Inzicht 3 2016 epub by Ivar Hamelink

InZicht Tijdschrift voor non-dualiteit en zelfonderzoek

InZicht over realiteit en illusie

Het bestaan is beweging

Darryl Bailey

Eigenheid

Philip Renard

771389

540005

De werkelijkheid valt niet te kennen Jan Bor

Jaargang 18 . nummer 3 . september 2016 . b 7,50

InZicht wegen van radicaal zelfonderzoek

Redactie Han van den Boogaard Amandelboomstraat 8, 6523 GL Nijmegen e-mail: j.boogaard12@chello.nl Raf Pype Zilvermolenstraat 21 B-8800 Roeselare, België e-mail: raf.pype@telenet.be Justus Kramer Schippers Vaste medewerkers Hans Laurentius Jan van Delden Marcel Messing Mieke Berger Philip Renard Prajnaparamita Ton Lathouwers Dick Sinnige Hans Knibbe Vormgeving/opmaak Ivar Hamelink Tekstcorrectie Geerta Pluut Abonnementen en advertenties Uitgeverij InZicht Maurick 20, 2181 LB Hillegom email: info@inzicht.org internet: www.inzicht.org Jaarabonnement voor vier nummers euro 26,90. Losse nummers euro 7,50 Postbank NL42 INGB 0009 1853 58 België Bank van de Post BE43 0003 0017 6301 onder vermelding van uw abonnementsnummer. U kunt uw abonnement opzeggen tot 1 oktober van het lopende abonnementsjaar. Na 1 oktober wordt uw abonnement automatisch verlengd met 1 jaar. Verschijnt in februari, mei, september en november. ISSN 1389-5400 www.inzicht.org

InZicht is een tijdschrift voor allen die op weg zijn naar een groter inzicht in zichzelf en in de eigen situatie. Het biedt materiaal dat bij dit onderzoek behulpzaam kan zijn: suggesties voor te nemen stappen, voorbeelden, stimulansen en verwijzingen. InZicht is niet gebonden aan een bepaalde traditie en geeft verschillende zienswijzen een plaats om de lezer te prikkelen tot een verdere bewustwording.

InZicht is gericht op het laten wegvallen van beperkingen, op bevrijding door zelfkennis. Een verdiept inzicht in zichzelf betekent een relativering van beperkende factoren, een sterkere werking van ontgrenzende liefde, en de ontplooiing van de ervaring dat er in het geheel geen beperkende grenzen zijn. Het ontstaan van dit inzicht in de nondualiteit is de Bevrijding, de Verlichting, die grote consequenties heeft voor het leven en samenleven.

Woord vooraf Het bestaan is beweging

3 4

De werkelijkheid valt niet te kennen

Capaciteit en de wonderbaarlijke wereld

Eigenheid

Een wonderlijke werkelijkheid

Het Licht dat wij ononderbroken zijn

Realiteit is de sluier voor mijn oorspronkelijke gezicht

Is een fata morgana niet-bestaand?

Je bent al perfect

Het wonderlijke spel van echt en onecht

Alleen liefde is realiteit

De dingen zijn niet wat ze lijken te zijn

Rubrieken Column

Column

Reacties van lezers Klassieke tekst Boeken Recente uitgaven Wat is advaita? 39 Mededelingen

45 44 46 49 54 56

Darryl Bailey

Jan Bor - interview door Katja Teunissen Karin Visser

Philip Renard

Lenie van Schie Wolter Keers

Wouter van Oord Bob van der Laan Johan Vellinga Linda de Roos

Afbeelding omslag: © Alexej Jawlensky, Mytischer Kopf (Galka) 1917

Fokke Slootstra Naropa

unmani

hans laurentius

Colofon

l woord

vooraf l

ILLUSIE EN WERKELIJKHEID

eel mensen, onder wie waarschijnlijk ook heel wat InZichtlezers, zijn op zoek naar de waarheid, of zelfs de Waarheid. Ze stuiten op ingewikkelde formuleringen, helder klinkende oneliners, stellige uitspraken, mystieke woorden en evidente onzin. Maar wordt de waarheid ondanks het diverse aanbod uit de grote hoop gevist, dan kan die eigenlijk gelijk, of in elk geval niet lang daarna, alweer de vuilnisbak in. Want waarheid is niets meer dan een concept. Met de werkelijkheid heeft zo’n concept, of willekeurig welk ander concept, niets te maken. De werkelijkheid overstijgt iedere conceptualisatie en kan dus niet rechtstreeks gevonden worden. Hij kan alleen maar worden blootgelegd door de illusies die ons denken en doen beheersen te ontmaskeren, een voor een, als een ui die afgepeld wordt. Wat overblijft is een leegte die niettemin bestaat en springlevend is. Die kan vergeleken worden met de ruimte die de schillen van de ui ‘draagt’, maar zelf niet concreet waarneembaar is. Recent kwam ik in aanraking met een mij volkomen onbekend boekje met brieven van een rabbijn, dat volgend jaar in vertaling zal verschijnen bij uitgeverij Samsara. Deze rabbijn schreef de brieven aan het eind van de 19e eeuw aan een vriend. Ze gaan over God en werkelijkheid, en ze zijn zo helder geschreven dat ik er graag uit citeer: “Ik zag een groep kinderen spelen in de

InZicht . 3 . 2016

modder. Ze maakten allerlei figuurtjes van de modder: huizen, dieren, torens. Zoals ze erover spraken, was het duidelijk dat ze die allemaal een identiteit toedichtten. Ze gaven de figuurtjes namen en vertelden er verhalen over. Voor even leidden de figuurtjes een zelfstandig bestaan. Maar al die tijd was het slechts modder. Modder was hun bron, en modder was waaruit ze bestonden. Vanuit het gezichtspunt van de kinderen hadden de modderfiguurtjes een afzonderlijk zelf. Vanuit het gezichtspunt van de modder is het duidelijk dat zo’n onafhankelijk bestaan een illusie was. Als ik naar de wereld kijk, zie ik God niet. Ik zie allerlei soorten bomen, allerlei typen mensen, huizen, velden, meren, koeien, paarden, kippen, enzovoorts. In die zin ben ik net als een spelend kind dat echte figuurtjes ziet, en niet gewoon modder. Waar is God in dat alles? De vraag zelf is misleidend. God zit niet ‘in’ al die dingen; God is al die dingen. Om God te kunnen zijn, om Alles te kunnen zijn, moet God zichzelf manifesteren als Zijn, maar ook als Leegte. Zijn is de manifestatie van God die aan ons verschijnt als afzonderlijke entiteiten – lichamelijke, spirituele en psychologische. Leegte is de manifestatie van God die alle afgescheidenheid tenietdoet en ontmaskert als illusie: alles is gewoon God in verschillende vormen. Alles is God, er is niets anders. Dit wordt de volledigheid van God genoemd.”

Leegte (bron, oorsprong) en manifestatie vallen dus samen als de onveranderlijke werkelijkheid die Nu is. Of God is, of Liefde. Welke naam je ervoor gebruikt, doet er eigenlijk niet toe. Het is de wijsheidskern van alle religies, en die wordt op velerlei manieren verwoord, niet alleen in oude geschriften en heilige boeken, maar ook nu, vandaag, in de taal van deze tijd. We hebben een aantal auteurs verzocht een poging te wagen, en het resultaat is dit nummer over werkelijkheid en illusie. Een deel van de auteurs schreef niet eerder in InZicht, maar hun stem klinkt niettemin helder. Een veelgehoorde kritiek op de inhoud van ons blad is dat het altijd ‘the usual suspects’ zijn die InZicht ‘volschrijven’. Die kritiek nemen we ter harte. Steeds zijn we op zoek naar nieuwe stemmen en een ander geluid, zonder voorbij te gaan aan wat bekende auteurs te zeggen hebben over nondualiteit; zijn we op zoek naar mensen die op hun eigen manier de ui hebben proberen af te pellen om zo de werkelijkheid zichtbaar te maken. Maar het gaat natuurlijk niet om de vellen van de ui. Het doet er niet toe of ze kleurloos of bruin zijn, oud en verdroogd of vers en zacht. Het gaat erom dat je je zomaar tijdens het lezen van een artikel bewust kunt worden van de leegte achter de woorden en kunt beseffen dat dat de leegte is die je zelf bent. Han van den Boogaard

ÂŠ victor samirailo, heks 1910

Het bestaan is beweging

Het bestaan lijkt een samenspel van losse, beïnvloedbare elementen te zijn, maar nader onderzoek naar onszelf en de wereld om ons heen leert ons dat dit niet het geval is. Als we goed om ons heen kijken, zien we een groots, ondefinieerbaar gebeuren dat ontsnapt aan iedere poging tot beschrijving of definiëring. Het verhaal over een zelf dat zijn leven ‘doet’ zal dan niet overeind blijven en de fantasie zal zichzelf ontmantelen.

H TEKST Darryl Bailey

Het bestaan is beweging. Alles wat we nu zijn, alles wat we nu aan het doen zijn, is een onverklaarbare beweging die zichzelf tot stand brengt. Er kan niets aan toegevoegd worden en er kan niets van weggenomen worden. Wat is, is een gebeuren dat iedere soort beschrijving tart. In dat mysterieuze, ongevormde gebeuren komt het idee van vorm op, en dan begint het verhaal. De nadruk ligt dan niet meer op de ongevormde actualiteit, de voortdurende beweging. In plaats daarvan ligt de nadruk nu op vormillusies. Die illusies zeggen: ‘Ik ben een individuele vorm die losstaat van alle andere vormen in het leven, en ik ben iets belangrijks kwijtgeraakt. Ik ben mijn heelheid kwijtgeraakt, mijn waarheid, mijn volledigheid, mijn volmaaktheid, en ik moet op zoek om geluk te vinden. Ik moet de wereld manipuleren, mijn zelf ontwikkelen, mezelf zuiveren en een vaag doel in de toekomst nastreven van eenheid, vervulling of verlichting, om zo datgene weer terug te winnen wat ik voor mijn gevoel mis of verloren ben.’

Een groots, ondefinieerbaar gebeuren

InZicht . 3 . 2016

Maar dat is allemaal fantasie. Net zoals de ogenschijnlijke vormen van een wolk niet de ware, ongevormde aard van de wolk zijn, zijn de ogenschijnlijke vormen van het bestaan niet zijn ware aard. Er bestaat geen stabiele vorm die geclassificeerd zou kunnen worden als een losstaand zelf dat dit leven ‘doet’. Er is geen vorm die iets kwijtgeraakt is, die de verkeerde kant op is gegaan of los is komen staan van de heelheid of waarheid. In de verhalen die opgebouwd zijn rond de onechte verschijning van vormen zit de reis van een zelf door een materiële

Nadat hij zich op veertienjarige leeftijd spontaan aangetrokken voelde tot meditatie, onderzocht Darryl in de zeventien jaar die daarop volgden verschillende benaderingen van gewaarzijn en concentratie, afkomstig uit zowel oosterse als westerse tradities. Daarna ging hij negen jaar in de leer bij de mindfulness-leraar Ruth Denison en bracht hij vervolgens onder leiding van een Thaise monnik zes jaar in een oerwoud door als boeddhistische meditatieleraar. Door zowel zijn boeddhistische leraar als zijn mindfulness-leraar werd hij gevraagd om onderricht te gaan geven over de ondeelbaarheid van het bestaan. Darryl woont in Winnipeg, Canada, waar hij bijeenkomsten houdt over gewaarzijn en de ongrijpbaarheid van het bestaan. Deze tekst is een fragment uit zijn boek De illusie voorbij - De ontmanteling van een fantasie, dat komend najaar verschijnt bij uitgeverij Samsara.

