Anatomi ve Fizyoloji Masaj Bağlantısı ÜÇÜNCÜ BASKI
Çeviri Kurulu
iii
Anatomi ve Fizyoloji Masaj Bağlantısı ÜÇÜNCÜ BASKI
Kalyani Premkumar, MBBS, MD, MSc (Med Ed), PhD, CMT Center for Complementary Health Education Mount Royal University, Calgary, Canada College of Medicine University of Saskatchewan Saskatoon, Canada
Çeviri Editörü
Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü
İstanbul Tıp Kitabevi
©İstanbul Medikal Yayıncılık ÇEVİRİ ESERLER dizisi Anatomi ve Fizyoloji: Masaj Bağlantısı Çeviri Editörü: Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler Orjinal esere ait bilgiler Adı: Anatomy and Physiology Yazarlar: Kalyani Premkumar Orjinal ISBN: 978-0-7817-5922-9 Yayınevi: Lippincott WW, Wolters Kluwer 1. Baskı 2015 ISBN - 978-??????? 2015 İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık Hiz. Tic. Ltd. Şti. 34104, Çapa-İstanbul-Türkiye www.istanbultip.com.tr e-mail: info@istanbultip.com.tr Adres: Turgut Özal Cad. No: 4/A Çapa-İST. Tel: 0212.584 20 58 (pbx) 587 94 43 Faks: 0212.587 94 45
www.istanbultip.com.tr Yasalar uyarınca, bu yapıtın yayın hakları İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık Hiz. Tic. Ltd. Şti.’ye aittir. Yazılı izin alınmadan ve kaynak olarak gösterilmeden, elektronik, mekanik ve diğer yöntemlerle kısmen veya tamamen kopya edilemez; fotokopi, teksir, baskı ve diğer yollarla çoğaltılamaz.
UYARI Medikal bilgiler sürekli değişmekte ve yenilenmektedir. Standart güvenlik uygulamaları dikkate alınmalı, yeni araştırmalar ve klinik tecrübeler ışığında tedavilerde ve ilaç uygulamalarındaki değişikliklerin gerekli olabileceği bilinmelidir. Okuyuculara ilaçlar hakkında üretici firma tarafından sağlanan her ilaca ait en son ürün bilgilerini, dozaj ve uygulama şekillerini ve kontrendikasyonları kontrol etmeleri tavsiye edilir. Her hasta için en iyi tedavi şeklini ve en doğru ilaçları ve dozlarını belirlemek uygulamayı yapan hekimin sorumluluğundadır. Yayıncı ve editörler bu yayından dolayı meydana gelebilecek hastaya ve ekipmanlara ait herhangi bir zarar veya hasardan sorumlu değildir.
Yayına hazırlayan Yayıncı sertifika no İmy adına grafikerler Sayfa dizaynı Çeviri Editörü Kapak Baskı ve cilt
İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık Hiz. Tic. Ltd. Şti. 12643 Mesut Arslan, Tuğçe Yıldırım Mesut Arslan Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler İmy Tasarım/Orjinal Adapte Ekspres Basımevi Deposite İş Merkezi A6 Blok Kat: 3 No: 19 İkitelli/İstanbul Tel: 0212 671 61 51
Beni yaşamın her alanında yapabileceğimin en iyisini yapmam için destekleyen ve yüreklendiren kocam James Premkumar’a ve yaşama bakışları ve sıcaklıkları içinde köklenmemi sağlayan sevgili çocuklarım Vivian ve Kamini’ye. Kitabı oluştururken bilgisayar başında geçirdiğim sonsuz saatler boyunca kalbimi ve ayaklarımı ısıtan Bruno ve Trooper’a.
Çeviri Kurulu
Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Yrd. Doç. Dr. Orçin Telli Atalay Pamukkale Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu Denizli
Prof. Dr. Zeynep Solakoğlu İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı İstanbul
Yrd. Doç. Dr. Fzt. Burcu Ersöz Hüseyinsinoğlu İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Prof. Dr. Uğur Cavlak Pamukkale Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu Denizli
Yrd. Doç. Dr. Nursen İlçin Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Prof. Dr. Sema Savcı Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Yrd. Doç. Dr. Sevgi Sevi Yeşilyaprak Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Doç. Dr. Didem Karadibak Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Uzm. Fzt. Nilay Baydoğan İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Doç. Dr. Ela Tarakçı İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Uzm. Fzt. Yonca Zenginler İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Doç. Dr. İpek Yeldan İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Dr. Fzt. Serap Acar Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Yrd. Doç. Dr. Gökşen Kuran Aslan İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
Dr. Fzt. Ebru Kaya Mutlu İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul
vi
Çeviri Kurulu
Dr. Fzt. Seher Özyürek Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Dr. Fzt. Meriç Yıldırım Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Dr. Fzt. Özge Çeliker Tosun Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu İzmir
Fzt. Hande Usta Pamukkale Üniversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu Denizli
vii
Katk覺da Bulunanlar
Amy Appel Program Director Massage Therapy PHD Academy Hixton, WI
Laurie Lou Peters, LMT, CNMT Instructor Western Massage Therapy American Institute of Alternative Medicine Columbus, OH
Linda A. Boucher, MAMFT, BSN, RN, LMT Adjunct Faculty Allied Health & Medical Assisting Goodwin College East Hartford, CT
Jeff Simancek Curriculum Manager Massage Therapy Corinthian Colleges, Inc. Santa Ana, CA
John Finnegan, BA Lead Instructor Somerset School of Massage Therapy, Wall Campus Wall Tovvnship, NJ
Margaret Smith, LMP, NCTMB Instructor Allied Health Butler Commu覺覺ity College Andover, KS
Rebecca Giuliante, MS, RN, LCEP, LMT Director Health Career Institute Our Lady of the Lake College Baton Rouge, LA Stephen Perkinson, LMT, BA Curriculum Coordinator Anatomy and Physiology, Massage Therapy National Institute of Massotherapy Akron, OH
viii
Gila Strauch BSc, MSc, MEd, PhD Director of Education, Emeritus Education and Curriculum ICT International Complementary Therapies Toronto, ON Valerie Voner Program Coordinator Massage Therapy Program Cape Cod Community College Barnstable, MA
Çeviri Editörünün Önsözü
A
natomi & Fizyoloji kitabı özellikle fizyoterapi öğrencileri ve fizyoterapistler için temel kitap olma özelliğindedir. Ancak Tıp Fakültesi öğrencileri ve Sağlık alanında eğitim alan tüm kişiler için iyi bir kaynaktır. En önemli özelliği neredeyse bir sanat eseri gibi resimlendirilmesidir. Görsel zenginlik yazılı içerik ile desteklenmiştir. Kişi okuduğunu resimlere bakarak daha iyi anlamakta ve bilgi kalıcı olmaktadır. Kitap tüm vücut sistemlerini içermektedir. Temel bilgiler, anatomi bilgileri ile bölümler başlamakta, fizyoloji bilgileri ile devam etmektedir. Her bölümün sonunda bu sistemdeki yapıların tedavi ile ilgili bağlantılar anlatılmaktadır. Ayrıca önemli noktalar kutucuklarda belirtilmiştir. Öğrenciler için bir diğer avantajı bölümün başında bir öğrenme çıktısı ve sonunda değerlendirme soruları olmasıdır.
Kitap -adı yanıltmasın- bir Anatomi & Fizyoloji kitabından çok vücut sistemine bütüncül yaklaşan bu konularda hastalık ve tedavi bilgisine de yer veren bir kaynaktır. Kitap bir bütün olarak sağlıkla ilgili kişilerin elinde bulunması gereken bir kaynaktır. Yararlı olması dileğiyle emeği geçen tüm hocalara çok teşekkür ederim. Bu süreçlerde onlardan çaldığım anlara her zaman anlayış gösteren ve beni destekleyen Sevgili Eşim’e ve Biricik Balkı’ma en derin şükranlarımla....
Prof. Dr. Arzu Razak Özdinçler
Çeviri Editörü Hakkında 31.03.1966 İstanbul doğdu. İlkokulu Hasan Ali Yücel ve Mehmet Karamancı İlkokulları’nda okudu. Lise öğretimini SG Avusturya Kız Lisesi’nde ve Fenerbahçe Lisesi’nde tamamladı. 1989 Hacettepe Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon YO ‘ndan mezun oldu.1990-1993 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon ABD’nda Yüksek Lisans ve 1993-1997 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon ABD’nda doktora yaptı.26 Kasım 1998 de
Fizyoterapi-Rehabilitasyon alanında Doçent ünvanı aldı.2006 yılında profesörlük kadrosuna atandı. 1989-1997 yılları arasında İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü’nde ;1997 den itibaren aynı bölümün yüksek okula dönüştürülmesi ile bu okulda görev yaptı.2009 yılında aynı okulun müdürlüğüne atandı.2011 yılında okulun Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü’ne dönüşmesi ile bölüm başkanı olarak atandı. Halen görevini sürdürmektedir.
ix
Önsöz
A
natomi ve fizyoloji: Masaj bağlantıları kitabı masaj tedavisi öğrencilerinin ve uygulayıcılarının özgül gereksinimlerini karşılamak amacıyla yazılmıştır. Anatomi ve fizyolojiyi öğretmeyi ve öğrenmeyi basitleştirmeyi hedeflemektedir. Tıp ve hemşirelik öğrencileri için yazılan kitaplardaki ayrıntılar masaj tedavisi öğrencileri için uygun değildir, çünkü öğrenciler kendi meslekleri ve uygulamaları ile ilgili ayrıntılara odaklanırlar. Bu konuda yaşanan hayal kırıklarının paylaşımıyla bu kitap ortaya çıktı. Kitabın amacı masaj tedavisi öğrenci ve uygulayıcıları için özgül olan anatomi ve fizyoloji içeriğini oluşturmak ve masaj müfredatı için uygun eğitim gereksinimlerine özgü biçimde sunmaktır. Bu hedefi desteklemek üzere metinde bazı noktalara odaklanılmıştır: • Anatomi ve fizyoloji içeriği ile masaj tedavisi içeriğini iyi bir biçimde bütünleştirmek amacıyla masaj terapistleri için en önemli ayrıntılara odaklanılmıştır. • Öğrenci ve uygulayıcıların içeriği en iyi biçimde anlayabilmesi ve masaj alanları arasındaki bağlantıları kavrayabilmesi için yararlı olacak pedagojik bileşenler oluşturulmuştur. • Zor anlaşılan kavramlar şekillerle desteklenmiş, böylece öğrencilerin kendi öğrenmelerine katılmaları hedeflenmiştir. • Masaj mesleği ile ilgili özgül bölümler (Yüzey işaretleri ve Kaslar Tablosu) eklenmiştir.
Kitabın ilk iki baskısı olumlu geri bildirimler almıştı. Ancak geri bildirilmeden bazıları kimi düzeltmelerin gerekli olduğunu gösterdi, bu nedenle bu baskıda çizimlerin içeriği gözden geçirildi ve düzeltildi, genel içerik de güncellendi ve düzeltildi. Yeni baskıda daha kolay anlaşılır ve kullanıcı dostu bir metin oluşturmayı hedefledik.
Bu Baskıdaki Yenilikler Başlıkların içerikleri yeniden düzenlenmiş, çizimler gözden geçirilmiş ve geliştirilmiş, yardımcı içerik güncellenmiştir, ayrıca metnin sunumuna ilişkin bazı özellikler de geliştirilmiştir.
