Inzicht 1 15 by Ivar Hamelink

InZicht WEGEN VAN RADICAAL ZELFONDERZOEK

InZicht over acceptatie Diepe acceptatie JEFF FOSTER

Tilopa’s wijze woorden PRAJNAPARAMITA

De schat ligt in je

771389

540005

JAN VAN DELDEN

JAARGANG 17 . NUMMER 1 . FEBRUARI 2015 . b 6,90

InZicht WEGEN VAN RADICAAL ZELFONDERZOEK

Redactie Han van den Boogaard Amandelboomstraat 8, 6523 GL Nijmegen e-mail: j.boogaard12@chello.nl Raf Pype Zilvermolenstraat 21 B-8800 Roeselare, België e-mail: raf.pype@telenet.be Vaste medewerkers Bieke Vandekerckhove Hans Laurentius Jan van Delden Justus Kramer Schippers Marcel Messing Mieke Berger Philip Renard Prajnaparamita Ton Lathouwers Dick Sinnige Hans Knibbe Vormgeving/opmaak Ivar Hamelink Tekstcorrectie Geerta Pluut

InZicht is een tijdschrift voor allen die op weg zijn naar een groter inzicht in zichzelf en in de eigen situatie. Het biedt materiaal dat bij dit onderzoek behulpzaam kan zijn: suggesties voor te nemen stappen, voorbeelden, stimulansen en verwijzingen. InZicht is niet gebonden aan een bepaalde traditie en geeft verschillende zienswijzen een plaats om de lezer te prikkelen tot een verdere bewustwording.

Woord vooraf Diepe acceptatie: het liefdevolle hart van de spiritualiteit

3 4

JEFF FOSTER

Tilopa’s wijze woorden

PRAJNAPARAMITA

Acceptatie is geen proces

Abonnementen en advertenties Uitgeverij InZicht Maurick 20, 2181 LB Hillegom email: info@inzicht.org internet: www.inzicht.org

JAN KOEHOORN

Jaarabonnement voor vier nummers euro 24,50. Losse nummers euro 6,90 Postbank NL42 INGB 0009 1853 58 België Bank van de Post BE43 0003 0017 6301 onder vermelding van uw abonnementsnummer. U kunt uw abonnement opzeggen tot 1 oktober van het lopende abonnementsjaar. Na 1 oktober wordt uw abonnement automatisch verlengd met 1 jaar. Verschijnt in februari, mei, september en november. ISSN 1389-5400 www.inzicht.org

JAN VAN DELDEN

Afbeelding omslag: © Peter van Mierlo

InZicht is gericht op het laten wegvallen van beperkingen, op bevrijding door zelfkennis. Een verdiept inzicht in zichzelf betekent een relativering van beperkende factoren, een sterkere werking van ontgrenzende liefde, en de ontplooiing van de ervaring dat er in het geheel geen beperkende grenzen zijn. Het ontstaan van dit inzicht in de nondualiteit is de Bevrijding, de Verlichting, die grote consequenties heeft voor het leven en samenleven.

De schat ligt in je en is altijd al jouw schat geweest De ontwarring van het Zelf

12 16 20

RUPERT SPIRA

Acceptatie: onvoorwaardelijk en belangeloos 22 ANNETTE RAAIJMAKERS

In de acceptatie van het niet-weten ligt de bevrijding

DOUWE TIEMERSMA

Acceptatie via de achterdeur

PAUL VAN DER STERREN

Kijken door de ogen van de alomvattendheid 34 RONALD HARTSUIKER

Rubrieken Column

HANS LAURENTIUS

Column

BIEKE VANDEKERCKHOVE

Boeken Recente uitgaven Klassieke tekst Reacties van lezers Wat is advaita? 33 Mededelingen 2

38 41 42 43 52 54

Colofon

l woord

vooraf l

ACCEPTATIE

cceptatie, het thema van deze InZicht, lijkt op het eerste gezicht een eenvoudig onderwerp. De zaak ligt immers duidelijk: je accepteert iets of niet. Als er iemand expres op je tenen gaat staan of iets beledigends zegt over jou of iemand van wie je houdt, ligt het voor de hand om dat niet te accepteren. Als je een ruimdenkend en begripvol mens wilt zijn, kun je eventueel besluiten om het toch te accepteren. Iets wel of niet accepteren lijkt een kwestie van persoonlijke smaak en keuze, en als je de wereld en jezelf ziet als afzonderlijke, onafhankelijke entiteiten, dan is dat ook zo. Maar wat als die overtuiging van je afvalt en je begint te zien dat afzonderlijke entiteiten niet bestaan, dat ze slechts gedachten met een illusoir karakter zijn die geen betrekking hebben op de werkelijke stand van zaken? Wat als je gaat zien dat de keus om iets wel of niet te accepteren volkomen denkbeeldig is omdat er niemand is die zou kunnen kiezen en de dingen volkomen spontaan zijn, maar daarom ook onvermijdelijk? En betekent die onvermijdelijkheid dan dat je alles zomaar klakkeloos moet accepteren, ook als het jou of je geliefden pijn doet? Om met dat laatste te beginnen: nee, je zult hoogstwaarschijnlijk nooit in staat zijn om alles te accepteren. Als je pijn hebt, zul je actie ondernemen om van die pijn af te komen. En als iemand je geld wil afnemen, zul je proberen om dat te voorkomen (uitzonderingen als Ramana Maharshi daargelaten, die een stel dieven liet zien wat ze nog meer bij hem konden halen, in de wetenschap dat ze slechts gedreven werden door onwetendheid). Maar je kunt te allen tijde tegelijkertijd zien dat ook die weerstand volkomen spontaan, onpersoon-

InZicht . 1 . 2015

lijk en daarmee onvermijdelijk is. Jeff Foster benadrukt dit punt in het openingsartikel. Daarin wijst hij ons op het feit dat je in zekere zin al te laat bent als je iets wilt accepteren, omdat de acceptatie dan al heeft plaatsgevonden, omdat het bestaan het al heeft geaccepteerd, heeft ‘toegelaten’ op het moment dat het zich voordoet. In die zin is acceptatie slechts een gedachte achteraf, ingegeven door het idee dat je een afzonderlijk individu zou zijn dat in meer of mindere mate kan ‘sturen’ wat er gebeurt. Misschien zou je zelfs kunnen zeggen dat dat idee de ultieme vorm van weerstand is tegen de feitelijkheid van het bestaan en dat het daarom uiteindelijk niets anders is dan een vorm van waanzin. In het artikel dat Jan Koehoorn over dit thema schreef, wordt ditzelfde gezichtspunt ook verwoord. Waarnemendheid, het licht van het kennen zelf, zo geeft hij aan, is wat we zijn en daar zit acceptatie al bij inbegrepen. Zodra er iets in die waarnemendheid verschijnt, is er ook onmiddellijk acceptatie van datgene wat er verschijnt. “Er staat geen portier bij de deur van het waarnemen,” schrijft Jan, “die sommige verschijnselen wel en andere niet doorlaat; een verschijnsel komt op en wordt tegelijkertijd gezien. Dat noem ik acceptatie. Je kunt niet in een toestand van acceptatie leven. Het feit dat alle toestanden en het hele leven in Bewustzijn verschijnen is acceptatie.” Recent las ik het boekje van Vicki Woodward, een Amerikaanse die door de dood van haar dochter en later van haar man zeer indringend werd geconfronteerd met de vergankelijkheid van het leven en de hopeloosheid van het individu. Aanvankelijk had ze erg veel moeite de dood te accepteren, maar gaandeweg vond ze via e-mailcontact

troost en begrip bij Peter, een blogger met een terminale aandoening. Zijn houding ten aanzien van zijn ziekte kan ons allemaal als voorbeeld dienen. Dit is wat hij onder meer aan Vicki schreef: “Ik heb zelf gemerkt dat lijden hetgeen is wat de meesten van ons het beste kunnen. En veel van dat lijden is het gevolg van het feit dat we proberen om heftige gevoelens af te weren. In mijn ervaring werkt dat totaal niet. Bij echt ernstige ziekten is er vaak geen enkele uitweg. Dus waarom zou je dan niet het enige doen wat je nog rest: rust nemen en genieten van het licht dat glinstert op de bomen? Iets anders is er eigenlijk niet. Je denkt misschien dat ik de weg kwijt ben, maar het alleen zijn is voor mij iets heerlijks geworden. Ik voel me niet alleen, in de zin van geïsoleerd of afgesneden. Dit alleen zijn is meer een soort machteloosheid die heel vredig is. Er is niets wat ik of iemand anders voor me kan doen, dus kan ik net zo goed glimlachen met mijn kat in mijn armen.” Als dat geen acceptatie in de praktijk is!

HAN VAN DEN BOOGAARD

Jeff Foster studeerde in 2001 af in Cambridge als astrofysicus. Kort daarna raakte hij gefascineerd door het idee van verlichting en las hij alle boeken die hij daarover kon vinden. Zonder rechtstreeks contact te hebben gehad met een spirituele leraar kwam zijn zoektocht abrupt ten einde toen hij zag dat er slechts Eenheid bestaat en er nooit iets te vinden was geweest. Momenteel houdt Jeff bijeenkomsten en retraites over de hele wereld, waaronder ook in Nederland. Daarin blijft hij de aanwezigen onvermoeibaar wijzen op de nutteloosheid van elke zoektocht en op de Helderheid die de kern van alle verschijnselen vormt. Het thema van dit artikel is door Jeff uitgebreid behandeld in zijn boek Onvoorwaardelijke acceptatie (uitgeverij Panta Rhei, 2013). Daarnaast schreef hij nog enkele andere boeken, waaronder Leven zonder middelpunt en Een buitengewone afwezigheid (beide uitgegeven door Samsara), en dit jaar nog De vrije val in het leven (uitgeverij Panta Rhei). www.lifewithoutacentre.com

DIEPE ACCEPTATIE:

Acceptatie is een lastig onderwerp zolang je ervan uitgaat dat het iets is wat je doet. Maar in de herkenning van wie je werkelijk bent wordt gezien dat acceptatie ingebouwd zit in het leven zelf en dat alles wat gebeurt in fundamentele zin al volledig geaccepteerd is, precies zoals het is.

TEKST JEFF FOSTER

Ben je werkelijk een persoon? Zoals alle authentieke spirituele leraren ons door de eeuwen heen hebben laten weten, ben je in werkelijkheid geen afzonderlijk individu, geen individueel ‘zelf’, niet het verhaal van ‘een persoon in de wereld’, maar een uitgestrekte oceaan van bewustzijn waarin ieder ervaringsgolfje dat zich manifesteert - iedere gedachte, gewaarwording, beeld, geluid, gevoel - op dit moment verschijnt en verdwijnt. Je bent niet beperkt in ruimte en tijd - je bent de liefhebbende capaciteit voor het leven zelf. Je bent de uitgestrekte bewustzijnsruimte waarin de gemanifesteerde wereld verschijnt en verdwijnt zonder een spoor achter te laten. Het niet-afgescheiden zijn van de wereld is waar alle religieuze en spirituele onderricht uiteindelijk naar verwijst, en inmiddels wordt het nu ook door de moderne wetenschap bevestigd. Iedereen kent die Eenheid, diep van binnen. Ja, er is hier iets aanwezig - noem het maar wat je wilt, want het is geen ‘het’, en daarom waarlijk onbenoembaar - midden in de diepte van de ervaring van dit moment; iets wat niet komt en gaat, iets wat niet kan breken of verrotten of te pletter vallen, zelfs niet te midden van extreme droefenis of pijn of angst. Het is een plek die altijd diepgaand oké is, ook al lijken de dingen oppervlakkig gezien niet oké. Omdat het alle tegendelen overstijgt, omdat het de dualistische wereld van het denken en de taal overstijgt, overstijgt het ook de cirkel van leven en dood. Het werd nooit geboren en het kan niet sterven. Het is het leven zelf. Het is wat je bent.

HET LIEFDEVOLLE HART VAN DE SPIRITUALITEIT

InZicht . 1 . 2015

ALS JE JE AANDACHT RICHT OP HET HUIDIGE MOMENT, OP WAT ER NU OP DIT MOMENT PLAATSVINDT, WAT VIND JE DAN? VIND JE EEN VASTE, ONVERANDERLIJKE ENTITEIT GENAAMD EEN ‘ZELF’? OF MERK JE DAT ALLES HIER VOORTDUREND VERANDERT, BEWEEGT, IEDER MOMENT OPNIEUW? VIND JE IETS MET EEN VASTE VORM OF VIND JE EEN KOSMISCHE DANS? Je hoeft me niet te geloven, kijk gewoon zelf. Als je je aandacht richt op het huidige moment, op wat er nu op dit moment plaatsvindt, wat vind je dan? Vind je een vaste, onveranderlijke entiteit genaamd een ‘zelf’? Of merk je dat alles hier voortdurend verandert, beweegt, ieder moment opnieuw? Vind je iets met een vaste vorm of vind je een kosmische dans? Gedachten verschijnen en verdwijnen, helemaal vanzelf. Van beelden, herinneringen, ideeën die verschijnen wordt je je zomaar ineens bewust, ze blijven een tijdje aanwezig en verdwijnen dan weer. Gedachten aan het verleden, gedachten aan de toekomst. Verhalen over wat je zou moeten

doen, over wat je had moeten doen, over dingen die je morgen moet doen. Gedachten over wat wel en niet in de wereld hoort te gebeuren. Allerlei soorten gevoelens komen en gaan - verdriet, verveling, frustratie, boosheid, angst. Gewaarwordingen doen zich overal in het lichaam voor. Geluiden verschijnen uit het niets - verkeer buiten, een televisie die aanstaat, een deur die opengaat, het geluid van de ademhaling, een vogel die tsjilpt - twiet twiet! Alles wat verschijnt in wat je bent zouden we een ervaringsgolf kunnen noemen. En dan is deze gedachte een golf. Is deze gewaarwording een golf. Is dit geluid een golf. Is dit gevoel een golf. De ervaring van dit moment is de bewustzijnsoceaan die golft, danst, speelt. Kun je herkennen dat de ervaring van dit moment altijd gewoon deze golvendans is die op dit moment plaatsvindt in de uitgestrekte oceaan die je bent? En voor ‘oceaan’ kun je ook het woord ‘bewustzijn’ lezen, of ‘gewaarzijn’ of ‘Zijn’ of ‘levensgeest’ of ‘bron’ of ‘energie’ of welk woord ook dat goed voelt. Het valt sowieso toch buiten de wereld der woorden.

De diepste acceptatie van het leven Laten we nu eens een frisse blik werpen op het woord ‘acceptatie’. Vanuit het perspectief van wie je werkelijk bent, de eindeloze oceaan van bewustzijn, zijn alle golven (gedachten,

gewaarwordingen, geluiden, gevoelens) weliswaar verschillend in hun verschijning, maar gelijk in hun essentie. Ze zijn allemaal water. De sterke, wilde, pijnlijke golven evenzeer als de zachte, rustige golven - ze bestaan allemaal uit hetzelfde ‘spul’ als jij. Gedachten, geluiden, pijn, verdriet, angst, alles bestaat uit bewustzijn. In die zin is alles wat in je huidige ervaring verschijnt uitermate eigen aan wat je bent. Om die reden heeft wie je werkelijk bent op het diepste niveau geen probleem met de golven die er verschijnen. Geen van die golven kan bedreigend zijn voor wie je werkelijk bent. Hoe kan water bedreigend zijn voor water? En dus zou je kunnen zeggen dat wie je werkelijk bent op het diepste niveau iedere golf accepteert - iedere gedachte, iedere gewaarwording, ieder gevoel. Het is niet zo dat de oceaan sommige golven accepteert en andere niet. De onvoorwaardelijke ongescheidenheid van de oceaan en de golven is de acceptatie waar ik het over heb. De oceaan kan niet anders dan de golven accepteren, ze is de golven! Acceptatie zit ‘ingebouwd’ in je ervaring van dit moment! Een vraag die door iedere spirituele zoeker wordt gesteld: ‘Hoe kan ik, een afzonderlijk persoon, het huidige moment accepteren zoals het is?’ Welnu, we zien nu dat het geen kwestie is van jij die probeert die diepste acceptatie te doen. Die acceptatie is geen vorm van doen. Als je iets probeert te accepteren, ben je in zekere zin al te laat, want die acceptatie heeft al plaatsgevonden. Als er een golf verschijnt, is die al geaccepteerd in wat je bent. In die zin heb je dit moment al geaccepteerd, precies zoals het is. Wat je bent heeft al JA gezegd tegen die gedachten, die gewaarwordingen, die geluiden, die gevoelens - anders zouden ze niet op deze manier verschijnen. De sluizen staan open - dit moment is al binnengelaten, in zijn geheel. Dus als ik het in mijn bijeenkomsten, retraites en boeken heb over acceptatie, gebruik ik dat woord niet zoals we geleerd hebben het te gebruiken. Ik gebruik het woord op deze nieuwe manier, die verwijst naar die diepste acceptatie van het leven zelf, een acceptatie, een toestaan dat al heeft plaatsgevonden. Dus als ik voorstel dat je ‘accepteert’ of ‘toelaat’ wat is, vraag ik je op een heel bondige manier om eenvoudig, rustig en moeiteloos te zien wat zich aandient. Te zien dat op dit moment deze gedachten en gevoelens al de ruimte hebben gekregen om te verschijnen. Die erkenning is niet een tijdgebonden doen, maar een zien op dit moment. Dat is de ware betekenis van het woord ‘meditatie’. Meditatie betekent dat je rustig kijkt naar wat er al is, zonder het op welke manier dan ook te proberen te veranderen. Ware meditatie heeft niets te maken met verwachtingen, dat wil zeggen: er is niemand die mediteert, niemand die losstaat van wat er verschijnt. Dit zet veel spiritueel onderricht op zijn kop. Nu is acceptatie niet meer iets om in de toekomst te bereiken, het is niet iets om naar te zoeken, op te wachten, op te hopen, om te smeken. Het is geen prestatie van het afzonderlijke zelf, het is niet iets wat met jaren van inspanning kan worden bereikt. Het is geen magische gebeurtenis die ooit zal

InZicht . 1 . 2015

plaatsvinden. Het is iets om te herontdekken, midden in je ervaring van dit moment, hier en nu.

De diepe acceptatie van niet-acceptatie Jaren geleden geloofde ik dat 24 uur per dag, 7 dagen in de week, 365 dagen per jaar ‘acceptatie doen’ de sleutel was tot verlichting! Als ik alles maar de hele tijd kon accepteren, zou ik vrij zijn. Dat dacht ik tenminste. Het was een prachtig idee, maar hoezeer ik alles ook probeerde te accepteren, aanwezig probeerde te zijn bij alles, onvoorwaardelijk ruimte probeerde te maken voor alles, keuzeloos gewaar probeerde te zijn van alles, toch waren er nog dingen die ik gewoon niet kon accepteren. Extreme fysieke pijn, verkrachting, marteling, genocide, hoe kon ik dat allemaal accepteren? Toen er extreme pijn plaatsvond in mijn eigen ervaring, probeerde ik die wanhopig te accepteren, maar dat putte me gewoon uit. Nu realiseer ik me natuurlijk dat er een geheime agenda achter mijn poging tot acceptatie zat. Heimelijk geloofde ik dat de pijn weg zou gaan als ik hem zou accepteren. Ik geloofde dat mijn gedachten zouden verdwijnen als ik ze zou accepteren! Daarom was het een afwijzing van de pijn, een afwijzing van mijn gedachten, vermomd als acceptatie! Wat een vindingrijke plek voor de zoeker om zich te verbergen, midden in het centrum van een prachtige spirituele praktijk! Acceptatie die gedaan wordt met welk motief dan ook, met welke verwachting dan ook, is geen echte acceptatie. Het is verbloemde afwijzing. Wat ik toentertijd niet had onderkend was de onvoorwaardelijke en fundamenteel accepterende aard van wie ik werkelijk was. Ik had het zo druk met proberen te accepteren dat ik uiteindelijk die diepe acceptatie van het leven misliep, waarin alles, absoluut alles wat in bewustzijn verschijnt al werd geaccepteerd, inclusief het mislukken van mijn acceptatie! Ja, zo radicaal is deze acceptatie: zelfs je niet-acceptatie van dit moment wordt hier geaccepteerd! Alle golven worden geaccepteerd door de oceaan, en als niet-acceptatie van pijn of angst of verdriet datgene is wat er nu gebeurt, dan krijgen ook die golven de ruimte om op te rijzen. En natuurlijk is dat een totale paradox. Als mijn nietaccepteren van pijn geaccepteerd wordt door het leven, volkomen geaccepteerd, dan is het niet langer iets wat niet geaccepteerd wordt. De niet-acceptatie neemt een andere vorm aan. Logisch, filosofisch, rationeel gezien is dat onzin, maar het is wel zo. Herkennen wie je werkelijk bent - niet een afzonderlijk zelf, maar de stilte in het oog van de storm van het leven - is altijd mogelijk, zelfs te midden van fysieke pijn, verslavingen, relatieconflicten en depressie. Zelfs als je leven in duigen valt, is er hier iets wat nooit in duigen valt. Je hoeft me niet te geloven. Ik heb liever dat je die onwankelbare vrede voor jezelf ontdekt. Alles wat ik in mijn boeken, bijeenkomsten en retraites deel, gaat over die ontdekking - dat eenvoudige maar radicale ontwaken voor wie je werkelijk bent, voorbij tijd en ruimte, voorbij het verhaal over jezelf. ß

P 8

TILOPA’S WIJZE WOORDEN TEKST PRAJNAPARAMITA

Prajnaparamita, acceptatie vind ik iets moeilijks. Vaak wil ik iets niet weten of voelen. Zelfrealisatie kan niet plaatsvinden zolang jij je hakken in het zand zet. Met weerstand en ontkenning, met alles wat je buiten je tracht te houden, houd je de waan van ‘twee’ in stand en daarmee de pijn van het vergelijken en oordelen. Maar ik wil het echt niet. Dat wat je niet wilt, versterk je met je weerstand. Waarom moet er van alles weg, waarom mag het er niet zijn? Blijf je in gevecht, blijf je je leven vastzetten in een groot ‘nee’? Waar wil je heen met je leven, waar wil je je aandacht aan geven: aan verzet en strijd of aan aanvaarding? Wat wil je, wat wil je werkelijk? Ik wil ontwaken. Leg dan de strijd neer en wees bereid leuk en niet-leuk, verdriet en vreugde, gelijkmoedig te ervaren. Wees louter aanwezig in alles wat er gebeurt. Laat alles komen, laat alles gaan en besef dat je het licht bent in al wat je denkt en ervaart. Ik vind het moeilijk om bepaalde dingen te accepteren, bijvoorbeeld dat mijn leven zo zwaar is. Heb je het weer van vandaag, de nachtegaal, de dauw op het gras, de strepen van een zebra geaccepteerd? Het leven leeft zichzelf en bekommert zich niet om wat jij wel en niet accepteert.

InZicht . 1 . 2015

Gebalde vuisten Het is niet eerlijk. Wat is eerlijk? Wie bepaalt er wat eerlijk is in het leven? Kijk om je heen en volg het wereldnieuws eens. Hoeveel ‘eerlijkheid’ tref je daar aan? Heeft niet iedereen een eigen visie? Wat gebeurt gebeurt, ongeacht wat jij daarvan vindt. Je zit alleen jezelf in de weg. Wil je hier werkelijk je aandacht in vastgeklemd houden en leven in onvrede en verongelijkt zijn? Ik moet almaar denken en zoek naar oplossingen omdat ik sommige dingen niet kan accepteren. Je zoekt bevrijding van je last in een mentale manoeuvre die jij ‘acceptatie’ noemt. Maar ik moet mijn leven toch accepteren? Waar is je leven en wie ben jij die het accepteren wil? Ik ben zo wanhopig. Ik ben nu al twintig jaar met spiritualiteit bezig en het heeft me helemaal niets opgeleverd. Ik ben razend en radeloos - want ik sta met lege handen. Hoe zit dat eigenlijk met die lege handen? Niets lege handen, gebalde vuisten, woede en frustratie! Je bent zo woedend, zo gefrustreerd, zo wanhopig; die handen zijn helemaal niet leeg, maar zitten vol wanhoop en boosheid - dat houd je allemaal vast. Laat los die wanhoop en boosheid. Mijn vriend, de leermeester Tilopa, gaf duizend jaar geleden in India een aantal gouden tips aan zijn geliefde leerling Naropa.

