven die al geruime tijd bestaan en goede referenties hebben. Wij komen onze afspraken na. Wij ronden elk project naar tevredenheid af en staan altijd klaar voor opdrachtgevers, ook na de oplevering. Dit zorgt voor goede mond tot mond reclame en dat is een van de motoren achter het bedrijf.” PROJECTEN

Een recent opgeleverd project is de restauratie van de bijgebouwen van de Hooglandse Kerk in het oude centrum van Leiden. Hier zijn 6 appartementen en 6 studio’s gerealiseerd. Ook werd de binnenplaats daarbij overkapt. Jobo moest hierbij rekening houden met de bestaande constructies en de aangrenzende kerk. De intensieve samenwerking met het kerkbestuur, architect en constructeur heeft tot een fantastisch resultaat geleid.

Voor stichting de Leidse Uitdaging legt Jobo nu de laatste hand aan het in het Noorderpark nieuw gebouwde Theehuis. Het ambitieuze ontwerp van de architect heeft geresulteerd in een multifunctioneel gebouw, opgericht met behulp van de nieuwste bouwtechnieken. Het Theehuis is voornamelijk opgebouwd uit massieve vurenhouten elementen die samen met onder andere het aangebrachte sedumdak invulling geven aan een duurzaam en demontabel ontwerp. Voor woningbouwvereniging Rijnhart Wonen is pas gestart met het omvormen van een leegstaand schoolgebouw in een Thomashuis. Een Thomashuis is een vernieuwende vorm van zorg voor volwassenen met een verstandelijke beperking. De zorgondernemers wonen ook zelf in het Thomashuis, in een privé-gedeelte. Zij vormen de vaste basis, bieden veiligheid en rust. Precies wat juist deze bewoners nodig hebben. Een intensieve samenwerking met de woningbouwvereniging heeft geresulteerd in een plan dat gerealiseerd kan worden binnen het daarvoor beschikbare budget.

JOBO DE BOUWERS

Admiraalsweg 4 | 2315 SC Leiden 071-5227225 | info@jobodebouwers.nl www.jobodebouwers.nl

OP DE VOLGENDE PAGINA’S ZIET U EEN GREEP UIT DE PROJECTEN VAN JOBO DE BOUWERS VAN DE AFGELOPEN JAREN

LEIDEN INTO BUSINESS

JAAR JOBO DE BOUWERS BOUWT & ONTWIKKELT SEDERT

1975

• • • • • • • • •

Nieuwbouw Verbouw Renovatie Restauratie Utiliteitsbouw Onderhoud Architectuur Vastgoed Projectontwikkeling

1975

JOBO DE BOUWERS BOUWT & ONTWIKKELT SEDERT 1975

JAAR

2015

AD RES

Adm i raal s weg 4 • 2 31 5 SC Leiden

Te l . ( 071 ) 5 2 2 7 2 2 5 • F a x ( 071 ) 5 21 9 6 21 www.jobodebouwers.nl • info@jobodebouwers.nl

- ADVERTENTIE -

eid

kerh e z r o o v g zor

Schoonmaakbedrijf Zuid West BV (ZWS) is een familiebedrijf met een no-nonsense mentaliteit. Groot genoeg met 120 medewerkers om bergen werk te verzetten en flexibel genoeg om in te spelen op specifieke wensen van onze klant. Wij werken al meer dan 40 jaar met dezelfde visie, hard en eerlijk werken! Naast ons schoonmaakbedrijf leveren wij ook sanitaire voorzieningen en helpen wij onze klanten vaak bij kleine klusjes en interne verhuizingen. Voor informatie over onze diensten kunt u mailen naar kirsten@schoonmaakbedrijfzws.nl of bellen naar 071-5897143.

www.schoonmaakbedrijfzws.nl

l | 06-53193001

www.johnbrussel.n

Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en bedrijfsdiensten

Tel.: 071-5897143

UP TO DATE MET JANÂŠ

TOP 5 WIJZIGINGEN VOOR DE WERKGEVER Het jaar is snel van start gegaan en het eerste kwartaal zit er alweer bijna op. Tijd om nog even achterom te kijken of we goed zijn begonnen. Waar wij in de praktijk veel vragen over krijgen is de wijzigingen inzake de Wet Werk en Zekerheid en de vertaalslag naar een goed personeelsbeleid. Wij willen jullie daar uiteraard graag bij helpen. Wij hebben specialisten op het gebied van personeel zoals loonspecialisten, arbeidsjuristen en HRM adviseurs. Zij kunnen naast de financieel adviseur jullie helpen om een goed personeelsbeleid te voeren! De wijziging voor jou als werkgever zijn dit jaar omvangrijk. Daarom hebben wij een top 5 samengesteld van belangrijke veranderingen per 1 januari 2015. TOP 5

1. De werkkostenregeling is vanaf dit jaar voor iedere werkgever verplicht. Je kunt maximaal 1,2% van het totale fiscale loon (de vrije ruimte) besteden aan onbelaste vergoedingen en verstrekkingen voor jouw personeel.

vergemakkelijken. De transitievergoeding kan (maar behoeft niet te) worden aangewend voor scholing of begeleiding naar ander werk. Ook als de werknemer reeds aansluitend ander werk heeft gevonden of al bij de nieuwe (opvolgend) werkgever aan het werk is, is de werkgever de transitievergoeding in beginsel verschuldigd. Heb je nog vragen over bovenstaande neem dan gerust contact met ons op via 088-2202304 of mail naar jolandavandermaden@jan.nl. Op donderdag 11 juni zullen wij tijdens onze adviesborrel onder andere bovenstaande punten verder toelichten. Wil je hierbij aanwezig zijn dan kun je je aanmelden via onze website www.jan.nl Hopelijk tot dan!

2. Bij een tijdelijk contract van zes maanden of langer moet je uiterlijk een maand voor het aflopen van het contract schriftelijk aan de werknemer laten weten of je het contract voortzet en zo ja, onder welke voorwaarden. 3. Een concurrentiebeding in een tijdelijk contract kan alleen nog als je kunt aantonen dat sprake is van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. Dit moet je schriftelijk en overtuigend motiveren. 4. De AOW-gerechtigde leeftijd is verhoogd naar 65 jaar plus drie maanden. Dit betekent dat de verzekeringsplicht en de premieplicht voor de werknemersverzekeringen ook doorlopen tot en met de dag voorafgaand aan de AOW. Ook de betaling van de werkgeversheffing Zvw duurt drie maanden langer. 5. Per 1 juli 2015 zal de bekende kantonrechtersformule verdwijnen en worden vervangen door de transitievergoeding. WAT HOUDT DE TRANSITIEVERGOEDING IN?

De transitievergoeding is een vergoeding welke de werkgever aan de werknemer dient te betalen ter compensatie van het einde van het dienstverband en is bedoeld om de werknemer in staat te stellen de transitie naar een andere baan te

Jolanda van der Maden 088-2202304 JolandavanderMaden@JAN.nl LEIDEN INTO BUSINESS

INTO BV LEIDEN

Retailvisie: Samenwerken aan kansen BV Leiden vindt het belangrijk om namens haar leden actuele dossiers te volgen in Leiden en de regio. Zo zijn we via de Koepel Leidse regio vertegenwoordigd in de stuurgroep van de Economische Agenda Leidse regio. Een samenwerking van ondernemers, onderwijsinstellingen en gemeenten die samenwerken aan het versterken van de regionale economie. Een van de projecten die daarin momenteel speelt, is het opstellen van een retailvisie. We volgen op de voet het onderzoek dat bureau Retail Management Center hiervoor uitvoert. Ook hebben we onze bijdrage geleverd tijdens het werkatelier dat op 1 april werd gehouden voor de ondernemers van de 52 winkelgebieden. Momenteel wordt alle input verwerkt in een visie. Die gaat voor ondernemers duidelijkheid bieden over keuzes die gemeenten gaan maken als het gaat om de hoofdwinkelstructuur en de investeringen die daarbij komen kijken. Op basis van die keuzes kunnen ondernemers plannen maken voor hun toekomst en kunnen ondernemers en overheden samen optrekken om kansen te verzilveren. Kijk voor meer informatie op www.economie071.nl

Op de trappers door de Leidse regio

BV Leiden Evenementen Agenda 2015 16-04 28-05 10-06 01-07 27-08 14-09 13-10 23-11 17-12 58

LEIDEN INTO BUSINESS

BV Leiden Sportief BV Leiden wordt wijzer BV Leiden Wielerclassic BV Leiden op het water Business Zomer BBQ Start Netwerkseizoen BV Leiden in de keuken BV Leiden op bezoek BV Leiden viert kerst

Op 10 juni organiseert de BV Leiden een heuse Wielerclassic met twee afstanden: 60 en 100 km. Samen sportief op de fiets netwerken en ondertussen genieten van het moois dat de Leidse regio te bieden heeft. Iedereen die in het bezit is van een racefiets kan zich aanmelden. Uw relaties en leden van de omliggende ondernemersverenigingen kunnen ook inschrijven. Na afloop staat er een lekkere pastamaaltijd en een borrel klaar. De eigen bijdrage voor de Wielerclassic is â&#x201A;Ź 25,00. Dat is inclusief een fraai wielershirt. Uiteraard kunt u dit sportieve evenement ook sponsoren. Voor â&#x201A;Ź 300,00 ontvangt u twee startbewijzen en staat uw bedrijfsnaam op het wielershirt. Meer info: info@bvleiden.nl

Lid worden van BV Leiden? Neem contact op via 071-5127885 of info@bvleiden.nl Voor meer informatie zie: www.bvleiden.nl

BV Leiden proeft Op 17 februari organiseerden we een culinaire proeverij. Het werd een bourgondische wijnreis met heerlijkheden van Cave de Santenay, Kaas & delicatessen winkel de Fransoos en Slagerij van der Zon.

Het moet niet gekker worden! Zoâ&#x20AC;&#x2122;n 180 ondernemers uit de Leidse regio kwamen 2 februari in het Museum van Volkenkunde bijeen om zich te laten inspireren om werkzoekenden, die onder de Participatiewet vallen, werk te bieden.

LEIDEN INTO BUSINESS

NU OOK SERVICE NU OOK ABONNEMENTSERVICE

NU OOK SERVICE ABONNEMENT

n een Verzekerd van eva n e 24/7 24/7 n e e n 24/7 Vlopende erzekerd afvoer! e afvoer! ABONNEMENT

lopende afvoer!

60 JAAR...

ICULIEREN • BEDRIJVEN • OVERHEID

AL 60 JAAR...

PARTICULIEREN • BEDRIJVEN •

PARTICULIEREN • BEDRIJVEN • OVERHEID NTSTOPPEN

• ONTSTOPPEN

NDERZOEK

• ONDERZOEK

PAREREN • ONTSTOPPEN

• REPAREREN

kTAFSCHEIDERS op• ONDERZOEK www.riool.nl HORECA el 0800-888 1000 SPECTIE (HOOFD) RIOOL • REPAREREN • VETAFSCHEIDERS HORECA • INSPECTIE (HOOFD) RIOOL

• VETAFSCHEIDERS HORECA Kijk op www.riool.nl • INSPECTIE (HOOFD) RIOO of bel 0800-888 1000

Kijk op www.riool.nl of bel 0800-888 1000

COLUMN

Eigen haard is goud waard! Fiscaliteit gaat vaak over zaken die veel mensen gemeen hebben. Dat is al heel lang zo. In het begin van de 19e eeuw hadden wij bijvoorbeeld belastingheﬃng met als maatstaf het aantal deuren- en vensters. Dan weet u gelijk waarom u in oude panden van die dichtgemetselde ramen ziet.