Özgül Bölümler • Yüzey anatomisi/bölge işaretleri bölümleri .Bu özellik 3. Bölüm olan İskelet Sisteminin sonuna x
eklenmiştir. Bütün yüzey işaretleri fotoğrafları bölgelere özgü olarak bölüm sonunda yer almaktadır: baş, gövde, üst ekstremite ve alt ekstremite. Bu şekillerdeki isimlendirmeler referans kolaylığı için metin içinde yer almaktadır. • Kas Bölümü. Kas tablosu yine 4. Bölümün sonunda yer almaktadır ama tablo biçimi değiştirilmiştir. Böylece bölge şekilleri, kaslara genel bakış, kökenleri, yerleşimleri, innervasyonları gibi bütün bilgiler tek bir sayfada toplanmıştır. Çoğu kez sayfalar uzatılmış ve iki bölüme ayrılmıştır: Aksiyal kaslar ve Apendiküler kaslar. Öğrencilerin aradıklarını bu bölümde kolayca bulabileceklerini umut ediyorum. • Mavi kutular. Eski baskıdaki Mavi Kutular bu baskıda yeniden isimlendirilmiştir: Sohbet Masası, Kendini Değerlendirme ve Sizi Hasta Eden Nedir? Bu kutularda ilgi çekici bilgiler yer almaktadır. • Kitabın sonunda yer alan sözlük ve kapsamlı dizin önemli terim, başlık ve kavramların kolayca bulunabilmesi için özel olarak biçimlendirilmiştir.
Düzenleme ve Çizimler Her bir bölümün başına konan içindekiler bölümü ve ayrıntılı bir öğrenme listesi öğrencilerin kavramsal bir çerçeve oluşturmasına ve önemli noktaları belirlemesine yardımcı olmayı hedeflemektedir. Masaj terapistleri için bütün yeni terimler ve önemli kavramlar bütün kitap metni içinde kalın karakterlerle belirtilmiştir.
Gözden Geçirme Soruları ve Olgu Çalışmaları Her bölümün sonunda verilen temel kavramların anlaşılıp anlaşılmadığını sınamak üzere çok sayıda gözden geçirme soruları verilmiştir. Klinikte bir terapistin karşılaşabileceği tipik senaryoları içeren olgu çalışmaları öğrencilerin bağlam (context) içinde öğrenmelerini ve sorun çözmelerini yüreklendirmeyi hedeflemektedir. Olgu çalışmaları ilgili bölüm çalışıldıktan sonra gözden geçirme amacıyla ya da herhangi bir sistemin başlangıç noktası olarak kullanılabilir.
Çeviri Kurulu
xi
Masaj Bağlantıları
Öğrenciler için Kaynaklar
İkinci baskının yayınlanmasından bu yana masaj tedavisi alanında önemli gelişmeler oldu. Çeşitli hastalıklarda özgül masaj tekniklerinin etkileri konusunda çok sayıda kitap ve sistematik çalışma yayınlandı. Bu bulgu ve gelişmelerin üçüncü baskıya yansımasını hedefledik. Her bölümün sonuna ilgili vücut bölgesi üzerine masajın kanıtlanmış etkileri eklendi ve bununla ilgili güncel bulguları içeren kaynaklar ek okumalar olarak bölüm sonlarında yer aldı. Son yıllarda masaj tedavisi okulları ve birlikleri müfredatta yenileme ve değişiklik adımları atıyorlar. Bu gelişmeler nedeniyle üçüncü baskının müfredatını gözden geçirdik. Müfredat değişiklikleri temelinde her bölümün sonuna bazı ayrıntılar eklendi. Bazı bölümlerden ise danışmanların önerileri doğrultusunda bazı ayrıntılar çıkarıldı. Bütün bölümlerde en büyük değişiklik konu sıralamalarının daha kullanıcı dostu ve öğrenen merkezli olması için değiştirilmesi oldu.
Anatomi ve fizyoloji: Masaj bağlantıları kitabını alan öğrenciler aşağıdaki ek kaynaklara da ulaşabilirler:
Ek Kaynaklar Anatomi ve fizyoloji: Masaj bağlantıları kitabı için hem öğrenciler hem de öğretmenlerin yararlanabileceği ek kaynaklar http://thePoint.lww.com/Prekumar’e adresinde yer almaktadır. Öğretmenler için Kaynaklar Kullanıcı onayı alan öğretmenler aşağıdaki kaynaklara erişebilirler: • • • •
Görüntü bankası PPT sunumlar Ders planları Test üreteçleri
• • • •
Boyama egzersizleri Kitaptaki gözden geçirme sorularının yanıtları Soru bankası Acland’ın İnsan Anatomisi Atlası. Bu kaynakta gerçek, diseke edilen anatomik piyesler bir anlatıcı eşliğinde sunulmaktadır. • Flaş kartlar. Bunlar öğrencinin yeni anahtar terimleri ve anlamlarını öğrenmesine yardım eder. • Stedman İşitsel sözlük Ayrıca http://the Point.lww.com/Prekumar3e adresinden öğrenciler kitabın tam metnine online olarak da erişebilirler. Daha ayrıntılı bilgi ve erişim kodu için kitabın ön kapağının iç yüzüne bakın. Toplumun kendi sağlık gereksinimlerini desteklemek üzere alternatif ya da tamamlayıcı uygulamalara yöneldiğini gösteren kanıtlar var. Toplumunbu gereksinimini karşılamak üzere bu profesyonellerin yetiştirilmesinde yeniden biçimlenme gereksinimi doğuyor. Masaj terapistleri için uygulama sırasında gereksinim duyulan bütün içeriği kapsamak üzere yazılan ve farklı formatlarda sunulan bu baskıyla terapistler bu yöne yönlendirilecektir. Kalyani Premkumar MBBS, MD, MSc, (MedEd), PhD, CMT Center for Complementary Health Education, Mount Royal University, Calgary, Canada Associate Professor, College of Medicine, Universitiy of Saskatchewan, Saskatoon, Canada
Yazar Hakkında
D
r. Kalyani Premkumar öğretmenlikte 25 yıllık deneyime sahip bir hekim ve tıp öğretmenidir. Şu sırada Kanada Calgary Mount Royal Üniversitesinde Tamamlayıcı Sağlık Eğitimi Merkezinde masaj tedavisi öğrencilerine online eğitmenlik yapmaktadır. Doçenttir ve Kanada Saskatoon Saskatchewan
Üniversitesi Tıp Koleji Eğitim Destek ve Geliştirme Biriminin Başkan yardımcısıdır. Dr. Kalyani Premkumar ayrıca A’dan Z’ye Patoloji Masaj Terapistleri için El Kitabı ve Tıbbi Terminolojiyi Anlamak–Başlangıç düzeyi için Rehber isimli kitabların da yazarıdır.
Teşekkürler
K
itabın hazırlanmasına yardım eden çok sayıda kişiye borçuluyum. Lipincott Williaws & Wilkins firmasının profesyonel ekibine ikinci baskının bu formata dönüştürülmesindeki destek ve yardımları için teşekkür ederim. Benimle müfredatlarını ve hedeflerini paylaşan okulllara ve birliklere teşekkür ederim özel bir teşek-
xii
kürün de dikkatli eleştirileri ile bu baskının kullanıcıların gereksinimlerine daha uygun hale gelmesini sağlayan gözden geçirmeleri yapanlara onların katkıları olmasaydı ikinci baskının içeriğini geliştirmek çok daha zor olacaktı.
Kullanฤฑm Rehberi
ร eviri Kurulu
xiii
Anatomi & Fizyoloji: Masaj ฤฐliล kisi, 3. Baskฤฑ, anatomi ve fizyolojiyi รถฤ renmenize ve anlamanฤฑza yardฤฑm edecek ve masaj tedavisi ile iliล kiyi aรงฤฑklayacak birรงok รถzelliฤ e sahiptir.
Bรถlรผm Baล langฤฑรง Bileล enleri Bรถlรผm baล langฤฑรง bileล enleri iรงeriฤ e yรถnelmenizi saฤ lar.
#e-f. ย Kas Sistemi
Bร Lร M
ร ฤ renme Hedefleri ร ฤ renme hedefleri ilgili bรถlรผmde รถฤ renmeyi hedefleyebiliceฤ iniz temel alanlarฤฑ ve bรถlรผm tamamlandฤฑฤ ฤฑnda anlamฤฑล olacaฤ ฤฑnฤฑz kapsamฤฑ belirter.
4
149
Kas Sistemi
eร SFONF )FEFGMFSJ 8k Xย bย c jWcWcbWdZร รฃร dZW" eakokYk0 Q AWi Zeakikdkd \edai_oedbWhร dร jWdร cbWoWX_bc[b_Z_h$ Q รคia[b[j aWi b_\_d_d c_aheiaeX_a l[ cWaheiaeX_a oWfร iร dร jWdร cbWoWX_bc[b_Z_h$ Q AWi aedjhWai_oed iย h[Y_dZ[ o[h WbWd XWiWcWabWhร l[ aedjhWai_oedk [ja_b[o[d \Wajย hb[h_ WdW ^WjbWhร obW X[b_hj[X_bc[b_Z_h$ Q AedjhWai_oed iย h[Y_ _ย _d [bZ[ ebWd [d[h`_ ย h[j_c_d_d ^Wd]_ c[aWd_pcWbWhbW ][hย [ab[รกj_รฃ_d_ Wย ร abWoWX_bc[b_Z_h$ Q >ร pbร " oWlWรก l[ ehjW aWiร bWd b_\b[h_ aWhรกร bWรกjร hWX_bc[b_Z_h$ Q รคia[b[j" aWhZ_oWa l[ Zย p aWi Zeakikdk aWhรกร bWรกjร hWX_bc[b_Z_h$ Q ;]p[hi_p_d aWi i_ij[c_d_ dWiร b [ja_b[Z_รฃ_d_ jWdร cbWoWX_bc[b_Z_h$ Q AWi WZbWdZร hร bcWiร dZW \Whabร oebbWhร jWdร cbWoWX_bc[b_Z_h$ Q 7ai_oWb _ia[b[j _b[ _b_รกa_b_ cW`ย h aWibWhร jWdร cbWoWX_bc[b_ l[ eh`_d" _di[hi_oed l[ ^Wh[a[jb[h_ l[h[X_bc[b_Z_h$ Q 7f[dZ_aย b[h _ia[b[j _b[ _b_รกa_b_ cW`ย h aWibWhร jWdร cbWoWX_bc[b_ l[ eh`_d" _di[hi_oed l[ ^Wh[a[jb[h_ l[h[X_bc[b_Z_h$ Q Eckp" Z_hi[a" [b X_b[รฃ_" aWbย W" Z_p" WoWa X_b[รฃ_ l[ eckh]WZW ebkรกjkhZkabWhร ^Wh[a[jb[h[ ]ย h[ aWibWhร ]hkfbWdZร hWX_bc[b_Z_h Q OWรกbWdcWdร d aWi i_ij[c_ ย p[h_d[ [ja_b[h_d_ jWdร cbWoWX_bc[b_Z_h$ Q CWiW`ร d aWi i_ij[c_ ย p[h_d[ [ja_b[h_d_ jWdร cbWoWX_bc[b_Z_h$
(JSJร IfehZW" oWhZร cYร iWรฃbร a ko]kbWcWbWhร dZW" ^eb_ij_a jร f l[ Z_รฃ[h WbWdbWhZW cWiW` j[hWf_i_ _ย _d _ij[a WhjcWajWZร h$ >[c[d ^[c[d ^[h ifeh jWaร cร dร d iWรฃbร a fhe\[ioed[bb[h_ lWhZร h l[ j[hWf_ijb[h eokd ย dY[i_dZ[" iร hWiร dZW l[ iedhWiร dZW WdW^jWh heb eodWhbWh$ AWohefhWaj_a ZeajehbWh" \_poej[hWf_ijb[h" ^eb_ij_a c[ha[pb[h l[ ^WijWd[b[h X_b[ fhe\[ioed[b j[ZWl_ fbWdร _ย _dZ[ cWiW` j[hWf_i_d_ akbbWdร hbWh$ CWiW`ร d lย Ykj ย p[h_d[ [ja_b[h_ X_b_ci[b ebWhWa jWc WdbWcร obW Wย ร abWdWcWcWiร dW hWรฃc[d" iedkYkd ebkcbk ebZkรฃkdW ZW_h รกย f^[ oeajkh$ w[รก_jb_ ckiakbeia[b[jWb fheXb[c_ ebWd Xย oย o[d ^[Z[\ a_jb[" ^WijWbWhร [ja_b_ ebWhWa j[ZWl_ [jc[a l[ Xk WbWdZW XWรกWhร bร ebcWa _ย _d" \_poej[hWf_ijb[h jWhW\ร dZWd aWi i_ij[c_d_d WdWjec_i_d_d l[ \_poebe`_i_d_d jWc ebWhWa WdbWรกร bcWiร dร ][h[aj_h_h$ 8k Xย bย c aWi aedjhWai_oedkdkd \_poebe`_i_d_ l[ lย YkZkd cW`ย h aWibWhร dร d eh`_d" _di[hi_oed" ^Wh[a[j l[ _dd[hlWioedkdk l[ oWo]ร d ebWhWa _b_รกa_b_ ^WijWbร abWhร jWdร cbWh$ wWbร รกjร รฃร dร pZW" Xk X_b]_o_ WbWX_bc[d_p _ย _d c[lYkj jย c WhWย bWhร akbbWdZร รฃร dร pZWd [c_d ebkdkp$ zรฃh[dZ_รฃ_d_pZ[" lย YkZkdkpk oW ZW c[ib[aZWรกร dร p lย YkZkdk ย Wbร รกร bWd beaWb_pWioedk ]ย hc[a oW ZW X[b_hj_b[d ^Wh[a[j_ ko]kbWcWa oW ZW aWi aedjhWai_oedkdk ]ย hc[a _ย _d akbbWdWX_b_hi_d_p$ 8k ^WijWdร d Z[h_i_d_d Wbjร dZWa_ if[i_\_a aWibWhร beaWb_p[ [jc[d_p[ oWhZร c [Z[Y[aj_h$ A[c_a ceZ[bb[h_ eh`_db[h_d l[ _di[hi_oedbWhย d beaWb_pWioedkdk ย Wbร รกcWZW oWhZร cYร Zร hbWh$ 7odร pWcWdZW Xk ^Wh[a[jb[hZ[ o[h WbWd [ab[cb[h_d [รกpWcWdbร ย Wbร รกร bcWiร oWhWhbร Zร h$
Giriล Giriล her bir bรถlรผmรผn รถzetini ve anatomi ve fizyolojinin masajla iliล kili olduฤ unu aรงฤฑklar.