Geïnspireerd door een tekst van de Indiase mysticus Tilopa maakte Prajnaparamita een artikel over het thema-onderwerp in de vorm van een denkbeeldig vraaggesprek met haar. Acceptatie als het loslaten van iedere poging om het bestaan je wil op te leggen staat hierin centraal.

Prajnaparamita heeft haar leven gewijd aan het ontdekken van haar wezenlijke natuur. Na een zoektocht in psychologie, religie en filosofie ontmoette zij uiteindelijk haar leraar Alexander Smit en kon haar ware innerlijke reis beginnen. Tijdens vele jaren van non-dualistisch onderricht - ook van Poonjaji en ShantiMayi - gaf zij alle besef van een afgescheiden ‘ik’ op en gaf zij haar hart, haar denkbeelden en haar leven terug aan de totaliteit van het bestaan. Na haar ontwaken heeft ze zich ten doel gesteld om een ieder te inspireren die het verlangen heeft tot innerlijke bevrijding te komen. Sindsdien geeft zij satsang en houdt ze retraites. Tegenwoordig verblijft ze het grootste deel van het jaar in haar ashram in Frankrijk, waar ze dagelijks satsang geeft. www.prajnaparamita.nl

JE ZIT NOOIT ERGENS AAN VAST. ALLES WAAR JE AAN VAST MEENT TE ZITTEN IS EEN BEGOOCHELING. LOSLATEN IS NIET AAN DE ORDE, ‘HOE’ IS NIET AAN DE ORDE EN DAT WAT JE ‘IK’ NOEMT IS EEN WAANBEELD DAT NET ZO REËEL IS ALS EEN REGENBOOG Hoezo, je vriend? Hij leefde toch lang geleden? Tilopa is mijn vriend, zoals ook Jezus, Boeddha, Rumi, Bodhidharma, Ananda Mayi Ma, Ramana Maharshi en vele andere mystici van alle tijden en wereldwijd mijn vrienden zijn. Hun woorden zijn zo pregnant, hun aanwezigheid is zo levend. Deze intensiteit heeft geen tijd voor tijd; tijd kan hier helemaal niet binnentreden. Ze zijn mijn hartsvrienden, een altijd aanwezige inspiratie. En ik bekommer me er niet om of dat waar of wederzijds is. Luister eens met Naropa naar de wijze woorden van zijn meester: ‘Naropa, je bent niet gebonden door wat je waarneemt, maar door waar je je aan vasthoudt. Laat los Naropa!’

De onverbiddellijkheid van de onmiddellijkheid

Hoe kun je loslaten? Hoe kun je vasthouden? Je zit nergens aan vast, dat lijkt maar zo. Tilopa zegt: ‘Laat los Naropa,’ waarmee hij verwijst naar een vermeende identificatie met een gevoel of gedachte. In wezen is het echter geen kwestie van loslaten.

Je zit nooit ergens aan vast. Alles waar je aan vast meent te zitten is een begoocheling. Loslaten is niet aan de orde, ‘hoe’ is niet aan de orde en dat wat je ‘ik’ noemt is een waanbeeld dat net zo reëel is als een regenboog. Vervolgens nuanceert Tilopa zijn eerste veelomvattende aanwijzing: ‘Luister Naropa, laat gaan wat voorbij is.’ Laat je verleden los. Laat gaan die moeilijke jeugd en pijnlijke herinneringen. Laat gaan die misverstanden en dat verdriet. Laat gaan die prachtige momenten uit je leven die je blijft koesteren, laat gaan die spirituele inzichten die je geconceptualiseerd hebt. Het is voorbij, laat het dan ook gaan! Met die verhalen blijf je alles maar herhalen en scherm je je af voor de intense beleving van dit moment. In de onverbiddelijkheid van de onmiddellijkheid is er geen tijd voor je verhaal, je handelen en je acceptatiestrategieën. Alleen nu, hier, is het leven levend. En dan spreekt Tilopa weer: ‘Luister Naropa, laat gaan wat komt.’ Laat ook de toekomst los - je verwachtingen, projecties, verlangens en zorgen - laat ze gaan. Je toekomst is niets anders dan met behulp van het geheugen aan elkaar

geplakte gedachten. Het zijn louter voorstellingen zonder enige realiteit. Offer het ervaren van dit moment niet langer op aan het maken van beelden over de toekomst. Denk niet langer na over verleden en toekomst, want door al dat denken ontglipt je steeds dit moment - het mysterie van ‘nu’. Het verleden bestaat niet. De toekomst is nog niet geboren. Als de toekomst geboren wordt, is het nu. Je kunt alleen maar nu ontwaken. Er is niets anders dan nu. Nu herbergt alles. En dan spreekt Tilopa weer: ‘Luister Naropa, laat gaan wat nu is.’ Zie dat dit moment geen tijd kent. Projecteer dan ook geen duur. Besef dat ieder moment tegelijkertijd komt en gaat in jou. Dit moment is nieuw, altijd nieuw. Nu zal nimmer verleden worden en toekomst is het nooit geweest.

Hoezo? Hoe weet je dat? Streef er niet langer naar teweeg te brengen wat is, wat je bent.

Maar dan is er niets. Jij en al je ervaringen zijn zo transparant als het luchtruim.

Laat gaan wat voorbij is. Laat gaan wat komt. Laat gaan wat nu is. Tracht niet langer alles te ontrafelen. Tracht niet langer het bestaan je wil op te leggen. Ontspan je maar, nu, en rust. ß

Waar kun je je dan nog aan vasthouden? Waar wil je je aan vasthouden? Aan welk idee? Aan controle, aan geld, aan je partner? Is het werkelijk nodig je ergens aan vast te houden? En wie is dat die dat graag wil? Kijk eens goed. Wie denk je te zijn? Is dat wat je ‘ik’ noemt niet ook een verzameling ideeën? Zie wat waar is en wat altijd al zo geweest is. Zie helder en onmiddellijk, zonder er iets tussen te zetten. Zie waan als waan, misverstand als misverstand, aanname als aanname, conditioneringen als conditioneringen. Zie nu, zie zelf, zonder interpretatie, uitleg of bevestiging; niet wat je geleerd is of wat je gelezen hebt, maar vertrouwend op je eigen inzicht: zelf-realisatie.

Ik moet me dus overgeven. Maar ik ben toch niet werkelijk? Net zomin als overgave werkelijk is. En dan spreekt Tilopa weer: ‘Luister Naropa, ontspan je maar, nu, en rust.’ Je zoektocht en je sadhana*, laat ze achter je. Alles wat je hebt ontvangen en alles wat je hebt losgelaten, laat het achter je. Geloof niet langer dat je voortgang maakt op je spirituele pad. Al je inspanningen, je intensiteit en je liefde voor waarheid hebben je ontvankelijk gemaakt om ten volle te beseffen: je kunt niets doen, je reis is volbracht; wees stil en rust in het licht van gewaarzijn.

* Sadhana: spirituele beoefening

Betekenisloosheid Dus als ik het goed begrijp… En dan spreekt Tilopa weer: ‘Luister Naropa, tracht niet langer alles te ontrafelen.’ Er hoeft niets begrepen te worden, er hoeft niets opgelost te worden, er hoeft niets te veranderen. Het zoeken belet je te vinden. Het mysterie is er gewoon. Dit kan nooit gevat worden in begrip en is niet uit te drukken in woorden. In therapie en in vele geloofssystemen worden context en betekenis gegeven aan betekenisloosheid. In de ontwakende innerlijke reis ervaar je die betekenisloosheid rechtstreeks. Heb de moed het niet langer te hoeven weten, heb de moed je ervaringen niet langer te interpreteren. Ja, maar ik moet er wel voor zorgen dat alles goed gaat. En dan spreekt Tilopa weer: ‘Luister Naropa, tracht niet langer het bestaan je wil op te leggen.’ Let op de ideeën die je blijft koesteren: zo moet het zijn, dit moet weg, dat moet geaccepteerd worden. Ontdoe je van onderliggende angsten en verlangens en wees stil. Het moet toch allemaal vrij zijn? Het moet vrij zijn, het moet open zijn, ik moet ergens aan ‘voorbij’, ik wacht tot ‘het’ komt; als ik nou dit of dat doe…

InZicht . 1 . 2015

ACCEPTATIE IS

Jan Koehoorn is musicus en muziekleraar, en ontwerpt daarnaast websites. In de jaren tachtig leerde hij Alexander Smit kennen. Die werd zijn leermeester op het gebied van de advaita. Jan geeft satsang op diverse plaatsen in Nederland. Jan heeft zijn onderricht samengevat in zijn boek Zelfonderzoek - volgens de traditie van de Advaita Vedanta, dat in 2012 verscheen bij uitgeverij Samsara www.jankoehoorn.nl

Mosterd na de maaltijd Wat mij betreft valt het hele verhaal tot nu toe niet onder het kopje ‘acceptatie’. Het heeft veel meer te maken met wennen, berusten en inschikken. Het is hanteerbaar, leefbaar geworden en je hebt je verzoend met je lot. Sommige mensen beweren zelfs dat ze het ‘een plek hebben weten te geven’. Het ligt allemaal in de sfeer van het er eigenlijk niet mee eens zijn, maar tegelijkertijd weten dat het nu eenmaal niet anders is en dat je er toch niets aan kunt veranderen, al zou je dat wel graag willen. De Haarlemse dichter Nicolaas Beets (Hildebrand) schreef ooit: “Niet klagen, maar dragen en vragen om kracht.” Je zou dus op zijn best kunnen spreken van gedeeltelijke acceptatie, omdat er nog altijd dingen zijn die je graag anders zou zien. Osho zei ooit: “Vertrouwen kan alleen maar blind zijn, dus ziende vertrouwen is een contradictio in terminis.” Ik vind dat hij daar een sterk punt heeft en dat iets soortgelijks voor acceptatie geldt. Acceptatie kan niet gedeeltelijk zijn, alleen maar totaal. Dat is ook de reden dat ik in boven-

staande gevallen liever van berusting spreek. Maar wat is dan voor mij wel de betekenis van acceptatie? Ik zie acceptatie niet als iets wat je kunt doen. Ik kan niet morgen van twee tot vier uur gaan zitten accepteren. Elke mogelijkheid om acceptatie in te plannen ontbreekt. Als ik een gevoel waarneem en vervolgens de gedachte dat ik dat gevoel niet wil, is het trouwens al veel te laat om dat gevoel achteraf toch nog te accepteren. Het is er al en het denken is altijd net een fractie te laat om er nog iets mee te kunnen. Dat geldt voor zowel weigeren en weerstand hebben als voor toestaan en accepteren. Vanuit het denken accepteren, vanuit de persoon toestaan, is altijd mosterd na de maaltijd. Het simpele feit dat er in die Onmetelijkheid die ik ben iets opkomt, betekent ook onmiddellijk acceptatie van datgene wat er verschijnt. Waarnemen is dynamische acceptatie waar geen enkele gedachte aan te pas komt. Er staat geen portier bij de deur van het waarnemen die sommige verschijnselen wel en andere niet doorlaat; een verschijnsel komt op en wordt tegelijkertijd gezien. Dat noem ik acceptatie. Je kunt niet in een toestand van acceptatie leven. Het feit dat alle toestanden en het hele leven in Bewustzijn verschijnen is acceptatie. Als je probeert tot acceptatie te komen introduceer je een doener, en acceptatie vanuit doenerschap is onmogelijk. Ga maar na: denken is een schaduw van het zijn. Zijn is afhankelijk van waarnemen. En waarnemen is afhankelijk van Absoluut Bewustzijn. Een metafoor die ik weleens gebruik is deze: lichtbron (Absoluut Bewustzijn), lichtbundel (waarnemen), zijn (beschenen object) en denken (schaduw). Iemand die vanuit denken tot acceptatie probeert te komen, leeft in het misverstand dat je vanuit een schaduw tot de lichtbundel kunt komen.

Het licht van het kennen zelf Als je dingen niet als persoon kunt accepteren, kun je ze ook niet als persoon weigeren. Dat is een heel lastige en daar gaan negen van de tien vragen op satsang over. Regelmatig worden er vragen gesteld die gaan over een bepaald gevoel waarvan we geleerd hebben dat het niet gewenst is, bijvoorbeeld woede, angst of jaloezie. Zo’n gevoel komt langs en een halve seconde later verzinnen we dat we dat gevoel niet willen. Maar dat is te laat, want het is er al! We hebben in ons denken de absurde constructie verzonnen dat we achteraf kunnen regelen dat een gevoel niet verschijnt, terwijl het er al is. En omdat die constructie onmogelijk is, komen er eindeloze discussies in het denken op gang: dat we ons niet zo moeten laten meeslepen,

De algemeen heersende opvatting is dat acceptatie tijd kost, dat je met vervelende dingen kunt leren leven als er maar een bepaalde periode van gewenning of berusting overheen gaat. Als je een dierbare verliest, kun je er rekening mee houden dat het maanden en misschien zelfs wel jaren gaat duren voordat je het geaccepteerd hebt. En natuurlijk is er sprake van vormveranderingen waarmee je te maken krijgt wanneer zich de een of andere ramp voltrekt in je leven. Toch luistert dit proces vrij nauw. Er is een soort gemiddelde tijdsduur waar je omgeving van uitgaat en als je boven of onder dat gemiddelde zit, word je als bijzonder opgemerkt. Als je relatie voorbij is en je hebt een week daarna een nieuwe vriend of vriendin, dan krijg je onherroepelijk commentaar uit je sociale omgeving. En als je een jaar verder bent en nog steeds single, beginnen de koppelpogingen van je vrienden en vriendinnen steeds intensiever te worden. Het is dus niet alleen zo dat we aannemen dat acceptatie tijd kost, maar we hebben ook nog gemiddelde hoeveelheden tijd bepaald, afhankelijk van het type gebeurtenis. Wie te snel over zijn of haar verdriet heen is, wordt als ongevoelig gezien en wie er te lang in blijft hangen, wordt van zwelgen beschuldigd. Onder al die sociale druk kan het heel goed gebeuren dat mensen hun verdriet niet meer tonen omdat ze bang zijn om lastig te zijn of dat ze verdriet veinzen terwijl ze helemaal niet verdrietig zijn.

GEEN PROCES Waarnemendheid, het licht van het kennen zelf, is wat we zijn, en daar zit acceptatie al bij inbegrepen. Zodra er iets in die waarnemendheid verschijnt, is er ook onmiddellijk acceptatie van datgene wat er verschijnt. Het betekent dat acceptatie niet iets is wat je kunt doen, ook al zegt het denken van wel.

ÂŠ BEPKE WASMANN

TEKST JAN KOEHOORN

InZicht . 1 . 2015

WAARNEMEN IS DYNAMISCHE ACCEPTATIE WAAR GEEN ENKELE GEDACHTE AAN TE PAS KOMT. ER STAAT GEEN PORTIER BIJ DE DEUR VAN HET WAARNEMEN DIE SOMMIGE VERSCHIJNSELEN WEL EN ANDERE NIET DOORLAAT; EEN VERSCHIJNSEL KOMT OP EN WORDT TEGELIJKERTIJD GEZIEN. DAT NOEM IK ACCEPTATIE al een stuk minder vastomlijnd. (Merk overigens op dat op het niveau van het zijn geen conflicten meer mogelijk zijn, want daar is denkwerk voor nodig.) Als je vervolgens beseft dat het zijn en het denken onmiddellijk en moeiteloos worden waargenomen, dan zit je buiten het gebied van wat aanwijsbaar is. Waarnemendheid, het licht van het kennen zelf, kun je niet beetpakken of inlijsten. Maar hier heb je wel te maken met dat wat ik acceptatie noem. Het onmiddellijke zien is onmiddellijke acceptatie.

Mind-vuilnis dat we niet bij de les waren, dat we het de volgende keer anders zullen doen, dat we nog niet verlicht zijn. Als we het idee hebben dat acceptatie en weerstand zich in het denken afspelen, zich in de achterafsfeer afspelen, zijn we met dualiteiten en dus met tegenstellingen aan het worstelen. Daar is een heel eenvoudige check voor: als het net lijkt alsof er maar twee opties zijn (accepteren of weigeren) en als het net lijkt alsof die opties elkaar wederzijds uitsluiten, dan ben je op zoek naar een oplossing vanuit dualiteit. Als je acceptatie synoniem stelt met het waarnemen zelf, is er geen tegendeel. Het waarnemen zelf gaat voor de tegendelen uit, of anders geformuleerd: tegendelen hebben waarnemen nodig. Het is alleen maar omdat we taal nodig hebben om een verhaal te kunnen vertellen dat het lijkt alsof waarnemendheid ook nog aanwijsbare dualiteit is. Als je op zoek gaat om dat te vinden en als object aan te kunnen wijzen, zul je ontdekken dat je altijd met lege handen komt te staan. Vanuit de behoefte om als doener alles te accepteren en zodoende verlicht te raken, gaan we op zoek. We zouden veel beter het hele zoekproces kunnen onderzoeken, maar dat vinden de meeste mensen wel heel erg vaag. Onze hele conditionering suggereert ons dat dingen steeds duidelijker worden als je maar genoeg je best doet, maar ‘duidelijk’ wordt bijna altijd met ‘aanwijsbaar’ verward. Als je het accent op het denken legt, is alles afgekaderd en meetbaar. Zodra je de aandacht naar het zijn verschuift, zit je in de wereld van de vijf zintuigen: beeld, geur, smaak, geluid en gevoel. Het zijn nog steeds aanwijsbare verschijnselen, maar zonder de beschrijving van het denken erbij zijn ze

Het komt er bij zelfonderzoek eigenlijk op neer dat dingen steeds ijler en vager worden naarmate je beter kijkt. Het is uitsluitend vanwege onze conditioneringen ten aanzien van hoe leerprocessen horen te gaan dat we dit als negatief ervaren. Referentiekaders zullen verschuiven en uiteindelijk verdwijnen, en dat gaat hoogst waarschijnlijk gepaard met gevoelens van onzekerheid en nu helemaal niet meer weten wat je aan het doen bent. En wat zeggen we dan tegen onszelf? ‘O wacht, hoe was het ook weer? Ik moet dingen er gewoon laten zijn, ze maar gewoon laten gebeuren.’ Toestaan en afweren zijn twee kanten van dezelfde denkmedaille. Het zijn beide dingen waar je goed of slecht in kunt zijn. Acceptatie kent geen gradaties. Daarom kun je er niet beter of slechter in worden. Acceptatie is geen prestatie. Je kunt een groot verdriet moeiteloos en spontaan waarnemen: acceptatie. Je kunt al het conflictmatige binnen Bewustzijn onmiddellijk zien: acceptatie. Maar dat dat zien zelf genoeg is, wil er bij ons niet in. Want we hebben de bijna onuitroeibare gewoonte om overal een komma achter te zetten, overal een ‘ja-maar’ aan toe te voegen. En dan zeggen we: ‘Heel leuk allemaal, maar wat nu?’ of ‘Wat moet ik daar dan mee?’ En de allergrootste valkuil is uiteraard dat je daar dan weer een project van gaat maken, allemaal omdat we denken dat het zien zelf niet voldoende is. Herken de mind-vuilnis als mind-vuilnis en zie dat het waarnemen ervan absoluut moeiteloos, spontaan en totaal is. Dan zie je ook dat je het niet geaccepteerd hebt, maar dat acceptatie nooit uitstaat. ß

DE SCHAT LIGT IN JE EN IS ALTIJD AL JOUW SCHAT GEWEEST

Mijn leraar Wolter Keers was het die mij steeds weer wees op het Ene in ons gewaarzijn dat we al delen. Het kunnen accepteren dat mijn bestaan als persoon niet reëel is, en dat er dus ook geen anderen bestaan, heeft in mijn verhaal tijd nodig gehad. Uiteindelijk is het genade geweest om enerzijds te mogen inzien dat ik als onpersoonlijk gewaarzijn zelf de dromer en oorzaak van heel de droom van mijn bestaan als persoon ben en anderzijds te mogen leren om dat feit in de praktijk van het leven te integreren. Dat droomleven, met al die ogenschijnlijke ontmoetingen met anderen en zijn pijn- en doodsscript, kan doorbroken worden als de scheppende kracht in ons die de droom in zijn totaliteit heeft gecreëerd zichzelf weer opent en zich weer gaat richten op ons ‘al Eén zijn’ als liefdesbewustzijn.

Wakker worden

We zijn allemaal schijnbaar uit de Eenheid verhuisd naar het persoonlijke niveau, maar we kunnen weer terug zonder er iets meer voor te hoeven doen dan te leren accepteren dat we nog steeds thuis zijn. Als je het al thuis zijn totaal hebt aanvaard, kun je van daaruit kijken naar wat het in ons is dat de dualiteitsgedachte heeft gecreëerd en toen zijn aandacht aan de droomkracht in zichzelf heeft gegeven, waardoor we iets kleins en belichaamds lijken te zijn in een wereld vol anderen, op weg naar de dood. Door dit te corrigeren met het non-duale inzicht ‘dit hele droomgebeuren is nooit gebeurd’, wat je vergeving in de ware zin des woords zou kunnen noemen, ga je de hindernissen afbreken die je opgeworpen hebt tegen het terugvinden van de Liefde. Die hindernissen zijn de stemmen die je tussen jezelf als droompersonage en je innerlijke vredesstem hebt neergezet. Ogenschijnlijk heb je vele jaren doorgebracht met het luisteren naar die stemmen, die spreken over verleden en toekomst, maar nooit over dit eeuwige moment zelf. Daarom is het belangrijk om in elke schijnbare intermenselijke communicatie vast te houden aan het inzicht: ‘dit is niet echt, we zijn beiden niet hier, er gebeurt nooit echt wat er lijkt te gebeuren’. Dat maakt de genezing van ons als dromer mogelijk en zet het Liefde delen met jezelf en anderen in gang, wat de hoofdrolspeler en anderen ook doen of laten. De Cursus in Wonderen verwoordt dit als volgt: “Er is helemaal niets gebeurd behalve dat jij jezelf in slaap hebt gebracht, en een droom hebt gedroomd waarin jij voor jezelf een vreemde was, en slechts een deel van iemand anders’ droom.”

