Çocuk Acil Tıp

Cilt 1

ÇOCUK ACİL TIP Kapsamlı ve Kolay Yaklaşım EDİTÖRLER

Prof. Dr. Metin Karaböcüoğlu Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil ve Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı İstanbul Prof. Dr. H. Levent Yılmaz Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı Adana

Prof. Dr. Murat Duman Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı İzmir

İSTANBUL TIP KİTABEVİ

Yanlarında her zaman huzur bulduğum ve beni hep destekleyen sevgili eşim Hatice, kızım İrem ve oğlum Sinan’a...

Metin Karaböcüoğlu

Beni her an destekleyen, huzurlu ve mutlu bir yaşam hediye eden anne ve babama, yaşam kaynaklarım sevgili eşim Esra'ya, kızım Mübahat Umay'a ve gelişini heyecanla beklediğim kızım Sıdıka Ilgaz'a...

H. Levent Yılmaz

Kitabın “Yenidoğan Acilleri” bölümünün hazırlanmasında editör olarak da büyük emekleri olan sevgili eşim Nuray ve dünyadaki en önemli yaşam ve mutluluk kaynağımız olan çocuklarımız Mehmet Mert ve Burak Yiğit’e…

Murat Duman

YAZARLAR

Mehmet Akif Acar Doç. Dr. Ankara Egitim ve Arastırma Hastanesi, 2. Göz Klinigi - Ankara

İbrahim Adaletli Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı - İstanbul

Canan Aldırmaz Ağartan Doç. Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Çanakkale Hasan Ağın Uzm. Dr. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Egitim ve Arastırma Hastanesi, Çocuk Yogun Bakım Ünitesi - İzmir

Münire Erman Akar Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı - Antalya

Mustafa Akçam Prof. Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji, Beslenme Bilim Dalı - Isparta Dr. Nurver Akıncı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Çocuk Nefrolojisi Bölümü - İstanbul

Mustafa Akçakuş Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Antalya

Varol Lütfü Aksungur Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - Adana Can Aktaş Yrd. Doç. Dr. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp Anabilin Dalı - İstanbul

Başak Nur Akyıldız Yrd. Doç. Dr. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Kayseri Leyla Benkurt Alkaş Uzm. Dr. Memorial Şişli Hastanesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları - İstanbul

Harika Alpay Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul M. Nur Altınörs Prof. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

v

vi

Yazarlar

Ayşe Berna Anıl Doç. Dr. SB İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk sağlığı ve Hastalıkları Klinikleri, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - İzmir

Nur Aydınlı Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Meltem Koyuncu Arslan Uzm. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Necati Balamtekin Uzm. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı - Ankara

Murat Anıl Doç. Dr. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Klinikleri, Çocuk Acil Servisi - İzmir

Nur Arslan Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji, Beslenme Bilim Dalı, Metabolizma Ünitesi - İzmir Ali Ertuğ Arslanköylü Yrd. Doç. Dr. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Mersin Reha Artan Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı - Antalya Begüm Atasay Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Berna Atabay Uzm. Dr. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir Oğuz Ateş Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Canan Aygün Prof. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Samsun

Serap Balcı Yrd. Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Meral Bayat Doç. Dr. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü - Kayseri Benan Bayrakçı Doç. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Ankara

Gülser Esen Besli Uzm. Dr. Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Ünitesi - İstanbul Dilek Beytut Arş. Gör.

Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı - İzmir

Suat Biçer Yrd. Doç. Dr. Yeditepe Üniversitesi, Yıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - İstanbul

Gökmen Bilgili Yard. Doç. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Manisa

Yazarlar Cem Boneval Yard. Doç. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Antalya

Mehmet Boşnak Prof. Dr. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Gaziantep

Ayşegül Bursalı Doç. Dr. Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi - İstanbul Nejla Canbulat Araş. Görev. Uzm. Hem. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu - İstanbul Hakan Caner Prof. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara Tufan Cansever Uzm. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirurji Anabilim Dalı - Ankara

Kıvılcım Karadeniz Cerit Uzm. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İstanbul

Salim Çalışkan Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul Emre Çeçen Yrd. Doç. Dr. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Onkoloij Bilim Dalı - Aydın H. Tolga Çelik Uzm. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Elif Çelikel Araş. Gör. Dr. Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji Onkoloji EAH - Ankara Gürsel Çetin Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı - İstanbul Agop Çıtak Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı- İstanbul

Seda Çağlar Araş. Görev. Uzm. Hem. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Ergin Çiftçi Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

Handan Çakmakçı Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı - İzmir

Sinan Çomu Uzm. Dr. Memorial Şişli Hastanesi, Çocuk Nörolojisi Uzmanı - İstanbul

Erkan Çakır Doç. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Mine Çalışkan Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

vii

Mahmut Çoker Prof. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Metabolizması Bilim Dalı - İzmir

Mehmet Davutoğlu Doç. Dr. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Pediatri Yoğun Bakım Ünitesi - Kahramanmaraş

viii

Yazarlar

Necati Dedeoğlu Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı - Antalya

Cenk Demirdöver Yrd. Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Anabilim Dalı - İzmir

Demet Demirkol Doç. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İstanbul Murat Derbent Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - Ankara Okşan Derinöz Yrd. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Birimi - Ankara

İlker Devrim Doç. Dr. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları - İzmir Bünyamin Dikici Prof. Dr. Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - Düzce

Cengiz Dilber Prof. Dr. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - Kahraman Maraş Aygün Dindar Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Kardiyolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Mustafa Dilek Uzm. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Gönül Dinler Doç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı - Çanakkale

Ener Çağrı Dinleyici Doç. Dr. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Eskişehir Hakan Döneray Doç. Dr. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı - Erzurum Murat Duman Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - İzmir

Nuray Duman Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir Oğuz Dursun Doç. Dr. Akdeniz Üniveristesi Tıp Fakültesi, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Antalya Murat Durusu Uzm. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Acil Tıp Anabilim Dalı - Ankara

Mustafa Cenk Ecevit Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir

Melike Emiroğlu Yrd. Doç. Dr. Konya Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk İnfeksiyon Bilim Dalı - Konya

Burhan Engin Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul

Yazarlar Tansu Erakgün Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir

Bayram Ergin Araş. Görev.

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı - İzmir Nilgün Erkek Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Ankara

Taner Kemal Erdağ Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir Ata Erdener Prof. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Yakup Ergül Uzm. Dr. İstanbul Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp Damar, Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Kardiyoloji Bölümü - İstanbul Orkan Ergün Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir Tahsin Erman Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirurji Anabilim Dalı - Adana

Bahri Ermiş Prof. Dr. Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıklar Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Sakarya

Refika Hamutcu Ersu Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gögüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Mehmet Eryılmaz Doç. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Genel Cerrahi Uzmanı, Acil Tıp Anabilim Dalı - Ankara

Nilay Etiler Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı - Kocaeli

İbrahim Gökçe Uzm. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Selim Gökçe Uzm. Dr. Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı - Ankara Yasemin Gökdemir Uzm. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gögüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Reşit Gören Yrd. Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana Duygu Gözen Yrd. Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Hande Gülcan Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Adana

Figen Gülen Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Solunum Alerji Bilim Dalı - İzmir

Ekrem Güler Doç. Dr. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Birimi - Kahramanmaraş

ix

x

Yazarlar Nermin Güler Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Allerji Bilim Dalı - İstanbul

Sezgin Güvel Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana

Suhan Günaştı Yrd. Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - Adana

Gülce Hakgüder Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Salih Gülşen Yrd. Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

Ahmet Güzel Doç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AnaBilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - Samsun

Mehmet Gündüz Uzm. Dr. Ankara Çocuk Hastalıkları Hematoloji ve Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi, Çocuk Beslenme ve Metabolizma Bölümü - Ankara

Dr. Nevin Hatipoğlu S.B. İstanbul Bakırköy Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Klinik İmmünoloji Kliniği - İstanbul

Enis Alpin Güneri Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı İzmir Tamer Güneş Prof. Dr. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Kayseri Ayla Günlemez Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Kocaeli Harun Gürsoy Prof. Dr. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Aydın

Tuğba Gürsoy Doç. Dr. Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi-1 - İstanbul

Şükrü Sarper Gürsu Op. Dr. Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi - İstanbul

Şamil Hızlı Yrd. Doç. Dr. Gaziantep Üniversitesi, Çocuk Gastroenterolojisi Bilim Dalı - Gaziantep Özden Özgür Horoz Uzm. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Adana Faruk İldan Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirurji Anabilim Dalı - Adana

Hüseyin İlhan Prof. Dr. Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Eskişehir Dilek İnce Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü, Çocuk Onkoloji Bilim Dalı - İzmir

Erdal İnce Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Ankara Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk İnfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

Yazarlar Gülersu İrken Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir

Bülent Karadağ Doç. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Serdar Kabataş Yrd. Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

Fazilet Karakoç Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Serdar İskit Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Adana

Gökhan Kalkan Yrd. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Ankara

Ateş Kara Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara Bülent Kara Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - Kocaeli

Soner Sertan Kara Araş. Gör. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Bilim Dalı - Ankara Ali Osman Karababa Prof. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı - İzmir

Metin Karaböcüoğlu Prof. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil ve Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İstanbul Murat Karaçorlu Prof. Dr. Göz Hastalıkları, İstanbul Retina Enstitüsü - İstanbul

Güngör Karagüzel Prof. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Antalya

Süleyman Korhan Karaman Uzm. Dr. Ulucanlar Göz Eğitim ve Araştırma Hastanesi - Ankara

Bülent Karapınar Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İzmir Pınar Karataban DDS PhD, Pediatrik Diş Hekimi - İstanbul

Özgür Kasapçopur Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Romatolojisi Bilim Dalı - İstanbul Erhun Kasırga Prof. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Gastroenterolojisi ve Hepatolojisi Bilim Dalı - Manisa

Tanıl Kendirli Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Ankara Mehmet Keskin Doç. Dr. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı - Gaziantep

xi

xii

Yazarlar

Ferhat Kılınç Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana Gürsu Kıyan Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İstanbul Murat Kocaoğlu Doç. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Radyoloji Anablim Dalı - Ankara

Nilüfer Koçak, FEBO Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir

M. Can Koşay Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı - İzmir Ayşe Korkmaz Doç. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Özge Altun Köroğlu Uzm. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir Tolga Köroğlu Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İzmir

Aslıhan Köse Araş. Gör. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Araştırma Görevlisi - Ankara

Abdullah Kumral Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Ayşe Sonay Kurt Araş. Görev. Uzm. Hem. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Tufan Kutlu Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Gastroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı - İstanbul

Ayça Esra Kuybulu Uzm. Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Isparta Necdet Kuyucu Prof. Dr. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Mersin Aslı Çınar Memişoğlu Uzm. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İstanbul Ayşe Didem Menteş Uzm. Dr. Memorial Şişli Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları - İstanbul

Birsen Mutlu MSc. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Öğretim Elemanı - İstanbul Ahmet Nayır Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul Kemal Nişli Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı - İstanbul

Filiz Oben Hemşire Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Hastanesi Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi Hemşiresi - Kayseri

Yazarlar Halit Oğuz Prof. Dr. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Şanlıurfa

Nur Olgun Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü, Çocuk Onkoloji Bilim Dalı - İzmir Mustafa Olguner Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Faruk Öktem Prof. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Esra Önal Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Zerrin Önal Uzm. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Gastroenteroloji Bilim Dalı - İstanbul

Eda Karadağ Öncel Uzm. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara Ayşe Öner Prof. Dr. İstanbul Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Naci Öner Doç. Dr. Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Kardiyolojisi Bölümü - İstanbul Hale Ören Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir

Şebnem Örgüç Doç. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı - Manisa İbrahim Ötgün Yard. Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabili Dalı - Ankara

Nurhan Özata Uzm. Hemşire İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul Ülfet Vatansever Özbek Doç. Dr. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Edirne Coşkun Özcan Prof. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Ebru Melek Özçelik Uzm. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - İzmir Gül Özçelik Uzm. Dr. Şişli Etfal Eğitim Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Metehan Özen Doç. Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Isparta Esra Arun Özer Doç. Dr. İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Kliniği - İzmir Hasan Özkan Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir Mine Özkol Doç. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı - Manisa

xiii

xiv

Yazarlar

Meral Özmen Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Z. Aysu Say Doç. Dr. Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Klinik Şefi - İstanbul

Murat Öztekinci Uzm. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı - Antalya

Server Serdaroğlu Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul

Mazhar Kerem Özsoy Uzm. Dr. Erzurum Eğitim Bölge Hastanesi, Nöroşirurji Anabilim Dalı - Erzurum