149
Bรถlรผm ร zellikleri Bรถlรผmlerin รถzgรผn nitelikleri bilgiyi anlamanฤฑzฤฑ ve aklฤฑnฤฑzda tutmanฤฑzฤฑ kolaylaล tฤฑracak:
5" # - 0
40 )# & 5
#JS FQJUFMZVN QBSmBTร mPร V LF[ BSBร Uร SNB JmJO LVMMBOร MBCJMJS eSOFร JO HzS O N EFร Jร NJร CJS FQJUFMZVN Z [FZEFO BMร OBO zSOFL LBOTFSMFร NF PMVQ PMNBEร ร ร Oร BSBNBL JmJO LVMMBOร Mร S "NOJZPO Tร Wร PSUBNร OB EzL MFO FQJUFMZVN I DSFMFSJOJO BMร ONBTร ZMB GFU TUFLJ HFOFUJL BOPSNBMMJLMFS BSBร Uร Sร MBCJMJS
/& ;"3"3 7&3ร 3
Sohbet Sohbet Masasฤฑ kutularฤฑ, anatomi ve fizyoloji ile masaj baฤ lantฤฑlarฤฑ iรงin ilginรง ve eฤ lenceli olaylarฤฑ iรงerir.
5PSBTJL 0VUMFU 4FOESPNV UPSBLTUBO LMBWJLVMBOร O QPTUFSJPSVOEBO mร LBSBL FLTUSFNJUFMFSF HJSJร ZBQBO TJOJSMFSJO #SBLJBM QMFLTVTVT PMVร UVSBO WF LBO EBNBSMBSร Oร O CBTร BMUร OEB LBMNBTร TPOVDV PSUBZB mร LBO EVSVNEVS 4FSWJLBM LBCVSHBMBS LBCVSHBMBSร O ZBOMร ร EJ[JMJNJ CPZVO LBTMBSร Oร O TLBMFO LBTMBS TQB[Nร WF QFLUPSBMJT NJOzS HJCJ mร Lร ร B ZBLร O LBTMBSB ZBLร O ZBQร MBS CV TFOESPNB OFEFO PMBCJMJS eEFN VZVร NB LBSร ODBMBONB WF TU FLTUSFNJUF [BBGร JMF LBSBLUFSJ[FEJS &ร FS TFCFQ LBT TQB[Nร JTF NBTBK VZHVMBNBTร TUSFTJ B[BMUBSBL WF LBTร HFWร FUFSFL CV TFNQUPNMBSร PSUBEBO LBMEร SBCJMJS
Bize ne zarar verir? Bize ne zarar verir kutularฤฑ.
xiv
Önsöz
Bölüm Özellikleri (devamı)
, & / % Ú / Ú ; Ú
MASAJ
%&Ø&3-&/%Ú3Ú/
Kendinizi Değerlendirin! Kutuları anatomi ve fizyolojiyi ne kadar anladığınızı görmeniz için size bir şans veriyor. Suda derinizin nasıl ve neden kırıştığını ve uygulanan basınca göre derinin neden kırmızı ya da beyaza dönüştüğünü keşfedin.
TAMAMLAYICI
,BSBDJÜFSJO FO MBUFSBM LÎTNÎ LPTUBMBSÎO BMUÎO EBLJ UPSBLT zO WF BSLB IBUUÎ BSBTÎOEB CVMVOVS fTU TÎOÎSÎ TBÜ NFNF VDVOVO BMUÎOEBO HFOJÚMFNFZF CBÚ MBS WF TPM NFNF VDV BMUÎOEBLJ HzWEFOJO PSUB IBUUÎOB LBEBS EFWBN FEFS "MU TÎOÎSÎ TPM VmUBO LPTUBZB LBEBS HFOJÚMFS /PSNBM CPZVUMBSEBLJ LBSBDJÜFSJO BMU TÎOÎSÎ BCEPNFOEF IJTTFEJMNF[ &ÜFS LBSBDJÜFS HF OJÚMFSTF BCEPNFOEF LPTUBMBSÎO BMUÎOEB OFGFT BMÎQ WFSNFLMF IBSFLFU FEFO NBTJG CJS L UMF HJCJ IJTTFEJMJS %JZBGSBNMB PMBO ZBLÎO JMJÚLJTJOJO CJS TPOVDV PMBSBL LBSBDJÜFS TPMVL BMÎSLFO BÚBÜÎ JUJMJS
Modaliteler
$\DN UHÁHNVRORMLVL D\DN ]HULQGHNL VSHVLÀN E|O POHU LOH Y FXW RUJDQ YH VHJPHQWOHUL DUDV×QGD ELU UHÁHNV LOLüNLVL ROGXùX LQDQF×QD GD\DQ×U $\Dù×Q EHOOL E|OJHOHULQLQ NDO×QODüPD DùU× YH KDVVDVL\HWL LOLüNLOL RUJDQ×Q GLVIRQNVL\RQXQX \DQV×WDELOLU %X GLVIRQNVL\RQX QRUPDOOHüWLUPHN 4JO T SFGMFLTMFSJ
LoLQ D\DNWD EHOOL UHÁHNV QRNWDODU×QD EDV×Qo X\JXODQDELOLU %X WHNQLùLQ HWNLOHULQL ROXüWXUDQ PHNDQL]PD ELOLQPHPHNWHGLU 5HÁHNVRORMLQLQ JHQHO VRQXoODU× DQNVL\HWHQLQ D]DOPDV× UXK KDOLQLQ L\LOHüPHVL HQHUMLQLQ YH UDKDWODPDQ×Q DUWPDV×Q× LoHULU #BÚ )JQPGJ[ CF[J
4JO T SFGMFLTMFSJ
4FSWJLBM WFSUFCSB
,VMBL
(z[MFS
.JEF 1BOLSFBT LBSBDJÜFS TBGSB LFTFTJ
,VMBL "LDJÜFS
"LDJÜFS
,BMQ
"mÎLmB HzS MNFLUFEJS LJ CV CzM N O JmFSJÜJ JMF NBTBK UFEBWJTJOJ EPÜSVEBO CBÜMBOUÎTÎ mPL LFTJOEJS #JS UFSBQJTUJO FO GB[MB JMHJMJ PMEVÜV LBT TJTUFNJEJS #V CzM N O JmFSJÜJ EBIB zODF UBSUÎÚÎMNÎÚ PMBO C U O NBTBK UFLOJLMFSJOJO LBTMBSMB JMJÚLJTJOJ BOMBUNBEB ZFUFSMJ PMNBZBDBLUÎS m OL mPL GB[MB TBZÎEB LBT JMF JMHJMJ QSPCMFN UBOÎNMBONBLUBEÎS #V CzM N O CV LPOVZB TÎOÎSMÎ ZBSEÎNÎ PMNBTÎ CFLMFOFCJMJS .BTBK LSPOJL BÜSÎ IBSFLFU LÎTÎUMÎMÎÜÎ UFOEJOJU TQSBJO UFOPTJOPWJU CFM BÜSÎTÎ WF CJS mPL ZVNVÚBL EPLV ZBSBMBONBTÎOEB ZBSBSMÎ CJS UFEBWJEJS eEFNJ B[BMUÎS LBO BLÎNÎOÎ BSUUÎSÎS BÜSÎZÎ B[BMUÎS LBT TQB[NÎOÎ mz[FS WF GJCSz[ EPLVZV NPCJMJ[F FEFS "ZSÎDB LBT IBSFLFUJOJ BSUUÎSÎS WF HFOFM HFWÚFNF TBÜMBS .BTBK TBEFDF BÜSÎZÎ B[BMUNB[ GPOLTJZPOFM JZJMFÚNFZJ EF IÎ[MBOEÎSÎS 4ÎWB[MBNB UFLOJLMFSJOEFO PMBO zGMPSBK NBOFWSBTÎ HJCJ LPNQSFTZPO VZHVMBNBTÎ LBT UPOVTVOV B[BMUÎS WF LBT TQB[NÎOÎO mz[ MNFTJOF ZBSEÎNDÎ PMBO HFOFM HFWÚFNF EVSVNVOV TBÜMBS (FWÚFNF VZHVMBOBO CBTÎOm JMF HFSNF SFGMFLTJOJO MPLBM PMBSBL VZBSÎMNBTÎ
Masaj! Masaj, ilgili bölümün anatomi ve fizyoloji içeriği ile masaj bilgisini bir araya getirir.
Tamamlayıcı Modaliteler
,BO QÎIUÎTÎ #B[BM FQJUFM I DSFMFSJO ZBSBOÎO mFWSFTJOEF Hzm 'JCSPCMBTUMBS /zUSPGJM ,PMMFHFO GJCSJMMFS %JMBUF LBO EBNBSMBSÎ
Refleksoloji, akubasınç ve aromaterapi gibi alternatif tedavilere daha yakından bir bakış sağlanmaktadır.
