Inzicht 2 2017

In Zich t Non-dualiteit en Zelfonderzoek

Jezelf ontstijgen

Jaargang 19 - 2.2017 - mei - b 7,50

In Zich t InZicht is een tijdschrift voor allen die op weg zijn naar een groter inzicht in zichzelf en in de eigen situatie. Het biedt materiaal dat bij dit onderzoek behulpzaam kan zijn: suggesties voor te nemen stappen, voorbeelden, stimulansen en verwijzingen.

InZicht is niet gebonden aan een bepaalde traditie en geeft verschillende zienswijzen een plaats om de lezer te prikkelen tot een verdere bewustwording.

InZicht is gericht op het laten wegvallen van beperkingen, op bevrijding door zelfkennis. Een verdiept inzicht in zichzelf betekent een relativering van beperkende factoren, een sterkere werking van ontgrenzende liefde, en de ontplooiing van de ervaring dat er in het geheel geen beperkende grenzen zijn. Het ontstaan van dit inzicht in de nondualiteit is de Bevrijding, de Verlichting, die grote consequenties heeft voor het leven en samenleven.

Woord vooraf

Joan Tollifson

Geen “en ze leefden nog lang en gelukkig” 4

Jeff Foster

Ontwaken is slechts het begin

Katja Teunissen

Spelen met concepten

Richard Lang

In memoriam: Douglas Harding

Douglas Harding

Hoe word ik gelukkig?

Mijzelf ontstijgen: een praktische benadering

Philip Renard

Verse intelligentie

Jan van den Oever

Het onzegbare gezegd

Karel Wellinghoff

De cultuur van het narcisme

Sam Harris

Redactie Karin Visser redactie@inzicht.org Raf Pype e-mail: raf.pype@telenet.be Justus Kramer Schippers Kees Schreuders case@ods.nl

Sharlih

Vormgeving/opmaak Ivar Hamelink Tekstcorrectie Geerta Pluut Abonnementen en advertenties Uitgeverij InZicht Maurick 20, 2181 LB Hillegom email: info@inzicht.org internet: www.inzicht.org Jaarabonnement voor vier nummers euro 27,90 Losse nummers euro 7,50 Postbank NL42 INGB 0009 1853 58 België Bank van de Post BE43 0003 0017 6301 onder vermelding van uw abonnementsnr.

U kunt uw abonnement opzeggen tot 1 oktober van het lopende abonnementsjaar.

Na 1 oktober wordt uw abonnement automatisch verlengd met 1 jaar.

Verschijnt in februari, mei, september en november.

ISSN 1389-5400 www.inzicht.org Afbeelding omslag: © 2017 Peter van Mierlo

Op zoek naar zelftranscendentie Onverborgen Werkelijkheid

Pema Chödrön Hans Laurentius Marcel Messing Philip Renard Ton Lathouwers Hans Knibbe

10 12 16 18

Suzanne Visser

Colofon

Vaste medewerkers Han van den Boogaard Jan van Delden Mieke Berger Prajnaparamita Dick Sinnige Unmani

3

Faal beter

24 28 32 38 42 48 52

Rubrieken

Column - Unmani Column - Hans laurentius Column - Han van den Boogaard Klassieke tekst Boeken Recente uitgaven Gedicht Douglas Harding Mededelingen Reacties van lezers Advaita 41

11 31 37 47 54 57 59 60 62 63

WOORD VOORAF - KARIN VISSER

Ossenhoedster op de markt

O

nlangs had ik een beste griep en in de helderheid die erop volgde zag ik het tiende plaatje van de ossenhoeder uit de zentraditie voor me. Na de os te zoeken en te vinden, één te worden met hem en daarna aan het hele idee voorbij te gaan komt de hoeder terug op de markt en begeeft zich onder de kinderen. Ook ik voel me terug op het marktplein aangekomen na een lange reis en mijn taak is nu mee te spelen te midden van het wereldse gewoel, als hoofdredactrice van InZicht. Het biedt me de onverwacht mooie kans om alles wat ik de voorafgaande negen zentaferelen heb opgestoken in de praktijk te brengen.

Tussen de marktkramen hoor je de stemmen van vele venters die hun waar aanprijzen: goedkoop spul van ver dat het eerste gebruik niet overleeft, duur spul dat zijn prijs niet waard is, degelijke zaken die de tand des tijds doorstaan hebben en een enkele onvermoede gouden vondst. Ja, ook de spirituele markt, en zelfs de non-duale, biedt het hele scala, en al rondslenterend valt er van alles te genieten, maar zeker niet aan te schaffen.

Onderscheid maken heb ik soms tegen een hoge prijs geleerd tijdens mijn jaren als ossenzoekster en mediteerster. Ik ben op verschillende manieren in de leer geweest en onder leiding van een aantal leraren.

Sommigen waren behulpzaam en anderen waren behulpzaam in de zin dat ik inzag dat ze verre van behulpzaam waren. Een aantal keer heb ik ergens ter wereld mijn huishouden opgedoekt om met lege handen verder te gaan. Inmiddels woon ik weer in mijn thuisland en ben ik wederom gesetteld in werk en relatie.

Het mooie van het marktplein is om opnieuw mee te doen met het hele gebeuren. Het betekent je niet afgezonderd houden van het aardse lawaai omdat er iets mis mee zou zijn, en je te verschansen in een ivoren toren of een afgelegen grot. Het betekent open zijn voor alles wat er opduikt, nu in de wetenschap dat er werkelijk niets te verliezen valt.

Het thema van dit nummer is ‘jezelf ontstijgen’. Vreemd genoeg begonnen er al snel artikelen binnen te stromen waar naast de woorden ‘ontstijging’ en ‘mystieke ervaring’ ook de woorden ‘falen’, ‘geluk’, ‘rauwe kwetsbaarheid’ en ‘dynamiek’ vielen, evenals een paar stukken die de problemen van deze tijd uitlichtten. Ja, misschien werpt ‘transcenderen’ je juist kopje-onder in de rauwheid van het leven zelf; misschien mag het leven zich eindelijk ongecensureerd laten zien.

Naast de aandacht voor het thema had ik het idee Douglas Harding te eren, tien jaar na zijn dood. Zijn unieke ‘experimenten’ waren voor mij de eyeopener die de laatste verwarring omtrent de realiteit oploste.

Van zijn hand koos ik het artikel ‘Hoe word ik gelukkig’ en een niet eerder gepubliceerd gedicht uit zijn laatste (96e!) levensjaar.

In dit blad een marktplein vol venterstemmen van sereen tot ruw, van traditioneel tot anders, van reeds bekend tot nieuw, en ze verwijzen allemaal naar het onzegbare. Voor mij is dit de gouden vondst: in het tiende zenplaatje is er geen tegenstelling meer. De paradox is opgelost: tussen markt en meditatie, tussen woord en stilte.

3

4

InZicht 1.2017

Joan Tollifson heeft haar wortels in het boeddhisme en in advaita, maar ze behoort tot geen enkele speciale traditie. Ze schreef een aantal boeken: Bare-Bones Meditation: Waking Up from the Story of My Life (1996), Awake in the Heartland: The Ecstasy of What Is (2003), Painting the Sidewalk with Water: Talks and Dialogs about Nonduality (2010), and Nothing to Grasp (2012). Twee ervan werden in het Nederlands uitgegeven: Bevochten vrijheid (Altamira-Becht, 2001) en Ontwaken in het alledaagse (Samsara, 2003). Een vijfde boek over het ouder worden, sterven en leven is in de maak. Joan woont in het zuiden van Oregon, VS. Voor meer informatie: www.joantollifson.com

Geen “en ze leefden Joan Tollifson

nog lang en gelukkig”

Ware transformatie komt voort uit heelheid. Ze is geworteld in onvoorwaardelijke liefde, in overgave aan God of ‘Aanwezigheid’. Ze heeft een fundamenteel vertrouwen en geloof in het universum, in dat wat ís.

T

oen ik klein was, was een van de meest gehoorde reclameslagzinnen de kalme stem van Ronald Reagan in de advertentie van General Electric. Hij vertelde ons: “Vooruitgang is ons belangrijkste product.” In de jaren vijftig en vroege jaren zestig van de vorige eeuw stelden veel Amerikanen zich graag voor dat alles steeds beter zou worden.

Dat was de Amerikaanse droom: we waren allemaal verzekerd van het recht om ons geluk na te streven.

In de tegencultuur die oprees in de jaren zestig hadden we eigenlijk hetzelfde idee. De revolutie zou alle vormen van onrecht en onderdrukking wegvagen en een nieuwe prachtige utopische wereld creëren. We zouden allen de rijkdommen van de aarde met elkaar delen. We zouden elkaar ondersteunen in een wereld waarin racisme, seksisme, heteroseksisme, klassen of enige andere vorm van ongelijkheid w niet meer zouden bestaan.

5

Als de mest is opgedroogd, is het afgelopen met de wormen, ongeacht hoeveel vooruitgang ze hebben geboekt (Nisargadatta Maharaj) De afgelopen decennia van de spirituele New Age beloven ook een betere toekomst: een Gouden Eeuw, een Nieuwe Aarde, waarin alle mensen zullen evolueren naar een hogere graad van bewustzijn en zullen handelen vanuit een meer holistisch, ecologisch en globaal wereldbeeld. We zullen conflict, verdeeldheid en hebzucht overstijgen. Oude vijandigheden zullen helen. De mensheid zal niet langer verslaafd zijn aan en gedreven worden door materiële consumptie. We zullen allemaal pure zielen worden die nog lang en gelukkig leven in een nieuwe, op samenwerking gebaseerde, biologische, vegan, misdaadvrije Tuin van Eden.

NOG STEEDS OORLOG

Alhoewel er op sommige fronten belangrijke vooruitgang is geboekt, wordt het tevens langzaam duidelijk dat er nog steeds oorlog, hebzucht, moord, verkrachting, armoede, vijandigheid, conflict, hongersnood, ouderdom, dood, lichaamsgebreken, epidemieën en allerlei ander onrecht zijn.

Het wordt ook duidelijk dat verschillende groepen compleet tegenovergestelde ideeën hebben over wat vooruitgang inhoudt. Hoe beter of verlicht we ook worden, ons lichaam en denken zijn nog steeds onderhevig aan ondraaglijke pijn, lichamelijk of geestelijk. Roofdieren jagen nog steeds op hun prooi en scheuren die aan stukken, imperia rijzen en vallen nog steeds.

Ondanks alle vooruitgang die de mensheid gemaakt schijnt te hebben is niemand in staat om de moloch van de klimaatverandering tegen te gaan, of de verwoesting van het milieu, of de overbevolking, of de buitensporige consumptie, die alle leven op aarde lijkt te bedreigen. En zelfs als we een uitweg vinden, dan zal, zoals mijn vader me vertelde toen ik klein was, op een dag de zon exploderen en de film over het leven op aarde zal beëindigd zijn. Op een bepaalde manier hebben we dit altijd geweten. In

6

religieuze afbeeldingen wordt dit belichaamd door Gods Zoon die genageld aan het kruis hangt met bloed druppelend langs zijn kroon van doornen, of Kali getooid in haar ketting van doodshoofden terwijl ze haar kinderen verslindt.

Op het eerste gezicht klinkt dit afschuwelijk. Maar stel je eens voor dat er geen gelukkige afloop bestaat. Stel dat we eigenlijk nergens naartoe onderweg zijn.

Stel dat ‘Dit’, dit moment, deze plek, dit ene eeuwige huidige moment, het is. Stel dat het leven altijd een mix van positief en negatief zal zijn, van pijn en plezier, van succes en falen, van verlichting en waanideeën, van nirvana en samsara. Stel dat er geen begin en geen einde is. Stel dat het Hier en Nu ruimte geeft om alles precies zo te laten zijn zoals het is.

Kun je de opluchting voelen?

ZELFVERBETERING

Streven naar zelfverbetering dat voortkomt uit een gevoel van minderwaardigheid en gebrek, of gedreven wordt door een verlangen om speciaal te zijn en permanent aan de zonnige kant van de straat te wonen, leidt onherroepelijk tot teleurstelling, ontgoocheling, vernedering of verslagenheid. Eigenlijk is dat fantastisch. Want dan beginnen we geleidelijk te ontwaken tot het feit dat de munt altijd twee kanten heeft, dat het leven een voortdurende verandering is en werkelijk alles bevat. We beginnen ons te realiseren dat het echte spirituele pad niet gaat over mijn ‘ik’ te repareren, maar over ontwaken tot de ruimte, de heelheid, de totaliteit, waarin plaats is voor alles om precies zo te zijn zoals het is.

Natuurlijk betekent dit niet dat we alle pogingen om onszelf te verbeteren of veranderen moeten opgeven. Er is zeker plaats in de beweging van het leven om in te zien dat sommige zaken schadelijk of pijnlijk voor onszelf en anderen zijn, en om te doen wat

InZicht 2.2017

we kunnen om dit te veranderen. We kunnen zeker leren inzien hoe we ons lijden creëren en mogelijkheden ontdekken om op een andere manier in het leven te staan. Er is zeker plaats voor medicijnen, revalidatie, therapie, sociaal werk, meditatieretraites en allerlei andere soorten helend werk. Dit is de natuurlijke beweging van de evolutie zoals die zich uitkristalliseert in onze menselijke vorm. Waar het misgaat zijn onze verkeerde ideeën over perfectie (en de gelukkige afloop) en ons idee dat het allemaal draait om ons denkbeeldige ‘ik’.

Het ideaal van perfectie zoals we ons dat voorstellen zullen we nooit bereiken. Want elke waarachtige aspiratie wordt in evenwicht gehouden door de realisatie dat uiteindelijk het leven zelf de leiding heeft, niet mijn ‘ik’. We moeten bereid zijn te ontdekken dat het leven zich ontvouwt in zijn eigen tempo, op

zijn eigen manier.

We moeten bereid zijn om steeds opnieuw te falen, zonder dat persoonlijk op te vatten of er een verhaal over persoonlijk gebrek of zelfhaat van te maken. Zoals Thich Nhat Hanh zo prachtig zegt: “Geen modder, geen lotus.” En zoals de zenleraar Elihu Smith vraagt: “Wat is niet de Bereikte Weg? Wat is niet de Boeddha? Wat is ‘ik’? Wat is niet ‘ik’?”

Zelfverbetering gaat allemaal over ‘ik’. Ze komt voort uit een gevoel van tekort en uiteindelijk uit angst voor de dood. Door als een krankzinnige mijzelf te verbeteren probeer ik mijn eigen eindigheid uit te bannen. Ja, als ik maar genoeg train, het juiste voedsel eet en mediteer, dan kan ik op de een of andere manier mijn pijn en lijden vermijden en de dood overwinnen. Natuurlijk is dat een waanw idee.

7

WARE TRANSFORMATIE

Ware transformatie daarentegen komt voort uit heelheid. Ze is geworteld in onvoorwaardelijke liefde, in overgave aan God of Aanwezigheid (een kracht die groter is dan het eigen denkvermogen, de kracht van het Nu, van Gewaarzijn, van het leven zelf). Ware transformatie heeft het fundamentele vertrouwen of geloof in het universum, in dat wat ís (de Tao). Vanuit dit perspectief handel ik niet met de wanhopige verwachting dat ik lijden en dood kan vermijden; ik handel omdat het universum wil dat ik het doe. Ik handel om het plezier van het doen, zonder enige verwachting. Nog steeds kan ik het doel of de intentie hebben om bijvoorbeeld mijn lichaam soepel en gezond te houden, maar ik ben niet gefixeerd op het resultaat.

Zelfverbetering is gericht op de toekomst; ware transformatie richt zich op het Hier en Nu. Zelfverbetering verwerpt wat is en jaagt een ideaal na; ware transformatie begint met totaal te accepteren wat is. Ze heeft geen ideaal of perfectie in gedachten en heeft geen vastomlijnde ideeën over wat er vervolgens zou moeten gebeuren. In plaats daarvan is ze open en beschikbaar voor het leven om zich te ontvouwen zoals het wil en voor de mogelijkheid iets nieuws of onverwachts te ontdekken.

Er zijn geen regels voor waar zelfverbetering eindigt en ware transformatie begint. Het is iets waar we meer en meer gevoelig voor worden en geleidelijk het verschil leren onderscheiden. We ontdekken langzaam welk handelen ons vrijheid en vreugde brengt en welk handelen verkramping en lijden.

© MARISJA

DE ULTIEME GELUKKIGE AFLOOP

8

Dit brengt me tot het onderwerp van verlichting. Vele mensen stellen zich dit voor als de ultieme gelukkige afloop. Dit is een van mijn favoriete ergernissen: de claim of de belofte van een permanent persoonlijke staat van onafgebroken gelukzaligheid. Het idee van

InZicht 2.2017

Ons lijden is geloven dat er een uitweg is (Sojun Mel Weitsman) een permanent persoonlijke staat van verlichting past niet bij de aard van de realiteit. De oceaan is een bewegend gebeuren en geen enkele golf is natter of dichterbij dan een andere. Er is niet één golf die een onafhankelijk bestaan heeft, of een blijvende vorm is, afgescheiden van de immer veranderende onverdeelde naadloze beweging van de oceaan zelf. Er is geen permanente persoon die permanent verlicht is.

Elke zich steeds veranderende ‘body-mind’-eenheid (als resultaat van de oneindige mogelijkheden van natuur en voeding) heeft een uniek ‘weerpatroon’, net als elke geografische plek. In Seattle is het meestal regenachtig en bewolkt, in Los Angeles zonnig en helder, Oklahoma wordt vaak getroffen door tornado’s, Chicago heeft last van storm en onweer, in Florida en New Orleans woeden orkanen, en in sommige ‘body-minds’ is het overwegend zonnig (meer gelijkmoedigheid, minder impulsief, gemakkelijk in de omgang), terwijl andere meer onderhevig zijn aan bewolkt of stormachtig weer (meer onrust, angst, depressie, verslaving, of wat ook).

In de mythe van de gelukkige afloop stellen we ons voor dat verlichting betekent dat in Seattle voortaan altijd de zon schijnt. Maar is dit echt waar woorden als verlichting of bevrijding naar verwijzen? Of verwijzen ze eigenlijk naar ‘in vrede zijn met het weer van het moment’, welk weer dat ook is?

BEWEGING VAN HET ENE LEVEN

Er zijn vele verschuivingen in perceptie of staten van bewustzijn mogelijk. De zon komt tevoorschijn op een bewolkte dag, je drinkt koffie of een glas wijn, je hebt seks met een ander, je mediteert zeven dagen in stilte, je gaat door de menopauze - eindeloze verschuivingen. Uiteindelijk realiseren we ons dat al deze verschuivingen de bewegingen zijn van het Ene Leven. Ze hebben geen eigenaar. Ze zijn allemaal vrij van substantie, consistentie en permanentie, inherent aan de realiteit zelf of een langduriger vorm.

Deze realisatie betekent dat onze denkbeelden over ‘iets’ en ‘iemand’ ‘voor altijd’ wegvallen.

Ik heb vele jaren besteed aan het zoeken naar de perfecte plaats om te leven, de perfecte spirituele leraar, het perfecte pad, de perfecte carrière, de perfecte woongemeenschap, enzovoort, totdat ik me realiseerde dat voortdurende perfectie niet bestaat behalve als denkbeeldig concept. De enige echte perfectie is Hier en Nu. En het gaat niet over de inhoud van dit moment: het gaat over bewustzijn.

Het gaat over aanwezig zijn hier en nu, onafhankelijk van de inhoud en niet omwille van de inhoud. Ook heb ik vele jaren doorgebracht met het najagen van een of andere uiteindelijke verlichtingservaring, de gelukkige afloop, gelovend dat er een eindstreep was die ik nog niet was gepasseerd. Uiteindelijk viel de fixatie naar verlichting weg, niet door een speciale Big Bang-gebeurtenis, maar geleidelijk, stilletjes en onopgemerkt. Ik was niet eindelijk verlicht geworden, maar het hele idee was overduidelijk absurd geworden.

Dat was een immense opluchting, maar het betekende niet dat daarna de stormen en de regenwolken uit het leven verdwenen waren. Dit leven omvat het hele schouwspel. Deze vrije levendigheid Hier en Nu is niet van mij of jou.

Als we ontwaakt zijn tot de eenvoud van Wat Is, hebben we geen zorgen meer over een gelukkige afloop in de toekomst. Er hoeft niets verbeterd te worden. We kunnen nog steeds de sportschool bezoeken, mediteren, yoga beoefenen, onze auto repareren, een nieuwe taal leren, werken voor het milieu of trainen voor de Olympische Spelen, maar het is helder dat we nergens anders heen kunnen dan Hier en Nu te zijn. Er is geen begin en geen einde. Er is eenvoudigweg alleen dit onbegrensde gebeuren dat werkelijk alles bevat.

We zijn al Hier, altijd! Wat een opluchting. t

9

© DANIELLE EN OLIVIER FÖLLMI

Ontwaken is slechts het begin

I

Jeff Foster

k ben nog nooit iemand tegengekomen die op een dag gewoon ‘ontwaakte’ en daarna nooit meer geleden heeft - hoe graag we dat verhaal ook willen geloven, over onszelf en anderen. Ik ben nog nooit iemand tegengekomen - leraar of leerling - die ‘ontdekte wie hij werkelijk is’ en dat nooit meer vergat, zelfs niet als hij lichamelijk pijn leed of in de prachtige puinhoop van de intieme menselijke relatie.