Er bestaat geen stabiele vorm die geclassificeerd zou kunnen worden als een losstaand zelf dat dit leven ‘doet’. Er is geen vorm die iets kwijtgeraakt is, die de verkeerde kant op is gegaan of los is komen staan van de heelheid of waarheid wereld gedurende een bepaalde tijd. Er lijken ontmoetingen plaats te vinden met familie en vrienden, ouders, leraren, werkgevers, spirituele gidsen, enzovoorts. Er ligt een nadruk op die onjuiste beschrijvingen van een zelf dat dingen doet in een zogenaamde wereld. Er is sprake van een gevoel van afgescheidenheid, vervreemding en ontevredenheid, naast de wil om eenheid en vervulling te bereiken. Maar dat leidt onvermijdelijk tot frustratie, want de fantasie van een zelf kan de gevoelens van afgescheidenheid, vervreemding en ontevredenheid nooit te boven komen. De fantasie van een zelf bouwt die gevoelens juist op. In plaats van onder ogen te zien dat er sprake is van een groots, ondefinieerbaar gebeuren, creëren we een fantasie over afgescheidenheid, een zelf dat wanhopig op zoek is naar eenheid en vervulling. Het fantasie-zelf jaagt dus zijn verlangen naar heelheid na. Het jaagt relatie na, geld, macht, onderwijs, psychologie, therapie, religie, spiritualiteit, yogatechnieken, meditatietechnieken, inzicht, begrip, enzovoorts. Maar een gevoel van vervulling wordt nooit door een van die dingen voortgebracht, want de fantasie van een zelf dat heelheid cultiveert kan het gevoel van fragmentatie en gemis niet kwijtraken. Die fantasie is het gevoel van fragmentatie en gemis. Misschien gaan we op een gegeven moment vragen stellen bij de ideeën over vorm en persoonlijk doenerschap. Het verhaal over een zelf dat zijn leven ‘doet’ zal niet overeind blijven als het aan een serieus onderzoek onderworpen wordt, en de fantasie zal zichzelf ontmantelen.

Een ondefinieerbare beweging die zichzelf tot stand brengt Het leven bevat geen enkele boodschap. Dit is geen

romantische toestand waarin een groots mysterie begrepen wordt. In plaats daarvan wordt het denken grondig afgekapt. Je staat voor een volslagen raadsel. Je doet geen moeite meer om te weten en te doen, en verrassend genoeg gaat het leven gewoon door. Alles gaat moeiteloos zijn gang zonder dat daar ook maar iets voor gedaan hoeft te worden. Wat waarneming, denken en bewuste inspanning wordt genoemd blijft zich voordoen, maar nu is het heel duidelijk een ondefinieerbare beweging die zichzelf tot stand brengt. Dat mysterieuze gebeuren kent geen fragmentatie of gemis. Als je nergens enige moeite voor doet, is er nu wat we het gebeuren van dit moment noemen - wat we lichaam, geest, gewaarzijn, gedachten, gevoelens, emoties, interesses, neigingen, aanleg en vaardigheden noemen, en alles wat er verder nog is. Dit gebeuren vindt gewoon plaats. Het is niet nodig om lang stil te staan bij een mogelijke definitie van dit gebeuren. Het hele proces orkestreert zichzelf. Als je dat onder ogen ziet, bestaat er geen persoonlijk lijden meer, geen nadruk op fantasie-ideeën over een ‘jij’ dat lijdt, zoekt, doet, faalt en verliest; geen noodzaak meer om te streven naar volheid, waarheid, eenheid, vervulling en bevrediging. Geen zelfverheerlijkende verhalen meer over bekwaamheid en superioriteit. Alleen nog een mysterieus proces dat zichzelf tot stand brengt.

Waanbeelden Het leven is dus beweging die zichzelf tot stand brengt. Waarneming en denken geven ons beschrijvingen van vormen, maar tegelijkertijd vertellen ze ons dat vormen niet werkelijk kunnen zijn. Als je goed naar een vorm kijkt, welke dan ook, dan zie je dat die altijd aan het veranderen is. Het is dus helemaal geen bepaalde vorm. Het is een proces, een beweging, een actie. De wereld van de waarneming en het denken keert zich tegen zijn eigen verhalen en stelt dat die niet waar kunnen zijn. Ieders levenservaring laat zien dat beweging werkelijker is dan de waarneming van vormen. Die actie of beweging is niet afhankelijk van het hebben van een naam. Als we geboren worden hebben we geen etiketten en functioneert het leven toch. Onze zogenaamde lichamen en handelingen functioneren automatisch, op een verbijsterend vitale manier. Onze hoofden schudden, onze armen en benen bewegen, we huilen, we drinken aan de borst van onze moeder en op een gegeven moment gaan we kruipen. Dat soort dingen bedenken we niet van tevoren. Er is sprake van een mysterieus, spontaan functioneren dat uit zichzelf beweegt. Dat is alles wat er is bij de bevalling, en dat is alles wat er nu is. Beschrijvingen van het leven slaan nergens op. Ideeën over verschillende vormen binnen het bestaan, zoals objecten, gebeurtenissen en levende wezens, komen overeen met ideeën over vormen in wolken. Wolken hebben geen vorm. Als mensen je ervan zouden proberen te overtuigen dat

de vormen in een wolk een stabiele wereld vormen, met levende wezens en dingen, zou je zeggen dat dat niet waar is omdat die vormen overduidelijk vluchtig zijn. Er is geen sprake van een vorm. Die lijkt er alleen maar te zijn. Wat ik wil aangeven is dat dat voor heel het bestaan geldt. Een berg is zeker massiever dan een wolk, maar net als de wolk heeft hij geen blijvende vorm. Het maakt me niet uit of steen steviger is dan mist. Waar het mij om gaat is dat geen van beide een vorm heeft. Alle twee zijn ze altijd bezig te veranderen en zullen ze uiteindelijk lijken te verdwijnen. Het bestaan heeft geen vorm en kan dus niet begrepen worden als iets bepaalds. Dit lijkt me belangrijk om notie van te nemen, want de meeste mensen zitten vast in het idee dat het begrijpen van het bestaan gecultiveerd kan worden, waardoor er een eind gemaakt kan worden aan conflicten. De waarneming kan weliswaar tot op zekere hoogte bruikbaar zijn, maar uiteindelijk is het een gericht zijn op vormen, daar waar in werkelijkheid geen vormen bestaan; daardoor is het een gericht zijn op waanbeelden. Het is de frustrerende poging om vorm op te leggen aan beweging, de poging om het leven stil te leggen, geestelijk en lichamelijk, terwijl het leven die opgelegde beperkingen altijd zal overschrijden. Die poging om weerstand te bieden aan de beweging van het leven is conflictueus; die kan geen einde maken aan conflicten. De obsessieve nadruk op ideeën over vorm is altijd frustrerend en maakt het onmogelijk om je van iets anders bewust te worden: dat alles ondefinieerbare beweging is. Er is geen enkele aanwijzing voor dat we die beweging aansturen, want het is duidelijk dat we onze eigen beweging niet eens zelf creëren. We creëren de voortdurende, altijd veranderende beweging van onze behoeften, interesses, neigingen, vaardigheden en mogelijkheden niet zelf.

Een vitaal, pulserend gebeuren Mensen willen heel graag het bestaan beschrijven en historisch gezien hebben ze het dan over materie, energie, bewustzijn, geest, eenheid en mysterie. Maar beschrijvingen zijn slechts beperkte interpretaties. Allemaal. Ze kunnen ons nooit vertellen wat het leven werkelijk is. Ik zeg dat er geen materie, energie, bewustzijn, geest, eenheid of mysterie bestaat. Dat wordt vaak verkeerd begrepen, want mensen denken dan dat ik zeg dat er helemaal niets is en dat klinkt heel kaal. Zeggen dat het leven geen mysterie is, geen eenheid, geen bewustzijn, geen enkel ding, is niet hetzelfde als zeggen dat er niets is. Het verwijst niet naar een of andere toestand van vergetelheid of kale leegte. In werkelijkheid is het precies het tegenovergestelde. Probeer een pasgeboren baby maar eens te vragen of er gewaarzijn of bewustzijn bestaat. Vraag een klein kind maar eens of er een wereld bestaat. Gewaarzijn, bewustzijn en wereld zijn slechts etiketten die de samenleving ons heeft aangeleerd, lang nadat we de baarmoeder hebben verlaten. Voor een pasgeboren kind bestaan er geen dingen, geen

InZicht . 3 . 2016

definieerbare vormen, geen etiketten, geen gewaarzijn, geen lichaam, geen geest en geen wereld. Maar dat betekent niet dat er niets is. Ik heb niet de indruk dat een pasgeboren baby zich verloren en naar voelt zonder ideeën over gewaarzijn, bewustzijn of de vele andere dingen van het leven. Een klein kind is een vitaal, pulserend gebeuren - levendig, gevoelig, alert en voluit reagerend. Dat heeft niets nihilistisch. Ideeën vertellen ons niet wat het leven is. Ze richten zich niet eens op het leven. Ze richten zich op abstracte noties over verdeling en vergelijking. Ze verdelen de voortdurend resonerende beweging van het leven in onjuiste indrukken van statische vormen. Ze beschrijven de ene valse vorm als verschillend van een andere. Zo krijgen we de indruk dat we iets begrijpen; dat het gaat om de ene vorm of het ene ding, tegenover aan andere vorm of een ander ding. Maar één deel van de beweging ‘gewaarzijn’ noemen en een ander deel ‘het object van gewaarzijn’, vertelt ons nooit wat er werkelijk aan de hand is. In plaats daarvan geeft het de onjuiste indruk dat wat er bezig is te gebeuren, verdeeld is in verschillende vormen die begrepen kunnen worden.

