Uitgave van Nutricia Nederland B.V. voor (para)medici
Nieuwe stijl nummer 2 2013
PraatjesMaker Broccoli voor beginners Lezersonderzoek: geef uw mening! Acute ondervoeding: extra ligduur, hoge kosten
NutriSociety: een wetenschappelijk netwerk met veel mogelijkheden
Column: Google-ouders
Redactie
Inhoud
Lezersonderzoek: doe mee en steun een goed doel!
3 In gesprek met Nutricia
Dit is het tweede nummer van PraatjesMaker nieuwe
Research: vele expertises op één locatie gebundeld Elmo Wissing, site director Nutricia Research
stijl, met een veranderde lay-out en nieuwe rubrieken. Monique Dijsselhof kinderdiëtist Emma Kinderziekenhuis AMC
Natuurlijk zijn we benieuwd wat u, als lezer, ervan vindt! Wat is uw mening over de onderwerpen? Vindt u de opmaak mooi? Heeft u nog suggesties voor ons?
5 Typisch mij 6 Column ‘Google-ouders’
We hebben een korte vragenlijst opgesteld die u online
Myrte de Leeuw, jeugdarts i.o., Vérian, Apeldoorn en omgeving
kunt invullen. We hopen dat u 5 minuten de tijd wilt nemen op: http://www.surveymonkey.com/s/PraatjesMaker2013. Elvira George kinderarts MDL Medisch Centrum Alkmaar
6 Wist u dat 7 Nationaal Groentecongres
Als beloning voor uw tijd en moeite doneren wij voor elke in-
Broccoli voor beginners
gevulde enquête € 2,50 aan de Guusje Nederhorst Founda-
8 Kinderartsen aan het woord
tion. Deze stichting zet zich in voor kinderen die opgroeien in opvangcentra in Nederland. Het motto van de foundation is
Slim verwijzen en gericht adviseren bij allergie
‘Ieder kind een lach’. En dat onderschrijft Nutricia van harte.
De doelstelling sluit aan bij de missie van Nutricia: kinderen
UMC/Wilhelmina Kinderziekenhuis in
een voedingskundig gezonde start geven. Daarom hebben
Utrecht en Maartje van Velzen, kinderarts
we een partnerschap met de Guusje Nederhorst Foundation Myrte de Leeuw jeugdarts i.o. Vérian
en doneren we € 2,50 voor elke ingevulde enquête!
Meander Medisch Centrum in Amersfoort
10 Casus ‘Infatrini draagt bij aan het herstel van de groeicurve’
In dit nummer van PraatjesMaker onder andere een column
van onze jeugdarts i.o. Myrte de Leeuw, een congresverslag
Sonja van den Ende, diëtist, Juliana kinderziekenhuis, Den Haag
over groenten, een casus uit de praktijk en aandacht voor
11 Abstract Een praktische lei-
NutriSociety. Veel leesplezier!
Pavel Smoljko medical advisor Nutricia Advanced Medical Nutrition
Yolanda Meijer, kinderarts-allergoloog
draad voor de eerste lijn in Engeland
Redactie PraatjesMaker Praatjesmaker@nutricia.com
Dieetbehandeling van niet-IgE-gemedieerde koemelkallergie (KMA)
12 In gesprek met NutriSociety:
Ga naar het lezersonderzoek met
een wetenschappelijk netwerk met veel mogelijkheden
Hans van Goudoever, medisch afdelingshoofd en hoogleraar AMC-VUmc en
Chantal Kleijer medical affairs manager Nutricia Baby- en Kindervoeding
Ruurd van Elburg, scientific officer Nutricia Dit magazine bevat interactieve print
Download gratis Layar App
Scan beide pagina’s met Layar logo
Ontdek interactieve inhoud
Redactie-adres: Nutricia, Postbus 445, 2700 AK Zoetermeer. Beweringen en meningen geuit in de artikelen en mededelingen in deze publicatie zijn niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. Grote zorgvuldigheid wordt betracht bij de samenstelling van de artikelen. Desondanks kunnen onjuistheden niet altijd worden voorkomen. Om die reden wijst Nutricia elke verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid bij voorbaat af. Overname van informatie uit PraatjesMaker is uitsluitend toegestaan in overleg met de redactie. Deze mailing is verzorgd op basis van het Pharbase / One Key gegevensbestand van Cegedim-Dendrite Nederland. Voor meer informatie of indien u er geen prijs op stelt in de toekomst mailings van Nutricia te ontvangen, kunt u contact opnemen met CegedimDendrite via nl.onekey@cegedimdendrite.com of via telefoonnummer 035 695 52 55. Tekst: Scriptum communicatie over voeding • Ontwerp en realisatie: IN VORM - Edith van Beek Fotografie: Wout Jan Balhuizen en Thinkstock
Research
15 Nieuws Nieuwe e-learning module over voeding 0-4 jarigen
15 Agenda 16 De prangende vraag
van Elvira George, kinderarts MDL Medisch Centrum Alkmaar, aan Desiree van As, jeugdarts GGD Hollands Noorden
2
In gesprek met Elmo Wissing
Nutricia Research: vele expertises op één locatie gebundeld
Elmo Wissing site director Nutricia Research
