INTO business Leiden Winter 2022 by INTO business

'Wij maken Leiden mooier' Oudendal Groep

Leiden

Vastgoed is bruggen bouwen | Winter 2022

START VERKOOP IN ZOETERWOUDE

VANAF CIRCA. € 265.000,- VON EXCL. BTW

OPSLAG, WERKPLEK OF INVESTERING Joenit.nl, het nieuwste concept van Jobo de Bouwers, bestaat uit bedrijfsunits. Een interessante optie voor particulieren, ondernemers en beleggers.

25 Bedrijfsunits van 120 m2 tot 145 m2. Daarnaast 3 speciale hoekunits met een oppervlak van 174 m2 tot 271 m2.

Op de absolute zichtlocatie op de hoek van de Industrieweg en de Produktieweg op bedrijventerrein ‘De Grote Polder’ te Zoeterwoude zijn wij voornemens om een nieuw complex te realiseren met 25 bedrijfsunits. De locatie is via de A4 en de N11 uitstekend bereikbaar, tevens met het openbaar vervoer. Er is royale parkeergelegenheid voor de deur. De hoogwaardige en duurzame nieuwbouwontwikkeling wordt uitgevoerd met een opvallende signatuur. De bedrijfsunits zijn voorzien van aluminium kozijnen en de geraffineerde belijning aan de gevel zorgt voor extra dynamiek in het gevelbeeld. De bedrijfsunits zijn uitermate geschikt voor ondernemers die de locatie willen gebruiken als bedrijfsruimte, particulieren die meer opslagruimte wensen voor bijvoorbeeld een caravan of boot of voor beleggers in onroerend goed.

Ontwikkeling & Realisatie: Jobo de Bouwers www.jobodebouwers.nl

Of neem contact op met de makelaar: Basis Bedrijfshuisvesting Leiden 071 – 523 32 77 | leiden@basis.nl

EEN GREEP UIT ONS AANBOD

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR LEIDEN

TE HUUR RIJNSBURG

Schuttersveld 9

TE HUUR LEIDERDORP

Waterkers 1

Rietschans 72

Ca. 800 m² kantoorruimte

Ca. 170 m² kantoor-/praktijkruimte

Ca. 360 m² kantoor-/showroomruimte

hoogwaardige en moderne kantoorruimte kantoorgebouw “Leiden Centraal Kantoren” inpandige parkeergarage glasvezel, automatische kentekenregistratie en camerabewaking aanwezig energielabel A per 1 maart 2023 beschikbaar

gelegen op begane grond complex Westerhage in Rijnsburg bouwjaar omstreeks 2009 vrij parkeren op openbaar terrein aanvaarding in overleg beschikt o.a. over afgewerkte vloer en databekabeling

Huurprijs: € 2.050,-- per maand

bedrijventerrein “De Baanderij” nabij o.a. Toolstation, Gamma & Boels gelegen op de verdieping parkeerterrein op eigen terrein te huur zichtlocatie bouwjaar: omstreeks 1988

Huurprijs: € 70,-- per m² per jaar

Huurprijs: € 175,-- per m² per jaar

TE HUUR LEIDEN Haarlemmerstraat 186

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Burggravenlaan 179

TE HUUR LEIDEN Hogewoerd 115

Ca. 75 m² winkelruimte

Ca. 100 m² praktijkruimte

Ca. 155 m² winkelruimte

A1 locatie in dé winkelstraat van Leiden frontbreedte ca. 5 m. beschikt over pantry, toilet en warmluchtgordijn per direct beschikbaar nabij Bershka, Douglas en HEMA huurperiode bespreekbaar

Huurprijs: € 25.000,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN

gelegen op zichtlocatie in Professorenwijk goede bereikbaarheid transformatiemogelijkheden courante maatvoering in huidige staat beschikbaar per 1 september 2023

Huurprijs: € 2.150,-- per maand Koopsom: € 395.000,-- k.k.

TE HUUR LEIDEN

Nieuwe Rijn 60

gelegen in het hart van het centrum monumentale pui ca. 12 m. frontbreedte beschikt over pantry, toilet en houtenvloer kortere huurperiode bespreekbaar per direct beschikbaar

Huurprijs: € 1.950,-- per maand

TE KOOP ZOETERWOUDE

Flevoweg 31

Industrieweg 12 Joenit

Ca. 115 m² winkelruimte

V.a. 1.210 m² tot ca. 3.050 m² bedrijfsruimte

Vanaf 120 m² bedrijfsruimte

monumentaal object zeer hoogwaardige en luxueuze oplevering beschikt over een hardstenen vloer nabij Loetje, Sundays en Bagels & Beans mogelijkheid tot bij huren ca. 50 m2 praktijkruimte op verdieping goede bereikbaarheid Huurprijs: € 31.500,-- per jaar

representatief, modern, hoogwaardig en multifunctioneel 3 el. bedienbare overheaddeuren vrije hoogte ca. 8 m. 3 bovenloopkranen (6.3 ton) beschikt over 10 eigen parkeerplaatsen in delen vanaf 1.210 m²

Huurprijs: Vanaf € 90.000,-- per jaar

gelegen op ‘De Grote Polder’ nieuwbouwproject ‘Joenit’ 25 bedrijfsunits mogelijkheid te koppelen ca. 120 m² en 145 m² zichtlocatie op hoek Industrieweg / Productieweg

Koopsom: Vanaf € 265.000,-- v.o.n.

EEN GREEP UIT ONZE TRANSACTIES

Basis Bedrijfshuisvesting wenst u fijne feestdagen toe TE KOOP KATWIJK

TE KOOP RIJNSBURG Laan van Verhof 63

Zeeweg 117

TE HUUR LEIDEN Haarlemmerstraat 198- 200

PA RT VE IC RK UL O Ca. 990 m² kantoorruimte IE CH R T representatieve kantoor-E/ praktijkruimte BE AA brede bestemmingsmogelijkheden gelegen op zichtlocatie L E N: gemeentelijk monument GG beschikt over 20 eigen parkeerplaatsen E op loopafstand van kernwinkelgebied R

diverse koelruimten aanwezig

airconditioning en c.v. aanwezig korte huurperiode bespreekbaar

Verkoop via inschrijving

Koopsom: 9.800.00,-- k.k.

Huurprijs: € 58.750,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN

Haarlemmerstraat 97

RH SW UU EA RD A1 locatie frontbreedte: ca. 7 m TE A A nabij Zara, Kruidvat, C&A enA MangoN

O NV E E RKO FL C met kantoor Ca. 10.455 m² bedrijfsruimte OR H A TA gelegen op het Florapark GR AN thans in gebruik als bloemenexportbedrijf 28 loading docks OU : vrije overspanning 15 meter P kantoorruimte met glasvezelaansluiting

Ca. 100 m² winkelruimte

Rooseveltstraat 48

V SI ER EM H Ca. 1.250 m² bedrijfsENUenU385 m² kantoorruimte S RD bedrijvencomplex ‘Hallstreet’ EN 2022 A aanvaarding per 1 december ER AN bereikbaar via doorgaand vaarwater afsluitbaar hek GY : bedrijventerrein ‘Roosevelt’

courante maatvoering binnenstedelijke faciliteiten op loopafstand aanvaarding in overleg

vrije hoogte ca. 9 m.

Huurprijs: € 49.500,-- per jaar

Huurprijs: € 125.000,-- per jaar

TE HUUR LEIDERDORP Achthovenerweg 17/k en 17/l

VE KERHU UK U Ca. 315 m² bedrijfs-/kantoorruimte RD EN‘De bedrijfsverzamelgebouw Jaegstede’ A S moderne uitstraling A L E A N: 5 eigen parkeerplaatsen bouwjaar omstreeks 2005 per direct beschikbaar ca. 105 m² kantoorruimte op de verdieping Huurprijs: € 34.500,-- per jaar

TE HUUR ROELOFARENDSVEEN Conservenweg 151

VE LA RH SS UU Ca. 933 m² bedrijfsruimte O R gelegen op bedrijventerrein E D“De Lasso” courante maatvoering VE A A eigen parkeervoorzieningenN T S N: gelegen langs Rijksweg A4

bouwjaar 1987 beschikt over el. bedienbare overheaddeuren Huurprijs: € 67.500,-- per jaar

V DE ERH HU UU Ca. 235 m² winkelruimte ID RD KL A welstandsklasse: A1 front ca. 12 meter IN AN nabij Pull and Bear, Bershka en Amac IE : K per direct beschikbaar

TE HUUR NOORDWIJK ’s-Gravendijckseweg 55

AT V TE ER NT H Ca. 956 m² bedrijfs-U en U kantoorruimte UR I T zeer representatief en multifunctioneel VA D ruim voldoende parkeerplaatsenA AR opAeigen terrein gelegen op bedrijventerrein ’’s-Gravendijck’ T Z N: bouwjaar: omstreeks 2001 OR goede bereikbaarheid beschikt over el. bedienbare overheaddeur G Huurprijs: € 75.000,-- per jaar

TE KOOP LEIDEN Flevoweg 9-11

PA RT VE IC RK UL O/ kantoorruimte Ca. 2.654 m² bedrijfsIE CH representatief kantoorRverzamelgebouw E TA bouwjaar 2005 BE A flexibele huurtermijnen L E N: per direct beschikbaar GG energielabel A ER

Inhoud Coverstory 8

Oudendal Groep

Columns 15

Floris van Galen

Ramses Braakman

Thijs Hemmes

Jan Versteegh

Fons Hartman en Jan van Maanen

Het Gesprek 20

Edward van Lent in gesprek met Sander Zwaan

Reportages 12

Themaverhaal: Vastgoed is bruggen bouwen

Ondernemersvereniging Bio Science Park

Wittebrug Leiden

Connect Invest

Grant Thornton

Ondernemen in 071

Sligro Leiden

Gemeente Leiden – Knooppunt Leiden Centraal

Centrummanagement Leiden

PKF Wallast

Ondernemend Leiden

Interpulse – S.V. Syntax

SPARK

Gemeente Leiden – Ruimte voor werken in de stad

Golfbaan Bentwoud

Gemeente Leiden Circulair

Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

Leiden Bio Science Park

Sander Zwaan en Edward van Lent

Frederik Zevenbergen en Ashley North

En verder 47

Feiten en Cijfers

INTO businessclub Leiden

Colofon

Editorial Koester het positieve geluid

Nilles Raken en Gijs Holla

Kirsten de Goede en Anko van Ek

Paul Herijgers en Norbert Engels

“Zo kan het niet veel langer doorgaan”, zegt menig ondernemer tegen mij. Want er is zoveel geld bijgedrukt en in omloop gebracht, dat wreekt zich nu. De coronarekening krijgen we gepresenteerd en die is schrikbarend. De inﬂatie giert de pan uit. Energienota’s zijn abnormaal. Oké, de huizenprijzen zakken wat, maar het prijsniveau is nog steeds van ongekende orde. Ik begrijp het. Ik zie en merk het ook. Maar toch moeten we elkaar geen crisis aanpraten. Het sentiment - doemdenken is namelijk de grootste oorzaak van een economie die in een vrije val belandt. Kijk de geschiedenis er maar op na. Wat overigens logisch is, want op elke actie volgt nu eenmaal een reactie. Maar toch, in Q3 van dit jaar daalde onze economie met 0,2 procent. ‘Maar’ 0,2 procent. Toch las ik die dag krantenkoppen die er niet om logen. “Het economische tij keert”, aldus Trouw. “Recessie dreigt”, aldus het AD. “Nederland is waarschijnlijk al recessie ingegaan”, aldus De Volkskrant. Dat is wat ik bedoel met ‘elkaar een crisis aanpraten’. Ondertussen is de handel in veel sectoren nog steeds allesbehalve beroerd. Neem de vastgoedwereld. De aannemerij heeft, gemiddeld genomen, overvolle agenda’s. Het werk blijft maar binnenkomen en daar verandert de stikstofuitspraak op korte termijn niet veel aan. In deze uitgave zoomen we in op die wereld, die langzaam wat minder traditioneel begint te worden. Er zijn zorgen, maar koester ook wat we hebben en laat waar mogelijk dat positieve geluid horen. Eén zwaluw maakt nog geen zomer, maar een hele zwerm kan daarentegen wel verandering teweeg brengen.

Carla Prins-Laban en Koen van Veenendaal

Fijne dagen allemaal! Oscar Middeldorp Ondernemersplatform INTO business Leiden

Oudendal maakt Leiden mooier

Coverstory

'Liefde voor gebouwen en monumenten' Van het opknappen en sleutelen aan oldtimers naar beleggen in historische panden om ze op te knappen was voor Oudendal niet zo’n grote stap. “De aankoop van het ene pandje aan de Nieuwstraat leidde al snel tot het volgende in het oude havengebied. En dat smaakte naar meer. Vastgoed brengt bovendien meer op dan een auto.” Het vastgoed van de Oudendal Groep is volledig in eigen beheer. Met een team van veertig enthousiaste vakmensen verzorgt de groep zowel het commerciële, het ﬁnanciële als het technische beheer. Inmiddels is de portefeuille gevuld met meer dan honderd vastgoedobjecten, kleine en grotere en van (rijks)monumenten tot zelfs nieuwbouw. Een exact getal noemen, doet de gedreven vastgoedman liever niet. De panden in portefeuille bevinden zich voornamelijk in en rondom de binnenstad van Leiden en faciliteren in wonen, werken en winkelen. De appartementen zijn vooral bij expats en buitenlandse studenten zeer in trek.

Liefde voor gebouwen en monumenten

Fons Hartman en Jan van Maanen hij het Hof van Zurloh

“Je zou het misschien niet verwachten, maar het begon ooit met de restauratie van klassieke automobielen in 1977”, lacht Johan Oudendal, oprichter van de Oudendal Groep. Ruim 40 jaar later staat er een gedegen organisatie die zich met veel creativiteit, kennis en kunde inspant om vooral monumentaal vastgoed aan te kopen, te renoveren en te restaureren om het vervolgens te verhuren of te verkopen. “De Leidse binnenstad heeft daarbij absoluut ons hart vanwege de grote hoeveelheid monumenten. Dat is en blijft voor ons de kern: Leiden mooier maken.”

“Het gebied Pancras-West tussen de Oude Rijn, de Nieuwe Rijn en de Hooigracht (plus de Pieterswijk) vinden we het meest interessante stuk van Leiden. Het zijn gave locaties middenin het centrum, het is er levendig, de panden zijn vaak monumentaal en mooi en bovendien is het de plek waar onze roots liggen. Het geld dat verdiend wordt met de commercie wordt voor een groot deel gebruikt voor het onderhoud van panden die we in beheer hebben en voor de aankoop van nieuw vastgoed”, vertelt Fons Hartman, voor Oudendal Groep verantwoordelijk voor commercie. Met een blik op het verleden probeert Oudendal steeds een hedendaagse invulling te geven aan vastgoed. Johan: “Leiden is een monumentale stad waar de structuur van straten en grachten nog bijna dezelfde is als in de Middeleeuwen. Bijbouwen in

Coverstory

het centrum kan bijna niet, dus panden zijn schaars. Daarom loont het om te investeren in kwalitatieve kelders, want omhoog bouwen mag niet. Na aankoop brengen we monumentale panden grotendeels terug in de oude staat, maar mét het comfort van deze tijd. Want die kwaliteit is enorm belangrijk voor de gebruiker. En onderhoud is behoud. We bouwen altijd met het oog op de toekomst, kijken over ons eigen leven heen. Een voorbeeld: monumentale panden zijn vrijgesteld van energielabels, maar voor een huurder is duurzaamheid belangrijk, zowel vanuit de wil bij te dragen aan een beter milieu als vanwege de energiekosten.“ Om monumentale panden terug te brengen in de oude staat, is het nodig om in de archieven te duiken. De voorgevels moeten altijd hetzelfde blijven, in vaktermen: die mogen niet verheeld worden. Maar daarachter zijn aanpassingen met kleine doorgangen om panden met elkaar te verbinden, wel mogelijk. De aankoop van naastgelegen panden is altijd lucratief omdat het de mogelijkheden vergroot.

Vertrouwen op gevoel Johan Oudendal en zijn collega’s kennen de Leidse binnenstad goed. Het besluit om wel of niet in een bepaald object te investeren, neemt Johan meestal op grond van zijn intuïtie. “Ik vertrouw op mijn onderbuikgevoel. Dat is iets wat mij in de loop der jaren steeds beter afgaat. De aankoop van een monumentaal pand gebeurt vaak na een signaal van een makelaar die onze interesse kent. De locatie is voor ons doorslaggevend. Daarna volgen

uiteraard de nodige onderzoeken. Bijvoorbeeld naar het aantal vierkante meters. Vaak hebben we al bij voorbaat een geïnteresseerde (woning) huurder in de wachtrij. Is een pand klein, dan bekijken we of een naastgelegen pand aangekocht kan worden. Voor de professionele technische uitvoering zorgen onze vakmensen: een garantie voor kwaliteit." “In deze onrustige tijd denken we iets langer na voordat we besluiten om in een pand te investeren. Dat heeft te maken met alle overheidsbemoeienis, extra regels en administratieve rompslomp, waaraan we moeten voldoen. Heel jammer, want wij zijn ‘echte stenenmannen’. En er ligt een enorme woningbouwopgave.”