Anno 2015 zijn het niet meer de deuren en vensters maar zijn het zaken als de auto, de eigen woning en het pensioen. Als het gaat om die laatste twee is er op de achtergrond een interessante discussie gaande. Een discussie die zich afspeelt op een tweetal departementen Sociale Zaken en Financiën. Op beide ministeries is men eindelijk aan het kijken naar de samenhang tussen de eigen woning en het pensioen. En die samenhang is er. Denkt u maar aan de lijstjes waaruit blijkt dat Nederlanders ten opzichte van mede-Europeanen gemiddeld hoge schulden hebben. De eigen woningschulden tellen dan mee. Volgens sommigen is Nederland zelfs koploper. Nergens anders hebben mensen zoveel schuld! Zo praten we elkaar de put in en……….houden we elkaar voor de gek! Want niet in die lijstjes staat het feit dat diezelfde Nederlanders vaak een behoorlijke pensioenpot hebben zulks in tegenstelling tot diezelfde mede-Europeanen. De discussie over ons pensioenstelsel is al jaren gaande. De historisch lage rekenrente zorgt voor de nodige problemen en het is geen geheim dat Financiën graag af wil van het pensioen in eigen beheer wat veel directeur grootaandeelhouders in de boeken hebben. Er is veel voor te zeggen om beide dossiers in samenhang te bezien. Waarom niet het opgebouwde pensioen inzetten voor de aflossing van de eigen woning schuld? Dan heeft u straks wel minder pensioen maar daar staat tegenover dat u dan ook minder schulden en dus minder rentelasten heeft, dus netto is dat effect misschien wel beperkt. Waarom niet (eenmalig) de mogelijkheid om het pensioen in eigen beheer af te kopen met een fiscale faciliteit onder de voorwaarde dat het kapitaal wordt benut voor het aflossen van

Tekst Eddy Staas | Fotograﬁe John Brussel

Eddy Staas is partner bij BDO Belastingadviseurs

de eigen woning schuld? Het eenmalig, met een fiscale faciliteit, kunnen afkopen is niet nieuw en zagen we onlangs bij de levensloopregeling en de gouden handdruk stamrechten immers ook. Het zou goed nieuws zijn voor de vele directeur grootaandeelhouders die pensioen in eigen beheer inmiddels als een last in plaats van als een lust ervaren. Inmiddels is er door onderzoekers van de Vrije Universiteit onderzoek gedaan naar de vraag of het inzetten van pensioen voor de eigen woning kan binnen het Europese recht. Het antwoord daarop is: ja. Daarmee is een belemmering voor Staatssecretaris Klijnsma weggenomen. Ik hoop dat zij nu voortvarend dit traject voortzet. Ik hoop ook dat zij samen optrekt met haar ambtsgenoot op Financiën. Die moet vooral niet weer ingrijpen in ons stelsel van hypotheekrente aftrek maar kan, door het leggen van een koppeling met het pensioendossier, even goed bewerkstelligen dat de mate waarin gebruik wordt gemaakt van hypotheekrente aftrek daalt. Dus laat die DGA’s hun pensioen fiscaal vriendelijk afkopen en laat ze daarmee hun eigen woning schuld aflossen. Laat pensioenfondsen kapitaal vrijmaken om eigen woningen te financieren of bestaande schulden af te lossen! We halen belastingheffing naar voren, verlagen onze schulden, beperken de hypotheekrente aftrek en lossen ingewikkelde pensioenproblematiek op! Eddy Staas

Reageren? Reageren? eddy.staas@bdo.nl of

@eddystaas

LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Zorginstellingen voelen eﬀect van nieuwe zorgwetgeving

Zorgteam TK biedt cliënten een totaalpakket

Ginny Kessels

Sinds januari van dit jaar zijn de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo), Jeugdwet, Zorgverzekeringswet (ZVW) en Wet Langdurige Zorg (Wlz) in werking getreden. Voor zorginstellingen heeft dat heel wat met zich meegebracht, niet alleen langdurige onduidelijkheid. “Veel zorginstellingen voelen en merken het effect van de nieuwe wetten”, ervaart Ginny Kessels, advocaat bij TeekensKarstens advocaten notarissen. “De financieringsstructuur is gewijzigd als ook de vereisten van de zorginkoop, waardoor veel zorginstellingen genoodzaakt zijn om te reorganiseren. Reorganiseren is voor zorginstellingen niet nieuw, maar een reorganisatie met een omvangrijke personele inkrimping is voor het merendeel wel nieuw.” Tekst Martin Hoekstra | Fotografie John Brussel

Kessels heeft zich als advocaat zes jaar geleden aan TK verbonden om de zorgpraktijk binnen TK verder uit te bouwen. Terugkijkend kan ze stellen dat het aanbrengen van focus op de zorgsector een positieve werking heeft gehad. “We zijn hierdoor onderscheidend. Zorgverleners, verspreid over heel Nederland, weten ons te vinden.” 62

LEIDEN INTO BUSINESS

AANBESTEDINGSTRAJECT

Wat de nieuwe wetgeving voor de zorginstellingen ging betekenen, is heel lang onduidelijk geweest. Voorheen werd de zorg ingekocht via zorgkantoren, nu is dat voor bepaalde onderdelen in de zorg overgedragen aan de gemeente. In juli 2014 werd Kessels er door sommige zorginstellingen al

bijgehaald. “Zij wilden vooruitlopend op de nieuwe wetgeving al gaan reorganiseren. Dat was in veel gevallen niet mogelijk, omdat eerst het aanbestedingstraject moest worden afgewacht. Pas na de aanbestedingsrondes aan het eind van 2014 kwam er duidelijkheid. Toen werd duidelijk of er aanbestedingen wel of niet gewonnen waren. Vanaf dat moment konden zorginstellingen verder om hun organisatie opnieuw in te richten.” Bij die aanbestedingen kunnen zich opmerkelijke situaties voordoen. Stel dat de gemeente besluit om de zorg weg te halen bij zorginstelling A en deze over te plaatsen naar zorginstelling B. Zorginstelling B heeft daar onvoldoende personeel voor waardoor een aantal werknemers van zorginstelling A in dienst treedt bij zorginstelling B. Er is dan mogelijk sprake van een situatie van overgang van onderneming. In dat geval moeten alle werknemers van zorginstelling A, werkzaam op dat betreffende zorgonderdeel, door zorginstelling B in dienst worden genomen. Zorginstelling B is verplicht om alle bij zorginstelling A opgebouwde rechten te respecteren. “Zorginstelling B heeft dan ongewild werknemers die al 25 jaar een dienstverband hebben met alle opgebouwde rechten van dien. Ook kan het gebeuren dat een andere cao van toepassing is op de overgenomen werknemers. Dan is vaak de wens om de arbeidsvoorwaarden te harmoniseren.” Als Kessels in bovengenoemd voorbeeld zorginstelling A bij zou staan, dan zou haar advies zijn om zoveel mogelijk mensen over te laten gaan zodat er sprake is van overgang van onderneming. “Dan hoeft zorginstelling A niet meer te reorganiseren, ondanks dat er sprake is van werkvermindering en behouden de werknemers hun opgebouwde rechten. Sta ik zorginstelling B bij, dan waarschuw ik direct en wijs ik op de gevolgen van een overgang van onderneming zodat deze situatie desgewenst kan worden voorkomen.” Het is overigens niet zo dat er alleen sprake is van overgang van onderneming indien de helft plus één medewerker overgaat. Aanwezige kennis en ervaringsjaren tellen hierin ook mee, zodat er al eerder sprake kan zijn van overgang van onderneming. REORGANISATIES

Op dit moment is Kessels druk met het begeleiden van reorganisaties. Zorginstellingen moeten hun organisaties efficiënter inrichten en dat gaat dikwijls gepaard met een personele inkrimping. “Daar komt veel bij kijken”, weet Kessels. “Vaak werken we samen met een externe bedrijfseconoom en andere deskundigen zodat een totaalpakket kan worden aangeboden.” Het inkrimpen vergt veel strategie. “Waar begin je? Hoe moet de organisatie er na de reorganisatie uit gaan zien? En krijg je iedereen wel dezelfde kant op? Je hebt het wel over organisaties van circa 2000 werknemers. De kunst is om iedereen bij elkaar te houden en dezelfde kant op te laten gaan. De directies, de vakbonden, de OR, de cliëntenraad.” Naast het begeleiden van reorganisaties houdt Kessels zich ook bezig met medezeggenschapsrecht en de individuele arbeidsrechtcasuïstiek, zoals werknemers die onvoldoende functioneren. “Voorheen werd er met een onvoldoende

Het zorgteam van TK Het zorgteam van TK bestaat uit zeven advocaten met hun eigen specialisaties. Dick Timmermans, partner bij TK, heeft zich toegelegd op het gezondheidsrecht en vennootschapsrecht. Ginny Kessels richt zich op het arbeids- en medezeggenschapsrecht. Floris van Galen heeft zich toegelegd op vastgoed en zorgﬁnanciering. Lizette Jaques richt zich op contracten-, mededingingsen aanbestedingsrecht. Debby Boulassel en Paulien van der Grinten hebben zich toegelegd op het arbeidsrecht in de zorgen onderwijssector. Emiel van der Veen richt zich op het gezondheidsrecht in brede zin.

functionerende werknemer eindeloos geschoven binnen een zorginstelling. Dit houdt nu echt op. Zorginstellingen ontkomen er niet aan om het disfunctioneren terug te dringen, indien nodig door middel van ontslag.” OPLEIDING

Kessels benadrukt dat bij TK geen traditionele advocaten werkzaam zijn. “Zo wordt er door ons veel geïnvesteerd in het opleiden van cliënten. Op allerlei gebieden worden workshops gegeven en worden seminars georganiseerd zodat cliënten van TK elkaar ontmoeten en ervaringen kunnen uitwisselen.” TK investeert in het opleiden van haar cliënten zodat juridische kwesties in een vroeg stadium kunnen worden gesignaleerd, bij voorkeur nog voor het een probleem is. Kessels: “Dit bespaart cliënten (proces)kosten en biedt ons de mogelijkheid om tijdig de beste oplossing aan te dragen in plaats van achteraf als het probleem al is ontstaan.” Kessels geeft aan dat ze altijd naar cliënten toegaat, waar de zorgverlener zich ook bevindt. “Door deze laagdrempelige aanpak raak ik nog meer betrokken bij cliënten.” Kessels gaat op pad met een soort dokterstas waarin zij allerlei instrumenten heeft voor het bereiken van een oplossing. Dat kan bijvoorbeeld om een mediator, een bedrijfseconoom, een professor, een geneeskundige of software gaan. Op die manier biedt Kessels het totaalpakket aan. TEEKENSKARSTENS ADVOCATEN NOTARISSEN

Vondellaan 51 | 2332 AA Leiden 071-5358000 | info@tk.nl | www.tk.nl LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Ronald van Hal

‘We zijn voorlopig nog niet van asbest af’ Mochten we met z’n allen denken dat asbest en dus asbestverwijdering inmiddels tot het verleden behoort, dan hebben we het mis. Ronald van Hal, algemeen directeur van Alpa Environment, helpt ons snel uit de droom. “De komende twintig jaar zijn we er nog heel druk mee.” Tekst Manon Vonk | Fotograﬁe Michel terWolbeek

“Na juli 1993 is het verwerken van asbest in huizen, gebouwen en scholen verboden. Maar alles wat voor 1 januari 1994 is gebouwd, is asbest verdacht”, legt Van Hal uit. “Er ligt door het hele land nog ongeveer 1 miljoen vierkante meter asbest.” Hij benadrukt overigens dat mensen niet bang hoeven te zijn voor asbest. “Het is wel goed om als woningcorporatie, vastgoedeigenaar, makelaar, vereniging van eigenaren, verhuurder van panden goed te inventariseren of asbest aanwezig is in je panden. Als je dat niet doet, sta je straks voor hoge kosten. Zeker omdat er halverwege dit jaar ook nog eens een wetswijziging aan zit te komen, die zorgt dat de kosten aanzienlijk zullen stijgen.” WAT IS ASBEST?

Asbest is een verzamelnaam voor een aantal mineralen dat is opgebouwd uit microscopisch kleine naaldachtige vezels. “Asbest is vaak gebruikt om zijn goede eigenschap64

LEIDEN INTO BUSINESS

pen: het is sterk, slijtvast, bestand tegen logen, zuren en hoge temperaturen, isolerend en bovendien goedkoop. Het materiaal is in het verleden veel gebruikt, bijvoorbeeld in gebouwen en woningen. De meest toegepaste soorten zijn wit asbest (chrysotiel), blauw asbest (crocidoliet) en bruin asbest (amosiet). Later werd pas bekend dat asbest grote risico’s voor de gezondheid met zich mee kan brengen”, aldus Van Hal. HECHTGEBONDEN EN LOSGEBONDEN ASBEST

Hechtgebonden noemen we asbestmaterialen waarin de vezels stevig in dragermateriaal verankerd zitten. “Als het materiaal in goede staat verkeert, en niet wordt bewerkt of gesloopt, komen er nauwelijks vezels vrij. Een goed voorbeeld van hechtgebonden asbest vormen de asbest cementgolfplaten en vlakke platen die in goede staat verkeren. Losgebonden of niet-hechtgebonden, zijn de asbesthoudende materialen

CERTIFICERING

Asbest voorlopig nog probleem

Wil je asbest verwijderen, dan moet je als bedrijf maar ook als werknemer gecertificeerd zijn. “Wij zijn SC-530 gecertificeerd. Zonder certificaat ben je brodeloos. Zowel de arbeidsinspectie als de certificerende instelling controleren onaangekondigd. Je papieren moeten in orde zijn en het asbest moet conform de regels verwijderd worden. Zo niet, dan kun je niet alleen een forse boete krijgen, maar kan ook je certificaat ingetrokken worden”, aldus Van Hal. OPLEIDING

waarin de vezels niet of nauwelijks aan een dragermateriaal zijn gebonden, zoals spuitasbest, niet-hechtgebonden brandwerend board en zwaar verweerd asbestcement. De vezels kunnen dan gemakkelijk vrijkomen.” VERBODEN

Vanaf 2024 zijn asbestdaken in Nederland verboden. Eigenaren van gebouwen met asbesthoudende dakbedekking moeten deze dus voor die tijd laten verwijderen. Asbestdaken verweren in de buitenlucht waardoor asbestvezels kunnen vrijkomen. Per 1 januari komt hiervoor een subsidieregeling beschikbaar van minimaal € 75 miljoen. “Ik vraag mij af of dat genoeg is. Alleen al in de agrarische sector bestaat driekwart van de daken uit asbest.” ASBESTINVENTARISATIE

Heb je als vastgoedeigenaar, woningcorporatie, Vereniging van Eigenaren, makelaar of verhuurder te maken met asbest, dan is het volgens Van Hal “zeer verstandig” om een asbestinventarisatie te laten opmaken. “Vele bedrijven hebben hun panden al geïnventariseerd en daar waar de risico’s het grootst zijn, is de sanering naar voren gehaald. Sinds 2012 geldt er voor overheidsgebouwen, waar ook scholen onder vallen, al een verplichting om het niet-hechtgebonden asbest te verwijderen.”