Het loslaten van de obsessie met het denken

Als je één uur oud bent, denk je niet dat je een gewaarzijn bent dat een wereld ervaart. Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen leert ons dat het zeven jaar duurt voordat je het volledig onder de knie hebt om zo te denken. Misschien denk je nu dat ik uiteindelijk zeg dat het leven een mysterie is, maar dat is niet zo. ‘Het leven’ en ‘mysterie’ zijn ook maar etiketten. Voor mij gaat dit niet over het bedenken van nieuwe etiketten of je fixeren op nieuwe gedachten. Het gaat over het loslaten van de obsessie met het denken, door te zien hoe beperkt het is. Vrijheid heeft niets te maken met het ontwikkelen van acceptatie. We willen het liefst fijne verhaaltjes. Een van die verhaaltjes is dat we iemand zijn die op weg is naar een prachtig spiritueel doel en dat we langzaam maar zeker onze spirituele vermogens ontwikkelen om dat doel te bereiken. Maar het idee dat er sprake is van een weg, een doel en iemand die die weg gaat, klopt niet. Het leven valt niet te definiëren. Mensen denken vaak dat ze hun zintuigen de wereld in zuivere vorm kunnen laten ervaren, dat ze tot een soort zuiver weten kunnen komen, zonder denken. Maar het idee van de zintuigen en iets wat door die zintuigen ervaren wordt, is niet meer dan een gedachte. Er is het verlangen om een ‘kenner’ te zijn en iets te ‘kennen’ te hebben, dat er een ‘kijker’ is en iets wat ‘gezien’ wordt. Maar die ideeën over vorm en afgescheidenheid zijn onwaar. Als we gaan zitten en geen enkele moeite voor wat dan ook doen - als we geen moeite doen om te denken of te handelen - zal die beweging zichzelf kenbaar maken. De beweging die we zijn en de grotere beweging die het bestaan is, zullen zichzelf dan gewoon laten zien. ß

Filosoof Jan Bor schreef een boekje over de zin en onzin van zen en andere spirituele stromingen, waarin hij geen enkel heilig spiritueel huisje overeind liet staan. Ook in dit interview steekt hij zijn afkeer van met name groepsgewijs beleefde spiritualiteit niet onder stoelen of banken. Jan Bor - interview door Katja Teunissen

Jan, wat zeggen de woorden werkelijkheid en illusie jou? Vrij weinig. Dat vind ik echt van die nondualistische kulwoorden. Zullen we deze vraag openlaten? Nondualistische kulwoorden? Ja, het zijn typisch van die woorden die ik aanhangers van het nondualisme vaak hoor uitroepen: ‘het ik bestaat niet werkelijk’, ‘alles wat je waarneemt, is een illusie’. Alsof de hele waarneembare werkelijkheid een illusie is. Hoe kun je dat weten? Het is onzin, net als de overtuiging die ik in die kringen ook vaak hoor: ‘Ik val samen met Atman, mijn diepe Zelf.’ Zodra je dat zegt en beweert, zit je al in de dualiteit; want dan is er een weter die weet. De meeste nondualisten hebben geen idee wat ze zeggen en bedriegen zichzelf met een idee in hun kop dat ze zelf nooit hebben onderzocht. Een tekst van Shankara hebben ze vaak nog nooit gelezen. Idioot. Lekker genuanceerd klink je. [Bulderende lach]. Dat is mijn karakter, ik ben nogal cholerisch van aard. Maar ik stoor me er vreselijk aan dat mensen elkaar napraten, allerlei onzin uitkramen en te lui zijn om zelf diep onderzoek te verrichten. Een groot circus van zelfbedrog vind ik dat. Waar het om gaat – als ik dan toch iets over werkelijkheid en illusie moet zeggen – is om door al je maskers van zelfbedrog heen te breken, ophouden mooie plaatjes van jezelf te maken en jezelf

naakt onder ogen te komen. En dat is verrekte moeilijk en een levenslang proces. Daar heb je ook veel discipline voor nodig. Geen opgelegde discipline, maar een geestelijke discipline die voortkomt uit een diep verlangen om door al die illusies van jezelf heen te breken en helder te zien: ik ben ook maar een gewone boerenlul. Eerlijkheid, dat is voor mij de kern. Heel herkenbaar hoor, die weerzin tegen dogmatische oneliners als ‘alles is een illusie’. Het is nogal pathologisch om alles als een illusie te bestempelen. Je ontkent daarmee ook volledig het lijden, zoals Alexander Smit deed, de godfather van het nondualisme, die ik goed heb gekend. Dat getuigt van een grote gevoelloosheid.

De beperktheid van taal Het is overigens ook een heel ondoordacht onderscheid, werkelijkheid en illusie. Dat mag ik best zeggen na 40 jaar van intensieve filosofische studie. Het is een onderscheid dat alleen bestaat binnen de waarneembare werkelijkheid. Het ene woord kan niet zonder het andere. Je hebt bijvoorbeeld optische illusies: een stok die in het water gebroken lijkt. Als je de stok eruit haalt, dan blijkt hij niet gebroken en zie je hem zoals hij werkelijk is. Als je zegt dat alles een illusie is, dan verliest het woord illusie zijn betekenis. Dan heb je niets gezegd. Uiteindelijk valt er niets te weten

Jan Bor (1946) is filosoof en publicist. Hij werkte in de loop der jaren aan een filosofie van zowel het hoofd als het hart, die hij ontwikkelde vanuit een eigen visie op filosofie en religie. Het voerde hem van universiteiten naar zentempels, die hem alleen maar eigenwijzer maakten. Sinds de jaren 1970 heeft hij zich verdiept in het zenboeddhisme. In 1976 reisde hij hiervoor naar Japan, waar hij in de leer ging bij Kobori Roshi. Met de filmmaker Alexander Oey maakte hij hierover enige films voor de Boeddhistische Omroep Stichting. Jan schreef columns in het Algemeen Dagblad en meer dan tien boeken, o.a.over de filosofen Bergson en Kierkegaard (dit laatste boek i.s.m. Ton Lathouwers) en de geschiedenis van de filosofie. Zijn nieuwste boek, Onzen (uitgeverij Prometheus, 2016), handelt over moderne spiritualiteit, en wordt gezien als een afrekening met “alles wat stinkt naar zen” (zie ook de boekbespreking elders in dit nummer).

werkelijkheid valt niet te kennen

InZicht . 3 . 2016

ÂŠ kazimir malewich, yellow plane in desolution 1917-1918

en dus ook geen onderscheid te maken. De werkelijkheid zelf, das Ding an sich, valt niet te kennen, zoals Immanuel Kant 250 jaar geleden al schreef. God, de wereld in haar totaliteit, je diepste ik: het is onkenbaar. Als je pretendeert uitspraken over de werkelijkheid te kunnen doen, val je in allerlei antinomieën, tegenspraken. Het lijkt wel of niemand daaraan wil, aan die volstrekte onkenbaarheid van je diepste ik en van misschien wel alles. Hoe ga jij met dit besef van onkenbaarheid om als je je essays schrijft? Ben je niet voortdurend in conflict omdat je dan mogelijk in je eigen werk toch ook aan die onkenbaarheid voorbij gaat? Zeker, schrijven is altijd een enorme uitputtingsslag. Ik schijn ook ronduit ongenietbaar te zijn als ik aan een boek werk. In mijn teksten probeer ik altijd te wijzen op de beperktheid van taal. Mijn hele filosofie is gericht op het verwijzen naar het ‘before thinking’; om daar te komen. Taal is soms bij machte buiten zichzelf te verwijzen, zoals in poëzie. De eerste zin van de Tao Te Ching, verwijst daar ook naar: ‘De weg die benoemd kan worden, is niet de constan-

Waar het om gaat is om door al je maskers van zelfbedrog heen te breken, ophouden mooie plaatjes van jezelf te maken en jezelf naakt onder ogen te komen te weg’. Een enorm, keihard statement dat doordendert in de hele Chinese filosofie en de zen, waarin ik tien jaar een formele training jaar heb gevolgd. De oerteksten uit de zen wijzen allemaal op dat niet-weten, de leegte, waar geen enkel houvast is. Die zen heeft daar ergens weet van. [Lachend] Die ‘on-zen’? Jouw nieuwste boekje ‘Onzen’ over moderne spiritualiteit in het westen las niet echt als een liefdesverklaring aan zen. Er zijn geweldige boeddhistische en taoïstische filosofieën waarvan we ongelooflijk veel kunnen leren om onze eigen beperkte blik wat te verruimen. Ik gooi zeker niet het kind met het badwater weg. Waar ik kritiek op heb, is the zenestablishment. Met name het middeleeuws didactisch systeem waarin zen wordt overgedragen. Of laat ik het duidelijk en ongenuanceerd zeggen: ik heb kritiek op de mensen die zich hier in het westen spiritueel leraar of meester noemen. Het zijn lui met een enorme behoefte om gehoord te worden en anderen iets te leren. Ze willen hun boodschap kwijt. Die mensen moet je honderd procent wantrouwen. Behalve dan meester Remco en meester Siebe waar mijn zoontje Olivier van vijf vaak enthousiast over vertelt. Op die leeftijd heb je meesters waar je tegenop kijkt. Dat is prima. Maar als volwassene moet je je niet meer inlaten met meesters. Je moet zo’n leraar niet de rol

laten innemen van vader of moeder. Dan moeten zij die rol spelen en dat leidt alleen maar tot schijnheiligheid. Je klinkt boos. Nee, boos ben ik niet, wel geïrriteerd. We leven in een moderne cultuur waarin we worden opgevoed tot autonome en mondige wezentjes. Eindelijk hebben we ons verlost van tweeduizend jaar christelijke onderdrukking, mogen we ons eigen leven inrichten, hebben we zelfbeschikking, en nu leveren we dat weer in. Daar erger ik me ontzettend aan.

Heerschappij van het heilige Ik ben tot de conclusie gekomen dat zen religie is; net als advaita natuurlijk. En in religie zit iets ondermijnends. Het is gevaarlijk voor de samenleving. Het maakt mensen afhankelijk en daarmee onmondig. In onze moderne tijd hebben we een horizontale samenleving, maar al die spirituele clubjes zijn juist hiërarchisch gerangschikt. Weet je wat hiërarchie van oorsprong betekent? Nou? Het is Grieks en betekent letterlijk: heerschappij van het heilige. Waken voor heteronomie is de kern van mijn boekje. We moeten niet terug naar de ontkenning van autonomie. Het houdt mensen bewust in slaap. Dat is nodig om macht uit te oefenen. Religie is foute business. Of laat ik het anders zeggen: het is van andere tijden. Mooie kerkjes, zoals in Frankrijk waar ik vaak ben, die moet je behouden. Kunstenaars hebben die beelden en dergelijke gemaakt. Maar: als je iets gaat organiseren, krijg je te maken met macht en hiërarchie. En daar verzet ik me tegen. De methoden die worden aangereikt binnen zen, zoals mediteren en nadenken over koans als ‘before thinking, what?’, zijn best oké. Je moet het ook niet overdrijven. Maar het zijn hulpmiddelen, zoals ook de Boeddha aangaf in de bekende vergelijking van het vlot: je moet het gebruiken wanneer je het nodig hebt en het daarna weer achterlaten. Een vlot sjouw je ook niet mee als je het water over bent. Het zijn geen doelen, die methoden, en al helemaal niet om in groepsverband te beoefenen. Zoek de stilte alleen op. In een groep is er meteen weer die leraar of meester die pretendeert het allemaal te weten. Of die juist pretendeert het niet te weten; dat is de grote truc van de slimmeriken. Die gaan je dan vervolgens uitleggen hoe je dat niet-weten moet beoefenen. Vind je ze echt allemaal zo erg? Sommige van die lui weten best wel waar ze het over hebben. En over Irmgard, mijn eigen zenlerares uit Engeland die inmiddels overleden is, spreek ik ook nog altijd met veel liefde. Maar ik zie steeds weer een patroon dat een wederzijdse afhankelijkheid creëert. Er is een groot voorbeeld, zoals Boeddha - waar we in wezen natuurlijk geen flikker vanaf weten -, er is een boodschap, een leer, in het boed-

dhisme de dhamma, en die moet voortgezet worden. Dat doen de leraren, en die zoeken om het voort te zetten als rattenvangers van Hamelen nogal onmondige, infantiele figuren die daar dan als makke schapen achteraan gaan lopen. De leraar wordt meer en meer bewonderd, komt steeds meer op een voetstuk te staan en wordt daardoor dan ook vaak minder zelfkritisch. Schaar je jezelf ook onder die ‘infantiele mensen’, aangezien je zelf ook tien jaar achter ‘de rattenvangers’ van zen hebt aangelopen? Ik plaats mezelf er zeker niet buiten. Natuurlijk zocht ook ik een soort van bevestiging. Ik had filosofie gestudeerd, maar zat nog altijd met die wezenlijke vraag: wie ben ik? Het antwoord kon ik niet vinden bij de westerse filosofen en dat dreef me naar Japan en later naar een zenklooster in Londen. Ben je uiteindelijk tot een eigen antwoord gekomen? Ja, wie je ten diepste bent is een mysterie, waarbij ik mysterie simpelweg beschrijf als datgene wat je niet kunt kennen.