Na mijn zogenaamde ‘ontwaken’ ben ik jarenlang bezig geweest om alles binnen de menselijke conditionering onder ogen te komen wat ik nog niet onder ogen was gekomen: de pijn uit mijn jeugd, de pijn van heel de mensheid, de ongewenste golven in de oceaan van het leven, de gevoelens van mislukking en twijfel en eigendunk en arrogantie en onmacht en de behoefte om perfect te zijn en de behoefte om gelijk te hebben, al die vormen die minstens een kwart eeuw onderdrukt of genegeerd of begraven waren geweest. Toen de hunkering om aan het leven te ontsnappen verdwenen was en ik

begreep dat er uiteindelijk ruimte genoeg voor alles was in wat ik ben, kregen al die menselijke gevoelens de ruimte om te ademen en zich uit te drukken en te zingen en weer op te lossen als de tijd daar rijp voor was. Het persoonlijke zuiverde zichzelf in het onpersoonlijke vuur van het leven, in de oven van niet-weten, tot het absurd werd om zelfs maar te spreken van het onpersoonlijke in tegenstelling tot het persoonlijke... of zelfs maar te spreken van ‘mijn ontwaken’!

Bevrijding kan een eind maken aan het geloof in een afzonderlijk ‘ik’, maar echt, vrienden, dat is pas het begin van het avontuur, hoe graag we het ook willen zien als een soort ‘eindpunt’. Er is een enorme moed voor nodig om het verhaal van je eigen ontwaken los te laten, om weer een kind van het leven te zijn, om toe te geven dat je echt geen reet weet, en ook nooit hebt geweten. t

10

InZicht 2.2017

Overgenomen uit ‘De vrije val in het leven’, uitgeverij Panta Rhei, ISBN 978.90.8840.104.6

C OLUMN - UNMANI

Uitweg

P

as toen ik voor het eerst naar India ging, leerde ik woorden als trancendentie kennen. En zelfs toen dacht ik nog dat dat soort woorden alleen bedoeld was voor mensen die als yogi jarenlang op één been staan of in grotten leven en niets dan een lendedoek dragen, en niet voor een vrouw die was opgegroeid in een fijn gezin in Londen.

Maar in werkelijkheid wilde ik, net als zoveel mensen, heel graag een manier vinden om mijn lijden te overstijgen of het achter me te laten. Ik wilde heel graag te weten komen wat waar en echt is in dit leven van veranderende bewustzijnstoestanden, projecties, illusies, beperkingen, rollen en drama’s. Mijn ervaring bestond uit de dagelijkse waanzin waarin ik mijn gedachten geloofde en me identificeerde met alle verhalen die ze in het leven riepen. Ik ervoer een hoop emotionele pijn en een gevoel dat er iets heel erg ontbrak. Dat gevoel was soms onverdraaglijk. Ik verlangde naar een uitweg.

Ik probeerde die uitweg te vinden in de dingen die ik deed en de mensen die ik zag. Ik probeerde het perfecte beroep te vinden dat me van mijn pijn zou verlossen. Ik deed een opleiding voor onderwijzeres en ik vond het heerlijk om met de kinderen te spelen. Maar als ik hun het voorgeschreven curriculum moest onderwijzen en ze moest dwingen rechtop en stil te zitten, dan kon ik dat gewoon niet opbrengen.

Ik probeerde massage- en reikitherapeut te worden.

Ik vond het fijn om voor mezelf te werken en het was een goede oefening om te leren voelen wat er is en de energie mijn handen te laten leiden. Maar uiteindelijk moest ik toegeven dat ook dat me geen vervulling zou schenken. Ik probeerde de volmaakte, onvoorwaardelijke liefde te vinden en te leven in mijn relaties. Maar wat ik ook deed, telkens stak mijn oude geconditioneerde gedrag weer de kop op en was er steeds slechts sprake van tijdelijke liefdeservaringen, totdat het denken weer iets probeerde vast te grijpen, te repareren of te manipuleren om te krijgen wat ik dacht van de ander nodig te hebben.

Ik ging in therapie. Ik deed catharsis, ademhalingsoe-

feningen, lichaamswerk en healing. Ik danste en zong en deed yoga. Ik mediteerde. Ik las spirituele boeken.

Ik deed zelfonderzoek. Soms leken de oefeningen, ‘het werk’ dat ik aan mezelf deed, ‘resultaat op te leveren’ omdat ik ervaringen had waarin ik mijn fysieke lichaam oversteeg, en voelde ik me ontspannen en vredig.

Maar die ervaringen gingen altijd weer voorbij en dan kwam het lijden weer terug. Ik zie nu dat al dat werken aan mezelf me weliswaar niet hielp om die uitweg te vinden, maar het was wel een belangrijk proces van volwassenwording. Ik begon te begrijpen wat denken en het ervaringsspel van de mens in feite zijn. Maar al die dingen drongen niet door tot de kern van het probleem.

Pas toen ik geconfronteerd werd met de onomstotelijke waarheid dat er niets buiten mij bestaat, werd ik wakker uit de droom dat ik op een dag een uitweg zou vinden. Niemand gaat me redden. Niemand gaat me beter maken. Niemand kan me iets geven of iets van me afpakken. En niemand kan mijn hand vasthouden en me laten zien hoe ik dit leven moet leven. Ik ben werkelijk alleen met alles wat ervaren kan worden.

Iedere tijdelijke ervaring waarin ik mijn lijden overstijg, vindt ook in mij plaats. Er is geen uitweg. Je kunt nergens naartoe transcenderen. Aanvankelijk was dat een pijnlijk, gruwelijk feit om onder ogen te zien. Het maakte een eind aan al mijn hoop en dromen. Het was een pijnlijk terugvallen op aarde. Maar het was ook een opluchting. Ik hoefde niet langer zo ontzettend mijn best te doen om mezelf beter te maken of te ontsnappen aan wat is. Weten dat er geen ontsnapping is, betekent dat je gewoon kunt ontspannen in wat er is. Een andere keus is er niet.

Wat me rest is kijken naar het eindeloze uit elkaar vallen van alles waarvan ik ooit geloofde dat het veilig, bekend en ‘ik’ was. Dit leven ontdekken en onderzoeken dat ik ben. Mezelf kennen als dit en als dat. Mezelf zien, ongeacht waar ik heen ga, waar ik naar kijk, wat er gaande is of hoe het voelt. Weer uitkomen bij het lijden dat ik probeerde te overstijgen en het onder ogen komen als mezelf.

11

Katja Teunissen (1973) studeerde communicatie- en informatiewetenschappen en religiestudies. Ze volgde de postacademische opleiding tot mindfulnesstrainer aan het Radboudumc en beoefende vijftien jaar vipassanameditatie. Ze begeleidt studenten van de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica aan de Radboud Universiteit Nijmegen en werkt daarnaast als freelance journalist.

Spelen met concepten Katja Teunissen

Het leven interpreteren is als het spelen met wiskundige formules, waarin elk bewijs stoelt op aannames. En dat spelen levert een hoop plezier op. ‘Je kunt jezelf ontstijgen’, ‘je kunt jezelf niet ontstijgen’, binnen het taalspel bestaat het allemaal en is alles mogelijk; en onmogelijk.

© PAUL KLEE, EEN GELAAT OOK VAN HET LIJF 1939

J

ezelf ontstijgen, dat kan niet. Want dat impliceert dat er een ik is. En dat is niet zo.’

Gevangen in de dogmatiek van het nondualistische gedachtegoed zou dat zomaar een reactie kunnen zijn op het huidige thema van InZicht, een bewering die me niet vreemd voorkomt.

Sterker nog, een aantal jaren geleden had ik dat zelf zomaar als een bewering kunnen poneren. Of nou ja, tegelijkertijd ook weer niet, want in die tijd kreeg ik geen letter meer op papier. Best onhandig als je deels met schrijven de kost verdient overigens. Aangezien ik niet werkelijk bestond, was er natuurlijk ook geen ik die woorden kon formuleren die de moeite van het verspreiden waard zijn. De waarheid laat zich niet in woorden vangen en al helemaal niet door mijn denkbeeldige ik, was mijn overheersende gedachte.

Ik leefde met Wittgensteins adagium: wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen.

Het is een klassieke valkuil, het geloof in een ik vervangen door een nieuw geloof: er is geen ik.

Gelukkig kwam ik tot zinnen. Want er valt een hoop creatieve pret te beleven met de ik-gedachte. Wel een ik, niet een ik, het zijn leuke concepten om mee te spelen.

Welke aanname zal ik bijvoorbeeld nu kiezen om mijn verhaal over ‘jezelf ontstijgen’ te vervolgen?

Het maakt voor mezelf niet veel uit. In beide versies beleef ik plezier aan het verhaal dat ik vervolgens uit mijn duim zuig; al is dit natuurlijk ook weer een aanname.

WISKUNDE

Dit spelen met concepten om daar vervolgens een bewering mee te doen, doet me sterk denken aan de wiskundestudenten die ik spreek in mijn werk als studiebegeleider op de Radboud Universiteit.

13

w

© PAUL KLEE, HET OOG 1938

Zij spelen ook de hele dag met vooronderstellingen en weten dat elk bewijs stoelt op axioma’s die niet bewijsbaar zijn.

Ik begeleid deze studenten overigens niet in hun wiskundeopgaven. Wij hebben het samen vooral over de onmogelijke sommen in hun hoofd, het weerleggen van de zogenaamde bewijzen die zich daar hebben genesteld: ik ben dom, ik ben stom, ik ben een nul.

Voorheen dacht ik regelmatig: hadden de wiskundedocenten op mijn middelbare school dit wiskundegeheim maar niet zo voor mij verborgen gehouden, dat wiskunde gewoon lekker spelen en puzzelen is.

Dan was het misschien best wel iets geworden met mij en de wiskunde. Ik nam het allemaal bloedserieus en kon het niet voor waar aannemen wat ze van mij verlangden: al die formules. Ik wilde ze helemaal kunnen doorgronden. ‘Waarom is dat zo?’ vroeg ik vaak tot wanhoop van mijn docenten. ‘Omdat het zo is,’ was dan meestal het antwoord. ‘Maar ik snap het niet. Waarom is die formule waar?’ ‘Omdat ik het zeg,’ snauwden ze dan vaak ongeduldig.

Vervolgens kroop ik weg in een hoekje en voelde me oliedom.

me naar kloosters in Thailand, ashrams in India en retraitecentra in Europa. Al wist ik vanaf het begin dat deze stromingen zelfloosheid prediken - net als veel hedendaagse neurowetenschappers - toch probeerde ik me paradoxaal genoeg onuitputtelijk van mezelf te bevrijden door meditatie, door reflectief schrijven, door yoga. Totdat de zelfhaat zo groot werd dat ik de handdoek in de ring gooide.

SPIRITUEEL CLICHÉSPROOKJE

Die wiskundedocenten kwam ik later tegen in de gedaanten van goeroes tijdens mijn spirituele dwaaltocht die ik toen nog ‘mijn zoektocht naar de waarheid’ noemde. Ook zij beweerden allerlei dingen die ik zelf niet op waarheid kon checken. En ook zij werden vaak kribbig als ik hun woorden in twijfel trok en rechtstreeks bewijs verlangde.

Zo serieus als ik de wiskunde nam, zo ernstig nam ik aanvankelijk ook de spirituele concepten uit de stromingen die mij het meest aanspraken: het boeddhisme en de advaita. ‘Ik moet mijn ego overstijgen’, met die overtuiging heb ik vrij lang geleefd.

Of sterker nog: ik moet mijn ego doden. Het bracht

‘En toen leefde ze nog lang en gelukkig, in verlichte staat,’ zou een spiritueel clichésprookje vervolgens eindigen. Nee hoor. Toen kwam het bijkomen van spirituele uitputting. Zo zou ik het noemen.

En daarna kwam het geloof: we doen en zeggen allemaal maar wat en zijn zonder uitzondering allemaal spelende kinderen die af en toe zo in hun spel opgaan dat ze werkelijk even geloven dat ze leraar, dokter, brandweerman of popster zijn. En dat geloof hanteer ik nog steeds; tenminste, als de gedachte ‘we zijn allemaal spelende kinderen’ opkomt en ik die gedachte vervolgens geloof (neem ik aan).

Als ik op dit moment even de pet opzet van ‘er is een ik dat zichzelf kan ontstijgen’, dan zou ik zeggen: je kunt jezelf ontstijgen aan overtuigingen.

Althans, daar lijkt het op. Je kunt - telkens opnieuw - van je geloof vallen, je kunt uit de klauwen raken van docenten, van goeroes, van de gedachten in je hoofd, de gevoelens in je lijf. Maar er is geen pil, mantra of oefening die ervoor zorgt dat dit een permanente ervaring wordt. En: geloof (en ongeloof) kan natuurlijk altijd terugkomen, bijvoorbeeld in een andere vorm. Dat is in elk geval op dit moment mijn geloof.

‘Jezelf ontstijgen’ roept ook bij me op: glaseerlijk

14

InZicht 2.2017

DWAALTOCHT

Glaseerlijk zijn,

vooral tegenover jezelf zijn, vooral tegenover jezelf. En - zoals ik al eerder suggereerde - jezelf minder serieus nemen, inzien dat je aan het spelen bent.

VELE PERSPECTIEVEN

Misschien is het ook het leven als optische illusie herkennen: de - denkbeeldige - twee polariteiten opmerken van waaruit je alles kunt zien en waartussen en omheen oneindig veel andere perspectieven liggen. Een voorbeeld: sinds mijn 26e zie ik regelmatig een stokoud gezicht als ik in de spiegel kijk.

Dit beeld van mezelf als hoogbejaard zag ik voor het eerst na een tiendaagse meditatieretraite in Thailand. Sinds een aantal jaren kan ik mijn gezicht vrij duidelijk vanuit (minimaal) twee verschillende perspectieven zien: als negentig plus en als een leeftijd passend bij mijn geboortedatum. Je kunt het vergelijken met de bekende optische illusie waar je ofwel een jonge vrouw op het plaatje ziet, ofwel een oude vrouw. Als je ze eenmaal allebei een keer hebt gezien, kun je ze voortaan vrijwel altijd beiden beurtelings - zien.

Het meisje met de diagnose Body Dysmorphic Disorder - ingebeelde lelijkheid - dat ik onlangs interviewde voor het blad LINDA.meiden, ervaart iets soortgelijks. Als zij in de spiegel kijkt, ziet ze een afstotelijk iemand, terwijl ik haar als het type fotomodel zie. Zij kan zichzelf op dit moment alleen nog maar vanuit het perspectief ‘ik ben lelijk’ zien.

Een vriendin van me die anorexia heeft gehad, weet ook hoe dat is: iets anders zien dan wat anderen schijnbaar zien. Als zij in de spiegel staarde, zag ze altijd een dikke olifant. Als ik naar haar keek, zag ik een vriendin met ondergewicht. Inmiddels kan ook zij zichzelf vanuit verschillende perspectieven waarnemen.

Ik houd van het observeren van gedachten, van gevoelens, van de innerlijke dialogen. Ik houd ook van de aanname dat er een ik is dat in staat is tot obser-

veren, net zoals ik van het idee houd dat er een onnoembaar iets dat geen iets is en ook geen niet-iets is en dat sommigen de boeddhanatuur noemen en weer anderen God, bron, ware zelf of intelligentie.

Prachtige verhalen zijn het, al deze ideeën.

Zoals oneindigheid een hanteerbaar begrip is binnen de wiskunde, maar buiten concepten niet als werkelijk bestaand (of niet-bestaand) bewijsbaar is, zo is het werkelijk (of niet-werkelijk) bestaan van de boeddhanatuur, mezelf, een ik of een niet-ik ook onmogelijk aantoonbaar. Maar binnen het taalspel bestaan al die verschillende vormen in ieder geval allemaal wel. En dat creëert een hoop speelplezier.

HOUVAST

Het leven interpreteren is als spelen met wiskundige formules. Het geeft een houvast om op voort te borduren en geeft het leven basis, structuur, richting. Zonder aannames ook geen teksten, geen gesprekken, geen kunst.

Jezelf ontstijgen als idee kan wonderbaarlijk prachtig zijn en een fantastische ontdekkingstocht. Zolang je het herkent als een idee en niet als een bereikbaar doel dat zorgt voor blinde arrogantie of diepe destructieve zelfhaat, omdat het steevast niet lukt om jezelf te ontstijgen.

Wat ik op dit moment doe, deze tekst schrijven, zou ik ook kunnen interpreteren als mezelf ontstijgen.

Tot nu toe bestonden mijn bijdragen voor InZicht altijd uit interviews met anderen, zoals met Jeff Foster, Elias Amidon, Jan Geurtz. Nu is het alsof de interviewer zichzelf is ontstegen en lijkt ze zelf de geïnterviewde; al vergeet ze - in ieder geval op dit moment - niet dat ze dit enkel speelt. t

15

In memoriam:

Douglas Harding Tien jaar geleden overleed Douglas Harding, een Engelse filosoof, wetenschapper, kunstenaar en mysticus.

De vragen waar hij zich zijn hele leven intensief mee bezighield zijn ‘Wie, of wat, ben je?’ en ‘Wat ontdek je als je het antwoord dat de wereld je geeft afwijst en in plaats daarvan zelf kijkt?’.

16

InZicht 2.2017

Richard Lang is de coördinator van The Shollond Trust, een belangeloze Engelse instelling die het doel heeft het werk van Douglas Harding beschikbaar te maken. Onlangs publiceerde hij een grafische biografie over Douglas Harding ‘De Man Zonder Hoofd’, geïllustreerd door de kunstenaar Victor Lunn-Rockliffe. Richard schreef ook andere boeken over de Headless Way, waaronder recentelijk ‘Celebrating who we are’. Hij geeft wereldwijd workshops.

Meer info op www.headless.org

D

ouglas Harding (1909-2007) had de intelligentie en moed om juist dat te doen: zelf te kijken! Hij ontdekte dat de aard van alle dingen gedeeltelijk afhankelijk is van de afstand van de observant. Toen hij deze waarheid op zichzelf toepaste, realiseerde hij zich dat hij niet alleen ‘mens’ was vanaf enkele meters gezien was hij een man, maar van dichterbij waargenomen was hij cellen, moleculen of deeltjes. Vanuit een grotere afstand gezien echter was hij een stad, een land, een planeet en een ster. Toen hij zich realiseerde dat hij eigenlijk gelaagd was net als een ui, stelde Harding zich vervolgens de voor de hand liggende vraag: wat ben ik dan in het hart van al mijn lagen? Met andere woorden: wie ben ik werkelijk?

© YOUNIVERSE MODEL VAN DOUGLAS HARDING, FOTO RICHARD LANG

KIJKEN

In plaats van na te denken over wat hij in zijn centrum was, schoof Harding zijn ideeën aan de kant en kéék! Dat klinkt simpel - kijken. Maar soms is er een genie nodig om het meest simpele te doen, om dat wat iedereen zonneklaar in het gezicht staart ook echt te zien. Want gewoonlijk veronderstellen we dat we weten wie we zijn (iedereen weet immers dat hij een persoon is) en dus nemen we niet de moeite om verder te kijken dan onze neus lang is.

Harding daarentegen veronderstelde niet dat hij het antwoord wist. En dus kéék hij.

Op de plaats waar anderen zijn gezicht zagen, zag Harding zelf geen gezicht, geen hoofd of lichaam of gedachtewereld. In plaats daarvan ontdekte hij Bewuste Leegte, Transparantie, Stilte. Toch was deze Bewuste Leegte niet leeg, want kijkend vanuit deze Gezichts-loze ruimte zag Harding dat deze naast zijn lichaam ook de rest van de wereld bevatte, helemaal tot aan de sterren. Hij was Niets en Alles! Harding had zijn hoofd verloren en het universum gewonnen.

EXPERIMENTEN

Deze observatie veranderde Hardings leven ten diepste. Hij schreef vele boeken; C.S. Lewis noemde Hardings Hiërarchie van Hemel en Aarde “een werk van de hoogste genialiteit”. Harding produceerde ook een driedimensionaal model van het Zelf en ontwikkelde vele experimenten om de hypothese ‘je bent niet zoals je eruitziet’ te testen. Deze experimenten zijn nu de instrumenten of werktuigen van een nieuwe wetenschap: de Wetenschap van de Eerste Persoon. Ze sturen je aandacht naar wat je bent in je centrum: de oneindige creatieve bron en container van alle dingen.

Harding suggereerde dat deze wetenschappelijke observatie van het Centrum dezelfde realiteit liet zien die de grote mystici in zichzelf hadden ontdekt.

Oppervlakkig gezien zijn alle grote religies verschillend en, zoals we weten, soms in dodelijk conflict met elkaar. Maar Harding claimde dat ze allemaal één zijn onder hun verschillen: elk van ‘s werelds belangrijkste religies is een unieke en onmisbare expressie van de ene ondeelbare werkelijkheid. Hoe helend zou het zijn als deze onderliggende eenheid erkend werd in de wereld. Het is echter cruciaal om het idee van onze gemeenschappelijke identiteit, onze innerlijke eenheid in het hart van onze uiterlijke diversiteit, niet te geloven, maar om het zelf direct te ervaren. Het is alleen de waarheid, en niet een dogma, die ons vrijmaakt.

ADEMBENEMEND ZELFPORTRET

Douglas Harding ontdekte wie hij werkelijk was en deelde zijn bevindingen met iedereen, vele jaren onder grote weerstand van de gemeenschap.

Hij ontwikkelde een moderne, wetenschappelijk geïnspireerde kaart van onze plaats in het universum: een zelfportret waarvan de omvang, diepte en schoonheid adembenemend zijn. t

17

Hoe word

© TRIJNTJE STELMA

Douglas Harding

18

InZicht 2.2017

ik gelukkig?

Zoeken naar geluk is het geboorterecht van de mens. Maar we zijn hierin zo onpraktisch en leren zo weinig van onze fouten, dat het lijkt alsof we eerder ons ongeluk zoeken dan ons geluk.

19

Douglas Harding (1909-2007) studeerde architectuur en werkte lange tijd bij een succesvol architectenbureau in Londen. Van huis uit maakte hij deel uit van een uiterst strenge christelijke sekte. Toen hij 21 was, keerde hij zich daarvan af en begon hij een zoektocht naar de waarheid. Waar die toe leidde beschreef hij in talloze boeken en artikelen, waaronder On Having No Head en Face to No-face. In zijn lange leven organiseerde en leidde Harding talloze workshops waarin hij zijn ‘hoofdloze weg’ aanschouwelijk trachtte te maken aan iedereen die daar open voor stond.