Hof van Zurloh Momenteel wordt hard gebouwd aan het project Hof van Zurloh aan de Leidse Breestraat. Dit zal het 36e hofje van Leiden worden. Projectleider en bouwkundige Jan van Maanen: “In 2012 kochten we 17 kleine pandjes, die in de loop der jaren aan elkaar ‘gegroeid’ waren en in zeer slechte staat verkeerden. De gemeente noemde het een rotte kies die nodig getrokken moest worden. In samenspraak hebben we daarvoor een plan ontwikkeld.” Hof van Zurloh is in vele opzichten een bijzonder complex project, waaraan een collegavastgoedinvesteerder waarschijnlijk niet snel zou beginnen. Fons Hartman is overtuigd van de potentie ervan. “Zoals altijd creëren wij ook hier met dezelfde kwaliteit en creativiteit op een unieke

locatie”, laat hij stellig weten. Jan vertelt over de bijzonderheden: “’Het is een binnenstedelijk project, er zijn meerdere monumentale panden betrokken, er was bodemsanering nodig, archeologisch onderzoek en er zijn damwanden aangebracht. Ook de naastgelegen panden zijn monumentaal. De logistiek van aan- en afvoer van materialen op die plek in het centrum is een uitdaging. Net als het opbouwen van de benodigde kraan. Drie dagen lang waren de wegen eromheen afgesloten. Er zijn 120 bouwpalen geboord. Een aantal wanden van naastgelegen panden moest gesplitst worden. Alle gevels zijn behouden en gestut. In de bouwput erachter is onlangs de ondergrondse kelder gebouwd.” Die gaat dienst doen als openbare ﬁetsenkelder voor de gemeente. Daarboven komen een supermarkt en 25 luxe appartementen met een entree via een portiek aan de Mosterdsteeg. Ook worden nieuwe appartementen gerealiseerd in aangrenzende panden aan de Botermarkt, waardoor het totaal uitkomt op 34 appartementen. Volgens planning moet het Hof van Zurloh eind 2023 gereed zijn.

Mijlpalen In de afgelopen veertig jaar is er uiteraard veel veranderd. Toch is er ook veel hetzelfde gebleven. “Tijdens de crisisjaren 2008-2010 was iedereen – van banken, de overheid, taxateurs en anderen bang dat het nooit meer hetzelfde zou worden. Eigenwijs als wij zijn, waren wij ervan overtuigd dat het nog veel gekker zou worden. In 2015 stegen de huizenprijzen inderdaad en nu is de markt zelfs

medici. Naar zijn mening een mooie combinatie van emotionele en intellectuele intelligentie. “Ik ben in mijn carrière veel gestruikeld en dat is heel leerzaam, maar nooit gevallen. Je afspraken nakomen, zorgt voor vertrouwen. Bij Oudendal Groep houden wij ons aan ons woord, altijd.” Uitdagingen zullen blijven: vergunningstrajecten, de contacten met gemeente, Erfgoed Leiden, de Welstands- en Monumentencommissie, wijzigingen in weten regelgeving. “Voor ieder project is het nodig bruggen te bouwen, tactisch en ﬂexibel te zijn. Alles heeft z’n tijd nodig om het goed te organiseren, van begin tot eind. Die tijd moet je wel kunnen nemen.”

'Hof van Zurloh was een rotte kies, maar wordt als een prachtig nieuw gebit'

verdubbeld. Het gaat erom een langetermijnvisie te hebben, de marktontwikkelingen goed te monitoren en bedrijfsrisico’s te spreiden. Voor ons komt dat in de praktijk van alle dag neer op professioneel werken met creativiteit, onderbuikgevoel en een beetje lef. Vraag je mij naar een mijlpaal, dan noem ik spontaan het feit dat we nog bestaan. Tegelijkertijd weet ik zeker dat we er over 20 jaar nog zijn”, vertelt Johan. Hij groeide op in een familie van ondernemers en TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

OUDENDAL GROEP Haagweg 13A | 2321 AC Leiden 071 - 207 3230 info@oudendalgroep.nl www.oudendalgroep.nl

This is your wake-up call!

Legt de gerechtelijke stikstofuitspraak een bom onder Nederland als bouwen milieuland? Ja, want het beoogde huizenquotum van minister De Jonge en de investeringen ten behoeve van ons klimaat komen daardoor in het geding. En nee, want er zijn alternatieven en maatregelen voorhanden die de boel vlot kunnen trekken. Want wij zijn Nederlanders, pionieren zit in ons bloed. Wij hebben voor alles een oplossing. Toch?

Het vonnis draait om de gewraakte bouwvrijstelling, die de regering in juli 2021 invoerde. Die kwam erop neer dat de uitstoot van stikstof gedurende het bouwproces niet ter zake deed. De redenering van Rutte en co was dat die tijdelijk en minimaal is en daarom buiten beschouwing kon blijven. Bij het beoordelen van een vergunningaanvraag werd dus alleen de uitstoot na de bouw beoordeeld. De vrijstelling werd in juridische kringen betwist, omdat deze tegen Europese wetgeving zou indruisen. “Nee hoor”, zei onze minister, “we hebben een geitenpaadje gevonden: een maas in de wet, dus zijn we legitiem bezig.” De rechter bepaalde anders en veegde de bouwvrijstelling onlangs van tafel.

belangrijkste bouwbestuurder van het land, op BNR bijkans in tranen uitbarsten. “Een dramatische uitspraak”, zei hij, en hoorde ik nu een snik in zijn stem? Het onrecht dat zijn leden was aangedaan, was immens. “En hoe moest het nu verder met onze kinderen? Die kunnen de komende jaren geen betaalbare woning krijgen.” Ook hoorde ik onze bouwministers ach en wee roepen. Hoe krijgen we het nu voor elkaar om 900.000 woningen te bouwen voor het einde van dit decennium? Misschien wordt het tijd om uit een ander vaatje te tappen. En ja, ik weet, dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar als het gebaande pad niet tot het beoogde resultaat leidt, moet je een ander pad bewandelen, zo zei mijn vader altijd.

Wake-up call

Wat moet er gebeuren om te zorgen dat woningen klimaatdoelstellingen ondanks het vonnis gehaald worden?

In mijn optiek is de uitspraak van de rechter vooral een wake-up call, want: • metaforische geitenpaadjes bestaan niet; • onze regering moet zich aan de (Europese) wetgeving houden; • innovatief-duurzaam bouwen moet meer dan ooit tevoren centraal staan; • onze ambtenarij moet zich versterken met stikstofexperts en tegelijkertijd een schop onder zijn kont krijgen, want de stroperigheid bij het beoordelen van vergunningen is ongekend. Ondertussen moeten we stoppen met roepen dat de wereld nu in elkaar stort. Zet de schouders eronder! Ik hoorde Maxime Verhagen, de

Vastgoed is bruggen bouwen

Ligt er een bom onder Nederland?

1. Investeer in experts Om te beginnen moet het kabinet voldoende experts aanstellen die bouwvergunningen op stikstofuitstoot kunnen beoordelen. Door verkeerde zuinigheid (en eerlijk is eerlijk, ook schaarste) is dat aantal te gering. Vervolgens moet de verantwoordelijke minister, Christianne van der Wal, harde deadlines meegeven die scherp doch haalbaar zijn. De tijd van zoete koekjes bakken, is voorbij. De ambtenarij moet van zijn slechte imago af en er is maar één manier om dat voor elkaar te krijgen: aan de slag!

Is de stikstofuitspraak desastreus? Dennis Captein, oprichter van INTO business, schrijft elk kwartaal het themaverhaal. Dit keer is het thema ‘Vastgoed = bruggen bouwen’. Maar welke brug valt er te slaan als we de komende jaren nog maar beperkt mogen bouwen? Is de stikstofuitspraak desastreus of zijn er andere wegen die leiden naar Rome?

TEKST Dennis Captein | FOTO'S Julia Captein

Vastgoed is bruggen bouwen

2. Jaag op piekbelasters De jacht op de piekbelasters moet nu echt worden ingezet. Het kabinet mag daarbij geen uitzondering maken voor grote namen. Het is toch van de gekke dat monsterlijke vervuilers als Tata Steel en Schiphol als heilige huisjes worden behandeld? Economische belangen en werkgelegenheid zijn belangrijk, maar als ik piekbelasters hoor zeggen dat zij intern pas maatregelen zullen nemen als de overheid hen daartoe dwingt, dan breekt mijn klomp. Van zulke voorbeeldondernemers mag je verwachten dat zij investeren in ons klimaat én in de volgende generatie. Dus wie straks onteigend wordt, mag dat zichzelf ook aanrekenen. Dat geldt ook voor boeren en buitenlui.

3. Pas de Europese wet aan De Europese wetgever moet andere afwegingen maken. Immers, het is moeilijk te verkroppen dat een klein beetje extra tijdelijke stikstofuitstoot gedurende de bouw van groene energieprojecten het nu aﬂegt tegen fors minder uitstoot op de lange termijn. Denk hierbij aan het bouwen van windmolens op zee, warmtenetten die zorgen dat je minder gas en kolen hoeft te verbranden en aan laadinfrastructuur voor elektrische auto's. Bedenk dat de totale Nederlandse bouwbranche slechts voor een schamel procentje verantwoordelijk is voor de uitstoot van de stikstof die in onze lucht hangt. Waar hebben we het eigenlijk over?

4. Geef je kinderen onderdak Dit is een heikel punt én de reden waarom de PVV nog altijd zo goed scoort. Maar op één punt heeft Wilders gelijk: we negeren onze eigen kinderen. Eerlijk is eerlijk, alle goede bedoelingen en intenties ten spijt gaan wij die 900.000 nieuwbouwwoningen niet realiseren. Dat is niet zo erg zolang je alles uit de kast haalt en zolang je het leed met andere maatregelen compenseert. Hoe? Vang asielzoekers op, geef hen een warm bed, te eten en te drinken. Zorg dat ze zich nuttig maken voor onze maatschappij; er is zoveel werk. Geloof mij, dat wil het gros van die mensen ook. Wie niet wil, heeft geen recht van spreken. Maar als

je honderdduizenden woningen aan vluchtelingen geeft, niet tijdelijk maar permanent, doe je je eigen vlees en bloed tekort. Je gaat mij toch niet vertellen dat onze kinderen tot in lengte van dagen bij papa en mama moeten blijven wonen? Ik vind mijn kinderen allemaal even lief, maar eenmaal volwassen moeten ze op eigen benen staan. Dat is goed voor hen en goed voor mij. Wat ik maar wil zeggen is, wees goed voor iedereen, maar als het land van herkomst op een dag weer veilig is, dan ga je weer terug. Niet met lege handen, maar met een rugzak vol opgedane kennis en ervaringen. Tegelijkertijd maak je dan ruimte voor anderen.

5. Nog duurzamer bouwen Punt 4 was een zijweggetje. Terug naar de hoofdweg. De rechter deed met zijn vonnis (indirect) een beroep op onze nog altijd traditionele bouwsector. Alhoewel wij qua inventiviteit en innovaties uitblinken, zeker ten opzichte van andere landen, moeten wij onszelf de vraag stellen hoe wij het bouwproces kunnen verkorten en die ene procent met nieuwe uitvindingen kunnen wegwerken. Er is nog veel ruimte te winnen. Prefab, smeerolie in de keten, bedenk het maar. Jongens, wij zijn Nederlanders. Wij vinden overal een oplossing voor.

Politieke kronkel Ja, mijn beste bouwer, ik weet nu wat je reactie is. Het is raar en typisch zo’n politieke kronkel om van deze mug een olifant te maken. Ook ik vind het onvolwassen om je te laten meeslepen en je angst te laten inboezemen door het woord stikstof, juist omdat jij slechts verantwoordelijk bent voor slechts een minimale hoeveelheid. Maar ja, Frans Timmermans wil het nu eenmaal en hij zorgt ervoor dat de stikstofwet volledig dichtgetimmerd is, waardoor het juridisch gezien juist is om zoveel slakken zout op het naleven van het stikstofbeleid te leggen. Terwijl het in werkelijkheid nog maar de vraag is hoe schadelijk stikstof is. Want de D66- en GroenLinks-geleerden kunnen dat wel roepen, er zijn nog zoveel geleerden, misschien zelfs nog wel grotere geleerden, die het tegendeel beweren. Maar dat is een andere discussie.

Ik laat het thema van de winteruitgave even door mijn hoofd rollen; Vastgoed is bruggen bouwen. Het eerste wat bij mij opkomt is: bruggen bouwen doen ze bij Haasnoot Bruggen. Ik mocht daar laatst even binnen kijken met mijn Rotaryclub. Ondernemers met visie. Al lang voordat de energieprijzen stegen, waren zij aan de slag met zonnepanelen en een energieopslagsysteem. Dat betaalt zich nu uit. Het volgende wat bij opkomt is: water. Nu het stikstof wat lijkt neer te dalen, wordt water het thema voor de komende jaren. In een Kamerbrief van 25 november heeft de minister van I&W laten weten dat water en bodem sturend moeten worden in de ruimtelijke ordening. Dat Nederland beschermd moet worden tegen de zee en de grote rivieren weten we al langer. Nieuw is dat ook rekening moet worden gehouden met droogte als gevolg van de klimaatverandering en drinkwater schaars dreigt te worden. Daar zal uitdrukkelijk aandacht aan besteed moeten worden bij het bouwen van de 900.000 woningen, die we in de komende acht jaar willen bouwen. Zo worden enerzijds vraagtekens geplaatst bij het bouwen van het Vijfde Dorp in de Zuidplaspolder, zes meter onder NAP en moet op andere plekken het grondwaterpeil omhoog om verdroging tegen te gaan. De verantwoordelijkheid voor water bij gebiedsontwikkeling is uitermate complex geregeld. Verschillende ministeries, de provincies, gemeenten en niet onbelangrijk de waterschappen zijn allemaal betrokken bij de beslissingen die genomen moeten worden als het gaat om de waterkwantiteit en kwaliteit. Samenwerking tussen deze overheden en de betrokken ontwikkelaars is hierbij essentieel, maar helaas niet altijd vanzelfsprekend. Hugo de Jonge, de minister voor V&RO, heeft FOTO John Brussel

Column

FLORIS VAN GALEN

Bruggen bouwen is geschillen overbruggen

eerder dit jaar aangekondigd op dit punt meer regie te nemen. Dat is dan weer een bruggetje naar de voormalig Deltacommissaris Wim Kuijken, die op verzoek van de minister heeft geadviseerd over een al jaren slepend conﬂict tussen verschillende overheden over het wel of niet bouwen in de Gnephoekpolder bij Alphen aan den Rijn. De gemeent wil wel, de provincie wil niet. Het advies luidt: “Doe het nou maar. De woningnood moet opgelost worden.” Echt regie nemen is dat nog niet, maar hopelijk kunnen de bestaande geschillen nu overbrugd worden en is de Maximabrug dan niet voor niets is aangelegd. Floris van Galen is advocaat partner publiek vastgoedrecht bij TK 06 - 104 112 45 | vangalen@tk.nl | Linkedin: ﬂorisvangalen

Kelvinstraat Zoetermeer

31 luxe bedrijfsunits Gebouw C

Gebouw B

Gebouw A

Binnenkort in de verkoop! Royale bedrijfsunits met een luxe uitstraling

uim Gebouw A teb a

at tra

str ize n

iso

aa t

lië

sla ee

lva Ga

Maximarotonde Va n

str

aa t

ilip

Oo stw e

Fo k

rst ra

St or ks tra at

lvin

str

aa t

Ze gw a

art s

iso

nis

tra

N209

IJsbaan

A12

Dutch Innovation Factory

Pla

Po o

Wil le

at tra Wa tts

tra

Oo stw e

Au s

Interesse?

Een ontwikkeling van:

str

tra

tra iso ns Ed

Gebouw C

Van Tuyllpark

Je kunt je inschrijven via de website www.kelvinstraat.nl of meld je aan voor de mailing via kelvinstraat@vdk.nl om op de hoogte te blijven van het verkooptraject.

ew art s

iso ns

Ze gw a

Ste

De drie bedrijfsverzamelgebouwen liggen op een goede zichtlocatie en bestaan uit de ontwikkeling van 31 bedrijfsunits. Gebouw A – Speciale zichtlocatie van ca. 1.000 m² en units van 375 m² Gebouw B – Vanaf 215 m² met extra hoogte Gebouw C – Vanaf 80 ² tot 125 m² met enkele bijzondere zichtlocaties aan de Franklinstraatzijde. De units kunnen op verzoek volledig turnkey opgeleverd worden en beschikken over eigen parkeerplaatsen. Kelvinstraat ligt aan de doorgaande weg Oostweg en via rotonde Maximaplein richting Australiëweg en N470 op slechts enkele minuten afstand van de A12. Hierdoor zijn de bedrijfsverzamelgebouwen snel en gemakkelijk te bereiken, ook met het openbaar vervoer. De bushalte bevindt zich dichtbij aan de Oostweg. De haltes van de RandstadRail liggen op ongeveer vijftien minuten lopen.

Ze gw a

art

Gebouw B

Op een aantrekkelijke zichtlocatie, tussen de McDonalds en het Maximaplein en naast sporten evenementenlocatie Silverdome ontwikkelt Van der Kooy Vastgoed een bedrijventerrein met aantrekkelijke units aan de Kelvinstraat in Zoetermeer. De units hebben een luxe uitstraling, goede bereikbaarheid en vormen zo de ideale plek voor het vestigen van jouw bedrijf of onderneming.

aa t

tra

'Een aantrekkelijke werkplek voor het leven'

Leiden Bio Science Park verwacht duizenden extra banen Onderwijs en bedrijfsleven werken op het Leiden Bio Science Park steeds meer samen om studenten op te leiden tot de bio sciences professional van de toekomst en om medewerkers bij- en na te scholen. De krapte op de arbeidsmarkt vraagt om extra creativiteit en ﬂexibiliteit om te zorgen voor kwalitatief goed en voldoende personeel. Zeker met het oog op de verwachte groei met zo’n duizenden banen in bestaande en nieuwe bedrijven. En in de drie nieuwe fabrieken voor de productie van geneesmiddelen. Vooral de behoefte aan mbo’ers neemt sterk toe.