Waak voor heteronomie Ik besef dat dat een ontwijkend antwoord is. Zoals gezegd is mijn hele filosofie erop gericht buiten de taal te wijzen. Je kunt het ook anders zeggen: wat je in diepste zin bent, is dat spontane, dat natuurlijke, dat vanzelf gaat. Je ‘zelf’ is ‘vanzelf’. Dat kun je niet aan andere mensen verkopen, dat moet je zelf ontdekken. Het is toch een evidentie dat alleen jij bij jezelf naar binnen kunt gaan? Luisteren naar wat anderen te zeggen hebben, zonder dat klakkeloos voor waar aan te nemen, en pointers kunnen toch ook best inspirerend en nuttig zijn? Zodra iemand een boodschap verkondigt, is die persoon altijd bezig andere mensen na te praten. Dan ben je niet bij het echte, het authentieke uitgekomen. We hebben andere mensen niet nodig om naar binnen te keren. Maar pointers zijn zeker nuttig. Die vind je volop in de literatuur; die is allang vrijgegeven en niet meer esoterisch. Ik raad mensen ook aan om een paar goede westerse filosofen te lezen, zoals Kant of Hume. In het voorwoord schrijf je dat Onzen een boek is om aan niemand op te dragen, maar als je dat toch zou doen, dan zou het aan de bodhisattva’s zijn die je in de stad tegenkomt en die niet weten dat ze het zijn; zoals Peter de verpleger, Frank de Bakker, Inge de kroegbazin. Ik werd daar behoorlijk enthousiast van. In de kroeg heb ik het meest geleerd. Vooral van de mensen waarmee ik in de late uurtjes aan de bar zat. Die zijn naakt, hebben hun maskers laten vallen en weten het zonder het te weten. Of zoals ze het in zen zeggen: the farmer uses it all day, without knowing it. Die lui zijn met al hun

InZicht . 3 . 2016

ellende veel dichter bij dat ware ik dan al die toneelspelers die je tegenkomt binnen de wereld van de spiritualiteit. Met die wereld wil ik echt niets meer te maken hebben. Weg ermee. Het gaat eigenlijk om iets heel simpels, namelijk dat je je hart voelt, dat het open bloeit. Wat is dat eigenlijk, je hart voelen? Het diepste wat er is, je diepste ik waar je helemaal naakt bent. Het lege gemoed, noemt Meester Eckhart dat. Mushin, het lege hart, in zentaal. Dat is uiteraard een metafoor. Je kunt er alleen indirect naar verwijzen. Je kunt je hierin uiteindelijk niet anders uitdrukken dan in beelden en in paradoxen die buiten de taal wijzen. Je moet het echt zelf ontdekken; ook dat er helemaal geen boodschap is. Er is alleen vrijheid. Een immense, gigantische vrijheid. Dat klinkt toch een beetje als een boodschap. Als ik dan toch een boodschap heb, is het: laten we de grote waarde van de verlichting, de aufklärung, niet weggooien. Waak voor heteronomie. Maar een spirituele boodschap heb ik niet. Ik ben een filosoof, wil de dingen goed doordenken en vind het prettig om te schrijven. Maar ik ben geen goeroe die een boodschap heeft, en ik zoek geen volgelingen. Ik zoek niemand, behalve mezelf. Was het schrijven van dit boekje ook een verwerking van je zenperiode? Ja, ook. Ik wilde nog eens heel goed terugkijken wat er nu allemaal gebeurd is in die periode, en daarin ook mijn eigen afhankelijkheid nog eens goed onderzoeken. Maar ik heb het wel echt filosofisch benaderd, niet psychologisch. Dat is mijn vak niet, al heb ik door alles grondig te analyseren wel psychologische patronen ontdekt. De meesters en leraren van tegenwoordig hebben geen van allen ooit gehoord van Freuds overdracht en tegenoverdracht. Krishnamurti is iemand die het bijvoorbeeld wel heel goed door had dat je mensen afhankelijk maakt als ze je gaan zien als meester. Ze moeten op eigen benen leren staan en de liefde in zichzelf vinden, in plaats van die te projecteren op een leraar. Op het moment dat mensen je gaan bewonderen en op een voetstuk plaatsen, moet je ze wegtrappen. Dat gebeurt nooit in zen. Tenminste, ik heb dat nooit meegemaakt. Soms stapte wel eens iemand uit zichzelf op. Maar vaak zag je dan dat zo iemand vervolgens zelf een pij aantrok en een boodschap ging verkondigen. Het dringt maar tot weinig mensen door: er valt niets te weten. Meesters en leraren hebben je geen flikker te leren. Je kunt alleen maar jezelf redden. ß

Capaciteit en de Het onderscheid tussen werkelijkheid en illusie is in de ogen van Karin Visser kunstmatig, want oorsprong en manifestatie vallen samen in de ene ervaring die nu is.

D Karin Visser was een leerling en assistent van Jeru Kabbal, grondlegger van The Clarity Process. Tussen 1996 en 2006 gaf ze Clarity Retraites in Europa. Op Jeru’s verzoek verzamelde ze zijn levenswerk in een boek, The Quest for Clarity, dat in het Nederlands vertaald werd door Taetske Kleijn onder de titel Helderheid. In 1999, tijdens haar werk aan dit boek, welde onverwacht en overvloedig poëzie op als een authentieke expressie vanuit haar eigen innerlijke diepte. Deze bron van inspiratie heeft zich sindsdien niet meer gesloten en inspireerde haar tot het schrijven van de poëziebundels Tiny Signposts in a Desert en Love Poems to Us. De afgelopen jaren werd Karin vooral beïnvloed door het gedachtegoed van Douglas Harding.

TEKST Karin Visser

Deze vreemde wonderbaarlijke wereld, hoe hou ik van haar en hoe laat ze me lijden. De kersenboom gehuld in haar kleed van witte bloesem, de kat met alle vier zijn poten uitgestrekt in opperste ontspanning en een weerloos nog levend jong vogeltje in de tuin, de helft van de hoofdhuid weggepikt door een hongerige ekster. Schoonheid, tevredenheid, afschuw en pijn, ze stromen allemaal springlevend door me heen. Kan ik mezelf wijsmaken dat dit geen realiteit is, maar een illusie?

Schijnbare tegenstelling Om dit te geloven moet ik mijn zintuigen, gevoelens en gedachten ontkennen. Misschien zou het mijn leven draaglijker maken, maar het zou het ook ontdoen van de jus, van de passie voor dit grote levensavontuur. Want, al zeg ik dit niet altijd van harte, het is een voorrecht om een leven en tijd te hebben. Waar komt dat idee van tegenstelling tussen realiteit en illusie vandaan? Nergens om me heen zie ik een muur die ze in compartimenten van elkaar scheidt. De ervaring van dit wat nu is speelt zich in volmaakte eenheid af, ongeacht de inhoud van wat dit moment presenteert. Wat voor mij mist in de schijnbare tegenstelling is de plaatsing. Waar is die plek waar realiteit en illusie samenvallen en de paradox is opgelost? Om die te vinden, traceer ik de wereld terug tot haar oorsprong. En om een antwoord te vinden waarvoor ik 100% garant kan staan, moet ik het persoonlijk kunnen testen, elk moment weer. Hier is mijn experiment: Ik wijs naar de luie kat en zie daar vorm, kleur, begin en einde. Dan draai ik mijn vinger 180° om en wijs naar de plek hier van waaruit dat waargenomen wordt. Hier zie ik eigenlijk niets, zeker niets wat met kleur, vorm of begrenzing te maken heeft. Daar is alles benoembaar, hier valt het labelen stil. Zijn daar en hier van elkaar te scheiden? Nee, naar mijn observatie vallen ze naadloos samen. Kan

ik een van de twee realiteit noemen en de ander illusie? Ik zie geen verschil. Ik zie wel dat alles daar in voortdurende beweging is en niet permanent, maar dat maakt het niet minder echt in het moment.

Levend kunstwerk Het woord illusie, in sommige tradities gebruikt om de steeds veranderende wereld aan te duiden, snijdt voor mij geen hout. Liever verwoord ik het zo: dit hier is pure capaciteit voor alles daar. Dan begrijp ik Ramana Maharshi als hij zegt: “Een gerealiseerd iemand huilt met de huilenden,

wonderbaarlijke

wereld

lacht met de lachenden, speelt met de spelers, zingt met de zangers en geeft het lied tijd - wat heeft hij te verliezen?” Niets, want oorsprong en manifestatie vallen samen in de ene ervaring die nu is. Sterker nog: het is een wonder dat de schepping er überhaupt is. Ze bestaat dankzij het feit dat ik er ben als bewustzijn en capaciteit ben voor haar: zonder mij geen universum. Geen persoonlijk bewustzijn, maar universeel bewustzijn. Immers, hier in de binnenste kern is er niets van mij over. “De schepping is een eerbetoon aan ons,” zei Rabia, een soefimeesteres. In al haar schoonheid en verschrikking

InZicht . 3 . 2016

welt ze in Mij op, als een levend kunstwerk. Wat anders kan ik zeggen dan: “Wauw” met Hafiz: “Waar komt de ware poëzie vandaan? Van verliefde zuchten in het vochtig donker, vrijend met geest of vorm. Waar woont poëzie? In het oog dat zegt: ‘Wauw!’ In de overstelpende pracht die elk gezond verstand kent als het zich realiseert: onze levensdans duurt maar een paar magische minuten. In het hart dat zegt, dat uitschreeuwt: ‘Ik ben zo verdomd levend!’” ß

Eigenheid Over het werkelijkheidsgehalte van het specifieke dat je ook bent Onderscheid maken tussen werkelijkheid en illusie gaat voorbij aan de onlosmakelijke verbondenheid van onze wezenlijke natuur en onze uitdrukking ervan. “Het werkelijk-zijn van jezelf, dat je diepgaand beseft hebt, blijft een werkelijkzijn ook in je spontaniteit, in je directe uitdrukking of creatie.”

TEKST Philip Renard

Uitdrukking begint steeds opnieuw. Hij blijft kersvers, want hij begint nu pas. Hij begint vanuit je eigenheid. Die is nog net niet persoonlijk, hoewel er meteen al kleur is. Er is al ‘verschil’. En toch is Echtheid niet geweken.