2-3 saat: &SLFO FOGMBNBTZPO LFOBSMBSÎOÎ LBQBUÎS
"OÎOEB LBO QÎIUÎTÎ WF ZBSBMBOBO BMBOÎO EPMVNV
&QJUFM C Z NF
'JCSPCMBTUJL BLUJWJUF
:BSB LBCVÜV &QJEFSNJTJO JODFMNFTJ
2-3 gün: NBLSPGBKMBS LBO QÎIUÎTÎOÎ LBMEÎSÎS "SUNÎÚ GJCSPCMBTUJL BLUJWJUF WF FQJUFM C Z NF
10-14 gün kabuk formasyonu: FQJUFM zSU UBNBNMBOÎS WF ZBSB LFOBSMBSÎ GJCSz[ EPLV JMF CJSMFÚJS BODBL ZBSB IBMB [BZÎGUÎS
%BMBL 5SBOTGFST LPMPO #zCSFLMFS
bÎLBO LPMPO
fSFUFSMFS ÝODF #BÜÎSTBL
ÝOFO LPMPO "SSFDUPS QJMJ LBTÎ
.FTBOF
4JOJS TPOMBONBMBSÎ
Haftalar: 4LBS EPLVTV IBMFO IJQFSFNJLUJS LFOBSMBSÎ JZJEJS BODBL UBN H D TBÜMBNBNÎÚUÎS
4JZBUJL TJOJS BMBOÎ
(z[FOFL UFS CF[JOJO BmÎMNBTÎ
"ZMBS ZB EB ZÎMMBS bPL B[ ZB EB ZBSB J[J LBMNBNÎÚUÎS LPMMBKFO &QJEFSNBM mÎLÎOUÎ EPLV FO[JNMFS UBSBGÎOEBO ZFOJ 4USBUVN DPSOFVN MFONJÚUJS OPSNBM LBO BLÎNÎ à[a_b ($. ú\LOHüPH V UHFL GHULQ FLOW \DUDV×
,ÎM %PLVONB SFTFQUzSMFSJ 1BQJMMFS QMFLTVT Epidermis
1BQJMMFS UBCBLB
%FSNBM QBQJMMB
Dermis
3FUJL MFS UBCBLB
4VCLVUBOz[ UBCBLB IJQPEFSNJT
Ter CF[MFSJ "SUFS
4JOJS 7FO
,ÎM GPMJL M
Olgu Çalışmaları Her bölümün sonuna eklenen olgu çalışmaları / senaryolar masaj ve anatomi fizyolojiyi birleştirir ve ilgili bölümde öğrendiklerinizi bir olgu üzerinde test edebilmemizi sağlar. Her olgu sonundaki sorular kavrama düzeyinizi sınar.
:BÜ EPLVTV
4FCBTF CF[MFSJ
,VUBOz[ QMFLTVT
à[a_b ($' Derinin kesiti &RKHQ -& WDUDI×QGDQ \D\×PODQPDNWDG×U 0HPPOHU·V 7KH +XPDQ %RG\ LQ +HDOWK DQG 'LVHDVH (G %DOWLPRUH 0' /LSSLQFRWW :LOOLDPV :LONLQV ûHNLO V
Art Program Anatomik yapıların ve fizyolojik işlevlerin kavranması için metni tamamlayan çizimler önemli yapıları göstermekte ve net açıklamalar sağlanmaktadır.
xv
Çeviri Kurulu
Özel Nitelikler Yüzey Anatomisi ve Kemik İşaretleri 3. bölüm iskelet sistemini izleyerek vücut bölgelerinde kemik işaret bölgeleri ve yüzey anatomisi fotoğrafları konmuştur. Bu fotoğraflarda özellikle masa terapistleri için önemli olan kemik işaretleri ve yüzey anatomisi gösterilmiştir.
Kas Bölümü
Masseter
5FNQPSBMJT
Orjin
Orjin
Maxilla ve zygomatik ark
ûDNDN ER\XQFD IURQWDO SDULHWDO YH WHPSRUDO NHPLNOHU
ÝOTFSTJZPO
ÝOTFSTJZPO
0DQGLEXODU UDPXV·XQ ODWHUDO \ ]H\L PDQGLEXODQ×Q Mandibular ramus ve coronoid prosesi coronoid prosesi Hareket Hareket 0DQGLEXODQ×Q HOHYDV\RQX YH UHWUDNVL\RQX 0DQGLEXOD HOHYDV\RQX GLüOHUL \HULQGH V×N×FD WXWDU PDQGLEXODQ×Q SURWUDNVL\RQX VXSHUÀFLDO OLÁHU YH ÝOOFSWBTZPO retraksiyonu; minimal lateral hareket V ÝOOFSWBTZPO V
4. bölümün sonundaki kas bölümünde iki bölüm halinde organize edilen tüm kas içeriği yer almaktadır: Aksiyel iskelet ve Apendiküler iskelet. Her kas bölümü bölgeyi gösteren bir şekil, yerleşim, inervasyon bilgileri ve uygunsa bir diyagramda içermektedir. Mandibu MBOÎO ramusu
Bölüm Sonunda Bölümü Gözden Geçirme Soruları Çoktan seçmeli, doğruyanlış, doldurmalı ve kısa yanıtlı sorularla bölüm içindeki bilgilerinizi test edin.
"OBUPNJ WF 'J[ZPMPKJ .BTBK ÝMJÚLJTJ 42 Çoktan
Seçmeli
ÝODFMFNF 4PSVMBSÎ
1. $üDù×GDNLOHUGHQ KDQJLVL ELU ELUH\LQ DQDWRPLN SR]LV\RQXQXQ |]HOOLNOHULQGHQ ELUL GHùLOGLU a. D\DNODU×Q ELWLüLN ROPDV× b. NROODU×Q \DQGD ROPDV× c. EHGHQLQ D\DNWD ROPDV× d. J|]OHULQ |QH EDNPDV× e. DYXo LoOHULQLQ DUND\D EDNPDV× 2. 7RUDVLN ERüOXùX DEGRPLQRSHOYLN ERüOXNWDQ D\×UDQ \DS× KDQJLVLGLU" a. 'L\DIUDJPD b. 9LVHUDO SHULWRQ c. .DUDFLùHU d. 3DUL\HWDO SOHYUD e. *|ù V NDIHVL 3. $\DN ELOHùLQH J|UH GL] a. RUWDGDG×U LQWHUPHGLDWH
b. ODWHUDOGH NDO×U
c. GLVWDOGHGLU d. LQIHUL\RUGDG×U e. SURNVLPDOGHGLU 4. .UDQ\DOLQ SRVWHUL\RUXQGDNL V SHUL\RU a. HNVWHUQDOGLU b. YHQWUDOGLU c. NDXGDOGLU d. GRUVDOGLU e. LQWHUQDOGLU
42
#e-f. ÝOTBO #FEFOJOJ ,BWSBNBL
$üDù×GDNL VRUXODU× 'RùUX ' \D GD \DQO×ü < RODUDN LüDUHWOH\LQ
5. 9DURODQ NLP\DVDO PDGGHOHU DUDV×QGD \HU DODQ G|UG LQVDQ EHGHQLQLQ ·V×QGDQ ID]ODV×Q× ROXüWX UXU +DQJLVL EX G|UW HOHPHQWWHQ ELUL GHùLOGLU" a. NDUERQ b. V OI U c. QLWURMHQ d. RNVLMHQ e. KLGURMHQ
#PÚMVLMBSÎ %PMEVSVOV[ 1. 2UJDQL]DV\RQ G ]H\OHULQL E \ NWHQ N o ùH GRùUX V×UDOD\×Q 2UJDQL]PD ABBBBBBBBBBBBBB A BBBBBBBBBBBBBBB A BBBBBBBBBBBBBBBBBBBB A BBBBBBBBBBBBBBBBBB A NLP\DVDOODU 2. a. %LU DWRPXQ oHNLUGHùL LoLQGH SR]LWLI \ NO SDUoDF×NODUD BBBBBBBBBBBBB \ NV ] SDUoDF×NODUD BBBBBBBBBBBBB GHQLU b.$WRP QXPDUDV×Q× N WOH QXPDUDV×QGDQ o×NDU×UVDQ×] BBBBBBBBBBBBB·Q×Q VD\×V×Q× EXOXQVXQX] c. BBBBBBBBBBBBB EDù×QGD ELU oLIW HOHNWURQ SD\ODü×O×U d.BBBBBBBBBBBBBBBBB EDù×QGD KLGURMHQ DWRPX LOH |UQHùLQ QLWURMHQ DWRPX DUDV×QGD ]D\×I ELU EDù ROXüXU d..DUERKLGUDWODU OLSLWOHU YH SURWHLQOHULQ W P NDUERQ KLGURMHQ YH RNVLMHQ LoHULU 3URWHLQOHULQ \DS×V×QGD BBBBBBBBBBBBBBBBB HOHPHQWL G|UG QF V×NO×NWD EXOXQXU 3. 8\JXQ DQDWRPLN \HUOHüLP WHULPOHULQL NXOODQDUDN ERüOXNODU× GROGXUXQ a. .XODN EXUXQXQ BBBBBBBBBBBBB GDG×U b.(O ELOHùL SDUPDNODU×Q BBBBBBBBBBBBBBBBBB·GDG×U c. .DOS RPXUJDQ×Q BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB ¶GDG×U d..DU×Q NDVODU× NDU×Q× |UWHQ GHULQLQ BBBBBBBBBBBBB·GDG×U 4. %RüOXNODU× X\JXQ NDV GRNXVX WLSL\OH GROGXUXQ %LU ERüOXùD ELUGHQ ID]OD KDUI \D]×ODELOLU D NDOS NDV× E G ] NDV F úVNHOHW NDV×
%PÜSV :BOMÎÚ
1. 'LI ]\RQ R]PR] YH NROD\ODüW×U×OP×ü GLI ]\RQXQ W P SDVLI WUDQVSRUW LüOHPOHULGLU 2. 3OD]PD ]DUODU× oLIW WDEDNDO× NDUERKLGUDW PROHN OOHULQGHQ ROXüPXüWXU SURWHLQOHU EX WDEDNDQ×Q LoLQH J|P O GXUXPGDG×U 3. 2NVLMHQ VX 1D&O YH JOLNR]XQ W P LQRUJDQLN PROHN OOHUGLU
43
6. 1HJDWLI JHUL ELOGLULP PHNDQL]PDV× SR]LWLI JHUL ELOGLULP PHNDQL]PDV×QD J|UH GDKD V×N EXOXQXU
7. +RPHRVWD]LVL NRUX\DQ WHPHO o PHNDQL]PDGDQ ELUL G×ü RUWDPGD RUWD\D o×NDQ GHùLüLNOLNOHULQ DOJ×ODQPDV×G×U
8. 0LWR] K FUHQLQ NHQGLVL\OH D\Q× VD\×GD NURPR]RP WDü×\DQ LNL \DYUX K FUH\H E|O QPHVL\OH ROXüDQ E|O QPHGLU 9. %HGHQLQ S+·× ·GLU
4. úQVDQ SURWHLQOHULQGH \DNODü×N D\U× WLS DPLQR DVLW EXOXQXU
10. S+ DVLGLN RODUDN GHùHUOHQGLULOLU
5. %LU X\DUDQD YHULOHQ \DQ×W LON X\DUDQ× J oOHQGL UL\RUVD EX QHJDWLI JHUL ELOGLULP PHNDQL]PDV×G×U
&ÚMFÚUJSNF
a. 0LNURVNRS DOW×QGD oL]JLOHQPHOHU J|VWHUHQ NDV WLSLGLU BBBBBBBBBBBBB b.NDQ GDPDUODU×QGD EX WLSL EXOXQXU BBBBBBBBBBBBBA. c. $UD LQWHUNDOH GLVNOHU LoHULU BBBBBBBBBBBBB d.'L\DIUDP ELU |UQHùLGLU BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB a. e. 8WHUXVWD EXOXQDQ WLSL ELU |UQHùLGLU _____________ b. f. .DV OLÁHUL GDOODQP×ü J|U Q PGHGLU _____________ 5. %RüOXNODU× X\JXQ ]DU WLSL\OH GROGXUXQ D 0 N|] E c. 6HU|] F . WDQ|] G VLQRY\DO a. 2PX] \D GD GL] JLEL HNOHPOHUGH EXOXQXU _____________ d. b.$ù]× |UWHQ ]DUG×U BBBBBBBBBBBBB c. 7RUDVLN ERüOXùX |UWHQ PHPEUDQG×U _____________ B. d.'HUL EX W U ELU ]DU RODUDN GHùHUOHQGLULOLU _____________ a. 6. $üDù×GDNL ERüOXNODU× X\JXQ EDù GRNX WLSL\OH GROGX- UXQ ûXQODU× NXOODQ×Q V×N× EDù GRNX V×Y× EDù GRNX b. GHVWHNOH\LFL EDù GRNX
a. .DQ BBBBBBBBBBBBB WLSLQH ELU |UQHNWLU b..×N×UGDN BBBBBBBBBBBBB WLSLQH ELU |UQHNWLU c. 7HQGRQ BBBBBBBBBBBBB WLSLQH ELU |UQHNWLU d..HPLN BBBBBBBBBBBBB WLSLQH ELU |UQHNWLU
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– SDUDVDJLWDO
1. %HGHQL VW YH DOW V SHUL\RU YH LQIHUL\RU RODUDN LNL\H E|OHQ G ]OHP
PLGVDJLWDO
2. %HGHQL VDù YH VRO ROPDN ]HUH LNL\H E|OHQ G ]OHP
WUDQVYHUV
3. %HGHQL DQWHUL\RU YH SRVWHUL\RU RODUDN LNL\H E|OHQ G ]OHP
IURQWDO G ]OHP 4. %HGHQL HüLW ROPD\DQ ELoLPGH VDù YH VRO SDUoDODUD D\×U×U –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ODWHUDO
1. %LU \DS×Q×Q \D GD EHGHQLQ \ ]H\LQH \DN×Q RODQ
PHGL\DO
2. %LU \DS×Q×Q \D GD EHGHQLQ RUWD KDWW×QGDQ X]DN RODQ
c. V SHUÀVL\HO
3. %HGHQLQ \D GD ELU \DS×Q×Q |Q WDUDI×QD \DN×Q RODQ
d. LQIHUL\RU
4. %HGHQLQ \D GD ELU \DS×Q×Q DOW E|O P QH \DN×Q RODQ
e. DQWHUL\RU
5. %HGHQLQ \D GD ELU \DS×Q×Q RUWD KDWW×QD \DN×Q RODQ
C. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– a. SOHYUDO ERüOXN 1. .DOEL LoHULU b. SHULNDUGL\DO
2. 2PXU LOLN ERüOXùXQX LoHULU
c. DEGRPLQDO ERüOXN
3. úGUDU NHVHVL YH UHNWXPX LoHULU
d. YHUWHEUDO ERüOXN 4. $NFLùHUOHUL LoHULU e. SHOYLN ERüOXN
5. %H\QL LoHULU
f. .UDQL\DO ERüOXN 6. .DUDFLùHU YH PLGH\L LoHULU D. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– $üDù×GDNL VLVWHPOHUOH LüOHYOHUL HüOHüWLULQ 1. NDUGL\RYDV a. QLWURMHQOL DW×N U QOHULQ N OHU X]DNODüW×U×OPDV×Q× VDùODPDN 2.