Reportage

Bas Reichert

“Voor zowel de scholen als voor bedrijven is een goed klimaat nodig om mensen geïnteresseerd te krijgen in een leuke job bij een van ‘onze’ bedrijven”, aldus Bas Reichert, voorzitter van de ondernemersvereniging Bio Science Park (OVBSP) en directeur van BaseClear. "De economische groei hier op het Science Park loopt voor op de groei elders in het land. We merken dat zowel de grotere bedrijven, zoals Janssen, als het mkb en de kleinere bedrijven de krapte op de arbeidsmarkt voelen. In de afgelopen twee jaar is die sterk toegenomen.” Manuella Wilts, senior director operations bij Janssen Biologics en bestuurslid van OVBSP, vult aan: “Los van de krapte op de arbeidsmarkt, zijn er op het Leiden Bio Science Park (LBSP) heel veel banen beschikbaar. Op alle niveaus van onze organisaties moeten we dus zorgen dat we de juiste mensen binnenkrijgen en behouden.”

Groeiende behoefte aan mbo’ers “Voor de nieuwe productiefaciliteiten zijn vooral mbo’ers nodig”, voegt Maria Plug, manager van Centrum Bioscience en Diagnostiek van de Hogeschool Leiden, toe. “Bij de kleinere bedrijven is de behoefte aan hbo- en wo-geschoolde medewerkers groter. Zodra die groeien, zie je een verschuiving naar meer vacatures voor mbo-functies. Dat betekent voor de onderwijsinstellingen een uitdaging om continu te

Sandra Migchielsen

zorgen voor voldoende mensen op de juiste plaats, bij voorkeur mét de juiste vaardigheden.” Niet alleen in de laboratoria, maar juist in de productie van geneesmiddelen groeit de behoefte aan mbo’ers. Helaas laat de praktijk zien dat het aantal mbo’ers afneemt. Sandra Migchielsen, programmamanager Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) Bio Sciences: “Van de 100 afgestudeerden aan het Middelbaar Laboratorium Onderwijs gaan er bovendien 50 door naar het hbo. We werken daarom hard aan nieuwe, ﬂexibele onderwijsvormen om meer mbo’ers te interesseren in een baan op het Bio Science Park. Denk bijvoorbeeld aan een BBL-opleiding (beroepsbegeleidende leerweg) voor lab operators voor zij-instromers of doorstromers. Ook het aanbieden van certiﬁceerbare modules in het onderwijs is nieuw.“

Een leven lang ontwikkelen Bas: “Uit het onderzoek naar de human capital agenda kwam naar voren dat slechts 30 procent van de Leidse studenten kiest voor een baan op het Leiden Bio Science Park. Om de instroom te vergroten, willen we het LBSP proﬁleren als aantrekkelijke werkplek voor het leven. Ben je bij het ene bedrijf uitgegroeid, dan zijn er nieuwe uitdagingen bij een ander bedrijf. Er is altijd voldoende werk. Dat betekent dat we als bedrijven meer moeten samenwerken en wellicht ook ons

Reportage Maria Plug

HR-beleid meer op elkaar moeten afstemmen. Samen met de onderwijsinstellingen willen we onze bedrijven meer openstellen, meer zichtbaar maken voor toekomstige werknemers.” Mede om dit handen en voeten te geven is twee jaar geleden het CIV Bio Sciences opgericht.

CIV Bio Sciences Het CIV Bio Sciences staat voor publiek-privaat samenwerken aan talentontwikkeling en innovatie. Het is een samenwerking tussen inmiddels zesentwintig bedrijven, onderwijsorganisaties en overheden. De focus ligt op het bio sciences vakonderwijs op het LBSP. De vier hoofdtaken zijn: • Co-creatie van ﬂexibel en hybride onderwijs (goede aansluiting onderwijs-werkveld); • Praktijkonderzoek (innovatie in het werkveld verbinden aan onderwijsinnovatie); • Versterken positief imago beroep en sector (vergroten instroom en bekendheid MLO) • Ecosysteem Leven Lang Ontwikkelen (na- en bijscholing met aandacht voor de ketenbenadering mbo/hbo/universiteit). Sinds maart 2022 is Sandra Migchielsen (vanuit mboRijnland) actief als programmamanager. In oktober werd bekend dat het CIV Bio Sciences een RIF-subsidie ontvangt voor het aanjagen van mboonderwijs op het Leiden Bio Science Park voor de komende vier jaar. Sandra: “Het LBSP groeit TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

Manuella Wilts

en bloeit en is sterk afhankelijk van up-to-date geschoolde analisten en procesoperators. Met de subsidie kunnen de partners de gezamenlijke plannen voor toekomstbestendig, ﬂexibel en hybride onderwijs uitvoeren. Ook staan tal van acties op stapel om de instroom van studenten middelbaar laboratoriumonderwijs te bevorderen en de bekendheid met deze MLO-student in het werkveld te vergroten.” Mbo’ers die binnen de grotere bedrijven willen doorgroeien, krijgen meer mogelijkheden, bijvoorbeeld met een bijscholing of deelcertiﬁcaat. Maria: “Succesvol voorbeeld van samen optrekken is de hbo-minor Regenerative medicine development, ontwikkeld door de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek van Hogeschool Leiden, samen met het bedrijfsleven. Studenten die deze minor volgen, hebben daarmee een betere aansluiting op de actuele behoefte van bedrijven.” Andersom is het ook de bedoeling meer docenten uit het werkveld aan te trekken en om gastcolleges te organiseren. Bedrijfsbezoeken door studenten staan eveneens op de agenda.

OVBSP LEIDEN J.H. Oortweg 19 2333 CH Leiden info@ovbsp.nl www.ovbsp.nl

VASTGOED IS BRUGGEN BOUWEN

Leiden is de laatste jaren goed op de kaart gezet

Sander Zwaan (l) en Edward van Lent

Het gesprek

Sander Zwaan

Het is een mooie herfstdag in november als Edward van Lent van TK advocaten notarissen en Sander Zwaan van Basis Bedrijfshuisvesting elkaar treffen. Het gesprek vindt plaats onder het genot van een goede kop koffie op de zesde etage van het fraaie kantoorpand van TK aan de Vondellaan in Leiden. Af en toe werpen we een blik uit het raam om te genieten van het uitzicht op deze mooie dag. En we begroeten diverse collega’s die hier hun eerste kopje koffie van deze ochtend komen halen.

Beide heren zijn alweer zo’n 25 jaar verbonden aan de organisatie waar ze nu partner zijn. De laatste tien jaar ontmoetten ze elkaar regelmatig tijdens zakelijke netwerkbijeenkomsten, ofwel het ‘Leidse borrelcircuit’. “Heeft een klant een makelaar of taxateur nodig, dan is Basis voor mij de aangewezen partij om te raadplegen. Voor mij is Basis in deze regio dé bedrijfsmakelaar”, laat Edward weten. En ook Sander maakt regelmatig gebruik van juridisch of notarieel advies door TK. “Waar nodig verwijzen wij ook onze klanten voor advies door”, aldus Sander. Bovendien hebben Edward en Sander een gezamenlijke hobby: golf. Dus af en toe komen ze elkaar ook buiten op de green tegen.

Investeringen Als we wat ﬁlosoferen over het thema van deze editie ‘vastgoed is bruggen bouwen’, komen er

al snel allerlei onderwerpen voor gesprek op tafel. Edward: “Ik denk direct aan de enorme woningbouwopgave. En aan alle belemmeringen die daarbij komen kijken, zoals de stijgende bouwprijzen en de inﬂatie, de stikstofeisen en de nieuwe weten regelgeving om huurders te beschermen. Om in deze tijd woningen te bouwen is het absoluut noodzakelijk om ﬁguurlijk bruggen te slaan, tussen de overheid en diverse marktpartijen.” Sander: “De gestegen bouwprijzen vragen bijvoorbeeld om meer onderling begrip tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.” Hoewel de woningbouwopgave er is voor particuliere woningen, zijn het de gemeenten en woningbouwontwikkelaars die hiermee aan de slag moeten. Sander: “Van architecten en projectontwikkelaars horen we dat de nieuwste stikstofeisen zullen leiden tot enorme vertragingen in de bouw. Per project wordt gesproken over

Het gesprek Edward van Lent

een vertraging van negen tot soms wel veertien maanden. Dat zijn zorgelijke ontwikkelingen.” Edward: “Inderdaad, ontwikkelaars die ik bijsta kiezen er nu soms voor om grondtransacties met een paar jaar uit te stellen, bijvoorbeeld. In de hoop dat dan de bouwprijzen weer zijn gedaald.”

Boerenverstand Ook Sander uit zijn zorgen over de wat onrustige periode sinds deze zomer. “De hoge rente en enorme inﬂatie leiden tot minder beleggingen in onroerend goed door investeerders. Normaal gesproken wordt er in een laatste kwartaal van het jaar veel geïnvesteerd. Dat is nu niet het geval,

'Het zou niet verkeerd zijn af en toe wat boerenverstand toe te passen in plaats van lijstjes af te vinken' ondanks de hogere overdrachtsbelasting per 1 januari volgend jaar. Maar ook bijvoorbeeld de Wet Goed Verhuurderschap en de opkoopbescherming spelen daarin mee. De bemoeienis van de overheid

is enorm. “Neem bijvoorbeeld de onderzoeken in het kader van de Wet Bibob (Wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen). Die zorgt voor enorm veel extra administratie en daardoor vertraging in procedures. Hoewel we het doel van deze wet om criminaliteit tegen te gaan, uiteraard ondersteunen. Hetzelfde geldt voor de vereisten vanuit de WWFT (Wet ter voorkoming van witwassen en ﬁnancieren van terrorisme) en de privacywet, AVG. Het lijkt soms wel of het gewone boerenverstand ontbreekt. Ambtenaren, maar ook ﬁnanciers, zijn vooral bezig met het afvinken van lijstjes om te checken of aan alle regels is voldaan.”

Mooi Leiden Hoewel het economisch lastige tijden zijn, is er gelukkig ook positief nieuws. Sander: “Leiden is de laatste jaren goed op de kaart gezet in ‘vastgoedland’. Monumenten en andere gebouwen in de binnenstad zijn opgeknapt en er is meer groen langs de singels. Het Singelpark is daarvan het mooiste voorbeeld met de kilometerslange wandelroute rond het historisch centrum en de hoofdrol voor diverse nieuwe bruggen. Waar Leiden vroeger een arme stad was, zijn de

Het gesprek

toonaangevende bedrijven, bedoeld om circulaire ambities te versnellen. Inmiddels zijn er tientallen bedrijven en organisaties uit West-Nederland aangehaakt om met elkaar te werken aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, de Sustainable Development Goals.

Overname medewerkers

prijzen inmiddels verdubbeld. Veel studenten blijven na hun studie hier wonen. De binnenstad ﬂoreert en de uitstraling van de vooruitstrevende bedrijvigheid op het Bio Science Park, in combinatie met de aanwezigheid van onder meer universiteit, hogeschool en het LUMC, zorgen voor een positief imago van Leiden. Dat verhoogt de aantrekkingskracht bij binnenlandse en vooral buitenlandse investeerders.”

Netwerken Bruggen bouwen doe je niet alleen. Vandaar dat zowel Edward als Sander lid zijn van REDOV, een regionale netwerkclub voor iedereen die te maken heeft met vastgoed, op welke manier dan ook. Denk aan makelaars, architecten, ontwikkelaars, eigenaren, enzovoort. De leden komen vier tot vijf keer per jaar bij elkaar op wisselende projectlocaties. Daarnaast zijn beiden betrokken bij het Leids Startersfonds (Pietia Laarhoven van TK is bestuurslid). Het Startersfonds is ooit door onder andere Basis opgericht om startende

Het aantal faillissementen neemt de laatste tijd toe, constateert Edward die ook actief is voor TK als curator en bewindvoerder. ”Dit zal het begin zijn van een wat grotere golf, maar die kan net zo snel weer omslaan. Positief vind ik dat de maatschappelijke factor steeds zwaarder wordt meegewogen. Als medewerkers overgenomen kunnen worden tegen een bepaalde prijs, of geen medewerkers tegen een hogere prijs, wordt er vaker gekozen voor de overname van de medewerkers ten koste van de schuldeiser.“

Sparren Overigens is het thema bruggen bouwen ook intern toepasbaar. Edward: ”Voor klanten is het een grote meerwaarde dat TK zowel advocatuur als notariaat in huis heeft. Die samenwerking intern, vooral bij de start van projecten waar we soms werken voor dezelfde klant, blijft een leuke uitdaging.” Sander sluit daarop aan: “Basis Bedrijfshuisvesting heeft drie kantoren in Leiden, Gouda en Alphen aan den Rijn. We werken nauw samen en de lijnen tussen onze verschillende bedrijfsonderdelen zijn kort en van nature goed. Daar hoeven we geen beleid op te maken.” Overigens geldt dat ook voor het contact tussen Edward en Sander. “Zien we elkaar niet bij een borrel, evenement of op de golfbaan, dan bellen we elkaar om te sparren. Zonder factuur, natuurlijk.”

'Voor de enorme woningbouwopgave moeten we letterlijk en ﬁguurlijk bruggen bouwen'

TK ADVOCATEN NOTARISSEN VESTIGING LEIDEN Vondellaan 51 | 2332 AA Leiden 071 - 535 80 00 | info@tk.nl www.tk.nl

winkeliers in Leiden te helpen bij de start van hun onderneming. Hard nodig vooral in tijden van leegstand. TK is bovendien betrokken bij Circulair West. Dit initiatief is in 2020 gestart door zes

BASIS BEDRIJFSHUISVESTING VESTIGING LEIDEN Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden 071 - 523 32 77 | leiden@basis.nl www.basis.nl

TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

Welkom bij Wittebrug

Wittebrug Leiden helpt elke onderneming op weg Sandro Roos

Veel ondernemers zijn ruimschoots bezig met het maken van nieuwe plannen voor 2023. Ondernemers moeten ook vooruit kijken, omdat de BPM-vrijstelling op grijs kenteken vanaf 31 december 2024 verdwijnt. Dit ziet ook Pieter Janssen, Wittebrug Volkswagen Bedrijfswagens. “Ondernemers blikken terug op een toch wel roerig jaar. Een jaar waarin besparen en creatieve oplossingen soms de boventoon voerden. Ook komend jaar zullen ondernemers soms op andere manieren naar hun bedrijf moeten kijken. Dat hoor ik terug in de adviesgesprekken die ik met ondernemers voer.” Wittebrug Leiden, onderdeel van Wittebrug dat ook weer onderdeel is van de RIVA Groep, is gewend

om mee te denken. In alle geledingen. “Doordat wij onderdeel zijn van moedermaatschappij RIVA Groep, waar ook lease- en verhuurmaatschappijen onder vallen, kunnen wij veel opties bieden. Vanuit Wittebrug Volkswagen Bedrijfswagens bieden wij klanten ‘way to zero’ aan; een gratis en vrijblijvend advies over hun wagenpark, de mogelijke besparingen en stappen richting verduurzamen.”

Meedenken in besparingen; way to zero “Samen met de ondernemer nemen we een kwartiertje de tijd om de besparingen inzichtelijk te maken”, vult Sandro Roos aan. Dan wordt voor haar of hem direct duidelijk hoeveel diens bedrijf doet aan CO2-reductie en besparing op

Reportage

de brandstofkosten. Op die manier weet hij of zij direct wat de terugverdientijd wordt. Bovendien is CO2 voor elke ondernemer een belangrijk punt binnen de bedrijfsvoering, want: wat te doen als jouw hoveniersauto, verhuiswagen of bestelbus steden zoals Leiden niet meer inkomt?

Zó kom jij de milieuzones binnen Steeds meer gemeenten verbannen voertuigen die worden aangedreven door dieselbrandstof. En die milieuzones beperken zich inmiddels niet alleen tot de stadscentra. Wittebrug Leiden, maar ook de overige vestigingen van Wittebrug, bevinden zich aan de rand van de stad. “Hierdoor kunnen we als hub fungeren. Klanten die met een dieselbus langskomen, maar naar een milieugebied moeten, kunnen hun vervoersmiddel bij ons parkeren. Vervolgens kunnen ze dankzij onze grote verhuurvloot tijdelijk een elektrische bestelbus meenemen om naar hun klant of werkzaamheden te rijden.”

Run op ID. Buzz Cargo Naast advies vind je bij Wittebrug Leiden natuurlijk de producten waar het om draait; Volkswagen Bedrijfswagens. “Na de introductie van de elektrische ID. Buzz Cargo, ontstond een ware run op deze gloednieuwe bedrijfsbus. De ID. Buzz Cargo, met een hoog laadvermogen, kan met een volle accu circa 435 kilometer rijden. Er kan een trekhaak op en deze elektrische bestelwagen heeft een optimale trekkracht, maar ook een kleine draaicirkel; ideaal voor gebruik in de stad. Hij heeft de looks van de beroemde T1, dus dat zal bij de klassieke autoliefhebber goed in de smaak vallen. Dankzij een snellader heb je binnen twintig minuten weer een elektriciteitscapaciteit van 80 procent. Met dit nieuwe model komt Wittebrug tegemoet aan de wens van vele ondernemers. “Dit is een gamechanger op het gebied van elektrische bestelwagens.”

Proefrijden Twijfel je om over te stappen op elektrisch rijden? Kom proefrijden! Scan de QR-code en boek een proefrit! De ID. Buzz is sinds 8 december 2022 beschikbaar. TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Pieter Janssen

Ook na het maken van een proefrit, kun je op je gemak de ID. Buzz Cargo testen. “Met ons Wittebrug Abonnement rijd je de ID. Buzz voor een vast bedrag per maand. Dit abonnement komt einde van het jaar beschikbaar. Ondernemers kunnen dan voor een vast bedrag de ID Buzz tot hun beschikking krijgen. En, het kan ook andersom, mocht de ondernemer toch terug willen gaan naar dieselrijden, dan kan deze gehuurde ID. Buzz Cargo zonder problemen teruggebracht worden naar Wittebrug.” De introductie van de ID. Buzz Cargo is de eerste stap naar een nieuwe toekomst voor Volkswagen Bedrijfswagens. Samen met de personenwagen variant, de ID. Buzz People, staat de ID. Buzz Cargo binnenkort in de showrooms van Wittebrug.