Philip Renard (1944) raakte op jeugdige leeftijd geïnteresseerd in zenboeddhisme. Zijn geestelijk leven is in praktiserende zin begonnen in Subud, waarin de overgaveoefening, latihan genaamd, hem de basis gaf voor alle verdere inzicht: vrijheid van concept of methode. In 1986 leerde hij Alexander Smit kennen, die hem via de onmiddellijke weg van de advaita vedanta hielp tot het besef van zijn ware natuur te komen. Sinds 1999 geeft Philip satsangs, nu wekelijks in Den Dolder. Op zijn website, advaya.nl, geeft hij ook aandacht aan de wezensgelijkheid van advaita vedanta en bepaalde vormen van boeddhisme. Op zijn nieuwe blog, http://vollecirkel1. blogspot.nl, komt de eigenheid aan bod waarover het huidige artikel handelt. Hij publiceerde een aantal boeken, waaronder Nondualisme (2005), ‘Ik’ is een deur (2008), Atmananda Upanishad (2009), Ramana Upanishad (1999) en Het Boek van Besef (2014). De Atmananda Upanishad is niet meer via de gebruikelijke kanalen verkrijgbaar. Informatie hierover is op aanvraag bij uitgeverij Juwelenschip te ontvangen.

Het is in de westerse versie van de advaita vedanta, het milieu van satsang en non-dualiteit, langzamerhand een bekend gegeven geworden dat uitsluitend het tijdloze en onveranderlijke werkelijk is. Niets van wat verandert kan helemaal werkelijk zijn - zodra iets gewijzigd is, is immers het voorafgaande kennelijk niet meer het geval, dus niet helemaal echt meer te noemen. Iets dat nu niet meer echt is, blijkt dan zojuist eigenlijk ook niet helemaal echt te zijn geweest. ‘Echt’ wil juist zeggen echt, rotsvast, nooit onecht.

Eigenheid

InZicht . 3 . 2016

Dikwijls wordt in de advaita alles wat niet helemaal echt is meteen ‘illusie’ genoemd. Met als consequentie dat alles wat we zien en meemaken meteen dit stempel van illusie krijgt. Zoals bijvoorbeeld Wolter Keers het al in de jaren zeventig uitdrukte: “... dat er om te beginnen niemand bestaat als onafhankelijk individu: alle activiteit van de persoonlijkheid is maya, begoocheling.” Ja, maya: dat is ook in het Westen een cliché dat al behoorlijk oud is en dat meestal een lading heeft gekregen van ‘waardeloos’, ‘niet de moeite waard om het erover te hebben’. Je kunt bij jezelf checken wat er eigenlijk werkelijk is aan je. Zodra je de vraag ‘wie ben ik?’ helemaal laat binnenvallen, is er niet een bepaald iets of iemand te vinden. Er is geen omkaderd iets, er is geen vorm of kleur te zien, geen enkele nuance of ‘kern’, alleen maar een volledig wegvallen van alle kenmerken en beperkingen. Maar je ervaart wel een volkomen echtheid, een niet te wijzigen onomstotelijkheid. Je kunt herkennen dat dit is wat je bent; dit is je wezenlijke natuur, die geheel voorafgaat aan enige persoonlijke invulling of kleur. Ik noem deze herkenning ook wel Besef. Een zien van wat weliswaar niet-iets is, en niet-iemand, maar wat wel helemaal eigen is. Zelfs het meest eigene dat je maar kunt opmerken. Toch is hiermee nog niet alles gezegd. Dat realiseerde ik me ook toen ik aan Het Boek van Besef werkte en in het eerste hoofdstuk meteen begon met dit thema van eigenheid. Ik zag dat deze manier van praten, waarin het niet gaat om een persoonlijke eigenheid, uiteraard niet het geheel betreft, ja zelfs alleen maar het wezenlijke kernpunt beschrijft, vanwege de noodzaak van eerst alle nadruk op de kern van de zaak. Ik zag al snel dat het hele boek in feite een soort Deel Een is van een tweetal of drietal boeken waarin gepro-

Je kunt bij jezelf checken wat er eigenlijk werkelijk is aan je. Zodra je de vraag ‘wie ben ik?’ helemaal laat binnenvallen, is er niet een bepaald iets of iemand te vinden. Er is geen omkaderd iets, er is geen vorm of kleur te zien, geen enkele nuance of ‘kern’, alleen maar een volledig wegvallen van alle kenmerken en beperkingen

beerd wordt wel het geheel te belichten. Want het is weliswaar kloppend om te zeggen dat dit niet-iets en niet-iemand het meest eigene is dat er is, maar tegelijkertijd is het terecht om de andere soort eigenheid, noem het maar de ‘meer gebruikelijke’, ‘persoonlijke’ eigenheid, meteen erna ook te waarderen. Ik beschouw deze persoonlijke eigenheid namelijk als een verrijking van de Werkelijkheid. Het is het waarderen van alle oorspronkelijke uitdrukking van onszelf, of die zich nu afspeelt in kunst, muziek, communicatie of iets anders. Het is ook verrijking te noemen dat er zulke totaal verschillende manieren zijn om de Werkelijkheid door te geven, zoals gedemonstreerd in het verschil tussen bijvoorbeeld Nisargadatta Maharaj en Ramana Maharshi.

De blik van constant kennend bewustzijn

torso van boeddha, thailand, mon dvaravati

Maar persoonlijke eigenheid lijkt in veel advaita-kringen wel taboe. ‘Er is niet zoiets.’ ‘Er is helemaal geen persoon, dus hoe zou je van een persoonlijke eigenheid kunnen spreken?’ Toch denk ik dat het spreken hierover heel zinnig is, juist vanuit de blik van constant kennend Bewustzijn. Ik heb namelijk het gevoel dat er nu al behoorlijk veel mensen zijn die hun ware natuur moeiteloos kunnen herkennen en dat velen hiervan eigenlijk rijp zijn om het accent meer te gaan leggen op het uitwisselen van de verschillende interpretaties van de herkenning, inclusief de verschillende vormen van integratie ervan. Waar het bij de herkenning ging om het denken te doorzien en los te laten, gaat het er bij de interpretatie van de herkenning om je denken opnieuw te leren gebruiken, maar dan vanuit Niet-denken, vanuit constant kennend Bewustzijn (de bekende uitspraak van Kant “Heb de moed om je van je eigen verstand te bedienen!” zou dan op een heel nieuwe manier weer aan de orde zijn). Ik zou eraan willen bijdragen dat er een taalgebruik ontstaat waaruit duidelijk blijkt dat inderdaad ‘niet-iets en niet-iemand’ het enige is wat werkelijk is in de uiteindelijke zin van het woord, maar dat er desondanks gesproken kan worden en mag worden over de verschillen, die de directe uitdrukking zijn van werkelijkheid. Als directe uitdrukking worden verschillen in feite nog steeds doorstraald door het Echte. Het kan dienend zijn om oog te krijgen voor de onlosmakelijk-

heid van onze wezenlijke natuur en onze uitdrukking ervan. Wie we werkelijk zijn kun je ‘essentie’ noemen, iets dat niet geboren is en niet gewijzigd. Maar op zich bestaat er natuurlijk niet zoiets als essentie. Essentie is altijd de essentie van iets. Het is typisch een term die een verhouding aangeeft. En dat waartoe het in verhouding staat is ‘uitdrukking’. Als er geen uitdrukking is, is er ook niet zoiets als essentie. De essentie kun je alleen maar opmerken vanuit de uitdrukking - alleen in de uitdrukking is realisatie mogelijk. Nu is het mooie van uitdrukking dat hij altijd specifiek is. Dat wil zeggen dat er meteen verschil is. Uitdrukking is nooit algemeen of universeel. Een niet-specifieke uitdrukking bestaat niet. Op het moment dat essentie tot uitdrukking komt, is er nog helemaal geen kleefkracht of fixatie, geen bezitsdrang, geen machtsstreven. Er is nog niets te verdedigen en toch is het wel meteen specifiek. Over dit meest direct specifieke heb ik het hier. Het heeft al meteen kleur. En het is nog steeds helemaal ‘eigen’, en nu in een tweede zin van het woord. De overgang naar deze tweede soort is naadloos. Op het beginpunt van je uitdrukking kun je zien dat jouw uiting meteen verschilt van die van de man of vrouw naast je. En ook kun je zien hoe zuiver en eigen je je hier nog uitdrukt.

Heilige volgorde Wel blijft uiteraard het allerbelangrijkste punt: ‘zie eerst dat jij Bewustzijn zelf bent, dat volstrekt niet-persoonlijk is, en niet-iets’, maar daarna, na het daadwerkelijk beseffen hiervan, kun je meteen zien dat de zogenaamde ‘jij’ nou eenmaal ook een kleur heeft, een sfeer - met allerlei talenten en bijzonderheden, en ook dat dit alles niet meteen onwerkelijk is, of ‘illusie’. Het werkelijk-zijn van jezelf, dat je diepgaand beseft hebt, blijft een werkelijk-zijn ook in je spontaniteit, in je directe uitdrukking of creatie. Deze directe uiting is nog steeds helemaal ‘eigen’. Deze soort eigenheid zit nou eenmaal in je creativiteit en originaliteit. Je bent nog helemaal oorspronkelijk, omdat je uit leegte tapt, dat wil zeggen uit de volslagen oningevulde Echtheid. Er is een onschuld die nog mogelijk blijkt in verschil, zoals te voelen bij de verschillen tussen klederdrachten. Ja, het is waar: in een oogwenk kan de onschuld weg zijn en is het ‘ik ben beter dan jij’. Maar voor dat moment

InZicht . 3 . 2016

is het wat mij betreft alleen maar terecht om ook nadruk te leren leggen op het eigene in de tweede, individuele zin van het woord, op een geheel nieuwe manier, waarin ego herkend wordt en doorzien. Misschien kan door dit schrijfsel een beetje worden aangevoeld wat ik bedoel als ik wel eens de uitdrukking ‘Heilige Volgorde’ gebruik. Hiermee probeer ik de terechtheid aan te geven om de aandacht eerst te laten gaan naar Dat wat nog helemaal zonder entiteit is, zonder objectwaarde, zonder concept. De term ‘heilig’ gebruik ik vanuit een poging om naar iets te wijzen waar nog geen belang is. Geen methode, geen auteur. Maar een ‘volgorde’ veronderstelt dat er na dat eerste-enbelangrijkste dan toch nog een tweede of derde volgt, anders kun je niet van volgorde spreken. En over zo’n tweede heb ik het hier. ‘Schep gerust een tweede,’ zeg ik eigenlijk (met een lichte knipoog naar de titel van een heel aardig boekje, Schep geen tweede, van een man die al in de jaren dertig dankzij Krishnamurti tot helderheid was gekomen). Schep gerust een tweede - maar zie eerst wie je werkelijk bent. Zie eerst de essentie, waar nog geen ‘tweede’ is, nog geen enkele vorm van weten. Dus hoewel het waar is dat je er goed aan doet om je specifiekheid en uniekheid naar buiten te laten komen, blijft het van kracht dat eerst de Afpakker langs moet komen. Eerst moet alles opgegeten worden, of zoals Jezus het volgens Johannes uitdrukte: “Als de graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft hij alleen - maar als hij sterft, brengt hij veel vrucht voort.” Eerst moet er gebogen worden, voor Dat wat altijd het geval is en waar geen succes mee te behalen valt. Maar als Dat helemaal herkend is, in oprechtheid en nederigheid, dan doe je er goed aan om op te staan, in de herkenning dat je ook een specifieke uitdrukking bent van het Echte. Uitdrukking begint steeds opnieuw. Hij blijft kersvers, want hij begint nu pas. Hij begint vanuit je eigenheid. Die is nog net niet persoonlijk, hoewel er meteen al kleur is. Er is al ‘verschil’. En toch is Echtheid niet geweken. ß

Een

wonderlijke werkelijkheid

W Lenie van Schie (1946) heeft sociale wetenschappen gestudeerd, waarna ze 10 jaar les heeft gegeven in onder meer communicatietraining en agologie. Ze is opgeleid tot lichaamsgericht therapeut in diverse tradities en geregistreerd gz-psycholoog. Sinds 1990 heeft ze een eigen praktijk. Lenie is sinds 1989 student in de Diamantbenadering van A.H. Almaas, waarin ze inmiddels ook de teachersopleiding heeft gedaan. In 1999 verscheen haar boek Leven in beweging.