Richard Lang is al vele jaren bezig het gedachtegoed van Harding bekendheid te geven. Hij beheert de website die hieraan gewijd is (www.headless.org) en geeft wereldwijd workshops.

S

amsara (de wereld van objecten) is lijden. De mens verlangt naar absoluut en permanent geluk. Dit bevindt zich niet in objecten, maar in het Absolute. Het isVrede, vrij van pijn en plezier. Het is een neutrale staat.

Zelf-realisatie is Geluk.

Geluk is niet iets dat men kan verwerven. Je bent altijd Geluk. Bevrijd je van je onwetendheid die je doet geloven dat je iets anders bent dan Geluk. Geluk is inherent aan de mens en heeft geen uiterlijke oorzaak. Men moet Zichzelf realiseren om de bron van zuiver geluk te vinden.”

harshi en enkele andere wijzen helderheid te geven.

Het probeert duidelijkheid te verschaffen in hoe we gelukkig kunnen zijn zodat we geen excuses meer hebben om ongelukkig te zijn.

Uiteindelijk kunnen alle recepten voor geluk teruggebracht worden tot drie. Deze zijn niet zozeer verschillend als wel tegenstrijdig tot elkaar. Ik noem ze (1) het recept van het gezond verstand, (2) het recept van het niet-gezond verstand en (3) het verstandige recept (schijnbaar onzinnig tot je het in de praktijk toepast).

Ramana Maharshi

1- HET RECEPT VAN HET GEZOND VERSTAND: KRIJGEN WAT JE WILT!

Zoeken naar geluk is het geboorterecht van de mens. Maar het is een recht waarvan we meer in woorden dan in daden - effectieve daden - gebruik maken. Natuurlijk zeggen we allemaal dat we gelukkig willen zijn. Maar menen we dat wel echt?

De waarheid is dat door de manier waarop we het geluk zoeken we het zeker niet bereiken. We zijn zo onpraktisch en zijn zo weinig bereid de raad van experts zoals bijvoorbeeld Ramana Maharshi op te volgen of te leren van ons eigen en andermans falen, dat het lijkt alsof we eerder onze ellende zoeken dan ons geluk. En vroeger of later vinden we dat dan ook. Toch is het waar dat we allemaal gelukkig willen zijn, en niet ongelukkig. Anders zouden deze twee woorden - de spil van ons leven - niets betekenen.

Op het laagste of meest populaire niveau betekent geluk het verkrijgen van geld, aanzien, macht, of alle drie - en daarna steeds meer ervan. Met andere woorden: voortdurend persoonlijk succes.

Op het middenniveau betekent geluk het met succes streven naar welzijn voor je familie, sekte, politieke partij, land, ras, soort - wat hopelijk leidt tot een betere wereld, een Nieuw Jeruzalem of een soort Utopia op aarde.

Op het hoogste niveau betekent geluk je inzetten voor de redding van de hele wereld, de bevrijding of de verlichting van alle schepselen - en hierin wel enig resultaat boeken.

Eigenlijk zijn we behoorlijk in de war over geluk.

Dit artikel probeert met de hulp van Ramana Ma-

Hoewel zogenaamd ‘egoïstisch’ op het laagste en populaire niveau, en ‘edel’ op het hoogste en verlichte niveau, komt dit eerste recept steeds op hetzelfde neer: namelijk succes in krijgen wat je wilt!

Als recept lijkt deze aanpak verstandig genoeg, maar recepten zijn niet eetbaar. “The proof of the recipe is

20

InZicht 2.2017

DRIE RECEPTEN VOOR GELUK

in the pudding,” zeggen ze in Engeland. Met andere woorden, brengt het recept ons ook het gewenste resultaat? Bereiken we werkelijk iets in de praktijk?

Krijgen we echt waar we naar verlangen? En als we het bereiken, is het genoeg? Hebben we werkelijk genoeg geld, veiligheid, genegenheid, bewondering, invloed, macht voor ons persoonlijke zelf of voor onze wijdere ‘zelven’ zoals onze familie, onze sekte, onze natie of ras?

Het is bekend dat ‘willen hebben’ verslavend werkt.

Hoe meer we hebben, hoe meer we willen hebben.

In de praktijk blijkt dat het te bereiken doel dat ons ‘echt gelukkig’ maakt zich even snel van ons verwijdert als dat we er dichter bij komen.

KORTSTONDIG PLEZIER

Niets faalt zozeer als succes. Het aantal zelfmoorden neemt eerder toe dan af in welvarende landen, en vooral in de meest ‘succesvolle’ groepen. Natuurlijk weet iedereen ergens wel dat veel bezit en macht niet tot tevredenheid leidt. Dit is geen wonder, want het behoud van bezit wordt steeds moeilijker naarmate er meer van is. Het vooruitzicht van het verlies baart meer en meer zorgen en wordt steeds pijnlijker. Het kortstondige plezier dat bezit geeft ligt meer in het verkrijgen ervan dan in het hebben ervan.

De gewone man grijpt minder hoog. Hij heeft minder verwachtingen, zij het uit nood, angst, gemis aan ambitie of aangeboren wijsheid. In het beste geval vermijdt hij de uitersten van pijn en plezier; in het slechtste geval wordt hij vegetatief. Niet dat zijn voorzichtigheid hem meer geluk brengt, want de ware aard van dat wat we hebben - ongeacht of

het veel of weinig is - is dat het ons geen voldoening schenkt. Net zoals het de ware aard van doen is - ongeacht of het onbeduidend, heldhaftig of zelfs ‘verlicht’ is - dat het ons niet vervult. Al zijn hebben en doen noodzakelijk in ons leven, ze kunnen ons lijden niet oplossen.

Altruïsme helpt ook niet. De angsten en ontgoochelingen van een ruimdenkende burger die het welzijn beoogt van zijn gemeente, land of de hele mensheid zijn zonder twijfel niet minder groot dan die van een doorsnee egoïstische mens. Ook is het strikt genomen niet minder egoïstisch. Tenslotte lieten ook de nazi’s hun persoonlijk zelf opgaan in een superpersoonlijk zelf.

Maar hoe staat het dan met het ‘hoogste’ niveau - werken voor de redding of verlichting van de wereld? Is dat de manier om gelukkig te zijn?

Wel, Jezus huilde ook, en we weten hoe hij stierf.

Iedereen die zo’n taak op zich neemt, vraagt om moeilijkheden, zoals de geschiedenis ons leert. Dat komt omdat geluk niet ligt in krijgen wat je wilt. En daarbij, je krijgt het toch nooit.

Hoe we het ook bekijken, ons eerste recept voor geluk ziet er op het eerste gezicht goed uit, maar blijkt bij nader inzien niet te werken. Laten we het tweede recept proberen.

2- HET RECEPT VAN HET NIET-GEZOND VERSTAND: WILLEN WAT JE KRIJGT!

Een van de meest gerespecteerde voorstanders van dit recept is De Caussade (en let wel, dit is juist het tegenovergestelde van het eerste recept): “Indien de mens de schat kende die verborgen ligt in dat wat elk moment hem biedt ... indien hij wist dat de steen derWijzen

21

w

© PAUL KLEE, BONTE GROEP 1939

de aanvaarding is van de wil van God, en dat deze aanvaarding alle bezigheden, alle zorgen en al het lijden in het fijnste goud verandert, hoe gelukkig zou hij niet zijn!”

Alle grote tradities zijn het op de een of andere manier eens over de noodzaak van ‘je overgeven aan de goddelijke voorzienigheid’. Zo betekent het woord ‘islam’ in feite onderwerping - overgave aan de wil van Allah. Voor de toegewijde soefi betekent dit niet alleen berusting of gehoorzaamheid aan Gods wil, maar volledige identificatie met Gods wil: hij kiest wat deze wil voor hem beschikt. Hoe kan hij dan nog ongelukkig zijn? Ook volgens de Boeddha is begeerte de oorzaak van het lijden en is het verdwijnen van de begeerte het einde van het lijden. En Ramana Maharshi zegt: “Vrij zijn van verlangens ís God.” Wanneer je zonder enig verlangen bent, wanneer je kiest voor wat er is in plaats van voor wat er niet is,

wanneer je verlangt wat je hebt in plaats van wat je niet hebt, wanneer Gods wil zoals hij zich in je levensomstandigheden uitdrukt jouw wil wordt - wel, dan ben je Hem! Zo eenvoudig is het.

22

InZicht 2.2017

HOE GEEF JE JE VERLANGENS OP?

Eenvoudig om te schrijven, eenvoudig om te lezen en te begrijpen, maar erg moeilijk om te doen. Het doel van dit artikel is echter om praktisch te zijn!

Hoe geef je je persoonlijke verlangens op zodat je werkelijk wil wat je krijgt? Door dit te verlangen en te beoefenen? Door hiernaar te streven en toe te werken naar een soort heiligheid? Dat zou absurd zijn. Wat voor zin heeft het om alles te aanvaarden behalve je mens-zijn? En hoe zou je in hemelsnaam jezelf ertoe kunnen brengen om op te houden met verlangen? Veronderstel dat je huis afbrandt, je kind

En als je eigenlijk het Geluk zelf was en dit nog nooit hebt opgemerkt... verongelukt, je geld gestolen wordt of dat je ernstig ziek wordt (en deze dingen gebeuren de hele tijd), wat moet je dan doen om dit alles te verwelkomen?

Zo zitten we voor de tweede keer met een onoplosbaar probleem - het probleem van ons leven. We hebben nog steeds geen praktisch recept voor geluk dat nu, op dit ogenblik, werkt. Hoe staat het met het derde en laatste recept?

3- HET VERSTANDIGE RECEPT: ZIEN WAT IS

En als je nu al eens gelukkig was - als je eigenlijk het Geluk zelf was - en dit feit nog nooit hebt opgemerkt? Als dit krankzinnige zoeken naar geluk elders je verhindert de ware natuur van de zoeker zelf te zien, die de Gelukzaligheid zelf is?

Sri Nisargadatta zegt het ronduit : “Niets kan je gelukkiger maken dan je al bent. Alle zoeken naar geluk is ellende en leidt tot meer ellende. Het enige geluk dat deze naam waardig is, is het natuurlijke geluk van het bewuste Zijn.”

Deze woorden, naast Ramana Maharshi’s woorden die dit artikel inleiden, en de getuigenis van generaties van wijzen die het verband legden tussen (of liever, de eenheid zagen van) ananda (Geluk), sat (Zijn) en chit (Kennen), en zeker de ervaring van de schrijver, bevestigen dat het praktische recept voor geluk is zien wie je bent en daarmee je ware natuur als Gelukzaligheid genieten.

Maar laten we echt praktisch zijn. Hoe kun je zien wie je bent? Maharshi verzekert ons dat het gemakkelijker te zien is dan wat dan ook! En hij heeft gelijk! Kijk naar dit waar je vanuit kijkt en zie Niets (Niet-iets) - geen vorm, geen kleur, geen complexiteit, geen grens, geen beweging - niets, behalve Bewustzijn.

Betekent dit zien in je Eigen Natuur (en je kunt het niet verkeerd doen) dat je dan echt wilt dat de dingen gebeuren zoals ze gebeuren? De vraag is wie er voor de gebeurtenissen verantwoordelijk is: dat wat je werkelijk bent schept de wereld en blijkbaar heeft het er geen spijt van.

SAT-CHIT-ANANDA

Degenen die dit daadwerkelijk hebben uitgeprobeerd, stelden vast dat dit recept voor geluk het enige is dat werkelijk werkt. Wanneer je ziet wie je bent, dan wil je wat er is en krijg je wat je wilt.

Laten we één voorbeeld noemen. Dit zien en zijn wat je bent is geen persoonlijke of privé-aangelegenheid. Dat wat je werkelijk bent, handelt als de Al-eenheid, als de Ene die alle wezens Is, en daarom is jouw bevrijding ook hun bevrijding. Als je diepste wens is de wereld te redden, dan ben jij haar redding. De hierboven genoemde recepten voor ‘krijgen wat je wilt’ en ‘willen wat je krijgt’ verkrijg je werkelijk door te zien wat is. Vandaar dat Ramana Maharshi zegt: “Jouw Zelf-realisatie is de beste hulp die je anderen kunt geven. Er zijn geen anderen die geholpen hoeven te worden.”

Nogmaals, dit is geen kwestie van geloof, maar van de praktijk. Indien we echt naar geluk verlangen, laten we het dan op een praktische manier aanpakken. Door zelf te zien! t Voetnoot Deze tekst verscheen eerder in “The Mountain Path” van januari 1980 en “Advaita” van 1983 (nr. 2). Met dank aan Jacques Bacq voor de oorspronkelijke vertaling.

23

24

InZicht 2.2017

Mijzelf ontstijgen: een praktische benadering Suzanne Visser

Als we zeggen dat we onszelf willen ontstijgen, dan moeten we er eerst zeker van zijn dat er een ‘zelf’ is. Laten we het ‘zelf’ eens gaan zoeken. Waar zullen we beginnen?

H © TRIJNTJE STELMA

ET ZELF ZOEKEN DOOR HET TE VERGELIJKEN MET ANDEREN

Ben jij, net als ik, volkomen verschillend van alle anderen mensen?

Er zijn twee antwoorden op deze vraag: ja en nee. Ze zijn allebei waar.

Ja, ik ben heel verschillend van anderen, omdat alle anderen uit twee spleetjes die ‘ogen’ genoemd worden naar buiten kijken, ogen die zich in een schijf bevinden die ‘gezicht’ genoemd wordt, die deel uitmaakt van een ronde vlezige vorm, het zogenaamde ‘hoofd’.

Maar ik, hier, in mijn centrum, kijk naar buiten vanuit een enorm gat dat gemaakt is van niets, een gat zo transparant dat het alles kan bevatten; een soort scherm dat geen substantie heeft. Dit onstoffelijke scherm is pure capaciteit voor de wereld. Alles wat ik voel, zie, hoor, ruik ...speelt zich af op dit scherm.

Nee, ik verschil niet van anderen. Mijn lichaam is

gemaakt van dezelfde bouwstenen; alle deeltjes in mijn cellen zijn exact hetzelfde als de deeltjes in de cellen van een ander. En de elektronen in mijn atomen bewegen op precies dezelfde manier rond de kern als die van een ander, levend of levenloos.

Waar ik lijk te verschillen van anderen is in mijn emoties, maar zelfs onze emoties zijn gelijk: wij voelen allemaal boosheid, geluk, verdriet, verveling, irritatie, liefde .... Maar we voelen ze op verschillende tijdstippen. Gedachten dan? Maar gedachten zijn opgebouwd uit woorden. Meng de woorden, en mijn gedachten zijn gelijk aan jouw gedachten.

DNA hoor ik je zeggen. Het is DNA dat me anders maakt. Maar de bouwstenen van DNA zijn hetzelfde voor ons allemaal.

Maar, maar, maar ....

Ja? Maar/wat/waar ben ik? w Goede vraag.

25

Suzanne Visser (Nederland, 1957) woont en werkt in de woestijn van Centraal-Australië, met Aboriginal-vrouwen.

Zij studeerde zen en theravada-boeddhisme in Japan en Australië, is schrijfster, en beoefent en doceert Japanse kaligrafie en bamboeschilderen als mindfulness-training. Ze heeft ook enkele romans gepubliceerd in Nederland. Haar meest recente boek, I Unborn and Undying, a Search for the Self is verkrijgbaar bij Amazon. Ze doet als vrijwilligster mee aan een project dat de boeken van Douglas Harding in het Nederlands vertaalt.

OP ZOEK NAAR HET ‘IK’ IN DE RUIMTE. WAAR BEGIN IK EN WAAR EINDIG IK?

Waar begin ik? Ben ik al aanwezig in de cellen of de moleculen waar mijn lichaam van gemaakt is? Ben ik in de atomen? Of is er een nog diepere laag? Is het niet zo dat hoe dieper we doordringen, des te leger het wordt? Ben ik wellicht die leegte? Waar eindig ik?

Is mijn buitenste grens mijn huid? Of eindig ik daar waar mijn lichaamswarmte reikt? Of daar waar mijn gezichtsvermogen reikt, mijn gehoor, mijn geur, mijn stem, mijn invloed?

Zijn die zee daar, dat zand daar, die bomen daar, die maan daar, die zon daar, die sterren daar, niet mijn organen, zonder welke ik niet kan overleven? Ben ik de leegte, het niet-zijn, dat dichtbij is en ver en overal? Of ben ik al het bovenstaande?

Ben ik wellicht één met alles, voor altijd?

Om deze wervelende gedachten meester te worden neem ik een stuk blanco papier. Een A4’tje uit de printer. Ik leg het neer en kijk ernaar. Ik stel me voor dat het geen randen heeft en dat het voor altijd doorgaat. Ik wijs aan waar ik ben in dat universum. Ik teken een kleine stipje. Ik kan het overal neerzetten.

Het maakt niet uit waar dat stipje staat. Klopt dat?

Fout! Ik ben niet in dat universum. Dat universum is in mij. Ben ik niet één groot open oog, dat dat universum in zich opneemt en zich ervan bewust wordt?

Als ik moet tekenen waar ik ben in dat universum, in ieder universum, dan zou ik een cirkel om het vel papier moeten trekken. Die cirkel, dat ben ik. Het universum is in mij. Heel makkelijk om te zien, vind je niet?

Ik kijk neer op mijn lichaam. Ik zie die benen, voeten, armen, die romp, die daar eindigt waar mijn ene grote open oog begint. Mijn lichaam verschijnt in dit grote open oog, in deze capaciteit voor de wereld.

Ik heb mijzelf uitgepakt! Ik ben uit het lichaam; Ik zit niet gevangen. Ik ben uit de doos ontsnapt. Dit is goed nieuws. Hoe voelt dat? Eh ... Ik ben vrij!

Het verschijnsel ruimte is vreemd in meer dan één opzicht. Het feit dat ik in de woestijn woon en de horizon rondom mij zie, maakt dat ik mij daar scherp van bewust ben. Laat ik een experiment doen.

Als ik op een duin ga zitten en mijn armen spreid dan word ik me sterk bewust van die grootsheid daar.

Als ik vervolgens mijn aandacht omdraai en kijk naar waar anderen mijn hoofd zien, zie ik zelf niets.

Hooguit misschien een vage rose plek waarvan ik zou kunnen zeggen dat het mijn neus is, maar dan moet ik mijn herinnering gebruiken. Aan dit ‘niets’ hier kan ik geen grenzen ontdekken. Die grootsheid daar bestaat ook hier.

Nu onderzoek ik de binnenkant van mijn schedel. Is er een klein ikje daar? En zo ja, ziet het er net zo uit als ik? En zo ja, heeft dat kleine ikje ook een hoofd?

Zo ja, zit er in dat kleine hoofd nog een kleiner ikje?

Nee, nee, nee!

Ik ben nergens te vinden.

OP ZOEK NAAR HET IK IN DE TIJD

Het is verbazingwekkend, maar ik ben nergens te vinden, zelfs niet in het universum!

Op dezelfde manier ben ik niet in mijn lichaam, maar is mijn lichaam in mij.

Ik herinner mezelf als baby, als kleuter, als 10-jarige, als 20-jarige, als 30-jarige, als 40-jarige, enzovoorts.

Wat heeft de baby gemeen met de tienjarige? Al haar cellen zijn veranderd, niets is hetzelfde. Maar ik ben nog steeds ‘ik’. Wat/waar is deze ‘ik’?

Als ik dit herinneringsexperiment uitvoer, dan moet ik concluderen dat ik voortdurend sterf. Maar dat dit sterven niet treurig is. Miljoenen versies van mij zijn verdwenen zonder een spoor achter te laten.

Wie, wat, waar is dit ik? Wat al die jaren hetzelfde

26

InZicht 2.2017

NERGENS TE VINDEN

is gebleven is mijn naam. Ben ik mijn naam? Mijn naam is een woord. Ben ik een woord? Mijn naam is geluid. Ben ik een geluid?

Wat niet is veranderd is dit hier wat ik zie als ik mijn aandacht richt op de onbegrensde grootsheid die ik zelf zie op de plaats van mijn hoofd. Deze lege, onbevlekte en elastische, geduldige, allesomvattende, vriendelijke ... capaciteit voor de wereld.

De waarheid is dat ik dat gezicht in de spiegel niet ben. Dat gezicht in de spiegel is precies dat: een gezicht weerspiegeld in een stuk reflecterend glas.

Wat ik zie is dit: een kleine ronde vleeskleurige bol met ogen, een neus en een mond, ingeklemd tussen de rand van de spiegel.

Laat ik opnieuw een experiment doen: Ik maak een eenvoudige buis, met de diameter van de grootte van mijn gezicht, van een groot vel papier; een krant, een stuk plastic of in karton…

Ik plaats het ene uiteinde van de buis tegen de spiegel en kijk naar mezelf in de spiegel door de buis Ik nodig je uit om dit ook te doen.

Nu ga ik zorgvuldig de twee kanten van de buis vergelijken: Aan de verre kant is het gezicht ondoorzichtig, kleurrijk, met veel textuur, vol van betekenis, emotionele uitdrukkingen en geschiedenis. Het is een gezicht dat is gemaakt van materiaal - huid, ogen, haar, noem maar op. Het is een ongelooflijk complex stukje levende architectuur, dat ooit werd geboren en dat ooit zal sterven.

Vervolgens richt ik mijn aandacht naar deze zijde van de buis. Hier, in de buurt van waar mijn gezicht hoort te zijn, is niets anders te vinden dan een grote openheid die zonder enige weerstand alles van de andere kant ontvangt. In plaats van uit een gezicht blijk ik te kijken vanuit een groot gat. Alles aan dit einde van de buis hier is tegenovergesteld aan dat einde van de buis.