Geen onnodige belasting betalen? Weet je als ondernemer nu al dat je in 2023 of 2024 een bus of meerdere bussen gaat vervangen? “Maak dan snel een afspraak wij zorgen er samen voor dat jouw bus(sen) op tijd zijn, zodat dat je geen BPM hoeft te betalen.” WITTEBRUG LEIDEN Amphoraweg 2 | 2332 EE Leiden 071 - 581 23 90 | info@wittebrug.nl www.wittebrug.nl

WIJ WENSEN IEDEREEN EEN SPORTIEF EN VITAAL 2023! DEELNEMEN OF MEER INFO? TKCHALLENGE.NL info@tkchallenge.nl

TROTSE PARTNERS:

O.A. IN LEID EN M 2023: ARA SING T ELLO HON OP EN RAP ENB URG RAC E

Connect Invest

Crisisbestendig beleggen in vastgoed Connect Invest helpt ondernemers die in vastgoed willen beleggen. Dat kan door zelf vastgoed te kopen, door in vastgoedfondsen te beleggen en door mee te doen aan speciale projecten. “Een projectontwikkelaar heeft een plan en is op zoek naar een ﬁnancier of een belegger. Daar kunnen wij dan bij helpen”, stelt Pieter van Herk, directielid bij het in Breukelen gevestigde Connect Invest. Een belangrijke doelgroep van Connect Invest zijn ondernemers. “Ze moeten geld uit hun bedrijf halen of hebben hun bedrijf verkocht”, begint Pieter uit

De Vastgoedrekening Begin 2022 zette de in Gouda woonachtige Pieter van Herk samen met Robin Jahshan, woonachtig in Leiden, de Vastgoedrekening in de markt. Dit is een platform voor spaarders. Zij kunnen via dit platform obligaties kopen van 250 euro per stuk en daar krijgen ze 4% rente op. Dat wordt elke maand uitbetaald. “Wij beleggen dat geld in diverse vastgoedproposities”, legt Pieter uit. Het is een ﬂexibel systeem, want deelnemers kunnen ook zo weer uitstappen. Meer informatie vind je op www.vastgoedrekening.nl.

TEKST Martin Hoekstra | FOTO Hermen Buurman

V.l.n.r. Henk Reyersen van Buuren, Pieter van Herk en Robin Jahshan.

te leggen. “Ze kunnen dan in vastgoed beleggen. Zo hebben ze dan een pensioen in vastgoed. Het geldt ook voor ondernemers die nog actief zijn en hun pensioen nog op moeten gaan bouwen. Dan is beleggen in vastgoed een prima manier om dit te bewerkstelligen.”

Inschatting risico’s Aan beleggen kleeft een risico, maar volgens Pieter is dat te overzien. Samen met zijn compagnon Henk Reyersen van Buuren en Robin Jahshan (manager marketing & sales) werd bij de oprichting van Connect Invest in 2018 besloten om de focus te hebben op vastgoed dat tijdens een crisis in gebruik blijft. “Dat zijn woningen, zorgvastgoed en supermarkten. Er gebeurt momenteel veel in de wereld, maar wonen gaat gewoon door. Of je verhuurt bijvoorbeeld een complex met 40 zorgwoningen aan een zorginstelling. Ook dat gaat gewoon door tijdens een crisis.” In het pand van het landelijk opererende Connect Invest bevindt zich een ruimte waar makkelijk meetings gehouden kunnen worden voor 25 beleggers. Bijvoorbeeld als er een mooi fonds in de aanbieding is of voor kennissessies. “We werken veel samen met Universiteit Nyenrode. Professor Berkhout bespreekt dan een casus, we verzorgen een workshop en Vanderloo Events verzorgt een walking diner.” CONNECT INVEST Straatweg 90 | 3621 BS Breukelen 085 – 047 75 53 | info@connectinvest.nl www.connectinvest.nl

'Verduurzaming is hét thema van deze tijd' Voor Grant Thornton is de branche Bouw en Vastgoed leidend Als ﬁscaal econoom volgt Frank Gijzen, brancheleider Bouw en Vastgoed bij Grant Thornton, de huidige ontwikkelingen op de voet. De oplopende rente en inﬂatie, de grote veranderingen in de retail en op de kantorenmarkt, de noodzaak om bestaand vastgoed te transformeren, om te innoveren en te verduurzamen: het zijn uitdagende tijden voor ondernemers en beleggers. “De branche, met al zijn uitdagingen en kansen, staat voorop”, aldus Frank, “en onze specialistische kennis sluit daar naadloos op aan. De leden van het Bouw en Vastgoed team houden nauwlettend in de gaten wat er speelt, ieder vanuit zijn eigen expertise, en spelen daar vervolgens op in met een toegespitst advies.”

Frank Gijzen

Niet langer vrijblijvend

WEBINAR

“Verduurzaming is niet langer vrijblijvend, maar dwingend”, stelt Frank. “Steeds vaker wordt het als een eis geformuleerd in de opdracht en ook ﬁnancierders kijken kritisch naar wat ondernemers doen om hun aanpak te verduurzamen. Wie niks doet, ervaart daarvan dus direct de nadelige gevolgen en die ﬁnanciële pijn is een extra, externe motivatie om de negatieve impact op het milieu te verkleinen. Het is cruciaal om inzicht te krijgen in verbeteringskansen. Gespecialiseerde rapportages over de impact van verduurzamingsmaatregelen zijn daarvoor een belangrijk hulpmiddel. Als kennispartner van het Urban Mining Collective ondersteunen we de branche in de ambitie om circulair te bouwen. Slooppanden worden oogstpanden, waar bestaande materialen een nieuw leven krijgen als grondstof voor een bouwproject.”

Wil je meer weten over de risico’s en de kansen in tijden van verandering? Bekijk snel alle afgelopen en toekomstige webinars via deze QR-code.

Een branche in beweging Nog nooit zagen we zoveel gelijktijdige ontwikkelingen die deze branche dwingen tot beweging en verandering. De rente en de inﬂatie stijgen, het aantal transacties loopt terug en de marktwaarde stagneert of daalt. De bouwvrijstelling en de stikstofuitspraken vragen om ﬂexibiliteit en inventiviteit van ondernemers en beleggers. En dan doemen ook nog relatief nieuwe thema’s op, zoals smart building en het belang

'Wij kunnen ondernemers in de Bouw en Vastgoed pas écht goed adviseren als wij hen door en door kennen' van cyber security. Gebouwen worden steeds technischer dankzij geavanceerde systemen, maar dat moet dan wel veilig gebeuren. “Om een goede en serieuze gesprekspartner te blijven volgt ons

GRANT THORNTON ACCOUNTANTS EN ADVISEURS B.V. Pieter Visser | Partner pieter.visser@nl.gt.com Vondellaan 47 | 2332 AA Leiden 088 - 676 95 20 | www.gt.nl TEKST Esther Daniëls | FOTO Aschwin Snel

brancheteam alle factoren op de voet. Wij zijn continu in gesprek met bouwers en beleggers over de invloed van al deze veranderingen op hun werkveld. Waar wij kennis missen of kunnen oppoetsen worden opleidingen gevolgd”, vertelt Frank. “Wij kunnen ondernemers in de Bouw en Vastgoed branche pas écht goed adviseren als wij hen door en door kennen.”

Het oude denken overboord Dat deze markt eerder om een herverdeling en een transformatie van het bestaande vastgoed vraagt dan om nieuwbouw, staat voor Frank als een paal boven water. “Dit geldt niet alleen voor het oplossen van de woningnood. Ook qua verduurzaming knelt het aan alle kanten. Het oude denken over vastgoed moet echt overboord. Transformaties zijn risicovolle trajecten waarvoor veel moet worden doorgerekend. De juridische en ﬁscale basis moet goed zijn om de haalbaarheid en het toekomstige rendement van een project goed in beeld te krijgen. De jaarrekening, de controle, de belastingen: al die traditionele taken nemen we met een groot verantwoordelijkheidsbesef op ons, maar vergeleken met vroeger kijken we veel meer naar vandaag en morgen, zodat onze klanten duurzaam kunnen ondernemen en beleggen. Het is een buitengewoon interessante tijd die tal van kansen biedt”, aldus Frank. “Door ondernemers en bouwers te ondersteunen met de nodige kennis en expertise kunnen we samen bouwen aan een toekomstbestendige branche.”

Pieter: “De Nederlandse economie zit in een spannende periode. Wat gebeurt er in 2023? Welke kant gaat het op? Ik begrijp erg goed dat het een uitdaging is om van alles op de hoogte te blijven. Mijn tip: door in gesprek te blijven met ons heeft u de meest recente en relevante kennis om de juiste keuzes te kunnen maken. We komen uiteraard graag bij u op de koffie om onze kennis met u te delen!”

Terugblik netwerkevent Ondernemen in 071

'We zaten met elkaar in een goede ﬂow' Het netwerk van ondernemers bij elkaar brengen op de schaal van de Leidse regio. Voor kennisuitwisseling, het delen van inspiratie en ontmoeting. Dat is het doel van Ondernemen in 071. Heel mooi dat dit op 18 oktober weer een fysieke bijeenkomst kon zijn in PLNT Leiden. Dat iedereen hier weer aan toe was, bleek wel uit de opkomst en de netwerkborrel waar het nog lang druk bleef.

Denk in kansen Als inspirerende spreker was Merijn Biesterveld van Motopp te gast. Hij gaf een inspirerende kijk op hun aanpak van de tekorten op de arbeidsmarkt en het grote onbenutte potentieel van hoog opgeleide statushouders. Zijn oproep: ‘Beoordeel mensen niet op waar zij vandaan komen, maar op waar zij naartoe willen. Geef daarom als werkgever mensen met de juiste motivatie de juiste kansen’. Motopp staat voor ‘Motivation Opportunity’. Zij streven ernaar om binnen vier jaar in meer dan tien landen actief te zijn en om per jaar 1000 statushouders een toekomstperspectief te bieden in de IT-branche. Motopp werd door MT Sprout genomineerd voor de 25 onder 25. Na zijn presentatie snappen wij waarom!

Zelf opleiden Ook Martijn van Pelt, voorzitter VNO-NCW Bedrijfsleven Rijnland, vond de oproep van Merijn inspirerend: "Ondernemers hebben nog steeds te maken met veel uitdagingen. Het is dan juist belangrijk om kennis en inspiratie op te doen. De werkwijze van Motopp zet aan tot nadenken en gesprek over je eigen visie en aanpak. Merijn liet mooi zien hoe zij de krapte op de arbeidsmarkt helpen oplossen door gemotiveerde statushouders om te scholen tot Mendix maker. Weg uit de

uitkering en meedoen in de maatschappij, jezelf ontwikkelen, de taal sneller leren, groeien als mens en bijdragen. Een indringend verhaal en het bewijs dat (juist) ook dit soort commerciële initiatieven een betekenisvolle bijdrage kunnen leveren. Het maakt ook duidelijk dat we als IT-bedrijven met elkaar de verantwoordelijkheid moeten nemen om voldoende mensen op te leiden voor de sector. Dat kun je niet alleen neerleggen bij het onderwijs. De tekorten zijn te groot. Mooi om te zien wat je met nieuwe doelgroepen dan kunt bereiken."

Robotisering In het programma waren ook twee deelsessies opgenomen: over energiegebruik door bedrijven en robotisering. Marius Hovius, directeur coöperatieve Rabobank: "Wij zijn partner van RoboHouse Delft. Zij gaven een deelsessie over de inzet van robotisering binnen je bedrijf. Vooral interessant voor bedrijven die een maakproces hebben met veel repeterende handelingen. Prachtig om te zien wat op een eenvoudige manier mogelijk is om via techniek het werk te stroomlijnen. Ik hoop dat ondernemers nu de stap zetten om de mogelijkheden verder te verkennen."

Energiegebruik Fleur Spijker, wethouder economie gemeente

Reportage Marius, Fleur en Martijn.

Leiden: "De deelsessie energiegebruik, die werd verzorgd door Krijn Ratsma van Energieke regio en onze projectleider Marnix Zwart, was heel praktisch en bedoeld als eye opener. Gericht op bedrijven die nadenken over stoppen met aardgas, geïnformeerd willen worden over de wettelijke verplichtingen rond energiebesparing en hoe je tot een businesscase kunt komen voor zonnepanelen. Nu bedrijven weten waar ze terecht kunnen voor vervolgstappen, hoop ik dat ze die connectie maken."

Expert Zone Voor verdieping op de thema’s van de dag was er een expert-zone ingericht. Hier waren verschillende organisaties aanwezig, zoals: • Initiatief Circulair Verwaarden van de gemeente Leiden met praktische voorbeelden. • Het Leids Stimuleringsfonds dat subsidie verleent aan ondernemers voor innovatieve ideeën op het gebied van ‘economische veerkracht’ en ‘mentaal welzijn’. TEKST Joke Busschots | FOTO'S John Brussel

• Coöperatie WIJIJ dat zich richt op matchen op vaardigheden voor het oplossen van personeelstekorten. • Stichting Energieke regio en Rabobank Leiden – Katwijk met informatie over de energiescan. • Stagewijzer071; een nieuwe tool voor bedrijven om de juiste economische opleiding te vinden voor het aanmelden van een stageplaats. • Diverse ondernemers van PLNT Leiden. Bij elkaar genomen was het een geslaagde bijeenkomst met mooie nieuwe ontmoetingen. Nu is het aan de ondernemers om met de inspiratie aan de slag te gaan. Deze editie gemist? Kom dan zeker langs bij de volgende editie in 2023. www.ondernemenin071.nl

Ondernemen in 071 wordt georganiseerd door Rabobank Leiden - Katwijk, Economie071 en de regionale ondernemersverenigingen voor het versterken van het netwerk van ondernemers in de Leidse regio.

'Wij zijn Sligro Leiden!' AGF

'Advies nodig? Vraag het onze versspecialisten!'

Walter van Adrichem heeft het vak van collega’s geleerd. Inmiddels staat hij bij Sligro al weer tien jaar op de AGF-afdeling. Dat staat voor aardappelen, groenten en fruit. “Onze groente komt elke dag vers binnen. Wij moeten de kwaliteit hoog houden. Ik vind het leuk om mensen te adviseren en te inspireren met de producten die we allemaal in huis hebben. Het is mooi als ze dan met een glimlach vertrekken.” Asperges, bladgroenten en eetbare bloemetjes zijn op zijn afdeling hardlopers. Een vergeten groente als pastinaak zie je bijvoorbeeld ook steeds vaker terugkomen. “In samenspraak met Teun, onze culinair adviseur, kunnen wij een goede menusamenstelling voorleggen en daarmee de klant inspireren. Sinds het begin van deze maand hebben we ook weer witte truffels in de winkel liggen. De witte truffel is echt een mooi product en past goed bij de diverse kerstgerechten.”

WILD EN GEVOGELTE Rémi van der Kraan werkt bij Sligro voor Koninklijke Ruig. Een half jaar geleden is hij begonnen als adviseur wild en gevogelte. Heel wat anders dan achter de bar in de horeca werken. “Nieuwe producten en nieuwe technieken heb ik moeten leren, maar gelukkig kan ik met vragen bij Teun of mijn collega’s terecht. Ik doe zelf ook veel research en neem af en toe wat mee naar huis om zelf uit te proberen.” Rémi verwacht dat de hertenbiefstuk en stoof de komende weken goed gaan scoren. “Voor Barbara en mij is het de eerste keer dat we hier kerst gaan ervaren.”

KAAS Buiten jonge en oude kaas telt het assortiment van Sligro meer dan 200 soorten kaas; van voorverpakt tot hele kazen. Serge Timmer wist vanuit de horeca al het een en ander van kaas. “Nu nog meer”, lacht Serge. “Het is een hoop snijwerk en je moet best veel weten. Ik leer ook nog steeds elke dag. Zo gauw er een nieuwe kaas is, gaan we die proeven. Op deze manier kan ik de klant nog beter advies geven.” Met kerst doet een kaasplankje als dessert het goed. Ook de krullenkaas bij carpaccio zie je vaak. Het valt Serge wel op dat de meeste klanten kaas toch meer voor bij de borrel, dessert of kaasfondue gebruiken.

Nergens in de regio vind je het assortiment dat Sligro heeft. Alles ook nog onder één dak. Sligro onderscheidt zich mede door de verse producten, maar ook door de kennis en het vakmanschap van hun versspecialisten. Tips voor een verrassend (kerst)diner of hoe je iets moet bereiden, de versspecialisten zijn van alle markten thuis. Een passende wijn voor je diner? Ook dan helpen zij je!

VIS Barbara Hoogwerf werkt sinds een aantal maanden op de visafdeling. Een achtergrond in vis had ze niet, maar ze wordt goed opgeleid door haar collega’s. “Ik leer veel van mijn collega’s Hans en Frans, zoals ﬁleren en het schoonmaken van vissen. Klanten vragen vaak aan Hans hoe ze iets klaar moeten maken en wat lekker smaakt voor erbij. Ik onthoud wat hij zegt, want ik wil op een gegeven moment die vragen ook kunnen beantwoorden.” Zalm en garnalencocktails doen het altijd goed met kerst. “Het is leuk om een soort aan te bieden die nog niet heel erg bekend is, zoals lengﬁlet. Leng is familie van kabeljauw, maar steviger en makkelijker te bereiden.”