Eind september is Nutricia Research geopend door Franck Riboud, CEO Danone, en Henk Kamp, minister van Economische Zaken. Elmo Wissing, site director van dit nieuwe centrum in Utrecht: ‘Met dit internationale innovatiecentrum van Nutricia is de expertise van life science en technologie voortaan gebundeld op één locatie. En wel in een heel inspirerende omgeving!’ 3
Vervolg pagina 3
Voorheen waren de onderzoek- en innovatie-
Inspirerend en ruim
geven wij in onze onderzoeksprogramma’s
activiteiten van Nutricia verspreid over verschil-
Niet alleen de locatie is inspirerend, ook het
van Nutricia Research aandacht aan alle as-
lende locaties. ln 2009 is besloten om van de
prachtig ruime gebouw, vol met state-of-the-
pecten van het jonge leven: van de fysiologie
verschillende locaties over te stappen naar één
art-technologieën. ‘We kunnen hier het com-
tijdens de zwangerschap en de periode dat er
gecentraliseerde organisatie. Sinds september
plete proces doorlopen, van het genereren
borstvoeding wordt gegeven tot de ontwik-
is het zover en werken vele wetenschappe-
van ideeën en het testen in laboratoria tot de
keling van de darmfunctie en microbiota, het
lijk onderzoekers en technologen samen in
werkelijke productontwikkeling’, vertelt Wis-
immuunsysteem, de hersenen en het metabo-
één hypermodern gebouw. Wissing: ‘Nu zit-
sing. ‘We kunnen proefproducties op kleine
lisme van de baby en het jonge kind.’ Voor-
ten we met zo’n 450 mensen van science en
schaal uitvoeren om te testen of een product
beeld van zo’n recent gestart onderzoek is het
technologie bij elkaar. Dat betekent niet alleen
ook daadwerkelijk gemaakt kan worden.
NutriBrain-project, waarbij onderzoekers meer
dat we veel efficiënter kunnen werken, ook de
Daarna kunnen we een product laten proeven
inzicht willen krijgen in de ontwikkeling van de
innovatieprocessen verlopen veel sneller. Lo-
in onze zeer geavanceerde sensory laboratoria
hersenen van te vroeg geboren baby’s. Het
gisch, want we hebben nu een pool van crea-
en shelf life studies doen om te onderzoeken
onderzoek richt zich hierbij op de zogeheten
tieve mensen bij elkaar, dat geeft een enorme
of een product stabiel blijft bij lang bewaren.’
‘gut-immune-brain-axis’ (ofwel de drie-een-
kracht. Dankzij die bundeling van science
Er is gekozen voor veel glas in het gebouw om
heid: darmkanaal/immuunsysteem /hersenen)
en technologie op één plek kunnen we onze
de transparantie van het werk te benadruk-
en de rol van voeding.
nieuwste wetenschappelijke inzichten heel
ken en mensen uit te nodigen tot nog meer
snel doorvertalen naar productontwikkeling.’
interactie dan voorheen. Daarom heeft ook niemand meer een eigen bureau. Wissing: ‘De
‘Een pool van creatieve mensen bij elkaar, dat geeft een enorme kracht’
Science Park Utrecht
werkplekken zijn zogenoemd “active based”.
Volgens Wissing is niet zomaar gekozen voor
Hierbij kies je steeds een plek die aansluit bij
Utrecht als locatie van Nutricia Research. ‘Het
het type werk dat je op dat moment wil doen.
gebouw ligt op een steenworp afstand van de
Zo zijn er heel open werkplekken, ruimtes met
universiteit, het academisch ziekenhuis én het
halfhoge tussenwandjes tussen de werkplek-
academisch kinderziekenhuis. Het medisch-
ken en breakout rooms om even met een
‘Wat de medische voeding betreft; daar is het
wetenschappelijk onderzoek dat hier plaats-
groepje te overleggen. Maar ook cockpits
onderzoek gericht op voeding als integraal
vindt, sluit zeer goed aan bij het onderzoek
waarin je geconcentreerd kan werken of een
onderdeel van de ziektebehandeling voor
van Nutricia. Bovendien zitten we op loopaf-
loungebank waarop je elkaar toevallig kan ont-
mensen van alle leeftijden. ‘Daarmee willen we
stand van meerdere onderzoeksgroepen van
moeten. Dit alles geeft meer interactie dan een
bijdragen aan de verbetering van klinische re-
de Universiteit Utrecht waarmee we al heel
statische werkomgeving waarin ieder op zijn
sultaten, met als streven het behoud van zelf-
lang nauw samenwerken. Het heeft duidelijk
vaste plek zit. Er is nu ruimte voor toevallige
standigheid van de patiënt,’ vertelt Wissing.
een toegevoegde waarde om op een plek te
ontmoetingen en spontane gesprekken, die
‘We willen een wezenlijk verschil maken in het
zitten waar belangrijke partijen vlakbij zijn. In
op hun beurt weer kunnen leiden tot kruisbe-
leven van veel verschillende patiëntgroepen
de toekomst wordt hier ook het Maxima Cen-
stuiving en nieuwe ideeën.’