© PETER VAN MIERLO

OP ZOEK NAAR HET IK IN DE SPIEGEL

Aan deze kant van de buis is er geen gezicht; er is geen ondoorzichtig oppervlak, maar pure transparantie; geen kleur, maar pure leegte; geen textuur, maar niets; geen dichtheid; maar lichtheid; er is geen betekenis, maar openheid; er is geen emotie, maar stilte; er is geen geschiedenis, maar tijdloosheid. Het is een gezicht dat is gemaakt van Niets: geen huid, geen ogen; een simpel bewustzijn. Kun je het zien?

Als het antwoord ‘ja’ is, dan heb je net gezien wie/ wat je werkelijk bent. Gefeliciteerd!

Wat ik ook doe, waar ik ook kijk of zoek, ik kan mezelf niet vinden.

De vraag is: valt er wel wat te ontstijgen? t

27

Verse intelligentie Er is een intelligentie, een vermogen tot luisteren in ieder mens, dat niet op het bekende gebouwd is, dat tapt uit dat wat nog niet geweten wordt, wat nog niet opgespaard of vastgekleefd is.

Philip Renard

D

e meeste mensen weten wel ongeveer wat met de term ‘intelligentie’ wordt bedoeld. Zij kennen misschien uit eigen ervaring een bezoek aan een gediplomeerd deskundige op dit gebied en hebben bij hem of haar een IQ-test gedaan - of zij hebben van zo’n fenomeen gehoord. In deze visie op het woord intelligentie is het een meetbaar iets. Hij (of zij) is heel intelligent, en hij (of zij) veel minder.

Ik pak Van Dale er even bij. Als begin van het gebruik van het Nederlandse woord ‘intelligent’ wordt het jaar 1808 vermeld: dat wil zeggen dat dit woord in het kielzog van de westerse Verlichting hier is binnengekomen. Dat ging via de Franse taal. In die tijd was Napoleons broer koning van Holland. Vermoedelijk was het woord in heel West-Europa meteen een modewoord geworden, want bij het vertalen in 1805 van een fragment in een Upanishad waarin (voor het eerst in een levende westerse taal) een zogenaamde mahavakya voorkwam, een ‘Grote Uitspraak’, gebruikte de Engelsman Henry Colebrooke het. Hij verwoordde het aldus: “Intelligence is (brahme) the great one.”

Tegenwoordig wordt deze passage (Aitareya Upanishad III.1.3) meestal vertaald als “Bewustzijn is Brahman, het Absolute.” Met andere woorden, dat wat nu in non-dualistische kringen algemeen de term ‘Bewustzijn’ krijgt (in de genoemde tekst de vertaling van de Sanskriet-term prajnana), werd toen ‘intelligentie’ genoemd. Ook in later vertaalwerk van Brits-Indiërs kun je een gretigheid opmerken om het woord ‘intelligentie’ als synoniem te

gebruiken van het door niets te beperken Bewustzijn, het Absolute, het Verschilloze.

Hoewel ik nu zou zeggen dat dit niet echt klopt (intelligentie is een vermogen, en Bewustzijn is datgene wat licht en werkelijkheid schenkt aan wat ook, dus ook aan ieder vermogen), is het wel een handig tussenstapje om aan te komen bij het onderwerp van dit tekstje: verse intelligentie. We hebben al meer dan twintig jaar allerlei vondsten langs zien komen om het begrip intelligentie nader toe te lichten, zoals ‘emotionele intelligentie’ en ‘spirituele intelligentie’, en natuurlijk pogingen tot overlapping zoals ‘meervoudige intelligentie’. Dus hoezo nu weer iets nieuws? Hoezo verse intelligentie? Wat kan er vers zijn aan intelligentie?

28

InZicht 2.2017

EEN NIEUW SOORT URGENTIE

Deze verse intelligentie waar ik naar wil wijzen, is een vermogen dat vlakbij het Absolute Bewustzijn ligt. Vlakbij. Maar vlakbij is niet het zelfde als identiek. Ik zou zeggen dat verse intelligentie het meest directe instrument is van Absoluut Bewustzijn. Eigenlijk het meest noodzakelijke instrument, maar dat blijkt nog niet zo makkelijk aan te tonen. Waarom ik het aanduid als ‘vers’ is omdat het luistert. Bewustzijn, het Verschilloze Gewaarzijn dat nooit afwezig is, heeft geen enkele richting of bedoeling en staat geheel los van tijd. De in Bewustzijn opkomende uitdrukking zit meestal wel vol met richting en bedoeling. Vaak is iemand ‘best wel intelligent’, maar je kunt net zo vaak ook zien dat daarbij helemaal niet geluisterd wordt naar Dat wat altijd al werkelijk

w

Philip Renard (1944) raakte op jeugdige leeftijd geïnteresseerd in zenboeddhisme. Zijn geestelijk leven begon in Subud, waarin de overgave-oefening, latihan, hem de basis gaf voor verder inzicht: vrijheid van concept of methode. In 1986 leerde hij Alexander Smit kennen, die hem hielp tot het besef van zijn ware natuur te komen. Hij geeft sinds 1999 satsang. Op zijn website, advaya. nl, geeft hij ook aandacht aan de wezensgelijkheid van advaita vedanta en bepaalde vormen van boeddhisme. Zijn nieuwe blog, https://volle-cirkel.blogspot.nl/, gaat over belangstelling en over Dat waar belangstelling geheel is opgelost. Hij publiceerde een aantal boeken, waaronder Non-dualisme, ‘Ik’ is een deur, Atmananda Upanishad, Ramana Upanishad en Het Boek van Besef.

is en wat dus nu werkelijk is: Verschilloos Bewustzijn. Er zit vaak al een kleur in - wat in de meeste gevallen een kleuring betekent.

Verse intelligentie wil zeggen dat juist wel naar verschilloos Bewustzijn geluisterd wordt, naar Dat wat geen enkele kleur of kleuring heeft. Niet dat dit luisteren als prestatie zou gelden. Niet als ‘kijk mij dit eens groots beluisteren’, alsof het hier om een psychische gave gaat die alleen zeldzame types hebben.

Nee. Maar bij dit luisteren kun je wel voelen dat het om een heel nieuw soort urgentie gaat. Alle oude structuren, vaak tot stand gekomen dankzij IQ-testen bij deskundigen, zijn niet meer toereikend om met deze tijd om te gaan. Er is een heel nieuwe blik nodig.

Niet een blik die nog zijn best doet om aan te tonen waarom een bepaalde persoon niet zo’n heel goede president zal zijn. Dat is niet de urgentie - wat ik hier aankaart heeft nog niets te maken met politiek of wetenschap of de toekomst van de wereld. Dat soort zaken zitten lager op de ladder van de hiërarchie die ik als terechte beschrijving van Werkelijkheid voel.

Politiek toont typisch alle kenmerken van een oude structuur. Die ligt in een trommel en is al bijna aan het schimmelen. Vandaar dat wereldse besprekingen overal zo eindeloos lang duren en conflicten niet opgelost worden. Ik noem dat ‘werken aan de staart’ - ik kan dat in de meeste gevallen niet intelligent noemen.

Verse intelligentie wil zeggen dat er een vermogen tot luisteren in ieder mens is dat helemaal niet op het bekende gebouwd is. Ze tapt uit dat wat nog niet geweten wordt, dat nog niet opgespaard of vastgekleefd is.

ik openlijk erkennen dat luiheid hierbij vaak een hulp is. Dus ‘snel’ - dat is uiteraard een betrekkelijke term. Easy, relaxed, laid-back, al die moderne Engelse termen, ze zijn hier allemaal terecht. Juist door iets dat relaxed is, gewoon, natuurlijk enzovoort, juist daardoor kan het kennende beginsel, dat godzijdank constant ons meest eigene beginsel is, razendsnel beluisterd worden, en op een waarlijk intelligente manier geïnterpreteerd worden. Ogenblikkelijk.

Wat is het heerlijk als de intelligentie luistert naar haar ware natuur! Haar ware natuur - laten we het nog even Bewustzijn noemen, of Verschilloos Gewaarzijn - die ware natuur schenkt de hele tijd.

Maar als er naar andere dingen wordt geluisterd, dan is de intelligentie gefilterd, met andere woorden traag. Zij werkt dan via eindeloze zijwegen, met allerlei vormen van uitstel. Met verse intelligentie kun je direct zien of iets een zijweg is; constant ben je in staat de hoofdzaak te onderscheiden van bijzaken.

Verse intelligentie is altijd snel. Zij is altijd nieuw namelijk. Zij leunt niet op iets ouds.

Nu pas begint alles. Er is nog niets - en opeens is er iets, en zonder enige aarzeling kun je luisteren. Ook al verlept je kennis, je vermogen om onmiddellijk te luisteren naar Dat waar nog geen kennis of weten aan kleeft, is constant het geval, en zo kun je dan ook zonder kleuring interpreteren wat zich aandient. Dat vermogen noem ik verse intelligentie.

Verse intelligentie is altijd snel. En meteen moet

O intelligentie!

Wat hou ik toch van je!

Van je sprank, van je kristal!

Je constante versheid! t

30

InZicht 2.2017

SNEL EN OGENBLIKKELIJK

C OLUMN - HANS LAURENTIUS

Boven je ‘zelf’ ?

H

et is werkelijk briljant. De fundamentele misvatting is bijna hermetisch gesloten.

Zodra Bewustzijn zich vereenzelvigt met het lichaam is het illusoire individu geboren. En hoe wordt er vervolgens aan individualiteit gehecht, met alle afgescheiden ellende van dien. Zoals ik in mijn boek ‘Olie op het vuur’ betoogde: jij hebt jou niet gemaakt. Je bent ontstaan, als gevolg van een groeiend bewustzijn dat bij het lichaam hoort, een voedselproduct zoals Nisargadatta ons leert, dat zich vervolgens als ‘ik ben de body-mind’ gaat opstellen. Een misvatting, of overtuiging die diepgaand is, dagelijks versterkt wordt door andere geïdentificeerde organismen en zelfs in spirituele kringen nauwelijks onderzocht wordt.

Het geïdentificeerde wezen zoekt naar vervulling, de ideale partner, een gezondere life-style, een betere meditatietechniek, een leuker boeddhabeeldje, een coolere goeroe, een beter zelfbeeld of wat dan ook.

Tamelijk hilarisch als het niet ook zo pijnlijk over zou komen.

Het punt is: er is geen zelf, dat is slechts een illusie.

En derhalve is zo’n beetje alles wat zo’n illusie roept, zoekt en vermijdt ook illusoir. De wereld is geen illusie, JIJ bent een illusie (en daarmee de wereld waarin geloofd wordt). Realiteit is geen illusie, maar die is onkenbaar vanuit het geïdentificeerde standpunt. En nogmaals, dat heb jij niet gedaan, het is jouw schuld niet. Wat je meent te zijn is de oorzaak van het zich vereenzelvigende bewustzijn. Het is een geweldige, maar wellicht wrange, grap.

Op momenten dat de vereenzelviging wat zwakker wordt en stilte, openheid, het ‘andere’ meer op de voorgrond treden, zijn mensen zo ongelooflijk mooi.

Op de derde dag van het onlangs gehouden Drieluik was dit zo merkbaar. De verschillen vielen weg. De hele groep leek één wezen, een veld van stille sensitieve ontvankelijke en intelligente aandacht.

Ik weet dat het ook zo kan. Dat een mens zo kan zijn.

Het is zeldzaam, maar het gebeurt, al is het maar tijdelijk. Dan is ‘the observer’ weg. De afgescheidenheid

opgelost. De waan weggevallen. ‘Love is when the mind is not,’ zei Krishnamurti. En: ‘In complete attention there is no observer.’ Dat was de ingang tijdens het Drieluik, het centrale thema.

Het is niet jij als persoon die dient te, of kan, ontwaken, het is bewustzijn dat loopt te dromen iemand te zijn, en er maar al te vaak een nachtmerrie van lijkt te maken, op individueel niveau, maar ook wereldwijd. Hoewel Hans soms fel tekeer lijkt te gaan tegen zoekers, is het nooit tegen de persoon gericht (al kan dat wel zo lijken te zijn). Het is immers volstrekt helder dat er niemand is die zichzelf doet, in slaap houdt, het verkeerd ziet of wat dan ook.

Wat je meent te zijn is een gevolg. Het gevolg van een kleine maar o zo cruciale misvatting. Daarom riep ik lang geleden al dat vanuit de ene kant gezien bewustzijn een zegen lijkt, een poort naar vrijheid, terwijl het vanuit de andere kant bezien het begin van alle ellende is. Zodra het gevoel, de overtuiging ‘ik ben’ wortel schiet, is de kans immers levensgroot aanwezig dat het zich hecht aan het lichaam en er een ik-ben(in)-deze-body-mind-aandoening ontstaat die dieper lijkt te gaan dan welke andere overtuiging ook.

Anyway. Boven jezelf uitstijgen is een uitdrukking die vanuit advaita-perspectief een beetje vreemd is. Het is namelijk strikt genomen niet mogelijk om boven iets uit te stijgen wat niet bestaat, en het heeft in spirituele zin niks te maken met beter presteren dan voor mogelijk werd gehouden, waar de uitdrukking vaak op slaat (in bijvoorbeeld ‘sportieve’ of ‘artistieke’ zin).

Het is niet het zelf dat tot realisatie komt of niet, maar bewustzijn. Het is niet het zelf dat tot onderzoek in staat is, maar bewustzijn. De mind en het zelf zijn deel van wat wordt onderzocht en eventueel doorzien. Er is geen verlichting voor het ‘zelf’, enkel de bevrijding van de terreur van het geloof erin. Maken deze woorden iets duidelijk? Dat zou mooi zijn.

31

Het onzegbare gezegd

32

InZicht 2.2017

Jan van den Oever

Het komt maar zelden voor dat iemand echt geïnteresseerd is in verstilling, dat iemand er toewijding voor heeft, er liefde voor op kan brengen. Verstilling is een van de moeilijkste dingen voor het intellect, want het wil veel doen en veel zoeken.

J

© TRIJNTJE STELMA

an, het thema van dit nummer van InZicht is ‘jezelf overstijgen’.

Dat klinkt alsof er toch nog iets gedaan moet worden. Wat kun je hierover vertellen?

Het woord zelfoverstijging is meer een aanwijzing, een duiding. Een duiding die naar de stilte van de mystieke ervaring, die de uiteindelijke uitkomst is van meditatie, verwijst. Waakzaamheid of verstilling zou je kunnen zeggen en dat is moeilijk over te brengen. Het is eigenlijk het gebied waar geen woorden meer zijn. Het is dat wat in de mystieke ervaring helemaal duidelijk is. Een afwezigheid van de doener, van de zoeker. Er is niets meer wat nog meent dat het ervaren wordt. Het is een heelheid, een eenheid, waar woorden niets meer zeggen. Je zou makkelijker kunnen zeggen wat het niet is. Het is dus niet een te behalen resultaat van de zoeker.

Het is niet het resultaat van een spirituele meting, het is niet objectief vast te stellen. Het is echt niet makkelijk om het uit te leggen.

Valt er dan überhaupt iets zinvols over te zeggen?

Het komt maar zelden voor dat iemand echt geïnteresseerd is in verstilling. Dat iemand er toewijding voor heeft, er liefde voor op kan brengen. Daar gaat het om! Verstilling is een van de moeilijkste dingen voor het intellect. Het intellect wil heel veel doen en heel veel zoeken. En als je niet oppast, dan is het w

33

Jan van den Oever (Katwijk aan Zee, 1949) woont in Leiden en is gehuwd en vader van twee zonen. Als kind van de zee, het strand en de duinen werd hij in zijn jeugd gegrepen door de mystieke ervaring.

Volwassen geworden bleef hij verlangen naar die momenten van eenheid.

Na jaren van zoeken en meditatie werd in de eenvoud van het bestaan zijn wezen gerealiseerd.

Onafgebroken heeft hij in de afgelopen 21 jaar hierover gesproken. Informatie www.janvandenoever.com

Zowel de kenner als het gekende moeten dus eigenlijk achtergelaten worden?

Ja, dan kom je echt in het gebied waar woorden er niet meer toe doen. Je zou je af kunnen vragen hoe je hier in vredesnaam in geïnteresseerd zou kunnen zijn? Zoekt en gij zult vinden, doch gij zult geen beeltenis maken. Waar hebben wij dat vaker gehoord? Het is een schitterende zin uit de bijbel, waarbij je aangespoord wordt om God te zoeken, maar je mag er geen beeltenis van maken, geen verbeelding of interpretatie van hebben. Nou, voor het intellect is dat niet te doen. Want dat kan alleen maar iets zoeken wanneer het een interpretatie, of een uitkomst van iets, is. Dus zelfs het woord zelfoverstijging zal, als je niet oppast, op den duur door het intellect omarmd worden of bediscussieerd worden. Alle woorden die uitgesproken worden over zelfoverstijging, daar zal het intellect mee aan de slag gaan. Het zal het ermee eens zijn of het afwijzen, bediscussiëren, omarmen of..., noem maar op. Het komt dus niet zo vaak voor dat je een mens tegenkomt die bereid is om alle verbeelding en interpretatie achter te laten in meditatie.

Het wordt eerst beoefend als een techniek om stil te zijn, waakzaam te zijn en aandacht voor de getuige te hebben, voor dat waar alles in verschijnt. Als dit als techniek beoefend wordt, dan kan er een zeker vertrouwen ontstaan. Een zeker vertrouwen dat het om eigen-wijsheid gaat, dat er een diep kennen is, een kennendheid. Als dat vertrouwen er is, samen met de toewijding, dan zie je dat het de hele dag zo is. Dat de hele dag die getuigenis er is. Het gevaar bestaat dat er in die fase van de meditatietechniek, ja meditatie is een techniek, een soort tevredenheid ontstaat. Alsof je eindelijk weet hoe het zit. En dan moet je durven zien dat die tevredenheid niet meer dan een spirituele houding van de doener is.

Kun je iets meer vertellen over de manier van mediteren?

Het is de soort van meditatie die dan eigenlijk raakt aan het hele doen en laten in het dagelijks leven.

Hoe bedoel je dat?

Als je denkt dat je weet hoe het zit, als je daarmee tevreden bent, dan zit daar nog een persoonlijkheid in. Er bestaat dan het idee dat de persoon zou kunnen samenvloeien met het geziene, maar er is geen samenvloeien met het geziene! Uiteindelijk valt alle onderscheid weg. Daarom kun je de hulp nodig hebben van iemand die die weg is gegaan. En ik moet je eerlijk zeggen, dat is een marginale hulp. Je kunt iemand adviseren en stimuleren en enthousiasmeren, maar eigenlijk is het een weg van een individu die dat oppikt en zelf die innerlijke weg gaat. Je kunt als richtingwijzer voor de zoeker niet meer zijn dan het zijn zelf. Je kunt de zoeker niet de mystieke ervaring aanbieden. Dat blijft het domein van het individu.

En die mystieke ervaring, die kom je in iedere religie tegen. Dat is de essentie van religie. Totale verstilling. De mystieke ervaring is een weg waarbij alles achtergelaten wordt wat duidt op een beeld.

Jacob Boehme noemde dat de Ongrond. Toen men aan hem vroeg: “Maar wat is het, wat is die mystieke ervaring?”, toen zei Jacob Boehme: “Mijn wezen, ik ben Ongrond” en dat is helemaal waar. Het is dat wat geen bodem meer heeft en toch is.

34

InZicht 2.2017

© DAWID, #5001 1998

intellect heel snel tevreden, of het is op den duur tevreden met bijvoorbeeld woorden of ideeën als: non-dualisme, de getuige, de waakzaamheid zelf, de niet-doener, God, advaita, noem maar op. En juist het gebied waar het intellect volledig verlaten wordt, zelfs de aandacht, dat is het gebied waar het intellect zich nestelt. Er ontstaat dan een soort tevredenheid van ‘ik ben er, hier kan ik mee uit de voeten’. Zelfoverstijging is de verdieping van dat gebied, maar ook dat gebied dient verlaten te worden.

Zoekt en gij zult vinden, doch gij zult geen beeltenis maken Waarom zijn er toch maar zo weinig mensen die hun hart hiervoor open kunnen of willen stellen?

Juist in onze tijd waarin er zoveel hectiek is en een bombardement van informatie, waar verstilling totaal zoek is en de mens niet meer mag dromen, juist in deze tijd is het eigenlijk onontbeerlijk nodig dat de mens hier aandacht aan gaat besteden. Je zou kunnen denken dat deze tijd juist heel ontvankelijk zou moeten zijn voor deze boodschap. Ja, dat is zo, maar aan de andere kant is er ook een grote belemmering.

De maatschappij zelf bombardeert ons de hele dag met informatie en verwijst steeds naar het gebied van de mening. Het lijkt alsof we een leven leiden dat niet verder komt dan interpretatie, dan meningen.

Je moet overal een mening over hebben. Het is van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat dat er een bombardement van informatie en meningen plaatsvindt. En het individu wordt opgehemeld, maar het wordt opgehemeld op een manier die alleen maar gevangenschap in zich houdt. Want het individu wordt opgehemeld met concepten als: je hebt een vrije keuze, je kunt alles bereiken, het is maakbaar, je hebt het in je eigen hand, je kunt gelukkig worden als je maar de juiste dingen kiest. En deze concepten leggen een ongelooflijke druk op de doener, of beter gezegd het concept doener, waar de wereld mee vervuld is. De doener is zogenaamd de bezitter van de mening, de bezitter van het geluk, de bezitter van de keuzemogelijkheden.