Het leven is niets meer of minder dan een droom die we zelf gecreëerd hebben. Door te zien dat dit het geval is, stappen we onmiddellijk uit de identificatie met de hoofdpersoon in de droom. “We zijn allemaal schijnbaar uit de Eenheid verhuisd naar het persoonlijke niveau, maar we kunnen weer terug zonder er iets meer voor te hoeven doen dan te leren accepteren dat we nog steeds thuis zijn.” TEKST JAN VAN DELDEN

InZicht . 1 . 2015

Dat aspect van onze eenheid dat niet is meegegaan in het dromen maken, maar dat ons tegelijkertijd nooit is afgevallen toen wij dat wel leken te doen, heeft geen stem die iets met woorden kan zeggen tegen ons. Maar het deelt wel liefdevol zijn stilheid, kennendheid en zijnheid

Je bent zelf de dromer van het verhaal

Jan van Delden kwam eind jaren zeventig in aanraking met zijn leraar, Wolter Keers. Deze leerde hem de betekenis van de onpersoonlijke liefde en de manier waarop die gedeeld kan worden. Na de dood van Keers trok Jan zich terug in Zuid-Frankrijk. Tien jaar later begon hij lezingen te geven, zowel in Frankrijk als in Nederland. Jan schreef drie boeken, die alle drie verschenen bij uitgeverij Samsara: Terug van nooit weggeweest (2003), Zelfrealisatie, is dit nu alles? (2007) en Vele wegen, één thuis (2013). www.ods.nl/larousselie

WE ZIJN VORM- EN TIJDLOOS GEWAARZIJN, DE DROMER ZELF. ER IS GEEN IK, GEEN SLACHTOFFER, GEEN DADER, GEEN ANDER. WAT ER LIJKT TE GEBEUREN IS NIET ECHT. HET IS NOOIT GEBEURD met ons. De schat van Eenheid delen is de uitbreiding van Liefde, want als ik nooit een persoon ben geweest, dan zijn al die miljarden andere levensvormen in de droom ook nooit echt geweest. Dat besef maakt dat alles wat ze in de droom gedaan of gelaten leken te hebben, doorzien wordt als schuldloos, als niets anders dan de Liefde van ons werkelijke Zijn dat denken doet wegsmelten en oplossen in Zichzelf en dat Zichzelf kent en deelt en niets nodig heeft om er gewoon te kunnen zijn. Het uitbreiden van de onpersoonlijke Liefde heeft dan ook helemaal niets met mij als persoon en anderen te maken, maar wel met het elke seconde opnieuw kiezen voor de Eenheid zelf. Je kunt weten dat iedereen thuis is en beseffen dat wat anderen doen, denken of zeggen niet waar is, maar je kunt ze nooit thuisbrengen, want ze zijn al thuis. Dus als je genoeg krijgt van het feit dat je je ergert aan de ‘strijd’ tussen de hoofdrolspeler in de droom en de andere droomfiguren, kun je besluiten om de Liefde weer bewust te delen met jezelf en haar zo te accepteren. Tegen wil en dank, gewoon omdat er geen andere reële optie is in deze pijndroom. Je moet gaan zien dat je als hoofdpersoon in de droom nooit gelukkig was of zult worden en dat je nooit werkelijk geluk zult ontlenen aan de wereld en de dingen die je ervaart. Geluk is niet het gevolg van iets, geluk is slechts de oorzaak, en die zijn we als dromenmaker toch echt zelf. In die vredige thuissfeer voordat het dromen begon terug te mogen komen en daar te leren blijven, ook als je bestaan als persoon en de interactie met zogenaamde anderen gewoon door lijken te gaan, is Liefde delen. Als ik weet dat ik de droom van mijn ‘strijd’ als droomhoofdpersoon tegen anderen zelf maak, kan ik er ook voor kiezen er anders naar te kijken en kan ik leren zien dat heel het dualiteitsverhaal met al die miljarden levensvormen volkomen onschuldig is. Ik ben zelf de dromer achter elke droomfiguur. Iedereen is al thuis, maar droomt meestal heftig van niet. Door de Liefde te delen hoeft er uiteindelijk niemand overtuigd te worden om zo te leren kijken en bereid te zijn om te blijven doorzien dat het hele ‘ik-versus-de-anderen-gebeuren’ niet echt is. We zijn vormen tijdloos gewaarzijn, de dromer zelf. Er is geen ik, geen slachtoffer, geen dader, geen ander. Wat er lijkt te gebeuren is niet echt. Het is nooit gebeurd.

Accepteer dat je al thuis bent Er is dus sprake van een schijnbare dubbelheid: die vredige thuissfeer is en blijft je basis, ook al lijkt de interactie met zogenaamde anderen door te gaan. Je bent pas echt thuis als je overal, in elke situatie, de onschuld blijft zien terwijl

het ego dood en oorlog ziet. Ook dit heeft de Cursus in Wonderen helder verwoord: Het wonder stelt vast dat je een droom droomt waarvan de inhoud niet waar is. Dit is een cruciale stap in het omgaan met illusies. Niemand is er bang voor wanneer hij ziet dat hij de droom zelf verzonnen heeft. De angst werd op zijn plaats gehouden doordat hij niet inzag dat hij de auteur (maker) was van de droom, en niet een personage in de droom. Hij bezorgt zichzelf de consequenties waarvan hij droomt dat hij ze zijn broeder heeft bezorgd. Op het persoonlijke vlak zijn we te allen tijde alleen maar in gevecht met hersenschimmen, want er is geen verweer vanaf de Liefdeskant in ons. Telkens als we niet in discussie of in de aanval of verdediging gaan, zoals het egoscript voorschrijft, maar de simpele stap eruit doen naar ‘ik ben de dromer zelf, er is geen ik en geen ander, wat lijkt te gebeuren is niet echt’, komen we weer in Liefde delen uit, in plaats van in stress, onrust en dood. Dus als je anderen buiten gaat sluiten en een persoonlijke antipathie gaat voelen jegens bepaalde mensen of groepen, is dat een indicatie dat je nog bang bent voor de Liefde. Pas als je alles wat je als persoon denkt te weten los durft te laten, als er sprake is van volledige overgave, vind je de vrijheid om te Zijn. De armoede van het ego is dat we veelal niet echt kunnen openstaan om anders naar dingen, zinnen, standpunten en tegenstellingen te kijken. We kunnen of durven onze openheid niet te gebruiken om de dingen anders te zien. We zijn bang dat we onszelf als persoon en lichaam daarvoor moeten opofferen. Maar je hoeft niets op te offeren wat niet echt is. Je hoeft jezelf als persoon en lichaam slechts te doorzien als onwaar. Dat is de enige echte en noodzakelijke correctie. Het gaat er niet om of je iets kunt doen of laten als persoon, want je bent als hoofdpersoon in de droom nooit de doener van datgene wat die lijkt te ervaren. Alle doen vindt gewoon als onpersoonlijke gebeurtenis plaats en we zijn er zelf de oorzaak van, want we zijn zowel de maker als de dromer van het geheel. Het gaat er wel om dat je leert zien waar je je aandacht op kunt richten. Als je kiest voor de Liefde die je eerst zelf hebt weggedroomd, kun je de droom van de afgescheidenheid niet meer als echt zien. Alles wat niet Liefde is, is een illusie, dus ook de afgescheidenheid waarin we lijken te leven. Accepteer dat je al thuis bent en slechts hoeft te leren kijken naar wat er in de weg lijkt te zitten om het blijvend geluk te mogen oogsten. Stilheid is de vredesstem van onze onpersoonlijke aandacht, met behulp waarvan we boven het gekakel van het ogenschijnlijke slagveld van de droom uit mogen blijven kijken, zodat we onszelf en elke andere schijnbare verschijningsvorm als Liefde kunnen zien en ervaren. De hele droom is slechts een verzameling droombeelden, een idee binnen onze eigen Kennendheid, het ene Zijn, het Liefdevolle dat ons thuis-zijn heeft bewaakt en nooit is meegegaan in het dromen maken. Dat is wat we delen met elk aspect van onszelf. ß

l column l

ACCEPTATIE?

et thema van dit nummer is acceptatie. Een mooi kerstthema, zou je zo denken in deze door velen als donkere tijden bestempelde periode, al zijn er ook die blijven geloven dat we allemaal op weg naar eenheidsbewustzijn zijn, wat dat ook betekenen mag. Voor de goede orde: mensen die in staat zijn tot acceptatie zijn relatief prettiger wezens dan zij die dat niet machtig zijn. Ze lijken wat minder agressief en hebberig, en hebben vaak meer oog voor de ander en de omgeving. Maar acceptatie heeft enkel betekenis als er weerstand is, als er afgescheidenheid is, als het idee een afzonderlijk iemand te zijn actief is. Dan kunnen we opmerkzaam gaan zijn, kiezen, verantwoording nemen, ruimte creëren, helder krijgen wat we willen en vertrouwen op de juistheid van onze beslissingen. Dat soort zaken wordt aangeboden tegenwoordig, en in de gevangenis is dat heel handig. Het voorkomt dat de cipier je op je donder geeft. Het geeft een subtiel gevoel van beter leven, van een soort overgave, van een breder, spiritueler, menselijker besef. Mensen die aandachtiger zijn, minder egocentrisch, meer open naar het leven, zijn op vele fronten beter af. Dus op relatief niveau: wees zo mindful als je maar kunt (al lijkt de term wat vreemd), dan leef je mogelijkerwijs volwassener dan als je maar doordouwt en altijd je zin wilt krijgen of loopt te overreageren. Vanuit de Werkelijkheid bezien, maakt het echter bar weinig uit. Zowel de acceptant als de forceerder leven in de waan een persoon te zijn. Het verschil

zit ‘m in de ‘gekozen’ strategie. De een gelooft in ‘waar een wil is, is een weg’, de ander gelooft dat ‘de weg van de aanvaarding’ zijn of haar belangen beter behartigt. Beiden geloven echter dat ze een afzonderlijk wezen zijn en dat is wat advaita aangaat nu net het punt dat ter discussie wordt gesteld. Want wie of wat is het dat aan het forceren is of aan het accepteren? Wie of wat is het dat mindless dan wel mindful zit te wezen? Als je minder conflicten en meer harmonie of zo wilt, dan zijn daar strategietjes voor in het spirituele veld en als je liever je zin doordrijft, de confrontatie nodig hebt, dan zijn ook daar tools voor beschikbaar. Voor elk wat wils en meestal wordt iets ‘gekozen’ wat al past bij de aard van het beestje. Maar ben je dat of ken je dat? Wiens belangen worden er gediend met benadering x of y? Is een accepterende illusie beter dan een zich verzettende? En dan nog wat. Er kan gezien worden dat het nat en winderig is nu hier buiten. Heb ik daar acceptatie bij nodig of zie ik gewoon hoe het is? Iemand doet lelijk tegen me, er komt een gevoel omhoog, dat alles wordt moeiteloos geconstateerd, komt spontaan op en verdwijnt weer. Wat zou er geaccepteerd moeten worden en vooral: door wie? Om wat? Zodat ‘ik’ me niet meer rot voel? Wat is er mis met een ‘rotgevoel’? Heel wat jaren terug schreef ik al eens: werkelijke acceptatie accepteert alles, ook niet-acceptatie. Werkelijke acceptatie is onpersoonlijk. En zo wordt het nog steeds gezien. Realisa-

tie maakt een eind aan de dualiteitjes van vertrouwen-wantrouwen, aanvaarding-controle, veroordeling-vergeving, overgave-verzet en dergelijke. Die horen allemaal bij het al dan niet spirituele ego, dat maar blijft proberen greep te houden op het leven waar het zich in de kern van de zaak van afgescheiden waant. Onderzoek eens grondig waarom je dingen nou werkelijk probeert te accepteren. Wat is de echte reden? Neem geen genoegen met een snel antwoord. Kijk diep naar de motieven op de achtergrond: wie wil wat eigenlijk? Wie of wat wil accepteren en waarom? Wat wordt vermeden door acceptatie, wat wordt weggehouden, afgedekt, gevreesd? Accepteer geen enkel sussend antwoord, wees kritisch, de advocaat van de duivel. Misschien wordt er dan iets ontdekt, misschien ook niet. Dus wie een volwassener leven wenst: wees accepterend. Hij of zij echter die het virus heeft voor waarheid: accepteer helemaal niks. Onderzoek, trek in twijfel! Indutten kan altijd weer, toch?

HANS LAURENTIUS

InZicht . 1 . 2015

DE ONTWARRING VAN

HET ZELF Omdat we onze identiteit geïnvesteerd hebben in een verzameling objecten (lichaam, geest en wereld), zijn we voortdurend bang om volledig in het niets op te lossen als we die identificatie loslaten. Niets is echter minder waar: wat we zijn is eeuwig en kan onmogelijk sterven.

M Rupert Spira (1960) werd geboren in Groot-Brittannië. Hij is een internationaal bekend keramisch kunstenaar en spiritueel leraar. Zijn leer is een rechtstreekse voortzetting van die van Sri Atmananda Krishna Menon, Jean Klein en zijn eigen leraar, Francis Lucille. Zijn benadering neemt de directe waarneming, die elk ogenblik beschikbaar is, als vertrekpunt voor radicaal zelfonderzoek. Rupert schreef drie boeken, waarvan er twee in een Nederlandse vertaling zijn verschenen bij uitgeverij Samsara (De helderheid der dingen, 2011, en Wat rest is liefde, 2014). Van 24 t/m 26 april organiseert Rupert een serie bijeenkomsten in Amsterdam (voor details: zie de agendarubriek achter in dit nummer).

TEKST RUPERT SPIRA

Mensen die in aanraking komen met de non-duale leer zijn vaak bang dat hun identiteit in het niets zal oplossen. Wat vrezen we dan dat met de herkenning van onze ware natuur zal verdwijnen? Het is waar dat wat ons als persoon lijkt te definiëren - onze gedachten, gevoelens, ideeën, naam en vorm - op een bepaald moment zal verdwijnen. Als we werkelijk bang zouden zijn om de individuele eigenschappen van ons lichaam en onze geest los te laten, zouden we ’s avonds ook bang zijn om te gaan slapen. Maar dat vinden we juist heerlijk; we kijken er zelfs naar uit! Zonder er ook maar een moment bij stil te staan geven we ons lichaam, onze geest en onze wereld op als we in slaap vallen en blijven we slechts over als het vredige Zelf zuiver Bewustzijn - dat we in essentie zijn. We missen ons lichaam en onze geest niet als we in slaap vallen. We zijn daar volkomen gelukkig zonder hen. En ’s morgens trekken we even zo vrolijk de ‘kleding’ van ons lichaam en onze geest weer aan. Eerst trekken we onze geest weer aan, dan ons lichaam en dan de wereld.

Rode vlag We nemen aan dat we een lichaam-geest in een wereld zijn, maar daaronder zijn we altijd onophoudelijk dat vredige Zelf dat niet vastzit aan lichaam, geest en wereld. Wat we in wezen zijn zit daar net zo weinig aan vast als de kleren die we dragen. We hoeven niet heel veel moeite te doen om onszelf los te maken van gedachten, gewaarwordingen en waarnemingen. We zien gewoon dat wat we in wezen zijn nu al niet vastzit aan welk specifiek object dan ook. Dus waarom zijn we dan bang om een verzameling gedachten, gewaarwordingen en waarnemingen te laten

verdwijnen? Wat denken we daarmee kwijt te raken? De reden dat we daar zo bang voor zijn, is dat we onze identiteit geïnvesteerd hebben in een verzameling objecten - ideeën, kennis, geschiedenis en de gewaarwordingen die we kennen als het lichaam - in iets wat komt en gaat. Zeggen dat we onze identiteit ergens in hebben geïnvesteerd, betekent dat ons wezenlijke Zijn als zuiver Bewustzijn, ofwel de simpele ervaring van bewustzijn, dermate verknoopt is geraakt met een verzameling gedachten en gevoelens dat het zichzelf er niet meer van kan onderscheiden. Door ons Zelf verknoopt te laten raken met een object of een verzameling objecten is onze ware natuur onzichtbaar geworden. Als we onszelf eenmaal beperkt hebben in ruimte en tijd en als gevolg daarvan een tijdelijke, eindige entiteit lijken te zijn geworden die in en als het lichaam leeft, zijn we gedoemd om de dingen op een manier te ervaren die daarmee in overeenstemming is en zijn we dus gedoemd om te lijden. De ervaring van het lijden is als een rode vlag die aangeeft: ‘Stop, je ziet jezelf onterecht aan voor een object. Je bent jezelf gaan beperken tot een geest en een lichaam.’

De belangrijkste keuze in je leven Vanuit Bewustzijn gezien, en dat is het enige reële gezichtspunt, kan het Zelf niet onzichtbaar gemaakt worden. Door te zeggen dat we onszelf hebben laten verknopen met lichaam en geest bieden we het ogenschijnlijk afzonderlijke zelf dat gelooft en voelt dat het tijdelijk en eindig is alle ruimte. Die bewering heeft dus betrekking op die ogenschijnlijke entiteit die we denken en voelen te zijn. Wat de zin “we hebben onszelf laten verknopen” impliceert is de mogelijkheid dat we dat niet hadden kunnen doen,

dat we ervoor hadden kunnen kiezen om niet verknoopt te raken. Dat roept vervolgens de vraag op: Beschik ‘ik’, het afzonderlijke zelf, over de vrije wil om te kiezen of ik verknoopt raak met lichaam en geest of niet? Het idee dat we de vrijheid hebben om te kiezen of we verknoopt raken met gedachten en gevoelens geeft het zelf dat we denken en voelen te zijn de ruimte. Gezien vanuit het gezichtspunt van het afzonderlijke zelf beschikt het zelf over keuzemogelijkheden, is het vrij. Als we denken dat we een afzonderlijk zelf zijn, dan hebben we per definitie het gevoel dat we keuzes maken. Daarom zegt het onderricht: “Je hebt de keus. Je hebt jezelf laten beperken. Je kunt ervoor kiezen om dat niet te doen. Kies ervoor om jezelf te ontwarren. Maak dat tot de belangrijkste keuze in je leven: jezelf losmaken uit de verknoping van jezelf met lichaam en geest, en jezelf kennen als wie je werkelijk bent.’ Als een ogenschijnlijk afzonderlijk zelf is de belangrijkste keuze die we kunnen maken dat we onze aandacht afwenden van de objecten die we lijken te kennen en hem richten op het Kennen waarmee ze gekend worden. Het maken van die keuze maakt de ontwarring van ons Zelf uit lichaam en geest mogelijk en als gevolg daarvan wordt ons onze ware natuur onthuld.

Het licht van onze aandacht Als de geest terugkeert naar het hart - als het afzonderlijke zelf ontdaan wordt van zijn afzonderlijkheid en zich laat zien als het ware en enige Zelf van zuiver Bewustzijn - dan wordt het helder dat er om te beginnen al nooit sprake is

InZicht . 1 . 2015

geweest van een afzonderlijk zelf en dat de vraag of het afzonderlijke zelf wel of geen keus heeft daarom geen enkele basis heeft. Het staat iedereen vrij om te weigeren zichzelf te beperken tot lichaam en geest. Ieder moment hebben we de mogelijkheid om het licht van onze aandacht op zichzelf te laten schijnen en zo de ware aard van ons Zelf te leren kennen, dat wil zeggen, de aard van het Kennen waarin onze ervaring zich kenbaar maakt. De ervaring van bewustzijn heeft ons nooit verlaten. Die is wat we zijn! We zijn nooit opgehouden de ervaring van bewustzijn te zijn. Richt je aandacht gewoon daarop. Richt je aandacht, in plaats van die te richten op een object - een gedachte, gevoel, gewaarwording of waarneming - op de ervaring van bewustzijn, met andere woorden, op zichzelf. Laat je aandacht terugkomen bij zichzelf, laat hem gewoon rusten in zichzelf. Die ervaring is wat we vrede noemen. Blijf daar gewoon. Richt je aandacht op je Zelf. Geef het Zelf de ruimte om zijn aandacht op zichzelf te richten. Dan zal de angst om je identiteit te verliezen, om te verdwijnen, gewoon in de vergetelheid raken. Dit kennen of herinneren van ons eigen Zijn - het kennen van zichzelf in ons - zal zichzelf in het denken tot uitdrukking brengen als een soort overtuiging: ik ben me niet alleen bewust; ik ben me eeuwig bewust. Ik heb mijn eigen verdwijning nog nooit ervaren. Ik ga nooit ergens heen. Ik ben nooit gekwetst geraakt. Geen enkele ervaring heeft sporen op me nagelaten en toch val ik volkomen samen met iedere ervaring. Ik sterf nooit. ß

ACCEPTATIE: ONVOORWAARDELIJK Ware acceptatie betekent het verwelkomen van ieder gevoel, iedere gedachte en emotie, ook al is dat een ‘nee’. Want een intuïtief ‘nee’ zonder bijgedachten en sociaal wenselijke motieven is een ‘ja’ tegen bewustzijn. “De poort naar het non-duale wordt hiermee geopend, als een brug tussen hoofd en hart.”

TEKST ANNETTE RAAIJMAKERS

EN BELANGELOOS

Dit menselijk bestaan is een gastenverblijf Iedere ochtend een nieuwe gast Vreugde, verdriet, verachtelijkheid Een kortstondig moment van bewustzijn Komt als een onverwachte gast Verwelkom en vermaak hen allen De duistere gedachte, de schaamte, de kwaadwillendheid Open lachend de deur voor hen En vraag hen binnen Wees dankbaar voor allen die komen Want eenieder van hen werd gestuurd Als een gids uit het onbekende Rumi

Onlangs ontmoette ik een vrouw die me vertelde dat ze elke ochtend een wandeling maakt door het bos en dan hardop de volgende mantra uitspreekt: ‘Ik ben gelukkig’ ‘Ik ben mooi’ ‘Ik ben de moeite waard’ Hoewel recent onderzoek onderschrijft dat affirmaties behulpzaam kunnen zijn, hielp het haar niet. Deze woorden konden bij haar nergens landen, omdat ze diep in haar hart er niet in kon geloven. Ze ging er zich niet anders door voelen. De mantra ontkende en ging in tegen wat er wel was: ik ben niet gelukkig, ik ben niet mooi, ik voel me niet de moeite waard. Hier is sprake van een realiteitsconflict: dit is hoe het is (ik ben niet gelukkig) en dit is hoe ik denk dat het zou moeten zijn (ik ben gelukkig). Hoe groter dit conflict, hoe groter het lijden. Een man vertelde me hoe hij als klein kind gedwongen werd om zijn eten op te eten. Als hij weigerde, werd hij in een donkere stal bij de boerderij opgesloten. Het wemelde daar van de spinnen en de ratten. Hij dacht dan dat zijn ouders hem vergeten waren omdat het voor zijn gevoel uren duurde voordat hij weer werd bevrijd. Hij kon op dat moment niet anders dan geloven dat hij waardeloos was. Nu, als vijftigjarige man, gelooft hij dat nog steeds en is hij regelmatig angstig om in een donker gat terecht te komen en daarin te verdwijnen. Een blik of een afwijzend gebaar van een collega kan bij deze man al het gevoel oproepen dat hij waardeloos is. Door zich te identificeren met dit gevoel, zit hij bij wijze van spreken weer in de stal. In je jeugd loop je trauma’s op die kunnen leiden tot overtuigingen over jezelf die op dat moment waar lijken te zijn. Deze aannames zijn onverklaarbaar en zo pijnlijk dat je ze niet in overeenstemming kunt brengen met hoe de wereld in elkaar zit. Je kunt ze niet verwerken en ze worden als een afgescheiden deel opgeslagen. Naast herinneringen die kunnen worden geactiveerd, zijn er talloze andere situaties waarbij die oude gevoelens weer worden uitgelokt.

InZicht . 1 . 2015

Als psychotherapeut werd Annette Raaijmakers tijdens het lezen van Ik Ben van Nisargadatta Maharaj getroffen door het heldere inzicht dat “ik nooit was geboren en nooit zou sterven”. Dit inzicht werd later verdiept in haar contact met Alexander Smit. Uiteindelijk ontwikkelde ze op basis van haar affiniteit met non-dualiteit de Core Management Training en richtte zij met enkele anderen Instituut Core op, dat zich met name richt op niet-rationele processen. www.rust.nl

OP HET MOMENT DAT JE ‘NEE’ ZEGT ALS DAT IN JE OPKOMT, MET ACCEPTATIE VAN JE EIGEN NEE, MAAR OOK VAN DE REACTIE DIE DIT BIJ DE ANDER TEWEEG KAN BRENGEN, IS DAT EEN ‘JA’ TEGEN BEWUSTZIJN Gevangen in afgescheidenheid Als je geboren wordt, vinden je ouders je perfect en ben je helemaal goed zoals je bent. Al na een paar maanden verandert deze houding echter en leer je wat je allemaal moet doen om de goedkeuring van je ouders te krijgen. Je leert al snel dat je in relatie tot anderen moet laten zien dat je de moeite waard bent. Je wordt aangemoedigd de beste te worden en je wordt gestimuleerd om intelligent, aantrekkelijk en sterk te zijn. Je wordt uitgenodigd om je anders voor te doen dan je bent. Het pijnlijke hiervan is dat deze strategie je onzekerheid juist versterkt en dat allerlei gevoelens van tekortschieten en angst om te falen moeten worden onderdrukt. Het is uiteraard niet de bedoeling van ouders om een kind te leren om zich anders voor te doen, maar het effect van opvoedingsnormen is dat er afgescheidenheid ontstaat. Om te kunnen functioneren binnen een cultuur waar bepaalde regels en normen gelden, is dat een gewenste ontwikkeling. Leer je die dingen niet, dan kun je je moeilijk handhaven en zou je je onaangepast (agressief, obsceen of crimineel) kunnen gaan gedragen.