met specifieke voedingsbehoeften. Dankzij ons nieuwe onderzoekscentrum en de sa-
trum geopend en zal het RIVM naar Utrecht Science Park verhuizen. Utrecht ligt centraal
Breed onderzoeksspectrum
menwerking met internationale expertcentra
in Nederland. En niet te vergeten: Utrecht is
Het onderzoeksprogramma van Nutricia Re-
kunnen we nog beter dan voorheen onder-
onderdeel van de Randstad en dat is weer in-
search is zowel gericht op voeding in het vroe-
teressant voor internationaal talent. Zo’n der-
ge leven als op medische voeding. Wissing:
tig procent van onze mensen komt immers uit
‘Door hun snelle groei en ontwikkeling hebben
het buitenland. We onderhouden contacten
baby’s en jonge kinderen specifieke nutritione-
met researchgroepen van over de hele wereld.
le behoeften. De laatste wetenschappelijke in-
Dat is nodig, want we doen hier aan kennis-
zichten laten zien dat voeding op jonge leeftijd
ontwikkeling voor producten die we wereld-
een cruciale impact heeft op de gezondheid
Lees meer over Nutricia Research en bekijk
wijd lanceren; zowel baby- en kindervoeding
later in het leven. De invloed van voeding start
het filmpje over het nieuwe researchcentrum
als medische voeding.’
zelfs al voor de zwangerschap. Om die reden
in Utrecht op www.nutriciaresearch.com
4
zoek doen.’ •
Lees meer met
Provocatiekit
Typisch mij
Dubbelblinde koemelkprovocatie De gouden standaard voor het vaststellen van koemelkallergie is de dubbelblinde placebogecontroleerde provocatie. Het is een betrouwbare en volledige test die de duidelijkheid geeft die u en ouders zoeken. Nutricia heeft daarvoor provocatiekits in het assortiment, zowel op basis van eiwithydrolysaat als op basis van aminozuren: de Nutrilon Pepti provocatiekit en de Neocate provocatiekit. De provocatiekits moeten worden gebruikt onder medisch toezicht en door getraind personeel.
‘ Zonder mijn leesbril ben ik echt onthand. Het is een vrolijke bril, want ik ben tenslotte kinderarts. Ik krijg er vaak leuk commentaar op van kinderen.’
Yolanda Meijer kinderarts-allergoloog Universitair Medisch Centrum/Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. Lees het interview op pagina 8!
Babyvoeding
Effect Nutrilon Omneo-Comfort op darmkrampjes Nutrilon Omneo-Comfort
7
is sneller en effectiever
met standaard zuigelingenvoeding waaraan simethicone-bevattende druppels zijn toegevoegd.
Krampjesepisodes
krampjes in vergelijking
6.0
6
in het verminderen van
5
5.4 * 3.7
4 3
** 3.3
2.5
2
1.8
1 0 dag 1
dag 7
Nutrilon Omneo-Comfort (N=103) Simethicone (en standaard zuigelingenvoeding) (N=96)
dag 14
*p < 0.0001 **p < 0.00001
5
Column
Wist u dat ...
Google-ouders Ik kom net kijken in ons vak. Sinds tweeënhalf jaar werk ik op het consultatiebureau Myrte de Leeuw en zeer binnenkort rond ik is lid van de mijn opleiding tot jeugdarts redactieadviesraad van PraatjesMaker. af. Dan ben ik 27, de jongste Ze is jeugdarts in opleiding bij Vérian, jeugdarts binnen onze orgaeen thuiszorgorganisatie. nisatie in Apeldoorn en omgeving. Toen ik hier begon met mijn spreekuren dacht ik dat mijn leeftijd misschien een nadeel zou zijn, ook omdat ik zelf geen kinderen heb. Maar in de praktijk valt dat reuze mee. Ouders willen vooral een objectieve blik, ze willen weten of hun kind ‘normaal’ is. En ik heb inmiddels al zoveel kinderen gezien, dat ik ouders prima kan geruststellen en adviseren of eventueel doorverwijzen voor nader onderzoek. Misschien verloopt het contact met de ouders soms juist wat soepeler vanwege mijn leeftijd, ik merk ook dat ik met de heel jonge moeders gemakkelijk een klik heb. ‘De ouders van nu zijn heel anders dan vroeger,’ zeggen mijn collega’s. Ouders van nu zijn veel mondiger en zoeken hun eigen informatie op internet. Google heeft zijn
voordelen, maar kan ouders ook weer onzeker maken. Er is zoveel in-
formatie te vinden en die is vaak ook nog tegenstrijdig. Als arts geeft je dat een nieuwe taak: het duiden van de bronnen en de informatie die men heeft gevonden. Maar ik zie internet ook als een kans. Het is een handige manier om je patiënten te informeren en contacten met ze te onderhouden. Binnen mijn organisatie zou ik graag met onze website aan de slag gaan. Ik wil dat daar goede informatie op staat en dat patiënten er op veelgestelde vragen een antwoord kunnen vinden. In de toekomst zou ik een digitaal spreekuur willen organiseren. Op die manier hoop ik nog beter aan te sluiten bij de behoeften van ouders. • 6
Wist u dat … vroeg starten met bijvoeding – tussen de 4 en 6 maanden – de kans op allergie op latere leeftijd verkleint? Dit geldt met name voor kinderen met een hoog risico op allergie. Voorheen werd juist geadviseerd om pas na 6 maanden met bijvoeding te beginnen. Maar door recente wetenschappelijke inzichten, onder andere uit de Generation R-studie, is dit advies aangepast. Kiefte J. Early life nutrition and gastrointestinal and allergic outcomes: Generation R study (2012)
Nationaal Groentecongres
Broccoli voor beginners Het eten van groenten moeten jonge kinderen - net als fietsen – echt leren. De eerste levensjaren van het kind vormen daarbij een ‘window of opportunity’. Dit was de conclusie van Nationaal Groentecongres ‘Broccoli voor beginners’ dat VoedingNu op 12 september in Vianen organiseerde, in samenwerking met het Platform Gezonde Voeding voor 0-4 jarigen.