Nou, ga dan maar eens proberen om die mens verliefd te maken op verstilling. Je zou zeggen: dat is een onmogelijke klus. Nou, dat geef ik toe. Als je daar twee tellen bij stilstaat, dan val je stil. Dan komt er geen woord meer uit. Waar zou je moeten beginnen?

ren, en daar reken ik mezelf ook toe, kunnen er niet over zwijgen. Waar het hart van vol is, daar loopt de mond van over. Dus dan doe je je stinkende best in de overdracht, wetende dat je het enthousiasme kunt overbrengen, de liefdevolle aandacht kunt overbrengen, maar alleen in het gebied waar de totale verstilling en de mystieke ervaring nog niet hebben plaatsgehad. Want dan is er geen behoefte meer aan uitleg. Geen enkele. En je probeert met de overdracht het pad schoon te houden van meningen en ieder woord dat je gebruikt te laten zijn als verwijzing, verwijzing naar stilte, via meditatie verwijzing naar stilte. En uiteindelijk is er geen mooier onderwerp dan dit. Het is absoluut het mooiste onderwerp waar je over kunt spreken. Het is de schoonheid zelf. Daar kan geen Rembrandt of Picasso of Michelangelo tegen op. Pure schoonheid.

En het stelt in zijn duiding zelf niets voor, want het is tenslotte een verwijzing. Dus je kunt niet prat gaan op je woorden, je kunt, je hoeft het niet te verdedigen. Er is geen bezitter. t Interview door Ronald Hartsuiker

[ADVERTENTIE]

En toch praat jij al vele jaren over die liefde voor verstilling. Heeft dat dan wel zin?

Er zijn genoeg mensen geweest, en nog steeds, die er geen woord over uit kunnen brengen. En ande-

36

InZicht 2.2017

C OLUMN - HAN VAN DEN BOOGAARD

Life is okay

I

n mijn werkzame leven heb ik talloze therapiegesprekken gevoerd met mensen die het moeilijk hadden. Ze hadden te maken met angsten, depressie, wanen, pijn, gebrek aan toekomstperspectief en zelfwaardering, een chronische ziekte of handicap, eenzaamheid. Het was de bedoeling ze in de gesprekken te leren omgaan met hun problemen, de last die ze te dragen hadden in een breder perspectief te zetten, ze handreikingen te bieden om de kwaliteit van hun leven te vergroten.

Maar dat deed ik niet. In plaats daarvan luisterde ik gewoon naar hun verhaal en gaf ik aan dat ik begreep dat ze het moeilijk hadden. Meer kon ik meestal niet doen en meer vroegen de patiënten ook niet. Die wisten, of voelden aan, dat er geen kant-en-klare oplossing voor hun problemen was; dat iedere oplossing die ik hun zou bieden alleen maar zou neerkomen op het verschuiven van het meubilair. Wat ze nodig hadden, was iemand die aangaf dat ze niet mislukt zijn, dat ze volwaardige mensen zijn, inclusief hun pijn en verdriet en angst, en dat het van moed en levenslust getuigt om jezelf iedere dag weer bij elkaar te rapen, te huilen en te lachen, te vallen en weer op te staan, bang te zijn en toch weer te gaan slapen. Het enige waarmee ik ze gerust kon stellen was zeggen dat ze niet bang hoefden te zijn om bang te zijn en dat hun angst vanzelf een keer zou verdwijnen als hij de ruimte kreeg om zichzelf voelbaar te maken.

Inmiddels heb ik zelf een paar chronische aandoeningen en ben ik gedwongen de wereld en mezelf vanuit hun kant te bekijken en te beleven. Maar ik weiger binnen onze slachtoffercultuur de rol van slachtoffer aan te nemen. Want er is geen andere versie van de werkelijkheid mogelijk dan de Nu-versie, en weerstand tegen het onvermijdelijke is een vorm van waanzin.

Natuurlijk probeer ik de lichamelijke ongemakken tot een minimum te beperken en bezoek ik dokters en specialisten om te kijken wat er te repareren valt.

Maar de persoon die dit alles overkomt is al lang geleden doorzien als fictief. Dus wie zou er ontevreden moeten zijn over de loop die zijn leven genomen heeft?

Wie zou er somber moeten zijn over het lot dat hem ten deel is gevallen?

Meerdere behandelaars hebben me de afgelopen tijd gevraagd of ik depressief ben. Telkens heb ik ontkennend geantwoord. Enkelen van hen vroegen me vervolgens hoe het me lukt om niet in een depressie te zakken, zoals de meeste andere van hun patiënten. Ze zijn benieuwd, want met die informatie zouden ze die andere patiënten wellicht kunnen helpen.

Ik zou die artsen kunnen wijzen op een stukje papier dat sinds jaar en dag tegen een van mijn boekenkasten geplakt zit. Life is okay, because it couldn’t be any other way, staat erop. Maar ik betwijfel of ze dat zouden beamen. Ik zou tegen ze kunnen zeggen dat niemand zichzelf kan overstijgen omdat er niemand is die dat zou kunnen doen. Ik zou ze kunnen vertellen over Ramana Maharshi, die volkomen zichzelf bleef toen hij werd aangevreten door een agressieve vorm van kanker. Ik zou kunnen vertellen dat men tegen hem zei dat het leek alsof hij nergens last van had en dat hij toen antwoordde dat schijn bedriegt. “Als ik mijn arm beweeg,” zei hij, “voelt dat alsof er een vrachtwagen overheen rijdt.” Ik zou tegen de artsen kunnen zeggen dat alle zielige verhalen over mezelf niet meer dan zielige verhalen zijn zonder enige substantie of werkelijkheid; dat het ik-verhaal het meest hardnekkige, bedrieglijke, onzinnige verhaal van allemaal is en dat ik het gewoon niet meer geloof; dat slechts de woorden ‘dit’, ‘hier’ en ‘nu’ iets over mij zeggen dat waar is en dat ik het daar het liefst bij laat.

Ik zou al die dingen kunnen zeggen, maar ik doe het niet, want als ik het wel zou doen, zou ik ongetwijfeld worden doorgestuurd naar een psychiater. Als me gevraagd wordt hoe het komt dat ik niet depressief ben, zeg ik: ‘Ik weet het niet’, en dat is geen leugen. Ik weet het werkelijk niet, want ieder verhaal dat ik erover vertel is onwaar. Alles wat ik weet, alles wat ik ken, is Dit. Hier. Nu. En dat is meer dan genoeg. En oké, because it couldn’t be any other way.

37

De cultuur

38

InZicht 2.2017

van het narcisme De mentale slaaptoestand waarin de meeste mensen verkeren, maakt dat wij een wereld scheppen die steeds grotesker wordt en waarin de schijn tot werkelijkheid wordt verheven, zoals bij de geketenden in Plato’s grot.

In zo’n wereld dienen substituten worden gevonden, die in de plaats komen van de directe waarneming.

Zo hechten wij waarde aan onze spiegelbeelden omdat we niet rechtstreeks naar onszelf kunnen kijken. Daarmee hebben wij de toegang geblokkeerd voor het rechtstreekse waarnemen en wordt ons gevoelsleven alleen beroerd door de vervormingen van het waarachtige, het non-duale bewustzijn, zoals dat bijvoorbeeld in de advaita vedanta naar voren komt.

Karel Wellinghoff

A

ls het gevoelsleven afstompt, hebben wij steeds luidere muziek nodig om de gewenste prikkels te kunnen ontvangen. In de samenleving is het de amusementsindustrie die als de doos van Pandorra fungeert en hele massa’s alternatieven schenkt; de luciferische illusie, vol klank, kleur en schittering, maar innerlijk leeg en vergeefs. De enige weg hieruit is dat we ons omdraaien en de illusie doorzien, zoals die eenling in Plato’s grot. Het is deze cultuur waarin het narcisme kan gedijen.

© JOAN MIRO

NARCISME EN POPULISME

Het is niet zo vreemd dat het populisme zich thans zo sterk naar voren dringt. Er heerst een groot onbehagen onder de mensen en het afschuiven van de eigen verantwoordelijkheid op sterke leidersfiguren is daarvan het gevolg. Het schijnt dat de lessen van

het verleden - de opkomst van Hitler bijvoorbeeld, die ook democratisch werd gekozen door het Duitse volk - totaal over het hoofd worden gezien.

Over het verband tussen narcisme en populisme schrijft Leo d’Anjou op de website http://nl.aup.nl: “Het gedrag van de narcist is bijna uitsluitend gericht op het uitlokken van deze omgevingsrespons.Veelal gebeurt dit door een overdaad aan uiterlijk vertoon en via op effect gerichte maniertjes. Dit gedrag is louter functioneel en biedt de narcist de gelegenheid indruk te maken op de buitenwereld waardoor hij bevestigd kan worden in zijn grootheid.

Het gaat derhalve bij narcisme om het paradoxale samengaan van een groot ego met een zwak zelfbeeld. De spanning die dit onvermijdelijk oproept, kan de narcist slechts verminderen door zijn omgeving ervoor te laten zorgen dat zijn zwakke zelfbeeld in overeenstemming gebracht wordt met zijn grote ego. Dit leidt tot een continue behoefte aan positieve en bewonderende reacties, wat narcisme zijn typew rende dynamiek geeft.”

39

Karel Wellinghoff is de auteur van dertien boeken, romans en non-fiction. In zijn romans raken de hoofdfiguren door allerlei omstandigheden losgeslagen van de reguliere samenleving en gaan op zoek naar de realisatie van hun wezenskern. Van zijn non-fiction heeft hij onlangs ‘De Grote Ommekeer’ gepubliceerd (bij Uitgeverij Aspekt). Dit boek is het laatste deel van een trilogie waarin de spiritualiteit in Nederland wordt onderzocht en waarin het non-dualisme ruimschoots aan bod komt. In het voorjaar van 2017 verschijnt ‘Het Harde Paradijs’, een beschrijving van eigen ervaringen in de Rajneesh (Bhagwan/Osho)-communes.

De mensheid, die haar uitzicht op een geestelijke werkelijkheid heeft verloren, zoekt houvast in wat de wetenschap haar voorspiegelt en daarmee haar geest verduistert. Wereldbeschouwing en mensbeeld van neurologen en biologen zijn door de samenleving overgenomen. Daarmee is de geestelijke zin van het leven uit het oog verloren. In de vervreemding die hierdoor ontstaat wordt het hiaat opgevuld door bijvoorbeeld een enorme hoeveelheid gevarieerd amusement. In deze tijd willen we beziggehouden worden en we hebben daartoe een amusementscultuur geschapen die zijn weerga niet kent in de geschiedenis. Omdat zo veel mensen niet meer in staat zijn zich in zichzelf terug te trekken en daar de non-duale bron van hun bestaan te ontdekken, is er een jacht op het leukste spelletjesprogramma, de spannendste, meest gewelddadige films en oorverdovende, alle subtiliteit wegdaverende muziek. Als we stilvallen, kunnen we nergens meer heen en rest

er niets dan verveling, het gevoel dat we de tijd niet doorkomen, dat we niets te doen hebben en waarin we wanhopig op zoek gaan naar afleiding, naar plezier en genot.

Ken Wilber noemt dit ‘de cultuur van het narcisme’.

Dat is een woord waarover verschillend gedacht wordt. De betekenis van dat woord evenwel wijst op wat we thans zien in de samenleving: een egocentrische levenshouding waarin het eigen ego-ik de boventoon voert. Dan gaat men op zoek naar leidersfiguren die de ressentimenten van de massa luidkeels van de daken schreeuwen.

Misschien dat we de betekenis van het woord ‘narcisme’ hier iets meer moeten definiëren. Freud noemde het de liefde voor zichzelf, die nodig is in een bepaalde ontwikkelingsfase van jonge kinderen.

Als deze fase zich echter blijft voordoen bij volwassenen, wordt zij ziekelijk. Het ‘eigen belang’ en het ‘eigen volk eerst’, het bouwen van muren tussen landen in plaats van bruggen, het bespelen van de massa, het legaliseren van vuurwapens, het stimuleren van haatgevoelens en het volstrekt negeren en geringschatten van het eigen inzichtelijk vermogen, worden gepropageerd. Langzaam maar zeker zien wij hoe de samenleving een psychopathisch karakter begint te krijgen.

Het kan niet anders dat we hierdoor een wereld scheppen waarin steeds opnieuw alles uiteen dreigt te vallen, want onze cultuur heeft het contact verloren met een voedend, buiten ons ego bestaand krachtveld. En dat is desastreus, want wanneer de mens zijn geestelijk middelpunt niet in zichzelf kan vinden, zoekt hij zijn innerlijk houvast in een steeds veranderende, uiterlijke wereld. En hij kan het daarin natuurlijk niet vinden. De geestelijke chaos die wij thans zien is het gevolg, want elk waarachtig

40

InZicht 2.2017

Deze heldere waarneming verdient aandacht, want zij doorziet wat zich momenteel in de samenleving afspeelt. Ze kan een eind maken aan de verwarring bij veel mensen, die niet meer zien wat er feitelijk aan de hand is en hun keuze laten bepalen door de behoefte een eind te maken aan die onzekerheid.

Die ligt niet op het vlak van het wereldlijk gebeuren, maar in de geworteldheid in de non-duale werkelijkheid, waarover grote leraren als Nisargadatta, Ramana Maharsi en de huidige wijsheidsleraren onophoudelijk spreken. Volgens mij brengt dat ook mee dat wij scherp en gevoelsmatig de stromingen in deze tijd blijven waarnemen en die relateren aan bijvoorbeeld hetgeen waarover in dit tijdschrift voortdurend wordt geschreven.

DE PSYCHOPATHIE VAN HET NARCISME

Š DAWID, #810 1982

Het groteske van al die pogingen om van onszelf weg te lopen, wordt zo langzamerhand te doorzichtig voor iedereen die er oog voor heeft

middelpunt in iedere mens overstijgt of absorbeert zijn ego; het moet verbonden zijn met de grote, non-duale werkelijkheid waarover de advaita vedanta spreekt. Deze innerlijk uiteengevallen wereld zien wij voor onze ogen: afzonderlijke eenheden die elkaar op afzichtelijke wijze de loef afsteken en strijden om de hegemonie.

DE ONDERHUIDSE STROOM

Toch is er een groeiend aantal mensen die zich heb-

ben losgemaakt van deze verslavende massacultuur.

Hun inzichten en ervaringen zijn volop verkrijgbaar in boekwinkels, bibliotheken en op internet.

Ondanks dat grote aanbod worden ze nauwelijks genoemd en haast nooit besproken in de reguliere kranten, tijdschriften en op televisie, waardoor het lijkt alsof het niet meer is dan een randverschijnsel, een zweverig gebeuren dat geen aandacht verdient van de smaakmakende, op kijkcijfers en op lezersaantallen gerichte managers, die een winstgevende massacultuur voorstaan en daarmee de samenleving efficiĂŤnt profaniseren.

Maar steeds meer mensen begrijpen dat er zinniger behoeften bestaan dan wat de uiterlijke wereld ons kan bieden: liefde, geluk, harmonie en schoonheid.

Deze stroming is inmiddels heel groot, al springt zij niet in het oog in de supermarkten van de samenleving. Ze groeit gestaag onder de oppervlakte van het wereldse denken. Het kunstmatige van al dat onophoudelijke lawaai-amusement en van de zielloze economische berichtgeving wekt bij steeds meer mensen de behoefte aan authenticiteit. En authentiek is alles wat er gewoon zomaar is, dat zijn eigen vorm heeft gekozen en dat niet gedicteerd wordt door politiek, economie of bedrijfsleven.

Kortom, het groteske van al die pogingen om van onszelf weg te lopen wordt zo langzamerhand te doorzichtig voor iedereen die er oog voor heeft.

En dat worden er steeds meer. Dat betekent niet minder dan dat de samenleving een ingrijpende verandering te wachten zou staan, want deze onderstroom zal die heersende oppervlaktelaag van grof materialisme en luciferische genotsverslaving uiteindelijk doorbreken. Naar wij hopen. t

41

© TRIJNTJE STELMA

Op zoek naar

42

InZicht 2.2017

Sam Harris

zelftranscendentie Van alle tradities binnen de boeddhistische leer lijkt die van dzogchen nog het meest op de leer van advaita. Beide tradities streven naar hetzelfde inzicht in de non-dualiteit van het bewustzijn, maar globaal is het zo dat alleen dzogchen absoluut duidelijk maakt dat je met dit inzicht moet oefenen om een punt van stabiliteit te bereiken en dat het mogelijk is dit te doen zonder toe te geven aan het dualistische streven dat op de meeste andere wegen op de loer ligt.

(In de voorafgaande tekst vertelt Sam Harris over zijn verblijf bij advaita-leraar Poonjaji in India en hoe een Zwitserse onervaren medestudente door hem verlicht werd verklaard. Harris reisde daarna met een groepje medezoekers verder naar de dzogchen-leraar Tulku Urgyen in Nepal en de Zwitserse studente reisde met hen mee.)

43

Sam Harris is een befaamd atheïstisch scepticus. Hij promoveerde als neurowetenschapper en studeerde filosofie. Hij schreef vele boeken, onder andere over wetenschap, religie, filosofie en spiritualiteit. Naast ‘Het Huidige Moment’ werd ook ‘De vrije wil’ van hem vertaald in het Nederlands. Meer info: www.SamHarris.org

T

ijdens onze gesprekken met Tulku Urgyen bracht ons Zwitserse wonderkind haar grenzeloze vrijheid naar voren, in ongeveer dezelfde bewoordingen die ze met zo’n geweldig effect bij Poonjaji had gebruikt.

Na een erg amusante woordenwisseling, waarbij wij Tulku Urgyen zijn best zagen doen om te begrijpen wat onze tolk hem vertelde, lachte hij kort en bekeek hij de vrouw met hernieuwde belangstelling: ‘Hoe lang is het nu geleden dat je voor het laatst in gedachten verzonken was?’ vroeg hij.

‘Ik heb al een week geen enkele gedachte meer gehad,’ antwoordde de vrouw.

Tulku Urgyen glimlachte. ‘Een week?’

‘Ja.’ ‘Geen gedachten?’

‘Nee, mijn geest is volkomen stil. Er is slechts puur bewustzijn.’

‘Dat is heel interessant. Goed, dit is wat er nu gaat gebeuren: we zullen allemaal samen wachten tot je je volgende gedachte hebt. Er is geen haast bij. We zijn allemaal heel geduldige mensen. We gaan hier gewoon zitten wachten. Vertel ons alsjeblieft als je merkt dat er een gedachte in je geest opkomt.’

Het is lastig om over te brengen wat een briljante en subtiele interventie dit was. Misschien was het wel het meest geïnspireerde lesmoment dat ik ooit heb meegemaakt. Na een poosje verscheen er een weifelende blik op het gezicht van onze vriendin.

‘Oké... wacht even... oh dat was misschien wel een gedachte die daar langskwam... oké ...

dat ze ondertussen onophoudelijk bezig was met denken. Ze had zichzelf het verhaal van haar verlichting verteld - en ze was ermee weggekomen omdat ze toevallig een bijzonder gelukkig iemand was die het vooralsnog voor de wind ging.

Dit was het gevaar van de non-duale lessen van het type dat Poonjaji gaf aan iedereen die bij hem langskwam. Jezelf in de waan brengen dat je een permanente doorbraak had beleefd was gemakkelijk, zeker omdat Poonjaji volhield dat alle doorbraken permanent waren. Wat de leer van de dzogchen duidelijk maakt, is dat denken over wat er na het denken komt nog steeds denken is en dat een ogenblik zelfloosheid over het algemeen slechts het begin is van een proces dat nog tot rijping moet komen. ln staat zijn om volkomen vrij te zijn van het zelfgevoel is het begin van je spirituele reis, niet het einde.

DZOGCHEN: HET DOEL ALS DE WEG NEMEN

In de halve minuut die volgde, zagen wij de verlichting van deze vrouw geheel in duigen vallen. Het werd duidelijk dat zij slechts had gedacht over hoe expansief haar ervaring van het bewustzijn was geworden - hoe dit volmaakt vrij van denken, onaangedaan, net als de ruimte was - zonder op te merken

Tulku Urgyen Rinpoche woonde in een kluizenaarshutje op de zuidelijke helling van de berg Shivapuri, met uitzicht op de vallei van Kathmandu. Hij besteedde meer dan twintig jaar van zijn leven aan zijn formele retraite en was terecht befaamd om de helderheid van de ‘aanwijsinstructie’ van dzogchen die hij gaf, een formele initiatie waarbij een meester probeert de ervaring van zelftranscendentie direct over te brengen op een leerling. Ik ontving deze instructie van verschillende dzogchen-meesters en vergelijkbare instructies van meesters in andere tradities, zoals Poonjaji, maar ik heb nooit iemand ontmoet die met zoveel precisie sprak over de aard van het bewustzijn als Tulku Urgyen. Tijdens de laatste vijf jaar van zijn leven reisde ik verschillende keren naar Nepal om bij hem in de leer te gaan.

De beoefening van dzogchen vereist dat je in staat bent op ieder moment de intrinsieke zelfloosheid van het bewustzijn te ervaren (dat wil zeggen, wanneer je niet afgeleid bent door gedachten) - wat

44

InZicht 2.2017

DENKEN OVER WAT ER NA HET DENKEN KOMT

inhoudt dat voor een dzogchen-mediteerder mindfulness synoniem is met het verdrijven van de illusie van het zelf. In plaats van een meditatietechniek aan te leren - bijvoorbeeld aandachtig letten op de eigen ademhaling - moet een dzogchen-meester een leerling een inzicht aanbieden dat als basis kan dienen om te oefenen met een vorm van bewustzijn (in het Tibetaans: rigua) dat niet is belast met subjectobjectdualisme. Vandaar dat vaak wordt gezegd dat je bij dzogchen het doel als de weg neemt, aangezien je de vrijheid van het zelf al beoefent die je anders misschien zou nastreven. Het doel van dzogchen, als je het zo kunt noemen, is steeds meer vertrouwd raken met deze manier van in de wereld staan.