Candan Öztürk Yrd. Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi, Hemşirelik Yüksekokulu - İzmir

M. Şükrü Paksu Yrd. Doç. Dr. Ondokuzmayıs Üniversitesi, Yıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Samsun

Aslınur Özkaya Parlakay Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara İbrahim Etem Pişkin Yrd. Doç. Dr. Karaelmas Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - Zonguldak

Hatice Yıldırım Sarı Yrd. Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği, Anabilim Dalı - İzmir S. Ümit Sarıcı Prof. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Sevim Savaşer Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Eylem Ulaş Saz Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Ünitesi - İzmir

Ali Haydar Sever Uzm. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir Hüseyin Sinan Op. Dr. Ankara Mevki Asker Hastanesi, Genel Cerrahi Servisi - Ankara

Ercan Sivaslı Doç. Dr. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Gaziantep

Ayper Somer Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Pediatrik Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Özlem Bekem Soylu Doç. Dr. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı - İzmir Ahmet Soysal Doç. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk İnfeksiyon Bilim Dalı - İstanbul Süreyya Soyupak Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dalı - Adana

Yazarlar Betül Sözeri Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Romatoloji - İzmir Ayşe Süleyman Uzm. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Allerji Bilim Dalı - İstanbul

Sümer Sütçüoğlu Uzm. Dr. İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Kliniği - İzmir Figen Şahin Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Sosyal Pediatri Bilim Dalı - Ankara Günnaz Şahin Hemşire Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Balcalı Hastanesi, Acil Servisler Sorumlu Hemşiresi - Adana

Özlem Atan Şahin Uzm. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Solunum Alerji Bilim Dalı - İzmir

Tolga Altuğ Şen Yrd. Doç. Dr. Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı - Afyon Yaşar Şen Doç. Dr. Selçuklu Tıp Fakültesi Selçuk Üniversitesi, Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı - Konya

Esra Şevketoğlu Uzm. Dr. Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - İstanbul Zeynep Şıklar Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı - Ankara

İlknur Tanboğa Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pedodonti Anabilim Dalı - İstanbul

Burak Tatlı Doç. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

M. Mansur Tatlı Prof. Dr. Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Aylin Tarcan Prof. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Ayhan Taştekin Prof. Dr. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Konya

Deniz Tekin Doç. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Birimi - Ankara

Gülsevin Tekinalp Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Özlem Tekşam Doç. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - Ankara

Harun Tepeli Uzm. Dr. Süleyman Demirel Universitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Isparta Hasan Tezer Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Bilim Dalı - Ankara

xv

xvi

Yazarlar

Filiz Bakar Tiker Doç. Dr. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İstanbul

Funda Tüzün Uzm. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Oğuz Tuncer Doç. Dr. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Van

Suat Hayri Uğurbaş Prof. Dr. Karaelmas Ünivesitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Zonguldak

Esra Ayşın Tonguç Doç. Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği - Ankara

Tahsin Turunç Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana Gökhan Tümgör Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji, Beslenme Bilim Dalı - Adana

Özden Türel Uzm. Dr. İstanbul Bakırköy Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik İmmünoloji Kliniği - İstanbul Gülcan Türker Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Kocaeli Münevver Kaynak Türkmen Prof. Dr. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Aydın

Canan Türkyılmaz Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Sema Kalkan Uçar Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Metabolizma Bilim Dalı - İzmir

Betül Ulukol Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Sosyal Pediatri Bilim Dalı - Ankara

Runa Uslu Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Ankara Metin Uysalol Uzm. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anablim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - İstanbul

Fatih Ünal Uzm. Dr. Bursa Dörtçelik Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Çocuk Gastroenterolojisi ve Beslenme Uzmanı - Bursa Mustafa Ünal Doç. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Antalya

Emin Ünüvar Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul Haluk Vayvada Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Anabilim Dalı - İzmir

Yazarlar Aydın Yağmurlu Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Ankara

Cem Yılmaz Yrd. Doç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirurji Anabilim Dalı - Ankara

Bülent Yazıcı Doç. Dr. Uludag Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Bursa

Esra S. Saygılı Yılmaz Doç. Dr. Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adana Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı - Adana

Mehmet Yalaz Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Nazik Aşılıoğlu Yener Yrd. Doç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Samsun Didem Yeşilırmak Uzm. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Timur Yıldırım Op. Dr. Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi - İstanbul

Cemil Yıldız Doç. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı - Ankara Dinçer Yıldızdaş Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yogun Bakım Bilim Dalı - Adana Hacer Yapıcıoğlu Yıldızdaş Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Adana

Aygen Yılmaz Doç. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı - Antalya

Derviş Mansuri Yılmaz Yrd. Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroşirurji Anabilim Dalı - Adana

Hayri Levent Yılmaz Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Acil Bilim Dalı - Adana

Şebnem Yılmaz Doç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir Şule Yiğit Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara Hasan Ali Yüksekkaya Doç. Dr. Konya Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi, Çocuk Gastroenteroloji Bilim Dalı - Konya

Ayşegül Zenciroğlu Doç. Dr. Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Kliniği - Ankara Şule Ziylan Doç. Dr. Yeditepe Üniversitesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı

xvii

ÖNSÖZ

Çocukluk yaş grubunda ölümlerin yarısından çoğu acil hastalıklar sırasında meydana geldiği için, yaşamsal bulguları güven altında olmayan bir çocuk hasta ile karşılaşan her hekim yeterli bilgi ve donanıma sahip olmak zorundadır. Ölümlerin ve sakatlıkların azaltılabilmesi, çocuğun içinde bulunduğu acil durumun hızla doğru olarak tanınmasına ve tedavi edilmesine bağlıdır. Çocukluk çağı acil hastalıkları çok geniş bir yelpazede dağıldıkları için, ayırıcı tanı ile birlikte etkin ve hızlı bir tedavi yapılması, bilgi, beceri ve deneyim gerektiren bir durumdur.

Tüm dünyada yıllardır devam eden Çocuk Acil Tıp konusundaki bilgi birikimleri 1970'li yıllardan sonra kurumsal nitelik kazanmaya başlamış ve 1990’lı yıllarda bağımsız bir yan dal olmuştur. Ülkemizde de 2009 yılında Çocuk Acil, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’nın bir yan dalı olarak kabul edilmiş ve ilk yan dal uzmanlık eğitimleri verilmeye başlanmıştır.

Dünya’daki uygulamalara koşut olarak, ülkemizde de Çocuk Acil servisler, hem dahili hem de cerrahi acil durumların tanı ve tedavilerinin yapıldığı birimler olarak hizmet ve eğitim vermek üzere yapılanmaktadır. Bu gerçekler ve gelişmelere paralel olarak, çocukluk çağının tüm acil hastalık ve durumlarını içeren, sadece dâhili bakış açısıyla değil, aynı zamanda cerrahi yaklaşımı da içine alan geniş kapsamlı bir kitap hazırlanması gereksinimi ve düşüncesi ortaya çıkmıştır. Bu kitapta hem dahili hem de cerrahi çocukluk çağı acil hastalıkları ayrıntıları ile anlatılırken, aynı zamanda acil durumlarda bir bakışta kolay anla-

şılabilecek yaklaşım ve tedavi akış çizelgeleri sunulmaya çalışılmıştır.

2004 yılında çıkardığımız Çocuk Acil Tıp kitabımızın gördüğü ilgiden cesaret alarak, çok farklı disiplinleri ilgilendiren Çocuk Acil Bilim Dalı’nın konularını olabildiğince tüm yönleri ile bir arada toplamaya çalıştık. Kitapta bazı bölümlerin birden fazla bilim dalının yazarları tarafından, kendi bakış açılarıyla yazılmış olduğunu görecekseniz. Çocuk acilde çalışan hekimlerin, danışman hekim olarak çağırdıkları diğer bilim dalı hekimlerinin de bakış açılarını öğrenmeleri ve benzer dilleri konuşabilmeleri açısından bu durum müdahale edilmeden bırakılmıştır.

Paylaşmanın ve ortak ürünler üretmenin gittikçe olanaksızlaştığı günümüzde, bu kadar geniş ve karmaşık bir konuda bu eserin ortaya çıkması için emeklerini, bilgilerini ve deneyimlerini bizden esirgemeyen yurdumuzun dört bir yanındaki meslektaşlarımıza, bize her türlü desteği veren İstanbul Tıp Kitabevi ve değerli çalışanları Mesut Arslan ve Tuğçe Yıldırım’a, yetişmemizde emekleri olan ebeveynlerimize, tüm hocalarımıza, meslektaşlarımıza ve tabii ki çalışmalarımız süresince büyük bir sabırla bizlere katlanan ailelerimize teşekkürü bir borç biliriz.

Acil çocuk hastaların tedavisine ve çocuk sağlığına gönül vermiş tüm meslektaşlarımıza bir nebze de olsa katkı sunabilmek dileğiyle, Metin Karaböcüoğlu, H. Levent Yılmaz, Murat Duman

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1. GENEL BAKIŞ ................................................................................................. 1 Hayri Levent Yılmaz, Metin Karaböcüoğlu

1.1. DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇOCUK ACİL BİLİM DALININ GELİŞİMİ................................. 3 Hayri Levent Yılmaz 1.2. ÇOCUK ACİL MİMARİSİ......................................................................................................................... 7 Hayri Levent Yılmaz 1.3. ÇOCUK ACİL HEKİMLİĞİNDE HASTA AYIKLAMA (TRİYAJ) .................................................... 15 Suat Biçer, Metin Karaböcüoğlu 1.4. ACİL ÇOCUK HASTAYA YAKLAŞIM ................................................................................................... 25 Metin Karaböcüoğlu, Murat Duman 1.5. ÇOCUK ACİLDE ADLİ TIP SORUNLARI............................................................................................ 37 Gürsel Çetin 1.6. ACİL SERVİSTE ENFEKSİYON KONTROL YÖNTEMLERİ............................................................ 45 Soner Sertan Kara, Hasan Tezer 1.7. ÇOCUK HASTA TRANSPORTU............................................................................................................ 51 Murat Duman, Suat Biçer 1.8. GİRİŞİMSEL SEDASYON ANALJEZİ .................................................................................................. 65 Murat Duman 1.9. ÇOCUK ACİL SERVİSTE TANISAL TESTLERİN AKILCI KULLANIMI .................................... 75 Oğuz Dursun

BÖLÜM 2. YAŞAMI TEHDİT EDEN ACİLLER ........................................................................ 81 Hayri Levent Yılmaz, Murat Duman

2.1. ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ......................................................................................... 83 Hayri Levent Yılmaz, Metin Karaböcüoğlu 2.2. ÇOCUKLARDA İLERİ YAŞAM DESTEĞİ............................................................................................ 93 Hayri Levent Yılmaz, Metin Karaböcüoğlu 2.3. ÇOCUKLARDA YAŞAM DESTEĞİ 2010 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER ...................... 105 Hayri Levent Yılmaz 2.4. YENİDOĞAN CANLANDIRILMASI..................................................................................................... 109 Gökmen Bilgili, Funda Tüzün, Hasan Özkan 2.5. HAVAYOLU YÖNETİMİ ............................................................................................................................ 115 Eylem Ulaş Saz 2.6. HIZLI ARDIŞIK ENTÜBASYON ............................................................................................................ 131 Eylem Ulaş Saz

xxii

İçindekiler 2.7. SOLUNUM YETERSİZLİĞİ...................................................................................................................... 141 Ayşe Berna Anıl, Demet Demirkol 2.8. ÇOCUK ACİLDE NONİNVAZİF VENTİLASYON UYGULAMALARI ......................................... 149 Ahmet Güzel 2.9. ŞOK ................................................................................................................................................................ 155 Agop Çıtak 2.10.SEPTİK GÖRÜNÜMLÜ ÇOCUK ............................................................................................................ 169 Nilgün Erkek 2.11. MENİNGOKOKSEMİ ................................................................................................................................ 175 Erdal İnce, Tanıl Kendirli 2.12.ÇOCUKLARDA SEPSİS VE SEPTİK ŞOK............................................................................................ 187 Tolga F. Köroğlu 2.13.AKUT BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ/KOMA ................................................................................................... 197 Demet Demirkol, Bülent Karapınar 2.14.AKUT KONVÜLSİYONLU ÇOCUĞA YAKLAŞIM............................................................................ 205 Ali Ertuğ Arslanköylü, Dinçer Yıldızdaş 2.15.STATUS EPİLEPTİKUS.............................................................................................................................. 213 Murat Duman 2.16.ANİ BEBEK ÖLÜMÜ SENDROMU........................................................................................................ 223 Betül Ulukol 2.17.AÇIKÇA YAŞAMI TEHDİT EDEN OLAY ............................................................................................. 235 Betül Ulukol