Kon vroeger iedereen zonder enige vorm van scholing aan de slag en dus ook asbest verwijderen, tegenwoordig zijn er strenge opleidingseisen. “Op alle plekken waar wij asbest verwijderen moet een Deskundig Toezichthouder Asbestsloop (DTA) aanwezig zijn. Deze moet erop toezien dat conform het opgestelde werkplan gewerkt wordt. Daarnaast moeten al onze medewerkers op de werkplaats het certificaat Deskundig Asbestverwijderaar (DAV) in het bezit hebben. Elke drie jaar moeten ze opnieuw examen doen”, vertelt Van Hal. “Wij maken gebruik van een signaleringssysteem, zodat onze medewerkers op tijd een opfriscursus doen, zowel voor de theorie als de praktijk. Ze gaan dan 2x een halve dag terug naar de schoolbanken. Het examen bestaat uit zes praktijkonderdelen, die alle met een voldoende afgesloten moeten worden. Uiteraard moet ook de theorie voldoende zijn. Halen ze het niet, dan mogen ze dus niet werken.”

ER LIGT NOG 1 MILJOEN M2 ASBEST AMBITIE

Bij Alpa Environment, dat bestaat uit de asbesttak hebben wij daarnaast PK Betonbewerkingstechnieken, wat zich bezig houd met renovatie sloopwerk, totaalsloop en boor en zaagtechnieken. Van Hal legt zelf uit dat er ruim 30 jaar ervaring en kennis aan boord is binnen het bedrijf. Wij willen nog verder professionaliseren en doorgroeien. Wij richten ons ook nadrukkelijk op de maritieme sector. In de scheepvaart is heel veel met asbest gewerkt en ook daar moet men dus saneren. Wij zijn de komende twintig jaar echt nog bezig met asbestverwijdering.” ALPA ENVIRONMENT

Energieweg 10 | 2382 NJ Zoeterwoude-Rijndijk 071-5420611 | info@alpabv.com | www.alpabv.com LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

BMW 2 Serie Cabrio

BMW maakt rijden geweldig

van-poelgeest.nl

OMKIJKEN BIJ VAN POELGEEST? OOK NA UW PROEFRIT. DE NIEUWE BMW 2 SERIE CABRIO.

20% BIJTELLING

Ervaar een rijk gevoel van vrijheid in de nieuwe BMW 2 Serie Cabrio. Zodra de in drie kleuren leverbare softtop zich opent, is uw rijplezier helemaal compleet. Op afroep kunt u genieten van een zachte lentebries door uw haren. Geniet nog even extra van de krachtige lijnen en gespierde achterzijde als u nog een keer omkijkt na het uitstappen. U rijdt de BMW 2 Serie Cabrio al vanaf € 36.500,-. Ga naar BMW dealer Van Poelgeest en ontdek de BMW die openstaat voor u. Van Poelgeest Amstelveen Burg. A. Colijnweg 6-8 1182 AL Amstelveen Tel (020) 503 23 00

Van Poelgeest Heemstede Cruquiusweg 25 2102 LS Heemstede Tel (023) 528 52 84

Van Poelgeest Noordwijk Keyserswey 91 2201 CX Noordwijk Tel (071) 409 09 10

www.van-poelgeest.nl info@van-poelgeest.nl

Gemiddeld verbruik van 4,1 tot 8,5 liter/100km (24,4 tot 11,8 km/liter) met een CO2-emissie van 108 tot 199 g/km.

HEEFT

OOK

PINTXOS

SPANISH

PINTXO

HELEMAAL

BAR

RUEDA,

1-3

MEI

RIOJA,

FOOD

29-31

MEI

JOIN

ON BY

KUNT

ALL

WWW.ALLCLASS.NL

CLASS

SPAANSE

CLASS

GENIETEN

IBERICO

SOUL

VALENCIA? ALL

TAPAS

DE BRENGT

VAN

EEN

HAMMEN

FESTIVAL

RRROLLEND

FACEBOOK

VAN

BASKISCHE

VAN

BARCELONA

TERUG.

‘GESTOKEN’

POWERED

GENOTEN

U LIVE

OMGEVING EN

PEPERS.

NOORDWIJK

LEIDEN

/ROLLINFOODANDDRINKSCONCEPTS KITCHEN

ART

EVENTS

LEF NIEUWS

3e voorronde op 14 april in Alphen aan den Rijn

MCNETIQ VERSLAAT CHOCOTED EN JELCO’S IN 2E VOORRONDE

XXXXXXXXXX

Tekst Dennis Captein Fotograﬁe John Brussel

Net als uit de eerste voorronde kwam uit de tweede voorronde van LEF 2014/2015, die gehouden werd in het Radisson Blu Palace Hotel in Noordwijk, eveneens een industrieel gerelateerd bedrijf als winnaar uit de bus rollen. McNetiq, een onderneming van Bas Gravendeel en Edwin van der Heide, wist ChocoTed en Jelco’s voor te blijven. De opkomst was wederom groot en de ruim 140 bezoekers kregen naast de drie inspirerende presentaties van de kandidaten een interessant interview met Johan van Maanen, mede-eigenaar Bakker van Maanen, voorgeschoteld. De jury roemde Van der Heide, die de presentatie voor zijn rekening nam, voor zijn heldere uitleg. Het Leidse bedrijf is de uitvinder van de McNetiq Controlock. Dit is een op kracht controleerbaar magneetanker zonder externe stroomvoorziening. Het magneet dient als tijdelijke verankering. De bijzonderheid van het product is dat het simpel is aan te brengen en dat gemeten wordt hoeveel kracht het magneet

kan handelen. Ook de toehoorders in het Radisson Blu Palace Hotel wezen McNetiq als winnaar aan; het bedrijf ontving dus ook de publieksprijs. Maar ook de presentaties van Ted Steinebach (ChocoTed) en Jelle Rood en Jacco Rijsbergen (Jelco’s) oogsten lof. Steinebach is een chocolatier, die grote passie heeft voor het mixen van chocolade met niet-alledaagse producten, zoals bloemen en oosterse kruiden. Zijn concept brengt hij via internet aan de man. Jelco’s doet voor particulieren en bedrijven boodschappen bij speciaalzaken: de bakker, de slager, de viszaak e.d. Enerzijds om de kleine gespecialiseerde winkel in leven te houden, anderzijds om mensen de tijd van het winkelen te besparen. ,,En toch altijd dagverse producten in huis te hebben’’, aldus Jelle Rood.

De derde voorronde van LEF is op 14 april in het Parktheater in Alphen aan den Rijn. Twijfel niet en kom deze derde voorronde bezoeken! Een unieke avond vol inspiratie, netwerken en plezier. De toegang is bovendien gratis. U kunt zich aanmelden via www.heblef.nl

LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Vestigingsleider wil groei realiseren voor totaalinstallateur

Het nieuwe gezicht van Van Dorp in Leiden

Paul van Dorp

LEIDEN INTO BUSINESS

Paul van Dorp is sinds 1 maart van dit jaar aangesteld als vestigingsleider van Van Dorp in Leiden. De zoon van directeur en eigenaar Henk Willem van Dorp heeft de opdracht meegekregen om commerciële groei te realiseren voor de totaalinstallateur. “Het is mijn doelstelling om Van Dorp in Leiden uit te laten groeien tot een zelfstandige vestiging in het concern van Van Dorp.” Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

De 28-jarige Paul van Dorp is nog maar kort aan de slag in Leiden. Hiervoor was hij 3,5 jaar werkzaam bij Van Dorp energie in Rotterdam, een van de specialismen van Van Dorp. Na het afronden van de HBO-opleiding Technische Bedrijfskunde aan de Technische Hogeschool Rijswijk en de master Marketing Management aan de Nijenrode Universiteit stroomde Van Dorp in november 2011 in Rotterdam het bedrijf in. Als adviseur duurzaamheid werkte hij meer op de achtergrond, maar daar leerde hij de branche goed kennen. “Ik heb altijd al veel affiniteit met techniek gehad”, geeft Van Dorp te kennen. “Het was nog nooit mijn vak geweest. Van Dorp energie was voor mij een uitstekende leerschool om mijn affiniteit voor techniek verder te ontwikkelen en ook om te kijken waar de installatietechniek zich naartoe ontwikkelt. De vergroeiing met de energiemarkt is duidelijk zichtbaar.”

waar werktuigbouwkunde en elektrotechniek een groot onderdeel van zijn. Het is mijn doelstelling om in Leiden de afdeling technisch beheer, de basis van het bedrijf, zodanig te laten groeien dat Leiden in de toekomst kan functioneren als een zelfstandige vestiging.” Van Dorp ziet goede mogelijkheden voor het bedrijf in Leiden. De geboren en getogen Zoetermeerder is onder de indruk van het team. “We hebben serieuze en vakbekwame technisch beheerders en projectleiders in dienst. Zij zijn prima in staat om opdrachtgevers te bedienen. Daarnaast zitten we hier pal naast het LUMC en het Leiden Bio Science Park dat nog steeds groeiende is. Ik denk dat wij deze bedrijven op een goede manier kunnen ondersteunen op het gebied van beheer en onderhoud.” SPECIALISTISCH WERK

VESTIGINGSLEIDER IN LEIDEN

Rond de jaarwisseling werd Van Dorp benaderd door Joan Remmerswaal, algemeen directeur van Van Dorp. “Hij had wellicht iets wat voor mij een leerzame vervolgstap zou kunnen zijn: vestigingsleider in Leiden. Daar hoefde ik niet lang over na te denken. Na een nachtje slapen besloot ik om die kans met beide handen aan te grijpen.” Van Dorp, die rapporteert aan Martin ten Brummeler in Zoetermeer, heeft een aantal doelstellingen meegekregen. “Als vestigingsleider ben ik het gezicht van Van Dorp in Leiden. Het is de bedoeling dat mensen mij leren kennen.” Van Dorp moet nu op de voorgrond treden door zich te laten zien en contacten aan te halen. Dat moet op termijn resultaat opleveren in de vorm van opdrachten en contracten, zodat de afdeling technisch beheer verder kan groeien. TECHNISCH BEHEER

Vanuit het voormalige Van der Linden Installateurs heeft Van Dorp veel contacten met het LUMC. “Daar verrichten we veel werkzaamheden - rechtstreeks of in samenwerking met diverse concullega’s – op het gebied van sanitair, onderhoud, aanpassingen en renovaties. Daarnaast voeren wij veel werkzaamheden uit voor particulieren, zoals het oplossen van storingen of lekkages. Ook het vervangen van CV-ketels of het sanitair in een woning behoren tot ons dienstenpakket. Het beheer en onderhoud van gebouwgebonden technische installaties vormen de belangrijkste basis binnen Van Dorp,

Wat de binnenstad aangaat, weet Van Dorp het nog niet. “De binnenstad ken ik nog niet zo goed, maar ik verwacht dat dit op korte termijn zal veranderen. Je hebt in elk geval te maken met een echte klassieke binnenstad met historische panden. Dat vergt wat meer specialistisch werk. Ik kijk uit naar dit soort uitdagingen, want daar ligt juist onze kracht.” Van Dorp geniet van het werken met mensen. Hij zou het mooi vinden om dagelijks met één of meer relaties in gesprek te gaan. “Het is niet mijn ideaalbeeld om de hele dag achter mijn bureau te zitten om rapportages door te nemen. Ik wil een goede mix vinden tussen achter mijn bureau zitten en met relaties in gesprek zijn.” Wilco Qualm fungeerde de afgelopen periode als bedrijfsleider en zal dat ook blijven doen. Van Dorp is aan het team toegevoegd om met name die commerciële uitdaging aan te gaan. “Qualm is verantwoordelijk voor de techniek en de organisatie. Maar er is geen sprake van een 100% taakverdeling. Het is binnen het team kijken waar de uitdagingen liggen. Voor mij zal dat toch vooral het aangaan van nieuwe relaties en het realiseren van groei zijn.”

VAN DORP

Morsweg 55 B2 | 2312 AB Leiden | 071-5125355 paulvandorp@vandorp.eu | www.vandorp.eu LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

Nu gratis upgrade naar Vivaro Sport

DE NIEUWE VIVARO

ZE ZULLEN U MISSEN BIJ DE BANK. Met de nieuwe Vivaro profiteert u nu van 5 jaar lang 0% rente. De nieuwe Vivaro staat nu in onze showroom. Een geweldige bedrijfswagen. Gemaakt om elke klus te klaren. Zo rijdt u met een gloednieuwe BiTurbo dieselmotor die zorgt voor het laagste brandstofverbruik in zijn klasse. Ook met zware belading! En als u nu kiest voor de Vivaro Edition dan rijdt u nog luxer en sportiever met de gratis upgrade naar de Sport-uitvoering. Bovendien proteert u ook nog eens van 5 jaar lang 0% rente! Mooier kan toch niet?

Leiden www.zakelijk.motorhuis.nl

Vondellaan 80, Tel. 0172 – 245 352

Gemiddeld brandstofverbruik en CO2-uitstoot: liter/100 km 6,6 – 5,7; kms/liter 15,2 – 17,5; CO2 gr/km 174 – 149.

Prijs excl. btw/bpm en kosten rijklaar maken. Kijk voor de actie- en verkoopvoorwaarden op opel.nl. Wijzigingen voorbehouden.