Bewustzijn blijft nooit beperkt tot wat het weet

NIETS BOVENNATUURLIJKS OF MYSTERIEUS

Sommige dzogchen-rneesters zijn betere leraren dan andere, zo heb ik ervaren. Ik ben aanwezig geweest bij het aanschouwelijk dzogchen-onderwijs van verschillende van de meest aanbeden Tibetaanse lama’s van deze tijd en de meesten beschreven deze visie op het bewustzijn zonder duidelijk uit te leggen hoe je er een glimp van kunt opvangen. Het geniale van Tulku Urgyen was dat hij de aard van de geest kon aanwijzen met dezelfde precisie en feitelijkheid waarmee je iemand met naald en draad leert omgaan, en dat hij het voor elkaar kreeg dat een doodgewone mediteerder als ik inzag dat het bewustzijn intrinsiek vrij is van een zelf. Er kon misschien enige worsteling en onzekerheid zijn in het begin, afhankelijk van de leerling, maar zodra je een glimp had opgevangen van de non-dualiteit van het bewustzijn, werd duidelijk dat die altijd beschikbaar was - en was er geen twijfel meer over hoe je dit opnieuw kon zien. Ik kwam naar Tulku Urgyen met het verlangen zelftranscendentie te ervaren en hij liet me binnen een paar minuten zien dat ik geen zelf had om te transcenderen.

In mijn visie is er niets bovennatuurlijks of zelfs w mysterieus aan deze overdracht van wijsheid van

45

meester op leerling. Het effect dat Tulku Urgyen op mij had, kwam puur en alleen voort uit de helderheid van zijn lessen. Zoals bij iedere lastige opgave is er een niet te onderschatten verschil tussen totaal misleid worden door valse informatie en een duwtje in de goede richting krijgen en zorgvuldig begeleid worden door een deskundige. [….] In de meeste spirituele kringen, en vooral onder boeddhisten, wordt het als onwellevend beschouwd om uitspraken te doen over je eigen moment van inzicht. Maar volgens mij is de prijs van dit taboe te hoog, omdat het de verwarring in stand houdt over hoe te oefenen. Dus zal ik mijn ervaring gewoon uit de doeken doen.

Voordat ik Tulku Urgyen ontmoette, had ik al minstens een jaar besteed aan de beoefening van vipissana tijdens stilteretraites. De ervaring van zelftranscendentie was me niet geheel onbekend. Ik kon me momenten herinneren waarop de afstand tussen de waarnemer en dat wat werd waargenomen leek te verdwijnen, maar ik dacht dat deze ervaringen samenhingen met extreme mentale concentratie.

Daardoor dacht ik dat die ervaringen niet bereikbaar waren op gewonere momenten, buiten een intensieve retraite. Maar Tulku Urgyen gaf mij gewoon al na een paar minuten de capaciteit om de illusie van

het zelf direct te doorsnijden, zelfs in een gewone bewustzijnstoestand.

BELANGRIJKSTE INSTRUCTIE OOIT

Die instructie was zonder meer het belangrijkste wat ik ooit expliciet van een ander mens heb geleerd.

Ze heeft mij een manier gegeven om van het ene op het andere moment te ontsnappen aan de gebruikelijke getijden van psychisch lijden - angst, woede, schaamte. Op mijn niveau duurt deze vrijheid maar enkele momenten. Maar die momenten kunnen worden herhaald en ze kunnen steeds wat langer gaan duren. Het op deze manier onderbreken van gewone ervaringen maakt alle verschil van de wereld. Het is zelfs zo dat ik me onmogelijk als een zelf kan voelen wanneer ik oplet: het geïmpliceerde centrum van cognitie en emotie valt gewoon weg en het spreekt vanzelf dat het bewustzijn nooit beperkt blijft tot wat het weet. Datgene wat zich bewust is van verdriet, is niet verdrietig. Dat wat zich bewust is van angst, is niet bang. Maar zodra ik weer in gedachten verzonken ben, ben ik net zo in verwarring als ieder ander. t

Dit is een fragment uit ‘Het Huidige Moment’ van Sam Harris, Uitgeverij Nieuwezijds B.V., ISBN 978 90 5712 4136

OPROEP AAN DE LEZER Thema septembernummer Inzicht: Verlangen naar afwezigheid We nodigen de lezers van harte uit een bijdrage te leveren aan het septembernummer van InZicht met als thema: Verlangen naar afwezigheid. We stellen korte teksten op prijs van ongeveer 300 woorden. Onderstaande woorden kunnen daartoe wellicht inspireren.

“Misschien herken je het. Op een groot station kun je soms

46

lekker anoniem verwijlen in een soort afwezige aanwezigheid.

Op het moment dat je wordt aangesproken, schiet je meteen in de plooi van het iemand-zijn. En word je weer moeiteloos meegezogen in de uitbundigheid van het spel van alledag. Het niemand-zijn is het ijkpunt voor het onpersoonlijke en onvoorwaardelijke zijn. Soms op de voorgrond, soms op de achtergrond. Wat er ook gebeurt en (vaak) zonder dat we het weten, altijd is er dat verlangen naar intieme afwezigheid.”

InZicht 2.2017

K LASSIEKE TEKST

H

© MARISJA

Het oplossen van de geest

et ongedeelde bewustzijn verbeeldt zichzelf begerenswaardige objecten en rent erachteraan. Dan wordt het ‘de geest’ genoemd.

Uit dit alomtegenwoordige en almachtige Allerhoogste kwam, gelijk rimpels op het water, het vermogen tevoorschijn om separate objecten te verbeelden.

Juist zoals een vlam, geboren uit de wind (door het aanblazen van het vuur), weer door dezelfde wind gedoofd wordt, zo ook wordt dat wat uit de verbeelding geboren wordt, weer door diezelfde verbeelding vernietigd. De geest kan door de verbeelding tevoorschijn geroepen worden vanwege het vergeten van het Zelf. Gelijk de ervaring van de eigen dood in de droom, houdt bij zorgvuldig onderzoek ook deze op te bestaan.De idee dat het Zelf dat zou zijn, wat niet het Zelf is, komt voort uit onjuist begrip. De gedachte dat dat wat niet werkelijk is, welwerkelijk zou zijn, oh Rama, herken die als ‘de geest’.

‘Dat is hij, dit ben ik, ‘dit is van mij’: uit zulke ideeën bestaat de geest; hij verdwijnt als men diep over deze onjuiste ideeën nadenkt.Het ligt in de natuur van de geest om sommige dingen te aanvaarden en andere af te wijzen; dit is gebondenheid, niets anders.

De geest is de schepper van de wereld; de geest is het individu (purusha); alleen dat wat door de geest gedaan wordt, wordt als een bepaalde handeling gezien, niet dat wat door het lichaam wordt gedaan. De arm, waarmee men zijn echtgeno(o)t(e) omarmt is dezelfde arm waarmee men zijn kind omarmt.

De geest is de oorzaak van (i.e. schept) de objecten van de waarneming. De drie werelden zijn erop gebaseerd. Als de geest opgelost is, is ook de wereld opgelost. Hij moet door middel van krachtinspanning gezuiverd worden.

De geest is gebonden door de onbewuste patronen van denken en voelen (vasanas). Als er geen patronen zijn, is hij vrij. Schep daarom snel, oh Rama, door het maken van onderscheid, die toestand waarin er geen patronen meer zijn.Juist zoals een wolkenbank een streep achterlaat op de maan of een inktspat op een witte muur, zo laat het boze spook van verlangen zijn sporen achter op de innerlijke mens.

Oh Rama, hij die met naar binnen gekeerde geest al de drie werelden, gelijk dor gras, als een offer in het vuur van inzicht verbrandt, wordt bevrijd van de illusies van de geest. Indien men de echte waarheid kent over het aanvaarden en het afwijzen, en aan niets speciaals denkt maar bij zichzelf blijft en alles opgeeft, dan komt de geest niet tot existentie.

Uit:YogaVasishta Sara 47

48

InZicht 2.2017

Sharlih beschouwt het leven zoals het zich heeft aangediend als haar leraar. Omdat ze van oudsher koppig, goedgelovig en bang was, was het geen zachte heelmeester voor haar. Tijdens de overgang vond er in haar een verschuiving van denken naar bewustzijn plaats. Het was een afbraakproces waarin alles wat haar dierbaar was uit haar handen werd geslagen. Er bleef niets meer over van wat ze dacht te zijn. Door haar doodsangst onder ogen te komen, werd gezien dat ze niet als persoon bestaat en dat er ook geen andere personen bestaan. Haar uitnodiging is om dieper dan je denken te gaan en je ware zelf in zijn volle omvang te ervaren. www.hethierennu.nl

Onverborgen Werkelijkheid Jij als Bewustzijn gaat niet alleen aan de schepping vooraf, maar je bent ook de Aard van alle dingen, de schepping zelf. Je hoeft je er alleen maar naartoe te keren, er open voor te staan.

Sharlih (Vervolg op deel 1 in InZicht februari 2017)

D

ie Zelfherkenning, bewust zijn van dat Bewustzijn, is dus eigenlijk een omkering. Je keert je af van alle aangeleerde kennis en alles waar je aan gehecht bent. Niet letterlijk - je hoeft niets weg te doen - maar je houdt op je ermee te vereenzelvigen. In plaats van dat al je energie, je bewustzijn, op objecten (gedachten en gevoelens hebben ook objectieve kwaliteiten) is gericht, geef je de verschijnselen geen aandacht meer. Eigenlijk is het geen handeling. Je doet niets; je valt stil. Ze komt dan tot rust in haar Bron, waar ze zichzelf weer als onverdeeld objectloos Bewustzijn herkent.

Eigenlijk is ieder moment een uitnodiging om jezelf als die bewuste Helderheid te herkennen.

Niet als een gedachte, een geloof of een aanname, maar als een belichaamde, voelbare Werkelijkheid.

Want het verdedigingsmechanisme van het ego is niet alleen mentaal, maar houdt zichzelf ook in stand door voelbare weerstand, zelfs lang nadat we weten en gezien hebben dat we het licht van Bewustzijn zijn, waarin alles verschijnt. Als die weerstand opkomt, wordt die bewuste Helderheid niet meer als zodanig ervaren, omdat het grootste deel van ons zelfgevoel in het lichaam huist.

NON-DUALE KENNIS ALS TRUCJE

Elke gedachte, ervaring of gebeurtenis heeft zijn afdruk tot op celniveau in ons lichaam achtergelaten.

49

w

© JOAN MIRO, MAN AND WOMAN 1969

Ook al weten we mentaal dat er niemand is en dat we het lichaam niet zijn, die kennis helpt niet - of maar tijdelijk - als we ons weer eens boos, bang of eenzaam voelen. Want de werkelijke aard van het Bewustzijn is nog niet herkend. Zolang deze niet herkend is, heeft het geen zin om te roepen dat alles Bewustzijn is, of dat we alleen Bewustzijn zijn, of dat het lichaam, de emoties en zelfs de hele wereld maar een illusie zijn.

Dat is een valkuil, want dan ontken je de dynamische kant van het Bewustzijn en houd je juist de dualiteit in stand. Je gebruikt dan de non-duale kennis als trucje om je bijvoorbeeld uit te leven, je agressief te gedragen, je arrogant op te stellen (denken dat je vrij bent is de grootste gevangenis), wat weer leidt tot het in stand houden van de egostructuur.

Of je gebruikt de kennis ‘dat je alleen Bewustzijn bent’ om een onprettige situatie te ontkennen en zo nare gevoelens te vermijden. Dat vermijdingsgedrag is niet anders dan dat je een situatie uit de weg gaat door een andere vorm van afleiding, zoals bijvoorbeeld naar de alcohol grijpen of je in je werk begraven. Wat is jouw strategie? Kijk maar eens wat je

zelf doet, of juist niet doet, om aan zo’n situatie te ontsnappen. Of je nu voor de ene of de andere methode kiest, het is hooguit een tijdelijke oplossing.

Als je echt open had gestaan voor de situatie, had je angst, boosheid, of welke emotie dan ook, niet meer als zodanig herkend en gelabeld. Irritatie, angst of boosheid is ego-activiteit, dus verkramping. Het gaat er niet om dat je nooit meer een emotie toont, want ze hebben allemaal een functie. Op zich zijn het neutrale energieën in de Levenskracht. Angst beschermt, verdriet ontlaadt en boosheid heeft een verdedigende functie. Het is de bedoeling dat ze ons dienen en er is zeker ruimte voor een ferm ‘nee’ als de situatie erom vraagt. Ik heb het hier over de psychologische pijn, die deel uitmaakt van de egostructuur en dus ons zelfbeeld in stand houdt.

50

InZicht 2.2017

KIJKEN OP ZICH - ZONDER HERINNERING

Voor een totale realisatie is niet alleen bevrijding van het Bewustzijn nodig op mentaal niveau, maar zeker ook op fysiek, zintuiglijk, gevoelsmatig en energetisch niveau. Dat is niet moeilijk, want elk moment

is een uitnodiging om jezelf als dat open, heldere bewuste Zijn te herkennen. Het vraagt een andere benadering, een andere manier van kijken: kijken op zich - zonder herinnering. Of je nu naar een voorwerp kijkt of bewust bij de energie van een emotie - bijvoorbeeld angst - blijft, je zult verbaasd staan over het wonder dat zich dan voltrekt! Kijk er op een open, nieuwsgierige manier naar en onderzoek wat angst nu precies is. Keer je er niet van af. Laat de energie van de angst - niet de gedachten erover - in haar volle omvang toe, zonder er iets aan te willen veranderen. Dan komt er iets los van te staan wat heel stil en vredig is. Je bent niet je angst, het is de angst die verdwijnt! Nu is het je eigen ervaring.

Je bent zelf het levende bewijs en dat bewijs valt samen met de ontdekking dat er ook nooit sprake is geweest van een ‘iemand’ die bang was. Maar gevoed door onjuiste overtuigingen heb je onprettige gevoelens je leven lang nooit onder ogen durven komen en daardoor zijn ze onderhuids gegaan. Zo worden ze in stand, op afstand, gehouden. Dat is gebeurd met elke onafgemaakte ervaring en zo dragen we er vele met ons mee.

DYNAMISCHE KANT VAN BEWUSTZIJN

Alleen door af te dalen in de kern van de ervaring kan de energie die voor de lading zorgt zich - voorgoed - bevrijden. Want het is die lading, die vastgehouden energie, die ervoor zorgt dat we ons niet vrij voelen en dat we ons aan van alles en nog wat storen, omdat de energie toch een uitweg zoekt maar dan vaak op een negatieve manier (depressie, emotionele pijn, irritatie, etc.).

Als je eenmaal weet dat je een emotie niet hoeft te onderdrukken of haar op een ongepaste manier moet uiten om ervan af te komen, maar dat je haar kunt transmuteren in vrede, vrijheid en stilte, kun je dit principe op alle gevoelens toepassen (een gevoel is niet meer dan een lichamelijke sensatie die we een naam hebben gegeven). Als je beseft dat een lichamelijke sensatie alleen maar energie is die wil stromen, kun je je er gemakkelijker aan overgeven. Dat houdt in: je kwetsbaar opstellen, je er niet van afkeren.

Niet met de bedoeling om haar zo kwijt te raken, dat is ego-energie. Nee, met een oprechte openheid,

alsof je op het punt staat je meest kostbare, verloren gewaande schat terug te vinden. Het is je eigen onderdrukte en daardoor begrensde Levenskracht.

De dynamische kant van Bewustzijn. Als jij, als denkbeeldig ego, niet in de weg gaat staan, bevrijden alle onverwerkte energetische blokkades zich vanzelf en word jij steeds transparanter, opener, lichter.

HUWELIJK TUSSEN HEMEL EN AARDE

Laat het Licht van je Bewustzijn schijnen op het gevoel - de energiepool - in je lichaam. Dan ontmoet het kennende, mannelijke principe - dat is de statische kant van Bewustzijn - het gevoelsmatige vrouwelijke, het dynamische principe. De polariteit verdwijnt en het Licht blijft branden als de geblokkeerde ladingen zijn opgelost en de plus- en minpool elkaar hebben gevonden. Ze zijn nooit echt van elkaar gescheiden geweest. De onechte, dualistische overtuigingen en gevoelens hebben de helderheid van dat Bewuste Zijn ogenschijnlijk gedimd. Maar de enige zekerheid die er is, is al in je gelegd. Ze was altijd al onverborgen aanwezig. Het is de gevoelsmatige kennis dat je bestaat, je meest intieme ervaring.

Geen ervaring van iets, maar het ervaren van je eigen, bewuste Wezen en daar is niets persoonlijks aan. Want zelfs de stoel waarop je zit is jouw eigen ervaring van die Aanwezigheid. En ook een vibratie in die Aanwezigheid. Die eeuwig zelfbewust is.

Of die onbegrensde Aanwezigheid nu ingekleurd wordt door objecten of ervaringen, ze kent nooit iets anders dan Zichzelf, omdat alles vanuit Zichzelf gecreëerd wordt.

De beperkte visie van Bewustzijn als een lichaam met denkvermogen verdampt als Wijsheid en Liefde elkaar gevonden hebben. Het is dat Huwelijk tussen hemel en aarde waarin het Zelf als onbegrensde, stille Vrede - die nooit werkelijk verborgen was wordt herkend in alles en iedereen.

Zo puur en absoluut onaangetast, werd het nooit geboren; het kent geen dood.

Geen begin, geen einde.

Was altijd al hier.

Zo open, zo bloot. t

51

I

k wil je vertellen over de oprichter van Naropa University, Chögyam Trungpa Rinpoche, en mijn allereerste een-op-eengesprek met hem.

Het gesprek vond plaats in een periode waarin mijn leven totaal uit elkaar aan het vallen was en ik naar hem toe ging om te praten over het feit dat ik mezelf zo’n mislukkeling vond en me zo rauw voelde van binnen.

Toen ik voor hem zat vroeg hij: “Hoe gaat het met je meditatie?” Ik zei: “Goed.” Daarna begonnen we wat te praten over oppervlakkige ditjes en datjes, tot hij opstond en zei: “Het was leuk je te ontmoeten,” en me naar de deur begeleidde. Met andere woorden, het gesprek was voorbij. Op dat moment flapte ik in paniek mijn hele verhaal eruit: “Mijn leven is over. Ik zit er helemaal doorheen. Ik weet niet meer wat te doen. Help me alstublieft.”

Pema Chödrön werd geboren als Deirdre Blomfield-Brown in 1936 in New York. Ze studeerde aan de University of California in Berkeley en werkte daarna vele jaren als onderwijzeres. Ze heeft twee kinderen en drie kleinkinderen.

Rond haar 35e jaar ontmoette ze Lama Chime Rinpoche in Frankrijk.

In 1972 ontmoette ze haar belangrijkste leraar Chogyam Trungpa Rinpoche en studeerde met hem tot zijn dood in 1987. In 1981 werd ze in Hong Kong geïnitieerd als non in de Chinese boeddistische traditie en gaf later leiding aan verschillende kloosters. Momenteel geeft Pema les in Amerika en Canada. Ze heeft verschillende boeken geschreven waarvan de meest recente ‘Smile at Fear’ is.

ZAND IN JE MOND

Hier is het advies dat Trungpa Rinpoche me gaf. Hij zei: “Wel, het is net zoiets als in zee lopen en er komt een enorme golf die je onderuithaalt. Het volgende moment vind je jezelf terug op de bodem van de zee met zand in je mond en je neus. Je hebt de keus: of je blijft daar liggen, of je staat op en loopt verder. Natuurlijk sta je op, want de keuze om te blijven liggen is hetzelfde als sterven.

Blijven liggen is echter wat de meesten van ons op dat punt doen, figuurlijk gesproken. Maar je kunt ook kiezen om op te staan en verder de zee in te lopen.

Na een poosje komt er een andere grote golf die je onderuithaalt. Opnieuw vind je jezelf op de bodem van de zee liggen met zand in je mond en neus, en opnieuw heb je de keus om te blijven liggen of om op te staan en door te lopen.

“De golven blijven komen,” zei Trunpa. “En je blijft je moed cultiveren en je gevoel voor humor over de situatie met de hoge golven waar je in verzeild geraakt bent, en je blijft opstaan en doorlopen.” Dat was zijn advies. Vervolgens zei hij: “Na een poosje lijken de golven kleiner. En ze halen je niet meer onderuit.”

Het was een goed levensadvies.

Het is niet zo dat er geen golven meer zullen komen.

Maar omdat je oefent in het omarmen van die rauwe kwetsbaarheid in je hart lijken de golven kleiner te worden en halen ze je niet meer onderuit.

het zou moeten gaan, dan faal je beter! Met andere woorden, je kunt werken met het gevoel van mislukking in plaats van het te ontkennen of iemand anders de schuld te geven of een negatief zelfbeeld te creëren - al dat soort zinloze strategieën.

Faal beter betekent dat je het vermogen begint te krijgen om wat ik de ‘rauwe kwetsbaarheid in je hart’ noem een plaats te geven en haar te zien als een verbinding met andere mensen, als een onderdeel van je mens-zijn. Faal beter betekent dat wanneer deze dingen in je leven gebeuren, ze een bron van groei worden, een bron om je verder te ontwikkelen.

Vanuit die plek van rauwheid kun je juist waarachtig communiceren met andere mensen.

OP DE KAM VAN DE GOLF

Wat ik zeg is: faal! En faal daarna opnieuw, en misschien begin je dan te oefenen met sommige dingen die ik hier zeg. Wanneer er weer iets niet gaat zoals

Je beste kwaliteiten komen voort uit die rauwheid omdat je kwetsbaar bent en je jezelf niet afschermt.

Faal beter betekent dat falen een rijke vruchtbare grond is in plaats van alleen maar een nieuwe tegenslag. Dat is waarom in het verhaal van Trungpa Rinpoche de golven kleiner lijken te worden en steeds minder de kracht hebben om je onderuit te halen.

Misschien is het dezelfde golf of misschien zelfs een grotere golf dan die je vorig jaar onderuitsloeg, maar hij lijkt kleiner door je vermogen met hem mee te zwemmen of je op zijn kam te laten voortstuwen.

Het is niet zo dat falen geen pijn meer doet. Je verliest mensen van wie je houdt en er gebeuren allerlei dingen die je hart breken, maar je kunt falen en verlies omarmen als een deel van je mens-zijn. Dat is juist wat je verbindt met andere mensen.