BÖLÜM 3. ÖZEL BAKIM GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUK (TEKNOLOJİ BAĞIMLI ÇOCUK) ............. 245 Eylem Ulaş Saz, Bülent Karapınar

3.1. TRAKEOSTOMİLİ ÇOCUK .................................................................................................................... 247 3.2. VENTRİKÜLOPERİTONEYAL ŞANTLI ÇOCUK (VPŞ) .................................................................. 249

BÖLÜM 4. SOLUNUMSAL ACİLLER ................................................................................... 255 Demet Demirkol, Metin Karaböcüoğlu

4.1. BELİRTİ VE BULGULAR

4.1.1. STRİDOR ........................................................................................................................................... 257 Metin Uysalol 4.1.2. HIŞILTI .............................................................................................................................................. 269 Metin Uysalol 4.1.3. SOLUNUM SIKINTISI ................................................................................................................... 287 Hasan Ağın 4.1.4. APNE ................................................................................................................................................... 299 Hasan Ağın 4.1.5. SÜREĞEN ÖKSÜRÜK .................................................................................................................... 303 Erkan Çakır 4.1.6. HEMOPTİZİ ..................................................................................................................................... 309 Erkan Çakır 4.1.7. PLEVRAL EFFÜZYON..................................................................................................................... 313 Metin Uysalol

4.2. HASTALIKLAR

4.2.1. ÜST SOLUNUM YOLU ACİLLERİ

4.2.1.1. ÇOCUKLARDA ÜST HAVA YOLUNDA TIKANIKLIK OLUŞTURAN AKUT ENFEKSİYONLARI ............................................................................................... 321 Murat Duman, Taner Kemal Erdağ

İçindekiler

xxiii

4.2.2. ALT SOLUNUM YOLU ACİLLERİ

4.2.2.1. ALT SOLUNUM YOLU TIKANIKLIKLARI ................................................................ 327 Yasemin Gökdemir, Fazilet Karakoç 4.2.2.2. AKUT ASTIM ATAĞI ...................................................................................................... 333 Yasemin Gökdemir, Fazilet Karakoç 4.2.2.3. İNTERSTİSYEL PNÖMONİLER..................................................................................... 339 Yasemin Gökdemir, Refika Hamutçu Ersu 4.2.2.4. ÇOCUKLARDA YABANCI CİSİM ASPİRASYONLARI.......................................... 347 Emin Ünüvar 4.2.2.5. ASPİRASYON SENDROMLARI VE ASPİRASYON PNÖMONİSİ....................... 351 Başak Nur Akyıldız 4.2.2.6. AKCİĞER ÖDEMİ ............................................................................................................. 355 Şükrü Paksu 4.2.2.7. ÇOCUKLARDA AKCİĞER EMBOLİSİ ........................................................................ 365 Nazik Aşılıoğlu 4.2.2.8. AKUT SOLUNUM SIKINTISI SENDROMU (ARDS) .............................................. 369 Esra Şevketoğlu 4.2.2.9. BRONKOPULMONER DİSPLAZİ ................................................................................. 375 Yasemin Gökdemir, Fazilet Karakoç 4.2.2.10. KİSTİK FİBROZİS ........................................................................................................... 383 Bülent Karadağ 4.2.2.11. BRONŞEKTAZİ................................................................................................................. 389 Bülent Karadağ 4.2.2.12. HORLAYAN ÇOCUK (UYKU APNE SENDROMU) ................................................ 393 Refika Hamutcu Ersu

BÖLÜM 5. ALERJİK ACİLLER............................................................................................ 397 Murat Duman, Hayri Levent Yılmaz

5.1. AKUT ÜRTİKER VE ANJİOÖDEM ........................................................................................................ 399 Figen Gülen, Özlem Atan Şahin 5.2. ANAFİLAKSİ ............................................................................................................................................... 405 Hayri Levent Yılmaz 5.3. SERUM HASTALIĞI .................................................................................................................................. 413 Suat Biçer 5.4. İLAÇ REAKSİYONLARI ........................................................................................................................... 417 Figen Gülen, Özlem Atan Şahin 5.5. GIDA ALERJİLERİ...................................................................................................................................... 427 Ayşe Süleyman, Nermin Güler 5.6. ALERJİK RİNİT ........................................................................................................................................... 433 Figen Gülen, Özlem Atan Şahin 5.7. ALERJİK GÖZ HASTALIKLARI ............................................................................................................. 441 Ayşe Süleyman, Nermin Güler

BÖLÜM 6. KARDİYOLOJİK ACİLLER ................................................................................. 445 Aygün Dindar, Demet Demirkol

6.1. BELİRTİ VE BULGULAR

6.1.1. ÇOCUKLARDA ELEKTROKARDİYOGRAFİ BULGULARININ KOLAY DEĞERLENDİRİLMESİ.................................................................................................................. 447 Naci Öner 6.1.2. ÇARPINTI .......................................................................................................................................... 457 Yakup Ergül, Aygün Dindar 6.1.3. GÖĞÜS AĞRISI ............................................................................................................................... 463 Yakup Ergül, Aygün Dindar

xxiv

İçindekiler 6.1.4. ÜFÜRÜMÜ OLAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM................................................................................. 467 Yakup Ergül, Aygün Dindar 6.1.5. SİYANOZU OLAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM ................................................................................ 473 Yakup Ergül, Aygün Dindar

6.2. HASTALIKLAR

6.2.1. DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLARI ......................................................................................... 481 Aygün Dindar 6.2.2. HİPOKSİK HECME (SPELL) ......................................................................................................... 493 Yakup Ergül, Aygün Dindar 6.2.3. KONJESTİF KALP YETERSİZLİĞİ.............................................................................................. 497 Kemal Nişli 6.2.4. AKUT ROMATİZMAL ATEŞ......................................................................................................... 503 Kemal Nişli 6.2.5. ENFEKTİF ENDOKARDİT ............................................................................................................ 507 Kemal Nişli 6.2.6. MİYOKARDİT .................................................................................................................................. 511 Kemal Nişli 6.2.7. AKUT PERİKARDİT ....................................................................................................................... 515 Kemal Nişli 6.2.8. KAWASAKİ HASTALIĞI ............................................................................................................... 519 Kemal Nişli 6.2.9. ARİTMİLER ....................................................................................................................................... 523 Aygün Dindar, Yakup Ergül 6.2.10. ÇOCUKLARDA VE GENÇLERDE KALP KAYNAKLI ANİ ÖLÜMLER............................ 535 Aygün Dindar 6.2.11. ÇOCUKLARDA MİYOKARD ENFARKTÜSÜ......................................................................... 541 Naci Öner 6.2.12. ÇOCUKLARDA DERİN VEN TROMBOZU............................................................................. 547 Naci Öner

BÖLÜM 7. SIVI ELEKTROLİT BOZUKLUKLARI .................................................................... 551 Hayri Levent Yılmaz, Suat Biçer

7.1. ÇOCUKLARDA SIVI-ELEKTROLİT TEDAVİSİ ................................................................................. 553 Suat Biçer, Demet Demirkol, Metin Karaböcüoğlu 7.2. ASİD-BAZ BOZUKLUKLARI .................................................................................................................. 571 Demet Demirkol

BÖLÜM 8. NEFROLOJİK ACİLLER ..................................................................................... 579 Ahmet Nayır, Metin Karaböcüoğlu

8.1. BELİRTİ VE BULGULAR

8.1.1. DİZÜRİ ............................................................................................................................................... 581 Ahmet Nayır 8.1.2. ÖDEM .................................................................................................................................................. 585 Ahmet Nayır 8.1.3. HEMATÜRİLİ HASTAYA YAKLAŞIM......................................................................................... 595 Salim Çalışkan

8.2. HASTALIKLAR

8.2.1. ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI........................................................................................ 599 Ahmet Nayır 8.2.2. AKUT POSTENFEKSİYÖZ GLOMERÜLONEFRİT................................................................. 611 Gül Özçelik

İçindekiler

xxv

8.2.3. NEFROTİK SENDROM .................................................................................................................. 617 Nurver Akıncı 8.2.4. HEMOLİTİK ÜREMİK SENDROM ............................................................................................. 629 Faruk Öktem 8.2.5. AKUT BÖBREK YETERSİZLİĞİ................................................................................................... 641 Ahmet Nayır 8.2.6. RABDOMİYOLİZ VE AKUT BÖBREK HASARI ..................................................................... 649 İbrahim Gökçe, Harika Alpay 8.2.7. ÇOCUKLARDA HİPERTANSİYON VE TEDAVİSİ ................................................................. 661 Ahmet Nayır 8.2.8. SÜREĞEN BÖBREK YETMEZLİĞİNDE ACİL SORUNLAR................................................. 673 Salim Çalışkan 8.2.9. ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞI ............................................................................................ 677 Ayşe Öner

BÖLÜM 9. METABOLİK HASTALIKLAR.............................................................................. 683 Nur Arslan, Gülser Esen Besli

9.1. DOĞUŞTAN METABOLİK HASTALIKLAR....................................................................................... 685 Nur Arslan 9.2. METABOLİK HASTALIKLARIN PATOGENEZE GÖRE SINIFLANDIRILMASI...................... 687 Nur Arslan 9.3. METABOLİK HASTALIKLARDA ACİL KLİNİK TABLOLAR, LABORATUVAR İNCELEMELERİ VE AYIRICI TANI ...................................................................................................... 689 Sema Kalkan Uçar, Mahmut Çoker 9.4. METABOLİK HASTALIKLARDA ACİL TEDAVİ YAKLAŞIMI ..................................................... 697 Nur Arslan, Gülser Esen Besli 9.5. OLGU ÖRNEKLERİ İLE BAZI SEÇİLMİŞ METABOLİK HASTALIKLAR.................................. 703 Nur Arslan, Mehmet Gündüz

BÖLÜM 10. NÖROLOJİK ACİLLER .................................................................................... 707 Mine Çalışkan, Agop Çıtak

10.1. BELİRTİ VE BULGULAR 10.1.1. BAŞ AĞRISI.................................................................................................................................... 709 Okşan Derinöz 10.1.2. BAŞ DÖNMESİ .............................................................................................................................. 717 Okşan Derinöz 10.1.3. KATILMA ........................................................................................................................................ 723 Sinan Çomu 10.1.4. TORTİKOLİS .................................................................................................................................. 727 Sinan Çomu 10.2. HASTALIKLAR

10.2.1. FEBRİL KONVÜLSİYON ............................................................................................................. 731 Meral Özmen 10.2.2. AKUT İMMUN POLİNÖROPATİLER ...................................................................................... 737 Mine Çalışkan 10.2.3. ÇOCUKLUK ÇAĞINDA İNME .................................................................................................. 741 Nur Aydınlı 10.2.4. ÇOCUKLUK ÇAĞI HAREKET BOZUKLUKLARI ................................................................ 743 Burak Tatlı 10.2.5. AKUT NÖROMÜSKÜLER GÜÇSÜZLÜĞE YAKLAŞIM ..................................................... 751 Bülent Kara, Cengiz Dilber

xxvi

İçindekiler

BÖLÜM 11. HEMATOLOJİK-ONKOLOJİK ACİLLER ............................................................. 765 Gülersu İrken, Nur Olgun, Murat Duman

11.1. BELİRTİ VE BULGULAR

11.1.1. ANEMİSİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM.................................................................................. 767 Gülersu İrken, Şebnem Yılmaz 11.1.2. KANAMA DİYATEZLİ HASTAYA YAKLAŞIM....................................................................... 775 Hale Ören 11.1.3. ÇOCUKLUK ÇAĞI LENFADENOMEGALİLERİ VE YAKLAŞIM ...................................... 783 Nur Olgun 11.1.4. BATINDA KİTLESİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM................................................................ 793 Emre Çeçen 11.1.5. MEDİYASTİNAL KİTLESİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM................................................... 805 Emre Çeçen 11.1.6. MALİGN PLEVRAL VE PERİKARDİYAL EFÜZYON............................................................ 811 Emre Çeçen 11.1.7. YUMUŞAK DOKU KİTLESİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM ............................................... 815 Emre Çeçen