‘De smaakontwikkeling van een kind begint al
gezondheid op latere leeftijd,’ aldus Dick van
in de baarmoeder. Voor de geboorte kan een
Waardenburg, kinderarts in het Maastricht
kind dus al aan de smaak van groenten wen-
UMC. ‘Bovendien: als kinderen niet al heel
nen,’ aldus Koen Joosten, kinderarts in het
jong leren om groenten te eten, gaan ze het
Erasmus MC. Actieve voorlichting door gynae-
later meestal ook niet doen.’
cologen, verloskundigen, jeugd- en kinderartvan zowel aanstaande moeders als jonge
Groente wil niet gegeten worden
kinderen te stimuleren. Zo wordt al heel jong
De groenteconsumptie van peuters is schrik-
de basis gelegd voor de gezondheid en het
barend laag, zo blijkt uit de Voedselconsump-
voedingspatroon op latere leeftijd. Bovendien
tiepeiling. Slechts 1 op de 5 peuters haalt de
is de behoefte aan voedingsstoffen bij jonge
ondergrens van 50 gram groenten per dag. ‘In
kinderen hoog door de snelle groei en ont-
tegenstelling tot fruit wil groente niet gegeten
wikkeling van hersenen en andere organen.
worden,’ zegt prof. Kees de Graaf, hoogleraar
sen is essentieel om de groenteconsumptie
Sensoriek en Eetgedrag aan de Universiteit van Wageningen. ‘Groente bevat amper energie en
Slechts 1 op de 5 peuters (2-3 jaar) haalt de ondergrens van 50 gram groente per dag
levert voor het lichaam dus geen directe beloning op.’ Een goede strategie om jonge kinderen groenten te leren eten is het herhaald aanbieden. Om aan de smaak te wennen kan een kind wel tot tien keer proeven nodig hebben. Daarnaast is het slim om als er met bijvoeding wordt begonnen vooral ook groenten te geven.
‘Een tekort aan voedingsstoffen in de eerste
Uit onderzoek blijkt dat dit leidt tot een hogere
4 levensjaren heeft enorm veel impact op de
groenteconsumptie op latere leeftijd. •
7
Kinderarts-allergoloog en kinderarts aan het woord
Slim verwijzen en gericht adviseren bij allergie Kinderarts-allergoloog Yolanda Meijer en kinderarts Maartje van Velzen
Steeds meer kinderen hebben een allergie, terwijl er in Nederland slechts vijf kinderarts-allergologen zijn. Eén van hen is Yolanda Meijer, werkzaam in het Universitair Medisch Centrum/Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) in Utrecht. Zij staat aan de basis van een netwerk voor goede allergiezorg in de regio Utrecht.
Het overschot aan patiënten is herkenbaar voor Maartje van Velzen, kinderarts in het Meander Medisch Centrum in Amersfoort. ‘Er is in de eerste en de tweede lijn sprake van overdiagnosticering. Veel kinderen volgen een dieet, terwijl de diagnose allergie niet afdoende is gesteld. Maar aan de andere kant worden de écht ernstige gevallen juist vaak te laat geholpen.’ ‘Precies,’ reageert Meijer. ‘Wij zagen hier in het WKZ veel kinderen waarvan we dachten: “Hoe is het mogelijk, dat had al veel eerder opgepakt moeten worden.” Een kind met een ernstige allergie kan echt niet drie maanden wachten op een consult. Allergie komt veel voor en er zijn maar weinig allergologen in Nederland. Daarom is het een goede zaak als kinderartsen en huisartsen de diagnose en behandeling van voedselallergie meer naar zich toetrekken. Vanuit dat gegeven zijn we hier aan de slag gegaan en hebben we in de regio partners gezocht om een netwerk voor allergiezorg te starten.’
Postgraduate cursus en vervolg Drie jaar geleden is begonnen met een postgraduate cursus over allergie voor kinderartsen uit de regio en hun medebehandelaars, zoals
8
Layar
Ondervoeding
Hier en daar in dit magazine vindt u dit logo: Dit symbooltje is de link tussen papier en de digitale wereld. Installeer de gratis Layarapp op uw smartphone of tablet en scan vervolgens de pagina waarop u het logo ziet. Laat u verrassen, want u komt vervolgens automatisch terecht bij extra online informatie over het onderwerp. Een tekst om te lezen of een filmpje om te bekijken. Handig!