52

InZicht 2.2017

FAAL OPNIEUW

Faal be ter hoe verder te gaan als je Pema Chรถdrรถn

volkomen aan de grond zit

Pema Chรถdrรถn vertelt over een moment in haar leven toen ze helemaal vastgelopen was en aan haar leraar vroeg wat te doen.

B OEKEN

Sam Harris Het huidige moment Spiritualiteit zonder religie Uitgeverij Nieuwezijds ISBN 978 90 5712 413 6

Dit boek van de verklaard atheïst Sam Harris is een bonte verzameling van (persoonlijke) ervaringen, weetjes, wetenschappelijke verhandelingen, verhalen over leermeesters en ook onbeantwoorde vragen waarmee hij geconfronteerd wordt. Het begint als een persoonlijk verslag van zijn nadenken over het bestaan. Die zoektocht ging gepaard met veel (persoonlijke) ellende die er het gevolg van was en die hem aanzette tot het gebruik van drugs (ecstasy). Al in het begin is het onduidelijk waar het boek naartoe moet gaan. Is het een persoonlijk verslag van een zoektocht? Is het een poging in wetenschappelijke termen te duiden wat bewustzijn is en waar dat bewustzijn zetelt? Wil hij aantonen dat het zelf een illusie is? Of is het uiteindelijk toch een handboek mindfulness en een aansporing tot meditatie? Of een poging een niet-religieuze spiritualiteit te beschrijven?

Tot op het eind blijft het onduidelijk en geeft het boek de indruk dat snel wat bestaande teksten aan elkaar geplakt zijn om daarmee toch weer een boek te hebben gevuld.

Moeizaam is de bonte verzameling van personen die, zonder op hun gedachtegoed echt diep in te gaan, aan ons worden gepresenteerd. Bijvoorbeeld, Blavatsky, Poonjaji, Dzogchen, Douglas Harding, Roland Puccetti, Gurdjieff en vele, vele anderen. ‘Name dropping’ maakt een boek niet per se meer inspirerend.

Ronduit met de haren erbij gesleept zijn de onderzoeken en proefjes met splitbrainpatiënten; onduidelijk blijft waarom die bijdragen aan het inzicht dat het zelf niet bestaat. Wat is hier de relatie met meditatie en non-dualiteit?

Wat de centrale boodschap is die Sam Harris ons wil laten weten blijft onduidelijk. Het lijkt op een ‘memory dump’ die de (indrukwekkende) kennisinhoud van Sam Harris’ geheugen voor ons uitstalt. Een brij van woorden, zelfs de conclusie telt 6 pagina’s. Alles komt aan de orde en dus wordt en passant ook nog de bijna-doodervaring meegenomen. Wat hoop geeft is dat Sam Harris de overtuiging heeft dat met mindfulness het zelf kan worden overstegen. Echter bestaan er mijns inziens betere en duidelijker boeken voor wie in meditatie geïnteresseerd is.

Jammer dat hij zich niet beperkt heeft tot één onderwerp. Het in deze editie van InZicht verschenen artikel van Sam Harris is duidelijker, informatiever en zeker meer inspirerend dan dit boek.

Justus Kramer Schippers

54

InZicht 2.2017

Paula van Liere Jezelf een weg naar vrijheid Uitgeverij Asoka ISBN 9789056703578 256 p., € 19,95

Paula van Liere is een boeddhiste (hoewel ze zichzelf niet snel als dusdanig zal kwalificeren) en een leerlinge van zenleraar Cuong Lu. Cuong ontving transmissie van Thich Nhat Hanh, ervoer vervolgens een stagnatie van zijn innerlijke groei en keerde de leer een tijd de rug toe. De ontdekking dat hij niet de optelsom was van ervaringen, gedachten en gevoelens bracht een doorbraak teweeg die maakte dat hij het leraarschap weer op zich nam.

Paula van Liere laat met dit boek de impact van Cuongs lessen op haar eigen leerproces zien. Ze is daarbij openhartig over haar leven, deelt zowel bevrijdende inzichten als pijnlijke ontdekkingen, zoals de overtuiging niet mee te tellen en de vrees een slechte moeder te zijn. Ze trekt deze ervaringen breed, waardoor het boek geen persoonlijk verhaal is geworden. De angsten en onzekerheden zijn herkenbaar en universeel, waardoor iedereen zijn voordeel kan doen met de boeddhistische wijsheden om zijn of haar lijden te verlichten.

Voor lezers die minder vertrouwd zijn met het boeddhisme wordt het pad van de Boeddha kort uitgelegd, evenals begrippen als de vier edele waarheden en het drievoudig pad. Dit gaat vaak aan de hand van Van Lieres persoonlijke ervaringen en aanvanke-

lijk onbegrip bij de eerste kennismaking hiermee.

Haar uitleg is zeker niet oppervlakkig, maar herleidt emoties en gedachten nauwgezet naar hun bron. Daarbij wordt de wereld zoals wij die kennen vaak op zijn kop gezet. Zo blijkt emotionele pijn een belangrijke gids die moet worden verwelkomd in plaats van vermeden, en kan een positief zelfbeeld ons hard en onmenselijk maken.

De draai die Cuong Lu aan de traditionele boeddhistische stellingen geeft maakt ze vaak fris en eigentijds. Hij legt de nadruk op het geluk dat verscholen gaat achter het onbewuste lijden, maar hieraan ook inherent is, en nodigt ons uit dat lijden te verkennen en bewust te maken. Dat leidt tot de ontdekking dat lijden komt en gaat en haalt de angel uit onze angst ervoor. Hulpmiddelen als concentratie op de ademhaling kunnen ons helpen onze spoken onder ogen te zien.

Het begrip manas krijgt speciale aandacht in het boek. Het is een zevende bewustzijnsniveau dat aan de oorspronkelijke zes die de Boeddha onderscheidde is toegevoegd.

Die zes waren de indrukken van de zintuigen, plus het denken. Manas is het principe dat ziet en herkent, en van alle indrukken een ‘ik-ervaring’ maakt. Want hoewel het boeddhisme alle verschijnselen in de eerste plaats ziet als leeg, valt de aanwezigheid van deze ‘ik-ervaring’ niet te ontkennen.

Manas is daarmee de misvatting die de overgang vormt tussen dualisme

en non-dualisme. Het bestuderen hiervan kan leiden tot het ontdekken van de leegte in alles en is dus heel belangrijk.

Achter in het boek zijn bijlagen toegevoegd die een aantal boeddhistische principes en technieken met meer detail behandelen, en in de laatste wordt de zeer gewaardeerde Hartsoetra van dichtbij bekeken.

Een waardevol en oprecht boek, dat op kalme wijze uitnodigt onszelf met volharding en geduld onder de loep te nemen.

Frans Hasselaar

Peter Fenner ‘Radiant Mind’ Een praktische weg naar non-duaal bewustzijn.

Uitgeverij InZicht, Hillegom, 2016 ISBN 159179577X

Het boek bestaat uit dertien hoofdstukken: de eerste drie zijn theoretische hoofdstukken, dan volgen negen hoofdstukken met praktische oefeningen en het boek eindigt met een afsluitend hoofdstuk en een appendix.

Doel van het boek is om de lezer en vooral de beoefenaar toegankelijk te maken voor non-duaal bewustzijn midden in het geconditioneerde bestaan, zonder dat je je persoonlijkheid en levensstijl drastisch hoeft te veranderen.

De definitie van radiant mind luidt als volgt: “RM ontstaat wanneer wij rusten in non-duaal bewustzijn en toestaan dat het door de totaliteit van ons geconditioneerde bestaan heen schijnt, waar het vrede brengt, wijsheid en liefde voor alles wat wij

55

ervaren. RM is de integratie van non-duaal bewustzijn in de geconditioneerde body-mind, terwijl deze geleidelijk getransformeerd wordt.”

Vervolgens wordt in het boek een ontwikkelingsmodel geschetst van zes fasen, volgens welke non-duaal bewustzijn zich innestelt in ons, beginnend bij totale afgescheidenheid, dan conflict, vervolgens onderlinge afhankelijkheid, daarna co-existentie, paradox en eindigend in radiant mind.

Deze ontwikkeling verloopt niet rechtlijnig en probleemloos. Obstakels op de weg zijn er vele: gehechtheid aan lijden, de behoefte iets te doen, de behoefte om te weten wat er gebeurt, de behoefte om betekenis te geven, angstige projecties hebben over non-duaal bewustzijn en ten slotte de neiging hebben om ‘iets’ te maken van non-duaal bewustzijn.

Daarna volgen negen hoofdstukken met een grote rijkdom aan oefeningen, die alle als doel hebben non-duaal bewustzijn te realiseren: contemplatieve oefening, ‘niet doen’, observeren van fixaties, non-duale communicatie, compleet zijn in het hier en nu, deconstructie van fixaties, de stroom van het leven verbreden, sereniteit en ‘doorheen zien’ en ten slotte ontmantelende conversaties.

Doel van deze oefeningen is om de lezer te laten kennismaken met de ruimte van inhoudsloos bewustzijn, vervolgens om deze te herkennen wanneer deze aanwezig is in het dagelijks leven en ten slotte om hulp te bieden om zoveel mogelijk in

B OEKEN

deze ervaring te blijven. Het laatste hoofdstuk bevat een veelheid van tips om de beoefening te beginnen en vooral vol te houden. In de appendix wordt de inter-persoonlijke dimensie van RM beschreven; deze sluit nauw aan bij de geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg en het zogenaamde ‘taal-actieparadigma’ van Fernando Flores.

Kortom, het is een boek geschreven door een begeesterde auteur, met een gedegen achtergrond in de belangrijkste non-duale tradities. Peter Fenner is een spirituele leraar die op een doorleefde manier ons leert hoe wij non-duaal bewustzijn kunnen integreren in het dagelijks leven, met behulp van een rijkdom aan oefeningen.

Ten slotte iets over de vertaling door Alexander Zöllner en Myra PietersEngelkes: de tekst leest gemakkelijk en soepel. Je hebt niet in de gaten dat het een vertaling is. Compliment aan de vertalers!

Paul Soons

Richard Lang Celebrating Who We Are The Shollond Trust, 201 p.

ISBN 978-1-908774-26-2

‘Celebrating Who We Are’ is het nieuwe boek van Richard Lang over de Hoofdloze Weg (The Headless Way). Zijn eerste boek , ‘Seeing Who You Really Are’, was gebaseerd op een internetcursus, waarin de verschillende experimenten toegelicht werden, aangevuld met reacties van de deelnemers en artikels van en

56

interviews met Harding. Dit nieuwe boek is een weerslag van tien workshops die Lang gegeven heeft en die opgenomen werden. De transcripties van deze workshops zijn verwerkt en worden in het boek gepresenteerd alsof het een workshop op zich was.

De bedoeling is de lezer het gevoel te geven dat hij deelneemt aan een workshop.

Er is een mooie opbouw van de experimenten, waarvan sommige nooit eerder op papier gezet zijn. De commentaren van de deelnemers zijn een aanvulling op de uitleg van Lang, maar blijven eerder beperkt.

Door de transcripties met elkaar te combineren, slaagt Lang erin om in korte hoofdstukken diverse aspecten te belichten over hoe dit Zien geïntegreerd kan worden in het dagelijkse leven. Vertrouwen, vrijheid, ervaring versus betekenis, pijn en weerstand worden soms in een enkele pagina kort behandeld. Op die manier kan de lezer, als hij of zij met deze Weg in contact is gekomen, de eigen ervaringen en inzichten aftoetsen en verrijken. Omdat het boek opgebouwd is vanuit gesproken taal, is het Engels relatief eenvoudig en geen hindernis voor wie een basiskennis heeft van deze taal.

Wat voor mij wel ontbreekt is iets wat in andere boeken over de Hoofdloze Weg steeds vermeld wordt. De experimenten enkel lezen is zoals naar een restaurant gaan en enkel de menukaart lezen. Om de smaak van het gerecht te kennen, moet je het

InZicht 2.2017

bestellen en opeten. Zo ook met de experimenten: je kunt de ervaring enkel leren kennen door de experimenten uit te voeren. Hoewel in dit boek de experimenten duidelijk beschreven zijn, wordt de lezer nergens uitgenodigd om ze ook zelf uit te voeren.

Als hij dit niet doet, zou het kunnen dat een deel van de tekst voor hem moeilijk verstaanbaar blijft.

Al met al geeft dit boek een mooie bloemlezing van wat de Hoofdloze Weg inhoudt. Door zijn vele jaren ervaring in het geven van workshops krijg je een inzicht in de interpretaties en uitwerkingen die Richard Lang zelf heeft opgebouwd. Voeg daarbij mijn aansporing om de experimenten niet enkel te lezen maar ook, met kinderlijke ernst, uit te voeren (al dan niet met de hulp van een paar vrienden) en je hebt met dit boek alles wat je nodig hebt om je hoofd te verliezen en de rijkdom hiervan in je leven te ontdekken.

Luc Vermeeren

B OEKEN RECENT GELEZEN

Liefde en waardering Over relaties en teleurstelling

David Brazier

Uitgeverij Asoka.

Met de introductie van een radicale en praktische theorie over de chemie tussen liefde, schoonheid en waardering daagt Braziers baanbrekende boek de hedendaagse psychologie uit. Liefde mag dan het grondbestaan van ons leven zijn, maar is ook de wortel van onze meest diepgaande conflicten en frustraties. Liefde en waardering laat niet alleen zien hoe gezond verstand voorbij de worsteling te vinden is, maar ook dat de wijze waarop we de wereld en de ander waarderen de sleutel kan zijn tot transformatie. Brazier beschrijft hoe kunst een essentiële bijdrage kan leveren aan dit transformatieproces en hoe dankzij deze specifieke psychotherapeutische methode dit proces zich verder ontwikkelt.

Dit boek biedt nieuwe inzichten over de relatie tussen therapeut en cliënt alsook een nieuwe visie op relaties en liefhebben in het algemeen. In deze visie staat niet ‘het zelf’ centraal, maar juist ‘de ander’.Liefde en waardering is een toegankelijk geschreven filosofische beschouwing, waardevol voor de professionele (psycho)therapeut en voor iedereen die geïnteresseerd is in de psychologie van de liefde.

Boeddhisme voor denkers Han de Wit, Jeroen Hopster Uitgeverij Ten Have.

Het gezichtspunt van dit boek is dat

van de denker. Hoe zal een filosoof aankijken tegen de boeddhistische leer? Hoe kan het boeddhistische gedachtegoed de westerse geest verrijken? Er zijn overeenkomsten en verschillen. Han de Wit en Jeroen Hopster onderzoeken thema’s zoals levenskunst, schijn en werkelijkheid, leegte, het ‘ik’ als illusie, verlichting en innerlijke ervaring als bron van kennis.

Over liefde en loslaten de levenscrisis als spirituele doorbraak Jan Geurtz

Ambo|Anthos uitgevers.

Over liefde en loslaten is een persoonlijke gids op je spirituele zoektocht naar de essentie van het bestaan. Van Geurtz verschenen eerder de bestsellers De opluchting, De verslaving voorbij, Het einde van de opvoeding, Verslaafd aan de liefde, Verslaafd aan denken, Bevrijd door liefde en Vrij van gedachten. Doorgaans reageert ons ego op een levenscrisis met weerstand en veel pijnlijke gedachten.

Daardoor maken we ons leven extra ellendig en uitzichtloos. In Over liefde en loslaten laat Jan Geurtz zien dat bijvoorbeeld een relatiecrisis, en elke pijnlijke emotie die we dan ervaren, in wezen een opening is naar spirituele groei. Met behulp van korte praktische instructies wordt getoond hoe we de sprong kunnen maken vanuit ego’s beknellende gedachten en emoties naar een ruime open liefdevolle staat van zijn. Hierdoor veranderen pijnlijke emoties zoals eenzaamheid, frustratie of angst in toegangsdeuren naar

57

wat in het boeddhisme de ‘Boeddhanatuur’ genoemd wordt en in advaita de ‘non-duale essentie’, een natuurlijke staat die vrij is van lijden.

Terug naar de markt

Joost van den Heuvel Rijnders Uitgeverij Milinda

De auteur verbleef drie jaar in boeddhistische meditatiekloosters in Nepal en Birma. Na het kloosterleven keerde hij weer ‘terug naar de markt’.

Terug naar de markt is een metafoor uit de Japanse zentraditie en staat voor het oefenen en toepassen van meditatie in het dagelijks leven. Voor de auteur betekende dit na zijn langdurig verblijf in Azië een terugkeer naar een leven als geschiedenisleraar in het voortgezet onderwijs, een liefdesrelatie en een vol gezinsleven, en tweewekelijks een plek op de voetbaltribune. Dit boek is het resultaat van een persoonlijke zoektocht naar het integreren van de oeroude leer van de Boeddha in het Westen.

Aan de hand van vaak humoristische persoonlijke voorbeelden uit het dagelijks leven - van de voetbaltribune tot leerlingen met kauwgom in de klas - laat de auteur de lezer zien dat de eeuwenoude levenslessen van de Boeddha even tijdloos als universeel zijn. Kenmerkend is een nuchtere en praktische benadering van meditatie waarbij de auteur put uit de verschillende boeddhistische tradities, twintig jaar persoonlijke oefening en de vele retraites en andere cursussen die hij heeft begeleid in Nederland en België.

Neem nu een abonnement op InZicht

3 nummers van mei 2017

tot december 2017 U betaalt slechts 17,50 euro en ontvangt gratis het boek Het open geheim

Geschenk-abonnement op InZicht Geef je vriend/vriendin een abonnement op InZicht en ontvang zelf gratis het boek Het open geheim.

Het geschenkabonnement omvat 3 nummers en loopt van mei 2017 t/m december 2017.

U betaalt slechts 17,50 euro

Uitgeverij Inzicht, Maurick 20, 2181 LB Hillegom U kunt zich aanmelden via de mail of website info@inzicht.org / www.inzicht.org of tel. 06-49385734

‘In’ wordt ‘Van’

© PAUL KLEE, HET GROTE NAAKT 1912

Niets is eenvoudiger, of veiliger, of transformeert het universum meer dan de suggestie dat het leven óp Aarde het leven ván de Aarde is, en verre van parasitair, en dat het leven in de Zon het leven ván de Zon is, de volwassen Zon alias het zonnestelsel, en dat zo gezien het leven in het sterrenstelsel het leven ván het sterrenstelsel is en dat het leven van alle sterrenstelsels niets anders is dan het leven van God, twee onmisbare componenten waaruit jouw en mijn menselijk leven gemaakt zijn.

Omdat dit zo is verbeeld je dan niet dat Hij zou toestaan dat een van beide vergaat.

Douglas Harding in zijn laatste levensjaar, 96 jaar oud.

(Zelf zegt Harding over dit gedicht dat het de kern van zijn boek ‘De Hiërarchie van Hemel en Aarde’ samengevat in veertien regels is.

Dit boek is Hardings 700 pagina’s tellend meesterwerk waarin hij het Headless perspectief wetenschappelijk uitwerkt.)

M EDEDELINGEN Korte mededelingen over activiteiten waarin zelfonderzoek en inzicht centraal staan kunnen in deze rubriek worden opgenomen als ze uiterlijk zes weken voor verschijningsdatum bij de redactie binnen zijn. Opname in de agenda betekent niet noodzakelijk een aanbeveling. Er is ook een meer gedetailleerde activiteitenkalender die regelmatig wordt bijgewerkt op de website van InZicht (www.inzicht.org).

} Philip Renard

Den Dolder (Dolderseweg 123 B) Satsang in de Maria Christina Kerk Elke zaterdag (10.30-12.30) Info (ook voor individuele sessies): philip@advaya.nl Blog op http://volle-cirkel.blogspot.nl Website: www.advaya.nl

} Jan van Delden

“Bevrijding betekent het verleden loslaten en zonder veroordeling naar het heden kijken” Dordogne/Frankrijk: Cursusweken Zaterdag 8 juli t/m za 15 juli Zaterdag 2 sept t/m za 9 sept Voor meer info en aanmelden: www.janvandelden.org Meer info lezingen: Wilmy Moors, tel.: 030 293 92 91 janvandelden108@gmail.com

} Advaita Stiltegroepen

In de traditie van Nisargadatta Maharaj en Douwe Tiemersma Gent, 2de do. v.d. maand, 19.00–21.30, jacques.back@telenet.be, tel. 0032 476 89 65 04 Groningen, 2de zo. v.d. maand (bij voorkeur) 10.30–12.00, tel. 0031 50 301 12 26 Amsterdam, 2de en 4de ma. v.d. maand, 19.45–21.30, bryantimmer@live.nl, tel. 0031 6 45 76 34 83 Leuven, 1ste en 3de di. v.d. maand, 19.3021.30, jacques.back@telenet.be, tel. 0032 476 896504 Hellevoetsluis, maandelijks op zo., 11.00–12.30, piamaria@planet.nl, tel. 0031 181 317 776 Brugge, 1e zo. v.d. maand, 9.30–12.00, jeanpierreverschuere@belgacom.net, tel. 0032 486 976569 Midden-Nederland, 1 maal per maand, 19.30-21.30, rowlf63@xs4all.nl Stiltedagen, tweemaandelijks op zo., 10.3015.30, marryvanhuet@gmail.com, tel. 0031 10 426 99 81 W: www.advaitastiltegroepen.net

} Hans Laurentius

Nijmegen (Thieme Loods; Leemptstraat 34) 7 juni, 6 sep en 22 nov (19.30-22.00), aanmelden bij Niek info@zijnsweg.nl Deventer: (ZiNiZ Achter de Broederen 8) 11 juni, 12 nov 2017 (13.30-16.00), aanmelden en info bij Rob: vantwist15@gmail.com Vaalbeek: (La Foresta, Prosperdreef 9, België). All-in satsang-weekend 12-14 mei Utrecht (Prof. Ritzema Boslaan 84) 16 juli, 17 sept, 3 dec (14:00 - 17:00) Gerda van der Vlist gvlist@zonnet.nl Eindhoven (Centrum Ondernemende Mens, Stratumsedijk 57) 20 augustus (13:30 - 16:45) Info: Niek Dekker, T: 06 361 80008,

60

info@zijnsweg.nl http://www.zijnsweg.nl Amsterdam, 1093 JX (Mirror Centre, Ter Gouwstraat, 3) 22 oktober (12:30 - 16:00) Info : marcia@schoolofshakti.org Renkum (De Rijnkapel, Utrechtseweg 119) samen met Niek Dekker: Satsang Drieluik In het weekend van 7 - 9 juli 2017 en van 8 t/m 10 december.