11.2. HASTALIKLAR

11.2.1. HEMATOLOJİK ONKOLOJİK METABOLİK ACİLLER........................................................ 821 Hale Ören, Murat Duman 11.2.2. HEMOFİLİ ........................................................................................................................................ 827 Hale Ören 11.2.3. YAYGIN DAMAR İÇİ PIHTILAŞMA BOZUKLUĞU ............................................................. 833 Hale Ören 11.2.4. PRİMER İMMUN TROMBOSİTOPENİ .................................................................................... 841 Hale Ören 11.2.5. METHEMOGLOBİNEMİ .............................................................................................................. 849 Şebnem Yılmaz 11.2.6. NÖTROPENİK ATEŞ ..................................................................................................................... 853 Şebnem Yılmaz 11.2.7. ORAK HÜCRELİ ANEMİDE AKUT KRİZLERİN TEDAVİSİ.............................................. 859 Murat Duman, Berna Atabay 11.2.8. TÜMÖR BASISINA BAĞLI ACİLLER ....................................................................................... 863 Dilek İnce 11.2.9. KAN VE KAN ÜRÜNLERİNİN KULLANIMINDA TEMEL İLKELER .............................. 871 Hale Ören

BÖLÜM 12. GASTROENTEROLOJİK ACİLLER ..................................................................... 879 Aygen Yılmaz, Hayri Levent Yılmaz

12.1. BELİRTİ VE BULGULAR

12.1.1. BULANTI VE KUSMA.................................................................................................................. 881 Murat Anıl 12.1.2. HEMATEMEZ, HEMATOKEZYA VE MELENA...................................................................... 889 Selim Gökçe 12.1.3. KARIN GERGİNLİĞİ ................................................................................................................... 895 İbrahim Etem Pişkin 12.1.4. YUTMA GÜÇLÜĞÜ ...................................................................................................................... 899 İbrahim Etem Pişkin 12.1.5. ÇOCUKLARDA AKUT KARIN AĞRISI.................................................................................. 905 Suat Biçer 12.1.6. ÇOCUKLARDA SÜREĞEN KABIZLIK.................................................................................... 917 Tufan Kutlu

İçindekiler

xxvii

12.2. HASTALIKLAR

12.2.1. ÜST GASTROİNTESTİNAL SİSTEM KANAMALARINA YAKLAŞIM .......................... 923 Reha Artan 12.2.2. ALT GASTROİNTESTİNAL SİSTEM KANAMALARINA YAKLAŞIM........................... 927 Reha Artan 12.2.3. ÇOCUKLARDA PEPTİK ÜLSER HASTALIĞI ....................................................................... 931 Erhun Kasırga 12.2.4. VİRAL HEPATİTLER..................................................................................................................... 943 Aygen Yılmaz 12.2.5. AKUT KARACİĞER YETMEZLİĞİ........................................................................................... 951 Hasan Yüksekkaya, Aygen Yılmaz 12.2.6. AKUT PANKREATİT .................................................................................................................... 959 Gönül Dinler 12.2.7. HIRSCHSPRUNG HASTALIĞI.................................................................................................. 967 Özlem Bekem Soylu 12.2.8. ÇÖLYAK HASTALIĞI (GLUTENE DUYARLI ENTEROPATİ) ............................................ 973 Fatih Ünal, Aygen Yılmaz 12.2.9. YANGISAL BARSAK HASTALIKLARI ................................................................................... 983 Zerrin Önal, Aygen Yılmaz 12.2.10. REYE SENDROMU VE REYE BENZERİ HASTALIKLAR ................................................. 992 Necati Balamtekin 12.2.11. SAFRA YOLU SORUNLARI...................................................................................................... 997 Gökhan Tümgör 12.2.12. MALNUTRİSYON ....................................................................................................................... 1005 Şamil Hızlı 12.2.13. YABANCI CİSİM YUTULMASI ............................................................................................... 1013 Mustafa Akçam

BÖLÜM 13. ENDOKRİNOLOJİK ACİLLER ........................................................................... 1015 Mehmet Boşnak, Ahmet Güzel

13.1. BELİRTİ VE BULGULAR

13.1.1. POLİDİPSİ....................................................................................................................................... 1017 Ekrem Güler 13.2.2. HİPOGLİSEMİ................................................................................................................................ 1021 Şükrü Paksu, Ahmet Güzel

13.2. HASTALIKLAR

13.2.1. DİYABETİK KETOASİDOZ ........................................................................................................ 1025 Mehmet Boşnak 13.2.2. ADRENAL YETMEZLİK .............................................................................................................. 1033 Zeynep Şıklar 13.2.3. DOĞUŞTAN ADRENAL HİPERPLAZİ .................................................................................... 1041 Mehmet Keskin 13.2.4. DİYABETES İNSİPİDUS .............................................................................................................. 1047 Yaşar Şen 13.2.5. UYGUNSUZ ANTİDİÜRETİK HORMON SALINIMI SENDROMU................................ 1059 Hakan Döneray 13.2.6. TİROİD FIRTINASI VE MİKSODEM KOMASI .................................................................... 1065 Gökhan Kalkan 13.2.7. ÇOCUK ACİLDE PARATİROİD HASTALIKLARI ................................................................ 1069 Mehmet Davutoğlu 13.2.8. FEOKROMASİTOMA................................................................................................................... 1075 Tolga Altuğ Şen 13.2.9. RAŞİTİZMLİ ÇOCUK HASTAYA YAKLAŞIM ....................................................................... 1083 Bünyamin Dikici

xxviii

İçindekiler

BÖLÜM 14. ENFEKSİYÖZ ACİLLERİ .................................................................................. 1087 Ateş Kara

14.1. BELİRTİ VE BULGULAR

14.1.1. ATEŞ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ ..................................................................................................... 1089 Ateş Kara 14.1.2. ATEŞİ OLAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM ......................................................................................... 1099 Ateş Kara

14.2. HASTALIKLAR

14.2.1. TONSİLİT ......................................................................................................................................... 1105 Ateş Kara 14.2.2. SİNÜZİT ............................................................................................................................................ 1119 Aslınur Özkaya Parlakay, Ateş Kara 14.2.3. AKUT OTİTİS MEDİA .................................................................................................................. 1123 Ateş Kara 14.2.4. KRUP, BAKTERİYEL TRAKEİT, BRONŞİYOLİT .................................................................... 1131 Ener Çağrı Dinleyici 14.2.5. ÇOCUKLARDA TOPLUMDAN KAZANILMIŞ PNÖMONİ ............................................... 1139 İlker Devrim 14.2.6. VİRAL GASTROENTERİTLER.................................................................................................... 1147 Nevin Hatipoğlu 14.2.7. AMEBİYAZİS ................................................................................................................................... 1153 Ateş Kara 14.2.8. ŞİGELLA GASTROENTERİTİ ..................................................................................................... 1161 Aslıhan Köse, Ateş Kara 14.2.9. SALMONELLA ENFEKSİYONLARI .......................................................................................... 1165 Melike Emiroğlu 14.2.10. MENENJİT VE TEDAVİ YAKLAŞIMLARI ............................................................................. 1173 Ateş Kara 14.2.11. SANTRAL SİNİR SİSTEMİ TÜBERKÜLOZU........................................................................ 1187 Necdet Kuyucu 14.2.12. MENİNGOKOK HASTALIĞININ KLİNİK BULGULARI.................................................. 1193 Ayça Esra Kuybulu, Metehan Özen 14.2.13. MENİNGOKOK ENFEKSİYONUNDA KEMOPROFİLAKSİ ............................................ 1199 Eda Karadağ Öncel, Ateş Kara 14.2.14. KIZAMIK HASTALIĞI................................................................................................................ 1203 Ateş Kara 14.2.15. KIZAMIKÇIK (RUBELLA-ALMAN KIZAMIĞI) .................................................................. 1209 Aslınur Özkaya Parlakay, Ateş Kara 14.2.16. VARİSELLA .................................................................................................................................... 1215 İlker Devrim 14.2.17. PARVOVİRÜS (ERİTEMA ENFEKSİYOZUM, 5. HASTALIK)........................................... 1221 Özden Türel 14.2.18. EL, AYAK, AĞIZ HASTALIĞI.................................................................................................... 1225 Melike Emiroğlu 14.2.19. HUMAN HERPES VİRÜS ENFEKSİYONLARINDA CİLT BULGULARI ....................... 1229 Ener Çağrı Dinleyici 14.2.20. DERİNİN SIK RASTLANILAN BAKTERİYEL ENFEKSİYONLARI ................................ 1235 Harun Tepeli, Metehan Özen 14.2.21. KEMİK VE EKLEM ENFEKSİYONLARI................................................................................. 1243 Ayper Somer 14.2.22. SEPTİK ARTRİT............................................................................................................................ 1247 Ayper Somer 14.2.23. ERİZİPEL......................................................................................................................................... 1249 Ahmet Soysal

İçindekiler

xxix

14.2.24. TETANOZ ....................................................................................................................................... 1253 Ergin Çiftçi 14.2.25. KENELER İLE BULAŞAN HASTALIKLAR ............................................................................ 1261 Elif Çelikel, Hasan Tezer

BÖLÜM 15. ROMATOLOJİK ACİLLER................................................................................ 1273 Özgür Kasapçopur, Deniz Tekin

15.1.

15.2.

15.3.

15.4.

15.5.

BELİRTİ VE BULGULAR ......................................................................................................................... 1275 TANI.............................................................................................................................................................. 1275 AYIRICI TANI ............................................................................................................................................ 1278 AKSAYAN ÇOCUKTA TANILANDIRICI YAKLAŞIM..................................................................... 1281 ÇOCUKLUK ÇAĞINDA GÖRÜLEBİLEN ROMATİZMAL HASTALIKLAR.............................. 1284 15.5.1. JÜVENİL İDİYOPATİK (ROMATOİD) ARTRİT..................................................................... 1284 15.5.2. AKUT ROMATİZMAL ATEŞ ...................................................................................................... 1289 15.5.3. SİSTEMİK LUPUS ERİTEMATOZUS ....................................................................................... 1291 15.5.4. JÜVENİL DERMATOMİYOZİT.................................................................................................. 1293 15.5.5. JÜVENİL SKLERODERMA ........................................................................................................ 1295 15.5.6. JÜVENİL SİSTEMİK SKLEROZ................................................................................................. 1296 15.5.7. YEREL SKLERODERMALAR ..................................................................................................... 1297 15.5.8. YALANCI SKLERODERMALAR ............................................................................................... 1298 15.5.9. AİLESEL AKDENİZ ATEŞ VE DİĞER OTOENFLAMATUVAR HASTALIKLAR.......... 1298 15.5.10. PFAPA (PERİYODİK ATEŞ, AFTÖZ STOMATİT, FARENJİT VE ADENOPATİ) SENDROMU ................................................................................................................................. 1303 15.5.11. ÇOCUKLUK ÇAĞI VASKÜLİTLERİ....................................................................................... 1304 15.5.11.1 Henoch-Schonlein Purpurası..................................................................................... 1304 15.5.11.2 Kawasaki Hastalığı ...................................................................................................... 1307

BÖLÜM 16. DERMATOLOJİK ACİLLER ..............................................................................1311 Varol Lütfü Aksungur, Server Serdaroğlu

16.1. BELİRTİ VE BULGULAR

16.1.1. EKZEMATÖZ DÖKÜNTÜ........................................................................................................... 1317 Varol Lütfü Aksungur 16.1.2. MAKÜLOPAPÜLER DÖKÜNTÜ ............................................................................................... 1325 Varol Lütfü Aksungur 16.1.3. VEZİKÜLOBÜLLÖZ DÖKÜNTÜ .............................................................................................. 1331 Suhan Günaştı 16.1.4. PURPURA ........................................................................................................................................ 1337 Varol Lütfü Aksungur 16.1.5. ALOPESİ .......................................................................................................................................... 1347 Varol Lütfü Aksungur 16.1.6. HİPOPİGMENTASYON ............................................................................................................... 1341 Varol Lütfü Aksungur 16.1.7. HİPERPİGMENTASYON ............................................................................................................. 1345 Varol Lütfü Aksungur