CULINAIR ADVISEUR Teun Bakker is al bijna zeven jaar culinair adviseur bij Sligro. Hij is voornamelijk bezig met klanten te inspireren. “Ik ben een soort entertainer in een eigen lokaal. Al mijn kennis en kunde kan ik hier kwijt. Ik sta te koken in de zaak en laat klanten daar dan van proeven en geef desgewenst uitleg over de bereiding ervan. Uiteraard gebruik ik producten uit ons assortiment. Dat maakt het bereikbaar voor klanten. Het is voor mij ook een wisselwerking met de andere versspecialisten. Vandaag heb ik vier bereidingen van heilbot gemaakt.” Specialist in thuis koken of een beginner, Teun heeft altijd een menu voor je klaarliggen.

VLEES Kevin Bakker werkt voor Kaldenberg Slagerijen, een van de verspartners van Sligro. “Wij staan voor een kwaliteitsstukje vlees. Mensen willen tegenwoordig weten waar het vlees vandaan komt. Wij werken veel met Ierse labels en het Nederlandse label Natuurvlees, dat wij zelf op de kaart hebben gezet.” Met kerst wordt er veel gegourmet, maar ossenhaas en rollades zijn nog altijd heel populair. Kevin staat samen met zijn collega’s Ralf, Olivier en Mees in zijn winkel om klanten te inspireren en adviseren. “Als een klant dan een week later tevreden terugkomt voor nieuw advies, worden we super blij." SLIGRO LEIDEN | Rooseveltstraat 57 | 2321 BL Leiden 071 – 572 14 60 | leiden.management@sligro.nl | www.sligro.nl TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

TE HUUR 2

1.542 m kantoorruimte op toplocatie Deelverhuur mogelijk COM PLEE T GERE NOVE ERD!

BUSINESS CENTER LEIDEN Schipholweg 9 - 11

3e verdieping: ca. 771 m bvo 2 4e verdieping: ca. 771 m bvo Op 2 minuten loopafstand van station Leiden CS Enkele minuten van de A44 en A4

071 - 405 15 00

Column

Woke als windowdressing

Als je de spotjes van supermarkten, telecombedrijven, verzekeraars, de NS en vele andere adverteerders moet geloven, leven we in een perfect uitgebalanceerde wereld. De politiek correcte ongeloofwaardigheid spat ervan af. Ik vind het tenenkrommend. Recent onderzoek van de UVA toont aan dat de meeste van deze adverteerders in werkelijkheid niet zo woke zijn als ze doen laten geloven. En dat weten ze natuurlijk wel. Woke-boodschappen als windowdressing dus. Natuurlijk doet de wokeness-beweging ertoe. Het heeft veel mensen bewust gemaakt van de ongelijkheden in onze maatschappij. In ons denken en doen. Ik ben zelf al jaren wakker. Maar de wokebalans lijkt door te slaan. De wereld staat in brand en hier maken mensen zich druk over een schilderij met rokende mannen, moeten we het hebben over verzetsmensen in plaats van verzetshelden, moeten we ontwikkelingslanden opkomende economieën noemen, en zijn brandweermannen tegenwoordig brandweerkrachten. Mensen zijn huiverig om iets geks te roepen, hard te lachen om een goede grap, bang om gecanceld te worden door een of andere zelfbenoemde deugende voorhoede. Voor je het weet ben je iemand aan het misgenderen, loop je over een gaybra of begrijp je niet wat een transitieverlof is. Ter verduidelijking… Misgenderen: iemand aanzien of benoemen met een verkeerd gender. Bijvoorbeeld door iemand met een non-binaire genderidentiteit een man FOTO Marta Klement

RAMSES BRAAKMAN

In recente reclamespotjes van grote adverteerders wordt een wokegordijn opgetrokken. Je ziet aan alles dat deze merken geforceerd willen aanhaken bij de maatschappelijke thema’s diversiteit en inclusiviteit en daarin volledig doorschieten. Het is bang, risicomijdend gedrag om op niemands lange tenen te willen staan. Geen gevaar te willen lopen om gecanceld te worden.

noemen. Transitieverlof: verlof dat iemand krijgt van zijn werk om een geslachtsverandering te ondergaan. Gaybra: zebrapad met strepen in de zes kleuren van de regenboogvlag. Gelukkig ‘mag’ je het meeste nog gewoon zeggen. Je krijgt echt geen bekeuring van een soort taalpolitie. Het is eigenlijk heel makkelijk. Met sommige woorden bekijk je iets heel erg vanuit je eigen perspectief, maar je kunt ook kijken hoe je het op zo’n manier kunt zeggen dat ook anderen zich aangesproken voelen. Niet woke als windowdressing maar uit respect. Ramses Braakman is eigenaar van Hart Voor De Zaak.

De komende jaren groeit het aantal inwoners in Leiden en de regio, net als het aantal reizigers dat gebruikmaakt van Knooppunt Leiden Centraal. Om het stationsgebied en Knooppunt Leiden Centraal voor te bereiden op de toekomst start Leiden, in samenwerking met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, ProRail, NS, provincie Zuid-Holland en het Leids Universitair Medisch Centrum, de MIRT-verkenning Knooppunt Leiden Centraal. Donderdag 10 november hebben alle betrokken partijen hun handtekening gezet onder de start van de MIRT-verkenning van het project Oude Lijn. Deze ondertekening houdt in dat de partijen gezamenlijk een plan maken en de overheden samen € 190 miljoen beschikbaar stellen om het Knooppunt Leiden Centraal een toekomstbestendige duurzame impuls te geven.

Groen licht voor duurzame toekomst Knooppunt Leiden Centraal Gedeputeerde Frederik Zevenbergen en wethouder Ashley North.

Knooppunt Leiden Centraal van groot belang voor stad en regio Het stationsgebied van Leiden is de toegangspoort van onze stad voor de vele reizigers, studenten en toeristen die dagelijks onze stad bezoeken. Knooppunt Leiden Centraal is bovendien hét openbaar vervoersknooppunt van de regio en verbindt onze stad met de rest van het land. Het knooppunt zorgt ervoor dat het Leiden Bio Science Park en de historische binnenstad makkelijk te bereiken zijn. Het Leiden Bio Science Park is met het Leids Universitair Medisch Centrum het grootste kenniscluster van Nederland op het gebied van Life Sciences & Health. Het is een van de economische motoren van de stad en regio. Naast de groei van het

aantal inwoners in de stad en de regio en de reizigersaantallen, blijft ook het Leiden Bio Science Park groeien in het aantal werkplekken. Daarom zetten we maximaal in op efficiënt, snel en duurzaam opererend openbaar vervoer. Knooppunt Leiden Centraal wordt daarin heel belangrijk. Het knooppunt moet als zesde station van Nederland ook in de toekomst zorgen dat de stad en de regio goed bereikbaar blijven.

Mooie toekomst voor Leiden Centraal Wethouder Ashley North gemeente Leiden (Klimaat, Mobiliteit en Financiën): “Ik ben enorm blij, dit besluit van het Rijk en de regio samen zorgt voor een gigantische impuls voor Knooppunt Leiden Centraal. We werken toe naar

een toekomstbestendig en moderner station, duizenden extra stallingsplekken voor ﬁetsen en een eigentijds busstation waar je niet constant nat regent of wegwaait, maar veilig en prettig kan opstappen op de bus of overstappen op de trein. Ook ontstaat zo ruimte om het realiseren van extra woningen en werkplekken te combineren met een verbetering van de kwaliteit. De versteende omgeving kan én moet duurzamer, willen we ook in de toekomst prettig rond Leiden Centraal kunnen wonen, werken en verblijven. Samen werken we met onze partners aan een stationsgebied dat leefbaar is en ons tegelijkertijd verbindt met de rest van het land.”

Leiden Centraal belangrijk voor de regio Gedeputeerde Frederik Zevenbergen: “In Zuid-Holland wonen 3,7 miljoen mensen, een kwart van de nationale boterham wordt hier verdiend. Om de regio dynamisch, innovatief en bereikbaar te houden, zijn grote investeringen in bereikbaarheid hard nodig. Samen met het Rijk, regio en gemeenten kunnen we nu aan de slag. De ov-verbinding van Leiden naar Den Haag, Delft, Rotterdam en Dordrecht is de ruggengraat in onze provincie. Door hier in te investeren kunnen we tot

Reportage

2030 langs deze lijn 54.000 woningen en 80.000 werkplekken creëren. Bovendien zorgt het voor een grote impuls in de samenwerking tussen de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam.”

Knooppunt Leiden Centraal onderdeel MIRT-verkenning Oude Lijn Zuid-Holland is de meest dichtbevolkte provincie van Nederland en tot 2040 komen daar ongeveer 400.000 mensen bij. De ‘Oude Lijn’ tussen Dordrecht en Leiden is de spoorlijn die de steden in de zuidelijke Randstad met elkaar verbindt. Tot 2030 worden langs of vlak bij deze Oude Lijn ongeveer 75.000 woningen, kantoren, zorgen onderwijsclusters gebouwd. In samenhang met deze verstedelijking zijn afspraken nodig over optimale en duurzame bereikbaarheid. Met andere woorden: zonder efficiënt, snel en duurzaam opererend openbaar vervoer is het creëren van meer woningen en ruimte om te werken in de (zuidelijke) Randstad niet mogelijk. Een integrale aanpak moet ervoor zorgen dat deze verstedelijking op een duurzame manier plaatsvindt: het spaarzame groen in de Randstad kan dan blijven, mensen kunnen met het ov en hoeven dus niet met de auto. Voor een goede ontsluiting van de verstedelijkingslocaties is het nodig om bestaande verbindingen en knooppunten aan te pakken, en nieuwe stations toe te voegen. Leiden is een van de steden die betrokken is bij deze aanpak van de mobiliteit langs de oude spoorlijn, samen met Den Haag, Rijswijk, Delft, Schiedam, Rotterdam en Dordrecht.

Denkt u mee? De komende twee jaar staan voor Knooppunt Leiden Centraal in het teken van de MIRT-verkenning. Samen met de stad, regio en samenwerkingspartners willen we tot een mooi integraal plan voor het gebied komen. Uw inbreng als ondernemer is daarbij vanzelfsprekend ook zeer welkom. De periode tot de zomer van 2023 gebruiken we als opstartperiode voor het participatietraject met onder andere een algemene informatieavond over de MIRT-verkenning. Vanaf de zomer is het participatietraject meer gericht op het daadwerkelijke ontwerp van het Knooppunt Leiden Centraal. Doet en denkt u mee? Houd de social media van de gemeente in de gaten voor meer informatie. Wilt u op de hoogte gehouden worden van dit project of heeft u in de tussentijd al vragen? Stuur dan een e-mail naar omgevingsmanager Len Hazeleger: l.hazeleger@leiden.nl of bel 06 - 515 437 34.

TEKST Gemeente Leiden | FOTO'S John Brussel

Verleiden met Leiden Nilles Raken en Gijs Holla

Onder de noemer ‘Liever in Leiden’ heeft Centrummanagement Leiden sinds vorig voorjaar een beweging in gang gezet. Heel bewust is gekozen voor de term ‘beweging’, in plaats van ‘campagne’. “We hebben een doelstelling voor meerdere jaren waarbij we samenwerken met diverse partners in de stad. Bovendien worden hieraan straks ook andere acties gekoppeld. We hopen dat nog meer enthousiaste ondernemers aanhaken om samen met ons Leiden aantrekkelijk te houden”, vertelt Gijs Holla, centrummanager voor Leiden. ‘Liever in Leiden’ is grondig doordacht en goed opgebouwd. “In kleine stappen werken we aan een grote ambitie.” Gijs vervolgt: “Liever in Leiden is in feite de ‘kooplokaal-beweging’. We willen Leidenaren verleiden om de stad in te gaan en lokaal te winkelen en

om van lokale horecagelegenheden gebruik te maken. Op die manier helpen zij zelf mee om de stad leuk te houden. We spelen hiermee dus in op de gezamenlijke verantwoordelijkheid om de stad Leiden economisch ﬂorerend te houden. Hoe meer ondernemers aanhaken, hoe beter.”

Voordelen platform Bij de beweging is een website ontwikkeld, www. lieverinleiden.nl, die werkt als een platform. Alle ondernemingen met een fysieke winkel in Leiden zijn hierop aangesloten. De voormalige websites leidenshopping.com en lekkerinleiden.nl zijn hierin opgegaan. Zo is via één kanaal het totale horeca- en winkelaanbod in Leiden te vinden. Ook is een reserveringstool opgenomen voor de Leidse horeca, met ﬁlter om bijvoorbeeld op je favoriete

Reportage

Nilles: “We nemen een deel van de marketing uit handen door te zorgen voor betere online vindbaarheid. Omdat we gebruikmaken van de reserveringstool van het restaurant zelf, komt alle gastdata bij de ondernemer zélf terecht. Ideaal om je gast na zijn bezoek te informeren over activiteiten of speciale acties.” Gijs vult aan: “Daarnaast zetten we online betaalde advertenties in om het platform optimaal zichtbaar te laten zijn, oftewel hoog te laten scoren in Google en de verschillende sociale mediakanalen. Deelnemen aan het platform lieverinleiden.nl is daarmee extra aantrekkelijk, zowel voor ondernemers als gebruikers. We begrijpen dat veel ondernemers in deze roerige tijden andere zaken aan hun hoofd hebben dan marketing. Dat is jammer, want de kracht van marketing is groot, juist nu!” Om bezoekers nog meer te inspireren en te verleiden met Leiden, zijn op de website lieverinleiden.nl ook diverse leuke winkelroutes met thema en interessante blogartikelen te vinden. Ook zijn er afspraken gemaakt met een duurzame ﬁetskoerier voor het bezorgen van pakketten.

Ondernemers doe mee!

'Deelnemen aan Liever in Leiden biedt veel kansen voor iedereen'

keuken te kunnen zoeken. Dat maakt het voor Leidenaren eenvoudig om te kiezen en direct te reserveren. In tegenstelling tot andere platforms is aansluiten bij Liever in Leiden voor ondernemers helemaal gratis. Nilles Raken, aanjager voor het horeca-onderdeel binnen Liever in Leiden: “Iemand die een restaurant reserveert via The Fork realiseert zich vaak niet dat een ondernemer daarvoor moet betalen. Liever in Leiden biedt daarvoor het kosteloze alternatief. Rechtstreeks bij het restaurant van je keuze reserveren, is natuurlijk altijd goed.”

Online marketing uit handen Door zoveel mogelijk deelnemers en activiteiten te koppelen aan de website lieverinleiden.nl, is de positie in de zoekresultaten via Google hoog. TEKST May-lisa de Laat | FOTO John Brussel

Gijs: “Veel online warenhuizen zijn te groot en te snel opgezet en bestaan dan ook niet meer. Wij bouwen langzaam verder op kleine successen. Inmiddels staan er ruim 600 ondernemers op de website vermeld, waarvan 45 horecabedrijven direct te reserveren zijn. Nog niet alle horeca is aangesloten op de reserveringstool, omdat sommige nog lopende contractafspraken elders hebben.” De jaarlijkse restaurantweek zal vanaf volgend jaar ook via het platform en Liever in Leiden bekendheid krijgen. Gijs en Nilles staan open voor suggesties om aan te haken. Voor technische begeleiding kunnen ondernemers ook bij hen terecht. Heb je ideeën, neem dus vooral contact op. Dat geldt ook voor het geval jouw winkel of horecazaak onverhoopt niet (goed) is vermeld op de website. CENTRUMMANAGEMENT LEIDEN Stationsweg 26 | 2312 AV Leiden info@centrumvanleiden.nl 071 - 514 04 35 www.centrumvanleiden.nl www.lieverinleiden.nl

Fijne feestdagen, een gelukkig en voorspoedig 2023 Hebben wij u in 2022 kunnen helpen met uw vragen of begeleiding? Dan bedanken wij u voor het in ons gestelde vertrouwen. Wij wensen u gezondheid, geluk en voorspoed voor 2023.

JUST Notarissen Albert Einsteinlaan 50 - 2719 ER Zoetermeer - 079 323 97 61 - www.justnotarissen.nl

Singelpark Diner: verbindt, verbroedert, vermaakt

Zesenhalve kilometer feest

Het was geen poging om in het Guinness Book of Records te komen, maar gewoon een idee om met alle Leidenaren onder elkaar iets leuks en unieks te doen. Of liever gezegd, iets lekkers! Dit jaar vond eind juni de eerste editie van het Singelpark Diner plaats. Een 6,5 kilometer lange wandeling langs de Singelparkroute. Ook in 2023 wordt dit event weer georganiseerd. En zoals het er nu naar uitziet nóg beter en bruisender! Wat niet verandert? De mogelijkheid om een passe-partout voor de heerlijkheden langs de route te kopen. FOTO'S Emile van Aelst

Voor lunch of diner met passend langsvarend entertainment op onze singels en verrassingen op het vaste land. En de baten zijn uiteraard weer voor ons Leidse Issoria Hospice & Thuis. Een evenement als het Singelpark Diner kan niet zonder Leidse sponsoren. Draag je Leiden een warm hart toe en wil je dit unieke evenement ondersteunen? Vraag dan naar de voor bedrijven zeer aantrekkelijke mogelijkheden: info@singelparkdiner.nl

'Een transactie komt alleen tot stand als je toegevoegde waarde voor de koper en de verkoper kunt creëren'

Met gepaste trots poseren zij in de sfeervolle entree van hun nieuwe onderkomen. Anko van Ek en Kirsten de Goede van PKF Wallast kijken ernaar uit om, naar verwachting halverwege 2023, hun intrek te nemen in het Pharos-gebouw te Hoofddorp. Deze kantoorlocatie wordt door de architecten geprezen als ‘een lichtend baken van duurzaamheid en welzijn’ en daarmee is geen woord te veel gezegd. In de zoektocht naar de perfecte locatie wisselde PKF Wallast voor één keer van rol. Waar het bedrijf doorgaans vastgoedklanten adviseert en ondersteunt op het gebied van accountancy, belastingen juridisch advies, was het nu zélf opdrachtgever. Een waardevolle ervaring in een branche waarvan PKF Wallast toch al zoveel kennis heeft.