Meer info: www.hanslaurentius.nl

} Trees Cottenier

Kortrijk (Veemarkt 31), Headless meeting elke 1ste woensdag van de maand om 20.00 uur.

Experimenten van Douglas Harding, een directe weg naar Zien en leven vanuit het Zelf.

Info en inschrijving: 0473/81.85.82; http://www.headless.org

} Djihi Marianne

Rotterdam, Lisplein 7 Kashmiryoga en satsang. Contact: E: satsang@zonnet.nl, tel. 010-4672261 W: www.advaita-yogacentrum.nl

} Luc Vermeeren

Antwerpen (Drakenhoflaan, 80, Deurne) 3e do. v.d. maand Leuven (C.Keynsklaan, 31, Winksele) 1e vr. v.d. maand Gent (Groot-Brittanniëlaan 42) 4e di. v.d. maand Info: L. Vermeeren, tel. 03 290 74 28 of via luc.vermeeren@telenet.be

} Zen: Maha Karuna Ch’an

Steyl (Tegelen- Venlo) Meerdaagse sesshins met Ton Lathouwers: vr. 7 tot zo. 16 juli 2017, zomersesshin wo. 29 nov. tot zo. 3 dec. 2017 Info: www.mahakarunachan.be

} JanKees Vergouw

Zaanstad: satsang. elke 1e za. v.d. maand (15.30-17.30) Voor de satsang is er JK-Yoga (12.3014.45) in NH stolpboerderij.

Info: tel. 075-6319210 of 0643030546 en dit@jankeesvergouw.nl W: www.jankeesvergouw.nl

} Dick Sinnige

“Niet de angst maar de liefde” Amsterdam (Olympiakade 44-2), elke di.

20.00 uur tel. 020-6735669, M: d.sinnige@chello.nl

} Prajnaparamita

Baarn (Kerk, Eemnesserweg 63b), Satsangavonden op ma. 15 mei en 19, 26 juni Info: Chetanya, tel. 06-36119150. Satsang weekend intensive op 12-14 mei, 23-25 juni.

Frankrijk. La Roseraie de Sacha Meer info: www.prajnaparamita.nl of tel. 06-36119150

InZicht 2.2017

} Joanika Ring

Overlangel (Maasdijk 4) Satsang elke di. voor ‘beginners’ en elke wo. voor ‘gevorderden’ (20.00-22.00) in het atelier Satsangdag elke derde zo. v.d. maand.

Info en eventuele veranderingen www.joanika.nl Aanmelden verplicht: maasdijk4@gmail. com, tel. 06-5204569

} Taetske Kleijn

Leiden (TSUKI, Rijnsburgerwerg 86): QLB introductieavond op dinsdag QLB voor mensen met ervaring: woensdag 7, 14, 21 juni 2017 om 20.00 uur Clarity Driedaagse 21-24 sept. 2017 Rotterdam (Djoj): QLB meditatie op 14, 28 sept. en 5 okt. 2017 om 19.45 uur Clarity Driedaagse, 27-29 okt. 2017 Winterberg, Duitsland (Savita): Clarity Week, 11-18 nov. 2017 Meer info: www.tsuki.org, tel. 071-5173508 of tsk@tsuki.org

} Naropa

Voor de meest actuele agenda zie http:// www.naropa.eu/ en E: info@naropa.eu/

} Dit Moment

Brugge (Hof van Watervliet, Oude Burg 27) Inspiratiegroep Non-dualiteit: elke 3e zondag van de maand zondag 14 mei: satsangnamiddag met Jan Kersschot zondag 11 juni: satsangnamiddag met Vera Helleman Alle info op ditmoment.be Gent (Groot-Brittanniëlaan 42) Advaitagroep voor stilte en meditatie: elke 2e do. van de maand (19.00-21.30) Headless Way oefengroep: elke 4e di. van de maand (19.00-21.30) Info: E: jacques.back@telenet.be, tel. 0476 89 65 04

} Jan van den Oever

Leiden (Plata, Garenmarkt 1a) 24 mei, 14 en 28 juni (20.00-22.00) Reserveren noodzakelijk via info@janvandenoever.com Info: www.janvandenoever.com

} Jop Elsen

Nieuw-Vennep (Boomgaard 8) advaitabijeenkomsten Elke eerste di. van de maand (19.30 u) Info en aanmelding via tel. 06 53 673 526, annette.meininger@worldonline.nl Lelystad (Rivierenlaan 166). Elke 1e vr. van de maand. Aanmelden bij Herman Veerkamp tel. 06 57 778 243 of hjveerkamp@kpnmail.nl Info: www.jopelsen.nl of mail jopgmelsen@hotmail.com

} Randolph

Bilthoven (Pimpelmeeslaan 1) satsang elke wo. en zo. (19.30-22.00) Kijk even kort van tevoren op de agenda van www.satyasatsang.nl waar we zijn, we zitten af en aan in ons huis in Lage Vuursche.

Lage Vuursche (Koudelaan), Satsangdag.

21 mei, 2 juli (11.00-17.30). Voor alle info en aanmelden: www.satyasatsang.nl en info@satyasatsang.nl

} Sufi Way activiteiten:

Amsterdam (Roetersstraat 6) Muzikale meditatie: marjolein@mabelis.nl Bergen (NH) (Kievitslaan 201) Twee-wekelijkse avonden met lezingen, discussies, sama’s en publieke alankara’s en (muzikale) meditaties o.l.v Umtul Valeton-Kiekens. info: Umtul Valeton-Kiekens, muvaleton@gmail.com, tel. 072 5818779/06 51250493 Zie www.sufiway.nl

} Ad Oostendorp

Arnhem (Medisch Centrum ‘het Span’, van Maerlantstraat 1), zondagen (uitgenomen 1e zo. van de maand). (10.30-13.00 ) Eefde bij Zutphen (Kazerneplein 5) 1e zo. van de maand (10.30-13.00) Aanmelden : ad.oostendorp@planet.nl info: adsang.nl en tel. 06 44 66 03 93

} Fokke Slootstra

Drouwen (De Verwondering, Lemenweg 2) Mindful gelukkig, stressreductietraining, maandagavond Compassietraining, dinsdagavond Info: tel. 0599 512798 en http://www.verwondering.eu/

} Karin Visser

Lelystad (Headless Café) Geregeld op vr. (20.00-20.45) Zoom Video Hangout, zie agenda Info www.headlesscafe.info E: karin@headlesscafe.info tel. 0320 852532 Blog: http://www.headlesscafe.info/ nieuws-commentaar-en-bespiegelingen

} Nicky Verbeek

Hilversum (Wandelmeent 61) maandelijkse satsang (13.30-16.00) Nederhorst den Berg (Blijklaan 1) maandelijkse satsang (13.30-16.00). Info en aanmelden: www.muhja.nl // info@muhja.nl tel. 0031(0)6-54988895 W: www.muhja.nl

} Erik van Zuydam

Den Haag (Centrum de Zalen, Riouwstraat 17 mei dagworkshop Arnhem ( Centrum ’t Huukske, Mauritsstraat 22) 20 mei dagmeeting Meer info: www.inzicht-nu.nl Aanmelding: info@inzicht-nu.nl, tel. 020-6613348

} Jeff Foster

Fraudeux (Ardennen) 7-daagse retreat (non-silent) 26 mei (19.00) tot 2 juni (10.00) Titel: ‘The way of rest – Finding the courage to hold everything in love’ Fraudeux (Ardennen) 7-daagse retreat (silent) 17 nov. (19.00) tot 24 nov. (10.00) Info: www.lifewithoutacentre.com

} Unmani

Middelburg (Stichting Padma, Verwerijstraat 51a), Wake-up call weekend intensive met Live streaming: 10 en 11 juni Amsterdam, Nieuwmarkt privé-adres, 17 juni t/m aug., open satsangmeetings.

Amsterdam, Nieuwmarkt (bel: 0616470678), drieweekse gesloten groep op wo en zo (19.00 - 20.30 u) 14 juni - 2 juli.

Frankrijk, (Languedoc-Rousillon) 5-daagse intensive retreat: 30 juni - 5 juli.

Zuid- Portugal (Vila Nove de Milfontes), 10 daagse intensieve retreat (deels silent): 27 sep - 7 okt. Info: www.die-to-love.com

} Guy Wouters

Wimmertingen-Hasselt (Smetstraat 30, Limburg, België) satsang in de huiskamer De deelname is gratis. Telkens 1e donderdag van de maand, (20.00–21.30) www.spiritueleondersteuning.be www.guywouters.be. tel. 0472101578

} Inge Saraswati

Aalsmeer (Willem Alexanderstraat 75) Satsang-/advaita-bijeenkomsten: 1 keer per maand op wo. 20.00 uur. Info en aanmelden: tel. 0297-328798 E-mail: info@ingesaraswati.com http://www.ingesaraswati.com/meditatiecursus-en-satsang.php

zondag 14 mei: satsangnamiddag met Jan Kersschot Tokyo: 2, 3, 4 June 2017 (English with Japanese translation): contact workshop@naturalspirit.co.jp Info: www.kersschot.com

} Johan van den Oever

Hillegom (Weeresteinstraat 192) Satsang: elke di avond 19:30 u en elke zon middag 14.00u Aanmelden: via what’s app 06-11334060 of jovandenoever@hotmail.com

} Steven Noomen

Bilthoven (Saturnuslaan 30) 1e en 3e wo v.d. maand. (20.00 u.) T: 030 − 2287 212 www.spirituele-integratie.nl

} Alexander Zöllner

Amersfoort: Non-dual coaching 6-7 juni, 5-6 sep.

} Tony Parsons

Amsterdam (De Muiderkerk, Linnaeusstraat 37). Friday 10 - Sunday 12 November 2017

} Satsang drieluik

Renkum (De Rijnkapel, Utrechtseweg 119) Hans Laurentius en Niek Dekker gaan opnieuw een Satsang Drieluik in Renkum aanbieden. In het weekend van 7 - 9 juli 2017 en van 8 t/m 10 december.

} Jan Koehoorn

Deventer (ZiNiZ, Achter de Broederen 8). Satsang: zondagen 21/5, 26/6, 24/9, 29/10, 26/11 en 17/12. Aanvang om 14.00 u Aanmelden is nodig bij Rob, stuur een mail naar vantwist15@gmail.com.

} Open sky house

} Richard Lang

“The headless way” Gent (Het Rustpunt, Prinsenhof 39) 18 juni (10u - 17u) Aanmelden bij Jacques Back 0032 476 986504 of jacques.back@telenet.be There are several free online video meetings each week.

Info: headexchange@gn.apc.org

} Sharlih

Kruisweg (Gron.) (Marneweg 66) Vrijwel elke do. 20.00-22.00 satsang. Info via Paul: hethierennu@gmail.com Info: www.sharlih.nl

} Jan Kersschot

Brugge (Hof van Watervliet, Oude Burg 27)

Hitdorf (between Cologne and Düsseldorf), (Rheinstr. 54) The Open Sky House is an international Spiritual and Arts Community based on the teachings of Ramana Maharshi, situated on the banks of the Rhine between Cologne and Dusseldorf.

Fri 14. – Sun 16. July. Free Celebration Weekend! 13Years Open Sky House Advaita Community. Insight into an extraordinary, international experiment of conscious living. Everything free! Creative workshops, concert, dancefloor, sound journey, yoga Art exhibition, delicious food and much more. Overnight stay possible.

Info 0049 - 2173 - 4099203 (Indira) www.openskyinternational http://www.johndavidsatsang.international

Rectificatie van de biografie van Inge Saraswati uit het februarinummer: Inge Saraswati werd al op jonge leeftijd ingewijd in de traditie van Shankaracharya, de grondlegger van de advaita vedanta.

Haar goeroe was Swami Sadananda Saraswati. Hij vertelde haar dat Shri Shankaracharya de hoofdgoeroe was in zijn traditie en dat kennis van leraar op leerling wordt overgedragen. Na Inge gevraagd te hebben om het wezen van Shankaracharya vast te

leggen op het witte doek, voelde zij het contact stromen met haar goeroe. Haar goeroe overleed drie maanden later, maar de kennis bleef stromen. Inge deelt haar kennis op satsang-avonden, geeft yogalessen en is spiritueel healer en avatar master. Ze is auteur van het boek ‘De Onthulling – Het mysterie dat leven heet’. www. ingesaraswati.com

61

L EZERS

De reis is volbracht Van ervaring naar beschikbaarheid ‘Zij die alle stilte vrezen, hebben nooit hun hart gelezen,’ dichtte Carel Adama van Scheltema zo’n honderd jaar geleden. Ik wilde mijn hart lezen, en dus belandde ik in 2011 in het Vipassanacentrum voor een 10-daagse stiltemeditatie. Als onderdeel van de zoektocht naar, ja, naar wat nu eigenlijk. Naar thuiskomen? Inmiddels weet ik dat het zoeken nodig is om tot het besef te komen dat er niets te vinden is, dat ik überhaupt niets kan doen om thuis te komen, want ik ben nooit van huis geweest. Alleen wist ik dat toen nog niet.

Wat me in het centrum in België nogal duidelijk werd, is dat lijden veroorzaakt wordt door twee dingen: verlangen (dingen willen die je niet hebt) en afkeer (van dingen af willen die je wel hebt). Dit uit zich in prettige of onprettige gewaarwordingen. Ik wilde daar duidelijk van mijn honger af. Ook van de pijn van het lange (stil)zitten. En ik verlangde regelmatig naar seks, als welkome afleiding van de intense saaiheid.

Verlangen en afkeer hebben een gemeenschappelijke deler, ze zijn vergankelijk. En dat ging ik zien toen ik mediteerde; de pijn, honger en kritische stemmen - die me vertelden dat ik mijn tijd daar verdeed, dat ik het niet goed deed en dat ik het ook nooit zou leren - popten op als tijdelijke verschijningen.

Vipassana is de kunst gelijkmoedig en alert te zijn. Te observeren in plaats van te reageren. Wetende dat alles ontstaat, en ook weer vergaat. Wellicht heb ik daar, in de langdurige stilte, contact leren maken met de beschikbaarheid die ik ben, die onvergankelijk is en waar alles, ook de personage Linda, in verschijnt.

Ook al is er geen ervaarder van de ervaring - want dat maakt alweer twee, terwijl non-dualiteit verwijst naar ‘geen twee’ - we ervaren wel degelijk een ervaarder, een ‘ik’. Het vergt oefening om de focus te verschuiven van de ervaring naar de beschikbaarheid. Van de film naar het witte filmdoek. Steeds weer opnieuw.

Meditatie kan hierin ondersteunen. Want als je even niet alert bent, zit je weer midden in de vernauwing van het ‘ik’ en leef je op de vierkante meter, terwijl je oneindigheid bent.

Linda de Roos

Pelgrimsroute Santiago de Compostella Ooit droomde Ik dat ik de Pelgrimsroute Santiago de Compostella liep. Deze droom ontstond o.a. naar aanleiding van een tekst die ik ergens las: “Maar met

62

welke motivatie onze middeleeuwse christen ook op weg ging om de Pelgrimsroute te lopen, hij beschouwde zijn hele leven als een bedevaart naar zijn echte vaderland, een weg die door een tranendal naar zijn eeuwig thuis zal leiden.”

De droom: Op weg, bepakt met van alles en nog wat om alle tijd te nemen al wandelend mezelf tegen te komen - want mijn doel was mijn verleden los te laten, te ontstijgen door mezelf te dwingen alles toe te laten en elke stap weer een deel van het tranendal achter me te laten - liep ik stoffig, vermoeid en met pijn in mijn voeten en ledematen, nee sjokte ik voort. Ik was alleen.

Waarom deed ik mezelf dit aan? Kon ik door al dit lijden toe te laten mijn eeuwig thuis vinden? Het gevoel dat alles goed is? En wat was dan de betekenis daarvan? Ik wist ook dat ik op zoek was naar tevredenheid, liefde en levenskracht, en dacht dit op mijn einddoel te vinden als ik al het lijden had losgelaten.

Ik was zo uitgeput van al dat lijden te downloaden omdat ik dacht dat dit nodig was, dat ik stopte en ging zitten langs de kant van de weg. Even niks te hoeven doen. Rust. Geen eisen aan mezelf. Ogen dicht, gewoon even zijn, ademen en ontspannen. Na een tijdje was er liefde, totaal ontspannen zijn, pulserende energie en kracht die door mijn lichaam stroomde. Ik was thuis, in mijzelf, in het hart van bewuste aanwezigheid, Zijn.

Ik ben op mijn einddoel beland. De pelgrimsreis is volbracht. Ik lachte, was blij en danste uit pure vreugde.

Met een dikke glimlach op mijn gezicht werd ik wakker.

Tineke van Riessen

Op een dag... zonder enige inspanning en nergens op gewacht zag ik..onverborgen dat het goed genoeg was vrij van verandering altijd zo geweest is heel gewoon maar onaanwijsbaar anders onbenoembaar zo oneindig intiem en onvoorwaardelijk vervullend.

Dhyan Jager

InZicht 2.2017

Wat is advaita? 41

A

ls je zegt: ‘Ik heb gedroomd’ of: ‘Ik was diep in slaap’ of: ‘Ik ben wakker’, moet je toegeven dat je er in alle drie die toestanden was. Dat maakt duidelijk dat je er de hele tijd was. Als je blijft zoals je nu bent, bevind je je in de waaktoestand. Die raakt uit zicht in de droomtoestand en de droomtoestand verdwijnt als je diep in slaap bent. Je was er toen, je bent er nu.

Je bent er altijd. De drie toestanden komen en gaan, maar jij bent er altijd. Het is net als een bioscoop. Het scherm is er altijd. Allerlei soorten films verschijnen op het scherm en verdwijnen weer. Niets blijft aan het scherm plakken, het blijft een beeldscherm. Zo blijf je ook je Zelf in alle drie de toestanden. Als je dat weet, zul je van geen van de drie toestanden last hebben, zoals de beelden die op het scherm verschijnen er niet aan blijven vastplakken.

Dat betekent dat de drie toestanden niet aan jou vastzitten. Op het scherm zie je soms een enorme oceaan met eindeloze golven. Die verdwijnt weer.

Een andere keer zie je dingen in brand vliegen.

Ook die verdwijnen weer. Het scherm is er in beide gevallen. Werd het scherm nat van het water of verbrandde het door het vuur? Niets heeft het scherm aangetast. Op dezelfde manier hebben de dingen die plaatsvinden tijdens de waak-, droom- en

slaaptoestand helemaal geen effect op je: je blijft je eigen Zelf.

Vraag je je af of je bestaat of niet als je slaapt? Pas als je wakker wordt, zeg je dat je bestaat. Ook in de droomtoestand bestaat het Zelf. Er bestaat niet zoiets als een dood of een levend lichaam. Wat niet beweegt noemen we dood en wat wel beweegt noemen we levend. In dromen zie je talloze lichamen, levend en dood, en die blijken niet te bestaan als je wakker wordt. Op dezelfde manier bestaat deze hele wereld, levende en dode materie, niet.

Dood betekent het oplossen van het ego, en geboorte betekent de wedergeboorte van het ego.

Er is sprake van geboorte en dood, maar die hebben slechts betrekking op het ego; niet op Jou. Je bestaat, of het egogevoel er nu is of niet. Jij bent de bron ervan, niet het egogevoel zelf. Bevrijding (mukti) betekent dat je begrijpt waar geboorte en dood uit voortkomen en dat het egogevoel met wortel en tak is uitgeroeid. Dat is bevrijding. Het betekent dat je volledig bewust sterft. Als je op die manier sterft, word je tegelijkertijd opnieuw geboren en is alle twijfel verdwenen.

Uit: Suri Nagamma - Letters from Sri Ramanashramam, vol. I & II Uitg. Sri Ramanasramam, Tiruvannamalai , 1995

63

© PETER VAN MIERLO

Je blijft je eigen zelf

[ADVERTENTIES]

Handboek non-duale coaching en therapie Alexander Zöllner

Radiant Mind Peter Fenner

Verkrijgbaar in iedere boekhandel en via www.inzichtboeken.nl

Radiant Mind richt zich op non-duaal bewustzijn, omdat dat het uiteindelijke doel is van al het menselijk streven. Alles wat wij doen op welk gebied dan ook – religieus, wetenschappelijk, politiek, economisch en artistiek – is gericht op het bereiken van een staat waarin alle behoeften en verlangens vervuld zijn. Zo buitengewoon als non-duaal bewustzijn ook klinkt, het is niet ver verwijderd van ons dagelijks leven, het is altijd direct voor ons beschikbaar. Door de ervaring van onbeperkt bewustzijn kunnen we volledige vervulling vinden te midden van ons geconditioneerde bestaan.

SN 1389-5400

Non-duale coaching en therapie is gebaseerd op het inzicht en de ervaring dat geluk en welbevinden geen resultaat zijn van onze inspanningen. Ze zijn direct voorhanden zodra wij terugkeren bij ons ware zelf en dat is het niet-geconditioneerde Gewaarzijn dat aan de basis ligt van alles wat wij over onszelf denken. Dit non-duale Gewaarzijn is de bron van onvoorwaardelijk mededogen, het is de ‘Grond’ waarop wij kunnen rusten en het is dat waar ieder mens ten diepste naar op zoek is.

771389

m 27,90

9

m 34,90

540005

Nieuw bij InZicht !