16.2. HASTALIKLAR

16.2.1. DERİ VE YUMUŞAK DOKU ENFEKSİYONLARI ................................................................ 1351 Ayper Somer 16.2.2. ATOPİK DERMATİT..................................................................................................................... 1359 Server Serdaroğlu, Burhan Engin 16.2.3. ALERJİK KONTAKT DERMATİT ............................................................................................. 1363 Server Serdaroğlu, Burhan Engin 16.2.4. ÇOCUK BEZİ DERMATİTİ ......................................................................................................... 1365 Server Serdaroğlu, Burhan Engin

xxx

İçindekiler 16.2.5. SEBOREİK DERMATİT................................................................................................................ 1367 Server Serdaroğlu, Burhan Engin 16.2.6. ERİTEMA MULTİFORME (Eritem Polimorf) .......................................................................... 1369 Server Serdaroğlu, Burhan Engin 16.2.7. ERİTEMA NODOZUM................................................................................................................. 1371 Server Serdaroğlu, Burhan Engin 16.2.8. HAŞLANMIŞ DERİ SENDROMU ............................................................................................. 1373 Server Serdaroğlu, Burhan Engin 16.2.9. MANTAR ENFEKSİYONLARI ................................................................................................... 1375 Varol Lütfü Aksungur 16.2.10. SKABİES (UYUZ)......................................................................................................................... 1379 Suhan Günaştı 16.2.11. SİĞİLLER ....................................................................................................................................... 1383 Suhan Günaştı 16.2.12. MOLLUSKUM KONTAGİOZUM............................................................................................ 1387 Suhan Günaştı 16.2.13. GÜNEŞ YANIĞI VE FOTOSENSİTİVİTE ............................................................................. 1389 Suhan Günaştı

BÖLÜM 17. YENİDOGAN ACİLLERİ .................................................................................. 1395 Nuray Duman, Özlem Tekşam

17.1 BELİRTİ VE BULGULAR

17.1.1. GİRİŞ VE ÖYKÜ ............................................................................................................................ 1397 Özlem Tekşam 17.1.2. ACİL SERVİSTE YENİDOĞANIN FİZİK İNCELEMESİ ...................................................... 1399 Mustafa Dilek, Nuray Duman 17.1.3. SÜREKLİ AĞLAYAN YENİDOĞAN BEBEK........................................................................... 1407 Sümer Sütçüoğlu, Esra Arun Özer 17.1.4. SİYANOTİK YENİDOĞANA ACİL YAKLAŞIM.................................................................... 1413 Esra Önal, Canan Türkyılmaz 17.1.5. YENİDOĞAN BEBEKTE SOLUKLUK ...................................................................................... 1423 Ayla Günlemez, Gülcan Türker 17.1.6. KANAMALI YENİDOĞANA YAKLAŞIM .............................................................................. 1429 H. Tolga Çelik, Şule Yiğit 17.1.7. SOLUNUM SIKINTILI TERM YENİDOĞANA YAKLAŞIM .............................................. 1443 H. Tolga Çelik, Şule Yiğit 17.1.8. SEPTİK GÖRÜNÜMLÜ YENİDOĞANA YAKLAŞIM.......................................................... 1453 Didem Yeşilırmak, Nuray Duman 17.1.9. YENİDOĞAN BEBEKTE ATEŞ................................................................................................... 1461 Aslı Çınar Memişoğlu, Özlem Tekşam 17.1.10. İRRİTABL BEBEK ........................................................................................................................ 1465 Canan Aygün 17.1.11. YENİDOĞAN BEBEKTE KUSMA ........................................................................................... 1469 Aylin Tarcan, Hande Gülcan 17.1.12. YENİDOĞANDA OLİGURİ-ANURİ ...................................................................................... 1475 Oğuz Tuncer 17.1.13. YENİDOĞANDA ACİL GİRİŞİMLER .................................................................................... 1481 Filiz Bakar Tiker 17.1.14. ACİL SERVİSTE PREMATÜRE BEBEK .................................................................................. 1489 Begüm Atasay 17.1.15. ACİL SERVİSTEKİ YENİDOĞANDA ANALJEZİ VE SEDASYON ................................ 1497 Özge Köroğlu 17.1.16. YENİDOĞAN TRANSPORTU.................................................................................................. 1501 Mehmet Yalaz

İçindekiler

xxxi

17.2. HASTALIKLAR

17.2.1. YENİDOĞAN BEBEKTE KALP YETERSİZLİĞİ .................................................................... 1509 Meltem Koyuncu Arslan, Ali Haydar Sever, Nuray Duman 17.2.2. YENİDOĞAN DÖNEMİNDE RİTİM BOZUKLUKLARI ..................................................... 1513 Tamer Güneş, Mustafa Akçakuş 17.2.3. AÇIKÇA HAYATI TEHDİT EDEN OLAY (ALTE) VE APNE ................................................ 1517 Funda Tüzün, Abdullah Kumral 17.2.4. YENİDOĞANIN GEÇİCİ TAKİPNESİ...................................................................................... 1521 Ayşe Korkmaz 17.2.5. RESPİRATUVAR DİSTRES SENDROMU ............................................................................... 1525 Ayşe Korkmaz 17.2.6. YENİDOĞAN KONVÜLSİYONLARI....................................................................................... 1531 Funda Tüzün, Abdullah Kumral 17.2.7. YENİDOĞANDA İLAÇ ÇEKİLME SENDROMLARI ........................................................... 1535 Ayşegül Zenciroğlu 17.2.8. YENİDOĞAN SARILIĞI.............................................................................................................. 1543 Ümit Sarıcı 17.2.9. DİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİSİ (KOLESTATİK SARILIK) OLAN YENİDOĞANA YAKLAŞIM...................................................................................................................................... 1555 H. Tolga Çelik, Gülsevin Tekinalp 17.2.10. YENİDOĞANLARDA AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ....................................................... 1563 Münevver Kaynak Türkmen 17.2.11. YENİDOĞANDA DEHİDRATASYON VE TEDAVİSİ ........................................................ 1569 Hacer Yapıcıoğlu Yıldızdaş 17.2.12. YENİDOĞANDA SEPTİK ŞOK ............................................................................................... 1575 Funda Tüzün, Didem Yeşilırmak, Nuray Duman 17.2.13. YENİDOĞANLARDA İDRAR YOLU ENFEKSİYONU ...................................................... 1583 Mansur Tatlı 17.2.14. GÖZ VE GÖBEKTE AKINTI .................................................................................................... 1587 Özlem Tekşam 17.2.15. YENİDOĞANIN ENFEKSİYÖZ DERMATOLOJİK ACİLLERİ ........................................ 1589 Tugba Gürsoy 17.2.16. YENİDOĞANIN ENFEKSİYÖZ OLMAYAN DERMATOLOJİK ACİLLERİ .................. 1599 Aysu Say 17.2.17. DOĞUM TRAVMALARI ........................................................................................................... 1603 Ercan Sivaslı 17.2.18. YENİDOĞANDA DOĞUMSAL METABOLİK HASTALIKLARA YAKLAŞIM............ 1609 Bahri Ermiş 17.2.19. KUŞKULU GENİTAL YAPISI OLAN YENİDOĞAN .......................................................... 1613 Ayhan Taştekin

BÖLÜM 18. TOKSİKOLOJİK ACİLLER................................................................................ 1623 Hayri Levent Yılmaz, Agop Çıtak, Ahmet Güzel

18.1 ZEHİRLENME OLGULARINA GENEL YAKLAŞIM ........................................................................ 1625 Hayri Levent YILMAZ 18.2. NONTOKSİK MADDE ALIMI............................................................................................................... 1647 Nazik Aşılıoğlu Yener 18.3. DÜŞÜK DOZLARDA ÖLÜMCÜL SEYİRLİ İLAÇ ZEHİRLENMELERİ ....................................... 1651 Ahmet Güzel 18.4. TRİSİKLİK ANTİDEPRESAN ZEHİRLENMESİ................................................................................ 1659 Hayri Levent Yılmaz 18.5 PARASETAMOL (ASETAMİNOFEN) ZEHİRLENMESİ................................................................... 1665 Dinçer Yıldızdaş

xxxii

İçindekiler

18.6. SALİSİLAT ZEHİRLENMESİ .................................................................................................................. 1671 Bülent Karapınar 18.7. ORGANOFOSFOR VE KARBAMAT ZEHİRLENMESİ.................................................................... 1679 Murat Duman 18.8. HİDROKARBON ZEHİRLENMELERİ ................................................................................................. 1685 Murat Anıl 18.9. ALKOL ZEHİRLENMELERİ.................................................................................................................... 1689 Ahmet Güzel 18.10. BETA BLOKER İLAÇLARLA OLAN ZEHİRLENMELER ............................................................... 1693 Mehmet Davutoğlu 18.11. KALSİYUM KANAL BLOKERİ İLAÇLARLA OLAN ZEHİRLENMELER.................................. 1699 Mehmet Davutoğlu 18.12. DEMİR ZEHİRLENMESİ........................................................................................................................ 1705 Ekrem Güler 18.13. AĞIR METAL ZEHİRLENMELERİ ...................................................................................................... 1709 Esra Şevketoğlu 18.14. ÇOCUKLARDA KOLŞİSİN ZEHİRLENMESİ .................................................................................. 1713 Suat Biçer 18.15. ENDOKRİN İLAÇLARI (HORMON) İLE OLAN ZEHİRLENMELER......................................... 1717 Nilgün Erkek 18.16. ANTİHİSTAMİNİKLERLE ZEHİRLENME ........................................................................................ 1725 Nilgün Erkek 18.17. ANTİEPİLEPTİK İLAÇ ZEHİRLENMELERİ...................................................................................... 1731 Oğuz Dursun 18.18 . UYUŞTURUCU VE UÇUCU MADDE KULLANIMI....................................................................... 1739 Başak Nur Akyıldız 18.19 . MANTAR ZEHİRLENMESİ................................................................................................................... 1747 Gökhan Kalkan 18.20 . BİTKİSEL ZEHİRLENMELER............................................................................................................... 1751 Tanıl Kendirli 18.21. KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİ............................................................................................ 1755 M. Şükrü Paksu

BÖLÜM 19. HAYVAN ISIRIK VE SOKMALARI..................................................................... 1759 Hayri Levent Yılmaz, Mehmet Boşnak

19.1. HAYVAN VE İNSAN ISIRIKLARI......................................................................................................... 1761 Ülfet Vatansever 19.2. ÖRÜMCEK ISIRMALARI........................................................................................................................ 1771 Gökhan Kalkan 19.3. ARI SOKMASI ........................................................................................................................................... 1775 Mehmet Boşnak 19.4. AKREP SOKMASI ..................................................................................................................................... 1777 Hayri Levent Yılmaz 19.5. YILAN ISIRMALARI ................................................................................................................................ 1787 Hayri Levent Yılmaz

BÖLÜM 20. ÇEVRESEL ACİLLER....................................................................................... 1795 Özlem Tekşam, Benan Bayrakçı

20.1. DUMAN İNHALASYONU ...................................................................................................................... 1797 Gökhan Kalkan 20.2. ELEKTRİK ÇARPMASI............................................................................................................................ 1801 Deniz Tekin

İçindekiler

xxxiii

20.3. ISI İLİŞKİLİ HASTALIKLAR.................................................................................................................. 1805 Okşan Derinöz 20.4. SOĞUK TRAVMASI: HİPOTERMİ VE DONMA .............................................................................. 1811 Nilgün Erkek 20.5. SUDA BOĞULMA ..................................................................................................................................... 1817 Murat Derbent

BÖLÜM 21. PSİKOSOSYAL ACİLLER ................................................................................ 1823 Figen Şahin, Betül Ulukol

21.1. ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ.......................................................................................................... 1825 Figen Şahin 21.1. PSİKİYATRİK VE SOSYAL ACİLLER................................................................................................... 1841 Runa Uslu 21.2. UYKU VE UYKU BOZUKLUKLARI...................................................................................................... 1849 Leyla Benkurt Alkaş, Ayşe Didem Menteş

BÖLÜM 22. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN CERRAHİ ACİLLERİ .......................................... 1857 Serdar İskit, Dinçer Yıldızdaş

22.1. ÇOCUKLARDA AKUT KARIN.............................................................................................................. 1859 İbrahim Ölgün 22.2. BAĞIRSAK TIKANIKLIKLARI ............................................................................................................. 1869 Güngör Karagüzel 22.3. MALROTASYON ....................................................................................................................................... 1875 Serdar İskit 22.4. İNFANTİL HİPERTROFİK PİLOR STENOZU .................................................................................... 1883 Cem Boneval 22.5. HİRSCHSPRUNG HASTALIĞI.............................................................................................................. 1887 Harun Gürsoy 22.6. KARIN DUVARI DEFEKTLERİ.............................................................................................................. 1891 Cem Boneval 22.7. İNTRAABDOMİNAL HİPERTANSİYON VE ABDOMİNAL BÖLME SENDROMU................ 1897 Özden Özgür Horoz, Dinçer Yıldızdaş 22.8. ÇOCUKLARDA KOSTİK ÖZEFAGUS YANIKLARI ........................................................................ 1905 Coşkun Özcan 22.9. YENİDOĞANDA GASTROİNTESTİNAL SİSTEM PERFORASYONLARI ................................ 1911 Orkan Ergün 22.10. MİDE-BAĞIRSAK SİSTEMİNDE YABANCI CİSİMLER............................................................... 1923 Aydın Yağmurlu 22.11. MEKONYUM İLEUS................................................................................................................................ 1931 Serdar İskit 22.12. DOĞUMSAL MİDE ÇIKIŞI VE DUODENUM TIKANIKLIKLARI ............................................ 1941 Serdar İskit