Beleving en ontmoeting De verhuizing is deels ingegeven door de coronacrisis en de fundamentele veranderingen die daardoor versneld optraden op de kantorenmarkt, vertelt Anko: “Tijdens de eerste lockdown hebben wij met veel partijen gesproken over wat er ging gebeuren. Zou het reguliere kantoor nog terugkeren, nu het thuiswerken tot norm was verheven? Moesten we anders al die ruimte gaan transformeren tot woningen? Al snel werd duidelijk dat de meeste organisaties een hybride vorm zouden omarmen, waarbij de kantoren een andere functie krijgen. Ja, je zult nog steeds traditionele werkplekken nodig hebben, maar daarnaast wordt de

De adviseurs van PKF Wallast helpen ondernemers bij het verwezenlijken van hun ambities

Accountant, ﬁscalist en vooral: adviseur Kirsten de Goede en Anko van Ek

ontmoetingsfunctie veel belangrijker. Je moet mensen verleiden om naar kantoor te komen en het concept van Pharos komt volledig aan die behoefte tegemoet.” Kirsten meent dat die beleving een steeds grotere rol gaat spelen: “Je merkt meteen de ﬁjne, warme sfeer als je hier binnenkomt. Die is echt helemaal van nu, met veel groen en natuurlijke materialen. Ook bij de koffie en de lunch wordt aandacht besteed aan welzijn en gezondheid. Ik denk dat deze locatie kan uitgroeien tot een belangrijk wervingsinstrument. Getalenteerde medewerkers zijn schaars. Wij merken dat zij duurzaamheid steeds zwaarder laten meewegen in hun mening over goed en aantrekkelijk werkgeverschap en daar past dit kantoor perfect bij.” TEKST Esther Daniëls | FOTO'S Martine Goulmy

Toegevoegde waarde De verhuizing is een mooi vooruitzicht, maar uiteraard zal het dagelijkse werk daar niet onder lijden. PKF Wallast bedient vele bouwers, ontwikkelaars en beleggers in het vastgoed, en ook aanverwante dienstverleners zoals makelaars, asset managers en architecten. In dat netwerk vervullen de adviseurs een belangrijke brugfunctie, vertelt Kirsten: “De pijlers van onze dienstverlening zijn de cijfers, de contracten en de belastingen. Die brede, multidisciplinaire inzet kan bij ondernemers op waardering rekenen. PKF Wallast ontzorgt zijn klanten, van specialistisch transactiegedreven advies tot en met de compliance in de vorm van de jaarrekeningen en aangiften." Anko: “Onze klanten

Reportage

vragen ons geregeld om aan te schuiven aan de onderhandelingstafel. Een transactie komt immers alleen tot stand als je toegevoegde waarde voor de koper en de verkoper kunt creëren. De kunst is om te achterhalen waar ‘m dat in zit. Een partij kan op zoek zijn naar meer contractuele zekerheid of misschien juist naar ﬁscale voordelen. Soms zit die toegevoegde waarde ook in het proces, en dan kunnen wij bijvoorbeeld meer transparantie voorstellen om het wederzijdse vertrouwen te versterken. Nooit gaan wij op de stoel zitten van de ondernemer, maar met onze ervaring kunnen wij wel meedenken over alternatieve richtingen om de deal tot stand te brengen.”

De adviseur als eerste aanspreekpunt Bij PKF Wallast is het eerste aanspreekpunt in iedere relatie een adviseur. Dat is onderscheidend, stelt Anko: “Ons vak bestaat voor een groot deel uit het stellen van de juiste vragen. Waar ben je nu, waar wil je straks staan en wat of wie heb je daarvoor nodig? Voor de een kom je dan uit bij een bedrijfsoverdracht, voor de ander bij een consolidatie van de onderneming en voor weer een ander geldt ‘cash is king’ en zoeken we naar maximale ﬁscale ruimte. Het is onze missie om

Kirsten de Goede

samen met de ondernemer vooruit te kijken en om daar dan onze ondersteuning op af te stemmen.” Om dat maatwerk te kunnen bieden, zet PKF Wallast waar passend verschillende specialisten in, bijvoorbeeld op het gebied van risicomanagement, duurzaamheid, valuation of data analytics. En in het geval van een vastgoedtransactie komt Kirsten dus in actie, die zich als vastgoedspecialist aan PKF Wallast verbonden heeft. Kirsten: “Ik heb vijf jaar ervaring als vastgoedﬁscalist op de Zuidas, bij een tax-only kantoor. Bij PKF Wallast ervaar ik nu het gemak van alle disciplines onder één dak, waardoor je elkaar kunt versterken. Vastgoed is een dynamische wereld die nooit verveelt. Ik zit bijvoorbeeld ook in het bestuur van JOA, Jong Onroerend Goed Amsterdam, en ik schrijf artikelsgewijs commentaar voor NL Fiscaal. In dit vakgebied raak je simpelweg nooit uitgeleerd of uitgepraat, en bij PKF Wallast delen we die kennis graag met onze klanten!”

Anko van Ek

PKF WALLAST Beechavenue 78-80 (tot uiterlijk 1 mei 2023) 1119 PW Schiphol-Rijk | 020 – 653 18 12 Amsterdam@pkfwallast.nl www.pkfwallast.nl

Feiten & Cijfers

Woonminister Hugo de Jonge heeft met provincies afspraken gemaakt voor de bouw van in totaal ruim

900.000 woningen

tot en met 2030.

Afgesproken is dat De stikstofvrijstelling voor bijna

1.000

bouwprojecten in Nederland is onrechtmatig, stelde de Raad van State begin vorige maand. De uitspraak heeft grote gevolgen voor de bouw, omdat nu per project bekeken moeten worden hoe groot de stikstofbelasting voor omliggende natuur is.

Er zijn te weinig concrete bouwlocaties om die 900.000 woningen te kunnen

27%

realiseren. Voor is van overheidswege een plek aangewezen. Waar die andere locaties komen, is nog onbekend.

In 2021 was het aantal afgeven nieuwbouwvergunningen het hoogste in tien jaar. In 2022 daalde dat aantal echter weer.

168

In het koopcontract van woningen in de Grasbuurt te Delft staat dat het verboden is om op zolder te slapen. De zolder is onvoldoende geïsoleerd om het lawaai van de A13 tegen te houden.

ILLUSTRATIE Shutterstock

2 op de 3

Nederlandse nieuwbouwhuizen de komende 8 jaar in de categorie ‘betaalbaar’ vallen.

Er dreigt een drinkwatertekort als woonminister Hugo de Jonge zijn nieuwbouwplannen doorzet. Daarvoor waarschuwt Vewin, de vereniging van drinkwaterbedrijven.

In Noord- en Zuid-Holland worden steeds meer grote bedrijven onaangenaam verrast met de mededeling dat hun nieuwbouwpand niet op het energienet kan worden aangesloten. Omdat netcongestie nog redelijk onbekend is en tot voor kort nauwelijks voorkwam, komen de ondernemers daar gedurende de bouw achter. Zelfvoorzienend worden is dan de enige oplossing, maar die investering kan in de tonnen of zelfs miljoenen euro’s extra lopen. 47

In de volgende INTO business

WELKE BEDRIJVEN, ORGANISATIES EN PRODUCTEN MAKEN LEIDEN UNIEK?

TRIX EN NOG VEEL MEER!

Past dit thema jou als een jas? Laat het mij weten via oscar@intobusiness.nu

Ondernemend Leiden lanceert maandelijkse podcasts

'De economie van morgen'

Ondernemers krijgen momenteel veel voor hun kiezen. De effecten van de coronamaatregelen worden nog dagelijks gevoeld. De energieprijzen, personeelstekorten en inﬂatie stijgen naar recordhoogte. Online shoppen is in een stroomversnelling geraakt. Daarnaast is er de noodzaak om te verduurzamen. “Ondernemend Leiden lanceert een jaar lang maandelijks een podcast waarin deze thema’s worden behandeld”, geeft Manager Stadsbreed Erwin Roodhart aan. In het verleden was er de talkshow ‘De economie van morgen’. De podcasts doen eigenlijk hetzelfde. Ook hierin worden onderwerpen behandeld die bij ondernemers spelen. Er zijn inmiddels drie uitzendingen van 20 minuten opgenomen. De eerste podcast is op 1 december gelanceerd.

Oproep tot steun De ene crisis is nog niet afgewend of de volgende crises dienen zich al weer aan. Het is enorm ingewikkeld voor ondernemers om het hoofd boven water te houden. De gemeente wordt dan ook om steun gevraagd. Enerzijds via het beleid, door ondernemers te omringen met een eenvoudiger beleid en minder regeldruk. Anderzijds in de vorm van steunmaatregelen waarmee de gemeente ondernemers kan helpen. Ook stimulerende maatregelen richting bestaande en nieuwe fondsen zijn gewenst. Tijdens de podcasts komen ondernemers aan het woord. Zij schetsen de TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

situatie waarin zij verkeren. De wethouder die aan tafel zit, kan daar vervolgens op reageren. Ook zit er een expert aan tafel. “Deze zoomt uit om te kijken of het probleem alleen in Leiden speelt of dat het een landelijke trend is en welke lessen we hieruit kunnen leren”, legt Erwin uit.

Eerste aﬂevering De eerste podcast is dus al te beluisteren. Hierin wordt ingegaan op hoe zwaar ondernemers het hebben en wat ze nodig hebben in deze economisch onzekere tijden? Gijs Holla (Centrummanager), Daaf Sloos (Manager Leidse rederij), David Lansen (Beleidsadviseur Locatiebeleid INretail) en Martijn Bulthuis (Directeur Leiden & Partners) gaan hierover met elkaar in gesprek. Erwin werpt al een blik naar de volgende podcasts, die telkens de eerste dag van de maand te beluisteren zijn. De tweede podcast gaat over de haalbaarheid en betaalbaarheid van bevoorrading van de binnenstad die vanaf 2025 emissievrij moet zijn. In de derde podcast, die vanaf 1 februari te beluisteren is, staat de veiligheid van onze stad en de groeiende zorgen van ondernemers hierover, centraal. De podcast is te beluisteren via www.ondernemendleiden.nl en via Spotify, zoek op Economie van Morgen. ONDERNEMEND LEIDEN erwin@ondernemendleiden.nl www.ondernemendleiden.nl

Interpulse tekent samenwerking met studievereniging Syntax 'Gezamenlijke verantwoording om meer mensen enthousiast te maken voor onze branche' Donatas Butkus en Reinoud ten Hove

“Personeelskrapte in onze branche is er altijd geweest.” In de bijna 23 jaar dat Interpulse bestaat speelt die krapte bijna doorlopend een rol. Ook Reinoud ten Hove, ooit afstudeerder bij Interpulse en nu manager van de business unit Software Development, kan daarover meepraten. “Maar je kunt er wel wat aan doen. Deze tijd vraagt extra creativiteit om de juiste mensen enthousiast te maken en in ons team te verwelkomen.” Daarom is Interpulse deze maand een samenwerking gestart met Syntax, de studievereniging voor studenten informatica aan de Hogeschool Leiden. Op het kantoor van Interpulse in Leiden zetten Reinoud en Donatas Butkus van Syntax daarvoor hun handtekening.

“We werken al jaren veel en goed samen met studenten van hoge scholen in de regio door stageplaatsen te bieden en te begeleiden bij afstudeerprojecten. Als het van beide kanten goed werkt, vinden deze jonge mensen dikwijls bij ons hun eerste baan. Zo ben ik immers ooit

ook bij Interpulse begonnen. Nu is het moment gekomen om onze samenwerking met de informaticastudenten uit Leiden te verdiepen, vandaar de samenwerking met Syntax.” Door nog beter te leren begrijpen wat de behoeften van studenten zijn, wil Interpulse een

Werkveld in praktijk Op een leuke manier over het vak praten, een leuke mix van inhoud en plezier. “De leden van Syntax willen, net als wij, met plezier werken aan uitdagende klussen en daarvan leren. Daarnaast willen de studenten weten hoe het werkveld er in de praktijk uitziet. En hoe zij alles wat op school is geleerd in de praktijk kunnen brengen. Tijdens de studie leert een student bijvoorbeeld wat de kwaliteitseisen zijn voor software. Die theorie kunnen ze samen met ervaren softwareontwikkelaars van Interpulse in echte klantcases toetsen. Daaromheen organiseren we presentaties over en weer om kennis en ervaring uit te wisselen in combinatie met een gezellige activiteit, zoals een borrel of een barbecue.” Syntax is blij met de samenwerking en wil graag zijn netwerk uitbreiden met softwareontwikkelbedrijven. “Daar helpen wij graag bij. Ik vind het namelijk een gezamenlijke verantwoording van onze branche om meer mensen enthousiast te maken en op te leiden. Op die manier werken we samen aan een oplossing voor het personeelstekort, in plaats van te vechten om talent. Er is immers grote behoefte aan allerlei soorten IT-personeel voor uiteenlopende functies, van cybersecurity tot het ontwikkelen van elektronica met slimme software.”

Bewust kiezen

Reportage

betekenisvolle bijdrage leveren om de studietijd niet alleen leuker, maar ook inhoudelijk interessanter te maken. “Natuurlijk zijn wij erbij gebaat om de juiste mensen aan te trekken, maar onze ambitie en verantwoordelijkheid reiken verder.”

Studenten die ontdekken wat het werkveld biedt, weten beter wat er in de praktijk van ze verwacht wordt. Daardoor ontdekken zij wat echt goed bij hen past. Reinoud: “Studenten raad ik van harte aan lid te worden van een studievereniging zoals Syntax. Het maakt je studietijd niet alleen leuker, maar ook zinvoller door een betere aansluiting op de arbeidsmarkt.” Interpulse levert op allerlei fronten een bijdrage aan onderwijsinstellingen en individuele studenten. Er zijn medewerkers die treden op als stagebegeleider of gecommitteerde bij het afstuderen. Ook geven zij input voor de accreditatie van informaticaopleidingen. “We zien ook andere bedrijven dat doen en mooie initiatieven ontstaan in de regio, zoals de Inventeers Academy, gesteund door het Leids Stimuleringsfonds, super!” De inspanningen vanuit Interpulse zijn ook niet voor niets. “Dankzij onze inzet door de jaren heen, kunnen we ons team nog steeds uitbreiden met leuke nieuwe collega’s. Het mooie is ook nog eens dat veel mensen lang blijven werken bij Interpulse, dat zegt ook wat.” S.V. SYNTAX Zernikedreef 11 | 2333 CK Leiden extern@syntaxleiden.nl www.syntaxleiden.nl INTERPULSE Boerhaavelaan 2 | 2334 EN Leiden 071 - 566 52 82 | info@interpulse.nl www.interpulse.nl

Studievereniging Syntax is altijd op zoek naar enthousiaste partners om toffe activiteiten mee te organiseren. Bestuurslid Extern van Syntax, Donatas Butkus, verantwoordelijk voor de contacten met partners, komt graag in contact met regionale (software)bedrijven die een enthousiaste partner, zoals Interpulse, willen zijn. “Het is leuk als onze leden in aanraking komen met uiteenlopende IT-bedrijven, dat is leerzaam én leuk, bovendien is het goed voor studenten om hun netwerk al op te bouwen tijdens de studie.”

TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

De Leidse regio maatschappelijk aansteken Het vonkje zijn tussen en voor bedrijven, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Dat is de insteek van SPARK. Van inspireren tot adviseren en van begeleiden tot verbinden. Paul Herijgers en Norbert Engels zetten zich in om de Leidse regio maatschappelijk bewuster en in zijn algemeenheid een stukje beter te maken. Norbert en Paul komen beiden uit het bedrijfsleven, maar kozen de laatste jaren bewust voor een rol in het sociale domein. Norbert is de SPARK-nestor van de twee. “Een paar jaar geleden ben ik hier via welzijnsorganisatie iDOE beland. Het wordt steeds drukker en dus is Paul afgelopen zomer aangesloten voor het schrijven en uitvoeren van een strategisch plan en voor het relatiemanagement. Het is een mooie rol van business development met een maatschappelijk doel. De vraag is hoe we als SPARK met onze activiteiten impact kunnen realiseren in de Leidse regio. Maatschappelijk ondernemen is heel breed. We brengen onze focus aan door elk kwartaal met een thematiek te werken. Zoals we nu het werknemersvrijwilligerswerk in dit kwartaal belichten. Daarnaast willen we sociaal ondernemerschap stimuleren.”

Een digitaal beursplein voor iedereen De hoofdzaak voor SPARK is het stimuleren dat bedrijven en organisaties in de Leidse regio

maatschappelijk(er) gaan ondernemen. En dat doen ze op verschillende manieren. Paul: “We onderscheiden vier hoofdrichtingen. Faciliteren, verbinden, adviseren en begeleiden. Op de site is een digitaal beursplein waar bedrijven en organisaties hulpvragen kunnen plaatsen. Daar zit een stuk verbinden en faciliteren in.” Norbert: “Denk bijvoorbeeld aan een kleine organisatie die behoefte heeft aan een nieuwe lik verf op de muren of een sportvereniging die een deel van de kantine wil opknappen en meubilair zoekt. We zoeken dan partners die verf of (tweedehands) meubels willen doneren. Alles met gesloten beurs.”