VERHUIZEN – VERBOUWEN – GOOTSTEEN ONTSTOPPEN – LEIDINGEN TREKKEN – STUCEN – BLOEMSTUKKEN BEZORGEN – GLASBEWASSING TIMMEREN – TEGELZETTEN – VERHUREN – LAMINAAT LEGGEN CATERING – VISBOEREN – HONDEN UITLAATSERVICES BESTRATING TECHNISCHE DIENST – BOSWACHTERS – STOFFERINGEN INDOOR DECORATIE – PAKKETJES BEZORGEN – BEVOORRADING – BEVOORRADING

VOOR ELKE KLUS EEN CITROËN BEDRIJFSWAGEN. KOM LANGS BIJ MOTORHUIS VOOR EEN DEMONSTRATIE.

ZAKELIJK.MOTORHUIS.NL - 0172 - 24 53 52

REPORTAGE

Ronald Baak gaat in Leiden en omstreken bedrijfswagens op de kaart zetten

Professionele marktbenadering Motorhuis Bedrijfswagens Sinds een jaar is Ronald Baak namens Motorhuis in Leiden en omstreken actief. De accountmanager heeft de uitdaging om de bedrijfswagens van Motorhuis in deze regio op de kaart te zetten. “Productkennis is van cruciaal belang voor een optimaal advies”, aldus Baak. “En met de komst van de nieuwe Opel Vivaro zijn er kansen genoeg.” Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

De kennis en ervaring van Baak liggen op het vlak van laadbakken, kranen en andere zaken waar de Opel bedrijfswagen range zich voor leent. Daardoor wordt Baaks expertise binnen meerdere regio’s van Motorhuis ingezet, tot zijn eigen genoegen. “Ik ben een buitenmens en kom graag zo veel mogelijk bij klanten en prospects over de vloer.” ALLES ONDER ÉÉN DAK

“De kracht van Motorhuis ligt bij het midden- en kleinbedrijf ”, aldus Baak. “We kunnen snel schakelen en maatwerk is geen enkel probleem. Of het nu om een betimmering, imperiaal of een laadklep gaat, we kunnen in principe alles aanbieden.” Een ander groot voordeel van Motorhuis is dat, in combinatie met de zusterbedrijven, alles onder één dak is te vinden. Vanuit Multilease worden diverse leaseconstructies aangeboden, maar ook huren via Multirent behoort tot de mogelijkheden. Schades worden door Autoschadehuis hersteld en Motorhuis regelt de financiering en de aftersales. “Hierdoor kunnen wij een advies op maat geven, direct waar de klant bij zit”, meldt Baak. PROFESSIONALITEIT

Motorhuis is als expert in Opel en Citroën bedrijfswagens in de regio Leiden en Bollenstreek al jaren een betrouwbare, stabiele en professionele partner. “Met een dedicated accountmanager als Baak krijgt de verkoop van bedrijfswagens de aandacht die het verdient en wordt de klant echt op nummer 1 gezet”, voegt Robert den Boer, manager Fleet, Lease & Bedrijfswagens bij Motorhuis, toe. Het productgamma biedt in elk geval genoeg keuze. Citroën is vertegenwoordigd met de Berlingo, de Jumpy en de Jumper. Wie voor Opel kiest, heeft de keuze uit de Combo, de nieuwe Vivaro en de Movano. “Met deze bedrijfswagens kan

Motorhuis alles leveren onder de 4,5 ton. Bakwagens, kranen, maar ook gesloten bestelwagens”, aldus Robert den Boer. OPEL VIVARO

Theunissen Reklame is een van de vele tevreden klanten van Motorhuis. Het reclamebedrijf uit Noordwijkerhout, dat al sinds 1971 reclame uitingen op onder meer auto’s, vrachtwagens, gevels en sportvelden in eigen huis realiseert, heeft onlangs twee Opels Vivaro aangeschaft. Het motto van Theunissen Reklame luidt: kwaliteit is een keuze. Met de twee nieuwe auto’s heeft het bedrijf ook duidelijk de keuze gemaakt voor kwaliteit. “Het is een mooi model met veel ruimte”, stelt Billy Theunissen die samen met zijn ouders eigenaar is van het bedrijf. “Deze auto is gewoon compleet. De goede service van Motorhuis en het advies van de spontane verkoper Ronald Baak hebben ons geholpen in het maken van de keuze.” MOTORHUIS

Vondellaan 80 | 2332 AH Leiden | 06-23075290 rpcbaak@motorhuis.nl | www.motorhuis.nl LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE ECONOMIE071

Lugus brengt ondernemende studenten samen met gevestigde ondernemers

Ondernemen vanuit kennis Economie071, Universiteit Leiden, Luris en Hogeschool Leiden zijn partners van Lugus. Lugus is een vereniging voor ondernemende studenten die wel wat hulp kunnen gebruiken in het opstarten van hun eigen bedrijf. De focus ligt op het samenbrengen van de starters en de gevestigde ondernemers. Kruisbestuiving leidt immers tot nieuwe inzichten, ideeën én ondernemingen. De gunfactor is daarbij wel van belang. Tekst Marleen Hoogendoorn | Fotograﬁe John Brussel

Ondernemende studenten vinden elkaar bij Lugus. Het begon oorspronkelijk zo’n 1,5 jaar geleden als De Vrijplaats en sinds maart heeft het de huidige naam. De vereniging in de oude Kamer van Koophandel aan de Stationsweg, is de plek waar ooit vele bedrijven officieel werden gestart. Momenteel zijn er zo’n 30 leden actief en daar komen maandelijks nieuwe studenten bij. Onlangs zijn er nog twee nieuwe bedrijven gestart. Manus is daar eentje van, het is een bedrijf dat klusjes voor je doet, zoals pizza bestellen of je fietsband repareren, nadat er een whats-app berichtje is gestuurd. Ivo de Nooijer van Luris* legt uit: “Het gaat om studenten die iets nieuws en anders willen ondernemen, vaak vanuit kennis. Ze zien een maatschappelijk probleem of kans en willen daar iets aan doen. Vroeger ging je op 72

LEIDEN INTO BUSINESS

het Malieveld staan, tegenwoordig ga je juist het probleem zelf proberen aan te pakken.” Agnita Mur van Hogeschool Leiden vult aan: “Deze studenten hebben een idee en gaan daarmee aan de slag. Daar hoeft niet per se een onderneming uit te komen, maar dat stimuleren we wel. Zowel de hogeschool als de universiteit stimuleren ondernemerschap. Het geeft een boost aan de regio, maar is ook goed voor de gevestigde ondernemers.” De leden betalen een symbolisch bedrag als contributie, geld moet immers geen belemmering zijn. Als lid krijgen ze onbeperkt toegang tot de ruimte van Lugus. Er zijn vaste werkplekken en flexplekken. De ruimte is een inspirerende omgeving omdat er nog meer studenten aan het werk zijn. “Je kunt dus iedereen vragen om hulp, advies of als sparringpartner”, vertelt Lugus-voorzitter Rembrandt Donkersloot, “er was daarbij

* Luris begeleidt wetenschappers van de Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) in hun ambitie om relevante kennis toepassing te laten vinden in de maatschappij.

een groeiende behoefte onder onze leden om experts uit te nodigen. Daarom organiseren we om de week activiteiten met ondernemers uit de regio Leiden. Deze bijeenkomsten zijn laagdrempelig en informeel van aard. Het steunt de ondernemende studenten in het starten of uitbreiden van de onderneming. De leden kunnen vragen stellen aan de gevestigde ondernemer. Hoe stel je een goed businessplan op, hoe stel je een begroting op, wat moet je van BTW weten. Met dat soort vragen lopen starters rond. Het wiel hoeft niet tweemaal uitgevonden te worden.” Ook worden er workshops en colleges georganiseerd over bijvoorbeeld administratie, patenten of het geven van een presentatie. De Nooijer: “Het belangrijkste hiervan is de interactie tussen de studentondernemers en de gevestigde ondernemers. Het is een kwestie van geven en nemen. Een ondernemer helpt een starter met zijn businessplan, de student doet er iets voor terug. Ondernemers kunnen hier ook langskomen met hun vragen. De wetenschap is normaal ver weg en abstract voor ondernemers, hier ligt de verbinding met hoogleraren, professoren en docenten. Het netwerk naar kennis is hier. Bovendien kunnen studenten ‘out of the box’ denken. Het zijn twintigers die nog niet vastzitten in een bepaald stramien. Deze mensen zijn creatief en innovatief. Ze durven vragen te stellen en met alternatieven te komen. De nieuwe Mark Zuckerbergs lopen hier rond.” Het huidige bestuur hoopt dat zij over tien jaar kunnen terugkijken op Lugus als een vereniging die vele ondernemingen heeft voortgebracht die wereldwijd bekend zijn.

Leden van Lugus De Leidsche Das “Het is hier veel fijner werken dan in onze studentenkamer” Een van de nieuwste bedrijfjes van Lugus is De Leidsche Das van Jesse Tjebbes (22 jaar) en Sebastiaan van Venetiën (19 jaar). Beiden zijn lid van een Leidse studentenvereniging. Ze wilden als student zelf een das bestellen van een goede kwaliteit en tegen een lage prijs. Je hebt immers als eerstejaars student al zoveel investeringen. Een goede en goedkope das was onvindbaar, daarom begonnen ze hun eigen bedrijf hierin. Na veel koffiedrinken en brainstormen werd het businessplan opgesteld. Bij De Leidsche Das kan je online stropdassen en gerelateerde kledingartikelen bestellen. De dassen zijn zelf te ontwerpen. Het bedrijf kan studenten, jaarclubs en studentenverenigingen tot hun klantenbestand rekenen en breidt zich uit naar andere studentensteden. De studentondernemers houden kantoor bij Lugus. “Het is hier fijner werken dan op onze studentenkamer. Iedereen hier zit in hetzelfde schuitje, we kunnen ervaringen uitwisselen en elkaar hulp bieden.” Het bedrijf zit nu in het eerste jaar en de heren doen het naast hun studie. Uiteindelijk willen Tjebbes en Van Venetiën er een fulltime bedrijf van maken.

“WE BRENGEN DE WETENSCHAP WAT DICHTERBIJ DE ONDERNEMERS. ALLE KENNIS IS HIER. DE NIEUWE MARK ZUCKERBERGS LOPEN HIER ROND”

Ondernemersloket071 Recent is het Ondernemersloket071 gestart als onderdeel van de Economische Agenda Leidse regio. Het is een gratis service voor startende en doorgroeiende MKB’ers die willen sparren over hun bedrijf. Het bedrijf 15KM verzorgt de service, omdat zij veel ervaring hebben in ondernemen en beschikken over een groot netwerk. Zij helpen bedrijven om versneld hun business kansrijk op te zetten, zie www.15km.nl. Via Ondernemersloket071@15km.nl of via T 085-8770695 kan men een afspraak maken. Op locatie in een 071-gemeente of aan de Stationsweg 41 in Leiden.

Toekomstplan voor winkelgebieden Eén van de prioriteiten van Economie071 is om het beleid op gebied van retail op regionaal niveau uit te werken. Bestedingspatronen van consumenten veranderen, er wordt steeds meer via internet gekocht en een beperkt aantal winkelcentra houdt of verwerft een (boven)regionale functie. Scherpe keuzes en vernieuwing zijn nodig om het winkelaanbod van de regio toekomstbestendig en concurrerend te maken. Het opstellen van de nieuwe visie gaat in samenwerking met de ondernemers. Hiervoor werd op 1 april een werkatelier gehouden waar alle ondernemers in de Leidse regio voor waren uitgenodigd. Een gespecialiseerd bureau, Retail Management Center, nam de aanwezigen mee in hun analyse en visie. Ondernemers gingen daarna met elkaar in gesprek over kansrijke winkelcentra en wat we gezamenlijk kunnen doen om deze vitaal te houden. Meer informatie op www.economie071.nl. De regionale Retailvisie wordt in opdracht van Economie071 opgesteld. Economie071 is een samenwerkingsverband van gemeenten, onderwijsinstellingen en ondernemers uit Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude. LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

V.l.n.r.: Nicole Blijleven, Sander Zwaan, Sacha Boluyt en Dennis de Rooij

Basis Bedrijfshuisvesting groeit uit naar een professionele adviseur op het gebied van vastgoed

WAT IS UW VASTGOED WAARD? Sander Zwaan trad zeventien jaar geleden in dienst van Basis Bedrijfshuisvesting. “Een taxatierapport telde destijds één, soms twee a4-tjes. Als iemand dan vroeg waarom het betreﬀende pand zoveel waard was, was ons antwoord: omdat wij dat zeggen.” Zwaan, thans partner en makelaar-taxateur o.z. bij Basis Bedrijfshuisvesting in Leiden, ontkent dat er in die tijd sprake was van nattevingerwerk. “Er werden gewoon weinig eisen aan een taxatierapport gesteld.” Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel 74

LEIDEN INTO BUSINESS

In de loop der tijd is de markt veranderd. Basis Bedrijfshuisvesting is de laatste jaren uitgegroeid van een traditionele transactiemakelaar naar een professionele adviseur op het gebied van vastgoed. Onder de vele activiteiten neemt het taxeren van onroerend goed een steeds belangrijkere rol in. INTO business sprak hierover met Zwaan, Sacha Boluyt (taxateur kantoor Leiden), Dennis de Rooij (vastgoedadviseur kantoor Leiden) en Nicole Blijleven (RMT/RT, makelaar-taxateur o.z. en vastgoedmanager van het kantoor in Leiden). WAT IS ER VERANDERD OP HET GEBIED VAN TAXATIES?