Ruim 125 miljoen aan extra kosten Acute ziektegerelateerde ondervoeding bij kinderen in Nederland (0-18 jaar) heeft voor de ziekenhuiszorg in 2011 naar schatting € 125.600.000,– extra kosten met zich meegebracht aan ligduur. Dit is gebaseerd op een rekenmodel dat door het Erasmus MC is ontwikkeld (Freijer 2013), op basis van de prevalentiegegevens en de duur van het ziekenhuisverblijf in een studie van Koen Joosten, gecombineerd met de nationale gegevens over de ziekenhuiskosten (inclusief gespecialiseerde diensten) per leeftijdsgroep. Deze cijfers laten zien hoe belangrijk het is dat instellingen stelselmatig ziektegerelateerde ondervoeding bij kinderen screenen en behandelen.
diëtisten, dermatologen of eczeemverpleeg-
opgedaan en kan dus nog beter het kaf van het
kundigen. Deze artsen en paramedici vormen
koren scheiden. Heel leerzaam! De komende tijd
samen het netwerk voor allergiezorg in de regio
zal ik mijn collegae, huisartsen en jeugdartsen in
Utrecht. Tijdens de cursus wordt men getraind
en rondom Amersfoort weer bijscholen.’ Meijer merkt op haar polikliniek hoeveel verschil de detachering van Van Velzen maakt: ‘Ik krijg vanuit
‘Het netwerk komt eens in de twee maanden bij elkaar om een specifiek onderwerp verder uit te diepen en moeilijke cases te bespreken’ in de herkenning en behandeling van allergie.
Amersfoort nu andere, meer gerichte verwijzingen. Ook het aantal verwijzingen is afgenomen. Dat is fijn voor de patiënten, omdat ze nu dicht bij huis goed worden geholpen. Het is ook fijn dat daardoor meer ruimte en tijd ontstaat voor mijn academische taken. Onderwijs is natuurlijk
Bron:
belangrijk, net als onderzoek en vooral ook in-
Joosten KF et al, (2010). National malnutrition
novatie in het vak. We willen immers vooruit, dat
screening days in hospitalized children in
wordt ook verwacht van academische zieken-
The Netherlands. Arch Dis Child 95: 141–145
huizen. En de ontwikkelingen gaan snel!’ •
Daardoor worden kinderen met allergie nu pri-
Freijer K et al, (2013). The economic costs
mair bij de kinderarts of longarts behandeld.
of disease related malnutrition. Clin Nutr 32:
Alleen de bijzondere en ernstige gevallen ko-
136-141
men in het WKZ terecht. ‘Onder het motto “Slim verwijzen en gericht adviseren” komt het netwerk eens in de twee maanden bij elkaar
Lees meer over het Luchtwegportaal,
om een onderwerp verder uit te diepen en
een handige website voor ouders en
moeilijke cases te bespreken,’ vertelt Meijer.
artsen, en een unieke profileringstage
Van Velzen nam ruim een jaar geleden het ini-
voor kinderartsen in opleiding op
tiatief om in het WKZ mee te lopen. Zij is een
www.nutriciavoorprofessionals.nl.
jaar lang vanuit haar ziekenhuis gedetacheerd geweest in het WKZ. ‘Ik heb veel extra ervaring
Ook via
9
Casus
‘Infatrini draagt bij aan het herstel van de groeicurve’ Sonja van den Ende (diëtist in het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag) bespreekt de casus van een dysmatuur geboren zuigeling die sondevoeding krijgt.
Achtergrond Het betreft een zuigeling met 4q deletie, ernstige retrognathie, schisis en een aangeboren hartafwijking. De jongen is dysmatuur geboren (geboortegewicht 2280 gram, zwangerschapsduur 38 weken). Orale voeding is niet mogelijk, dus krijgt hij voeding via een sonde. Na de bevalling is gestart met moedermelk, verrijkt met Nutrilon Nenatal Breast Milk Fortifier en Liquigen.
Verhoogde behoefte
de eiwitbehoefte meestal juist flink verhoogd.
‘Bij een aangeboren hartafwijking geldt vrijwel
Eiwit is echt essentieel voor de groei, samen
altijd dat de energiebehoefte is verhoogd,’
met voldoende energie natuurlijk.’
zegt Van den Ende. ‘Bij deze zuigeling is de moedermelk daarom vanaf het begin verrijkt.
Goede groei
Later, toen de borstvoeding terugliep (na 3,5
Na een periode van goede groei volgde bij 6,5
maand) zijn de ouders op eigen initiatief over-
maand een bezoek aan de spoedeisende hulp
gestapt op zuigelingenvoeding, met een “extra
wegens spugen. Van den Ende: ‘De ouders
schepje”. Dat leidde tot veel spugen en een
hadden op vakantie - uit angst voor uitdroging
ziekenhuisopname. Gewicht naar leeftijd was
- de voeding flink opgehoogd naar 1200 ml
gedaald van -2,5 SD naar - 3 SD. We zijn ge-
per dag. Bij spugen ben ik altijd alert op over-
start met 6 x 100 ml Infatrini (101 kcal/100 ml
voeding. Het gewicht is dan een goede graad-
en 2,6 g eiwit/100 ml). Dit verdroeg het jonge-
meter: dat was sterk opgelopen tot 6,5 kilo, -2
tje goed, zodat hij al gauw weer naar huis kon.
SD qua lengte naar leeftijd, terwijl de curve tot
Het grote voordeel van Infatrini is het hoge ei-
dan toe constant op -2,5 SD lag. De Infatrini
wit- en energiegehalte, gecombineerd met een
is teruggebracht naar 850 ml. Dit verdroeg hij
lage osmolariteit. Ik ben niet snel te bang voor
weer goed. Voorlopig gaan we met deze voe-
te veel eiwit, integendeel! Bij mijn patiënten is
10
ding door.’ •
Abstract
Een praktische leidraad voor de eerste lijn in Engeland Voor de diagnose en dieetbehandeling van koemelkallergie (KMA) in de eerste lijn is in Engeland een leidraad opgesteld. Deze leidraad gaat specifiek in op de behandeling van niet-IgE-gemedieerde allergie. In Nederland wordt dit onderscheid nog niet gemaakt.