OHQIDWLN
b. VDYXQPD VLVWHPOHULQL LoHULU YH LQWHUVWLV\HO V×Y× E|OPHVLQGHQ ID]OD VX\XQ X]DNODüW×U×OPDV×Q× VDùODU
3. VROXQXP
c. NDQ K FUHOHULQL UHWLU NDVODU×Q WXWXQPDV× LoLQ \ ]H\ VDùODU
4. VLQLU
d. NDQGDQ NDUERQ GLRNVLWL X]DNODüW×U×U YH S+·Q×Q NRUXQPDV×QD \DUG×P HGHU
5. NDV
e. W U oRùDOW×U
6. ULQHU
f. G×ü RUWDPGDNL GHùLüLNOLNOHUL DOJ×ODU YH \DQ×W YHULU
7. LVNHOHW
g. EHVLQOHULQ HPLOPHVLQH \DUG×P HGHU
8. VLQGLULP
h. KDUHNHWH \DUG×P HGHU ×V× UHWLU
9. HQGRNULQ
i. EHVLQOHUL WDü×U
10. UHPH
j. G YLWDPLQL UHWLU
11. GHUL
j. NDQD NLP\DVDOODU VDOJ×OD\DUDN EHGHQ LüOHYOHULQL G ]HQOHU
43
Ă&#x2021;eviri Kurulu
İçindekiler Çeviri kurulu vi Katkıda bulunanlar viii Çeviri editörünün önsözü ix Çeviri editörü hakkında ix Önsöz x Yazar hakkında xii Teşekkür xii Kullanım rehberi xiii
1 İnsan bedenini kavramak ................ 1 1. BÖLÜM İnsan Bedeni–Dıştan İçe Doğru 2 İnsan bedeninde yön tanımları 2 Kesit düzlemleri 2 Anatomik pozisyon 2 Yön terimleri 2 Bedenin bölgeleri 4 Vücut boşlukları 6 Bedenin yapısı: Atomlardan organizmaya 6 Vücut sistemleri 9 Deri (örtücü sistemi) 11 İskelet sistemi 11 Kas sistemi 11 Sinir sistemi 11 Kardiyovasküler sistem 11 Lenfatik sistem 11 Solunum sistemi 11 Endokrin sistem 11 Üreme sistemi 12 Sindirim sistemi 12 Boşaltım sistemi 12 Yaşamı korumak: Zorunlu işlevler 12 Metabolizma 12 Yanıt verme 12 Hareket 12 Sindirim 12 Ekskresyon 12 Üreme 13 Büyüme 13 Homeostazisin korunması 13 Homeostazisin tanımı 13 Geri bildirim sistemleri 13 2. BÖLÜM: İnsan Bedeni-Organizasyon Düzeyleri 15 Kimyasal düzeyi incelemek 15 Atomlar 15 Moleküller ve bileşikler 17 Kimyasal bağlar 17
Kimyasal reaksiyonlar 18 Kimyasal bileşikler 19 Hücresel Düzeyi Anlamak 23 Hücre yapısı 24 Hücre işlevi 26 Hücre bölünmesi- Hücrenin yaşam döngüsü 29 Protein sentezi 31 Doku Düzeyini Kavramak 31 Epitel doku 31 Bağ dokusu 35 Kas dokusu 39 Sinir dokusu 40 Yaşlanmanın dokular üzerineki etkileri 41
2 Deriye Ait Sistem ........................... 46
Deri 47 Deri yapısı 47 Derinin fonksiyonları 52 Cilt rengi 53 Aksesuar yapıları 54 Bezler 54 Kıl 55 Tırnaklar 55 Derideki Mikroorganizmalar 55 Enflamasyon: Hasara Karşı Bir İyileşme Yanıtı 55 Enflamasyonun sebepleri 56 Enflamasyonun belirti ve semptomları 56 İyileşme ve tamir 57 Yaşlanmanın Deriye Ait Sistem Üzerine Etkisi 57 Masaj 58 Masaj teknikleri ve beden üzerine etkileri 60 Masaj ve terapötik uygulamalar 63 Masaj ve deri patolojileri 64
3 İskelet Sistemi ............................... 70 Kemikler 71 Kemik fonksiyonları 71 Kemiğin sınıflandırılması 71 Uzun bir kemiğin yapısı 72 Kemik oluşumu, büyümesi ve remodeling 76 Aksiyal iskelet 79 Kafatası 79 Omurga 85 Torasik kafes 89 Apendiküler İskelet 90 Omuz kuşağı 90 Üst ekstremite 92 Pelvis ve pelvik kuşak 95
xviii
İçindekiler
Alt ekstremite 97 Eklemler 100 Eklem yapısı 100 Eklem fonksiyonu 100 Sinovyal eklemler: Daha Detaylı Bakış 101 Eklemler ve Masaj 106 Temporamandibular eklem 106 Omurgalararası (intervertebral) eklemler 108 Fizik Değerlendirme –Servikal bölge 112 Fizik Değerlendirme – Lumbar bölge 112 Göğüs kafesi eklemleri 113 Sternoklavikular eklem 114 Akromiyoklavikular eklem 115 Glenohumeral eklem 115 Dirsek eklemi 118 Distal radioulnar eklem 119 Orta radioulnar eklem 119 Radiokarpal eklem (el bileği) 119 Ellin eklemleri 120 Eklemler ve Masaj: Alt Gövde 122 Sakroiliak eklem 122 Kalça eklemi 123 Diz eklemi 125 Ayak bileği ve ayak eklemleri 129 İskelet sistemi ve yaşlanma 131 Masaj 131
4 Kas Sistemi .................................. 149
1. BÖLÜM: Kas dokusu 150 Kas dokusuna genel bakış 150 İskelet kas fonksiyonları 150 İskelet kas yapısı 150 Histolojisi 150 Nöromusküler bileşke 154 Kas kontraksiyonu 155 Kas kontraksiyonu tüm karakteristikleri 157 Kas tonusu 161 Kas iğcikleri 161 Tendon organları 162 İzotonik ve izometrik kontraksiyonlar 163 İskelet kas kontraksiyonu için enerji 163 Kas iyileşmesi 165 Kas yorgunluğu 165 Kasın performansı 165 Kas lifi tipleri 165 Kas fonksiyon kontrolünde SSS’nin rolünün özeti 166 Egzersiz ve kas sistemi üzerine etkisi 166 Kardiyovasküler etkiler 167 Respiratuar etkiler 168 Aşırı eğitim etkileri 168 Yetersiz germe ve ısınmanın etkileri 168 Kardiyak ve düz kas doku kontraksiyonu 168 Kardiyak kas 169 Düz kas 169 Kas terminolojisi 170
2. BÖLÜM: Vücudun majör kasları 171 Aksiyal Kaslar 174 Yüz ifadesi kasları 174 Orbicularis oris 174 Buccinator 174 Depressor labii 174 Levator labii 174 Mentalis 175 Depressor anguli oris 175 Risorius 175 Zygomaticus (major ve minor) 175 Depressor septi 175 Orbicularis oculi 176 Nasalis (transverse ve alar) 176 Occipitofrontalis 176 Corrugator supercilii 176 Procesus 176 Platysma 177 Çiğneme, Dil ve Yutma Kasları 177 Masseter 179 Temporalis 179 Medial pterygoid 180 Lateral pterygoid 180 Digastric 181 Stylohyoid 181 Mylohyoid 182 Genyohyoid 182 Boynun Anterior Yüz Kasları 182 Sternocleidomastoid 184 Scalenler (anterior, Medius ve Posterior) 184 Longus colli (inferior oblique, superior oblique ve vertikal) 185 Longus capitis 185 Rectus capitis (Anterior ve lateralis) 186 Boynun Posterior Yüz Kasları 187 Semispinalis capitis 188 Semispinalis cervicis 188 Splenius capitis 189 Splenius cervicis 189 Longissimus capitis (Erektor spina’nın bir parçası olarak düşünülmüştür) 190 Longissimus cervicis (Erector spina’nın bir parçası olarak düşünülmüştür) 190 Levator scapula 190 Rectus capitis posterior (major ve minor) 191 Obliquus capitis (superior ve inferior) 192 Gövde Kasları 193 Derin Grup Sırt Kasları: Omurganın Ekstansörleri 193 Gövde Fleksörleri 194 Serratus posterior superior 195 Serratus posterior inferior 195 Spinalis toracis 196 Longissimus toracis (Longissimus capitis ve cervicis’i içerir) 196 İliocostalis torasis 197
İçindekiler
İliocostalis lumborum 197 Semispinalis toracis 197 Multifidus 198 Rotatores 198 İnterspinales 199 İntertransversarii 199 Quadratus lumborum 200 Karın kasları 200 External oblique 202 İnternal oblique 202 Transversus abdominis 203 Rectus abdominis 203 Gövde Kasları 204 External intercostaller 205 İnternal intercostaller 205 Transversus torasis 206 Diaphram 206 Pelvik taban kasları 207 Apendiküler Kaslar 207 Omuz Kuşağını Hareket Ettiren Kaslar 207 Trapez 209 Rhomboid major 209 Rhomboid minor 210 Levator scapulae 210 Serratus anterior 211 Pectoralis minor 211 Subclavius 212 Kolu Hareket Ettiren Kaslar 212 Pectoralis major 213 Deltoid (omuzun anterior, posterior ve lateral yüzünü kaplar) 213 Coracobrachialis 214 Subscapularis (4 rotator manşon kasından biri) 214 Supraspinatus (4 rotator manşon kasından biri) 215 İnfraspinatus (4 rotator manşon kasından biri) 215 Teres major 216 Teres minor (4 rotator manşon kasından biri) 216 Latissimus dorsi 217 Önkol ve El Bileği Hareket Ettiren Kaslar 218 Biceps brachii 220 Brachialis 220 Brachioradialis 221 Supinator 221 Pronator teres 222 Anconeus 223 Triceps Bracii 223 Flexor carpi radialis (Yüzeyel kas gruplar) 224 Flexor carpi ulnaris (Yüzeyel kas gruplar) 224 Palmaris longus (Yüzeyel kas gruplar) 225 Extensor carpi radialis longus (Yüzeyel tabaka) 225 Extensor carpi radialis brevis (Yüzeyel tabaka) 226 Extensor carpi ulnaris (Yüzeyel taban) 226 Parmaklar ve Avuç İçini Hareket Ettiren Kaslar 227
xix
Flexor digitorum superficialis (orta tabaka) 229 Flexor digitorum profundus (derin tabaka) 229 Flexor pollicis longus (derin tabaka) 230 Extensor digitorum (Yüzeyel tabaka) 230 Abduktor pollicis longus (Derin tabaka) 231 Extensor digiti minimi (Yüzeyel tabaka) 231 Dorsal interossei (1-4) 232 Palmar interossei (bir-dört) 232 Lumbricalis 233 Abductor digiti minimi 233 Opponens digiti minimi 234 Flexor digiti minimi 234 Extensor pollicis brevis (Derin tabaka) 235 Abductor pollicis brevis 236 Adductor pollicis 236 Opponens pollicis 237 Üst Ekstremitenin İnnervasyonuna Genel Bakış 237 Axiller sinir 238 Musculocutaneous sinir 238 Median sinir 238 Ulnar sinir 238 Radial sinir 238 Uyluğu Hareket Ettiren Kaslar 239 Gluteus maximus 241 Gluteus medius 242 Gluteus minimus 242 Tensor fascia latae 243 Obturators (Externus ve internus) 243 Piriformis 244 Gemellus (superior ve inferior) 244 Quadratus femoris 245 Adductor brevis 245 Adductor longus 246 Adductor magnus 246 Pectineus 247 Gracilis 247 İliacus (psoas ile beraber iliopsoas olarak bilinir) 248 Psoas major (Illiacus ile beraber iliopsoas olarak bilinir) 248 Psoas minor 248 Bacağı Hareket Ettiren Kaslar 249 Sartorius 249 Rectus femoris (quadriceps femorisin parçası) 250 Vastus lateralis (quadriceps femorisin parçası) 250 Vastus medialis (quadriceps femorisin parçası) 251 Vastus intermedius (quadriceps femorisin parçası) 251 Biceps femoris 252 Semimembranosus 252 Semitendinosus (Üç hamstring kasından biri) 253 Popliteus 253 Ayak ve Parmakları Hareket Ettiren Kaslar 254 Tibialis anterior 257 Extensor digitorum longus 257 Extensor hallucis longus 258