BÖLÜM 23. GÖĞÜS CERRAHİSİ........................................................................................ 1949 Gürsu Kıyan, Tolga Köroğlu

23.1. ÇOCUKLARDA ACİL TRAKEOTOMİ ................................................................................................ 1951 Gürsu Kıyan 23.2. ÇOCUKLARDA ACİL PLEVRAL HASTALIKLAR ........................................................................... 1955 Hüseyin İlhan 23.3. ÇOCUKLARDA YABANCI CİSİM ASPİRASYONU......................................................................... 1965 Gürsu Kıyan, Kıvılcım Karadeniz Cerit 23.4. DOĞUŞTAN DİYAFRAGMA HERNİSİ ............................................................................................... 1971 Ata Erdener

xxxiv

İçindekiler

BÖLÜM 24. GÖZ ACİLLERİ .............................................................................................. 1979 Murat Karaçorlu

24.1. KIRMIZI GÖZ ............................................................................................................................................ 1981 Mustafa Ünal 24.2. ŞAŞILIK ....................................................................................................................................................... 1991 Şule Ziylan 24.3. ÇOCUKLARDA PROPTOZİS ................................................................................................................. 1997 Suat Hayri Uğurbaş 24.4. GÖZYAŞI BOŞALTIM KANALI HASTALIKLARI............................................................................ 2005 Bülent Yazıcı 24.5. GÖZİÇİ YABANCI CİSİMLER ............................................................................................................... 2015 Tansu Erakgün 24.6. GÖZÜN KİMYASAL YANIKLARI ........................................................................................................ 2021 Halit Oğuz, Süleyman Korhan Karaman 24.7. GÖZ TRAVMALARI ................................................................................................................................. 2031 Mehmet Akif Acar

BÖLÜM 25. KULAK BURUN BOĞAZ ACİLLERİ .................................................................... 2047 Taner Kemal Erdağ, Murat Duman

25.1. KULAK BURUN BOĞAZ MUAYENESİ ............................................................................................... 2049 Taner Kemal Erdağ 25.2. KULAK ACİLLERİ..................................................................................................................................... 2053 Taner Kemal Erdağ 25.3. DERİN BOYUN ENFEKSİYONU ........................................................................................................... 2063 Taner Kemal Erdağ 25.4. PERİFERİK FASİYAL PARALİZİ............................................................................................................ 2077 Enis Alpin Güneri 25.5. BURUN VE PARANAZAL SİNÜS ACİLLERİ ..................................................................................... 2083 Taner Kemal Erdağ, Mustafa Cenk Ecevit

BÖLÜM 26. ÜROLOJİK ACİLLER....................................................................................... 2095 Sezgin Güvel, Hayri Levent Yılmaz

26.1. PREPİSYUM HASTALIKLARI................................................................................................................ 2097 Sezgin Güvel 26.2. PRİAPİZM ................................................................................................................................................... 2099 Reşit Gören, Sezgin Güvel 26.3. TRAVMA İLE İLİŞKİLİ ÜROLOJİK ACİLLER ................................................................................... 2103 Ferhat Kılınç 26.4. ÇOCUKLARDA AKUT SKROTUM ...................................................................................................... 2109 Tahsin Turunç 24.1.1. TESTİS TORSİYONU ................................................................................................................... 2109 24.1.2. EPİDİDİMİT/EPİDİDİMOORŞİT .............................................................................................. 2111 24.1.3. HİDROSEL/HERNİ........................................................................................................................ 2111 24.1.4. İNTRASKROTAL TÜMÖRLER .................................................................................................. 2112 24.1.5. TRAVMA.......................................................................................................................................... 2112

BÖLÜM 27. BEYİN CERRAHİSİ ACİLLERİ........................................................................... 2115 Murat Derbent, Hayri Levent Yılmaz

27.1. ÇOCUKLUK ÇAĞI KAFA TRAVMALARI .......................................................................................... 2117 M. Nur Altınörs, Serdar Kabataş

İçindekiler

xxxv

27.2. ÇOCUKLUK ÇAĞI SPİNAL TRAVMALARI ...................................................................................... 2131 Hakan Caner, Serdar Kabataş 27.3. TRAVMATİK OLMAYAN SPİNAL KORD BASILARI ..................................................................... 2137 Salih Gülşen 27.4. ÇOCUKLARDA HİDROSEFALİ VE ŞANT İŞLEV BOZUKLUKLARI ......................................... 2141 Cem Yılmaz, Tufan Cansever

BÖLÜM 28. ORTOPEDİK ACİLLER .................................................................................... 2153 Ayşegül Bursalı, Eylem Ulaş Saz

28.1. ALGODİSTROFİLER ................................................................................................................................ 2155 Betül Sözeri 28.2. KALÇANIN TOKSİK SİNOVİTİ ........................................................................................................... 2159 Eylem Ulaş Saz 28.3. KOMPARTMAN SENDROMU............................................................................................................... 2163 Betül Sözeri 28.4. ÇOCUKLUK ÇAĞINA ÖZGÜ ORTOPEDİK SORUNLAR.............................................................. 2167 Ayşegül Bursalı, Timur Yıldırım, Şükrü Sarper Gürsu

BÖLÜM 29. JİNEKOLOJİK ACİLLER .................................................................................. 2177 Esra S. Saygılı Yılmaz, Hayri Levent Yılmaz

29.1. KIZ ÇOCUKLARDA KARIN AĞRISI .................................................................................................. 2179 Esra S. Saygılı Yılmaz, Hayri Levent Yılmaz 29.2. ERGENLİK DÖNEMİNDE PELVİK YANGISAL HASTALIK ......................................................... 2189 Münire Erman Akar, Murat Özekinci 29.3. VULVOVAJİNİT ......................................................................................................................................... 2195 Esra S. Saygılı Yılmaz 29.4. VAJİNAL KANAMALAR VE İŞLEVSEL OLMAYAN UTERİN KANAMALAR ......................... 2201 Esra S. Saygılı Yılmaz 29.5. DİSMENORE .............................................................................................................................................. 2207 Esra S. Saygılı Yılmaz 29.6. ERGENLERDE OBSTETRİK ACİLLER ................................................................................................ 2211 Esra Ayşin Tonguç

BÖLÜM 30. TRAVMALAR ................................................................................................ 2219 Murat Duman, Hayri Levent Yılmaz

30.1. KAFA TRAVMASI ..................................................................................................................................... 2221 Tahsin Erman 30.2. ÇOCUKLUK ÇAĞI BOYUN TRAVMALARI ...................................................................................... 2229 Derviş Mansuri Yılmaz, Faruk İldan, Mazhar Kerem Özsoy 30.3. OMURGA TRAVMALARI....................................................................................................................... 2239 Tahsin Erman 30.4. TORAKS TRAVMALARI ......................................................................................................................... 2247 Oğuz Ateş 30.5. ÇOCUKLARDA KARIN TRAVMASI ................................................................................................... 2269 Gülce Hakgüder 30.6. GENİTOÜRİNER SİSTEM TRAVMALARI ......................................................................................... 2275 Mustafa Olgüner, Canan Aldırmaz Ağartan 30.7. ÇOCUKLARDA GÖZ TRAVMALARI .................................................................................................. 2279 Nilüfer Koçak 30.8. PEDİYATRİK FASİYAL TRAVMA ......................................................................................................... 2287 Cenk Demirdöver, Haluk Vayvada 30.9. ÇOĞUL TRAVMALI HASTAYA YAKLAŞIM...................................................................................... 2295 Mustafa Olgüner, Murat Duman

xxxvi

İçindekiler

30.10. ÇOCUKLUK ÇAĞI KEMİK KIRIKLARINA YAKLAŞIM .............................................................. 2301 Can Koşay, Bayram Ergin 30.11. YANIKLAR................................................................................................................................................. 2311 Haluk Vayvada, Cenk Demirdöver 30.12. YARA KAPAMA YÖNTEMLERİ VE YARA BAKIMI ...................................................................... 2323 Cenk Demirdöver

BÖLÜM 31. EV KAZALARI/YARALANMALARI ................................................................... 2333 Betül Ulukol

BÖLÜM 32. AFET TIBBI ................................................................................................... 2343 Mehmet Eryılmaz, Serdar H. İskit

32.1. ÇOCUK AFET TIBBİ BÖLÜMÜ ............................................................................................................. 2345 Mehmet Eryılmaz 32.2. AFETLERDE ÇOCUK YARALILARIN TRİYAJ VE TRANSPORTU.............................................. 2349 Hüseyin Sinan 32.3. OLAĞANÜSTÜ DURUMLARDA ÇOCUKLAR İÇİN HASTANE HAZIRLIĞI.......................... 2359 Murat Durusu 32.4. SAHADA TIBBİ VE CERRAHİ MÜDAHALENİN İLKELERİ ........................................................ 2367 Can Aktaş 32.5. AFETLERDE SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR............................................................................... 2379 Nilay Etiler 32.6. ÇOCUKLARDA EZİLME (CRUSH) SENDROMU ............................................................................. 2395 Serdar H. İskit 32.7. AFETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİNİN YÖNETİMİ VE ORGANİZASYONU ....................... 2401 Necati Dedeoğlu 32.8. OLAĞANÜSTÜ DURUMLARDA VE TRAVMA SONRASI ÇOCUK RUH SAĞLIĞI.............. 2415 Işık Karakaya 32.9. OLAĞANDIŞI DURUMLARDA TEMEL GEREKSİNİMLER ........................................................ 2423 Ail Osman Karababa

BÖLÜM 33. ÇOCUKTA AĞIZ-DİŞ BÖLGESİNDE OLUŞABİLECEK ACİL DURUMLAR VE YAKLAŞIM.............................................................................. 2435 Pınar Karataban, İlknur Tanboğa

33.1. AĞIZ DIŞI MUAYENE (EKSTRA-ORAL MUAYENE) ...................................................................... 2437 33.2. AĞIZ İÇİ MUAYENE................................................................................................................................. 2437 33.3. ÇOCUKTA AĞIZ-DİŞ BÖLGESİNDE OLUŞABİLECEK ACİL DURUMLAR VE YAKLAŞIM ........................................................................................................................................... 2439 33.4. TRAVMATİK DİŞ YARALANMALARI................................................................................................ 2439 33.5. DENTAL TRAVMALARDA ERKEN ACİL YAKLAŞIM ................................................................... 2440 33.6. TRAVMATİK DENTAL YARALANMALARDA TEŞHİS VE ACİL TEDAVİ............................... 2440 33.7. DENTAL TRAVMALARDA ERKEN ACİL YAKLAŞIM .................................................................. 2443 33.8. DENTAL ABSELER VE KLİNİK YAKLAŞIM ..................................................................................... 2444

BÖLÜM 34. RADYOLOJİ.................................................................................................. 2447 Handan Çakmakçı, Murat Duman

34.1. ÇOCUKLUK DÖNEMİ KRANİYAL VE SPİNAL TRAVMA RADYOLOJİSİ .............................. 2449 Handan Çakmakçı 34.2. ÇOCUKLUK DÖNEMİ TRAVMA DIŞI ABDOMİNAL ACİLLERDE RADYOLOJİ.................. 2461 İbrahim Adaletli 34.3. ÇOCUKLUK DÖNEMİ ABDOMİNAL TRAVMADA RADYOLOJİ.............................................. 2467 Süreyya Soyupak

İçindekiler xxxvii 34.4. ÇOCUKLUK DÖNEMİ TRAVMA DIŞI SOLUNUMSAL ACİLLERDE RADYOLOJİ............... 2471 Şebnem Örgüç 34.5. ÇOCUKLUK DÖNEMİ GÖĞÜS TRAVMALARINDA RADYOLOJİ............................................ 2479 Mine Özkol 34.6. ÇOCUKLUK DÖNEMİNE ÖZGÜ KEMİK KIRIKLARINDA RADYOLOJİ ................................ 2483 Murat Kocaoğlu, Cemil Yıldız