Koemelkallergie kan zich presenteren in een
aminozuren (AAF) worden overwogen. In
en ernstige gastro-intestinale en/of huid-
breed spectrum van acute of late symptomen
sommige gevallen kan een kind namelijk
klachten, vooral in combinatie met achter-
aan luchtwegen, huid en maagdarmkanaal. De
ook reageren op een eHF, wat kan leiden
blijvende groei.
symptomen variëren van mild tot ernstig. De
tot een vals negatieve diagnose.
richtlijn bevat een handig stroomschema voor
2. Er is sprake van ernstige symptomen,
Tot spijt van de auteurs wordt in geen enkele
de diagnose en dieetbehandeling, op basis
zoals diarree, braken, voedselweigering,
richtlijn het gebruik van geschikte voedingen
van de soort en de ernst van de symptomen.
bloed in ontlasting en achterblijven in de
bij twee belangrijke patiëntengroepen bespro-
groei. Bij borstvoeding moet de moeder
ken waarbij het klinische vermoeden bestaat
Bij niet-IgE-gemedieerde KMA treden sympto-
op een koemelkvrij dieet. In geval van fles-
dat deze kinderen reageren op resterende
men laat op (2 tot 72 uur na inname van koe-
voeding wordt een voeding op basis van
allergenen. Het gaat hierbij om kinderen met
melkeiwit). Het stroomschema onderscheidt
vrije aminozuren (AAF) aangeraden. Ver-
meervoudige voedselallergieën en zuigelingen
twee vormen van niet-IgE-gemedieerde KMA:
wijzing naar een kinderallergoloog en een
die niet reageren op het vermijden van koemelk
1. Er is sprake van milde symptomen. Bij
diëtist is op zijn plaats.
(en andere vermoedelijke allergenen) door de
borstvoeding moet de moeder op dieet
Bij borstgevoede kinderen waarvan de
moeder. Volgens verschillende studies Hill et
(koemelkvrij). Krijgt het kind (ook) flesvoe-
klachten niet verdwijnen nadat de moeder
al (2007), Niggeman et al (2001) en Vanden-
ding, dan is het advies over te stappen op
op dieet is gegaan, en bij kinderen met (het
plas et al (2007) zouden deze groepen kin-
een voeding met een intensief eiwithydro-
vermoeden van) verschillende voedselal-
deren kunnen profiteren van een voeding op
lysaat (eHF). Deze kinderen kunnen wel in
lergieën wordt een voeding op basis van
de eerste lijn worden behandeld.
vrije aminozuren (AAF) aangeraden. Deze
basis van vrije aminozuren. •
Nemen de klachten niet voldoende af
voeding wordt ook aanbevolen als eerste
Bron: Venter C et al, (2013). Diagnosis and management
maar bestaat er nog steeds een verden-
keuze voor dieetbehandeling van kinde-
of non-IgE-mediated cow’s milk allergy in infancy – a UK
king van koemelkallergie, dan moet het
ren met een geschiedenis van anafylaxie,
primary care practical guide. Clinical and Translational
gebruik van een voeding op basis van vrije
Heiner Syndroom, eosinofiele oesofagitis
Allergy 3:23
11
In gesprek met prof.dr. Hans van Goudoever en dr. Ruurd van Elburg
NutriSociety: een wetenschappelijk netwerk met veel mogelijkheden Prof.dr. Hans van Goudoever medisch afdelingshoofd AMC en VUmc in Amsterdam en hoogleraar kindergeneeskunde aan de Faculteit der Geneeskunde van de Universiteit van Amsterdam (AMC-UvA)
dr. Ruurd van Elburg chief scientific officer Nutricia Research
12
Een uniek samenwerkingsverband dat wetenschappelijk onderzoek naar voeding bij jonge kinderen in Nederland bundelt. Dát is NutriSociety. Prof.dr. Hans van Goudoever en dr. Ruurd van Elburg vertellen bevlogen over dit netwerk.
Het initiatief voor NutriSociety ligt bij Nutricia.
kunde die werkzaam zijn in een instelling die
zoeksgroep, een grotere spreiding over Ne-
‘Nutricia wil graag meer samenwerken met
een samenwerkingsovereenkomst heeft met
derland en een wetenschappelijk gevalideerd
ziekenhuizen om zo kennis te genereren en
Nutricia Nederland BV Baby- en Kindervoe-
onderzoek. Van Elburg: ‘Bij samenwerking
te delen in Nederland en daarmee de doel-
ding. Doel is enerzijds een landelijk netwerk
is de kans op subsidieaanvragen groter. En
matigheid van voedingsinterventies bij jonge
dankzij de kennis binnen het netwerk kunnen
kinderen te optimaliseren,’ vertelt dr. Ruurd
we elkaar helpen met het schrijven van onder-
van Elburg, chief scientific officer Nutricia Re-
zoeksaanvragen. Dat brengt het voedingson-
search. ‘We wilden dit graag doen in samenwerking met een onafhankelijke expert en zijn zo bij Van Goudoever terecht gekomen.’ Prof. dr. Hans van Goudoever is medisch afdelings-
‘De kansen voor NutriSociety zijn enorm. We gaan kennis, krachten en onderzoeken bundelen’
hoofd Academisch Medisch Centrum (AMC)
derzoek uiteindelijk op een hoger peil.’