Blijleven: “Waar we vroeger een paar taxaties per maand hadden, hebben we thans een team van taxateurs in huis. Banken hebben de eisen omtrent taxatierapporten aangescherpt. Dat vereist veel van de taxateurs.” De Rooij: “De kwaliteit van taxaties ligt onder een vergrootglas. Je doet het er niet even bij. Wij hebben jarenlang geïnvesteerd in de optimalisatie van onze taxatierapporten en investeren veel in het kennisniveau van ons personeel. Dit heeft er onder meer toe geleid dat we voor alle banken mogen taxeren en voldoen aan hun vereisten, waaronder bijvoorbeeld de 28 richtlijnen van het Platform Taxateurs en Accountants (PTA). Belangrijke zaken hierin zijn transparantie, opleidingsvereisten, gedrags- en beroepsregels.“ Boluyt: “Het taxeren van vastgoed is niet eenvoudig, zeker niet in een markt waar je te maken hebt met aanzienlijk minder transacties dan voorheen en waarbij je te maken hebt met marktomstandigheden die de marktwaarde sterk kunnen beïnvloeden. Bovendien moeten de taxateurs dit marktgevoel zo goed mogelijk rationaliseren. Een te hoge of een te lage waardering kan schadelijk zijn voor de vastgoedondernemer, de financier, maar ook voor de huurder.” WAT IS ER IN EEN TAXATIERAPPORT DAN ANDERS GEWORDEN?

Blijleven: “De onderbouwing van de marktwaarde en marktanalyse is in de huidige taxatierapporten het belangrijkste onderdeel geworden. Waarop baseren wij de waarde van een pand? Dat hebben wij uitgebreid onderzocht en met diverse juiste referenties onderbouwd!”

DATABASE MET TRANSACTIEGEGEVENS HOE WEET JE OF DE GEGEVENS DIE JE VOOR EEN TAXATIE GEBRUIKT JUIST ZIJN?

Zwaan: “Wij zetten de laatste tijd zwaar in op ons eigen research materiaal. Met onze makelaarsactiviteiten hebben we een schat aan transactiegegevens. Dit zijn ook zuivere transactiegegevens, omdat wij weten hoe de transactie tot stand is gekomen. In de huidige vastgoedmarkt heb je te maken met diverse incentives, bijvoorbeeld huurvrije perioden, ingroeihuren, gemaximaliseerde indexen en nog een aantal andere incentives. Veelal worden deze afspraken vastgelegd in een zogenaamde side-letter. Je moet als taxateur precies weten of de huurwaarde die je gebruikt als onderbouwing van je waardering zuiver is.”

Welke typen taxaties verricht Basis Bedrijfshuisvesting? Basis Bedrijfshuisvesting verzorgt taxaties voor de eigenaar-gebruiker en voor de belegger. In samenwerking met de belastingdienst worden ﬁscale taxaties uitgevoerd. Bij herontwikkeling is een residuele taxatie nodig. Ook als het gaat om herwaarderingen, kan Basis Bedrijfshuisvesting een taxatie verrichten. Blijleven: “Veelal willen de ﬁnanciers periodiek de marktwaarde weten. Basis heeft hier diverse taxatie arrangementen voor.”

De Rooij: “De database wordt aangevuld met data vergaard via de uitgevoerde taxaties. Verder kunnen informatiebronnen van bijvoorbeeld de NVM of andere brancheverenigingen helpen. Daarnaast hebben wij goede contacten met collega makelaars, bancaire instellingen en de Rijkstaxateurs.” Boluyt: “Soms is het prettig om even te sparren met iemand van buiten jouw kantoor. Er gaat hier weliswaar geen rapport de deur uit dat niet door vier ogen is bekeken, wij werken immers met een vier ogen beleid, maar niemand heeft de wijsheid in pacht.” Blijleven: “Uiteraard worden wij ook zeer regelmatig gebeld door collega’s. Door de omvang van Basis Bedrijfshuisvesting, met drie vestigingen in de regio, zijn wij een dominante partij in de markt. Onderzoek van PropertyNl wijst ook uit dat Basis Bedrijfshuisvesting de laatste zes jaar het grootste makelaarskantoor uit de regio is.” Zwaan: “Wij kunnen heel goed uitleggen aan onze klanten en aan hun financiers en overige belanghebbenden waarom wij tot de getaxeerde marktwaarde zijn gekomen. We merken dat dit wordt gewaardeerd. Dit zorgt ervoor dat wij, ondanks de nog steeds zware omstandigheden op de markt voor commercieel vastgoed, plezier hebben in het waarderen van vastgoed.” In een taxatierapport staat een onderbouwing om tot een bepaalde waarde te komen. Zijn er nog andere manieren om jullie werkwijze en kennis te delen? Blijleven: “Wij geven op verzoek ook presentaties aan accountmanagers bij de banken. Niet alleen om aan te geven hoe wij taxeren, maar ook om kennis uit te wisselen over de complexe wereld van commercieel vastgoed.”

BASIS BEDRIJFSHUISVESTING LEIDEN

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden 071-5233277 | www.basis.nl BASIS BEDRIJFSHUISVESTING ALPHEN AAN DEN RIJN

Prins Bernhardlaan 4 | 2405 VZ Alphen aan den Rijn 0172-470247 | www.basis.nl BASIS BEDRIJFSHUISVESTING GOUDA

Lage Gouwe 2 | 2901 LG Gouda 0182-525700 | www.basis.nl LEIDEN INTO BUSINESS

Op zoek naar passend personeel? Kijk online op DZB Webmatch

Om het u gemakkelijk te maken, introduceren wij Webmatch, een online “kaartenbak” waarin u kunt zoeken naar nieuwe, gekwalificeerde en gemotiveerde medewerkers. Hierbij heeft u de mogelijkheid om te zoeken op beroep en branche. U kunt online het CV van de kandidaat inzien en indien gewenst direct een afspraak maken. Laat u verrassen! Neem een kijkje op dzb.nl/webmatch

Even voorstellen… Dit is Ron, hij heeft een bedrijfseconomische achtergrond en veel ervaring opgedaan in administratieve en HRM-gerelateerde functies. Hij staat te popelen om uw bedrijf uit de brand te helpen. Scan de code en kijk naar wat Ron u te bieden heeft op.

Bent u op de hoogte van alle financiële stimulansen die er zijn om werkzoekenden aan het werk te helpen? Naast een ervaren en toegewijde werkkracht kan het u financieel voordeel opleveren. Laat u door ons adviseren!

STERK IN WERK!

DZB Leiden | Le Pooleweg 11 | 2314 XT | 071 581 85 85 | www.dzb.nl/webmatch

COLUMN

ICT Keuzestress De economie trekt weer aan en dat is ﬁjn, want dat stelt veel bedrijven en organisaties in de gelegenheid om weer te investeren en uit te breiden. De vraag is dan natuurlijk hoe men dit gaat vormgeven. Groei betekende vroeger automatisch meer mensen en dat betekende ook een groter kantoor, een extra verdieping of een extra vestiging. Dat is verleden tijd, niet alleen stelt technologie ons in staat om ook buiten kantoor het werk te doen, maar is het ook een optie om op basis van behoefte voorzieningen of werkplekken te huren voorzien van een goede internetverbinding. Dat klinkt mooi allemaal, maar wat voor gevolgen heeft die keuzevrijheid allemaal. Kan ieder bedrijf die keuze zomaar maken. In de IT gaat alles naar de Cloud zo roept iedereen, IT dienstverleners voorop. Dat mag dan zo zijn, maar dat wil niet zeggen dat ineens alles in één klap verandert voor bedrijven. In mijn dagelijkse praktijk zie ik regelmatig keuzestress ontstaan. De indruk wordt gewekt dat je er niet bij hoort als je niet meteen je hele bedrijf de Cloud in slingert. Ten onrechte, want een gedegen en gefaseerde aanpak is voor veel bedrijven, zeker met enige omvang, met oude applicaties en veel historische gegevens, alsook met privacygevoelige data, veel verstandiger. Ondernemers die te kampen hebben met ICT keuzestress stel ik graag gerust. De komende paar jaar ben je helemaal bij de tijd als je de transitie naar de Cloud stap-voor-stap gaat vormgeven. De hybride Cloud is momenteel het meest gekozen pad door bestaande organisaties, hierbij worden de voordelen van de Cloud gecombineerd met het in eigen beheer hebben van ICT infrastructuur en applicaties. Daarmee wordt werken op verschillende locaties gefaciliteerd, maar blijft een deel van de applicaties en data gewoon op de vertrouwde plek staan. Ook kunnen eerder gedane investeringen gewoon worden afgeschreven in de periode die was beoogd en is er voldoende tijd om van oude naar nieuwe applicaties over te stappen.

Martijn is directeur en mede-eigenaar van ICT bedrijf Interpulse uit Leiden

Ook het verder automatiseren van bedrijfsprocessen kan helpen bij groei, zonder dat daar meteen extra handjes bij nodig zijn. Dat hoeft niet te betekenen dat mensen overbodig worden, ze kunnen zich alleen meer gaan richten op persoonlijk contact en goede service. De verwachtingen van klanten op het gebied van service en beschikbaarheid van informatie veranderen snel. Waar vroeger de telefonische bereikbaarheid primair was, is nu het contact via sociale media, websites en portalen een factor van betekenis. Men wil immers steeds vaker snel antwoord of zelf toegang tot informatie. Bedrijven die dit goed inrichten onderscheiden zich van de concurrentie. Alles draait dus om de slimme inzet van technologie, dat kan prima stap-voor-stap. Geen stress! Martijn van Pelt

Met de ruimere beschikbaarheid van ICT middelen en de integratie van telefonie in de moderne werkplek, is ook een efficiëntie slag te maken. Meetings op afstand, korte vragen via instant messaging en kennis delen via een intranet, het zijn zaken die medewerkers zelf en met elkaar kunnen doen.

Tekst Martijn van Pelt | Fotograﬁe John Brussel

Reageren? m.vanpelt@interpulse.nl |

@peltski

LEIDEN INTO BUSINESS

REORTAGE

Raak Architecten en Kobus Alphen aan den Rijn realiseren ambitieus ontwerp in Leiderdorp

‘Een huis bouwen of verbouwen is net als een maatpak’

V.l.n.r. Hans Braat (opdrachtgever), Dennis Verboom (Kobus Alphen aan den Rijn), Frank Bik (Kobus Alphen aan den Rijn), Wytse de Winter (RAAK Architecten)

Raak Architecten en Kobus Alphen aan den Rijn hebben samen een geheel nieuwe woonopzet gerealiseerd voor een pand aan de Dr. de Bruijnestraat in Leiderdorp. De jaren dertig woning heeft aan de binnenkant een heel modern tintje gekregen. Het is een voorbeeld van een geslaagde samenwerking tussen een architect en een aannemer. Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

eerder genoemde lampje beschikt Kobus over een handymanservice. Daarnaast heeft Kobus ook een 24-uurs service. Bik is vaak met helm op te vinden op een bouwlocatie. “Wij zijn een kleine organisatie. Als ik het project doorgesproken heb met de klant en de architect, dan blijf ik ook bij dat project betrokken. De opdrachtgever heeft één contactpersoon zodat je goed en snel met elkaar kunt schakelen.” MEERWAARDE

Kobus wordt door veel architecten uitgenodigd mee te rekenen aan een project om op die manier aan werk te komen. “Als er een goed gevoel is, hoef je echt niet de goedkoopste te zijn. Het gaat erom dat je een meerwaarde kunt leveren”, legt Bik uit. Zo werkt Bik geregeld samen met Raak Architecten uit Leiden. “Zo’n samenwerking komt tot stand omdat je elkaar goed kent”, zegt Wytse de Winter, samen met Wiebe van Houten sinds 2009 eigenaar van Raak Architecten. “Op het moment dat wij een klus hebben, kijken wij welke aannemer bij die klus past en nodigen we deze uit om mee te doen met de aanbesteding. Voor dit project in Leiderdorp hebben wij onder andere Kobus uitgenodigd om een aanbieding te maken. Zij hebben het vervolgens gegund gekregen van de opdrachtgever.” Bij projecten met Kobus heeft De Winter regelmatig te maken met Dennis Verboom, bedrijfsleider bij Kobus. “Als er wat gebeurt tijdens de bouw is Dennis altijd bereikbaar. Dan weet ik dat het goed en snel geregeld wordt. Dennis weet van haver tot gort hoe het zit.” NIET-STANDAARD OPLOSSING

Frank Bik is samen met Berend Gesman eigenaar van het in Alphen aan den Rijn en Amsterdam gevestigde bouwbedrijf Kobus. Het bedrijf verzorgt voor zowel particuliere- als professionele opdrachtgevers verbouwingen, renovaties en nieuwbouw. Bij sommige zakelijke opdrachtgevers is sprake van een continu proces. “De ene keer gaat het om het vervangen van een lampje, de andere keer om het renoveren van een complete woning”, legt Bik uit. Voor simpele en veel voorkomende werkzaamheden zoals bijvoorbeeld het vervangen van het

Bij particulieren krijg je te maken met oplossingen die niet dagelijks in gebouwen voorkomen. Ieder mens is nu eenmaal anders. “Wij proberen een maatpak te maken”, stelt De Winter. “Dan moet je wel een aannemer hebben die daar niet op voorhand zenuwachtig van wordt. Je moet niet bang zijn om samen voor een niet-standaard oplossing te kiezen.” Bik vult aan: “De één moet het goed ontwerpen, want anders kan de ander het niet goed maken, maar je doet het altijd samen.” KOBUS ALPHEN A/D RIJN

RAAK ARCHITECTEN BNA

Ondernemingsweg 5 2404 HM Alphen a/d Rijn 0172-433171 info@kobusalphen.nl www.kobusalphen.nl

Geregracht 7 2311 PA Leiden 06-29020527 info@raakarchitecten.nl www.raakarchitecten.nl LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Caminada & Van Leeuwen Gerechtsdeurwaarders en Incasso B.V.