Het ego bepaalt voor de meesten van ons hoe we de werkelijkheid zien en beleven. Het wordt door veel spirituele tradities gezien als het grote obstakel op de weg naar bevrijding. De leer van Total Being van A.H. Almaas biedt een alternatief in de vorm van een horizontale, hiërarchieloze blik op de werkelijkheid. TEKST Lenie van Schie

We leven in een wereld van kleur en vorm, van gedachten en beelden, van gevoelens en zintuiglijke werkelijkheid; een wereld die steeds intenser haar manifestaties aan ons opdringt; een wereld die ons onder druk zet om nog meer te doen, nog meer te willen en meer te presteren. Verschillende spirituele tradities bieden een antwoord op deze dagelijkse realiteit. In sommige van die tradities wordt de gemanifesteerde wereld ervaren als een wereld van verschijnselen. De echte werkelijkheid is in hun beleving en visie er een van stilte, leegte, grenzeloosheid. In deze werkelijkheid bestaat geen druk, er zijn geen beelden die zich opdringen; hier is geen dualiteit, alles één.

Wat is werkelijkheid? Leven we werkelijk in een wereld van verschijnselen? De ontdekkingen in de natuurwetenschappen van de tweede helft van de vorige eeuw laten ons zien dat dit inderdaad het geval is. De kwantumfysica heeft in zijn zoektocht naar het kleinste ondeelbare deeltje ontdekt dat iets dergelijks niet bestaat. Op de diepste - tot nu toe door de wetenschap vastgestelde - laag ‘vaste’ stof verschijnt de werkelijkheid als een voortdurende beweging waarin deeltjes en golven verschijnen en verdwijnen. Als twee ‘deeltjes’ ooit met elkaar in aanraking zijn geweest blijven ze voor altijd met elkaar in contact. En als in het ene deeltje wat verandert, vindt diezelfde verandering tegelijkertijd in dat andere deeltje plaats, ook als ze ver van elkaar verwijderd zijn. Dit verschijnsel heeft men non-lokaliteit genoemd. Scheiding in de gebruikelijke zin bestaat hier niet en tijd en ruimte zijn op dit niveau zinloze categorieën. En nog schokkender wellicht: de deeltjes en golven verschijnen

doordat ze door ons worden waargenomen. Wij mensen, onderzoekers van de werkelijkheid, vormen met deze realiteit een onlosmakelijk geheel. Een objectieve werkelijkheid buiten ons bestaat niet. Op zoek naar een verklaringsmodel komen onderzoekers uit bij het hologram. De wereld verschijnt aan onze zintuigen als een holografisch beeld, dat elk moment opnieuw wordt geschapen. Uiteindelijk is de werkelijkheid zoals wij die waarnemen er een van beelden, van een door onze visuele cortex waargenomen afspiegeling van de werkelijkheid. Maar betekent dat dat de werkelijkheid zoals wij die met onze zintuigen waarnemen een illusie is? (1) Het is nog vroeg in de ochtend als ik deze zinnen herlees. De vogels zijn net begonnen aan hun fluitconcert. Zachte zomerregen tikt op het dak, de geur van natte, warme aarde komt mijn slaapkamer binnen. Is dit een illusie? Mijn vingers gaan over het toetsenbord. Ik denk na over hoe ik zal verwoorden wat ik hierover wil zeggen. Mijn blik dwaalt af naar buiten, waar de hemel een zachtroze glans krijgt, een weerspiegeling van de zon die aan de andere kant van het huis opkomt. Ik voel de beweging van mijn ademhaling, ervaar grenzeloze ruimte. Nee, dit alles is geen illusie, dit is werkelijkheid. In de gemanifesteerde realiteit is de niet-gemanifesteerde werkelijkheid aanwezig.

Eenduidigheid is een illusie De fysicus David Bohm onderscheidt hier de implicate order, de ingevouwde werkelijkheid, en de explicate order, de uitgevouwde werkelijkheid, de manifestatie. (2) Hij ziet het universum als een immens dynamisch web van energie-

InZicht . 3 . 2016

ons lichamelijk zijn dat ons de mogelijkheid biedt om de werkelijkheid op deze manier te ervaren. Werkelijkheid, zo constateer ik, is dat er niet één waarheid bestaat. Er zijn vele vensters op de werkelijkheid, en wat werkelijkheid voor je is, hangt af van het venster waardoor je kijkt. Vanuit dit perspectief kunnen we zien dat elke eenduidigheid een illusie is. Zo ook het paradigma waarin wij leven.

uitwisselingen met een verborgen basisstructuur. Deze basisstructuur bevat alle mogelijke versies van materie. In dit web zijn de onderlinge verbanden belangrijker dan de van elkaar afgescheiden eenheden. De werkelijkheid is een dynamisch, interactief, zichzelf elk moment opnieuw scheppende realiteit. Ze doet zich aan onze zintuigen voor in vormen, visies, gedachten, ervaringen, gevoelens, zintuiglijke gewaarwordingen. Het is

A.H. Almaas A.H. Almaas is de schrijversnaam van Hameed Ali. Hij is de grondlegger van de ‘Diamantbenadering’, een hedendaagse spirituele school die in de jaren 1970-1980 is ontstaan. De Diamantbenadering kent verschillende fasen of - naar analogie van het boeddhisme - verschillende ‘turnings of the wheel’. De eerste ‘turning’ gaat over de ego-identiteit. Er zijn in de ontwikkeling van de ego-identiteit verschillende kwaliteiten van Essentie werkzaam. Deze kwaliteiten, zoals compassie, kracht, wil, nieuwsgierigheid, kracht, komen overeen met lataif, energiecentra die in het soefisme worden onderscheiden. De kwaliteiten zijn in verstoorde vorm aanwezig in de ego-identiteit. Dit gegeven vormt de ingang tot het directe werk met deze identiteit en leidt tot transformatie van de ego-persoonlijkheid naar de essentiële persoonlijkheid, ook wel de parel genoemd. Zie onder meer de in het Nederlands vertaalde publicaties van Almaas: Essentie en De Parel, uitgegeven bij Altamira. In mijn boek Leven in Beweging schenk ik ook uitgebreid aandacht aan deze ontwikkeling. De tweede turning gaat over de grenzeloze dimensies waar het onder meer gaat over Leegte, Stilte en het Niets. (A.H. Almaas: Het Niets.) In de Diamantbenadering wordt ook gebruik gemaakt van aspecten uit andere spirituele tradities, waaronder het boeddhisme, het soefisme, het christendom, de kabbala en het hindoeïsme. De school is een levende, zich voortdurend ontwikkelende realiteit. Zie noot 7.

De aannames die het dagelijks leven in onze cultuur bepalen, gaan uit van een heel specifiek en beperkt deel van de werkelijkheid. Ze zijn gebaseerd op de visie dat we gescheiden entiteiten zijn, dat de werkelijkheid objectief waarneembaar en meetbaar is, dat materie dood is, dat de ratio ons dient en dat de zintuiglijk waarneembare en rationeel beredeneerbare werkelijkheid de enige is. We gaan ervan uit dat we leven in een cultuur van tegenstellingen, zwart tegenover wit en lichaam tegenover ziel, God tegenover materie en ratio tegenover gevoel. Hoe zijn we tot deze aannames gekomen? De Grieken hebben met hun onderzoek naar de verschijnselen en hun relatie met een onderliggende eenheid belangrijke stappen gezet op dit pad. Terwijl Socrates en Plato in de verschijnselen de goddelijke realiteit ervoeren, ontstonden ook visies die elke goddelijke werkelijkheid ontkenden. De joodse en christelijke religies maakten van God een bij tijden zeer strenge vader, en de bevrijding van de mensheid van dat juk leidde tot een scheiding tussen God en de wereld, tussen het goddelijke en de materie. De gemanifesteerde wereld en haar bron werden van elkaar gescheiden en we raakten verder verstrikt in de aanname dat de door ons waarneembare realiteit de enige is. Het denken werd het enige bewijs van ons bestaan en mens en wereld werden in deze visie machines. Het mechanistische paradigma noemde de gemanifesteerde realiteit, met uitzondering van plant, mens en dier, dood, en de niet-gemanifesteerde realiteit onbewijsbaar en daardoor niet-bestaand. De grote onderzoekers van de 18e en 19e eeuw geloofden in de uitkomsten van hun onderzoeken. Ze waren ervan

overtuigd dat hun uitgangspunten de enige juiste waren en dat de werkelijkheid op deze manier volledig verklaarbaar was. Hun visie op de werkelijkheid heeft inmiddels de hele westerse cultuur bepaald. Dat de wetenschappelijke inzichten in de 20e eeuw deze visie onderuit hebben gehaald, is nog lang niet geïmplementeerd in onze psyche. Sterker nog, de technologische uitvindingen van de vorige eeuw hebben een digitaal tijdperk ingeluid dat gemakkelijk de illusie wekt dat alles meetbaar en daardoor controleerbaar is. En die illusie wordt dagelijks als werkelijkheid geleefd. (3) De aannames zijn een illusie, het feit dat velen onder ons overtuigd zijn van hun waarheid is een realiteit. Het is een collectief gedragen perspectief op de werkelijkheid dat is ingeprent in onze persoonlijkheid, die we gemakshalve ‘het ego’ zijn gaan noemen.