Weg met de versnippering Per september 2013 is er ook een supportmanager aangetrokken die het werk van Nu-
en Vrije Universiteit Medisch Centrum (VUmc)
triSociety coördineert: Maka Mshvildadze. Van
in Amsterdam en hoogleraar kindergenees-
van samenwerkende vakgroepen kinderge-
Goudoever: ‘Mshvildadze is neonatoloog en
kunde aan de Faculteit der Geneeskunde van
neeskunde opbouwen op het gebied van
weet veel van voedingsonderzoek. Zij stimu-
de Universiteit van Amsterdam (AMC-UvA). Hij
wetenschappelijk onderzoek naar voeding en
leert en begeleidt vakgroepen, zodat er inte-
vertelt: ‘Voeding is heel basaal in de kinder-
metabolisme. Anderzijds is het streven initi-
ressante onderzoeksideeën ontstaan en de
geneeskunde. Het heeft immers invloed op
atieven, protocollen en plannen voor weten-
voortgang wordt bewaakt. Ze onderhoudt het
zowel de huidige als de latere gezondheid van
schappelijk voedings(gerelateerd) onderzoek
contact en begeleidt – met haar ervaring en
een kind. Voeding is niet “fancy” zoals nieuwe
in Nederland te bundelen. Inmiddels zijn ruim
kennis - de onderzoekers. Het aantrekken van
technologie of medicijnen, maar er gebeurt
25 vakgroepen kindergeneeskunde aangeslo-
deze supportmanager is een hele goede stap.
wel heel veel in voedingsland. Voedingsinter-
ten bij NutriSociety.
Zo krijgen we een totaalbeeld. Met hulp van
venties zijn succesvol, steeds vaker kunnen
Van Goudoever: ‘We komen twee keer per
Mshvildadze kunnen we kennis, krachten en
we de groeicurve van zieke kinderen op peil
jaar bij elkaar. Dat is niet vaak, maar het gaat
onderzoeken verder bundelen.’
houden. Maar dat is empirisch bewijs, het is
ons ook niet om het vergaderen, het gaat ons
Voorbeelden van gezamenlijke projecten wor-
nog mooier als het belang van voeding weten-
om het samenwerken aan onderzoeken. Tij-
den besproken op pagina 14. •
schappelijk onderbouwd wordt. Het gros van
dens zo’n vergadering nemen we altijd enkele
de zieke kinderen wordt behandeld in de al-
onderzoeken door. Nutricia Research brengt
gemene ziekenhuizen. Tegelijkertijd ontbreekt
soms een onderzoeksvoorstel in, bijvoorbeeld
daar ook vaak de tijd om te onderzoeken wat
als het een multicenterstudie wil. Het kan ook
het effect van die interventies precies is. Om
voorkomen dat een ziekenhuis een mooie stu-
de krachten te bundelen, hebben we in juni
die heeft lopen, maar te weinig patiënten kan
2012 het netwerk NutriSociety opgericht.’
includeren. Het onderzoek wordt gepresenteerd en aanwezige vakgroepen hebben dan
Lees meer met
Een ambitieus doel
de mogelijkheid om ook in dat onderzoek mee
NutriSociety is uitsluitend bedoeld voor afge-
te doen.’ Het netwerk heeft nog meer voorde-
Lees meer over NutriSociety op
vaardigden van vakgroepen kindergenees-
len, naast het verkrijgen van een grote onder-
www.nutriciavoorprofessionals.nl
13
NutriSociety: lopend onderzoek
Effecten van vroege antibiotica op klachten in het eerste levensjaar Dr. Arine Vlieger, kinderarts in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, vertelde tijdens een bijeenkomst van NutriSociety over haar studie waarbij ze bij à terme geboren kinderen kijkt naar de effecten van vroege antibiotica op klachten in het eerste levensjaar. Vlieger zocht tijdens de bijeenkomst samenwerking met twee andere klinieken wegens onvoldoende inclusie. Voor deze studie worden nog steeds kinderen geworven.
NutriSociety: lopend onderzoek
Overstap van sondevoeding naar zelfstandig drinken
Een onderzoek dat momenteel via NutriSociety loopt, is dat van dr. Gerlinde Stoelhorst, kinderartsneonatoloog in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht. In het onderzoek worden premature baby’s geïncludeerd die sondevoeding krijgen. Uiteindelijk leren deze kinderen zelfstandig te drinken, meestal nog tijdens de ziekenhuisopname. Vaak mogen ze naar huis zodra zij dit kunnen. Maar zelf leren drinken kan ook thuis. Dat verkort de opnameduur en betekent ook een reductie in de kosten. In Dordrecht is Stoelhorst gestart met een begeleidingstraject zodat kinderen met sondevoeding naar huis kunnen en daar zelfstandig leren drinken. Momenteel worden ziekenhuizen die ook voor deze aanpak kiezen, vergeleken met ziekenhuizen waar kinderen opgenomen blijven tot ze zelfstandig kunnen drinken. • 14
E-learning
Congresagenda
E-learning ‘Gezonde voeding voor kinderen van 0 tot 4 jaar’ nu online!