'Uiteindelijk willen we de Leidse regio sociaal en mooi maken voor de mensen die er wonen' Broodje Inspiratie Het thema wordt per kwartaal ondersteund tijdens het Broodje Inspiratie. Bij het verschijnen van dit artikel zal de editie van 17 november reeds gehouden zijn. Norbert: “Op 17 november komt Henry Kraaijenbos van Bizzomate vertellen over de bijzondere manier waarop zij vrijwilligerswerk organiseren (zie kader). Daaromheen hebben we een laagdrempelige lunch en is er voor bedrijven en organisaties de mogelijkheid om

Reportage Paul Herijgers en Norbert Engels

De 10 procent van Bizzomate IT-bedrijf Bizzomate is een mooi voorbeeld van werknemersvrijwilligerswerk. Tien procent van de werktijd mag worden gebruikt voor vrijwilligerswerk. Doorbetaald. Insteek is iets terugdoen voor de maatschappij, maar ze zien ook dat vertrouwen onder het personeel toeneemt. Er is persoonlijke groei en een grote sociale cohesie op de werkvloer. Partner Henry Kraaijenbos geeft graag mee: “Denk niet dat het je alleen maar geld kost, het levert je ook zoveel meer op. Begin er gewoon aan!”

TEKST Mathijs Stel | FOTO John Brussel

van elkaar te leren.” Naast het Broodje Inspiratie is er voor alle ondernemers ook een maandelijks inloopspreekuur. Zo zoekt SPARK continu naar nieuwe manieren om maatschappelijk ondernemen te verbeteren. Paul besluit: “Uiteindelijk willen we de Leidse regio sociaal en mooi maken voor de mensen die er wonen. Dat is het einddoel. Dat we via bedrijven en organisaties ons steentje kunnen bijdragen.” CONTACT SPARK Ben je benieuwd welk verschil jij kan maken met maatschappelijk ondernemen? Ga het gesprek aan met SPARK via www.sparkleiden.nl of neem contact op via contact@sparkleiden.nl

Van papier naar actie

Inspiratiesessie 'Ruimte voor werken in de stad' Hoe kunnen we in Leiden voldoende ruimte blijven bieden voor werk in de stad? Hoe houden we in de toekomst een goede balans tussen werken, wonen, bereikbaarheid en duurzaamheid? Hoe zorgen we voor vitale bedrijventerreinen? Gemeente Leiden nodigde begin november samen met Ondernemend Leiden en Bedrijvig Leiden een veertigtal ondernemers uit om zich over deze vragen te buigen. De inspiratiesessie met ondernemers uit de binnenstad, van de verschillende Leidse bedrijventerreinen, het Bio Science Park en de wijkwinkelcentra en verschillende partners vormde de aftrap voor het samen werken aan een ontwikkelagenda ‘ruimte voor werk in de stad’.

In het beleidsakkoord 2022-2026 ‘Samen leven in Leiden’ staat dat het college van burgemeester en wethouders streeft naar het bieden van ruimte voor werken in de stad en het versterken van de regiefunctie vanuit de gemeente om te komen tot vitale bedrijventerreinen en menging van verschillende functies in onze stad.

Balans Wethouder Fleur Spijker (Economie) licht toe: “Vanuit mijn vorige portefeuille weet ik als geen ander hoe groot de druk is op de beperkte fysieke omgeving in Leiden. We ontkomen er dus niet aan om voortdurend te streven naar een balans

Succesvolle keten Naast zorgen en veel voorbeelden uit het verleden, erkenden alle aanwezige ondernemers dat het tijd was om vooruit te kijken. “Ondernemers hebben behoefte aan duidelijkheid en hebben een visie nodig voor de lange termijn. Bestaande bedrijven willen naar toekomstbestendige bedrijven”, was de reactie vanuit Ondernemend Leiden. “Het Leiden Bio Science Park heeft bestaanszekerheid door een succesvolle keten: van onderwijs, naar onderzoek tot productie. Maar het LBSP zoekt juist verbinding met de stad”, was de reactie uit die hoek. “Erken de waarde van ondernemers en creëer gelijke rechten voor bewoners en ondernemers”, reageerden veel van de aanwezige ondernemers. “Werk is de link in onder andere duurzaamheid en inclusiviteit.”

Spelregels Alle bevindingen, ideeën, plannen en samenvattingen werden gedurende de avond opgetekend door Rolf Resink van beeldverslagen.nl. Genoeg ideeën in elk geval om vooruit te kunnen. Maar hoe

TEKST Gemeente Leiden | FOTO'S Eelkje Colmjon en BuroJP

De inspiratiesessie begin november vormde een startpunt om verder te werken aan de ontwikkelagenda ‘Ruimte voor werken in de stad.’ Gemeente Leiden neemt het opstellen van die agenda en de uitvoering ervan niet alleen ter hand, maar werkt daarvoor veel samen. In het voorjaar van 2023 wordt dan ook een vervolgsessie gepland met de Leidse ondernemers en partners. Voor vragen: accountmanager Jeroen Ooms: j.ooms@leiden.nl.

Reportage

in leefbaarheid en levendigheid. Bedrijvigheid is daar onlosmakelijk onderdeel van. Ondernemers verdienen hun brood in de stad, maar ook hun werknemers. We willen voldoende banen binnen onze stad realiseren en behouden, zodat inwoners bestaanszekerheid hebben door inkomen. Ik wil daarom graag vooruit kijken naar welk soort bedrijvigheid de stad nodig heeft en waar deze bedrijvigheid logischerwijs kan landen. Tegelijkertijd hebben we geen jaren om daar werk van te maken. Ondernemers hebben het de laatste jaren al zwaar genoeg en functiemenging en verstedelijking staan steeds vaker op gespannen voet met bedrijvigheid. Ik wil dus ook op korte termijn actie.”

dan? “Ik wil van papier naar actie”, lacht wethouder Spijker. “Nu moeten we dus doorpakken. Samen met de ondernemers gaan we een ontwikkelagenda ‘Ruimte voor werken in de stad’ opstellen. Het concrete resultaat is dat we ‘spelregels’ hebben voor werken in de stad. Een onderdeel daarvan is ook het opstellen van proﬁelen voor Leidse werklocaties: een inventarisatie van welk soort bedrijvigheid we hebben in Leiden, in welke mate, waar deze is gevestigd en wat de vraag is.”

Vliegwiel Daarnaast is het voornemen om een ‘Leidse Ruimtemaker’ te werven om concrete resultaten te bereiken op de bedrijventerreinen. “Ook daar kan niet alles blijven zoals het is”, legt Spijker uit. “De ruimtemaker gaat kijken hoe we op korte termijn kansen kunnen verzilveren. Tot slot is afgesproken om te onderzoeken of we een Regionale Ontwikkel Maatschappij (ROM) kunnen oprichten die vooral kijkt naar de ruimtelijke inrichting van terreinen om daarmee innovaties en investeringen op bedrijventerreinen te realiseren.”

Bekijk onze vacatures via de QR-code

HBK, hét kantoor van fiscalisten, accountants en expatconsultants in de omgeving van Leiden is op zoek naar gedreven professionals. Je moet iets met cijfers hebben maar wat we net zo belangrijk vinden is dat je over een gezonde dosis humor en relativeringsvermogen beschikt. Plezier in en op je werk is tenslotte een van de belangrijkste voorwaarden om goed werk af te leveren. Denk je daar ook zo over? Scan de QR-code.

Column

Balans

Er waren jaren dat we dat deden om onze klant te overtuigen van hun keuze, maar de laatste jaren is het soms gewoon bittere noodzaak om als ondernemer niet een heel jaar voor, met name, de overheid gewerkt te hebben. Pieter Omtzigt repte er al over in menig Kamerdebat: de marginale belastingdruk voor lage en middeninkomens is opgelopen tot 40 á 70%! Ook daarboven is het echt huilen met de pet op. Knettergek natuurlijk! En van die paar dubbeltjes die je dus per euro overhoudt, kun je vervolgens ook nog eens allerlei andere heffingen, zoals accijnzen, btw, erfbelasting, bpm, etc betalen. De Nederlandse overheid heeft in de afgelopen 10 jaar een systeem ontwikkeld, waarin de euro’s worden rondgepompt, net zo lang tot ze uiteindelijk door onze overheid zijn uitgegeven. De gevolgen sluipen de maatschappij binnen en nemen steeds vreemdere vormen aan. Een van de meest perverse consequenties is wel dat mensen met relatief lage inkomens aan het begin van hun carrière direct ervoor kiezen om maar 4 dagen te gaan werken, omdat ze ook daar al van kunnen rondkomen. Aan de andere kant houden veelverdieners aan extra werk geen stuiver over, dus waarom zouden ze die extra stap nog zetten? De oplossing om deze kolder langzaam weer normaal te maken? Een Overheid die minder uitgeeft! Alleen op die manier kunnen we de belastingdruk normaliseren en gaat inkomen, zowel uit arbeid, als ook uit vermogen, weer een beetje lonen. Qua koopkracht staat de Nederlander FOTO John Brussel

THIJS HEMMES

De dagen zijn weer kort en bij ons op kantoor komen we weer traditioneel in het donker aan en vertrekken we in het donker. December en januari zijn de maanden dat we, naast al het reguliere werk, al onze klanten stuk voor stuk onder de loep nemen om te kijken of er nog wat extra’s uit de ﬁscale gereedschapskist te halen is. Na deze periode is het boekjaar immers weer voorbij en dan wil je zeker weten dat je zo scherp mogelijk aan de wind gezeild hebt.

inmiddels nog maar op de 15e positie binnen de EU. Laat dat in 2023 wat meer in balans komen! Fijne dagen en een succesvol 2023!

Thijs Hemmes - HBK belastingadviseurs Bezoekadres: Hoofdstraat 2 | 2351 AJ Leiderdorp 071 - 542 27 20 | t.hemmes@hbk.eu | www.hbk.eu

Koen van Veenendaal heeft zijn hart verpand aan de golfsport

'Nergens word ik zo blij van' Aangezien het thema van deze editie van INTO business vastgoed is, had Carla Prins-Laban, directeur van Golfbaan Bentwoud, dit keer Koen van Veenendaal uitgenodigd. De eigenaar van het in Zoeterwoude gevestigde Formabouw heeft zijn hart verpand aan de golfsport. “Nergens word ik zo blij van als van golf.” Koen begon in oktober 2006 te werken bij het bouwbedrijf in Zoeterwoude, dat in die tijd nog eigendom was van Kees Arbouw. Drie jaar later nam Koen het bedrijf over, samen met zijn compagnon Roger Bavelaar. “In die tijd hadden we altijd een golfdag in Warmond”, herinnert de 41-jarige Koen zich. ‘Ik heb eerst twee jaar met de clinic meegedaan, daarna wilde ik wel meer spelen.” Koen haalde in Warmond zijn GVB, maar verder dan één of twee keer spelen per jaar kwam hij niet.

Ontspanning “Dat is lange tijd één grote irritatie en frustratie geweest”, vervolgt Koen. “Ik heb elk jaar een toernooitje met vrienden en werd steevast laatste. Dat wilde ik niet meer. Ik besloot meer te gaan spelen. Op het moment dat je veel meer gaat spelen, wordt golf ook écht leuker; en wordt de frustratie ook minder. Ik heb nu een handicap van 14. Dan weet je dat je het kunt, maar ook dat je het niet áltijd kunt. Als het een dag niet lukt, loop je toch lekker rustig in de natuur. Voor mij is golf puur ontspanning, even weg uit de waan van de dag.” Koen woont samen met zijn vrouw Femmy in Wateringen. Het echtpaar heeft twee kinderen: Beau van 12 en Soﬁe van 9. Hij is geboren en getogen in Wateringen. Na de MTS heeft hij bij Vestia en Bouwbedrijf van der Leij gewerkt. “Via een opdrachtgever die ik ken van het voetbal bij

Reportage

VELO, ben ik bij Formabouw uitgekomen”, vertelt Koen. “Kees Arbouw, de voormalige eigenaar van Formabouw, heeft mij de ruimte gegeven om samen met Roger alles over te nemen.”

Renovatie Sinds de crisis van 2008-2009 is Formabouw richting bouwen voor de zorg gegaan. Alles wat tussen kinderdagverblijven en gevangenissen in zit (baby’s, gedetineerden, ouderen, mensen met een lichamelijke of een mentale beperking), daar doet Formabouw heel veel voor. Onderwijs valt daar ook onder. “In de zomermaanden is het zes tot zeven weken topdrukte”, geeft Koen aan. “We lopen echt niet weg voor nieuwbouw, maar onze corebusiness blijft toch wel renovatie.” Bij Formabouw was Roger verantwoordelijk voor het ﬁnanciële en commerciële gedeelte. Koen hield zich bezig met de techniek. De toekomstplannen waren helder, totdat Roger vorig jaar mei opeens kwam te overlijden. “In korte tijd heb ik me alles eigen moeten maken, want we moesten wel doorpakken. Zijn zoon Jurjen zit sinds oktober bij ons. Langzaam is hij wat taken over gaan nemen. Ik geef hem alle ruimte en dat gaat hartstikke goed.”

C-lus Vanaf dag één is Formabouw lid van Zakelijk Bentwoud. Dat kwam door Roger, die in Hazerswoude woonde. Toch liep Koen pas begin november dit jaar voor het eerst de C-lus op Golfbaan Bentwoud. “Die lus is echt fantastisch”, erkent Koen. Na zijn operatie aan zijn teen zal hij die lus ongetwijfeld vaker gaan lopen.

Carla Prins-Laban en Koen van Veenendaal

TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S John Brussel

Trackman systeem op driving range Sinds september van dit jaar beschikt Golfbaan Bentwoud over een Trackman systeem op de driving range. Op de overdekte afslagplek hangen schermen, en buiten kun je met Trackman aan de slag via de app op je telefoon. Je kunt hiermee trainen, maar ook spellen spelen. “Op ons complex hebben we een eigen competitie voor Bull’s Eye, waarbij je punten moet verzamelen door dicht bij onze targets te slaan”, vertelt Carla. Er is net een nieuwe sponsor binnengehaald in de vorm van Robert Den Haag juweliers. “Die heeft twee diamanten uitgeloofd, die je kunt winnen als je de meeste punten weet te behalen.” Met dit systeem, dat op basis van radar werkt, kun je ook allerlei bekende golfbanen ter wereld spelen. En binnenkort kun je ook Golfbaan Bentwoud digitaal spelen. Verder zijn er spelletjes voor kinderen in Trackman beschikbaar. “We zijn er enorm trots op. Wat er nu nog komt bij de driving range, zijn een paar mooie loungebanken.”

GOLFBAAN BENTWOUD Boslaan 3 | 2731 LD Benthuizen 0172 - 58 30 10 | info@golfbaanbentwoud.nl www.golfbaanbentwoud.nl

Een modern en duurzaam sportcomplex om trots op te zijn

Indoor sportcentrum Leiden Aan de Telderskade in Leiden is de bouw van het Indoor Sportcentrum in volle gang. Dit nieuwe sportcomplex vervangt de Vijf Meihal en de 3 Octoberhal. In het nieuwe Indoor Sportcentrum komt een topsporthal met tribune voor maximaal 2.435 toeschouwers. Naast topsport biedt het Indoor Sportcentrum ook ruimte aan breedtesport. De toekomstige gebruikers zijn topbasketbalclub ZZ Leiden, Leidse sportverenigingen, het Leonardo College en mboRijnland en sportmedisch centrum Rijnland. Leiden werkt hard aan de omschakeling naar een duurzame en circulaire samenleving. Het Indoor Sportcentrum is hiervoor een inspirerend voorbeeld. In dit artikel lichten we de circulaire en duurzame bouwaspecten die in het project zijn toegepast toe. Welke keuzes heeft het projectteam gemaakt? En welke kansen en knelpunten kwamen zij tegen?

Toekomstbestendig gebouw De bouwsector is als grootverbruiker van grondstoffen verantwoordelijk voor 35% van de totale nationale CO2- uitstoot (transitieagenda circulaire economie, 2018). Hierdoor is

de bouw een sector waar veel winst is te behalen met het reduceren van afvalstoffen en CO2uitstoot. De gemeente Leiden wil zo duurzaam en circulair mogelijk bouwen. Daarom hebben de architecten Sylvie van Beek en Dean Moran van architectenbureau Slangen + Koenis in de ontwerpen van het Indoor Sportcentrum duurzame, circulaire keuzes gemaakt. Ook efficiëntie speelde een grote rol. Dit leidt tot minder materiaalgebruik en een toekomstbestendig gebouw.

Hergebruik van materialen Voor de bouw wordt voor het grootste gedeelte gebruik gemaakt van volledig losmaakbare materialen en kunnen de materialen in de toekomst gemakkelijker worden hergebruikt. Er worden zoveel mogelijk biobased materialen toegepast. Houtbouw is beter voor het milieu dan de gebruikelijke betonblokken. Het beton dat nog wel gebruikt moet worden, is aanbesteed volgens het betonakkoord. Dat betekent dat er beton wordt toegepast met minder milieu-impact. Bijvoorbeeld doordat er ook gebruik wordt gemaakt van gerecycled beton. In combinatie met zonnepanelen past dit bij de duurzame, natuurlijke en moderne uitstraling van het Indoor Sportcentrum.

Concreet betekent losmaakbaar in dit project het toepassen van: • Een demontabele stalen draagconstructie • Demontabele prefab tribunevloeren • Demontabele houten wandafwerkingen voor akoestiek • C2C Silver gecertiﬁceerde tegels met terugnamegarantie • Biobased vloerafwerking in droge ruimten • Toepassing van hoogwaardige duurzaam geproduceerde gevelpanelen • Maximalisatie van prefabricage en voorkomen van bouwafval en het vastleggen van alle toegepaste materialen • Ook is er gestuurd op minder materiaalgebruik. Vooral door het beperken van onnodige afwerkingen op vloeren, wanden en gevels.

Energieleverend gebouw Het is de ambitie om een energieleverend gebouw te ontwerpen. Door te kiezen voor een uiterst duurzaam installatie- en energieconcept dat onder meer bestaat uit ca. 1.300 PV-panelen en 2 luchtgekoelde warmtepompen, is het gebouw over het gehele jaar energieleverend. In het zomerseizoen lukt het zelfs om ca. 40% van de elektriciteitsopbrengsten terug te leveren aan het net.