De ontwikkeling van het ego ‘Het ego’ bepaalt dus voor de meesten onder ons hoe we de werkelijkheid zien en beleven. Het wordt door veel spirituele tradities gezien als het grote obstakel op de weg naar verlichting, naar bevrijding, naar het ‘werkelijke zicht’ op ‘de’ realiteit. Maar wat is het ego eigenlijk en hoe ontstaat het? In de ontwikkeling van het ego kunnen we vier fasen onderscheiden: resonantie, internalisatie, separatie en identificatie. Resonantie Het ego ontwikkelt zich in de vroegste kinderjaren. Het ontstaat in de interactie tussen het kind en zijn omgeving. ‘Het kind’ bestaat dan eigenlijk nog niet. Er is ziel, er is puur open gewaarzijn en er is lichamelijkheid. Dit ‘kind’ staat open voor alle indrukken die beschikbaar zijn. Al vanaf de eerste dag begint ‘het kind’, deze ziel-met-lichaam, zich af te stemmen op haar omgeving. Ze resoneert mee met de stemmingen van ‘moeder’, de eerste wereld voor de pasgeborene. En in deze intieme twee-eenheid begint de ziel aan de ontwikkeling van een persoonlijkheid. Naarmate ze wakkerder wordt voor haar omgeving, neemt de stroom indrukken toe, en de ziel reikt uit, stemt af. Internalisatie In de afstemming van de jonge baby op de buitenwereld worden de indrukken in de ziel van het jonge kind geïmplementeerd. Dit proces noemen we in de psychologie internaliseren. We maken ons de indrukken die van buiten komen eigen. Deze inprentingen worden in de ziel opgeslagen als beelden. Ze gaan in de ziel een structuur vormen die een afspiegeling is van onze omgeving. Identificatie De indrukken in de ziel zijn afspiegelingen van de werkelijkheid zoals deze zich in de omgeving van het jonge kind voordoet. Het is een werkelijkheid die bepaald wordt door de ouders, hun persoonlijke geschiedenis, het milieu, hun

overtuigingen, hun wereldbeeld en daarmee de cultuur waarin zij leven. Het jonge kind gaat zich met deze indrukken identificeren en ontwikkelt een beeld van zichzelf in relatie tot zijn omgeving. Separatie Gedurende deze ontwikkeling gaat het kind ook meer afstand nemen van ‘moeder’. Anderen worden belangrijk. En hand in hand met de ontwikkeling van een eigen identiteit ontstaat het besef een gescheiden persoon te zijn. Het is een proces van separatie en individuatie dat een voorlopig einde vindt rond het vierde levensjaar. (4) De kern van wat wij meestal ‘ego’ noemen is in feite een ego-identificatie. We identificeren ons met een zelf-objectrepresentatie, een afspiegeling van de relatie tussen het zelf - de ziel - en de ‘buiten’wereld, het object. We kunnen hier spreken van een ‘ego-identiteit’. De ego-identiteit is dus een afspiegeling van de wereld waarin we leven en wordt bepaald door het leidende paradigma in een cultuur. Het is het resultaat van een interactieve realiteit, ontwikkeld in een intieme relatie met de werkelijkheid zoals die zich aan de ziel voordoet. Het ego en de ego-identificatie, en de wereld zoals de meesten van ons deze kennen en beseffen, vormen samen een min of meer gesloten systeem. Wie ‘we’ denken te zijn, is een afspiegeling van een realiteit die ‘we’ zelf hebben gecreëerd. (5)

We hangen in ‘Mid-air’ Het denken als dominante kracht in onze westerse cultuur is voortgekomen uit de behoefte om de werkelijkheid te begrijpen. Het heeft ertoe geleid dat we beelden zijn gaan maken van de werkelijkheid. Deze beelden zijn de werkelijkheid gaan vervangen. Het is kennis die gevangen is in concepten. Zo weten we bijvoorbeeld hoe een eik eruitziet omdat we een beeld in ons hoofd hebben van een eik. We

InZicht . 3 . 2016

denken te weten hoe de dag van morgen eruitziet, omdat we beelden maken van de activiteiten waarvan we weten dat ze plaats gaan vinden. We zijn niet meer aanwezig in het moment, maken de werkelijkheid niet meer direct mee, we leven in onze mind, in onze beelden. En wat we met ons denken niet kunnen bevatten, wordt door de wetenschap genegeerd en ontkend en door ons gemakkelijk afgedaan als fantasie of inbeelding. Zo zijn we collectief vervreemd geraakt van zowel de gemanifesteerde als de niet-gemanifesteerde, essentiële werkelijkheid. We hangen in ‘mid-air’. (6) Onze cognities zijn belangrijk en ze hebben werkelijkheidswaarde. Het maken van beelden van de werkelijkheid is functioneel voor ons denkproces. De illusie ontstaat op het moment dat we ons niet langer bewust zijn van dit proces. Als we de beelden niet langer zien als wat ze zijn en voor de hele waarheid aanzien, ontstaan de problemen. Wat genegeerd, afgescheiden en buitengesloten wordt, leeft voort in de schaduw en keert zich op zeker moment tegen ons. Elke uitsluiting doet afbreuk aan waarheid en werkelijkheid. Als we de werkelijkheid willen omarmen, komen we uit bij een visie die alles insluit, die alle perspectieven accepteert en wil zien als een perspectief. Deze visie wordt onder meer beschreven in wat A.H. Almaas ‘Total Being’ heeft genoemd. (7) Total Being omvat de totale werkelijkheid. Het is de horizontale blik op de werkelijkheid, in die zin dat hier geen hiërarchie meer is. Het ene is niet hoger of beter dan het andere. Alles heeft zijn plek: ego, kwaliteiten van essentie, de dimensies van grenzeloosheid. Je hoeft niet iets anders te zijn dan wat je bent, niet meer ergens te zijn anders dan waar je bent. Wat is, is. Alle perspectieven, zowel die van het ego als die van de essentie, van dualiteit en non-dualiteit, nemen hier hun rechtmatige plaats in. De zintuiglijke werkelijkheid staat hier zij aan zij met de non-lokale realiteit van de kosmos. Elke ervaring heeft hier een plek. Juist dit standpunt geeft bevrijding en brengt diepe innerlijke rust. Het is de diepe acceptatie dat je bent waar je bent en dat dat goed is. Ik meen deze visie ook terug te vinden in het stuk over post-advaita van Jan Kersschot. (8) Hij noemt het de totale anarchie op spiritueel vlak. Er zijn, zo schrijft hij, op dat vlak geen doelen meer. Alles mag zijn zoals het is. We hoeven dan niet langer te voldoen aan de druk die op ons wordt uitgeoefend om anders te zijn, meer te doen of te willen. We hoeven de aarde niet langer te ontvluchten, maar kunnen onze plaats innemen in de gemanifesteerde realiteit die wij ook zijn. Want we zijn hier niet voor niets. Ik kijk op van mijn laptop. Ik zit buiten in de ochtendzon. De waterval, aangedreven door een elektrische pomp, overstemt enigszins het geluid van de motoren die over de weg verderop denderen. Het is TT in Assen. De tuin is een oord van groene expansie en de vogels leveren hun eigen bijdrage. Ik leg de laatste hand aan dit artikel. Leven is all inclusive. ß

Noten: 1. Zie onder meer: Lynne Mc Taggart: ‘Het Veld’, Ankh Hermes, 2004. Engelse editie: The Field, USA, Harper Collins, 2001. 2. Zie onder meer: Michael Talbot: ‘The holographic Universe’, USA, Harper Collins, 1992. 3. Tarnas, Richard: ‘The passion of the western mind’, USA, Ballantine Books, 1991 En Fritjof Capra: ‘Levensweb’, Utrecht, 1996, Engelse editie: Web of Life, New York, 1996. 4. Margaret Mahler: ‘The psychological birth of the human infant’, USA, 1975. 5. Dat wat niet vanuit de omgeving tot ons komt, wordt niet bewust in de ziel opgeslagen als informatie. Het verdwijnt echter niet, het blijft in het onderbewuste achter, min of meer vergeten. Velen onder ons beseffen ergens dat er iets niet klopt en gaan op zoek. 6. Het maken van beelden is een proces van reïficatie. Het is wat wij gewoon zijn te doen. Almaas noemt kennis die hier bestaat ‘ordinary knowledge’. Dit in contrast met ‘direct knowledge’, kennis die verkregen wordt door directe ervaring. ‘Knowing through Being’. A.H. Almaas: ‘Spacecruiser Inquiry’, USA, Shambala Publications, 2002, pag. 63 e.v. 7. De teaching over Total Being is een volgende ‘turning of the wheel’. Almaas is met deze teaching zo’n 5 jaar geleden begonnen. Zie: A.H. Almaas: ‘Runaway realization’, USA, Shambala Publications 2014, pag. 91 e.v. 8. Jan Kersschot in ‘InZicht’, jaargang 18, nr, 1, pag. 20 e.v.

Het Licht dat wij ononderbroken zijn

Zolang we ons opstellen als ‘iemand’ die zoekt naar vrijheid, naar verlichting, maken we het onmogelijk om die vrijheid ook daadwerkelijk te vinden. Want de enige werkelijkheid is de vrijheid die voelbaar wordt als we de illusie van ons bestaan als persoon doorzien.

W TEKST Wolter Keers

Waar verschijnt de ervaring van het tastzintuig? Ga maar liggen op de grond, ga maar zitten op een stoel en kijk. Als we dat doen, zien we dat we van het lichaam alleen dat kennen wat verschijnt in Bewustzijn. Met andere woorden, dat wat wij ‘mijn lichaam’ noemen, is af en toe iets dat wordt waargenomen, iets dat zich komt aandienen in Bewustzijn. Iets anders kennen we niet.

Bewegingen in bewustzijn

We kennen alleen onze ‘eigen’ waarneming, en die waarneming is een beweging in Bewustzijn. Het is alles wat ik ken. Alles wat het tastzintuig mij vertelt, is een beweging in Bewustzijn en niet iets materieels. Als Bewustzijn niet in mijn teen zit, voel ik mijn teen niet; als mijn aandacht niet in mijn hand zit, dan voel ik mijn hand niet. Ik ken alleen dat wat verschijnt in Bewustzijn, in de aandacht. Een waarneming die niet een bewuste waarneming is, is geen waarneming. Een waarneming betekent dat iets is geworden tot Bewustzijn. Maar als we scherper kijken, zien we dat er niet iets is dat eerst buiten het Bewustzijn was en nu in het Bewustzijn is gekomen en tot waarneming is geworden. Nee, we hebben nooit iets anders gekend dan Bewustzijn. Het grote obstakel is een heel simpel iets, maar het is een obstakel waar de grootste filosofen met regimenten over struikelen, namelijk dat wij denken dat dingen buiten ons ons een ervaring geven. En dat is niet waar. Vanaf het ogenblik dat ik geboren ben - en misschien nog lang daarvoor - ben ik tot op dit ogenblik toe één onafgebroken ervaring, en daarin verschijnt de ene beweging na de andere. Tastzin, gezicht, gehoor, smaak, reuk, denken, voelen (het belangríjkste), wakende toestand, droomtoestand: het zijn allemaal bewegingen in Bewustzijn, maar Ik ben en blijf die ene ononderbroken ervaring. Dat is wat Ik Ben. Een ander woord voor ‘Ik Ben’ is helderheid, is Ervaring. Je zou kunnen zeggen: wat Ik Ben is die ene Ervaring die al die miljoenen ervaringen in ons leven gemeen hebben. Ik ben het Licht in elke waarneming. Buiten dat Licht ken ik niets en heb ik ook nooit iets gekend. Ik ken alleen wat Ik Ben, dat Licht met vorm of zonder vorm. Zonder vorm in de diepe slaap of tussen twee waarnemingen of gedachten of gevoelens; met vorm als waaktoestand of als droomtoestand. Maar wat er ook gebeurt, we zijn nooit iets anders

InZicht . 3 . 2016

dan dit ene Licht, wat daar ook in verschijnt: eikenbomen, beukenbomen, dennen, sparren of deze boom (lichaam); ook deze boom is een aantal verschijnselen in een en hetzelfde Licht dat wij ononderbroken zijn.