‘WIJ ZEGGEN NOOIT NEE’ Sinds vijf jaar heeft Caminada & Van Leeuwen Gerechtsdeurwaarders en Incasso B.V. een standplaats in Alphen aan de Rijn. Met een werkwijze waarbij persoonlijk contact hoog in het vaandel staat. “Bij ons krijg je geen keuzemenu of een aparte afdeling aan de lijn”, geeft Boudewijn Caminada aan. Robert van Leeuwen knikt instemmend. “De kans is groot dat je gewoon een van ons aan de lijn krijgt en dat wij je te woord staan.” Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

Sinds 2010 hebben Caminada en Van Leeuwen in de regio Alphen aan den Rijn een stevige voet aan de grond gekregen. “Met name in de advocatuur omdat we ons daar voornamelijk op richten, maar onze kennis past ook zeer zeker bij het notariaat, woningbouwverenigingen en het MKB”, zegt Van Leeuwen. Nu is voor Caminada en Van Leeuwen de tijd gekomen om hun vleugels uit te slaan. In grote steden als Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag is de markt inmiddels al redelijk verzadigd, maar de tussenliggende gebieden bevatten ook zeer interessante economische plaatsen, zoals Woerden, Gouda, Zoetermeer en Leiden. TRANSPARANTIE

Caminada en Van Leeuwen staan voor transparantie en persoonlijk contact. Bij Caminada & Van Leeuwen wordt niet gewerkt met contracten. De kosten voor het werk dat de onderneming verricht worden vooraf duidelijk gemaakt aan de klant. “De klant moet weten welke kosten hij kan verwachten in het geval een incassotraject onverhoopt niet mag slagen”, legt Caminada uit. Een klant verleiden met ‘no cure no pay’ afspraken, daar gelooft hij niet in. “Dat schept meestal een verkeerde verwachting, want geen enkele ondernemer werkt namelijk voor niets. Honderd procent garantie op het gewenste resultaat is er nooit, maar wij garanderen wel dat we ons voor de volle honderd procent inzetten voor onze klanten.”

voorsprong op het gebied van kennis, je moet het tegenwoordig van servicegerichtheid hebben.” ONTZORGEN

Dat hebben beide heren altijd al voor ogen gehouden. “Veel klanten kunnen ons makkelijk bereiken. Zelfs in de weekenden staan wij voor ze klaar”, legt Van Leeuwen uit. “Wij zeggen nooit nee. Het is ontzorgen van onze klanten en als dat op zaterdag of zondag is, dan is dat geen enkel probleem. Ons ambt moet altijd en voor iedereen beschikbaar zijn.” Regelmatig gaan Caminada en Van Leeuwen in het weekend op pad om auto’s op te halen bij wanbetalers. “Doordeweeks zijn voertuigen vaak moeilijk te traceren, maar op zaterdag zijn de schuldenaren over het algemeen vaker thuis.” Met het kijken over de grenzen beoogt Caminada & Van Leeuwen geen enorme groei. Caminada: “We willen best verdubbelen, maar we willen vooral dat laagdrempelige, bereikbare kantoor blijven.” CAMINADA & VAN LEEUWEN GERECHTSDEURWAARDERS EN INCASSO B.V.

Ondernemingsweg 2D | 2404 HN Alphen aan den Rijn 0172-443634 | info@cvl-incasso.nl | www.cvl-incasso.nl

In de afgelopen jaren hebben Caminada en Van Leeuwen wel gemerkt dat de markt aan het veranderen is. De marges worden dunner, alles wordt transparanter en informatie is eenvoudig beschikbaar. “Je kunt naar een advocaat of een gerechtsdeurwaarder gaan om informatie in te winnen, maar je kunt ook even googelen”, geeft Caminada aan. “De kracht van een bedrijf in deze branche ligt niet meer in een LEIDEN INTO BUSINESS

REPORTAGE

Wintercompetitie Businessclub Kagerzoom Bollenstreek INTO business heeft de Wintercompetitie van Businessclub Kagerzoom gewonnen. Tijdens de ﬁnalemiddag in maart presteerden zij wederom zeer sterk en mogen zich de terechte winnaar van de Ron van Eijk Cup noemen. Vanaf april barst de strijd om de Eduard Tolboom Wisselbokaal weer los en kunnen de teams weer ﬂink aan de bak. Businessclub Kagerzoom is een actieve club voor bedrijfsleden die elke 3e vrijdagmiddag van de maand voor een wedstrijd bijeenkomt op Kagerzoom om met elkaar 9 holes te spelen en na afloop onder het genot van een borrel met elkaar te netwerken. Wij hebben een tweetal bedrijfsleden op deze laatste Wintercompetitie-middag de volgende vragen voorgelegd:

SUZANNE BOOT, DIRECTEUR BEDRIJVEN ABN AMRO

RON HOGENBOOM, PARTNER GRANT THORNTON

WAAROM IS ABN AMRO ZAKELIJK LID?

WAAROM IS GRANT THORNTON ZAKELIJK LID?

“Wij hebben verschillende klanten die het leuk vinden om te golfen en die nemen wij regelmatig mee om een baantje te lopen. Kagerzoom is een mooie baan en het is er heerlijk om te spelen. Klanten waarderen dat en vinden het fijn om af en toe op een informele wijze over hun zaken te kunnen praten.”

“Grant Thornton vindt het belangrijk om lokaal actief te zijn met netwerken en verbindingen leggen, en de Business Club Kagerzoom ondersteunt daar prima in om daar invulling aan te geven. Wat is nou mooier dan via een spelletje golf andere lokale ondernemers te ontmoeten of cliënten en relaties mee te nemen en op een ontspannen manier aan de relatie te werken? En om het efficiënt te houden (we blijven tenslotte accountants!), is die 9-holes baan ‘’om de hoek’’ en dus gemakkelijk om tussendoor een keer te golfen zonder dat je een hele werkdag kwijt bent.”

HOE BEVALT HET LIDMAATSCHAP?

“Wij zijn al jaren lid van Kagerzoom en het lidmaatschap bevalt erg goed. De businessclub is laagdrempelig, de contributie is vergeleken met andere clubs laag en je ontmoet er verschillende ondernemers. De businessclubcompetitie die elke derde vrijdag van de maand wordt gespeeld geeft de leden de kans om te netwerken en tegelijkertijd 9 holes te lopen. Voor ABN AMRO in ieder geval voldoende redenen om het lidmaatschap elk jaar te continueren.”

Floris van Dam, Jolanda van Eijk en John van der Tol

LEIDEN INTO BUSINESS

HOE BEVALT HET LIDMAATSCHAP?

“Wij zijn nu een paar jaar lid en zien een gezonde ontwikkeling van de Business Club, meer leden, en vooral ook een mooi nieuw restaurant/clubhuis. Dat geeft ons inspiratie om onze relaties en cliënten uit te nodigen, naast een mooie en leuk te bespelen baan zijn er nu ook goede faciliteiten voor de zgn. 19e hole. In het netwerken en verbinden uitermate belangrijk, dus over die ontwikkeling zijn wij erg positief. Met een aantal leden zijn inmiddels warme zakelijke contacten ontstaan, maar wij ontmoeten graag nog meer interessante en sportieve ondernemers. We nodigen andere ondernemers dan ook van harte uit lid te worden van deze club.” Wilt u meer informatie? Stuurt u dan een mail naar businessclubcommissie@kagerzoom.nl of u kunt bellen met Ruud Polet (06-48590561) of Jan de Baare (06-14665658).

REPORTAGE

CBC Keypoint en Lammenschans: representatieve kantoorruimte met eigen karakter Als het om faciliteiten gaat, biedt Crown Business Center (CBC) alles wat u nodig heeft om uw werk goed te doen. U vindt in Leiden twee van deze centers: Keypoint en Lammenschans. Met elk een eigen sfeer en karakter vindt u altijd de kantoorruimte die bij uw bedrijf past. Crown Business Centers zijn bedrijfsverzamelgebouwen waar u kantoorruimte huurt voor korte of langere tijd - en desgewenst zelfs per minuut. Ieder CBC biedt een scala aan faciliteiten, zoals postverwerking, beveiliging en voldoende parkeerruimte voor u en uw bezoekers. Ieder Crown Business Center heeft bovendien een centrale receptie, waar Stephan Spillenaar Martijn Schuitemaker uw bezoekers gastvrij worden ontvangen. Desgewenst nemen de receptionistes bij uw afwezigheid ook de telefoon op, zodat uw bedrijf tijdens kantooruren altijd bereikbaar is. U kunt bij de receptie terecht voor kopiëren, printen, scannen en faxen. En heeft u daar even geen tijd voor? Dan helpen de receptionistes u graag.

vervoer als met de auto. CBC Keypoint beslaat ca. 5000 m². U vindt hier verspreid over meerdere verdiepingen een diversiteit aan representatieve kantoorruimtes en vergaderzalen. Vanaf het grote dakterras heeft u een prachtig uitzicht over de historische binnenstad van Leiden. De ideale plek om bij mooi weer een kop koffie te drinken of te brainstormen met collega’s.

CENTRAAL GELEGEN

CBC Keypoint heeft een statige, maar eigentijdse uitstraling. Gelegen aan de Schipholweg in het centrum van kennisstad Leiden, op loopafstand van het Centraal Station, biedt dit CBC een inspirerende omgeving voor ondernemers en werknemers. CBC Keypoint is uitstekend bereikbaar, zowel met openbaar

Geïnspireerd? Sinds vorig jaar zetten de Crown Business Centers hun deuren regelmatig open om elke ondernemer te laten kennismaken met het concept CBC tijdens het evenement “Inspired”. Gedurende Inspired zijn alle huurmogelijkheden- en concepten te bekijken, presenteren de huurders van het gebouw zich, zijn er diverse workshops en wordt er afgesloten met een debat en business borrel. Op dinsdag 2 juni a.s. vindt “Inspired071” plaats in het Crown Business Centre Lammenschans. Het (actuele) thema is de “Startup”. Blijf op de hoogte van het programma via www.inspired071.nl!

OPEN KARAKTER

Het open karakter maakt CBC Lammenschans tot een bijzonder businesscenter. Het business center strekt zich uit over drie paviljoens, die vanuit de ruime parkeergarage elk hun eigen entree hebben. De glazen puien rondom de paviljoens versterken het luchtige, open karakter van dit businesscenter. Het CBC Lammenschans is vlakbij de rijksweg A4 gelegen aan de groene rand van de stad. Naast het bedrijventerrein ligt NS-station Leiden Lammenschans. CBC Lammenschans beslaat ca. 8.200 m², waar u verspreid over drie paviljoens een scala aan representatieve kantoorruimtes vindt, evenals enkele comfortabele vergaderruimtes. CROWN BUSINESS CENTER KEYPOINT

CROWN BUSINESS CENTER LAMMENSCHANS

Schipholweg 103 2316 XC Leiden 071-5249249 CBCKeypoint@crown-bc.nl

Pompoenweg 9 2321 DK Leiden 071-8900220 CBCLammenschans@crown-bc.nl

Naast de twee locaties in Leiden vindt u Crown Business Centers ook in Aalsmeer, Alphen aan den Rijn, Bodegraven, Gilze-Rijen, Haarlem en Hoofddorp. Meer informatie: 071-4051500 of www.crown-bc.nl LEIDEN INTO BUSINESS

Is uitzoekerij niet uw core business? Kies dan voor De Leeuw Pensioenregie. WAARSCHUWING: langzaam maar zeker verplaatst een bak met pensioenrompslomp zich naar de directiekamers. Zin om het allemaal eens uit te zoeken? Wij wel! Bel 071 405 16 16 en we vertellen u meer over de voordelen van De Leeuw Pensioenregie: • 100% onafhankelijk advies • Complete ontzorging • Online inzage gegevens • Volledig administratief beheer van pensioenen

www.deleeuw.nl

• Werknemerstevredenheid • Accurate Pensioenscan • Ondernemingsraadservice • Probleemloos overstappen • Wft Pensioen-gecertificeerd