Afgescheidenheid leidt tot onderdrukking van de delen van jezelf waarvan je vindt dat ze het daglicht niet kunnen verdragen. Die onderdrukte, afgewezen delen worden figuurlijk afgevoerd naar een grote pot met een deksel die je met je meedraagt. Elke keer als een ‘negatieve’ emotie als angst of boosheid de kop opsteekt, wordt die ogenblikkelijk ondergebracht in de pot en wordt het deksel er stevig opgedraaid. Je denkt dan misschien dat je ervan af bent, maar dat is niet zo. Datgene waar je weerstand aan biedt, blijft bestaan en wordt groter. Aangezien er allerlei verschillende gevoelens in de pot zitten, wordt het daar een grote soep. Die gaat broeien en gisten en op een willekeurig moment wordt de inhoud ervan uitgestort over de persoon die dan in de buurt is. Meteen begint het liedje weer van voor af aan. Je voelt je schuldig, je denkt: deze persoon verdient dat niet, en ook dat gevoel wordt weer afgevoerd naar de pot. Op die manier zit je gevangen in afgescheidenheid. Je zegt eigenlijk dat de ‘negatieve’ emoties er niet mogen zijn en niet bij jou horen. Je voelt je dan niet alleen slecht, maar ook nog slecht over het feit dat je je slecht voelt. Maar wat is er mis met een emotie? Meestal kennen we maar twee manieren om met emoties om te gaan. We voeren hem af naar de pot of we identificeren ons ermee: ontkenning of expressie. Als je blij bent, voel je energie stromen door je lichaam. Bij boosheid of angst is dat ook zo, maar jij labelt de ene energie als negatief en de andere als positief. Voor het bewustzijn is de ene emotie niet beter dan de andere. Een gevoel verschijnt gewoon. Je kunt het idee hebben dat je het gevoel dat zich voordoet ‘bent’, en dat lijkt ook zo als je je ermee identificeert. Maar je hebt een gevoel. Je bent dat gevoel niet. Als je je werkelijk realiseert dat gedachten en gevoelens gewoon verschijnen en er geen goed of slecht bestaat, kun je ze eenvoudig ontvangen en waarnemen. Alles wat je ‘toestaat’ precies te zijn zoals het is, gaat vanzelf weer weg. Acceptatie houdt in dat je alles, de goede en de slechte dingen die zich voordoen, in je leven ontvangt. Het een kan niet zonder het ander. Ze horen bij elkaar.

De kern van acceptatie In dit kader zijn de volgende vragen ten aanzien van je omgang met gevoelens en emoties relevant: Veroordeel je jezelf omdat je te dik, te dun of niet fit bent? Schaam je je omdat je gemene, veroordelende gedachten hebt? Vind je het erg dat je ouder wordt en dat je rimpels krijgt? Bekritiseer je jezelf? Accepteer je dat de dingen gaan zoals ze gaan en dat ze niet gaan zoals jij wilt? Accepteer je dat mensen soms grof tegen je zijn? Accepteer je dat je misschien je baan kunt verliezen en in financiële moeilijkheden terecht kunt komen? Accepteer je dat mensen over je roddelen? En als deze gedachten in je opkomen, mogen ze er dan gewoon zijn?

Het is een vreemde paradox: er kan pas iets ‘veranderen’ als ik mezelf volledig accepteer zoals ik ben. Wat zouden de vrouw in het bos en de man met de traumatische ervaring in de stal op basis hiervan nu kunnen doen? De eerste stap is toegeven hoe ze zich werkelijk voelen. Dat is de kern van acceptatie: zien en voelen wat er op dat moment is. Als je een stoel niet wilt zien, kun je die ook niet verplaatsen. Op het moment dat zij kunnen zien hoe ze zich werkelijk voelen, ontstaat er ruimte om te onderzoeken of dat wat zich aandient werkelijk waar is. De nuance dat het waar is en niet waar is kan zich dan openbaren. De verkramping rondom de persoon kan afnemen en dat kan leiden tot het inzicht dat we alles zijn en niets, en daarmee tot een volwassen houding. De poort naar het non-duale wordt hiermee geopend, als een brug tussen hoofd en hart. Door die ervaring kunnen ze aanvaarden dat hun leven is zoals het is. Doordat het verzet wordt opgegeven, kunnen afgewezen ervaringen en emoties weer in het licht komen. Ze hoeven alleen maar gezien te worden om geïntegreerd te kunnen worden. Integratie betekent dat een afgescheiden deel weer onderdeel gaat uitmaken van het grote geheel. Als alles wordt omarmd en in liefde wordt ontvangen, valt uiteindelijk elke afgescheidenheid weg. Het is in feite heel simpel, maar toch is er moed voor nodig om de realiteit in de ogen te kijken en het oude verhaal niet meer vanuit kinderogen te bezien.

Bewustzijn accepteert alles Acceptatie vindt plaats als overgave aan de ervaring van het huidige moment zich aandient. Elk idee dat in je opkomt en wordt waargenomen, verdwijnt vanzelf weer. Er is een begin en een einde. Door dit inzicht ontstaat er minder gehechtheid, en dankzij die vrijheid van identificatie kun je houden van elke gedachte die in je opkomt. Als er vrijheid is van identificatie, is er geen verkleving meer met de voorkeuren die je hebt. De voorkeuren dienen zich natuurlijk nog steeds aan, en dat is maar goed ook, want anders zou je in een restaurant niet meer weten welk gerecht je wilt bestellen. Je kunt ze echter ook zo weer loslaten. De intelligentie en het onderscheidingsvermogen die wakker geworden zijn, komen voort uit een stille geest. In de natuurlijke staat is er geen enkele keus om iets wel of niet te accepteren, want alles dient zich gewoon aan, ongeacht de wensen van de imaginaire persoon. In die staat, waarin beseft wordt dat alles Eén is, zal over het algemeen geen identificatie met lichaam, denken, voelen meer plaatsvinden. Dat betekent niet dat er geen gedachten en gevoelens meer zijn. Die zijn alleen niet meer de ‘masters of your universe’. Je weet dat op natuurlijke wijze allerlei gedachten opkomen, maar ze verstoren je niet. In die zin kun je zeggen dat acceptatie geen actieve daad is. Er blijven voortdurend gedachten opkomen waar je geen invloed op kunt uitoefenen. Problemen ontstaan als je denkt dat die gedachten van jou zijn. Bewustzijn is als een

InZicht . 1 . 2015

open ruimte waarin alles belangeloos wordt ontvangen. Vanuit dat perspectief gezien is alles precies zoals het is en wordt er geen onderscheid gemaakt tussen ‘objecten’ die zich in die ruimte bevinden. Bewustzijn accepteert alles en zegt ‘ja’ tegen elke ervaring. Acceptatie betekent dus dat alles, inclusief een ‘nee’, met een ‘ja’ wordt ontvangen.

Liefdevol onderscheidingsvermogen Als je je in een situatie bevindt waarin het voor jou duidelijk is dat die onacceptabel is, zul je maatregelingen nemen om jezelf of anderen te beschermen. De motieven tot die actie worden niet ingegeven door een gekwetst ego (“Hoe kan iemand mij dat aandoen?”), maar door liefdevol onderscheidingsvermogen, een volwassen ego dat volkomen meebeweegt met het bewustzijn. Met andere woorden, als iemand je vraagt om iets voor hem te doen en je wilt dat niet, maar je zegt het toch toe, is dat niet een ‘ja’ vanuit bewustzijn. Je reactie is dan wellicht ingegeven door de angst om de ander te kwetsen. Je voelde een ‘nee’. Op het moment dat je ‘nee’ zegt als dat in je opkomt, met acceptatie van je eigen nee, maar ook van de reactie die dit bij de ander teweeg kan brengen, is dat een ‘ja’ tegen bewustzijn. Acceptatie betekent niet dat je moet berusten in ‘het is zoals het is’, ‘er is niets te doen’ of ‘ik ben zoals ik ben en daar is niets aan te veranderen’. Die uitspraken worden soms gedaan om niet te hoeven voelen wat zich aandient en zijn tekenen van een verkleving met de ‘bedachte’ nonduale identiteit. Soortgelijke uitspraken worden dan een excuus om geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen voor wat er werkelijk speelt. Als iemand als reactie op een ernstige gebeurtenis in zijn leven zegt: “Het is zoals het is,” maar tegelijkertijd de bijbehorende gevoelens ontkent en onderdrukt, is in dat geval eerder sprake van afwijzing dan van acceptatie. Als je je werkelijk realiseert dat alles zich vanzelf aandient, ontvouwt zich vanuit je hart de waarheid dat je niets hoeft te doen omdat alles vanzelf gebeurt. Dit betekent dat je, hoewel je niets hoeft te ondernemen, er genoeg te doen is als je volgt wat er in je opkomt. Ook het doen ontvouwt zich vanzelf, want jij bent beschikbaarheid waarin alles verschijnt en verdwijnt. Als het tijd is voor actie, zal dat gebeuren, en als er berust moet worden, is dat wat het is. “Als actie nodig is, zal actie zich voordoen. Als het essentieel is dat er niets gebeurt, dan zal dat het geval zijn. Je hoeft het leven niet vooruit te duwen. Stroom gewoon met het leven mee en wijd je volledig aan de taak van dit moment. Dan zul je sterven aan het nu. Want leven is sterven. Zonder de dood kan het leven niet bestaan.” ß Sri Nisargadatta Maharaj

IN DE

ACCEPTATIE VAN HET NIET-WETEN LIGT DE BEVRIJDING 26

Wat gebeurt er als alle kennis losgelaten wordt? Dan val je in niet-weten. En juist in de acceptatie van dat niet-weten als levensbasis ligt werkelijke bevrijding uit het lijden besloten. “Als je accepteert dat je het niet meer weet, betekent het dat je niet meer probeert om via allerlei trucjes toch weer vaste dingen te creëren en te grijpen. Het is een totaal loslaten.”

TEKST DOUWE TIEMERSMA

Regelmatig hoor ik zeggen: ‘Ik weet echt niet meer hoe het zit.’ Degene die dit zegt, is dan vaak moedeloos, na vele jaren zoeken. Toch kun je dit niet-weten als iets positiefs zien. In een overgangssituatie ervaar je nog allerlei stukjes van de wereld waar je nog een beetje thuis bent, waar het nog een beetje geordend is. Je kent daar de weg en je herkent daar van alles. Maar er vallen steeds meer gaten; het gebied van het ondefinieerbare wordt groter. Voor de persoonlijke situatie is dat een ramp. Voor jezelf is het juist iets heel positiefs. Juist daar waar geen houvast meer is en je het niet meer weet, kun je vrijheid ervaren.

InZicht . 1 . 2015

Eigenlijk zou je terug willen naar de oude situatie waarin je alles nog wist: dit is dit en dat is dat. Ik ben die en die, ik ben zo en zo oud. Dan kun je een heel verhaal over jezelf vertellen. Als dat nog heel duidelijk en vanzelfsprekend voor je is, zit je erin vast. Als je verder gaat op een spirituele weg, kom je in een situatie dat al die vaste gegevens wegvallen. En dan weet je het niet meer. Wat is dat voor situatie? Hoe zit het dan met jezelf? Ga kijken. Wat kun je er nog over zeggen? Er is nog steeds een gevoel van zelf-zijn. Er is een grote ruimte. Er is vrijheid. Alles wat verschijnt is een wonder, want je hebt het niet meteen ingekaderd in een concept. In de acceptatie van het niet-weten ligt de bevrijding. Het is een overgave aan het niet-gedefinieerde. Als je accepteert dat je het niet meer weet, betekent het dat je niet meer probeert om via allerlei trucjes toch weer vaste dingen te creëren en te grijpen. Het is een totaal loslaten. In de overgang kun je het gevoel hebben dat alles gaat zweven, dat alles veranderlijk is. Dat kan niet anders. Vergelijk deze situatie maar met de oude waarin je alle dingen vastpint op een bepaalde identiteit, niet alleen jezelf, maar ook andere mensen, andere dingen. Als je dat niet meer doet, blijkt de werkelijkheid veranderlijker te zijn dan je ooit hebt gedacht. Niets is permanent. Alles is veranderlijk.

Gevoel van zelf-zijn

Douwe Tiemersma was een bekende advaitaleraar die in 2013 overleed. Hij leidde het Advaita Centrum in Gouda. Als leerling van Sri Nisargadatta Maharaj zette hij diens traditie voort tijdens bijeenkomsten en retraites op verschillende plaatsen in het land. Daarnaast was Douwe actief als yoga- en meditatieleraar. Bij de uitgeverij van het Advaita Centrum verschenen van hem o.a. Naar de openheid, Pranayama, en, in samenwerking met enkele andere auteurs, Management en non-dualiteit. Als laatste publiceerde hij bij dezelfde uitgeverij het boek De bron van het zijn, met gesprekken van Nisargadatta met zijn leerlingen. Deze thematekst is afkomstig uit een gesprek met Douwe Tiemersma, dat plaatsvond op Schiermonnikoog op 7 februari 2010. www.advaitacentrum.nl

Het willen vasthouden aan een onveranderlijke staat veroorzaakt lijden. Want je probeert iets vast te houden, maar het lukt niet. Daarom is het ‘ik denk’ zo leedvol, omdat je met je ‘ik denk’ allerlei concepten maakt om dingen vast te houden. Er ontstaat dan verstarring en je merkt op een gegeven ogenblik: het lukt niet meer. Vroeg, of desnoods laat, bij aftakeling, bij dementie, lukt het niet meer. In het boeddhisme legt men heel sterk de nadruk op de vergankelijkheid, en dat is terecht. In de advaitatraditie wordt soms gezegd: aan het tijdelijke en het relatieve wordt een absoluut karakter verleend. De wereldse werkelijkheid zie je als een absolute werkelijkheid, terwijl die een heel betrekkelijke en veranderlijke werkelijkheid is, afhankelijk van je eigen standpunt. Door het absolute en het relatieve door elkaar te halen ontstaat het lijden. Meestal gebeurt dat uit onwetendheid. Je plakt het absolute op de verkeerde dingen. Dat is dus de verwarring bij de meeste mensen. Dan geloof je in een illusie. Dat breekt je op een gegeven ogenblik op, want dan blijkt dat zogenaamd absolute helemaal niet absoluut te zijn.

Lopen op ijs Natuurlijk ben je in oorsprong het Absolute. Absoluut betekent: vrij van condities. Maar er is blijkbaar een mechanisme waardoor je dat zelf-zijn gaat projecteren in vergankelijke dingen, zoals je lichaam en alles wat je maar belangrijk vindt. Het is een fundamentele verwarring. En zo ontstaat dus het najagen van illusies. Als dat een beetje duidelijk wordt, heb je de ervaring ‘ik weet het niet meer’. Eerst weet je van alles en nog wat en kun je over alles een oordeel geven. Op een gegeven ogenblik weet je niets meer. Je kunt het ook ervaren als lopen op ijs terwijl het ijs aan het smelten is. Er is geen houvast meer. In de Upanishaden staat: degenen die zeggen het te kennen, die weten er niets van. Ga dus bij jezelf na wat het zou betekenen als alle kennis zou verdwijnen. Je zou helemaal niet meer kunnen functioneren. Als het proces helemaal doorgaat, kun je niet meer functioneren. Maar ook als het leven doorgaat, is het goed om het te leren kennen als mogelijkheid en als structurele grondslag. We hebben het eerder gehad over de terugkeer naar een vroegere periode van je leven. Er zijn kinderen die vertellen: ‘Toen ik nog een baby was, zag ik wel van alles en ik wilde wel van alles zeggen, maar ik kon het niet.’ De woorden waren er nog niet. Dan zit je dus in een fase die voorafgaat aan woorden. Het is goed om te herkennen dat dat nog steeds ergens in je zit. Wanneer je terugkeert naar een steeds vroegere of naar een steeds latere fase, of naar je eigen diepte, krijg je steeds meer dat wegvallen van vaste patronen. Wat blijft er over? Daar kun je je nog bewust van zijn. Dan ben je je dus bewust van een bepaalde sfeer van zelf-zijn die niet inhoudelijk gevuld is, die geen vormen kent, maar waarin je toch bewust bent als zelf-zijn. Het is zelf-zijn zonder grenzen, omdat er geen vormen zijn.

Hoe kun je spreken van zelf-zijn als alles wegvalt, want dan is jouw zelf-zijn toch hetzelfde als mijn zelf-zijn? Juist. Doordat alle grenzen wegvallen, is er één sfeer van zijn-zelfzijn. Het eigen zelf-zijn is daarin opgegaan. En er zijn geen beelden, geen vormen. Dat kun je je bewust worden. Dat is een ontzettend ijle sfeer van bewustzijn. Intern is dat duidelijk; het is een innerlijk weten. Je kunt dat ook wel weer ‘kennis’ noemen, maar dan moet je het wel tussen aanhalingstekens zetten, want het is een heel andere vorm van kennen dan het gewone kennen. Er is dan geen controle meer… …omdat er geen ik is die controle zou willen uitoefenen. Wanneer je ervaart ‘ik weet het niet meer’, dan heb je heel wat losgelaten. Allerlei positieve kennis is dan al weggevallen. Als dat loslaten totaal wordt, is er eerst nog het lege zijn-bewustzijn, dan het Absolute.

Perspectief van doorzichtigheid Als het oude weer terugkeert, hoe is de situatie dan? Als je duidelijk ervaren hebt hoe de situatie is voorafgaande aan de hele opbouw van kennis, dan hoeven de kennis en het gekende niet meer afgesloten te worden. Dan kan alles open blijven. Het hele bouwwerk van kennis zal dan nooit meer absoluut worden. Dus dan komt de wereld op een heel andere manier terug. Eerst was het een gesloten systeem. Nu is het is geen gesloten systeem meer, want het blijft doorzichtig. De openheid blijft. Als je naar een vaste grond zoekt, blijkt daaronder steeds weer ruimte te zijn. Wanneer je je fundamenteel bewust blijft van die ruimte, dan zie je dat alles ergens in de ruimte gebouwd is, maar er is geen fundament. Dat geldt dus ook voor je eigen bestaan, met alle kennis die daarin zit. Het blijft een tijdje bestaan, net zoals de wolken, en dan lost het weer op. Wanneer je conventionele woorden en begrippen gebruikt, is dat op zich geen probleem, zolang dat perspectief van doorzichtigheid, betrekkelijkheid en openheid er maar is. Omdat alles doorzien wordt in zijn betrekkelijkheid, is het niet beperkend voor het zijn en je eigen zelf-zijn. De hele wereld kan gewoon doorgaan, maar je zult ontzettend helder moeten blijven zien hoe betrekkelijk dat wereldje is. ß

l column l

OP MENSENMAAT ‘If you are unable to find the thruth right where you are, where else do you expect to find it?’ Dogen Zenji

en documentaire over grootsteden. Het is winter. Ergens op een plein in New York zie je hoe iemand zich bukt, sneeuw opraapt en begint te gooien. In een mum van tijd ontstaat er een sneeuwballengevecht tussen mensen die elkaar compleet niet kennen. Ik heb het over de film The human scale van de Deense stadsarchitect Jan Gehl. Jarenlang bestudeerde hij menselijk gedrag in steden en boog hij zich over de vraag hoe je een stad zo kunt inrichten dat hij mensen met elkaar verbindt. De grootstad aanvaarden betekent volgens Gehl dat je de mensenmaat respecteert en deze weer ruimte biedt. ‘First life, then spaces, then buildings.’ En het werkt. Een paar bewuste keuzes en ingrijpende veranderingen (autovrije straten, uitnodigende pleinen, meer groen), en er ontstaat een samenleving in plaats van anonimiteit en vereenzaming. Wat een geluk dat mensen zich niet altijd neerleggen bij wat is! Het thema van dit nummer is ‘acceptatie’. En laat mij het maar onmiddellijk bekennen: het is een term waar ik op gespannen voet mee sta. Mijn levensomstandigheden zijn daar wellicht niet vreemd aan. Je kunt heel wat proberen te accepteren: je verleden, je karakter, je beperkingen, die van een ander, de beperktheid van het leven, de wisselende weersomstandigheden, het klimmen en dalen, teleurstellingen die je overkomen, het feit dat ons

InZicht . 4 . 2014

lichaam evolueert van jong naar oud (en niet andersom), de dood, enz. In al deze gevallen schept aanvaarding ruimte. Er komt energie vrij. Het maakt je een vrijer en vooral ook een gelukkiger mens. En iedereen vaart er wel bij, mens en maatschappij. Er zijn echter grenzen aan acceptatie. Bepaalde dingen die mijzelf en ook anderen overkomen, zijn niet te accepteren. Ook niet na jaren. Punt. ‘Men woont in een wond die niet went,’ dicht Leonard Nolens in zijn nieuwe bundel Opzichtige stilte. Het zijn herkenbare woorden, ook al worstel ik met een totaal andere problematiek. Waar het mijn ziekte betreft, hoeft niemand over ‘de kracht van acceptatie’ te beginnen. Als mijn lichaam afgepeigerd wordt door pijn, denkt geen haar op mijn hoofd aan aanvaarden. Het enige wat ik op dat moment kan bedenken is: hield dit maar op. Kan iemand trouwens voor een ander bepalen wat wel of juist niet aanvaardbaar is? Persoonlijk heb ik meer met paradoxale termen en uitdrukkingen. Bijvoorbeeld met het beeld in de zentraditie van ‘zitten voor de poortloze muur’. Of met de uitdrukking van de Japanse zenmeester Hisamatsu: “Ga staan waar geen plek is om te staan.” Of waarom ook niet - met de christelijke uitdrukking ‘je kruis opnemen’. Het gaat mij om de gelaagdheid in die termen, om de nuancering. Alle drie drukken ze een vorm van acceptatie uit, maar zonder dat men zich neerlegt bij wat is. Dit laatste is voor mij essentieel. Het onaanvaardbare kan en mag niet vergoelijkt worden. Integendeel, het moet benoemd worden zoals het is: een poortloze muur, een kruis, onverdraaglijk en

onaanvaardbaar. Hisamatsu spreekt over ‘een onverdraaglijke bodemloosheid, zonder dat we een uitweg hebben of zien’. Tegelijk wordt er in deze uitdrukkingen iets gedaan. In plaats van te berusten of heroïsch-stoïcijns te aanvaarden, wordt er gehandeld. Er wordt bewust gekozen. In het op zich nemen, in het gaan staan, in het zitten, kiest men voor een spoor van stilte en niet-weten, van waken en wachten, en richt men zich op de religieuze diepten in zichzelf. Het is weigeren te aanvaarden dat de muur, het kruis, het laatste woord is. De Amerikaanse essayist en dichter Christian Wiman deed hetzelfde al schrijvend. In My Bright Abyss, geschreven midden in de crisis van een ongeneeslijke bloedkanker, getuigt hij van een ommekeer. Hij beschrijft hoe alles wat hij ‘ik’ of ‘mijzelf’ noemt in deze crisis, in dit uur van God, afgebroken wordt. Hij noemt geloof “een doorlopende apocalyps, met daar middenin de diepe impliciete vrede”. Wiman weet: er komt aan twijfel, zelfs aan wanhoop, geen eind. En toch: twijfel en wanhoop zijn de sleutel. Ze zetten de deur naar God op een kier. Het ‘eeuwig leven’ volgt niet op dit leven. De andere wereld is hier, in de heldere afgrond van het bestaan. Acceptatie? Ja en nee dus. Als ‘grootsteden op mensenmaat’ zoveel meer leven en verbinding voortbrengen, opteer ik ook voor ‘aanvaarding op mensenmaat’. ‘First life, then words, then ideas.’