xx
İçindekiler
Fibularis tertius 258 Gastrocnemius 259 Soleus 259 Plantaris 260 Flexor hallucis longus 260 Flexor digitorum longus 261 Tibialis posterior 261 Peroneus longus 262 Peroneus brevis 262 Extensor digitorum brevis 263 Extensor hallucis brevis 263 Abductor hallucis 264 Flexor digitorum brevis 264 Abductor digiti minimi 265 Quadratus plantae 265 Lumbricals 266 Flexor hallucis brevis 266 Adductor hallucis 267 Flexor digiti minimi brevis 267 Dorsal interossei 268 Plantar interossei 268 Alt Ekstremite İnervasyonuna Genel Bakış 269 Femoral sinir 270 Obturator sinir 270 Tibial sinir (Siyatik sinirin parçası) 270 Common fibular sinir (Siyatik sinirin parçası) 270 Kas sistemi ve yaşlanma 270 Masaj 271
5 Sinir Sistemi ................................. 278 Sinir sistemine genel bakış 279 Sinir sisteminin yapısı ve çalışma düzeni 279 Sinir sisteminin fonksiyonları 279 Sinir dokusu 280 Nöronlar: Yapısı ve sınıflandırılması 281 Nöroglia 283 Nöronların iletişim: Sinir İmpulsları 284 Merkezi sinir sistemi 287 Merkezi sinir sisteminin korunması 287 Medulla spinalis 289 Beyin 292 Periferik sinir sistemi 299 Kafa sinirler ve masaj 301 Spinal sinirler 304 Sinir pleksusları 305 Major sinirlerin rotaları 310 Somatik ve otonom sinir sistemi 313 Sempatik ve parasempatik bölüm 313 Refleksler 317 Somatik duyu 320 Taktil duyular 320 Isı duyuları 320 Ağrı hissi 321 Propriyosepsiyon (durum duyusu) 322 Diğer duyular 323
Duyuların algısılanması 323 Kütanöz ve viseral duyuların iletim yolları 324 Postür ve hareketin kontrolü 326 Sinir sistemi ve yaşlanma 327 Masaj 328
6 Endokrin Sistem ........................... 334 Hormonların özellikleri 335 Hedef hücreler reseptörleri 335 Hormonların etkileri 336 Hormonların kimyasal yapıları 336 Hormon sekresyonunun kontrolü 336 Endokrin bezler 336 Hipotalamus 337 Hipofiz bezi 339 Tiroid bezi 343 Paratiroid bezler 345 Adrenal bezler 346 Pineal bez 348 Pankreatik adacıklar 348 Diğer Organlar Tarafından Hormon Salgılanması 350 Böbrek 350 Kalp 351 Timus 351 Sindirim yolu 351 Adipoz doku 351 Stres 351 Stres faktörleri 351 Stres cevabı 351 Endokrin Sistem ve Yaşlanma 354 Masaj 354
7 Üreme sistemi .............................. 358 Üreme Sistemine Bakış 359 Anatomi: Erkek üreme sistemi 359 Testisler 359 Duktuslar (Kanallar) 359 Aksesuar bezler 362 Eksternal genitalia (dış) üreme organları 362 Fonksiyon: Erkek üreme sistemi 363 Ekzokrin (Dış salgı) fonksiyonu: spermatogenez 363 Endokrin fonksiyonu: Testosteron 363 Anatomi: Kadın Üreme Sistemi 364 Yumurtalıklar (Overler) 364 Uteris (Fallopian) tüpleri 364 Uterus 366 Vajina 366 Meme bezleri 366 Fonksiyon: Kadın üreme sistemi 367 Overyan siklus 367 Menstrual siklus 368 Menstrual siklusta hormon regülasyonu 369 Fertilizasyon ve gebelik 370
İçindekiler
Fertilizasyon 370 Gestasyon 370 Doğum 372 Laktasyon 372 Üreme Sistemi ve Yaşlanma 373 Masaj 374
8 Kardiyovasküler Sistem .............. 379 Kan 380 Şekilli elemanlar 380 Plazma 387 Kan grupları 387 Dolaşıma genel bakış 388 Kalp 388 Kalbin anatomisi 388 İleti sistemi: kalbin ritminin oluşturulması 393 Kardiyak merkezler, kalbin innervasyonu ve kalbi etkileyen faktörler 395 Kardiyak döngü 396 Kardiyak debi 397 Kan Damarları ve Dolaşım 398 Kan damarlarının yapı ve fonksiyonu 399 Sistemik arterler 404 Sistemik venler 406 Portal dolaşım 407 Dolaşım 408 Arteriyel venöz nabız (Pulsasyonlar) 408 Kan basıncı 409 Dolaşımın düzenlenmesi 412 Kardiyovasküler Sistem ve Yaşlanma 414 Masaj 415
9 Lenfatik Sistem ve İmmünite ...... 422 Lenfatik sistemin komponentleri 423 Lenfatik damarlar 423 Lenf ve lenf akışı 424 Lenf nodları 424 Lenfatik organlar ve dokular 425 Lenf drenajı 426 Baş ve boyunda lenf drenajı 426 Memenin lenf drenajı 426 Üst ekstremitenin lenf drenajı 427 Alt ekstremitenin lenf drenajı 428 Masaj ve Lenfatik Sistem: Etkileri 429 Ödem ve diğer durumlar 429 Lenfödem 429 İmmünite 430 Nonspesifik immünite 430 Spesifik immünite 433 Lenfositler 433 Doğal immünite 433 Edinsel immünite 433 Hümoral immünite 434 Hücre aracılı immünite 436 Bağışıklık Sistem Bozuklukları 436
xxi
İmmün yetmezlikler 436 Otoimmün bozukluklar 437 Alerjiler 437 Lenfatik Sistem, Bağışıklık ve Yaşlanma 438 Masaj 438
10 Solunum sistemi ........................ 443 Solunum Sisteminin Anatomisi 444 Üst Solunum Yolu 445 Burun 445 Farinks 446 Alt Solunum Yolu 447 Larinks 447 Trakea 448 Bronş ve bronşioller 448 Akciğerler 448 Solunum kasları 449 Solunum Fizyolojisi 450 Pulmoner ventilasyon 451 Eksternal solunum 452 Gaz transportu 455 İnternal solunum 455 Solunum hacmi ve kapasitesi 455 Solunum paternleri 456 Solunumun düzenlenmesi 456 Dokudaki değişiklikler 457 Nöral kontrol 457 Kimyasal kontrol 459 Fiziksel ve emosyonel faktörler 459 Egzersiz ve Solunum Sistemi 460 Solunum Sistemi ve Yaşlanma 460 Masaj 461
11 Sindirim Sistemi ......................... 466 Sindirim Kanalı Duvarları 467 Mukoza 467 Submukoza 468 Muskularis eksterna 468 Seroza ve periton 468 Sindirim Sistemi Organlarının Yapı ve Fonksiyonları 469 Ağız ve ilgili yapılar 469 Yutak (Farinks) 472 Yemek borusu (Özofagus) 472 Mide 473 İnce bağırsak 474 Pankreas 475 Karaciğer 476 Safra kesesi 478 Kalın barsak 478 Sindirim Kanalında Besinlerin Sindirimi ve Absorbsiyonu 480 Sindirim fonksiyonunu kontrol eden aktörler 480 Sindirime ve absorbsiyona genel bakış 481
xxii
İçindekiler
Karbohidrat sindirimi ve absorbsiyonu 481 Lipid sindirimi ve absorbsiyonu 482 Protein sindirimi ve absorbsiyonu 482 Su absorbsiyonu 483 Elektrolit (iyon) absorbsiyonu 483 Vitamin absorbsiyonu 483 Beslenme 483 Proteinler/aminoasitler 483 Karbohidratlar 484 Yağ 484 Vitaminler 484 Mineraller 484 Besin alımının düzenlenmesi 486 Metabolizma 486 Karbohidrat metabolizması 487 Lipid metabolizması 487 Protein metabolizması 488 Bazal metabolik hız 488 Sindirim Sitemi ve Yaşlanma 489 Masaj 490
12 Üriner sistem…….. 494
Üriner Sisteme Bakış 495 Böbrekler 496 Nefron 497 Böbreğin kan dolaşımı ve sinirsel yapısı 499 İdrar oluşumu 500 Sıvı dengesi ve idrar regülasyonu 501 pH’ın düzenlenmesi 502 İdrarın ayırt edici özellikleri 503 İdrarın Taşınması ve Atılması 503 Üreterler 503 Mesane 503 Üretra 504 İşeme 504 Ürinasyon (İşleme, idrar yapma) 504 Üriner Sistem ve Yaşlanma 504 Masaj 505
Sözlük 509 Dizin 531
BÖLÜM 1 • İnsan Bedenini Kavramak
BÖLÜM
1
1
İnsan Bedenini Kavramak Çeviri: Prof. Dr. Zeynep Solakoğlu
Öğrenme Hedefleri Bu bölüm tamamlandığında, okuyucu: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■
Anatomi ve fizyolojiyi tanımlayabilmelidir Her vücut sistemini ve işlevlerini kısaca tanımlayabilmelidir. Bedenin sağ kalımı için gereken işlevleri listeleyebilmelidir. Bedenin nasıl ölçüldüğünü ve ortam koşullarına göre ölçümlerin nasıl düzeltildiğini tanımlayabilmelidir. Negatif ve pozitif geribildirim sistemlerini karşılaştırabilmelidir Bölme düzlemlerini, anatomik pozisyonu ve yön terimlerini tanımlayabilmelidir. Bedenin bölümlerini ayırt edebilmelidir Bedendeki büyük boşlukları ayırt edebilmeli ve her bir boşluktaki organları sıralayabilmelidir. Bedenin organizasyonel düzeylerini listeleyebilmelidir. Bedendeki farklı kimyasal reaksiyonları tanımlayabilmelidir. Hücrenin bölümlerini listeleyebilmeli, bunların işlevlerini tanımlayabilmelidir Bedendeki farklı tip dokuları tanımlayabilmeli, karşılaştırabilmeli ve yaşlanmanın bu dokular üzerine etkilerini belirtebilmelidir. Sağlıklı dokular üzerine masajın etkilerini tanımlayabilmelidir.