BÖLÜM 35. ÇOCUK ACİL HEMŞİRELİĞİ............................................................................. 2487 Sevim Savaşer

35.1. ÇOCUK ACİL BAKIM HEMŞİRELİĞİ: TARİHSEL SÜREÇ............................................................ 2489 Sevim Savaşer, Seda Çağlar 35.2. ÇOCUK ACİL SERVİSLERİNDE ENFEKSİYONU ÖNLENMEsi VE KONTROL ALTINA ALINMASI ........................................................................................................... 2493 Sevim Savaşer, Nejla Canbulat 35.3. ACİL SERVİSTE ÇOCUK HASTAYA HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI................................................. 2501 Candan Öztürk 35.4. ÇOCUK ACİL ÜNİTELERİNDE İLETİŞİM.......................................................................................... 2507 Sevim Savaşer, Ayşe Sonay Kurt 35.5. ÇOCUK ACİL ARABASI ORGANİZASYONU VE KONTROLLERİ............................................. 2513 Ebru Melek Özçelik 35.6. TEMEL VE İLERİ YAŞAM DESTEĞİNDE HEMŞİRENİN ROLÜ.................................................. 2521 Nurhan Özata 35.7. ÇOCUK ACİL HEMŞİRELİĞİ VE TRİYAJ ........................................................................................... 2525 Meral Bayat, Filiz Oben 35.8. İDRAR TOPLAMA VE ÖNEMİ.............................................................................................................. 2533 Günnaz Şahin 35.9. OKSİJEN UYGULAMALARI VE HEMŞİRENİN SORUMLULUĞU ............................................. 2541 Serap Balcı 35.10. ÇOCUKLARDA SOLUNUM YOLU İLE İLGİLİ ACİL DURUMLAR .......................................... 2545 Birsen Mutlu, Sevim Savaşer 35.11. ÇOCUKLARDA SIVI ELEKTROLİT DENGESİZLİKLERİ VE ACİL HEMŞİRELİK BAKIMI 2553 Hatice Yıldırım Sarı 35.12. ACİL BİRİME GETİRİLEN İSTİSMARA MARUZ KALMIŞ ÇOCUĞA HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI.................................................................................................................... 2559 Duygu Gözen 35.13. KONVÜLSİYON GEÇİREN ÇOCUĞUN BAKIMI........................................................................... 2565 Duygu Gözen 35.14. ÇOCUKLUK ÇAĞI ZEHİRLENMELERİNE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI................................... 2571 Dilek Beytut

BÖLÜM 36. ÇOCUK ACİL ÜNİTELERİNDE GİRİŞİMSEL İŞLEMLER ......................................... 2579 Ahmet Güzel

BÖLÜM 37. ÇOCUK ACİLDE KULLANILAN BAŞLICA İLAÇLAR.............................................. 2599 Suat Biçer

37.1. ÇOCUK ACİLDE KULLANILAN BAŞLICA İLAÇLAR .................................................................... 2601 Suat Biçer 37.2. ÇOCUKLARDA İLAÇ TEDAVİ İLKELERİ .......................................................................................... 2637 Suat Biçer 37.3. ANTİBAKTERİYEL İLAÇLAR ................................................................................................................ 2639 Suat Biçer

BÖLÜM 38. LABORATUVAR NORMAL DEĞERLERİ ............................................................. 2649 Suat Biçer

BÖLÜM I

Genel Bakış

Konu 1.1

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇOCUK ACİL BİLİM DALININ GELİŞİMİ Hayri Levent Yılmaz

Acil Servisler çok çeşitli yakınmaların, hastalıkların ve sosyal sorunların buluştuğu bir öğütülme veya eritilme alanıdır. Acil bir durumda yaşam kurtarıcı sağlık hizmetinin sağlanması, ülkelerin sağlık sistemlerinin önemli bir parçasıdır. Hastane öncesi sistemden başlayıp acil serviste odaklanan hizmetlerde görev alan sağlık çalışanları ölümleri ve sakatlıkları azaltmak için can-alıcı, önemli kararları vermek ve girişimleri uygulamak için uygun eğitimi almış olmalıdırlar. Erişkinlerden çok önemli farklılıklara sahip olan çocukların yaşamları tehdit altında olduğunda “çocuk-odaklı tıp eğitimi” almış, “çocuk acil hastalıkları ve durumları” konusunda donatılmış, deneyimli hekimler tarafından tedavilerinin yapılması en doğal haklarıdır. Bu hak “olmazsa olmaz” bir haktır. Çocukların gereksinimlerini karşılamak konusunda toplum, dolayısıyla yöneticiler özel bir sorumluluğa sahiptir. Bu gereksinimler içinde “çocuklar için özel hazırlanmış aciller” önemli bir ağırlığa sahiptir. Elbette ki çocuk acillerde çalışan hekimlerin özel eğitim alması ve çocuk hastalıkları konusunda uzman olmaları da çok önemlidir. Eğer çocuklara bu hak verilmezse toplum ve yöneticiler kamusal ve evrensel sorumluluklarını yerine getirmemiş olacaklardır. Ülkemizde acil polikliniklerine yılda yaklaşık olarak Türkiye nüfusu kadar başvuru olduğu olmaktadır. Yapılan istatistiklerde acillere yapılan başvuruların yaklaşık %30’unun çocukluk yaş grubunda olduğu gösterilmiştir.[1] Bu bilgiye dayanarak Türkiye’de acil servislerde çocukluk yaş grubunda olan yaklaşık 20.000.000 hastaya hizmet verildiği tahmin edilmektedir. Acillere başvuruların yaklaşık %20’si erken ve uygun müdahale edilmediğinde önemli hasarlara veya ölüme neden olabilecek olan “çok acil” hastalardan oluştuğu göz önüne alındığında, yılda yaklaşık 4.000.000 çocuk nitelikli sağlık hizmeti alma konusunda çok ciddi tehlike altındadır. Bu çocukların en doğal hakları arasında yer alan “yaşam hakkı”nın ve

“konusunda uzman, nitelikli, çocuk hastalar için özel eğitim almış hekimler tarafından verilen sağlık hizmeti hakkı”nın sağlanması, ülkemizde %23 olan 5 yaş altı çocuk ölümlülüğü oranının azaltılmasında ne derece yararlı olacağını apaçık göstermektedir.

1. DÜNYA’DA ÇOCUK ACİL TIP

Erişkin ağırlıklı tıp eğitiminin çocuk sağlığı üzerine yaptığı olumsuz etkiler günümüzde de devam etmektedir. Tıp fakültelerinden yeni mezun olan hekimlerimiz kendilerini erişkin hastalar konusunda göreceli olarak yeterli görmekte ve erişkin hasta yönetirken kendilerini güvende hissetmektedir. Buna karşın aynı hekimler çocuk hastayla karşılaştıklarında hem çocuk hastalar hem de kendi güvenlikleri konusunda kaygıya düşmektedir. Yeterli bilgi ve deneyime sahip olmamaları hem çocuğun sağlığını tehlikeye sokmakta hem de hata yapma korkusuyla hekim kendini güvende hissedememektedir.

Erişkinlerin yönettiği bir dünyada “çocukluk dönemi gelip geçici bir dönem” olarak algılanmakta, her çocuk (eğer yaşarsa) ilerde erişkin olacağı varsayılarak yasalar, yönetmelikler, genelgeler “erişkin insan gereksinimleri” temel alınarak hazırlanmaktadır.

Tüm bunlara rağmen çocuklar her defasında unutulmamaktadır, bazen çocukları önemseyen, onları unutmamış olan, halen çocukluğunu anımsayan yöneticiler bulunur ve çocuklar bazı haklar ve güvenceler kazanırlar. “Çocuklar için özel hazırlanmış acil”lerin yapılması buna bir örnektir. Elbette ki çocuk acillerde çalışan hekimlerin özel eğitim almış olmaları ve çocuk hastalıkları konusunda uzman olmaları da çok önemlidir. Eğer çocuklara bu hak verilmezse kamusal ve evrensel sorumluluklar yerine getirilmemiş olacaktır. Bu sorumlulukların yerine getirilmesi konusunda ilk adım A.B.D.’de atılmış ve ilk Çocuk Hastanesi olan “Philadelphia Çocuk Hastanesi” 1855 yılın-

3

2002 yılında Adana’ra Çukurova Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi ortaklaşa 3. ve 2003 yılında da İzmir’de Dokuz Eylül ve Ege Üniversiteleri 4. toplantı yapıldı.

2002-2003

2006

2009

Temmuz 2009’da Tıpta Uzmanlık Eğitimi yönetmeliği çıkartılarak Çocuk Acil, resmi olarak bilim dalı oldu

2006 yılı cocuk acil açısından çok önemli 2009 yılında ise aşama kaydetti. İzmir’de Dokuz Eylül Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Sağlığı ve Hastalıkları AD içinde “Çocuk Acil AD içinde “ Çocuk Acil Bilim Dalı” YÖK’ün Bakıım” Bilim Dalı onayıyla kuruldu.

YÖK’ün onayıyla kuruldu

2004

1967

2001

1970

2000 yılında “Birinci Çocuk Acil ve Yoğun Bakım Hekimliği Çalışma Toplantısı Uzlaşı Raporu” yayınlandı

1972 1978

2000

“Sadece çocuk acilden sorumlu” ikinci çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının bulunduğu fakülte Çukurova Üniversitesi oldu. Bu ünite öncekilerden farklı olarak acil çocuk hastalıklarının tümüne (travma, yanık, cerrahi hastalıklar vs) hizmet veriyordu

1981 1983

1998

Edirne’de Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi ev sahipliğinde ilk çocuk acil kongresi yapılmış oldu.

1957

1990

1990 yılında Çocuk Acilde ikinci bir uzman daha göreve başladı.

Aynı dönemlerde Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi’nde ve İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde iki pediatrist hem genel çocuk polikliniği hem de çocuk acillerden sorumlu uzmanlar olarak çalışmaktaydılar

1980

2001 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbl Tıp Fakültesi’nde ikinci çocuk acil tıp toplantısı yapıldı.

Temmuz 2011’de Tıpta Yan Dal Uzmanlık Sınavı (YDUS)’ında ilk kez yan dal eğitimi verilmek üzere kontenjan ilan edildi.

2011 2010 “Çocuk Acil ve Çocuk Yoğun Bakım Dergisi” adıyla dernegimizin ve bilim dallarımızın ilk bilimsel dergisi yayın hayatına başlıyor.

1954

Üniversite hastanelerinde çocuk acil hastalar genel acil servislerden ayrı bölümlerde çocuk sağlığı ve hastalıkları AD sorumluluğunda yönetilmeye başlanması Çocuk Acil BD’nın gelişiminde ilk basamaktır.

1988

1992

2010

Üniversite hastanelerinde “Çocuklara özel hazırlanmış acil”ler dönemi “Acil Pediatri Derneği” kuruldu ve dernek 2003 yılından itibaren “Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Derneği”adını aldı.

Şekil 2. Çocuk acilin Türkiye’deki tarihsel gelişimi.

Şekil 1. Çocuk acilin ABD’deki tarihsel gelişimi.

Mart 2010’da bu alanda ilk Çocuk Acil uzmanlık belgeleri verilmeye başlandı.

Bu teklifin rapor halinde hazırlanması görevi Dr. F. Mc Donalds’a verildi.

Federal Sivil Savunma Müdürü Dr. N.C Kiofer AAP’ye çocuk acil ile ilgili bir kitabı hazırlanması teklifi yaptı.

Rapor sonucunda “Afet Hekimliği ve Sivil Savunma Komitesi” kuruldu.

Dr. McDonalds raporu hazırladı ve AAP’ye sundu

Dr. R.F. Kunstadter başkanlığında “Afet ve Acil Tıbbi Bakım Komitesi” kuruldu.

1957-1967 arası dönem “Duraklama Dönemi”

2002 yılında İzmirde Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 2 çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı sadece çocuk acilden sorumlu uzmanlar olarak göreve başladılar.

Missouri-Kansas’da ise Dr. Jane Knapp resmi olmayan bir çocuk acil tıp fellowshiplik programını yürütmeye başlamıştı

İptal edilen komite yerine Dr. R.A. Aldrich başkanlığında radyoaktif atıkların çocuklara etkisini araştıran bir komite kuruldu.

“Afet Hekimliği ve Sivil Savunma Komutası” 3 yıl boyunc toplanmaması üzerine bu komite edildi

Ancak bu komite sadece önerilerde bulundu.