BIEKE VANDEKERCKHOVE

ACCEPTATIE VIA DE

Voor het conventionele wereldbeeld met zijn twee pijlers, ik en de wereld, kan zomaar een volkomen ander wereldbeeld zonder pijlers in de plaats komen dat buiten alle grenzen van waarneming, ruimte, tijd en logica valt. Dan wordt gezien wat het ik in werkelijkheid is: een vogel in een lege kooi. TEKST PAUL VAN DER STERREN

ß InZicht . 1 . 2015

ACHTERDEUR

Paul van der Sterren (1956) was jarenlang beroepsschaker, maar raakte naarmate hij ouder werd steeds meer geïnteresseerd in oosterse filosofie, de christelijke wortels van de westerse samenleving en andere vormen van religie. Op 42-jarige leeftijd begon hij met de beoefening van vipassanameditatie onder leiding van de Thaise monnik Mettavihari en Jotika Hermsen. Na acht jaar intensief betrokken te zijn geweest bij de activiteiten van het meditatiecentrum Buddhavihara in Amsterdam zei hij in 2006 zowel de meditatie als het boeddhisme vaarwel. Sindsdien bezoekt hij enkel nog af en toe de bijeenkomsten van Tony Parsons en is het ‘spiritueel zoeken’ uit zijn leven verdwenen. In 2012 publiceerde hij Verlichting in een lege verpakking (uitgeverij Samsara), waarin hij zijn visie geeft op zowel het boeddhisme als advaita. www.paulvandersterren.nl

Voor mij persoonlijk is acceptatie een groot goed. In het dagelijks terugkerende gevecht dat ik moet leveren om mezelf in de wereld overeind te houden, is acceptatie een van de belangrijkste hulpmiddelen die mij ter beschikking staan. Je zou zelfs zonder veel overdrijving kunnen zeggen dat alles wat ik kan accepteren een goed gevoel bij me achterlaat, terwijl alles wat ik niet kan (of wil) accepteren vanaf dat moment een probleem wordt. Dat probleem kan natuurlijk opgelost worden - een probleem hoeft tenslotte geen probleem te zijn - maar voordat het zover is, zit ik er toch maar mooi mee.

Twee polen Zo is het leven van een ik. Er zijn problemen, er is vreugde, er is ellende en er is geluk - en er vinden voortdurend pogingen plaats om in die maalstroom in te grijpen. Er is, zou je kunnen zeggen, altijd wat. En alles gaat voorbij. Maar er is geen ik. En dat verandert de zaak. Er is ook geen wereld. Exit de acceptatie. De hersenen van de mens lijken zo te zijn geprogrammeerd dat alle informatie die er binnenkomt al vanaf jonge leeftijd gestructureerd wordt in een goed samenhangend wereldbeeld, dat is opgebouwd rondom twee polen: ik hier en de wereld daar. Deze basisstructuur van het bewustzijn is blijkbaar zo krachtig (en genetisch gezien zo succesvol) dat het voor ditzelfde bewustzijn onmogelijk wordt om ‘om zichzelf heen’ te kijken en te zien dat dit wereldbeeld niet meer is dan een eigen creatie. De grote filosoof Immanuel Kant leerde al dat wij onszelf en de wereld alleen kunnen kennen in de vorm zoals onze hersenen ons die presenteren. De wereld is alleen maar wat wij ons voorstellen dat die is, en dat geldt precies zo voor die andere pool en steunpilaar van ons wereldbeeld: het ik. Ik besta slechts in zoverre als, ik me daar een voorstelling van maak. Kant wees er dan ook nadrukkelijk op dat alles wat er gezegd of gedacht kan worden enkel realiteit heeft binnen dat wereldbeeld, dat door mijzelf is bedacht. Daarbuiten kan niets gezien, gezegd, gevoeld of gedacht worden. Daarbuiten is niets, althans niet vanuit het perspectief van ‘ik en de wereld’, een perspectief dat mijn hersenen voor me hebben klaargezet en waaruit ik niet kan ontsnappen. Maar op momenten waarop het leven me niet bevalt, wil ik juist uit dit perspectief ontsnappen. En als ik dan de daad bij het woord voeg, zal ik waarschijnlijk proberen om hetzij de wereld te veranderen, hetzij mezelf. Ik wil ontsnappen uit de kooi die ik voor mezelf gemaakt heb.

Vogel in een lege kooi Heeft u opgemerkt hoe vaak het woord ik, of een variant daarop, in deze tekst voorkomt? Zonder de basisstructuur ‘ik en de wereld’ is communicatie ondenkbaar. En is die ook helemaal niet nodig. Niets is nodig als ik het kader van ‘ik en de wereld’ loslaat. Maar dat kan niet. Ik kan alles loslaten, behalve mezelf. Want ik besta niet, ik ben maar een creatie van mijn herse-

nen. Hoe zou ik mezelf die niet besta kunnen loslaten? En hier komt misschien via een achterdeur dan toch weer het fenomeen acceptatie in beeld. Ik kan mezelf niet loslaten, maar als ik me in DIT, dit-wat-is, ontspan en ontspan en ontspan, zonder me daarvoor in te spannen, dan kan er even wat ruimte ontstaan voor een heel kleine (maar zeer grote) herstructurering in mijn hoofd. Dan kan het ene wereldbeeld wegvallen en een ander ervoor in de plaats komen. Een nieuw wereldbeeld dat niet overeind wordt gehouden door de twee pijlers ik en de wereld, maar waarin ik en de wereld niet meer zijn dan gewoon twee van de ontelbaar vele fenomenen die zich blijkbaar aan mij voordoen, niet belangrijker of onbelangrijker dan al die andere. Dit andere wereldbeeld heeft geen pijlers, het wordt door niets overeind gehouden. Het steunt nergens op en, laten we eerlijk zijn, het slaat ook nergens op. Het valt buiten alle grenzen van waarneming, ruimte, tijd en logica. Het is onzin. En toch is dit wat ik als alternatief tegenover het ‘conventionele’ wereldbeeld zou willen zetten, dat wereldbeeld waarmee vrijwel ieder mens opgroeit (maar misschien niet alle dieren). Ik zeg tegen jou die dit leest: denk er eens over na. Maar vooral niet te lang of te diepzinnig, want het heeft in feite juist niets met denken te maken. Accepteer het gewoon even, voor een kwart seconde of zo, en kijk eens wat dat met je doet. Hoogstwaarschijnlijk niets, maar dat is dan ook prima, want dan hoeft er blijkbaar niets te gebeuren. Maar misschien verandert er wel degelijk iets en besef je plotseling dat het conventionele wereldbeeld, dat je altijd als vanzelfsprekend hebt aangenomen, in feite veel absurder is dan het absurde alternatieve wereldbeeld dat ik hier schets. Het ik, dat zichzelf van zichzelf wilde bevrijden, bestaat helemaal niet. Het is met het ik als met de ‘vogel in een lege kooi’, die prachtige oeroude koan. Het ik zat nooit in een kooi en de kooi bevatte geen ik. De kooi was altijd leeg, vogel of geen vogel, en dus bestond de hele vogel niet en de kooi evenmin, want wat is nou een lege kooi? En die vogel lijkt nu dan wel ontsnapt, maar is in feite rustig op zijn oude plaatsje blijven zitten. Onzin, nietwaar? Inderdaad! Maar dat is nou precies het kenmerk waaraan een correcte beschrijving van de werkelijkheid kan worden herkend. En daar zit geen woord onzin bij. ß

[ADVERTENTIE]

InZicht . 1 . 2015

KIJKEN

DOOR DE OGEN VAN DE

ALOMVATTENDHEID TEKST RONALD HARTSUIKER

Als je je zou realiseren wie of wat je werkelijk bent, dan zou je niets meer te leren hebben Wie of wat zijn we? Dit lijkt, zoekend naar onszelf, de ultieme vraag van elke spirituele traditie te zijn. Ik heb me veel met deze vraag beziggehouden; gezocht in de wereld van het ‘vele,’ gezocht in de wereld van het ‘Ene’. Hoe leerzaam dit ook was, op de een of andere manier raakte ik mijn rusteloosheid niet kwijt, bleef het idee aanwezig dat er meer te ontdekken was. Toen op een gegeven moment de mogelijkheid tot me doordrong dat het de zoektocht zelf zou kunnen zijn die tussen ‘mij’ en ‘waarheid’ of dat wat ‘gewoon is’ zou kunnen staan, viel de rusteloosheid langzaam weg. Op dat moment was het niet meer dan een idee, maar het was wel een aantrekkelijk idee. Hoe dan ook, ik had het gevoel dat het werkelijk ervaren van dit inzicht nog ver van me afstond. Het inzicht was er, maar ik kon er op de een of andere manier nog niet bij.

Alomvattendheid Geïnspireerd door dit idee ben ik me gaan verdiepen in de geschriften van de grote mystici en wijzen uit alle tijden en tradities, in hen die interpretatie en oordeel, goed en kwaad, elke vorm van dualiteit overstegen hebben om uiteindelijk op te gaan in een mystiek schouwen, in non-duaal ‘zijn.’ Zij zijn het die uiteindelijk stierven aan het idee van een ik, een doener, een ervaarder, om uiteindelijk ook het idee van nondualiteit los te laten. Zij kwamen tot de realisatie van Dat wat voorbij alles is, waarin alles verschijnt en verdwijnt, waarnaar

InZicht . 1 . 2015

woorden niet meer dan een verwijzing kunnen zijn, waarin de totaliteit wegvalt, waarin de alomvattendheid verdwijnt. Is dat niet de ultieme ontdekking van de mysticus? Wat betekent dat eigenlijk, hoe kom je daar? Hoe kom je bij Dat wat er altijd al was, maar wat we simpelweg niet herkennen omdat het ‘ik,’ de doener, eerst moet verdwijnen voordat herkenning plaats kan vinden? Hoe komen we op die plek voorbij alles? Het lijkt totaal onmogelijk om Dat te zien, te ervaren en te worden wat niet bestaat als aparte entiteit. Dat is gewoon niet mogelijk! Wat is er nog te vertellen als het verhaal wegvalt? Wie is er nog om iets te ervaren als er geen verhaal meer is? Als dat zo is, houdt dat dan ook in dat een dergelijke manier van zijn, een zijn voorbij alle zijn, een ‘zijnloos zijn’, niet bestaat? Of is Dat wat altijd is, wat we in essentie zijn, simpelweg bedekt door een sluier van onwetendheid? Is Dat wat we in essentie zijn simpelweg een samengetrokken vorm van het eeuwige nu, een samengetrokken vorm van het allesdoordringende bewustzijn? Zou het waar kunnen zijn dat wij door de ogen van de alomvattendheid kijken? Zou het zo kunnen zijn dat dat wat we zijn de alomvattendheid overstijgt? Kan het zo zijn dat dit alles alleen maar tot leven gekomen is door het bestaan van een ingebeelde sluier, door denkbeeldige grenzen die een sluier van onwetendheid creëren, een sluier die tijd en ruimte doet ontstaan of, om het op een andere manier te zeggen, een vertraging in de alomvattende werkelijkheid een vertraging die ervoor zorgt dat wat we in essentie zijn zichzelf leert kennen?

Ronald Hartsuiker is van jongs af aan geïnteresseerd in zowel oosterse als westerse spiritualiteit. Sinds 2004 ligt de nadruk steeds meer op mystiek in het algemeen en op het non-duale aspect binnen de verschillende Indiase tradities in het bijzonder. Hij weet zich, naast het lezen van klassieke teksten, met name geïnspireerd door Sri Nisargadatta Maharaj en Jan van den Oever. In het dagelijks leven houdt Ronald zich bezig met het beheer en de exploitatie van twee monumentale kerken in Leiden.

Geïnspireerd door het gedachtegoed van Nisargadatta Maharaj en Jan van den Oever beschrijft Ronald Hartsuiker een aantal overdenkingen die behulpzaam kunnen zijn bij de realisatie van dat wat we werkelijk zijn.

Totale en radicale openheid

HET LIJKT TOTAAL ONMOGELIJK OM DAT TE ZIEN, TE ERVAREN EN TE WORDEN WAT NIET BESTAAT ALS APARTE ENTITEIT. DAT IS GEWOON NIET MOGELIJK! WAT IS ER NOG TE VERTELLEN ALS HET VERHAAL WEGVALT? WIE IS ER NOG OM IETS TE ERVAREN ALS ER GEEN VERHAAL MEER IS? ALS DAT ZO IS, HOUDT DAT DAN OOK IN DAT EEN DERGELIJKE MANIER VAN ZIJN, EEN ZIJN VOORBIJ ALLE ZIJN, EEN ‘ZIJNLOOS ZIJN’, NIET BESTAAT?

Om dit gedachte-experiment verder uit te werken, is het handig er voor nu even van uit te gaan dat het voorgaande waar zou kunnen zijn. Als ik eerlijk ben, denk ik dat er geen stevige rationele basis is om hier van uit te kunnen gaan, maar is dat echt van belang? Als we dan toch op deze manier redeneren, hoe kunnen we dan beginnen te zien dat we niets meer zijn dan deze levende waarheid zonder interpretatie, zonder actieve reflectie, zonder meer? Of dat we die waarheid misschien wel overstijgen? Het is van belang om dit verder te onderzoeken vanuit het standpunt van totale en radicale openheid en eerlijkheid, vanuit totale kwetsbaarheid. Als we dit, voor zover mogelijk, als basis nemen, dan is er niet langer ruimte voor een vastomlijnde werkelijkheid of dogma’s. Dan zijn de woorden en de dingen niets meer dan verwijzingen naar Dat wat werkelijk is. Als je met de auto onderweg bent naar Amsterdam, dan volg je de borden waar ‘Amsterdam’ op staat. Je klampt je niet vast aan het eerste het beste bord waar ‘Amsterdam’ op staat. Je blijft niet stilstaan bij dat bord om vervolgens te zeggen: ‘Ik ben in Amsterdam, dit is Amsterdam.’ Pas als je geen borden meer ziet met ‘Amsterdam’ erop, realiseer je je: ‘Ah, nu ben ik in het centrum van Amsterdam.’ Als je daar bent, dan kan geen enkel bord of teken de ervaring van in het centrum van Amsterdam zijn vervangen. Je bent dan gewoon in het centrum van Amsterdam. Laten we met deze analogie in gedachten proberen uit te vinden of het mogelijk is om de stappen te onderscheiden die we zouden kunnen zetten om tot de ervaring van in het centrum zijn te komen, om ons gewaar te worden van Dat wat we simpelweg zijn, en uiteindelijk te komen tot Dat wat zelfs voorbijgaat aan het zijn, tot een staat voorbij alle staten, een Staatloze Staat, de oceaan waarin alle golven verschijnen en verdwijnen. Kan een golf zich realiseren dat ze de oceaan is?

Stappen op weg naar inzicht

Als we dit verder onderzoeken, gaat het er niet om te achterhalen of ideeën of dingen waar zijn. Het gaat er veel meer om mogelijkheden te overwegen, ze te doordenken, ze te overdenken en te ervaren, misschien in de hoop dat genade op een gegeven moment haar werk zal doen en het ik, de doener, zal verdwijnen in het ‘zijn’, in de Ongrond. Eigenlijk is het al te veel gezegd om het over “genade die haar werk zal doen” te hebben. Zoals al eerder opgemerkt: woorden kunnen nooit meer dan verwijzingen zijn. In wie kan genade uiteindelijk haar werk doen als de doener weggevallen is, als er niet langer een verhaal is? Kunnen we, ondanks het feit dat er uiteindelijk geen doener lijkt te zijn, toch iets zinnigs zeggen over de mogelijke stappen op weg naar inzicht, op weg naar zelfrealisatie? Er valt wellicht wel iets over te zeggen, maar dat is eigenlijk alleen zinvol als datgene wat erover te zeggen is samenvalt met het inzicht dat elke stap niet meer dan denkbeeldig is

en ook nooit meer dan dat kan zijn. De stappen bestaan alleen zolang het verhaal en de doener bestaan. Maar uiteindelijk zullen het verhaal en degene in wie het verhaal in eerste instantie lijkt te verschijnen, verdwijnen. Pas dan kan genade het overnemen. Maar besteed er dan geen aandacht aan! Wees bereid om alles, zelfs genade, te verliezen! Er bestaat een verhaal over Boeddha en zijn zwager. Kort voordat Boeddha zou overlijden riep hij zijn naaste discipelen bij zich om zijn laatste onderricht te geven. Zijn zwager, die vele jaren een van zijn trouwste discipelen was geweest, werd niet uitgenodigd. Hij was hierdoor nogal teleurgesteld en boos. Hij vroeg aan Boeddha waarom hij niet bij zijn laatste onderricht mocht zijn. Boeddha antwoordde met tranen in zijn ogen: “Het is jouw liefde voor mij die in de weg staat, die je ervan weerhoudt tot het uiteindelijke inzicht te komen.” Er is dus geen andere manier om tot inzicht te komen dan radicaal bereid te zijn om alles te verliezen. Je moet zelfs bereid zijn om de liefde te verliezen, om de liefde te overstijgen. En zelfs dat is nog te veel gezegd. Dit is met geen woorden te beschrijven.

Een sluier van onwetendheid Welke stappen kunnen er dan gezet worden op weg naar deze ‘plek’ voorbij woorden, terwijl we ons volledig realiseren dat er uiteindelijk geen enkele stap genomen kan worden? Wat kunnen we doen om te beseffen dat er nooit iets gebeurd is? Wat kunnen we doen om erachter te komen dat er nooit meer dan een sluier van onwetendheid was die dat wat we altijd al waren bedekte? Er is een aantal manieren van kijken, mediteren en contempleren te onderscheiden die als stappen op weg naar het woordloze gezien zouden kunnen worden. Dat houdt geenszins in dat dit de stappen zijn die iedereen zou moeten doorlopen. Ook hier gaat het er slechts om een aantal gedachten te delen die behulpzaam zouden kunnen zijn op weg naar inzicht. Ook hier geldt uiteraard dat er uiteindelijk helemaal geen weg is, laat staan dat er een weg zou zijn die voor iedereen van toepassing zou kunnen zijn. Uiteindelijk is het alleen de leegte, de Ongrond, die overblijft. Uiteindelijk benaderen woorden de werkelijkheid niet. Uiteindelijk is alles stil. Hieronder volgt een drietal opeenvolgende meditaties/contemplaties. De inhoud van de meditaties kan tegenstrijdig lijken, maar als de doener wegvalt, doet die tegenstrijdigheid er eigenlijk niet meer toe. Dan kunnen de verschillende manieren van kijken gewoon naast elkaar bestaan. Het is van belang om volkomen kwetsbaar te blijven, om constant bereid te zijn om dat wat we op een bepaald moment als werkelijkheid zien op te geven, uiteindelijk ook het idee van de doener. Dan blijft er niets meer over dan de leegte.

Contemplaties Eerste meditatie/contemplatie Mediteer of contempleer op het idee dat je nooit datgene

InZicht . 1 . 2015

kan zijn wat je waarneemt. Het is makkelijk je te realiseren dat je niet de kamer bent waarin je je bevindt. Het is makkelijk je te realiseren dat je niet de tafel bent waar je aan zit of om het even welk voorwerp op de tafel. Het is makkelijk je te realiseren dat je niet de stoel bent waar je op zit. Maar het wordt al subtieler en lastiger als we ons richten op het lichaam, onze gevoelens, onze ervaringen en onze gedachten. Contempleer of mediteer hierop en probeer erachter te komen of je echt een van deze dingen kan zijn. Tweede meditatie/contemplatie Richt je, terwijl je je realiseert dat je niet iets kan zijn dat je waar kunt nemen, op Dat wat zich bewust is van alles wat verschijnt. Vraag jezelf af aan wie of wat al deze waarnemingen, inclusief je eigen lichaam, gedachten en gevoelens, verschijnen. De analogie met een bioscoop- of filmscherm kan hierbij behulpzaam zijn. Wordt het volledig maagdelijke witte filmscherm ooit aangetast door iets wat erop verschijnt, door iets wat erop geprojecteerd wordt? Identificeert het scherm zich ooit met iets wat erop verschijnt? Wordt het ooit geraakt door iets wat erop verschijnt, of dat nu een liefdesscène is of een brute moordpartij? Kun je echt stellen dat Dat wat volledig beschikbaar is voor alles wat verschijnt kan bestaan uit werkelijk van elkaar gescheiden identiteiten? Derde meditatie/contemplatie Richt je aandacht op het feit dat wat je bent volledig en onvoorwaardelijk beschikbaar is voor alles wat verschijnt, dat de oceaan totaal en onvoorwaardelijk beschikbaar is voor alle golven die verschijnen. Richt je aandacht op het feit dat er uiteindelijk nooit echt een scheiding kan zijn tussen deze totale beschikbaarheid waar alles in verschijnt en dat wat erin verschijnt. Om bij de analogie met het filmscherm te blijven: richt je op de mogelijkheid dat het scherm en wat erop geprojecteerd wordt een tijden ruimteloos geheel is; dat er geen verleden, geen heden, geen toekomst is, maar dat verleden, heden en toekomst hier en nu verschijnen in een tijden ruimteloze werkelijkheid of bewustzijn. Richt je op een onvoorwaardelijk diepgaand doorzien van wat is en wat verschijnt in Dat wat alleen maar bedekt wordt door onwetendheid, duaal denken en oordelen, dus door denkbeeldige grenzen. Richt je op Dat wat altijd al geweest is, wat nu is, wat altijd zal zijn in het eeuwige nu, voorbij eenheid, de Staatloze Staat. Het inzicht dat in essentie alles Ongrond is vraagt om een intens verlangen naar waakzaamheid, een passieve waakzaamheid gericht op alles wat in die Ongrond verschijnt. In die passieve waakzaamheid is niet langer sprake van denken over de Ongrond. Dat is ware genade! Die kan alleen verschijnen als de mediterende/contemplerende persoon, de doener, opgelost is in de Ongrond. Dan rest alleen nog de staat voorbij alle staten, de Staatloze Staat. Dan ziet het oog niets meer en valt het volledig samen met wat is. ß

u boeken u

Rupert Spira Wat rest is liefde - Uitspraken over de essentie van non-dualiteit Samsara Uitgeverij b.v. 305 blz., € 19,95 ISBN: 978-94-91411-17-5