REPORTAGE

Gerben Kok

Koffie kleurt je dag! Je dag begint; je gaat in overleg; het is pauze; het is tijd om die middagdip te overwinnen. Koffie is er bij en kleurt je dag. Je ruikt het, je proeft het. En nu maakt Fortune de koffiebeleving nog kleurrijker! Fortune is inmiddels een begrip geworden bij het MKB als het om lekkere koffie voor op het werk gaat. Door heel Nederland rijden zo’n vijftig bestelbussen rond om dagelijks de koffie en bijbehorende producten te bezorgen. Nederland is opgedeeld in regio’s, waarin een franchiseondernemer aan het roer staat. “Zo garanderen wij de persoonlijke betrokkenheid bij onze klanten en kunnen we snelle service verlenen”, legt Gerben Kok vertegenwoordiger van Fortune regio Rijnland uit. Ook in Leiden en omgeving rijden de wagens van Fortune regio Rijnland rond. “Onze klanten waarderen de ruime

keus in koffieautomaten en koffiemelanges. Voor elke situatie kunnen wij het juiste pakket samenstellen. Luxe automaten met bonen, of snelle onderhoudsvriendelijke automaten voor bedrijven waar veel koffie wordt gedronken op piekmomenten”, vertelt Gerben. Koffie is een belangrijke arbeidsvoorwaarde. Talrijke onderzoeken hebben aangetoond dat lekkere koffie de motivatie en productie op de werkplek verbetert. “De koffieautomaat is een belangrijke ontmoetingsplaats binnen een bedrijf. Je kunt het vergelijken met de waterput van vroeger. Daar vinden de gesprekken plaats en worden nieuwtjes uitgewisseld. Met onze nieuwe Passio koffieautomaat willen we die ontmoetingsplaats meer kleur geven. Als bedrijf kun je nu de koffieautomaat aanpassen aan je eigen stijl”, aldus Gerben Kok. “We hebben standaard zes kleuren om uit te kiezen, maar je kunt ook je eigen vakantiefoto of logo op de automaat zetten!” Meer weten? Breng dan vrijblijvend een bezoek aan de showroom. Bel voor een afspraak naar: 0172-40 42 07 FORTUNE REGIO RIJNLAND

Engelandlaan 30 | 2391 PN Hazerswoude-Dorp Gerben Kok | 06-20048184 gerben.rijnland@fortune.nl | www.fortune.nl Tekst INTO business | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

- ADVERTENTIE -

TE HUUR LEidEn RoosEvELTsTRaaT 64 Deze bedrijfshal van 1120 m2, waarvan ca. 940 m2 bedrijfsruimte en 180 m2 kantoor, is onderdeel van een voormalig complex van het Shell pensioenfonds. Een gedeelte van de hal wordt verwarmd door energiezuinige ‘stralings’ panelen. De locatie kan niet beter. Aan de rand van de stad Leiden én op 4 minuten van de A4. Langs deze A4 zijn nauwelijks bedrijfshallen op zo een korte afstand van deze snelweg te vinden. Er bevinden zich voldoende eigen parkeerplaatsen voor de deur. Het parkeerterrein wordt door een hek afgesloten. Indien u interesse heeft kunt u contact opnemen met VIOS Vastgoed of met Basis Bedrijfshuisvesting.

Singel 64i | 3442 AM Woerden info@viosvastgoed.nl | www.viosvastgoed.nl Tel. 06 - 150 270 00 (ook ‘s avonds en in het weekend)

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden info@basis.nl | www.basis.nl Tel. 071 - 523 32 77

#156 Ik wil een partij met kennis van Leiden en omgeving.

Luba maakt het mogelijk.

Luba. Een gewoon uitzendbureau. Waar we de gewone dingen ongewoon goed doen. Voor het MKB. Daarom staan we dicht bij het MKB. Letterlijk, en zeker ook figuurlijk. Onze medewerkers komen uit de regio. We kennen onze klanten en flexwerkers. Want elkaar kennen en begrijpen is essentieel voor de beste dienstverlening.

Luba maakt het mogelijk.

Kort Rapenburg 10 | 2311 GC Leiden T: (071) 514 03 41 | E: leiden@luba.nl | I: www.luba.nl

COLUMN

Zonder jas naar buiten Het eerste weekend met dubbele cijfers op de weerkaart hebben we al te pakken. Zoals het echte Nederlanders betaamt, trekken we er dan massaal op uit. Volle terrassen en een slinger aan wandelaars langs de kust tonen het bekende Hollandse verlangen naar een beetje warmte op ons gezicht.

Zittend op een terrasje in Leiden zie ik ondernemers lunchen en studenten aan hun eerste biertje zitten. Mooi om te zien hoe iedereen geniet van het zachte weer. Na regen komt zonneschijn, weten we. Toch zijn we ieder jaar weer opgetogen over de eerste tekenen van lente. Dat zit in ons, die positiviteit. Soms blijven de donkere wolken wat langer hangen, zoals bij de economische crisis die ons nu al jaren bezighoudt. En zelfs dan weten we: “straks weer zonder jas naar buiten”. Om mij heen zie ik dat als bankier ook gebeuren. De deur staat op een kier; het vertrouwen komt terug en ik hoor positieve geluiden van ondernemers die weer risico’s durven te nemen en investeren. De consumentenbestedingen stijgen dit jaar en de woningmarkt trekt fors aan. De Leidse regio zit met haar economische groei op koers en soms boven het landelijk gemiddelde. Als nieuwkomer in de Leidse regio proef ik ook hier positiviteit en ondernemingszin. Het aantal starters nam in 2014 een hoge vlucht en de bedrijvigheid in het Bio Science park groeide ook. Dat heeft een flinke instroom aan buitenlandse masterstudenten met interesse voor geneeskunde tot gevolg. En andersom trekt goed opgeleid personeel weer nieuwe bedrijven aan. Beide zien zij kansen, en benutten deze. Doet u dat ook? Of kijkt u de kat uit de boom? Voelt u de koude winter nog of trekt u erop uit dit voorjaar? Voor ondernemersplannen is natuurlijk geld nodig. Dat is, voor goede investeringen in innovatie en ondernemerschap, nog steeds voldoende aanwezig in de markt. Ook bij de bank. De bank die ik steeds meer de rol van financieel regis-

Erik Versnel is directeur Bedrijven Rabobank Leiden-Katwijk

seur zie aannemen; vraag naar en aanbod van geld bij elkaar brengen. Voor ondernemers met een goed onderbouwd plan. Want voor niets gaat de zon op. Ik heb vertrouwen in de ondernemer van nu. De ondernemer die zijn grenzen verlegt. Die nieuwe kennis opdoet en deze deelt. Met een blik op de toekomst. En op die van de Leidse regio, waarin de laatste jaren veel is in geïnvesteerd. De tijd van oogsten breekt aan! Met allerlei mooie vooruitzichten in de komende jaren welke ik heb mogen horen bij een bijeenkomst van het Leidsche Plein. Denk aan de 6.000 m2 aan shopplezier in de Catharinasteeg, een nieuwe parkeergarage op de Lammermarkt of de komst van T. rex naar Leiden. Een mooi stuk ondernemerschap trouwens van museum Naturalis. Ik voorspel een hoop extra bezoekers in Leiden. Dat sluit mooi aan bij de visie van Economie071, waarin gemeentebesturen, ondernemersverenigingen, de Kamer van Koophandel en onderwijsinstellingen de krachten bundelen om van Leiden een gewilde plek te maken. Zij staan al bij de deur te wachten. Ik nodig u uit ook van de eerste zonnestralen op een Leids terrasje te genieten. Het belooft een zonnig jaar te worden. Erik Versnel

Tekst Erik Versnel | Fotograﬁe John Brussel

LEIDEN INTO BUSINESS

ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL

Zorg en Zekerheid Leiden Basketball richt zich op groepsbezoek

EEN ECHT AVONDJE UIT MET JOUW TEAM OF KLAS Op 28 maart speelde Zorg en Zekerheid Leiden Basketball een thuiswedstrijd tegen Challenge Sports Rotterdam. Meer dan een maand van tevoren was deze wedstrijd al uitverkocht. Diverse groepen hadden zich voor deze wedstrijd aangemeld. “Als mensen een keer bij een wedstrijd zijn geweest, hebben ze de smaak te pakken”, geeft Simone Hansen, projecten relatiemanager bij Zorg en Zekerheid Leiden Basketball, aan. Tekst Martin Hoekstra | Fotograﬁe John Brussel

Een wedstrijd van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball bijwonen, betekent echt een avondje uit in Leiden. Het basketbal is spectaculair en van hoog niveau, in de pauze is er een optreden en tijdens de wedstrijden wordt er ook nog amusement in de vorm van spelletjes verzorgd. “Maar het is nog veel leuker om zo’n wedstrijd met een groep te bezoeken. Het is niet alleen geschikt als een perfect personeelsavondje, 88

LEIDEN INTO BUSINESS

je kunt er ook naartoe met jouw team of de klas van uw kind. Je kunt dit heel breed trekken”, legt Hansen uit. De keuze voor de wedstrijd tegen de ploeg uit Rotterdam heeft alles te maken met het feit dat dit de laatste thuiswedstrijd van het reguliere seizoen was. “Een kleine groep is vorig jaar al eens geweest. Dat is nu een veel grotere groep geworden. Bezoek van dit soort grote groepen moet je ruim van

tevoren organiseren. Het gaat hier wel om groepen van 250 tot 400 man. Een groep van tien of twintig personen is zo te regelen, maar voor groepen van deze grootte, heeft iedereen wel even tijd nodig.” Hoe gaat het regelen van een groepsbezoek nu in zijn werk. Het begint met een belletje naar het kantoor van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball of een mailtje naar Simone Hansen (zie onderaan bij de gegevens). Daarna wordt het proces in gang gezet. “Je krijgt bericht en dan word je uitgenodigd”, vertelt Hansen. “Je krijgt een gereserveerde plek. Je betaalt netjes op rekening. Dat heeft als voordeel dat je geen extra kosten maakt voor ticketscript. Als je met een jeugdgroep komt, dan mogen de begeleiders op het jeugdtarief naar binnen. Dit gaat natuurlijk niet op als het om een begeleider per bezoeker gaat.” Hansen neemt vervolgens een checklist door met de groep. Zo wordt de groep bijvoorbeeld getoond op het scherm en welkom geheten. “Wil je na afloop van de wedstrijd met het team op de foto, dan wordt dat ook geregeld.”

Ontbijtsessie met Casteels

Op dinsdag 10 maart was het bij Moovs aan de Rijnsburgerweg in Leiden al vroeg een drukte van belang. Veel leden van de businessclub van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball hadden zich aangemeld voor de traditionele ontbijtsessie. Moovs, sponsor van het eerste uur, traint, begeleidt en leidt medewerkers van bedrijven op om beter te functioneren en te presteren. Dat paste precies in het plaatje van de gastspreker van deze ochtend, niemand minder dan Eddy Casteels. Met de uitspraak ‘Top-6 is voor het Nederlandse team geen utopie’ schudde hij de aanwezigen meteen wakker. Voor de derde keer op rij gaat Casteels deze zomer met België naar het EK, Nederland is er voor het eerst bij sinds 1989. Tactisch basketbal is voor Casteels niet het belangrijkste. “Een aanval is in twee minuten te leren. Larry Bird was niet de strafste atleet, maar hij wist hoe hij handen en voeten moest gebruiken.” Belangrijker is het om van een aantal individuen één geheel te maken. Casteels gaat daarbij uit van vijf elementen: respect, Francisco Elson en Inge Huitzing discipline, perfectie, teamwork ﬂeurden de nieuwjaarsbijeenen winning. Hoewel ZZ Leiden in komst van Zorg en Zekerheid voor de beker niet de ﬁnale behaalde, de leden van de businessclub van meent Casteels met de ploeg op Zorg en Zekerheid Leiden Basketde goede weg te zijn. “We hebball op. Tijdens deze bijeenkomst ben een groep jongens die in zes werden de beide basketballers onmaanden tijd schitterend naar dervraagd door Ronald van Dam, onder andere basketbalcommentator bij Sport1. elkaar is toegegroeid. Maar we Elson, de zevende Nederlander ooit in de NBA, hielp samen met spelers als Tim staan nog niet waar we moeten Duncan, Manu Ginobili en Tony Parker (de zoon van Tony Parker senior die in de staan. Om te winnen moet je jaren tachtig nog een seizoen voor Parker Leiden uitkwam) de San Antonio Spurs strijd leveren, afzien en omgaan aan het kampioenschap in de NBA. met moeilijke momenten. WinInge Huitzing was jarenlang een vaste waarde voor het Nederlands damesteam. ning starts from within. We hebNadat haar knie het had begeven, kon Huitzing het spelletje niet loslaten. Ze ben nog twee maanden de tijd.” stapte over naar het rolstoelbasketbal en is daar ook international geworden. ‘Uitgaan van je eigen kracht’ en ‘speel met je hart’ waren de tips die zij voor Oranje hadden. Het Nederlands team doet in september voor het eerst sinds 1989 weer mee aan een EK. ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL De avond werd afgesloten met een heerlijk diner. Een mooie Boshuizerlaan 1 | 2321 SG Leiden | 071-5722519 gelegenheid voor de leden van de businessclub om in een commercie@eredivisiebasketballleiden.nl ongedwongen sfeer kennis te maken met de nieuwe spelers, hansen@eredivisiebasketballleiden.nl (voor groepsbezoek) de bekende gezichten en de talentvolle jeugdspelers. www.eredivisiebasketballleiden.nl

‘Tips voor Oranje’

LEIDEN INTO BUSINESS

Zomerspektakel Noteer iN je ageNda! Vrijdag 5 juni Start van het driedaagse festival met optredens van De Dijk, Nielson en last but not least Kensington.