Kansen en knelpunten In de oorspronkelijke plannen van Slangen + Koenis is het principe van CLT-wanden (Cross Laminated Timber) toegepast. Dat zijn wanden die kruislings zijn gelamineerd. Bijkomend voordeel is

dat CLT-wanden geen extra wandafwerking meer nodig hebben. Architect Sylvie van Beek: “Deze CLT-wanden waren uitvoeringstechnisch helaas niet mogelijk. Het moet in de ruwbouw al worden geplaatst, waardoor de kans op schade te groot was. Ook de verdiepingshoogte compliceerde de uitvoering. Er moet in de bouwvolgorde rekening mee worden gehouden. Uiteindelijk was het technisch en budgettair niet mogelijk." Architect Dean Moran: “Daarom is gekozen voor een vervangend principe, van systeembouwwanden bekleed met hout. Daarmee behoud je het demontabele aspect en de warme uitstraling en deze systeembouwwanden zijn makkelijker toepasbaar en in de toekomst makkelijker aanpasbaar.” De architecten hebben zich tijdens het proces continu afgevraagd: “Wat kunnen we toepassen en wat is nou echt effectief? Duurzaamheid is niet enkel een nieuw soort duurzaam materiaal toepassen, maar het moet ook nu en in de toekomst goed werken en herbruikbaar zijn.”

Samen werken naar een mooie toekomst Het Indoor Sportcentrum is een inspirerend voorbeeld van hoe duurzaamheid en vooral de losmaakbaarheid van materialen kan worden meegenomen in de plannen om bij te dragen aan de doelstelling om materiaalgebruik te verminderen en toekomstgericht te bouwen. Wilt u ook aan de slag met duurzame bouw? Neem dan contact op met de gemeente Leiden voor meer informatie: Esmé Bosch, e.bosch3@leiden.nl. MEER INSPIRATIE? Bekijk hier de website voor aan de slag met circulaire bouw, met een ﬁlmpje hoe we circulair bouwen in de gemeente Leiden.

TEKST Gemeente Leiden | FOTO EN BEELD Gemeente Leiden en DMOO

Leiden

WORD NU LID!

Het totaalconcept van INTO business Leiden bestaat uit het zakelijk kwartaalmagazine en INTO businessclub Leiden. Deze club biedt de leden diverse extra mogelijkheden, zowel online als offline. De kosten bedragen € 450,- ex. btw per jaar.

Wat kun je daar allemaal voor verwachten? •

Toegang tot vier verzorgde netwerkbijeenkomsten per jaar, waarbij de lancering van het magazine centraal staat.

•

Logo en contactgegevens vermelding in het magazine op INTO businessclub Leiden ledenpagina, waarvan de eerste keer extra uitgelicht.

•

Zes keer per jaar de gelegenheid om een persbericht/nieuwsbericht te laten plaatsen op www.intobusiness.nu/leiden

•

Een uitgebreid online bedrijfsproﬁel.

Geïnteresseerd? Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar oscar@intobusiness.nu We heten je van harte welkom bij de INTO businessclub Leiden!

De volgende bedrijven hebben we recentelijk mogen verwelkomen als nieuw clublid: HuurMaat is een snelgroeiende professionele verhuurorganisatie met een breed assortiment materieel voor zowel bedrijven als particulieren. HuurMaat verhuurt een ruime keuze aan hoogwerkers, steigers, gereedschappen en machines. Riool.nl ontzorgt al ruim 60 jaar overheden, bedrijven, woningbouwcorporaties en VVE’s door het totale rioolbeheer op zich te nemen. Naast reguliere reiniging en inspectie van hoofdriolen geeft Riool.nl ook advies op maat. Gemeenten en bedrijven kunnen hiermee hun riool beter beheren. Wij kunnen u onder andere helpen met riool ontstoppen, hulp bij calamiteiten, rioolinspectie en riool-reparatie of -vernieuwing.

Businessclub

Welkom bij PKF Wallast, uw partner voor alle financiële, fiscale en bedrijfsjuridische vraagstukken. Lokaal, landelijk en internationaal profiteert u van de kennis en ervaring van onze accountants, fiscalisten, bedrijfsjuristen en business valuators. Hiermee kunt u zich elke dag focussen op uw onderneming. Met onze hulp heeft u alles onder controle. Met 60 jaar ervaring en 213 medewerkers zijn wij een in Nederland toonaangevende organisatie van accountants, belastingadviseurs, business valuators en bedrijfsjuristen. Met vier kantoren, in Amsterdam, Delft, Rotterdam en Woerden, zijn wij prominent aanwezig in de Randstad. Onze dienstverlening is vooral gericht op middelgrote ondernemingen en directeur-grootaandeelhouders.

Met de juiste ondersteuning sta je een stuk sterker. Kom je verder. Ontdek je meer mogelijkheden. Ervaar je meer rust. Dat en meer vind je bij RWV Advocaten in Leiden. Wij zijn een ondernemend advocatenkantoor voor ondernemers en particulieren. Onze bevlogen advocaten lossen samen met jou jouw juridische zaken en problemen op. Strategisch. Duurzaam. In én out of the box. Onze taal is helder, de lijnen zijn kort en onze ervaring en betrokkenheid groot. We scheppen kansen en regelen de zaak. Op een manier die bij je past, zodat het goed gaat én voelt. Want ja, daar worden we zelf ook blij van.

Ondernemen is kansen creëren. Kansen geven en kansen krijgen. Daarom verbinden wij bedrijven/ondernemers aan maatschappelijke organisaties. SPARK ondersteunt jou met direct advies, ondersteuning en matching waar dat kan. We inspireren onze partners tijdens evenementen en bijeenkomsten en dagen ze uit na te denken over hoe zij een bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. We matchen tussen behoeften in het sociale domein en ondersteuning van partners. Daarnaast vinden we het belangrijk dat onze partners ook partners van elkaar worden.

De zon schijnt bij lancering herfstuitgave Buitencantine aan het Valkenburgse Meer is een schitterende nieuwe locatie van de Brasserie Groep. INTO businessclub Leiden was hier begin oktober te gast voor de lancering van de herfstuitgave. Michel Kooiman en Niels Langenhuysen van Cassonade Projectinrichting ontvingen uit handen van Oscar Middeldorp het eerste exemplaar. Er werd genoten van de heerlijke Italiaanse hapjes, het goede gezelschap en als bonus het fantastische weer. ZIE MEER FOTO'S OP PAGINA 64

Businessclub

Businessclub Untitled-1 1

GROEP

09-07-14 11:52

Kijk voor de mogelijkheden op www.intobusiness.nu/ leiden/business-club.html

Veel vragen rond nieuwe hal Zorg en Zekerheid Leiden Basketball

'Als de wil er is, komt alles voor elkaar' Zorg en Zekerheid Leiden Basketball is aan het laatste seizoen in de Vijf Meihal bezig. Met ingang van september vindt het topbasketbal plaats in de nieuwe hal. Toch zijn er nog de nodige vraagstukken. “Vooralsnog ga ik ervan uit dat we in september in die hal kunnen spelen”, stelt Marcel Verburg, voorzitter van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball.

Dat het in de nieuwe hal mooier en ruimer zal zijn, staat als een paal boven water. “We kunnen de fans binnen ontvangen en niet meer op straat zoals nu het geval is”, geeft Verburg aan. “In de nieuwe hal is meer ruimte voor een goede ontvangst van de fans.” Met de komst van een nieuwe horeca exploitant hoopt Verburg dat de kwaliteit en unieke sfeer in de businesslounge zal kunnen worden voortgezet. “We

hopen dat de nieuwe horeca exploitant ook een enthousiast partner van Zorg en Zekerheid Leiden zal worden en daarmee het eredivisiebasketbal zal ondersteunen.”

Ontvangst businessclub “We gaan ervan uit dat de businessclub weer op

Reportage een prachtige manier ontvangen kan worden”, vervolgt Verburg. Hoe het precies gaat worden, is nog niet geheel duidelijk. Er is een aantal ruimtes die Zorg en Zekerheid Leiden Basketball mag gebruiken. “Het is wel belangrijk dat we de look & feel van onszelf daar terug kunnen vinden.”

Speelvloer In de Vijf Meihal zijn er al problemen met de vloer. Een aantal maanden geleden is de vraag al gesteld of er een nieuwe vloer besteld kon worden. “De gemeente heeft gezegd dat ze geïnvesteerd heeft in een FIBA-proof vloer, maar wel met alle lijnen van andere sporten er ook op. Dit is voor Zorg en Zekerheid Leiden Basketball een ongewenste situatie. Daarnaast heeft Zorg en Zekerheid Leiden Basketball ook nog allerlei contractuele verplichtingen vanuit de BNXT League en sponsorcontracten voor uitingen in het speelveld. We zijn voor een aantal punten dus nog in overleg met de gemeente. Als de wil er is, komt alles voor elkaar.”

Programma thuiswedstrijden Zorg en Zekerheid Leiden hanteert verschillende aanvangstijden voor de thuiswedstrijden. Op zaterdagavond wordt er om 20.00 uur begonnen.Vanaf eind februari gaat de competitie verder met wedstrijden tegen Belgische clubs. Dat schema is nog niet bekend. Houd de website van Zorg en Zekerheid Leiden in de gaten voor eventuele wijzigingen. Zaterdag 7 januari tegen Landstede Hammers Zwolle Zaterdag 11 februari tegen Apollo Amsterdam Zaterdag 18 februari tegen Yoast United Bemmel

ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL Zorg en Zekerheid Leiden Basketball Boshuizerlaan 1 | 2321 SG Leiden | 071 – 572 25 19 commercie@eredivisiebasketballleiden.nl www.eredivisiebasketballleiden.nl

Samenwerking met VV Katwijk en Haringrock Zorg en Zekerheid Leiden Basketball is al langer in gesprek met VV Katwijk en Haringrock als het gaat over de samenwerking tussen sport en cultuur. “De Bollenstreek is voor ons belangrijk”, legt Marcel Verburg uit. “Ik denk dat Leiden voor de Bollenstreek ook belangrijk is. Je ziet dat Katwijk ook steeds meer richting Leiden verschuift, zeker straks met die nieuwe wijk.” Het belangrijkste van de samenwerking is de businessplatforms in contact met elkaar te brengen. Hiermee wordt een extra toegevoegde waarde gecreëerd voor de betrokken businessclubs. “VV Katwijk en Haringrock zijn mooie partners. Door samen te werken kunnen we deze netwerken versterken. Daar gaan we komend jaar meer mee doen.” De eerste gezamenlijke bijeenkomst staat gepland voor 27 januari 2023.

TEKST Martin Hoekstra | FOTO Marja van Tilburg

VAN BEDRIJFSFINANCIERING TOT (VASTGOED)HYPOTHEEK. WIJ REGELEN HET VOOR U.

DANIEL VAN EGMOND

MARTINE DE VRIES

MIKEL DE JONG

NATHALIE MOOR

BLINK & CREDION LEIDEN | Rijnsburgerweg 159 | 2334 BP Leiden | 071 - 364 56 53 | www.blinkhypotheken.nl

De juiste partner voor uw evenementen

• GEKOELDE LEVERINGEN • MATERIALEN • BEGELEIDING • SERVICE

DRANKENGROOTHANDEL

BIEREN • FRISDRANKEN • WIJNEN • GEDISTILLEERD Amphoraweg 12 ◆ 2332 EE Leiden ◆ Tel: 071-576 30 00 ◆ info@boonekamp.nl

MÉÉR DAN DRANK ALLEEN

Column

Wees de bouwer van andermans brug Wij ondernemers weten als geen ander dat je nooit de top bereikt in je eentje. Je komt verder door de handen ineen te slaan. We hebben allemaal soms dat zetje in de rug nodig van die ene persoon: die mentor, die visionair, degene die van een afstand toekijkt en daardoor een helder beeld heeft van jouw probleem.

Met het thema van dit nummer in gedachten (Vastgoed = is bruggen bouwen) bleef ik hangen bij ‘bruggen bouwen’. Wat maakt een bruggenbouwer? Deze ﬁguur kent veel mensen en zal het niet nalaten om mensen aan elkaar te koppelen. Een bruggenbouwer luistert scherp, is oprecht geïnteresseerd in hoe het met je gaat en maakt het mogelijk dat mensen elkaar kunnen ontmoeten of legt het eerste contact. Dat klinkt als een ondernemer. Wat als je de brug met alle liefde wilt bouwen, maar geen idee hebt hoe dat moet? Je bent niet bij machte om de brug te bouwen die je zo nodig hebt. Het nieuwe jaar staat voor de deur en de tijd van reﬂecteren begint. Het is echter ook de tijd waarin de gasrekeningen de pan uit rijzen en de voedselbanken het aantal nieuwe aanmeldingen niet bij kunnen houden. Hoe goed kent u iedereen uit uw organisatie? Of uit uw omgeving? Zitten daar mensen tussen die wat hulp kunnen gebruiken? Voor wie u een bruggenbouwer kunt zijn? Iedereen met een nummer bij de Kamer van Koophandel mag zich een ondernemer noemen, maar zoals de Van Dale het al omschrijft is een ondernemer ook iemand die in actie komt. Dat kan gaan over de handeling om welvaart en/of werkgelegenheid te creëren. Het kan mijns inziens ook staan voor in actie komen voor een ander.

FOTO Reinier Bergsma

JAN VERSTEEGH

Misschien is dit wel het moment om nu die persoon te zijn. Onbaatzuchtig. Omdat je ook wat terug moet doen.

Alle goeds toegewenst voor het komende jaar. Zowel zakelijk als op het persoonlijke vlak. En vergeet niet om je heen te kijken. Om vervolgens ook eens ook de bouwer van andermans brug te zijn.

Jan Versteegh, geboren in Rotterdam op 31 december 1985, is een Nederlandse presentator, verslaggever en zanger.

Colofon Thema Lente 2023 Made in Leiden Welke bedrijven maken de regio uniek? Thema Zomer 2023 Grensverleggend ondernemen Wie durft?

INTO business Leiden INTO business Leiden verschijnt 4x per jaar en wordt gratis verspreid bij alle bedrijven en instellingen binnen Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond en Wassenaar.

Thema Herfst 2023 Duurzaamheid We zijn nog maar net begonnen

Warmond Oegstgeest

Thema Winter 2023 Veilig ondernemen Wassenaar Voorschoten UITGEVERIJ

OM business media B.V.

ADRES

A. van Leeuwenhoekweg 36-A5

Leiderdorp

Leiden

Zoeterwoude

2408 AN Alphen aan den Rijn TELEFOON

06 - 51 57 78 86

E-MAIL

oscar@intobusiness.nu

INTERNETADRES

www.intobusiness.nu

UITGEVER

Oscar Middeldorp

HOOFDREDACTIE

Oscar Middeldorp

REDACTIE

Dennis Captein, Martin Hoekstra, May-lisa de Laat, Mathijs Stel, Esther Daniëls en Joke Busschots

EINDREDACTIE

Martin Hoekstra

FOTOGRAFIE

John Brussel, Marja van Tilburg, Hart voor de Zaak/Marta Klement, Julia Captein, Buro JP, Martine Goulmy, Reinier Bergsma, Eelkje Colmjon, Aschwin Snel, Michel ter Wolbeek, Hermen Buurman en Emile van Aelst

VORMGEVING

Sevenwords, Erik Straver

VERKOOP

Oscar Middeldorp (06-51577886)

DRUK

Veldhuis Media, Meppel

ADRESWIJZIGINGEN

Adreswijzigingen kunnen doorgegeven worden via oscar@intobusiness.nu

Andere INTO business regio's Alphen Alkmaar Amstelland De Venen Duin- en Bollenstreek Gouda Haarlem en IJmond Haarlemmermeer-Schiphol Zaanstreek Zoetermeer

Alkmaar

Haarlem en IJmond

Zaanstreek

HaarlemmermeerSchiphol Amstelland

Duin- en Bollenstreek

De Venen Leiden Alphen

Zoetermeer

Gouda

Dit magazine wordt via een gratis abonnement verzonden aan ondernemers in het MKB, bestuurders van organisaties en (eind-)beslissers bij gemeenten in het verspreidingsgebied. Wilt u ook het magazine ontvangen of liever niet meer? Mail ons op oscar@intobusiness.nu en uw aan- of afmelding wordt verwerkt. Wilt u weten welke gegevens wij van u bewaren in onze administratie? Op onze website www.intobusiness.nu leest u onder ‘over ons’ onze privacyverklaring. COPYRIGHT | Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, ﬁlm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie. INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Werkplek, opslagruimte of investering

8 DS

C KO

VANAF € 283.800 EXCL. BTW WASBEEKERLAAN 26, SASSENHEIM

De verkoop van 15 Business units aan de Wasbeekerlaan 26 in Sassenheim (gemeente Teylingen) is van start gegaan. Vanwege de enorme inﬂatie op dit moment is dit een solide investering voor ondernemers en beleggers.

HET TERREIN LIGT OP ZICHTLOCATIE VANAF DE A44 DE UNITS HEBBEN ÉÉN OF TWEE EIGEN PARKEERPLAATSEN MEERDERE UNITS KUNNEN AAN ELKAAR WORDEN GEKOPPELD DE BUSINESS UNITS WORDEN MET DUURZAME MATERIALEN GEBOUWD

DIOFIS

vastgoedontwikkeling

DE OPPERVLAKTEN VAN DE UNITS VARIËREN TUSSEN 132M2 EN 198 M2 DE BESTEMMING IS TEN BEHOEVE VAN BEDRIJVEN TOT EN MET DE BEDRIJFSCATEGORIE 3.2 Financiering nodig? Of liever huren? Neem gerust contact op, wij adviseren je graag!

Meer informatie

www.dioﬁsprojecten.nl

Neem contact op met de makelaar:

IMMO Rijnstede www.immo-rijnstede.nl Tel: 071-528 1414

Sparren?