Over dit boek kunnen we kort en krachtig zijn: dit is advaita nec plus ultra. Na alles gelezen te hebben wat er door Rupert Spira is gepubliceerd, bevestigt dit boek wat ik ook op basis van zijn andere teksten al kon vaststellen. Voor wie nog niet met Rupert heeft kunnen kennismaken, raad ik aan eerst zijn uitvoerige biografie te lezen op zijn website. Na het lezen van dit boek zul je zeker naar de boekhandel rennen om zijn andere publicaties te lezen. Eén boek van Spira werd eerder al in het Nederlands vertaald als De helderheid der dingen. Ken je Rupert al wel, dan zul je nog meer kunnen genieten van elke pagina. De ondertitel van Wat rest is liefde geeft de inhoud ervan duidelijk weer: Uitspraken over de essentie van nondualiteit. Je kunt het boek omschrijven als een verzameling korte citaten. Het liefst zou ik hier heel de loftrompet van het voorwoord van de samensteller willen overnemen. Ik moet mij beperken tot één zin: “Elke strofe in dit boek verbrandt wat we niet zijn en laat zien wat we wel zijn.” De uitspraken zijn kernachtig, scherp als een diamant en gaan als een soort haiku direct tot de essentie van wat we wezenlijk zijn. Alleen al de inleiding is het waard dit boek aan te schaffen. Die schetst heel helder een aantal fasen in de evolutie van het inzicht en de realisatie van non-dualiteit: van ‘Conventionele Dualiteit’ naar ‘Verlichte Dualiteit’ naar ‘Non-dualiteit’ en ten slotte ‘Belichaamde Verlichting’. De uitspraken zelf zijn echter niet geordend op basis van deze kernwoorden. Houd als lezer in je achterhoofd dat niet elke uitspraak op hetzelfde niveau te begrijpen valt. De oorspronkelijke Engelse titel van het boek is The Ashes of Love. Iemand als Rupert, die levend verbrandt in non-duale Liefde, laat deze smeulende

“asse” achter in woorden. We hebben het hem gevraagd en zo bedoelde hij deze titel ook. Woorden (=asse) die vurig genoeg zijn om de non-duale Liefde in ieder van ons opnieuw te laten ontvlammen. Als wij dus deze uitspraken hun werk laten doen, zal het resultaat ook zeker voor ons zijn: wat rest is liefde. Guy Vandeput

Adem van het Absolute Dialogen met Mooji Samsara Uitgeverij b.v., 2014 256 blz., € 21,50 ISBN 978-94-91411-00-7

Zoals Sri Harilal Poonja door zijn volgelingen liefkozend ‘Papaji’ werd genoemd, zo is de koosnaam van Anthony Moo Young ‘Mooji’. Mooji is afkomstig uit Jamaica en was leraar kunst aan een hogeschool in Engeland. Inkttekeningen van zijn hand gaan vooraf aan elk hoofdstuk van dit boek. Mooji was een leerling van Papaji, die zelf weer een leerling was van Ramani Maharshi, waardoor er van deze legendarische advaitaleraren een direct lijntje naar Mooji loopt. Foto’s van zijn illustere voorgangers sieren ook twee pagina’s voor in het boek. Het zijn tekens van verwantschap, net als de wijze waarop Mooji spreekt. Hij verliest nauwelijks tijd aan uiteenzettingen over het ontstaan van het ego of de werking ervan. In plaats daarvan leidt hij zijn toehoorders telkens terug naar de bron van het grote misverstand, de verwisseling van het ware en onware Zelf, en weegt hij hun vragen en antwoorden op een goudschaaltje. Want Mooji is niet snel overtuigd dat het muntje gevallen is of dat iemand zich inderdaad ‘in eenheid bevindt’. Dergelijke uitspraken maken hem extra wantrouwend en in zijn antwoorden laat hij vaak blijken een leerling niet te geloven. Meestal wordt daarna ook snel duidelijk dat zijn scepsis terecht was. Mooji noemt zijn onderricht graag “the lazy man’s way to enlightenment”, om de neiging tot handelen en de gerichtheid op een doel te ontmoe-

digen. Hij roept op tot alertheid, en dan niet die van het ego, maar van het Zijn. Woorden zijn voor Mooji echter maar een onderdeel van zijn lessen. Energetische overdracht is minstens zo belangrijk. Zijn instructies blinken uit in helderheid en eenvoud, getuige uitspraken als: “Wees degene zonder geschiedenis”, “Blijf zo goed als je kunt bij de gewoonte je te identificeren met het Zelf” en (nog kernachtiger) “Vergeet gewoon alles”. Deze balans van diepzinnigheid en eenvoud is de kracht van Mooji’s onderricht. Hij lijkt even graag te willen dat zijn leerlingen tot ontwaken komen als zijzelf. Zijn enthousiasme en gedrevenheid werken aanstekelijk. Het laatste stuk van de route moet uiteraard alleen worden afgelegd, maar men kan zich langs de zijlijn geen gedrevener supporter dan Mooji wensen. Frans Hasselaar

Maurice Knegtel Het laatste woord van zen Uitgeverij Het Juwelenschip 64 blz., € 14,95 ISBN: 9789021551692

Maurice Knegtel is leraar, priester in de Soto zentraditie en een van de weinige formeel geautoriseerde zenleraren in Nederland. Hij schreef diverse boeken over met name de integratie van spiritualiteit in het dagelijks leven en publiceerde in 2004 het dharmaspel, waarmee hij de essentie van het boeddhisme inzichtelijk trachtte te maken. Ook maakt hij programma’s voor de boeddhistische omroep. Het laatste woord van zen is een kernachtig boekje van 64 pagina’s waarin Maurice vragen stelt als: hoe kunnen we ons leven onvoorwaardelijk ontvangen, hoe kunnen we onvervaard staan voor wat we zijn? Dit laatste noemt hij de bekrachtiging van je leven zoals het is. Het is de rode draad door het hele boekje heen en voor de schrijver is het de derde laag van de overdracht van zen, na meditatie en realisatie. Meditatie is het ongekunsteld aanwezig zijn in alles wat je doet: lopen als je loopt, zitten als

u boeken u

je zit, denken als je denkt. Hiervoor hoeven we niets te doen. Maar bij alles wat we te veel of te weinig doen verliezen we het ongekunstelde. In het aanwezig zijn is het echter mogelijk ons zaken te realiseren, bijvoorbeeld dat je er bent, dat je leven niet jouw leven is of dat je je gedachten nooit kunt stoppen. Deze realisaties worden steeds meer een levende realiteit en zorgen ervoor dat je steeds meer gaat staan voor je bestaan zoals het is, met al zijn emoties, patronen, kwaliteiten, zwakheden, egocentrische dwalingen en verbondenheid met alles wat leeft. De schrijfstijl van Maurice is kort en krachtig, en zijn hele betoog komt helder, mild en doorleefd over. Regelmatig haalt hij bekende en minder bekende zenanekdotes aan. Een mooie vond ik het volgende verhaal over de ware zenspirit. Op een dag duwde leerling Feng een zware kruiwagen. Meester Mazu zat met uitgestrekte benen op de weg. Feng vroeg: “Zou de eerwaarde zijn benen willen intrekken?” Mazu antwoordde: “Wat eenmaal is uitgestrekt, wordt niet ingetrokken.” Feng zei: “Wat eenmaal in beweging is gezet, kan niet worden gestopt,” en hij reed met de zware kruiwagen over de benen van Mazu. In een interessant hoofdstuk over ethiek bespreekt de schrijver de zestien formele voornemens van zen, bijvoorbeeld niet doden of stelen. Volgens hem gaat er een basisvoornemen aan al deze voornemens vooraf: het voornemen om niets of niemand op welke wijze dan ook uit te sluiten. “Alle dingen zijn Boeddha Dharma,” schrijft Dogen. Dit betekent dat alle dingen mijn aanwezigheid zijn en mijn aanwezigheid alle dingen is. En hier wringt vaak de schoen, want daar willen we meestal niet aan! We sluiten in het dagelijkse leven onophoudelijk zaken uit. We willen voortdurend van zaken afkomen. Het dagelijks leven wordt dan een queeste, omdat het ons dan voortdurend vraagt het tegenovergestelde te doen van wat we gewend zijn te doen, namelijk het als ‘mijn leven’ te bekrachtigen. Fokke Slootstra

InZicht . 1 . 2015

Dennis Waite Een introductie tot Advaita - Het antwoord op de vraag: Wie ben ik? Samsara Uitgeverij b.v., 155 blz., € 19,95 ISBN: 978-94-91411-21-2

Dennis Waite heeft een zeer gerenommeerde en goed gedocumenteerde website over advaita. Hij volgt al meer dan 25 jaar alles wat in de advaitastroming gebeurt en schreef er meerdere boeken over die slechts door een select publiek gelezen worden. In zijn leefomgeving werd hem regelmatig gevraagd waar hij mee bezig was. Blijkbaar kreeg hij aan buitenstaanders moeilijk uitgelegd dat hij een schrijver was over advaita. Daarom schreef hij dit boekje, met als Engelse titel Advaita Made Easy. Mijn vraag is dan ook of hij met dit boekje advaita ‘easy’ heeft gemaakt en of ik dit boekje zou doorgeven of aanbevelen aan mensen voor wie dit onderwerp niet vertrouwd is. Dennis Waite is polemisch vanaf het begin. Hij vindt dat de wijsheid van advaita uit het verleden niet aangepast hoeft te worden aan onze tijd en dat we de klassieke leer niet moeten herinterpreteren. Hij houdt zich strikt aan de klassieke advaita volgens Shankara en heeft hiervoor zelfs Sanskriet geleerd. Hij poneert dat dit onderricht “gegarandeerd” naar verlichting leidt. Hij is reeds jaren in een polemische strijd gewikkeld met wat hij “neo-advaita” en “de nieuwe satsangstromingen” noemt. ‘Wat is echt en wat is illusie?’ is een van de meest interessante hoofdstukken uit dit boekje. Dankzij zijn grondige kennis van zowel Shankara als het Sanskriet kan hij met een paar termen die niet bestaan in onze taal deze vraag beter beantwoorden dan ik ooit ergens anders heb kunnen lezen. Het hoofdstuk met als titel ‘Is het Universum geschapen?’ is anderzijds weer zo filosofisch dat een lezer die een ‘easy’ introductie tot advaita zoekt het boekje misschien zal wegleggen. De belangrijkste hoofdstukken, en niet alleen voor een beginnende lezer, behandelen de concrete vragen van

elk zelfonderzoek. ‘Waarom is zelfkennis zo belangrijk?’, ‘Ben ik alleen dit lichaam en deze geest?’ en vooral ‘Wie ben ik?’. In deze hoofdstukken komt het unieke van de advaitabenadering van Shankara goed tot zijn recht. Ook voor gevorderde kenners van advaita is alleen al door deze hoofdstukken het boekje lezenswaard. In het beste hoofdstuk, ‘Hoe word ik verlicht?’, slaagt de schrijver erin om zonder polemisch te worden aan te geven wat de lacunes zijn in de meeste moderne ‘neo-advaita’richtingen. Advaita is geen quick fix voor verlichting. Je moet bereid zijn om “je hoofd in de bek van de tijger te leggen”. De leerling moet goed voorbereid zijn en de nodige kwalificaties en zelfdiscipline bezitten alvorens hij ermee kan beginnen. Daarna volgen de afsluitende hoofdstukken over wat de beste lectuur is en wat de verschillende moderne stromingen zijn. ‘Wat je moet lezen om meer te weten te komen’ is zeer selectief maar heel degelijk. Ga zeker eens kijken op zijn website www. advaita.org.uk -Advaita for the 21st Century. Guy Vandeput

Bewustzijn Anthony de Mello Samsara Uitgeverij bv, 2014 240 blz., € 21,95 ISBN 978-94-91411-18-2

Anthony de Mello (1931-1987) was een jezuïtisch priester wiens visie op God grote overeenkomst vertoonde met het non-duale gedachtegoed. Na zijn dood verklaarde Rome veel van zijn ideeën onverenigbaar met de dogma’s van de katholieke kerk. Niet verwonderlijk, want De Mello’s interpretatie van het evangelie was op z’n zachtst gezegd onorthodox. Gebed stond in zijn ogen gelijk aan mediteren op het Ware Zelf en hij citeerde even makkelijk uit de Bijbel als uit andere heilige en wereldlijke boeken en geschriften. Bewustzijn is een verslag van een bijeenkomst waarop De Mello sprak over ontwaken en inging op vragen

u boeken u

van het publiek. Deze vragen worden in het verslag niet vermeld, maar zijn verwerkt in De Mello’s tekst, waardoor het boek leest als een lange monoloog. Zijn toon is luchtig, maar voor de goede verstaander klinkt zijn boodschap radicaal en compromisloos door. Volgens De Mello slapen de meeste mensen hun hele leven. Sterker nog, ze ervaren een levenslange nachtmerrie. Ze trouwen, verwekken kinderen en sterven zonder wakker te worden. En hij gunt ze zo het ontwaken, het ervaren van het werkelijke leven. Zijn toon is opgewekt maar dringend, als die van een vader die zijn kinderen achter de televisie vandaan wil rukken omdat buiten de zon schijnt. Zijn grote verdienste als leraar is de toe-

gankelijkheid van zijn boodschap. Zijn lessen zijn wars van religieuze symboliek en spirituele nuance. In plaats daarvan maakt hij graag gebruik van voorbeelden uit het dagelijks leven, aan de hand van vragen als: hoe verhoud je je tot de ander? Hoe staan oordelen en verlangens helder zien in de weg? Aldus ontdoet hij het Zelf van valse identificaties en veegt hij de spiegel schoon totdat pure reflectie overblijft. Zijn tactiek is eerder het onware te elimineren dan de weg naar het ware te wijzen. De enkele keer dat hij instructies geeft zijn die direct en helder: word je bewust van negatieve gevoelens, zie dat die zich niet in de realiteit afspelen maar in jezelf, identificeer je niet met die gevoelens en onderzoek wat overblijft.

Soms zijn de aanbevelingen letterlijk morbide, zoals in het geval van meditatie op de dood. De leerling wordt daarvoor aangeraden zich zijn eigen dood en fysieke ontbinding voor te stellen. De walging die dit oproept toont duidelijk hoe sterk de identificatie met het lichaam is en hoe geweldig het eigenlijk is om te leven. De Mello is een makkelijk spreker. Door zijn verhaal te onderbouwen met voorbeelden uit zijn persoonlijke leven en gebruik te maken van anekdotes die soms grenzen aan borreltafelmoppen houdt hij zijn publiek wakker en geïnteresseerd. Er zijn onaangenamere wijzen te bedenken om tot ontwaken te komen. Frans Hasselaar

OPROEP AAN DE LEZER Het thema van het komende nummer van InZicht zal ‘Schoonheid en kunst als weg’ zijn. De redactie nodigt de lezers van InZicht uit om zelf een korte bijdrage te leveren op basis van dit thema. Deze kan per mail gestuurd worden naar j.boogaard12@chello.nl Uiterste inzenddatum: 1 april 2015. De redactie behoudt zich het recht voor om een ingezonden stuk in te korten of niet te plaatsen. Het volgende citaat van Rupert Spira kan in dit kader wellicht een bron van inspiratie zijn.

William Blake heeft gezegd: “Een kunstenaar is niet een speciaal soort mens, maar de mens is wel een speciaal soort kunstenaar.” Hij bedoelde daarmee dat de mens een van de voertuigen is aan de hand waarvan Bewustzijn zichzelf kan herkennen. Kunst moet ons kennis laten maken met dat wat altijd hetzelfde is. Wat altijd hetzelfde is in iedere ervaring is Bewustzijn; alle andere dingen, iedere waarneming, gewaarwording of gedachte, veranderen en verdwijnen elk moment opnieuw. De kunstenaar moet al die veranderingen gebruiken om datgene te onderzoeken en te onthullen wat onveranderlijk is, de aanwezigheid van Bewustzijn, en ons zo laten ‘proeven van de eeuwigheid’.

u recente

Het Boek van Besef van Philip Renard bestaat uit korte teksten die zo direct mogelijk uitnodigen tot het herkennen van het werkelijke dat je bent. Besef is een gewoon woord. Het is heel gangbaar, niets speciaals. Toch blijkt het woord een unieke kwaliteit te hebben, namelijk als meest precieze aanduiding voor onmiddellijk zien, een inzicht zonder denkproces of redenering. In onmiddellijk Besef herken je dat jij de onveranderlijke Werkelijkheid bent, ook al rijzen straks misschien nog projecties en andere schijnbare werkelijkheden op. Besef schenkt je de zegen van vrijheid. Ieder hoofdstuk kan als begin worden beschouwd, overal kun je het boek binnengaan, omdat de volgorde niet op logica is gebaseerd. Hoewel woorden op zich uiteraard nooit een uiteindelijke bevrijding kunnen bieden, kan het toch zijn dat je al lezend, dwars door de woorden heen, tot besef van je ware natuur komt, waardoor je ziet dat vrijheid al constant het geval is. (Uitgeverij Juwelenschip)

op haar eigen ontdekkingsreis, waarin ze de betekenis onderzoekt die zen in haar leven heeft gehad en nog steeds heeft. Een prachtige, persoonlijke collectie van alledaagse momenten, gedachten en herinneringen. (Uitgeverij Asoka)

Moeiteloos jezelf zijn van Vera Helleman verscheen eerder in de vorm van een online cursus waarin je zestig dagen lang werd begeleid bij Zelfonderzoek. Het boek probeert in kleine stappen en zeer systematisch begeleiding te bieden bij de overgang van vastgeroest egobewustzijn naar een vrij Zelf-bewustzijn. In het eerste deel worden de grondvesten van je ego onderuitgehaald en laat de auteur zien dat je moeiteloos kunt leven in de natuurlijke staat. Vanuit deze radicale bewustzijnsverandering wordt dan getoond hoe alle domeinen van ons leven ook radicaal zullen veranderen, met name de relatie met de anderen. (Uitgegeven in eigen beheer, 2014. Verkrijgbaar via Centraal Boekhuis)

In Geïnspireerd door Krishnamurti interviewt Marina Kuyper mensen over hun relatie met Krishnamurti. Hoe komt het dat mensen zich zo lang en intensief in het werk van Krishnamurti verdiepen? Welke inzichten hebben zij hierdoor verkregen en welke implicaties heeft zijn benadering gehad voor hun dagelijks leven? Tien gesprekken werden gevoerd met mensen uit Engeland, Zwitserland, Nederland, India en Thailand met zeer verschillende achtergronden, die al vele jaren intensief met het gedachtegoed van Krishnamurti bezig zijn, zoals een professionele voetballer, een psychotherapeut, een fysicus, een kok, een leraar en een schrijfster. Sommige geïnterviewden leefden jaren in de nabijheid van Krishnamurti. Ze vertellen zeer open en op een toegankelijke manier over wat Krishnamurti voor hen betekend heeft. Ieder benadrukt weer een ander facet of een andere essentie. (Uitgeverij Synthese)

Margrit Irgang beschrijft in haar nieuwe boek Stralende stilte de zoektocht naar en de confrontatie met de centrale vraag van zen en van het leven: Wie ben ‘ik’? Ze heeft daarbij gekozen voor een bijzondere vorm, aan de hand waarvan ze de overeenkomsten beschrijft tussen de kwantumfysica en het boeddhisme, haar ontmoetingen met Poolse joden met ons deelt en schrijft over de jaarlijkse loop van de natuur. Ze neemt de lezer mee

InZicht . 1 . 2015

Carine Philipse hield een dagboek bij van de krachtige mystieke doorbraak die haar in 2003 overkwam en het ontwikkelingsproces dat daarop volgde. Het werd uitgegeven onder de titel Jij zingt in mij Jouw naam. Carine vond woorden voor haar steeds inniger relatie met God, in de vorm van dagelijkse notities van haar ervaringen en gevoelens, in reflecties en gebeden. Het zijn directe, aansprekende teksten die de lezer meenemen naar de laag in zichzelf waar hij of zij God kan ontmoeten. Inclusief een dvd waarop de schrijfster in gesprek is met prof. dr. Hein Blommestijn, hoogleraar mystieke theologie, die het boek voorzag van een nabeschouwing. (Uitgeverij Discovery Books, en voor België uitgeverij Carmelitana)

Van Paul Boersma en Arjan Ubert (illustraties) verscheen Dhammapada. De Dhammapada is een beroemde verzameling verzen die traditioneel aan Boeddha toegeschreven worden. Ze wordt gezien als een van de meesterwerken in de vroeg-

boeddhistische literatuur. Interessant en leerzaam, ook voor de niet-boeddhist die kennismaking met het boeddhisme zoekt. Die kennismaking betreft dan niet alleen de gedachtewereld, maar ook de spiritualiteit van het boeddhisme: de oefenweg naar nirwana. De inhoud van de verzen is te lezen als een leidraad voor monniken, maar is door de eeuwen heen ook door veel leken gelezen. Hoewel het origineel in verzen is gesteld, zijn bijna alle bestaande vertalingen in proza, maar wel een proza dat door zijn metrische vertaling het poëtisch karakter van het origineel in stand houdt en makkelijk in het geheugen blijft hangen. (Uitgeverij Asoka) De dvd Op U komt het aan is een niet eerder uitgebrachte compilatie van een weekend met Alexander Smit in 1992. Deze kan afzonderlijk verkregen worden of als dubbel-dvd, die tevens de eerder uitgebrachte dvd Bevrijding is altijd Onmiddellijk bevat, met opnames van een week in 1994. Beide films bevatten muziek door Alexander zelf gespeeld, deels uit eigen archief. Alexander vertelt onder andere over zijn tijd bij zijn leermeester Sri Nisargadatta Maharaj. Hij wijst erop dat Zelfrealisatie met spirituele ervaringen niets van doen heeft. Ook is er een geleide meditatie waarin hij de vijf advaitische feiten omschrijft, in wezen de basiskennis van de advaita vedanta. Info op www. mokshamedia.nl Ondernemer en boeddhist Hans Kloosterman schreef Van snob tot monnik, een autobiografisch boek over een opmerkelijke ommekeer in zijn leven. Zijn carrière in het bedrijfsleven, zijn luxe leventje, zijn relaties, alles ging op de schop na een auto-ongeluk, dat hem de weg wees naar een ander leven. Hij leefde zes jaar als monnik, bestudeert sinds negen jaar het boeddhisme en geeft les in hatha yoga, chi kung en meditatie. Daarnaast geeft hij mindfulnesstrainingen die mensen de mogelijkheid geven om hun denken gedragspatronen te transformeren. Behalve een biografie van een zoektocht wil het boek ook een gids zijn voor het in praktijk brengen van mindfulness, zowel fysiek als emotioneel en mentaal. (Uitgegeven in eigen beheer)

uitgaven u

¥ klassieke

teksten ¥

EIHEI DOGEN Zenmeester Eihei Dogen (1200-1253) wordt beschouwd als een van de grootste schrijvers over het zenboeddhisme. Als hervormer van het klassieke boeddhisme zoals dat in Japan van oudsher onderricht werd, legde hij in zijn preken en boeken nieuwe vormen en procedures voor zenmeditatie vast, die geformaliseerd werden in de Soto Zen School, inmiddels de belangrijkste school binnen het zenboeddhisme. Dogens bekendste geschrift is de Shobo Genzo, de ‘Schatkist van het ware dharmaoog’. Het woord ‘oog’ verwijst hierbij naar het ultieme inzicht, maar ook naar de ervaring van de werkelijkheid op basis van meditatie. In de Shobo Genzo heeft hij samengevat hoe hij als boeddhist de dharma uitlegde aan zijn studenten. Daarmee biedt hij de lezer een praktisch, maar tegelijkertijd diepzinnig en veelomvattend onderricht over meditatie, in de vorm van een groot aantal essays over uiteenlopende deelonderwerpen. De basisvraag die hij de lezer voorlegt, is: Hoe kunnen we ieder moment volledig leven en betekenis geven?