Giriş Bu kitabın içeriğinden anlaşılabileceği gibi, hastalarınızın iyilik hali, çok azını görebildiğiniz yapıların karmaşık etkileşimlerine bağlıdır. Hastanızın karaciğeri, aralarında toksinlerin işlenmesinin de yer aldığı yüzlerce işlev gerçekleştirir. Hastanızın kalbinin her vuruşu doğal uyaran odağı olarak görev yapan bir grup narin hücre tarafından yönetilir.Hastanızın attığı her adımın dengeli olması iç kulaktaki üç küçük kanala bağlıdır. Böyle karmaşık bir organizmanın değerlendirilebilmesi için insan anatomi ve fizyolojisinin derinlemesine bilinmesi gerekir. Anatomi terimi eski Yunanca kökenlidir ve “keserek açmak” anlamına gelir. Anatomi çalışmak için kesmek gerekmez, bedenin iç ve dış yapılarını ve bunlar arasındaki ilişkileri anatomi tanımlar. Anatomi, “ne” ve “nerede” sorularının yanıtlarını verir. Fizyoloji de eski Yunanca bir terimdir, bedenin çeşitli bölümlerinin işlevlerini tanımlar. Fizyoloji ‘neden’ ve ‘nasıl’ sorularının yanıtlarını arar. Örneğin anatomi bir kasın yerleşimini tanımlar, fizyoloji ise kasın nasıl kasıldığını açıklar. Bedendeki herhangi bir yapının işlevine adapte olduğunu hatırlayın, bu nedenle anatomi ve fizyoloji birbiriyle yakın ilişkilidir. Örneğin beyinde birbiriyle bağlantılı yapılar elektrik uyarılarının iletilmesini sağlar, akciğerlerdeki genişleyen keseler de şişme ve sönmeyi gerçekleştirebilir. Anatomi ve fizyolojiyi derinlemesine anlayabilme becerisinin bir masaj terapistine bir röntgen görüşü kazandırabileceği söylenebilir. Bu bölümün derinin altına doğru ilk bakışınız olduğunu düşünün. İnsan bedeninin yapı ve işlevini öğrenirken gözlenebilir en büyük sistemlerden gözlenemeyen en küçük parçacıklara doğru ineceğiz. Amacımız bu sistemler hakkında birer uzman olmanız değil, hastanızın sağlığını geliştirebilmek için bu sistemlerin bedende nasıl birlikte çalıştıklarını kavramanızı sağlamak. Bu sistem ve kavramlar daha sonraki bölümlerde daha ayrıntılı olarak işlenecek.
1
2
Anatomi ve Fizyoloji: Masaj Bağlantısı
BÖLÜM 1:
tanımlamada kullanılır (Şekil 1.1). Üç temel kesit planı vardır:
İnsan Bedeni–Dıştan İçe İnsan bedeni trilyonlarca hücreden oluşmuştur, hücreler yaşamın yapı taşlarıdır. Sabah uyandığımızda yüzlerce hormon ve sayısız kimyasal reaksiyon o sırada kendimizi nasıl hissettiğimizi etkiler. Bir bireyin iyilik halini anatomi ve fizyolojinin en mikroskopik yapıları etkiler, o nedenle öğrenmeye temellerden başlayacağız.
İnsan bedeninde yön tanımları İnsan bedeninin görünen bölgelerini tanımlayamazsak iç bölgelerin anatomik detayları kullanılamaz. Bu bölümde insan bedeninin görünebilen kısımları tanımlanmaktadır. Kesit düzlemlerini, anatomik pozisyonu, yön terimlerini, farklı vücut bölgelerinin isimlerini ve vücut boşluklarını öğreneceksiniz. Bu terimleri bilmek hastanızın bedeninde belli bir bölgeyi tanımlamakta işinize yarayacak.
Kesit düzlemleri Bedenin kesit düzlemleri, bedeni hayali bir çizgiyle bölen çizgilerdir. Standart kesit düzlemleri bedendeki bir yapının yerini ya da bir başka yapıyla ilişkisini
Frontal (koronal) düzlem
Sagital düzlem
• Frontal ya da koronal kesit sağ-sol yan arasındadır ve bedeni ön ve arka olarak iki bölgeye ayırır. • Sagital kesit ön-arka arasında uzanan bir düzlemdir, bedeni sağ ve sol olmak üzere iki bölüme ayırır. • Transvers ya da horizontal kesit bedeni üst ve alt olmak üzere ikiye ayırır.
Anatomik pozisyon Bir yapının diğeri ile ilişkisi beden duruşuna göre değişir. Masaj terapistleri ve diğer sağlık çalışanları fikir birliği ve açıklık sağlamak amacı ile bu ilişkileri tanımlarken standart bir beden duruşunu, anatomik duruşu kullanır. Anatomik duruşta beden dik olarak ayaktadır, ayaklar birbirine paralel olarak yere basar, kollar bedenin iki yanındadır, avuç içleri karşıya dönük ve parmaklar yere doğru uzanmıştır, baş ve gözler karşıya dönük durur (Şekil 1.2). Bütün yapıların ilişkisi bu pozisyonda tanımlanır.
Yön terimleri Anatomik duruşu kullanarak bir masaj terapisti yapıların birbiriyle ilişkisini diğer meslektaşlarının ve sağ-
Transvers (horizontal - yatay) düzlem
Şekil 1.1 Kesit düzlemleri (JC. Memmler’s The Human Body in Health and Disease. 10. Ed. Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins, 2005: Figure 1.8, p. 9’dan alınmıştır.)
BÖLÜM 1 • İnsan Bedenini Kavramak
3
rak nitelenir. Örneğin deri kaslara göre süperfisiyeldir, ancak kemikler kaslara göre derin (internal) dir. Proksimal gövdeye (göğüs ve karın) yakın bölgeleri, distal ise gövdeden uzak bölgeleri tanımlar. Örneğin dirsek el bileğinin proksimalindedir, parmaklarsa el bileğinin distalindedir. Tablo 1.1 yön terimlerini, anlamlarını ve örnekleri içermektedir.
Süperiyor (kranyal)
Proksimal
Posteriyor (dorsal)
Şekil 1.2 Anatomik pozisyon (Cohen JC. Memmler’s The Human Body in Health and Disease. 10. Ed. Baltimore, Ed. Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins, 2005: Figure 1.7, p. 8’den izin alınarak kullanılmıştır.)
lık ekibinin anlayabileceği biçimde tanımlayabilir. Bu, belli yön terimleri kullanılarak sağlanır (Şekil 1.2, 1.3). Anatomik duruşta bir yapı süperiyor, knaniyal ya da sefalik olarak tanımlandığında o yapının başa doğru ya da yukarıda olduğu anlaşılır. İnferiyor ya da kaudal olarak tanımlandığında aşağıda, baştan uzakta olduğu anlaşılır. Örneğin burun dudakların süperiyorundadır, alt çene her ikisinin de inferiyorundadır. Bir yapı diğerinin önünde ise anteriyor ya da ventralindedir, yapı diğerinin arkasındaysa posteriyor ya da dorsaldir. Örneğin kulak yanağın posteriyorundadır, yanak kulağın anteriyorunda kalır. Bedenin ortasından geçen hayali bir çizgiye yakın olan yapıların mediyal, ortadan uzak olan yapıların ise lateral olduğu söylenir. Örneğin göbek deliğiniz belinize göre daima mediyaldedir. Bedenin yüzeyinden daha içerde yer alan yapıların derin ya da internal olduğu söylenir, yüzeye yakın olanlar ise süperfisiyel ya da eksternal ola-
İnferiyor (kaudal)
Şekil 1.3 Yön terimleri (Cohen JC. Memmler’s The Human Body in Health and Disease. 10. Ed. Baltimore, Ed. Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins, 2005: Figure 1.7, p. 8’den izin alınarak kullanılmıştır.)
4
Anatomi ve Fizyoloji: Masaj Bağlantısı
TABLO 4.1
Yön Terimleri
Yön Terimi
Anlamı
Örnek
Süperiyor/sefalik
Yukarıya, başa yakın
Burun dudakların süperiyorundadır
İnferiyor/kaudal
Aşağıda, baştan uzakta
Çene dudakların ve burunun inferiyorundadır
Anteriyor/ventral
Önde
Yanak kulağın anteriyorundadır
Posteriyor/dorsal
Arkasında, geride
Kulak yanağın posteriyorundadır
Mediyal
Bedenin orta hattına yakın
Yanak kulağın mediyalindedir
Lateral
Bedenin orta hattından uzakta
Meme ucu sternumun lateralindedir
Derin/internal
Yüzeyden uzakta
Kemik kasın internalindedir
Süperfisiyel/eksternal
Yüzeye yakın
Deri kasın süperfisiyelindedir
Proksimal
Gövdeye yakın
Dirsek bileğin proksimalindedir
Distal
Gövdeden uzak
Parmaklar bileğin distalindedir
Bedenin Bölgeleri Beden bir çok bölgeye bölünebilir (Şekil 1.4). Bu bölgelerin her biri özgül iç organlarla bağlantılıdır. Her birini ayırt etmek ve değerlendirmek hastanızın sağlığı ile ilgili önemli bilgiler verecektir. İç organlardaki sorunlar genellikle o bölgelerde ağrı ve şişme ile belirti verir. Dış görünümü dikkatle değerlendirmeniz iç koşullarla ilgili bilgi edinmenize yardım edebilir, bu durum altta yatan anatomiyi neden anlamanız gerektiğine ilişkin iyi bir örnektir. Temel beden bölümleri baş ve boyun, gövde, alt ve üst ekstremitelerdir. İlerdeki bölümlerde göreceğiniz gibi bu bölgeler de bölümlere ayrılır. Bu anatominin temel yaklaşımıdır, olasılıkla bunu siz de fark etmişsinizdir. Şekil 1.4 bu daha küçük bölümleri görselleştirmenize yardım edecektir. Baş ve Boyun
• Pektoral bölge toraksın üst anteriyor bölümüdür • Mediyastinal bölge iki akciğerin ortasında kalan bölgedir • Aksiller bölge koltuk altını kapsar • Vertebral bölge sırtın orta bölümüdür • Omuz küreği (skapular) bölgesi skapula kemiği üzerini kapsar • Abdominal bölge kaburgaların altında kalan alanı kapsar ve şunları içerir: • Göbek (umblikulus) abdomenin ortasındadır • Pelvik bölge abdomenin en alt kısmında yer alır ve pubik bölge ve perineyi içerir. Perine dış genital organları ve anüsü içerir. • Lumbar bölge sırtın alt bölümüdür. • Gluteal bölge kalçaların geniş bölgesini kapsar • Sakral bölge, sırtın en alt orta bölümüdür.