november
Heel enthousiast, deskundig en praktisch vertelt emeritus hoogleraar
13
Volg de geaccrediteerde e-learning module ‘Gezonde voeding voor kin-
Jubileumcongres Sophia Kinderziekenhuis 150 jaar
deren van 0-4 jaar’ en u bent weer helemaal op de hoogte.
www.erasmusmc.nl/sophia150jaar
Hoe beïnvloedt voeding de ontwikkeling van een kind? Wat is de in-
25
kindergeneeskunde dr. Hugo Heymans in de nieuwste e-learningmodule over het belang van gezonde voeding voor kinderen van 0-4 jaar.
vloed van voeding tijdens de zwangerschap op het kind? En hoe voor-
lende levensfasen, belangrijke micronutriënten voor het opgroeiende
Middagsymposium ‘Voeding en inhaalgroei bij zuigelingen- de laatste wetenschappelijke inzichten’
kind, overgewicht & obesitas en voedinggerelateerde ziektebeelden
Vraag uw rayonmanager om meer informatie.
bij baby’s, dreumesen en peuters. De onderwerpen worden gepresen-
26
kom je overgewicht bij jonge kinderen? Op deze en vele andere vragen krijgt u antwoord tijdens deze nieuwe e-learningmodule. Aan bod komen onderwerpen als borstvoeding, de energiebehoefte in de verschil-
teerd aan de hand van cases. De e-learningmodule is speciaal ontwikkeld voor gezondheidsprofessionderwerpen op te frissen.
Voedselovergevoeligheid – volop in beweging…
Het volgen van de e-learningmodule kost slechts € 10,-. Het geld komt
www.scem.nl
onals en biedt u de mogelijkheid om uw inhoudelijke kennis van deze
volledig ten goede van de Guusje Nederhorst Foundation (zie pagina 2 van deze PraatjesMaker). E-learning biedt u de mogelijkheid om in uw eigen tempo en op elk gewenst moment aan bij- en/of nascholing
DECember
te doen. De module is geaccrediteerd voor kinderartsen, huisartsen,
2
jeugdartsen, diëtisten, JGZ-verpleegkundigen, kinderverpleegkundigen en verloskundigen voor twee studiepunten. Het lesprogramma bevat
Het doorlopen van de e-learningmodule neemt ongeveer twee uur in
Symposium ‘Zorg rond de pasgeborene: met het oog op morgen’
beslag. Er kan tussentijds gepauzeerd worden.
www.scem.nl
U vindt de e-learningmodule op
9-10
een entreetoets om uw startkennis te toetsen, educatieve filmpjes en tussentijdse vragen. De module wordt afgesloten met een eindtoets.
www.nutriciavoorprofessionals.nl
Compleet Eet Workshop in Arnhem en Utrecht Kijk voor het programma op onze
Lezersonderzoek: doe mee! Vijf minuten tijd? Surf dan naar http://www.surveymonkey.com/s/ PraatjesMaker2013 en vul onze enquête over PraatjesMaker in. Voor elke ingevulde enquête doneren wij € 2,50 aan de Guusje Nederhorst Foundation.
congresagenda
Lees meer en doe mee met
Regio Utrecht
17
Diner Discutant De spugende zuigeling van onderzoek tot richtlijn 15
De prangende vraag
Dr. Elvira George kinderarts MDL in Medisch Centrum Alkmaar, vroeg in de vorige PraatjesMaker aan Desiree van As:
Wat vind jij van de nieuwe ‘Richtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland’? Daarin wordt geadviseerd om dubbelblinde provocaties uit te voeren op het consultatiebureau. Is dit haalbaar?
De vraag van Desiree van As
Mijn vraag is voor Berdien van Wezel, diëtist met eigen praktijk in Den Haag: ‘Ik wil graag weten waarom de introductie van bijvoeding nu weer net als vroeger kan vanaf 4 maanden, en waarom wordt geadviseerd om met groenten te starten.’ In het volgende nummer van PraatjesMaker geeft
Desiree van As jeugdarts GGD Hollands Noorden
Het is een goede zaak ...
dat we op het consultatiebureau onze taken kunnen uitbreiden van preventie naar meer diagnostiek. Momenteel verwijs je een kind met een positieve open provocatietest naar de tweede lijn. Met de nieuwe richtlijn kun je zelf het diagnosetraject afmaken. Dit kan onnodige medicalisering voorkomen. ‘De richtlijn geeft duidelijkheid over taken, onze bevoegdheden en de dieetbehandeling. Ik denk dat veel collega’s er graag mee starten, maar er zijn nog wel enkele hobbels te nemen. Jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen moeten geschoold worden in het uitvoeren van de dubbelblinde placebogecontroleerde voedselprovocatie (DBPGVP). Aandachtspunten hierbij zijn de verwijscriteria van hoog risicokinderen naar de tweede lijn, het gebruik van antihistaminica en afspraken met de tweede lijn over een achterwacht.
Het is een goede zaak dat we op het consultatiebureau onze taken kunnen uitbreiden van preventie naar meer diagnostiek. Een ander heikel punt is de vergoeding. De DBPGVP maakt geen deel uit van het basistakenpakket en wordt dus niet vergoed. Op landelijk niveau vindt hierover dit najaar overleg plaats met de zorgverzekeraars. Het lijkt waarschijnlijk dat de DBPGVP op het consultatiebureau minder kostbaar is dan in de tweede lijn.’ • 16
Berdien van Wezel antwoord. Berdien van Wezel diëtist