Uit: Treasury of the True Dharma Eye - Zen Master Dogen’s Shobo Genzo ed. Kazuaki Tanahashi Uitgeverij Shambala, 2010

De diamantkoning Toen Deshan zeer goed ingevoerd was in de Diamant Soetra, maar nog niet volledig ontwaakt was, werd hij Diamantkoning Chou genoemd. Hij was de meest vooraanstaande van achthonderd schriftgeleerden. Hij kende niet alleen Xinlongs commentaren, maar had zelf twaalf bundels met commentaren samengesteld. Er was niemand die aan hem kon tippen. Toen hij hoorde dat er in het zuiden een leraar woonde die rechtstreekse overdracht van de niet te overtreffen Weg had ontvangen, nam Deshan zijn boeken en stak hij bergen en rivieren over om hem te ontmoeten. In de buurt van Longtan stopte hij om op adem te komen. Toen zag hij een oude vrouw. Deshan zei tegen haar: “Wat doet u?” De oude vrouw zei: “Ik verkoop rijstkoekjes.” Dershan zei: “Verkoop er alsjeblieft een paar aan mij.” De oude vrouw zei: “Wat gaat u ermee doen, eerwaarde?” Deshan zei: “Ik ga ze eten om wat op krachten te komen.” De oude vrouw zei: “Wat heeft u bij u?” Deshan zei: “Hebt u nog nooit van mij gehoord? Ik ben Diamantkoning Chou. Ik ben gespecialiseerd in de Diamant Soetra. Er is geen deel van dit boek dat ik niet beheers. Dit zijn belangrijke commentaren op de soetra.” De oude vrouw zei: “Mag ik u een vraag stellen?” Deshan zei: “Natuurlijk, vraag maar wat je wilt.” De oude vrouw zei: “Ik heb gehoord dat de Diamant Soetra zegt: ‘De geest van vroeger is ongrijpbaar. De geest van nu is ongrijpbaar. De geest van de toekomst is ongrijpbaar.’ Met welke geest wilt u dan uw honger stillen door deze koekjes te eten? Als u me antwoord kunt geven, zal ik u wat koekjes geven. Anders niet.”

Deshan was met stomheid geslagen en kon geen antwoord bedenken. De oude vrouw draaide zich vervolgens abrupt om en liep door zonder Deshan van koekjes te hebben voorzien. Er is een groot verschil tussen hen die de kamer van een authentieke meester zijn binnengegaan en overdracht hebben ontvangen en hen die dat niet hebben gedaan. Zij die het woord ongrijpbaar horen en denken dat ieders geest in gelijke mate ongrijpbaar is, bezitten geen vitaliteit. Zij die denken dat de geest ongrijpbaar is omdat iedereen een geest bezit, hebben het niet begrepen. Deshan besefte op dat moment voor de eerste keer dat een lekker rijstkoekje je honger niet stilt en dat je een echte leraar moet tegenkomen om de Weg te kunnen beoefenen. Daarom ging hij naar Longtan, maakte hij zich de weg van leraar en leerling eigen en werd hij een waar persoon. Hij werd niet alleen patriarch voor Yunmen en Fayan, maar ook een leraar die de juiste richting aangaf voor mensen en deva’s.

£ lezers £

Lezersbijdragen naar aanleiding van het thema

Acceptatie De allereerste keer dat er een lichtje ging branden bij het woord ‘acceptatie’ weet ik nog goed. Ik zou die morgen een yogales geven, maar had enorme buikpijn. Daarnaast speelde er een akelig conflict tussen mij en een collega. Wat nu? Ik heb toen een kaart getrokken. Daarop stond: “Accept all that life brings with gratitude.” Plotseling begreep iets in mij wat daarmee bedoeld wordt. Het werd letterlijk licht in mijn hoofd. Ik wist: ja, ik kan dus gewoon gaan, er zijn met die buikpijn en met dat conflict. Die morgen klopte de les die ik gaf helemaal. Alles stroomde en er was bijna geen verschil meer tussen mij en de anderen, alsof we ademden vanuit één lichaam. Wat een eyeopener was dat en zo simpel: gewoon alles laten zijn zoals het is. Door de jaren heen ben ik deze truc des levens steeds vaker gaan toepassen. Vooral de laatste maanden heb ik een spoedcursus mogen ontvangen en wel van mijn 94-jarige moeder, die we, vanwege de ziekte van Alzheimer, moesten laten opnemen in een verzorgingshuis. Helaas was ma het er niet mee eens. Ze was woest en vol venijn. Voor ons was het een hele opdracht om, als je zo uitgescholden en kapot thuiskwam, er dan toch de volgende dag weer fruitig en fris voor haar te zijn. Samen met mijn beklemde rugzenuwen, waardoor lopen zonder krukken niet meer mogelijk is, was het een hele pittige zomer. Elke seconde vormde een grootse uitdaging om acceptatie in praktijk te brengen. En het is geen therapeutisch of spiritueel trucje dat ik toepas. Nee, dit accepteren is een soort begrijpen, een weten. Ik ben dan op die lichte plek waar geen oordeel bestaat en van daaruit kan ik alles helemaal laten zijn zoals het is. Dat is voor mij acceptatie. Bernadete Roque

Acceptatie wil in mijn ogen zeggen dat je je niet verzet tegen een situatie, dat je accepteert wat er aan het gebeuren is. Er is geen negatief oordeel over de situatie. Als je de situatie niet accepteert, zul je overgaan tot klagen. Wie klaagt maakt zichzelf tot slachtoffer. Bijvoorbeeld: je zit in de wachtkamer bij de dokter en naast je zit iemand die voortdurend aan het kuchen is. Je hebt de keuze: klagen en weggaan, de kuchende persoon verwijderen of de situatie accepteren. Je kunt mededogen hebben met de kuchende persoon en die het beste wensen of mogelijk helpen. Je kunt je aandacht richten op het huidige moment zonder een etiket te plakken op de kuchende persoon of hem of haar te veroordelen. Acceptatie is hier ook overgave aan het huidige moment, inzien dat je één bent. Alex Van de Meulebroecke

InZicht . 1 . 2015

Wat nu gebeurt kun je niet tegenhouden, want dat is wat nu gebeurt. In principe is alles al gebeurd en hoef je eigenlijk alleen maar te accepteren wat al geweest is. Het moment is al voorbij, maar krijgt een eigen leven in je hoofd. Daar maken we er een verhaal van en hoe langer je daarmee rondloopt, hoe groter het lijden is. Soms gaat dit zo snel dat je niet eens meer weet waar het verhaal begonnen is en zie dan maar weer eens terug te komen naar accepteren van wat is. Het denken kan niet accepteren. Het verzint smoezen, uitvluchten om dingen goed te praten. Die worden dan tijdelijk weggestopt en dan weet je ook dat je ze ‘geaccepteerd’ hebt via het denken, want ze komen terug. En wat blijkt? Ze zijn nog steeds niet geaccepteerd en zelfs erger en heftiger geworden, omdat je de strijd bent aangegaan met het denken. Je staat er niet meer bij stil dat wat ooit bedacht is door jezelf de zaken alleen maar erger heeft gemaakt dan ze oorspronkelijk waren. Herken en erken je emoties, daarmee accepteer je dat wat is gebeurd of gaande is. Bij acceptatie gaat het er vooral om dat je jezelf gaat accepteren zoals je bent in het moment en dat alle gevoelens er mogen zijn. Babette van Veen

Ik ben al jaren een intense zoeker (zoals zovelen onder ons) naar geluk, naar spiritualiteit, de zin van mijn leven, de zin van het leven. Ik doorliep zoveel voordrachten en workshops dat ze me de oren uitkwamen. Ik probeerde boeken te lezen, maar kwam geen stap dichter bij mezelf. Altijd waren het flitsen die me deden verlangen naar nog meer inzichten, tot ik er plots genoeg van had. Ik werd geleidelijk ook opgeslokt door de zorgen voor mijn man. Toen mijn man vorig jaar november overleed, kwam ik in een intens rouwproces terecht. Al vóór zijn overlijden liet ik me begeleiden door een psycholoog om de moeilijke weg van lijden en de zorg voor mijn man aan te kunnen en te leren hoe ik me kon bevrijden uit mijn constante schuldgevoel. Ik wilde de zorg voor mijn man, maar ook voor mezelf en mijn kinderen draaglijk maken. Het is eigenlijk wonderlijk hoe deze moeilijke situatie mij voldoende kracht gaf om uit te stijgen boven mezelf en mededogen in de praktijk te leren. Ik wilde zijn leven zien zonder een oordeel te vellen, noch naar hem toe, noch naar mezelf. Ik huilde ook uit verzet tegen de dood, tot ik opeens voelde dat dit huilen ‘oké’ was, dat pijn er mocht zijn en ik er niet meer tegen hoefde te vechten. Ik hoefde niet meer gelukkig te worden; ik was het, ondanks mijn verdriet. Er mocht eenzaamheid

zijn. Waarom zou ik mij niet eenzaam mogen voelen? Wie of wat zegt dat het leven altijd happy moet zijn? Plots weigerde mijn lichaam nog verder te functioneren en ik kon niets meer. Alleen bed en stoel waren nog mijn bondgenoten. Die diepe stilte door het afgesloten zijn van de buitenwereld werkte helend. In die stilte wist ik ook opeens dat de dood me niets ontnomen had omdat er niets te ontnemen valt, want niets is ons eigendom, zelfs niet onze adem. En de vraag of er al dan niet leven is na de dood verschrompelde tot niets. Reïncarnatie of een hiernamaals, in welke vorm dan ook…. De existentiële vragen verschrompelden, omdat ik het voelde als concepten die we zelf in het leven roepen en er altijd wel bewijzen gevonden kunnen worden om leven of geen leven na de dood te bewijzen. Ik leef nu niet meer met vragen die niet te beantwoorden zijn, tenzij je antwoorden wilt vanuit dogma’s of filosofieën. Ikzelf wil me niet meer vastzetten in concepten. Na maanden van zoveel dood en verdriet kwamen er stilaan zomaar pareltjes vreugde aanwaaien, zomaar uit het niets. Opeens keek ik totaal anders tegen het leven aan. Ik begreep opeens wat er bedoeld wordt met leven in het nu. Het leven werd lichter. Ik leef nu meer vanuit een reusachtige golf van dankbaarheid en ik weet niet waar die golf vandaan komt. Is dat acceptatie? Is dat aanvaarding? Ik kan alleen maar vanuit mijn hart glimlachen. Magdalena Van Renterghem

De lijn getrokken deelt het Geheel! Er is boven de lijn en onder. Geen lijn, geen delen. Iedere wens deelt het Geheel. Dit niet, dat wel! Geen wens, geen voorkeur. En elke norm verdeelt het Geheel. Dit voldoet, dat niet! Geen norm, geen afwijzing. Moeten geen lijnen worden getrokken? Moet wensen worden nagelaten? En normen niet gesteld? Waarom een richtlijn? Een waak-slaappil! Accepteer alles! Jan de Boo

JAAR INZICHT 15 artikelen samengebracht onder de titel De uitdaging van de Leegte

Een van de non-dualistische uitspraken die je vaak in geschreven teksten tegenkomt, is dat het bestaan (of het leven, of de wereld) leeg is. Een dergelijke uitspraak wekt in eerste instantie bevreemding. Het bestaan is toch immers tot de rand toe gevuld met ontelbare mensen, dieren, voorwerpen en verschijnselen? Hoe kun je dan zeggen dat het leeg is? Toch kan gezien worden dat het bestaan daadwerkelijk leeg is, en wel op twee manieren. Op de eerste plaats kan gezien worden dat het centrale element in ons bestaan, het ik als persoon, een illusie is. Het is er gewoon niet, behalve als (een zich steeds weer herhalende) gedachte of concept. In dat kader zou je kunnen zeggen dat het bestaan leeg is van jou als persoon. Er is niemand die het bestaan ervaart, en toch wordt het ervaren. Een onbegrijpelijke paradox, tot gezien wordt dat het bestaan ervaren wordt door zichzelf, zonder tussenkomst van een persoon die het ervaart. Besta je zelf dan niet? Natuurlijk wel. Niet als persoon, maar als dat zichzelf ervarende geheel van het bestaan zelf. Daarnaast kan gezien worden dat het bestaan leeg is als beseft wordt dat iedere ogenschijnlijke vorm (mens, dier, voorwerp, verschijnsel) geen duurzaamheid bezit binnen ruimte en tijd. Alles wat we als vorm onderscheiden en benoemen, is alweer ‘iets anders’ geworden voordat we het hebben kunnen waarnemen. Niets heeft of is een vaste vorm. Kun je dan nog wel zeggen dat het bestaat? Eigenlijk niet. Het enige dat niet voortdurend verandert, is de verandering zelf, en die heeft geen onderscheidbare vorm of substantie. Het bestaan, zou je kunnen zeggen, is leeg van vorm. Het is een leegte die gevuld is (inderdaad, tot de rand toe) met ogenschijnlijke vormen zonder enige werkelijke substantie, en precies die leegte is wat je bent. Vermoedelijk wordt deze waarheid al duizenden jaren gezien door talloze ogenschijnlijke individuen. Slechts weinigen hebben er echter woorden voor weten te vinden. De uitdaging zit hem niet in het zien van de leegte (want dat zien gebeurt spontaan en valt dus niet af te dwingen), noch

in de ervaring ervan (want de leegte wordt altijd ervaren, of je je daar nu bewust van bent of niet). De uitdaging zit in het onder woorden brengen van het inzicht dat het bestaan leeg is, en dat er altijd alleen maar sprake is van vormloos, onpersoonlijk gewaarzijn. En toch zijn er binnen de traditionele religies vele teksten te vinden die verwijzen naar het non-duale karakter van het bestaan, naar de leegte van het leven. Deze teksten worden mystieke teksten genoemd, en zijn meestal ook esoterisch, d.w.z.: ze vallen meestal buiten de officiële, openbare leer van een religie. Geen wonder, want juist omdat het een onmogelijke opgave is de leegte onder woorden te brengen, kunnen zulke teksten gemakkelijk verkeerd begrepen worden. Vandaar dat ze van oudsher slechts voor een kleine groep ingewijden bestemd waren. De afgelopen vijftig jaar echter zijn er steeds meer mensen over gaan spreken en schrijven, en zijn die teksten, vooral na de komst van het internet, steeds algemener verspreid geraakt. Dat heeft de kans op onduidelijkheden en misverstanden niet verkleind, maar juist vergroot. Er is geen objectief criterium waaraan de kwaliteit van een tekst over non dualiteit afgemeten kan worden. Bovendien valt het non duale inzicht nooit volledig en zuiver onder woorden te brengen. Het fundamenteel duale karakter van de taal die ons daar voor ter beschikking staat, verhindert dat. Desondanks lijkt de groep gretige lezers en luisteraars almaar toe te nemen. Ook InZicht bezit geen objectieve criteria aan de hand waarvan kan worden vastgesteld of een tekst over non dualiteit hout snijdt of niet. We kunnen als redactie niet anders dan afgaan op onze eigen smaak en intuïtie. Daarnaast proberen we wel ruimte te bieden aan zoveel mogelijk non duale tradities en verwoordingswijzen. Uiteindelijk dient wat ons betreft InZicht geen ander doel dan een podium te bieden aan heldere en begrijpelijke verwoordingen van datgene waarnaar het woord non dualiteit verwijst, zowel

Aanbieding

voor alle abonnees van InZicht !

binnen het Nederlandse taalgebied als daarbuiten, in de hoop dat ze kunnen dienen als bakens voor hen die op zoek zijn naar de ware aard van zichzelf en het bestaan. Om die reden bevat dit jubileumboekje een breed scala aan non duale teksten van auteurs van allerlei pluimage. Auteurs als Jean Klein (advaita vedanta en Kashmir Shaivisme) en Ton Lathouwers (zenboeddhisme) vertegenwoordigen non duale tradities die zeer ver teruggaan in de geschiedenis. Veel andere auteurs in dit boekje baseren zich echter niet op een non duale traditie, maar verwoorden hun eigen inzicht op hun eigen unieke manier. Sommigen van hen (Tony Parsons, Rupert Spira, Jeff Foster) hebben daarmee een groot publiek weten te bereiken, terwijl anderen in relatieve onbekendheid of zelfs anonimiteit hun inzicht delen met anderen. Als de uitdaging van het verwoorden van de leegte zo’n uitdaging is, waarom zou je er dan nog aan beginnen? Daar zijn vele redenen voor aan te voeren, en dat wordt ook gedaan, maar dat zijn wat mij betreft altijd rechtvaardigingen achteraf. Waarom hier over gesproken en geschreven wordt, is net zo moeilijk onder woorden te brengen als het non duale inzicht zelf. Het meest bevredigende antwoord vind ik nog altijd dat van Jan van den Oever, een van de auteurs die we voor deze jubileumuitgave geselecteerd hebben. Op mijn oprechte vraag waarom hij al meer dan twintig jaar spreekt over dat waarnaar op zijn hoogst verwezen kan worden, zei hij met het voor hem zo kenmerkende enthousiasme: “Gewoon, omdat ik er mijn mond niet over kan houden!”. En zo moet deze selectie van artikelen die de afgelopen vijftien jaar in InZicht zijn verschenen in mijn ogen ook gezien worden. Het zijn allemaal teksten van mensen die getracht hebben het onverwoordbare te verwoorden, ‘gewoon omdat ze er hun mond niet over konden houden’. Han van den Boogaard Redactie InZicht

InZicht . 1 . 2015

Wij bieden u dit fraaie boekje aan voor de prijs 7,50 de winkelprijs is 14,90! Te bestellen via www.inzichtboeken.nl of door een mailtje te sturen naar info@inzicht.org

InZicht samenstellen kan alleen met hen die spreken en schrijven over het non-duale. Wij danken de auteurs, adviseurs en adverteerders voor al hun werk en support. De redactie, vormgever en uitgever zijn niet meer dan waterdragers in deze en natuurlijk liefhebbers van de Leegte. Dank gaat hierbij in het bijzonder uit naar Raf Pype, redacteur van het eerste uur, Douwe Tiemersma, medeoprichter, Jan Koehoorn en Han van den Boogaard als hoofdredacteuren, Geerta Pluut, die minutieus de taal bewaakt en Ivar Hamelink die het blad al 15 jaar qua vormgeving tot leven brengt. Meinhard van de Reep Uitgever InZicht

4e SATSANG ZOMERFESTIVAL IN 2015 Van 11-16 augustus 2015 vindt het 5e Satsangfestival plaats. Wij hebben een nieuwe combinatie van satsanggevers uitgenodigd: Unmani, Jan van den Oever, Nicky Verbeek, Jan Koehoorn en Hans Laurentius. Wil je meedoen, ga dan naar deze pagina voor meer info: http://www.helioscentrum.nl/satsang/satsang-zomerfestival Je kunt je op deze pagina ook aanmelden. Er is een beperkt aantal 1-persoons kamers. Wil je graag alleen slapen, dan is vroeg aanmelden een goed idee. Je betaalt daarvoor € 50,- meer voor 5 dagen. Overnachting in je tent is ook een optie. Je vindt het allemaal op deze webpagina. Voor de avonden hoef je je niet aan te melden. Je kunt daarvoor bij de ingang van de zaal betalen.

Het 3e Satsang Zomerfestival op Helios was in alle opzichten een groot succes, niet in de laatste plaats door de samenwerking met het blad InZicht en uitgeverij Samsara. Helios Centrum had zoveel vaste deelnemers aan de week dat we de laatste aanmelders naar hotels en pensions in de buurt moesten verwijzen. Tijdens de avondsatsangs zwol dat aantal steeds aan tot 60-70 losse bezoekers. Je kunt je afvragen of een dergelijk bonte parade van 5 Satsanggevers op achtereenvolgende dagen niet verwarrend of overbelastend is voor de luisteraars. Unaniem kwam uit de feedback, dat zowel nieuwe als long time Advaita geïnteresseerden, de volgorde heel passend vonden en het verfrissend vonden dezelfde thema’s steeds weer door een totaal ander temperament gepresenteerd te krijgen. De satsanggevers van 2014 waren behoorlijk verschillend in temperament, kleur en spirit. Rustige sprekers werden afgewisseld met gepassioneerden, als je verzadigd dreigde te raken, lag je volgende moment weer in een deuk door de humor van de volgende. Het mooie was dat voor iedereen de essentie waarnaar verwezen werd, die door al die persoonlijke kleuren heen straalde, voortdurend voelbaar was en (bijna) iedereen raakte. Daarbij was het weer ook nog eens aangenaam en de ligstoelen werden goed gebruikt. De vrije tijd werd ingevuld met nieuwe contacten, luieren, wandelen of zwemmen in het Heerdermeer.

Enkele reacties: Ik denk met plezier terug aan de week. Het was heel inspirerend om diverse sprekers te horen en door hen aangesproken te worden en dat eindigde in een knallend vuurwerk op de laatste avond. Ik weet niet of het bewust zo gepland was, maar ik vond het fantastisch. Na het antwoord van Hans Laurentius op de allereerste vraag, waarvan ik me totaal de inhoud niet meer kan herinneren, dacht ik: “Zo. Dit is wat het is en nu kunnen we naar huis!” Je hebt de vrijheid om te kiezen naar wie je toe wil, dan is de kennismaking in de avond goed gekozen. Wij hebben ontzettend genoten van alle liefdevolle aandacht, verzorging en het fantastische eten. Het was een mooie 5-daagse, verhelderend, verfrissend, inspirerend en soms best zwaar. Mooi zoals jullie de opbouw geprogrammeerd hadden: ’s avonds de inleider voor de volgende dag en dan verder. Wij hopen op een vervolg.

Nieuw verschenen! De uitdaging van de leegte Van m 14,90 voor m 7,50! Ga naar www.inzichtboeken.nl

www.inzicht.org info@inzicht.org

Tijdschrift InZicht heeft een nieuwe webshop: www.inzichtboeken.nl Boeken rondom advaita en non-dualiteit zijn te bestellen op inzichtboeken.nl U kunt zich ook via deze shop abonneren op het tijdschrift Inzicht

Neem nu een abonnement op InZicht Het eerste jaar omvat 5 nummers en loopt door t/m december 2015. U betaalt slechts 20 euro en ontvangt gratis het boek De uitdaging van de leegte.

Naam...................................................................................................................................... Adres....................................................................................................................................... Postcode...............................Plaats........................................................................................ Sturen naar: Uitgeverij Inzicht, Maurick 20, 2181 LB Hillegom U kunt deze nummers ook bestellen via de website www.inzicht.org

Geschenkabonnement Geef je vriend/vriendin een abonnement op Inzicht en ontvang zelf gratis het boek De uitdaging van de leegte. Het geschenkabonnement omvat 5 nummers en loopt door t/m december 2015. U betaalt slechts 20 euro.

Geschenkabonnement sturen aan: Naam...................................................................................................................................... Adres....................................................................................................................................... Postcode...............................Plaats........................................................................................

Rekening naar: Naam...................................................................................................................................... Adres....................................................................................................................................... Postcode...............................Plaats........................................................................................

Sturen naar: Uitgeverij Inzicht, Maurick 20, 2181 LB Hillegom U kunt zich natuurlijk ook opgeven via de mail of website info@inzicht.org / www.inzicht.org

Eerder verschenen nummers van InZicht

Door het tijdloze karakter van Inzicht blijven de eerder verschenen nummers even interessant als de nieuwe uitgaven. De volgende nummers zijn nog leverbaar voor 3,50 euro per stuk:

… exx.

3-2000

… exx.

3-2002

… exx.

2-2004

… exx.

3-2004

… exx.

4-2004

… exx.

1-2005

… exx.

2-2005

… exx.

1-2006

… exx.

2-2006

… exx.

4-2006

… exx.

1-2007

… exx.

2-2007

… exx.

3-2007

… exx.

1-2008

… exx.

3-2008

… exx.

4-2008

… exx.

1-2009

… exx.

2-2009

… exx.

3-2009

… exx.

4-2009

… exx.

1-2010

… exx.

2-2010

… exx.

3-2010

… exx.

4-2010

… exx.

1-2011

… exx.

2-2011

… exx.

3-2011

… exx.

4-2011

… exx.

1-2012

… exx.

3-2012

… exx.

4-2012

… exx.

1-2013

… exx.

2-2013

… exx.

3-2013

… exx.