Gerçekleşmesi konusunda herhangi bir adım atmadı.

1970’lerin sonralarında ise Dr. Stephan Ludwing bu bölümün başına getirildi. İşte bu kadar Çocuk Acil Tıp için tam bir dönüm noktası idi.

Kısa süre içinde yanına Dr. David Jaffe’yi alır.

“Philadelphia Çocuk Hastanesi” bir ilke imza atarak 1970’li yıllarda “Çocuk Acil” bölümüne bir sorumlu atadı.

Ne yazıkki bu kişi kısa süre içinde bu görevden istifa etti.

Ambulatuvar ve Acil Bakım Alt Komitesi kuruldu.

Öneriden tam 19 yıl sonra küçük boyutlu, özet şeklinde bir el kitabı hazırlanabilmiş. Adı “Disaster and Emergency Medical Services for Infants and Children” imiş.

1981’den sonra ise bir çok çocuk hastanesinde resmi olmayan fellowshiplik programları açılmaya başladı.

1980 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesinin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Çocuk Acil’den sorunlu bir öğretim üyesi belirledi.

Komitenin adı “Acil Tıp Alt Komitesi” olarak değiştirildi

1988 yılında Dr. Stephen Ludwig başkanlığında “Çocuk Acil Tıp Komitesi” tam işlevsel bir komite olarak görev yapmaya başlamış.

1983’den 1988 yılına kadar “Çocuk Acil” adı altında iki ayrı geçici komite kurulmuş ve her ikisine de Dr. Martha Bushore başkanlık etmiş

Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri’nde 75’in üzerinde Çocuk Acil Fellowship Programı mevcuttur. Her geçen yıl yeni programlar açılmaya devam etmektedir.

1992 yılında ise Çocuk Acil için ilk “Yeterlilik (Board Certification) Sınavı” yapılmış.

1953

Çocuk Acil Tıp 4

Konu 1.1 - Dünya’da ve Türkiye’de Çocuk Acil Bilim Dalının Gelişimi da kurulmuş ve yine Dünyada ilk kez 1970’lerde sadece Çocuk Acil’den sorumlu bir hekim görevlendirmişlerdir. Birkaç yıl içinde bir başasistan alınarak aynı hastanede ilk “resmi olmayan” Çocuk Acil Tıp Eğitimine de başlanmış oldu. Bu yıllarda Missouri-Kansas’ta, hemen ardından diğer şehirlerde de resmi olmayan çocuk acil tıp eğitimine başlandı. 1981 yılında “Pennsylvania Çocuk Hastanesi”nde resmi olarak çocuk acil tıp fellowshiplik programı başlatıldı. 1992 yılında ise A.B.D.’de ilk “Yeterlilik Sınavı” yapılarak Çocuk Acil Tıp resmi bir yan dal olarak kabul edildi.

Günümüzde A.B.D.’de 76 adet Çocuk Acil Tıp Fellowshiplik programı vardır. Yapılan anketlerde ve sınav başvurularında Pediatri ana dalı içinde en çok tercih edilen üçüncü yan dal olma özelliğine sahiptir, hatta 2007 yılında 1300 çocuk acil tıp uzmanı ile A.B.D.’de pediatri ana dalının en büyük dördüncü yan dalıdır.

ABD’de çocuk acilin tarihsel gelişimi Şekil 1’de özetlenmiştir. Şu anda dünyada A.B.D., Kanada, Avustralya, Avrupa’da İngiltere, İsrail, Suudi Arabistan’da resmi olarak çocuk acil tıp yan dal eğitimi verilmektedir. Türkiye’de ise 2009 yılında çocuk acil, çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı içinde resmi bir bilim dalı olarak Kabul edilmiş ve 2011 yılında yan dal eğitimi verilmeye başlanılmıştır Avrupa’da da Çocuk Acil Tıp örgütlenmeye başlamış ve hızla ilerlemektedir. İlk kez 2004 yılında “Pediatric Emergency Medicine Task Force of European Countries” Türkiye, İsrail ve İspanya’nın katılımıyla kurulmuş, ardından Fransa, İsviçre, Belçika, İngiltere, İtalya, Kuzey İrlanda, Macaristan ve Suudi Arabistan’ın dahil olmasıyla genişletilmiştir. Bugün ise İngiltere ve İsrail’in eş başkanlığı ile European Society of Emergency Medicine içinde Pediatric Emergency Medicine alt komitesi Türkiye’den Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Derneği’nin de katılımıyla kurulmuş durumdadır. Şu anda bu alt komite önderliğinde “Research in European Pediatric Emergency Medicine Departments (REPEDS)” adıyla çocuk acil tıp konusunda ortak çalışmalar yapmak üzere bir çalışma başlatılmış olup, ülkemiz de Çocuk Acil ile ilgili bu çalışmalarda yer almaktadır (12). 2005 yılındaUEMS’ye “European Board of Paediatrics” içinde yan dal olması için “The European Training Syllabus in Pediatric Emergency Medicine” taslağı hazırlanmıştır. Şu anda bu eğitim müfredat taslağının son hali onaylanmak üzere UEMS’ye verilmiştir.

2. TÜRKİYE’DE ÇOCUK ACİL

Çocuk Acil yan dalının TC Sağlık Bakanlığı tarafından resmen kabul edilmeden önce birçok üniversite ve Sağlık Bakanlığı Eğitim-Araştırma hastanesinde sadece çocuk acillerle ilgilenen, çok sayıda Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanının (15 merkezde 20 uzman) bulunması, günlük pratik uygulama esnasında çok sayıda hastanede “Çocuk Acil” polikliniklerinin kurul-

5

mak zorunda kalınmış olması, dolayısıyla “sadece çocuk acillerle ilgilenen hekimlerin” ortaya çıkmış olması bu özellikli alanın öneminin güzel bir göstergesidir. Çocuk Acil’in Türkiye’deki bilimsel gelişimi şöyledir; uzun yıllardan beri birçok hastanemizde “Çocuk Acil” poliklinikleri mevcuttur. Bu birimlerde yıllarca öğretim üyeleri, çocuk hekimleri, öğretim üyeleri görevlendirilmiş ve çocuk acil hastalarına çok önemli hizmetler vermişlerdir. Ancak görevlendirmeler ya rotasyonla yapılmakta ya da geçici olarak yapılmaktaydı. Bu durum çocuk acilin yerleşmesinde yararlı olmasına karşın bilimsel olarak gelişmesine istenen ölçüde katkı sağlamamıştı. 1980 yılında ise İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesinin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD bünyesinde ayrı bir acil servis kuruldu. İç içe geçmiş 3 odada kurulan bu küçük serviste Türkiye’de ilk olarak “sadece çocuk acillerden sorumlu” bir uzman ve bir asistan çalışmaya başladı. 1990 yılında çocuk acilde ikinci bir uzman daha göreve başladı. Aynı dönemlerdeHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi’nde ve İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde 2 pediatrist hem genel çocuk polikliniği hem de çocuk acillerden sorumlu uzmanlar olarak çalışmaktaydılar. Çocuk acil alanındaki bu hareketlenmeler sürerken 1998 yılında “Acil Pediatri Derneği” kurulmuş ve dernek 2003 yılından itibaren “Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Derneği” adını almıştır. Daha sonraları bu dernek çok önemli bilimsel ve sosyal çalışmalara imza atacaktır.

Yıl 1998, 28 Aralık gününü gösterdiğinde “sadece çocuk acilden sorumlu” ikinci çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının bulunduğu fakülte Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi oldu. Bu ünite öncekilerden farklı olarak acil çocuk hastalıklarının tümüne (travma, yanık, cerrahi hastalıklar vs) hizmet veriyordu.

2000 yılında “Birinci Çocuk Acil ve Yoğun Bakım Hekimliği Çalışma Toplantısı Uzlaşı Raporu” yayınlandı. Hemen ardından Ankara’da ikinci toplantı planlandı, ancak çeşitli nedenlerle gerçekleştirilemedi. 2001 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’nde ikinci çocuk acil tıp toplantısı yapıldı, ardından 2002 yılında Adana’da Çukurova Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi ortaklaşa, 2003 yılında da İzmir’de 4. Toplantı yapıldı. Bu tarihten sonra ilki Edirne’de Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi ev sahipliğinde ilk çocuk acil kongresi yapılmış oldu.

2002 yılında İzmir’de 9 Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 2 çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki gibi her türlü çocuk acil hastasını kabul eden ve sadece çocuk acille ilgilenen uzmanlar olarak göreve başladılar. Bu tarihten sonra yapılan toplantı ve kongrelerin de katkısıyla çocuk acillerde toplam 20 uzman görevlendirildi.

2006 yılı çocuk acil açısından çok önemli bir aşama kaydetti. İzmir’de 9 Eylül Tıp Fakültesi ve 2009

6

Çocuk Acil Tıp

yılında ise Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD içinde “Çocuk Acil” Bilim Dalı YÖK’ün onayı ile kuruldu.

Temmuz 2009’da Tıpta Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği çıkartırılarak Çocuk Acil, resmi olarak bilim dalı oldu.

Mart 2010’da bu alanda ilk Çocuk Acil uzmanlık belgeleri verilmeye başlandı. Temmuz 2011’de Tıpta Yan dal Uzmanlık Sınavı (YDUS)’nda ilk kez yan dal eğitimi verilmek üzere kontenjan ilan edildi.

KAYNAKLAR

1. “Committee on the future of emergency care in the USA”, Emergency Care for Children: Growing Pains. First ed. 2006, Washington D.C.: The National Academies Press.

2. Committee on Pediatric Emergency Medicine-History. 2007 (cited 2007 2007); Available from: http://www.aap.org/visit/copemhistory.htm.

3. Yilmaz, H.L., Dünya’da Çocuk Acil Tıbbın Gelişimi. Kitabın içinde: Çocuk Acil Tıp Kitabı, M. Karabocuoglu, Uzel, N., Yılmaz H.L, (Editörler). Çapa Tıp Kitabevi: İstanbul 1. baskı 2004:1-5.

4. Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Derneği. Türkiye’de ve Dünya’da Çocuk Acil Tıp Hizmetleri: Mevcut Durum ve Öneriler. 2008.

5. Murray, M.L., D.P. Woolridge, and J.E. Colletti, Pediatric Emergency Medicine Fellowships: Faculty and Resident Training Profiles. J Emerg Med, 2008.

6. Babl, F.E., et al., Advanced training in pediatric emergency medicine in the United States, Canada, United Kingdom, and Australia: an international comparison and resources guide.

Ann Emerg Med, 2005; 45: 269-75.

7. Felter R, J.D., Emergency medicine fellowship programs. Pediatr Emerg Care, 1986; 2: 54.

8. Izsak E, J.D., Felter R., Pediatric Emergency Medicine Fellowship Programs. Pediatr Emerg Care, 1988; 4: 60.

9. Li, M., M.D. Baker, and L.J. Ropp, Pediatric emergency medicine: a developing subspecialty. Pediatrics, 1989; 84: 33642.

10. Scott, S.M., Pediatric Emergency Medicine Fellowship Programs. Pediatr Emerg Care, 2008; 24: 271-277.

11. Althouse, L.A. and J.A. Stockman, 3rd, Pediatric workforce: a look at pediatric emergency medicine data from the American Board of Pediatrics. J Pediatr, 2006; 149: 600-602.

12. Walker, D.M., V.R. Tolentino, and S.J. Teach, Trends and challenges in international pediatric emergency medicine.

Curr Opin Pediatr, 2007;19:247-52.

13. EuSEM - Paediatric EM General Information 2008 [cited 2008 04.22.2008]; Available from: http://www.eusem.org/Pages/Sections/Paediatric/PEM_general_information.html.

14. Report of the Intercollegiate Committee for Services for Children in Emergency Medicine, April 2007. First ed. 2007: Royal College of Paediatrics and Child Health.

15. Öztürk, A., Karaböcüoğlu, M. Kitabın içinde: Çocuk Acil Tıp Kitabı, M. Karabocuoglu, Uzel, N., Yılmaz, H.L., (Editörler). Çapa Tıp Kitabevi: İstanbul. 2004:7-29.

16. AAP, “The American Academy of Pediatrics”, What is a Pediatric Emergency Physician? 2003.

17. Emergency department planning and resource guidelines.

Ann Emerg Med, 2008. 51:687-95.

18. Yamamoto, L.G., Committee on Pediatric Emergency Medicine, Access to optimal emergency care for children. Pediatrics, 2007;119:161-4.