Gövde
Daha derinlemesine bakıldığında bir çok hayati organ abdomende bulunur. Bir masaj terapisti olarak bu alandaki şişme ya da ağrıya bakarak bir çok olası sorunu ayırt edebilmeniz beklenecek. Bu değerlendirmeyi kolaylaştırmak için abdomen dört bölgeye ayrılır: sağ üst, sol üst, sağ alt ve sol alt kardanlar (Şekil 1.5). Daha ötesi abdomen meme başlarının hemen mediyalinden geçen iki dikey ve biri kaburgaların altından diğeri de kalça kemiklerinin ön çıkıntılarının üzerinden geçen iki yatay hayali çizgi ile dokuza da bölünebilir. Dokuz taş oyunundaki gibi bu bölünme ile sağda üç bölge, ortada üç bölge ve solda da üç bölge oluşur. Yukarıdan aşağıya doğru bu bölgeler şöyle isimlendirilir:
Gövde göğüs ve karın (abdomen) bölgelerini içerir. Göğüs toraks ya da torasik bölge olarak da isimlendirilir ve şu bölgeleri içerir:
• Sağ: sağ hipokondriyak, sağ lumbar/lateral ve sağ inguinal/iliyak • Orta: Epigastrik, umblikal, hipogastrik
Baş, gözleri, burunu ve ağzı içeren yüz (fasiyal) ile başın arka ve üst bölümünü kapsayan kraniyal bölgeyi kapsar. boyun, servikal bölge olarak bilinir, boyun başı destekler. Yüzdeki özgül bölgeler şu terimlerle isimlendirilir: • • • • • • •
Frontal alın bölgesini tanımlar Orbital gözleri tanımlar Bukkal yanakları tanımlar Otik kulakları tanımlar Nazal burunu tanımlar Oral ağzı tanımlar Mental aklı tanımlar.
5
BÖLÜM 1 • İnsan Bedenini Kavramak Alın (frontal) Göz (orbital) Yanak (bukkal) Kulak (otik)
Yüz (fasiyal) Baş (mental) Boyun (servikal) Deltoid Kol (brakiyal) Dirsek ön yüzü (antekübital ya da kübital)
Burun (nozal)
Bilek (karpal)
Ense (servikal)
Ağız (oral)
Göğüs (torasik) Mediastinal Abdomen
Ön kol (antebrakiyal)
Baş (sefalik)
Göğüs kemiği (sternal)
Omuz düzlüğü (skapular)
Meme (pektoral)
Omurga (vertebral)
Göbek deliği (umblikal)
Olekranon
Pelvis El ayası (palmar)
Kaba (femoral) Parmak (dijital ya da falangeal) Dizin ön yüzü (patelar)
Kalçaların arası (sakral)
El (manuel) Pubis (pubik)
Kalça (gluteal)
El sırtı (dorsum)
Popliteal çukur
Baldır Baldır (sural)
Ayak (pedal) Ayak bileği (tarsal) Ayak parmakları (dijital ve falangeal) A
Topuk (kalkaneal)
Ayak sırtı (dorsum) B
Şekil 1.4 Bedenin bölümleri. A. Anterior görünüm. B. Posterior görünüm.
• Sol: sol hipokondriyak, sol lumbar/lateral, sol inguinal ya da iliyak bölge.
Üst ve Alt Ekstremiteler Üst ekstremite olan kol dört bölgeye bölünür: deltoid, akromiyal (omuz) bölgesi, brakiyum (üst kol), antebrakiyum (önkol) ve manus (el). Üst kol ile ön kol arasında dirsek ya da kübital bölge bulunur. Dirseğin ön yüzünde kübital fossa bulunur. Kan almanız gerektiğinde kan almak için kullanacağınız iğne ile damara bu bölgeden girilir. Dirseğin arka bölümü olekranal bölgedir. Elin iç yüzü avuçtur, el sırtına ise dorsum denir. Parmaklar dijital ya da falangeal bölge olarak isimlendirilir.
Alt ekstremite kabaları, dizi, bacağı ve ayak bölgesini içerir. Bu ekstremitenin üst bölümü kaba ettir, bu bölge femoral bölge olarak isimlendirilir. Dizin ön yüzü patellar bölgedir, arka tarafta ise popliteal çukur vardır. Bacağın alt kısmının öndeki kemikli yüzü incik ya da krural bölge olarak isimlendirilir. Arkada belirgin ve kaslı olan bölge ise baldır ya da sural bölge olarak isimlendirilir. Bacakla ayak arasında ki ekleme ayak bileği denir. Ayak bileği tarsal kemikler üzerine oturur, bu nedenle bu bölgeye tarsal bölge denir. Ayağın arka bölümünü topuk oluşturur ve kalkaneal bölge adını alır. Ayağın yere değen yüzeyine ayağın ayası denir ve plantar yüzeyi oluşturur. Ayağın üst yüzü dorsum olarak isimlendirilir. Ayak ve eldeki parmaklara dijit ya da falankslar denir.
6
Anatomi ve Fizyoloji: Masaj Bağlantısı
Sağ hipokondriyak bölge Sağ üst kadran
Sol üst kadran
Sağ alt kadran
Sol alt kadran
A
Sağ lumbar bölge
Epigastrik E bölge
Sağ hipokondriyak bölge
Umblikal U bölge
Sol lumbar bölge
Sağ Hipogastrik i iliyak H bölge (inguinal) bölge
Sol iliyak (inguinal) Bölge
B
Şekill 1.5 K Karın bölgeleri A. dört abdominopelvik kuadran n (1/4 b bölge) B. Karnın (abdomenin) dokuz bölgesi
Cohen J.C Memmler’s The Human Body in Health and Disease. 10th Ed. Baltimore, MD: Lippincot Williams & Wilkins, 2005: Şekil 1.13, p. 12.’den izin alınarak kullanılmıştır.)
Vücut Boşlukları Abdominal bölgenin bir önceki bölümde yapılan tartışmasında karın yüzeyinin altında belli bölgelerde belli organların bulunduğu belirtilmişti. Bu organların içine yerleşmiş olduğu bölgeye abdominal kavite denir. Bedende bu tür çok sayıda kavite bulunur, bunlar Şekil 1.6 da gösterilmiştir. Bu bölüm ilerledikçe masaj tedavisinin yüzeyini altına doğru etkili olduğunu göreceksiniz, bu boşlukların içinde bulunan organları tanımak masaj tekniğiniz ile hangi organları etkilediğinizi anlamanıza yardım edecek. Posteriyor olarak sırasıyla kraniyal ve spinal (vertebral) kavitelerde beyin ve omurilik bulunur. Kraniyal kavite ile vertebral kavite birbiriyle bağlantılıdır. Anteriyor olarak göğüste torasik kavite bulunur. Torasik kavitenin içindeki plevral kavitede iki akciğer, perikardiyal kavite içinde kalp bulunur. Torasik kavite abdominopelvik kaviteden diyafragma ile ayrılır. Abdominopelvik kavite diyafragma ile pelvis arasında bulunur. Bu kavite abdominal ve pelvik kaviteler olmak üzere ikiye ayrılabilir. Abdomen daha erken dönemde dikkat çekmiştir çünkü içinde önemli bir çok organ bulunur: karaci-
ğer, safra kesesi, mide, ince bağırsaklar, pankreas, böbrekler ve dalak. Pelvik kavitede ise üreme organları, idrar kesesi, rektum ve kalın bağırsakların son bölümü bulunur.
Bedenin Yapısı: Atomlardan Organizmaya Bu aşamaya kadar bedinin dışından içine doğru geçiş yaptık. Bedene baktığımızda yüzeyin altında yer alan bazı kaviteler ve organları tanımladık, ancak insan bedeninin en küçük bileşenleri görebileceğimiz ya da algılayabileceğimizden çok daha küçüktür. En küçük birimden en büyüğüne doğru çalışırken bedeni altı temel organizasyon düzeyinde inceleyebiliriz: kimyasal, hücresel, doku, organ, sistem ve organizma. Bu bölümde bu katmanlara kısaca bakacağız, her biri daha sonra kitabın diğer bölümlerinde çok daha ayrıntılı olarak tartışılacak. Kimyasal düzeyde insan bedeninin en küçük birimi (tüm diğer nesneler için olduğu gibi) atomdur. Evrendeki canlı ya da cansız her şey atomlarda olu-
BÖLÜM 1 • İnsan Bedenini Kavramak
7
Kranyal boşluk
Spinal (vertebral) boşluk Torasik boşluk Diyafram
Abdominal boşluk Abdomino-pelvik boşluk Pelvik boşluk
Yandan görünüş
Mediyasten
Göğüs boşluğu
Plevral boşluk
Şekil 1.6 Vücut boşlukları üst, yandan görünüş, alt önden görünüş (Cohen J.C Memmler’s The Human Body in Health and Disaesa. 10th Ed. Baltimore, MD: Lippincot Williams & Wilkins, 2005: Şekil 1.11, p. 11.’den izin alınarak kullanılmıştır.)
Perikardiyal boşluk
Diyafram
Önden görünüş
şur. Atomlar elemetlerin ve kimyasal maddelerin, dolayısı ile bütün maddelerin yapı taşlarıdır. Hücre ise canlı organizmanın yapı taşıdır, kimyasal maddelerden oluşmuştur. Bu en küçük canlı birim insanı oluşturan temel yapıdır. Ortak bir işlev yapmak üzere bir arada olan hücrelere doku denir. Örneğin kasılabilen hücre topluluğuna kas dokusu denir. Bir araya toplanarak aynı işlevi yapan dokulara organ denir. Örneğin mide besin sindirimine katılan bir organdır ve kas dokusunu bir arada tutan bağ dokudan, kan damarları ve salgı bezlerinden, midenin içini örten epitelyum dokusun-
dan ve kasların hareketlerini ve bezlerin salgılarını düzenleyen sinir dokusundan oluşmuştur. Ortak bir işlevi paylaşan organlara sistem denir. Örneğin kadın üreme sistemi uterus ve yumurtalıklardan oluşmuştur, bu iki organ birlikte işlev yaparak üremeyi sağlar. Bazen bir organ birden fazla organın üyesi olabilir, örneğin pankreas, hem sindirim hem de endokrin sistemin üyesidir. Bedenin en küçük birimlerinin birleşerek giderek büyüyen birimleri nasıl oluşturduğu Şekil 1.7’de gösterilmektedir. Organizasyonun en üst düzeyi –organizma düzeyi- canlı bir bedendir.
8
Anatomi ve Fizyoloji: Masaj Bağlantısı
Kimyasal düzey
Hücresel düzey
Molekül (DNA)
Kalp kası hücresi
Doku düzeyi
Kalp Aort
Atomlar
İnferiyor vena kava Kalp dokusu
Organ düzeyi
Organizma düzeyi
Sistem düzeyi
Kalp
Dolaşım sistemi
Şekil 1.7 Bedenin organizasyon düzeyleri.