4-2013

[ADVERTENTIES]

stilteplek

HOF VAN BOMMERIG In het hart van het adembenemend mooie heuvelland van Zuid-Limburg. Een plek om te herbronnen. De ruimte te ervaren die stilte en rust bieden. Vier vakantiewoningen (2 pers. geen kinderen). Er is een meditatieruimte op het terrein. Wij bieden ook een meditatie-arrangement aan. Herman en Ineke van Keulen, www.hofvanbommerig.nl telefoon: 043-4553447

Intensieve begeleidingsweken: 10 individuele sessies in vijf dagen: - werken aan vitaliteit (healing) - verkrijgen van Inzicht (Zelfonderzoek) In voor en najaar: La Gomera, Frankrijk Spanje, Belgie Incidenteel: Costa Rica Mieke F.W. Berger Ph.D. Voor info zie: www.jinshinhealing.com email: MFWBerger@Jinshinhealing.com Auteur van: oorspronkelijk Jin Shin ISBN nr 9069636328 Altamira Becht

WILT U OOK ADVERTEREN IN INZICHT? Neem dan contact op met Meinhard van de Reep info@inzicht.org of 0252 522001

POST-SPIRITUALITY AND THE CREATIVE LIFE A dialog with Steven Harrison Join us for a far-reaching and challenging investigation of our ideas about the inner and outer life in a group dialog with Steven Harrison. We will explore together the nature of thought, feeling, and awareness, as well as relationship, spirituality, and the belief systems through which we live. Leave your preconceptions at home and come prepared to enter into deep dialog. In the silence that occurs when thought falls away, we will begin to actively inquire, not to discover some new belief system or philosophy, but to find the actuality of our lives. Steven Harrison has presented workshops and retreats all over the US and Europe for the past twenty years, examining the topics of consciousness, human development, relationships and alternative education. He is the author of Doing Nothing, Being One, Getting to Where You Are, The Questions to Life’s Answers, The Happy Child, What’s Next After Now?, The Shimmering World, and The Love of Uncertainty. His books have been translated into thirteen languages. The event takes place in Amsterdam on Friday, April 17 – Sunday April 19. Details to be announced on the events page of www.doingnothing.com . For more information and to sign up please contact us at: fernweh@unseen.is or call 0638662211. Space is limited.

Wat is advaita?

Ik denk dat ik op een manier die ik niet helemaal kan verklaren doodsbang geboren ben. Ik heb het gevoel dat ik een deel van mijn jeugd - minstens tot ik zeven of acht jaar was - bang ben geweest. Waarvoor kan ik niet zeggen, maar het manifesteerde zich af en toe als paniek in episoden die samenvallen met een paar van mijn vroegste herinneringen. Ik kon er niet tegen om alleen gelaten te worden of achtergelaten te worden bij iemand die ik niet kende. Ik herinner me situaties in mijn vroege jeugd waarin babysitters geen andere keus meer hadden dan mijn ouders te bellen vanwege de scĂ¨ne die ik maakte. Ik herinner me een nieuwe oppas die me in een kinderachtbaan zette in een pretpark, waarbij ik verlamd raakte van angst, net als die keer in een zwembad met een zweminstructeur. Het waren jaren waarin ik on-

ANGST mogelijk kan hebben voorzien wat er eventueel zou kunnen gebeuren, zoals in de steek gelaten worden of ontsporen in een achtbaankarretje of verdrinken in een zwembad. Het was gewoon pure angst, onmiddellijk en zonder rechtstreekse aanleiding, en vreemd genoeg zou hij mijn hele latere jeugd en mijn vroegvolwassen jaren afwezig zijn, om des te heviger terug te keren in het laatste deel van mijn lsd-dagen, en later opnieuw tijdens mijn eerste glimpen van de Leegte, waarbij ik het gevoel had alle controle kwijt te raken. (Op de momenten dat ik een verklaring nodig had, vroeg ik me soms af of ik bang geboren ben omdat ik bang gestorven ben, alsof ik op een vreselijk gewelddadige manier aan mijn eind was gekomen in een vorig leven.) Nu ik erover nadenk besef ik dat de angst later in mijn jeugd

33 Maar dat ervaar ik als een ongemakkelijk gevoel - niet als angst; ik kan het geen angst noemen, maar het kruipt af en toe nog wel eens in me en als dat gebeurt, weet ik dat de Leegte verkrampt is tot het spel van zelf en ander. En het is dat ongemakkelijke gevoel dat de ommekeer inluidt, de metanoëse, dat me weer terugbrengt zodat ik weer heel ben, of om precies te zijn: dan is er weer sprake van Heelheid en geen ‘ik’ of ‘mij’ dat er los van staat. Hoe simpel, hoe gemakkelijk en hoe goed werkt het! De Leegte tikt zichzelf op de schouder en koestert zich weer in de vreugde van zijn Zelf-zien, Zelf-weten, Zelf-zijn. Uit: J.C. Amberchele - Cracked Open: Living the Dream Uitgeverij Non-duality Press, 2014

en in mijn vroegvolwassen jaren niet verdween. De paniek was er niet meer (of werd onderdrukt), maar ik had wel altijd het gevoel dat er iets niet in de haak was, dat er iets ontbrak, dat zich vlak onder de oppervlakte van mijn leven iets dreigends schuilhield. Ik was bang dat de dingen niet zo waren als ze leken te zijn, dat ik een pion was in een spel waar ik niets van afwist, dat ik het slachtoffer was van een ongelooflijk bedrog, dat de wereld om me heen volslagen krankzinnig zou worden als ik haar niet overeind zou houden. Maar er kwam een eind aan de angst toen ik ten diepste die wakkere Leegte zag die ik ben, een Leegte die niet alleen aanwezig is in de kern van alles, maar die alles is. Inderdaad, en dan overdrijf ik zeker niet, de dingen waren niet zoals ze leken te zijn.

InZicht . 1 . 2015

Ú mededelingen Ù

Korte mededelingen over activiteiten waarin zelfonderzoek en inzicht centraal staan, kunnen in deze rubriek worden opgenomen als ze uiterlijk zes weken voor verschijningsdatum bij de redactie binnen zijn. Opname in de agenda betekent niet noodzakelijk een aanbeveling. Er is ook een meer gedetailleerde activiteitenkalender die regelmatig wordt bijgewerkt op de website van InZicht (www.inzicht.org). Ú Jan van Delden Amersfoort zat. 18 april Groningen zon 19 april Zwolle wo 22 april Rotterdam zat 25 april Bergen zon 26 april Nijmegen zat 2 mei Den Haag zon 3 mei Voor info en aanmelden: www.ods.nl/la-rousselie Verdere info: Wilmy Moors, T: 030 293 92 91 janvandelden108@gmail.com Ú Advaita Stiltegroepen In de traditie van Nisargadatta Maharaj en Douwe Tiemersma Gent, 2de do. v.d. maand, 19u00 – 21u30 – jacques.back@telenet.be - T 0032 476 89 65 04 Groningen, 2de zon. v.d. maand (bij voorkeur) 10u30 – 12u00 - T 0031 50 301 12 26 Amsterdam, 2de en 4de ma v.d. maand, 19u45 – 21u30 - bryantimmer@live.nl - T 0031 6 45 76 34 83 Leuven, 1ste en 3de di. v.d. maand, 19u30 – 21u30 jacques.back@telenet.be - T 0032 476 896504 Gouda, maandelijks op een zon, 10u00 – 16u00 anke-elders@online.nl - T 0031 344 61 41 73 Hellevoetsluis, maandelijks op een zon, 11u00 – 12u30 - piamaria@planet.nl - T 0031 181 317 776 Brugge, 1e zon. v.d. maand , 9u30 – 12u00 jeanpierreverschuere@belgacom.net T 0032 486 976569 Midden-Nederland, 1 maal per maand, 19u30 21u30, rowlf63@xs4all.nl Retraiteweek Schiermonnikoog van vr 9 t/m 26 juni 2015. www.advaitastiltegroepen.net Ú Hans Laurentius Renkum (Utrechtseweg 119) Satsang drieluik over zelfonderzoek en afgescheidenheid. 13-15 maart 2015; Vr (19.30-21.45) , za- en zo (13.30 - 16.30) Info: www.zijnsweg.nl of T 06 361 8 000 8. Groningen (Goudlaan 555) Zo 29 maart: 14.00 - 16.30. via satsanggroningen@live.com Deventer 10 mei (13.30 - 16.00) via Rob: vantwist15@gmail.com Amsterdam (Ter Gouwstraat 3) 8 maart en 31 mei satsang middag - 13.00 - 16.00 Enschede 22 maart – satsang: 13.00 - 16.00 Heerde 1 t.e.m. 3 mei all in Advaita weekend Zwolle 24 mei (13.30-16.00) Meer info, ook voor individuele sessies: www. hanslaurentius.nl en reserveren@hanslaurentius.nl Ú Djihi Marianne Rotterdam, Lisplein 7 ma kashmiryoga, di meditatie (19.00-20.15) en yoga (20.30-21.45), wo meditatie (9.30) en yoga (11.00-12.15), do kashmiryoga + yoga nidra (19.30-21.00) Contact : E : satsang@zonnet.nl T. 010-4672261 www.advaita-yogacentrum.nl

Ú Han van den Boogaard Heusden-Vesting: (Zin in Boeken, Breestraat 43), 26 feb. 2015 (19.30 uur stipt. Duur: ongeveer 3 uur) Prijs: € 20,00 Aanmelding en info: zininboeken@gmail.com. Ú Jan Koehoorn Amsterdam (Bosboom Toussainstraat 32) Satsang zo 22 feb, 5 april, 17 mei, 14 juni. (14.00 u.) Opgeven: christinaf@live.nl Zie: http://www.jankoehoorn.nl/advaita Ú Luc Vermeeren Antwerpen (Drakenhoflaan, 80, Deurne) 3e do. v.d. maand Leuven (C.Keynsklaan, 31, Winksele) 1e vr. v.d. maand Gent (Groot-Brittanniëlaan 42) 4e di. v.d. maand Info: L. Vermeeren, T 03 290 74 28 of via luc.vermeeren@telenet.be. Ú Zen: Maha Karuna Ch’an Steyl (Tegelen- Venlo) Meerdaagse sesshins met Ton Lathouwers: Woe 6 mei – zon 10 mei Vrij 3 juli – zon 12 juli Info: www.mahakarunachan.be Ú JanKees Vergouw Zaanstad: satsang elke 1e zat. v.d. maand (15.3017.30) Voor de satsang is er JK-Yoga (12.30/14.45 u) in NH stolpboerderij. Info: T 075-6319210 of 0643030546 en dit@jankeesvergouw.nl W: www.jankeesvergouw.nl Ú Dick Sinnige “Niet de angst, maar de liefde” Amsterdam (Olympiakade 44-2), elke di 20:00 u. T. 020-6735669, M: d.sinnige@chello.nl Ú Jan van Rossum Utrecht (Kapelweg 33). Advaita-gesprekken: 22 feb., 29 maart, 3 mei (14.00 uur) info janvanrossum6@gmail.com info T 073-6416186 www.janvanrossum.nl Ú Prajnaparamita Baarn (Kerk, Eemnesserweg 63b) Satsangavonden ma. 16 & 23 feb., ma. 23 & 30 maart, ma. 6 april, ma. 18 & 25 mei. (20.00 - 22.00). Info: Chetanya, tel: 06-36119150 Voorstonden nabij Zutphen (Koetshuis Huis, Voorsterweg 137) Satsangweekend: vr. 13 t/m zo. 15 feb.. Info: intensive@prajnaparamita.nl Baarn (Witte Kerkje, Kampstraat 8) Satsangweekend: vr. 27 t/m zo. 29 maart, vr. 22 t/m zo. 24 mei, Info: Joke, tel: 030-2443546 / intensive@prajnaparamita.nl Retraites La Roseraie de Sacha, Frankrijk. Info: Vijaya, E-mail: spreadingwings@laroseraiedesacha.com Meer info: www.prajnaparamita.nl of T: 06-36119150 Ú Joanika Ring Overlangel (Maasdijk 4): Satsang elke di voor ‘beginners’ en elke wo voor ‘gevorderden’ (20.00-22.00 u) in het atelier Satsang elke derde zo in de maand. Info en eventuele veranderingen www.joanika.nl Aanmelden verplicht: maasdijk4@gmail.com T: 06-5204569. Zwolle (Westerlaan 51) 15 feb. (14.00-16.30) Leeuwarden (Wite Mar 7) 15 maart (14.00-16.30)

Ú Taetske Kleijn Leiden (TSUKI, Rijnsburgerwerg 86) QLB meditatiecursus op dinsdag Rotterdam (Centrum DJOJ, Antony Duyklaan 5-7): QLB meditatiecursus op woensdag om 20.00 uur. Le Boulard (Fr.) clarity week 14 – 22 maart Meer informatie op www.tsuki.org, 071-5173508 of tsk@tsuki.org Ú Pia de Blok Advaita in het alledaagse leven: Gouda (Fluwelensingel 53): Opleiding leraar/lerares ‘Onbeperkt ontspannen met inzicht in non-dualiteit’ met Marco Flipse, info www.bm-welzijn.nl Jongeren. Stichting JOI; www.onbeperkt-ontspannen.nl Hellevoetsluis: Stiltebijeenkomsten: eens per maand op zo; Kerk aan de Ring Info: Pia, piamaria@planet.nl www.a-dvaita.net en www.advaitacentrum.nl; Ú Naropa Satsang volgens de Sacha Traditie: Noordwijkerhout ( “de Maasgaarde” Herenweg 9a) 25 feb, 17 & 31 maart, 28 april, 13 mei Voorburg (v. Alphenstraat 21 & 22 maart, 12 april, 3 mei, 17 mei,14 juni, 5 juli Utrecht ( ingang naast Augusto Sandinostraat 134) 27 feb, 27 maart, 1 & 29 mei, 26 juni (20.00) Amsterdam (Reijgershof, Provincialeweg 30) 8 maart, 24 mei, 21 juni, ( 15.00) Haarlem (Rosenstock-Huessyhuis, Hagestraat 10) 4 maart, 8 april, 27 mei, 10 juni,1 juli Satsangdagen: 1 feb., 10 mei (10.00-18.00) Exloerveen (“De Maanhoeve”) vipassana retraite 10- 5 maart, 2-7 juni Praag (Maitrea) 19-22 feb (seminare@maitrea.cz) Voor de de meest actuele agenda zie http://www.naropa.eu/ en E: info@naropa.eu/ Ú Dit Moment Brugge (Hof van Watervliet – Oude Burg 27) 1 maart De zin van je leven (Alexander Zöllner) 19 april Inspiratie, liefde en wil (Alexander Zöllner) 3 mei: Inzicht in de patronen van het denken (Erik van Zuydam) 7 juni Non-dualiteit als intieme intimiteit (Alexander Zöllner) Alle info op ditmoment.be Gent (Groot-Brittanniëlaan 42) Advaitagroep voor stilte en meditatie: elke 2e do. vd maand (19u-21.30u) Headless Way oefengroep: elke 4e di. vd maand (19.00-21.30) Info: E: jacques.back@telenet.be, T 0476 89 65 04 Ú Jan van den Oever Leiden (Plata, Garenmarkt 1a) 25 feb., 11 en 25 maart, 8 en 22 april, 13 en 27 mei, 10 en 24 juni (20:00-22:00 u.) Reserveren noodzakelijk via info@janvandenoever.com Info: www.janvandenoever.com Ú Luc Teuwen Hier-en-Nu Dialogen. Lommel (Hertog Janplein 24) elke 1ste zat. vd. maand (10u-12u) T: 011/ 340.540, luc.teuwen@uvv.be www.aandachtigoverleven.be/ Ú Jop Elsen Nieuw-Vennep (Boomgaard 8) Advaitabijeenkomsten Eerste di v.d. maand (19.30 u) Info en aanmelding via T: 06 53 673 526 annette. meininger@worldonline.nl

Ú mededelingen Ù

Lelystad (Rivierenlaan 184). Elke 1e vr v.d. maand. Aanmelden bij Cees Bakker T 06 12 664 855 of cees. baksun@gmail.com Retraiteweek in Noord-Frankrijk van 16 t/m 23 mei. Info: www.jopelsen.nl of mail jopgmelsen@hotmail. com Ú Randolph Bilthoven ‘Terra Viva’ Pimpelmeeslaan 1 Satsang Elke woensdag- en zondagavond: 19.30 - 22.00 Satsangdag Zondag 8 maart, 11.00 - 17.00 Amsterdam Club Lite, Jan van Galenstraat 24 Satsang : Zaterdag 21 maart, 18 april, 23 mei, 20 juni 14.00 - 16.30 Mallorca: Lenteweek: 2 t/m 9 mei 2015, Info: www.satyasatsang.nl Ú Erik van Zuydam Zutphen (Middenhuis) 28 feb. Dagworkshop Ardennen (Chateau Frandeux) 7-13 maart, Retraiteweek Leende (Blauwe Roos) 11 april Den Bosch (Palaya), 18 april, dagworkshop Brugge (Hof van Watervliet), 3 mei, dagworkshop Amsterdam (de Ruimte), 17 mei, Dagworkshop Hoorn 24 mei Halve dagworkshop Info: T: 020-6613348, www.inzicht-nu.nl en info@inzicht-nu.nl Ú Sufi Way activiteiten: Amsterdam (Roetersstraat 6) muzikale meditatie met introductie 13 feb. & 13 maart 19.30 uur marjolein@mabelis.nl Amsterdam (Art Stable gallery, Fokke Simonszstraat 73) Tweedaagse retraite, muziek en mystiek met Kunderke en Karim Novarraz za 28 maart, aanvang 10.30 uur & zondag 29 maart Opgave elmerkoole@gmail.com Bergen (NH) Kievitslaan 20 Thema-avonden rond non-duaal soefisme, geïnspireerd door klassieke wijzen, moderne wijzen, klassieke Perzische dichters, moderne dichters, met aansluitend muzikale meditatie 26 feb. en 26 maart 20.00 - 22.00 u Opgave: muvaleton@gmail.com, T 072 5818779 Voor alle activiteiten kijk op: www.sufiway.nl. Ú Ad Oostendorp Arnhem (Medisch Centrum ‘het Span’, van Maerlantstraat 1) zondagen (uitgenomen 1e zo v.d. maand). 22 feb., 8, 15 maart, 12, 19 april, 10, 17, 31 mei (10.30 tot 13.00 u) Eefde bij Zutphen (kazerneplein 5) 1e zo v.d. maand (10.30 tot 13.00 u) 1 maart, 29 maart , 3 mei, 7 juni Zwolle : 22 maart Aanmelden : ad.oostendorp@planet.nl info: adsang.nl en T: 06-44 66 03 93 Ú Steven Noomen Bilthoven (Saturnuslaan 30) 1e en 3e wo v.d. maand. (20.00 u.) T: 030 2287 212 www.spirituele-integratie.nl Ú Fokke Slootstra Drouwen (De Verwondering, Lemenweg 2) Compassietraining, ma-avond. Mindful gelukkig, stress reductie training, di-avond. Tools for life 2, het ego doorzien, do-avond. Raalte: Lezing : Breng je leven op orde, di 17 maart, 19.30 uur, Bibliotheek. Leeuwarden: Lezing : Breng je leven op orde, zo 17 mei, 14.00 uur. Info: T 0599 512798 en www.verwondering.eu/

InZicht . 1 . 2015

Ú Sharlih Kruisweg (Gron.) Marneweg 66 Huiskamer Satsang: elke do. 19:30 - 22:00 u Aanmelden: hethierennu@gmail.com www.hethierennu.nl Ú Alexander Zöllner Jaartraining non-dualiteit Amsterdam (Zen Centrum, Binnenkant 39), Zo 1 maart, 12 april en 17 mei 2015. Brugge (B) (Oude Burg 27) In samenwerking met Dit Moment. Zo: 1 maart, 19 april en 7 juni 2015 (10u tot 17u) Elke themadag is ook afzonderlijk te volgen. Thema’s en voorwaarden zie: www.artoflife.nu en www.ditmoment.be Ú Arold Langeveld Alphen ad Rijn (Prinses Marijkestraat 20) ‘Verslaving en Nondualiteit’. 9 maart 2015 (19:30 tot 21:30) T: 070 2011570 E: arold@alheel.nl W: www.alheel.nl Ú Marcel Messing Brugge: (abdij Zevenkerken) za 14 maart (10.30 – 17.30) Rosmalen (Pastoor Hordijkstr. 5). za 21 maart (10.30 – 17.30) T 073-521 68 63 De Kwakel (Bedrijvenweg 24) zo 22 maart (10.30 – 17.30) T 073-521 68 63. Zeijen (Hoofdstraat 18), za 28 maart (10.00-17.30) info@innerlijk-besef.nl T: 0592-65 66 10 Ú Tony Parsons Amsterdam (Muiderkerk, Linnaeusstraat 37, t/o Tropenmuseum) Vr 13 - Zo 15 maart 2015 Vr. 27 - Zo. 29 november 2015 Zie www.theopensecret.com/

Ú Jivanjili Vianen (Sacha Center, Rietkamp 69) Wekelijkse satsang op woensdagavond (20.00 22.00 u). Rossum (Sacha Kripa, Tramweg 11) Satsang- en meditatiedag: Zondag 1 maart (11.00 16.00 u). Info en aanmelden: prashantijanssens@hotmail.com www.jivanjili.org Ú Nicky Verbeek Hilversum (Wandelmeent 61) maandelijkse satsang (13:30 - 16:00) Nederhorst den Berg (Blijklaan 1) maandelijkse satsang (13:30 - 16:00) Hoorn, Brederodegracht 1, 19 april 14.00 u. Info en aanmelden: www.muhja.nl // info@muhja.nl T 0031(0)6-54988895 www.muhja.nl Ú Zijnsoriëntatie in Vlaanderen Antwerpen (Centrum Elzenveld, Lange Gasthuisstraat 45) Hans Knibbe in gesprek met Edel Maex: Za 14 maart, 14u, Introductieweekends: 24-26 april en 11-13 sep. Eerste jaar zijnstraining vanaf oktober. Info: www.zijnsoriëntatie.be Contact: marc.wenselaers@telenet.be of 0478 21 79 88 Ú SATSANG VIJFDAAGSE 2015 Heerde (Helios Centrum, Badhuisweg 3, Veluwe) in samenwerking met InZicht en uitg. Samsara dinsdag 11 augustus (20:00 u) - zondag 16 augustus (18:00 u) Gegeven door: Nicky Verbeek, Jan van den Oever, Unmani , Jan Koehoorn, Hans Laurentius

Ú Karin Visser Lelystad (Headless Café) Headless Café: één keer per maand op zondagochtend. Bijeenkomsten bedoeld om ervaringen uit te wisselen met bewust leven vanuit wie we werkelijk zijn. Voor nieuwe mensen is het een gelegenheid om kennis te maken met Zien wie je bent. http://www.headlesscafe.info/calendar_dutch ‘Open Ogen’ , cursus Zien-wie-je-bent. “Geen openbaring wacht ons, maar open ogen” (Emily Dickinson). Maandagavond 4, 11, 18 en 25 mei 2015 van 19.45 tot 22.15u. Wekelijks Google Video Hangout, zie http://www.headlesscafe.info/workshops-ampcourses_dutch Info www.headlesscafe.info E: karin@headlesscafe. info T 0320 852532 Ú Richard Lang Gent (Het Rustpunt, Prinsenhof 39) Workshop met experimenten van Douglas Harding Info: jacques.back@telenet.be Website: www.headless.org (ook Nederlands) Ú Rupert Spira Amsterdam (St. Ignatiusgymnasium, Jan van Eijckstraat 47) Vr 24 t.e.m. zo 26 april 2015 Vr 11 t.e.m. zo 13 sep 2015 (Vr: 19:00 - 21:00; Za: 11:00 - 13:00 & 14:30 - 17:30; Zo: 11:00 - 13:00 & 14:30 - 17:30) Info Zuzana: zuzanavdm@hotmail.com http://www.rupertspira.com/

[ADVERTENTIE]