Zaterdag 6 juni 15.00 - 16.00 uur 16.30 - 17.30 uur 18.00 - 18.30 uur 19.00 - 19.30 uur 19.45 - 20.45 uur 21.00 - 22.00 uur 22.30 - 23.45 uur

Terrein Zomerspektakel open Horeca staat al klaar met overheerlijke hapjes en drankjes

18.00 – 18.45 uur 19.00 – 20.15 uur 21.00 – 22.00 uur 22.30 – 23.45 uur

Cubaanse brassband De Dijk Nielson Kensington

ve t i U

ht c o k

gratis eNtre e

Kinder meet ‘n greet Mega Mini Disco Show Cuban Brass Band O’G3NE Di-Rect Kuenta I Tambu Memphics Maniacs

Zondag 7 juni 14:00 - 15:00 uur 15:00 - 16:00 uur 16:30 - 17:40 uur 18:15 - 19:45 uur 20:00 - 21:00 uur

17.00 uur

gratis eNtre e

Kinder Podiumshow Steffen Morrison Giovanca Cuban Big Band Wicked Jazz Sounds

Goede doel:

Op de hoogte blijven? Ga voor de laatste update naar

www.zomerspektakelaanhetmeer.nl

BC KAGERZOOM GOLFINTERVIEW

Zeger van der Plas, Drukkerij De Bink:

“Onze toekomst ziet er bijzonder goed uit”

LEIDEN INTO BUSINESS

Normaal gesproken interviewt golfprofessional Augie Jong a Tai van golfschool Swingline ondernemende en bekende mensen uit de regio gedurende een partijtje golf op de schitterende baan van golfclub Kagerzoom: negen holes, negen vragen. Deze keer neemt Oscar Middeldorp de honneurs voor hem waar. Gesprekken die een andere kijk geven op ondernemerschap of op het leven. Of een unieke gelegenheid om persoonlijke drijfveren van mensen te doorgronden. In deze Lente-editie gaan we de baan in met Zeger van der Plas. Zeger is commercieel directeur en DGA bij Drukkerij De Bink. De baan ligt er zo aan het begin van het seizoen al fantastisch bij, op naar hole 1. Tekst Oscar Middeldorp | Fotograﬁe John Brussel

WAT IS JE HANDICAP MET GOLF? EN WAT ZIE JIJ BUITEN DE GOLFBAAN VOOR JEZELF ALS HANDICAP?

“Ik heb officieel handicap 36, maar volgens mijn vrienden ben ik dan wel een echte duikboot! Ik golf al een jaar of tien maar houd nooit mijn handicap bij.” Even een pauze en Zeger vervolgt: “Ik kan eigenlijk niet veel bedenken, misschien wel dat ik moeilijk ‘nee’ kan zeggen. Ik pak alles aan en daardoor neem je weleens teveel hooi op je vork.”

DE BINK IS EEN ACTIEF BEDRIJF EN VEEL AANWEZIG IN HET LEIDSE, WAT LEVERT DAT OP?

“De sponsoring van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball heeft ons heel veel opgeleverd. In 2008 is Johan Schoonderwoerd (oud-eigenaar De Bink red.) puur uit sportief oogpunt gestart met sponsoren. Een leuke sport en tegelijkertijd een Leidse sportclub ondersteunen. Onze verbintenis heeft zich zeer positief ontwikkeld, mede door initiatieven zoals de Businessclub reizen en het speaddaten. Ik denk dat nu een kwart van de sponsoren klant bij ons is, waaronder Zorg en Zekerheid die er twee jaar geleden is bijgekomen. Wij zijn een actief bedrijf maar hebben zeker geen agressieve benadering en dat levert op.” BINNEN DE DRUKKERIJEN IS HET AL JAREN KNOKKEN VOOR EEN REDELIJK RENDEMENT OF ZELFS BESTAANSRECHT. HOE ZIE JIJ DE TOEKOMST VOOR DE BINK?

“Zeer positief, we hebben onlangs een 10-jarig contract met de Rijksoverheid afgesloten en de moeilijkste tijd ligt duidelijk achter ons. De branche is inderdaad extreem veel veranderd de laatste jaren, zo waren er in 2006 nog 3.400 drukkerijen met in totaal 50.000 medewerkers. Op dit moment zijn er nog 1.000 drukkerijen met in totaal 18.000 medewerkers, een ware aardverschuiving. Deze grote verandering komt niet alleen door de crisis, de digitalisering speelt hier natuurlijk ook een grote rol in.” 92

LEIDEN INTO BUSINESS

Zeger van der Plas en Oscar Middeldorp

WAT HEBBEN JULLIE GEDAAN OM ‘GEZOND’ TE BLIJVEN?

BEN JIJ EEN TEAMPLAYER OF EEN EINZELGÄNGER?

“Samenwerken. Twintig jaar geleden is De Bink de samenwerking met twee andere drukkerijen aangegaan en die stap heeft ertoe geleid dat wij hebben kunnen overleven en zelfs hebben kunnen groeien. Door deze samenwerking kunnen we zeer grote volumes aan en staan we zeer sterk bij Europese aanbestedingen. We hebben stuk voor stuk onze eigen specialiteit en het werk wordt op basis van deze specialiteiten verdeeld. We hebben gezamenlijk zo’n vijftig raamwerkovereenkomsten lopen, dat geeft een stevige basis.”

“Ik ben een echte teamplayer, van jongs af aan heb ik alles samen gedaan. Ik kom uit een groot gezin en heb gevoetbald, het samen doen zit gewoon in mijn systeem. Beslissingen binnen ons bedrijf nemen we altijd samen, we houden altijd ruggenspraak en ik heb absoluut niet de drang om dat zelfstandig te willen doen.”

GOLF JE VAAK? WAT DOE JE VERDER IN JE VRIJE TIJD?

“Ik probeer zo één keer in de 14 dagen te golfen, op Tespelduyn, Bentwoud, hier op Kagerzoom en op mijn favoriete baan De Rottebergen. We gaan één keer per jaar met zes collega’s een lang weekend naar Cochem in Duitsland, heerlijk vier dagen golfen en het is super voor de samenwerking. Naast golf speel ik nog tennis en squash en daarnaast ben ik ook een fanatieke duiker.”

HOE BEVALT HET ONDERNEMERSCHAP?

“Ik ben pas drie jaar ondernemer en heb nooit echt die ambitie gehad. Het ondernemerschap is zo op mijn pad gekomen toen wij met z’n vijven De Bink overnamen van Johan Schoonderwoerd. Het voelt eigenlijk niet anders dan voorheen, we hebben dezelfde werkzaamheden behouden en daar is natuurlijk wel een stuk management bijgekomen. Het was de eerste twee jaar wel lastig en dat kwam mede door de recessie maar ge-

lukkig hebben we nu lucht en ziet de toekomst er bijzonder goed uit.”

WAAR KAN JE WOEST OM WORDEN?

WAT WETEN WE NIET VAN ZEGER VAN DER PLAS EN IS LEUK OM TE VERTELLEN?

“Oneerlijkheid! Ik kan er echt niet tegen wanneer mensen liegen of wanneer klanten onredelijk zijn en je in een bepaalde hoek willen drukken.”

“Ik kom uit Katwijk en daar heeft iedereen een bijnaam, mijn achternaam komt daar wel 4.000 keer voor dus die bijnamen zijn er ter verduidelijking. Onze bijnaam is Kino, deze naam is ontstaan toen mijn over- overgrootvader op de boulevard werd aangesproken door Duitse toeristen die aan hem vroegen waar ‘das Kino’ (de bioskoop red.) was. Hij verstond geen woord Duits en dat probeerde hij met handen en voeten aan die toeristen duidelijk te maken, zo is dus onze bijnaam Kino ontstaan.”

• • • • • •

PRIVÉLESSEN GROEPSLESSEN THEMATRAININGEN CLUBS OP MAAT GROTE COLLECTIE DAMES EN HEREN KLEDING SCHOENEN, GOLFTASSEN, BALLEN, ACCESSOIRES EN KADO-ARTIKELEN

WWW. SWINGLINE.NL | VEERPOLDER 20 | 2361 KV WARMOND | 071-3011132

LEIDEN INTO BUSINESS

COLOFON

IN DE VOLGENDE EDITIE (ZOMER 2015)

THEMA

LEIDEN INTO BUSINESS VERSPREIDINGSGEBIED

UITGEVERIJ

Leiden INTO business

ADRES

Zuiderkeerkring 389 2408 HT Alphen aan den Rijn

TELEFOON

06-51577886

E-MAIL

oscar@intobusiness.nu

INTERNETADRES

www.leidenintobusiness.nu

INTO BUSINESS TITELS ALPHEN

Alphen aan den Rijn (Alphen, Boskoop,

INTO BUSINESS

Rijnwoude), Bodegraven en Woubrugge

BOLLENSTREEK

Noordwijk, Noordwijkerhout, De Zilk,

INTO BUSINESS

Voorhout, Sassenheim, Warmond, Lisse,

UITGEVER

Oscar Middeldorp (06-51577886)

HOOFDREDACTIE

Dennis Captein

Lisserbroek, Hillegom, Vogelenzang,

REDACTIE

Dennis Captein, Martin Hoekstra,

Bennebroek, Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg

Manon Vonk en Marleen Hogendoorn FOTOGRAFIE

John Brussel, Mike van Bemmelen

DE VENEN

De Ronde Venen, Nieuwkoop met alle

en Manon Vonk

INTO BUSINESS

bijbehorende dorpskernen

VORMGEVING

Sevenwords, Erik Straver

VERKOOP

Oscar Middeldorp (06-51577886)

GOUDA

Gouda, Waddinxveen, Moordrecht, Reeuwijk,

DRUK

Ten Brink, Meppel

INTO BUSINESS

Vlist, Gouderak, Bergambacht en Schoonhoven

VERSPREIDING

Mail Management International

ADRESWIJZIGINGEN

Adreswijzigingen kunnen doorgegeven

HAARLEMMERMEER

Hoofddorp, Nieuw-Vennep, Schiphol en

worden via oscar@intobusiness.nu

INTO BUSINESS

omliggende kernen

ZOETERMEER

Zoetermeer, Benthuizen, Bleiswijk,

INTO BUSINESS

Bergschenhoek, Berkel en Rodenrijs,

COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, film of op welke andere wijze dan

Pijnacker-Nootdorp, Forepark (Den Haag)

ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie. INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

LEES AL ONZE NIEUWSTE UITGAVEN NU OOK ONLINE VIA WWW.LEIDENINTOBUSINESS.NU OF VIA DE INTO BUSINESS APP WILT U OOK GRATIS HET MAGAZINE ONTVANGEN? NEEM DAN CONTACT MET ONS OP VIA OSCAR@INTOBUSINESS.NU OF BEL 06 - 51 57 78 86 94

LEIDEN INTO BUSINESS

De C-Klasse 350 e PLUG-IN HYBRID. 7% bijtelling

205 kW (279 pk)

Vermogen inleveren doet niemand graag. Het is echter wel de prijs die u betaalt als u kiest voor een zakenauto met 7% bijtelling. Tenzij het een Mercedes-Benz C-Klasse 350 e PLUG-IN HYBRID Limousine of Estate is. Die staan voor u klaar bij Mercedes-Benz Dealer Bedrijven met een vermogen van 205 kW, de royale uitrusting van onze Lease Editions ĂŠn slechts 7% bijtelling. Ontdek het op www.mbdb.nl. Gecombineerd verbruik: 2,1 l/100 km, 47,6 km/l, CO2-uitstoot: 48 - 49 g/km.

Mercedes-Benz Alphen a/d Rijn De Schans 25 2405 XX Alphen a/d Rijn tel. 0172 - 47 51 55.

Mercedes-Benz Den Haag Donau 42 2491 BA Den Haag tel. 070 - 340 03 00.

Mercedes-Benz Leiden Vondellaan 45 2332 AA Leiden tel. 071 - 576 93 03.

Mercedes-Benz Naaldwijk Klompenmakerstraat 50 2672 GA Naaldwijk tel. 0174 - 52 67 70.

www.mbdb.nl, info@mbdb.nl

EEN STATE-OF-THE-ART CONFERENTIERUIMTE NODIG? Huur deze bij OCLC aan de Schipholweg De ruimte is uitgerust met alle mogelijke apparatuur die u zich maar kunt wensen en de zaal kan op diverse manieren worden ingericht. De ruimte biedt plaats aan groepen van 20 tot 130 personen. In de omgeving van het kantoor van OCLC aan de Schipholweg bevinden zich talrijke andere bedrijven die geen eigen conferentieruimte in huis hebben, voor deze bedrijven is OCLC een ideale uitvalbasis. Scherpe tarieven OCLCâ&#x20AC;&#x2122;s hoofdactiviteit is diensten ontwikkelen voor de bibliotheeksector. We kunnen deze ruimte dan ook tegen scherpe tarieven aanbieden. Catering De gasten kunnen desgewenst gebruikmaken van het restaurant van OCLC, dat plaats biedt aan 100 personen. Externe catering kan natuurlijk ook worden geregeld. Bereikbaarheid OCLC bevindt zich op een geringe afstand (300 meter) van station Leiden Centraal, zodat bezoekers met de trein kunnen komen. Daarnaast beschikt OCLC over een eigen parkeerterrein. Voor meer informatie kunnen belangstellenden terecht bij Ilona Lelieveld. Zij zal namens OCLC optreden als gastvrouw en zich inzetten om aan de wensen van huurders tegemoet te komen.

Schipholweg 99, 2316 XA Leiden | 071 - 524 65 00 ilona.lelieveld@oclc.org | www.oclc.org

Ilona Lelieveld