Vierkante cirkel Er is nooit dualiteit geweest en er is nooit een ogenblik geweest waarop we niet dit Licht waren. Bevrijding, verlichting, is het onmiddellijke inzicht dat er niemand is om bevrijd te worden en niemand om verlicht te worden. Het ‘ik’ is een pure fantasie en zodra dat doorzien is, blijft vrijheid over. Zolang ik me daarentegen opstel als ‘iemand’ die zoekt naar vrijheid, naar verlichting, maak ik het vinden van die vrijheid onmogelijk, want die iemand is er niet. En dus bestaat iemand die verlicht is ook niet. Dat is net zoiets als een vierkante cirkel. Dat spreekt zichzelf tegen. Wat in de traditie - omdat er nu eenmaal een woord voor nodig is- een verlichte genoemd wordt, is niets anders dan de afwezigheid van elk gevoel van ‘ik ben een lichaam, ik ben een persoonlijkheid’. Dus volmaakt onafhankelijk van wat denken en voelen vertellen, ben jij het Licht. Je bent nooit iets anders geweest en je zult nooit iets anders worden. Een andere vrijheid bestaat er niet. Als er lijden is, dan komt dat doordat er verlangen is, en als er verlangen is - en dus angst, want dat zijn twee kanten van dezelfde medaille - dan komt dat doordat we ons opstellen als iets wat we niet zijn, als een persoonlijkheid. Dat is de wortel van alle drama´s. We zoeken omdat we onbevredigd zijn, maar dat zijn we uitsluitend omdat we ons opstellen als iets wat we niet zijn (een voorstelling, een persoonlijkheid of iets dat wordt waargenomen, een lichaam) en omdat we aIlerlei objecten aanzien voor subject, allerlei waargenomen dingen aanzien voor de waarnemer. Dat is het hele probleem. Zodra ik zie dat dit lichaam deel uitmaakt van de waaktoestand en verdwijnt als die waaktoestand verdwijnt, komt er in de droom een ander ik op; een ‘ik ben Napoleon’, die ook weer verdwijnt in de diepe slaap. Op dat moment is er geen ‘ontwaakt ik’, noch de gedroomde Napoleon. Beiden laten geen spoor achter en op dat moment ben ik volmaakt gelukkig. Ik ben dan het volmaakte evenwicht in de diepe slaap; zodra ik dat in alle helderheid zie, weet ik dat ik niet alleen vrij ben, maar altijd al vrij ben geweest. ß

Wolter Keers wordt beschouwd als de nestor van de Nederlandse advaita. In 1950 bezocht hij Ramana Maharshi. Later bracht hij meerdere jaren door in India als leerling van Sri Krishna Menon. In de jaren zeventig bezocht hij Sri Nisargadatta Maharaj en vertaalde hij diens ‘I Am That’ in het Nederlands. Wolter Keers gaf talloze lezingen en schreef uitgebreid over yoga en advaita. Hij was inspirator van o.a. Alexander Smit en Jan van Delden. Hij overleed halverwege de jaren tachtig. Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift Yoga Advaita, nr. 1, maart 1978.

Realiteit is de sluier voor mijn oorspronkelijke gezicht TEKST Wouter van Oord

Realiteit heeft een hoog droomgehalte. Het is de basisillusie, de moeder aller illusies, de droom van Bewustzijn (ik ben), ervaren door dat bewustzijn zelf als werkelijkheid van leven. Realiteit is niet te loochenen en toch is het niet De Werkelijkheid. De Werkelijkheid is DAT wat voorafgaat aan de manifestatie van Bewustzijn en IS voordat ook maar de geringste beweging zich roert in oneindigheid van het Absolute, de pure eeuwige staat. De staat die niet kan worden gekend of begrepen. Het is de in-grond van het mysterie van Zijn.

Magisch verhaal Wat zich manifesteert als ons leven en de realiteit van het bestaan is in wezen vormloos, zonder substantie, en alleen met niet iets anders dan het bewustzijn zelf als het enige kapitaal waar we over beschikken, te realiseren. Het is een schijnbare reis in de diepte voorbij tijd en ruimte naar de Ene bron. De middeleeuwse dichter Dante Alighieri (1265-1321) begint zijn voornaamste werk, De Goddelijke Komedie, met de volgende versregels: ”In het midden van de reis door ons leven hervond ik mijzelf in een duister woud, waar ik van de rechte weg was afgeweken en de thuiskomst verloren leek. Ik kan niet zeggen hoe ik er binnenkwam; zo vol was ik van slaap op het ogenblik dat ik de waarachtige weg verliet.” Het uitgebreide en lange gedicht is een allegorie van een

weg die in wezen nooit verloren was, plaatsvindend in de droom die Bewustzijn heet, en waarbinnen een nog dieper dromen wortel schiet: de illusie van een leven en bestaan als persoon. Dante begint de reis in de positie van de zoeker die radeloos ronddoolt in helse verwarring over zijn plaats in de wereld. Hij eindigt in de lieflijke, blijde atmosfeer van het aardse paradijs, symbool voor de evenwichtige, vrije mens die slechts onderworpen is aan de eeuwige waarheid der dingen, niet aan hun veranderlijke verschijning. Dante volvoert de realisatie van Bewustzijn, I Am, die vervolgens oplost in de realisatie I Am That. De Werkelijkheid als de ene waarachtige staat. De slaap die wij schijnbaar slapen is zoetzuur en vol lijden en troost. In de droom wacht ons immer de hemel en is de hel de vorm waarin we onszelf aanzien voor een beperkte en gebonden entiteit van vlees en bloed, een misplaatste identiteit. Dante heeft met zijn episch lofdicht een magisch verhaal geschetst waarin zowel realiteit als illusie afwisselend de hypnose gaande houdt. Het is gelukkig de aanblik van de schone Beatrice - die de Al-Ene (goddelijke) bron, de werkelijkheid, vertegenwoordigt - waardoor Dante, de kandidaat voor bevrijding, het thuisland weet te hervinden. Het thuisland is de natuurlijke staat, het aardse leven zelf dat volledig en totaal geleefd dient te worden als een gerealiseerd alles en niets, het Absolute dat zich manifesteert als het relatieve. Beide vallen samen als Dat Wat Is. Het verschil tussen realiteit en illusie is niet heel scherp

R Bodhi Ajit Luminous (Wouter van Oord, 1946) is autodidact. Hij was werkzaam als zelfstandig ondernemer in de muziekhandel en had het geluk een groot deel van zijn leven door te mogen brengen als bon vivant en reiziger. Op zijn 14e sloeg bij hem de bliksem in bij het zien van een foto van Ramana Maharshi. Deze gebeurtenis werd de basis voor een leven van onderzoek naar waarheid. Die waarheid werd primair gevonden in de realisatie van Leegte en vervolgens in het gaandeweg existentieel samenvallen met wat is, de paradox van de volte van de Presentie van afwezigheid.

Aan de hand van Dantes Goddelijke Komedie schetst Wouter van Oord de reis van de zoeker en probeert hij woorden te geven aan het onpersoonlijke aspect van het bestaan.

InZicht . 3 . 2016

ÂŠ magritte, Wanneer het uur is aangebroken, 1957

vanwege het droomgehalte ervan en omdat de bron waaruit ze verschijnen wezenlijk een en dezelfde is, ‘de werkelijkheid’ die de concrete gemanifesteerde vorm overstijgt, maar er tegelijkertijd één mee is, en die zich vertoont als holografie van jouw en mijn leven, een alles en niets, geleefd door niemand.

Kleurenspel Plotseling is de wereld er bij het ontwaken uit de slaap, met alles erop, erin en eraan, spontaan verrijzend als mijzelf, onmiddellijk beleefd als de identiteit ‘lichaam-denkenvoelen’, lokaliteit ‘hier’, tijdstip ‘nu’, ruimte en beweging, uitzicht op objecten en de gestalten van anderen. Dualiteit, dynamiek van veelheid in verscheidenheid, beseft als gezoem van Zijn. Gloed van waarheid, simultaan alles en niets. Realiteit is mijn gestalte. Intrinsiek en transcendentaal leeg. Manifest als hologram, volte, levendigheid. Kleurenspel, door liefde gedragen speels licht, hangend als draperie in niets en geen moment ook maar een fractie van een seconde durend. Straten, mensen, gebouwen, velden, wegen en heuvels, alles leeg en volstrekt zonder substantie

In de dieper gevoelde ruimte bestaat er geen veroudering; alleen verandering van vorm die er op een bepaalde manier uitzag tegen de afgrond van stilte die onverschillig blijft stralen als Dat wat nooit verandert en rust als onpersoonlijk Zijn en duurzaamheid. Gevoelens, gedachten, horen en zien, pulserend in diffuse grenzeloosheid zonder centrum. Het is wat ik ben. Dit. Realiteit, bewustzijn in natuurlijke staat. Ik ben niet alleen mijn verhaal, een droom met mij als acteur in de hoofdrol als iemand die zich beweegt in de denken beeldenstorm, maar ik ben ook het licht in de projector en de geprojecteerde voorstelling. Het verschijnen en de verschijningsvorm in variabele dynamiek. Geen subject. Geen object. Tabula rasa. ‘Mijn verhaal’ heeft een dwingend ritme, het is verplicht te dansen naar de pijpen van de gedachtestroom. Het is de beleving van een rauw alledaagse, een hier nu plaatsvindend ongemak met vluchtwegen in matrices vol troost. Pijnlijk ook, maar wel geheel doortrokken van onloochenbare realiteit. Stromend als tijd, deze droom van bewustzijn waar geen identiteit blijvend is, waar spiegels onbarmhartig verval van vorm tonen, waar vorm beleefd wordt als angst en eenzaamheid, ik en de ander, afscheiding. Maar in de dieper gevoelde ruimte bestaat er geen veroudering; alleen verandering van vorm die er op een bepaalde manier uitzag tegen de afgrond van stilte die onverschillig blijft

stralen als Dat wat nooit verandert en rust als onpersoonlijk Zijn. In ‘mijn verhaal’ is elke voetstap de eerste en laatste; komt elke ademtocht uit het niets en verdwijnt hij weer in het niets. Wat je bent is immer fris en nieuw in elke beweging, elk gebaar, elke blik, elk voelen en tasten, elke windvlaag door de haren, elk wegstervend geluid, transformerend van is-wat-het-is tot het vluchtig evidente dat niet herinnerd kan worden.

Ik ken alleen mijzelf Ik, realiteit, ben alles wat verschijnt. Ik ben mijn inhoud en verschijningsvorm, ken objecten zoals ze zijn: leeg en zonder enige substantie. Er zijn geen ‘anderen’. Ik ben het subject van elk object, alles ontleent zijn bestaan aan mij, ook de illusie. Niets staat los van mij. Ik ben het wakker zijn, bewust als het manifeste geheel, de totaliteit, rechtstaand in en als mijzelf. Niet-twee kent en herkent zichzelf als elk gebeuren, elk gebaar. Als heldere stilte, rust, vrede en geluk heb ik niet de drang om tegelijkertijd mijzelf en een idee over mijzelf te zijn. Ik ken geen wegen naar waar ik ben. Ik zoek niet naar mijn schaduw, verwijl niet in troost. Ik ben niet elders. Ik ben de oneindig open blik die niets anders ziet dan mijzelf. Ik ben niet verdronken in de stroom en de schijn van stoffelijkheid. Ik ben aanwezig als het gras en als de lentezon. Ik ben de blauwe bergen met uitzicht op dalen die even vertrouwd zijn als mijn broekzak. Geen maan om naar te wijzen, geen vinger op de lippen, geen zwijgen als het graf als het vragen opwelt. Geen “Wie ben ik?”. Ik ben niet geboren en sterven is mij vreemd. Ik herinner mij niets en vergeet alles. Ik ken alleen mijzelf. Ik heb geen bezit en geen relaties. Ik bezit zelfs mijn verschijning niet. Ik wijk niet af van wat ik ben. Ik ben horen en zien. Ik voel mijn vlees, het stromen van bloed, maar ben waarlijk zonder eigenschappen, niet gehecht aan vorm. Ik kan mijzelf niet ontlopen. Ik ben de wereld en het verdwijnen ervan, en de belichaming van de Liefde. Ik ben Bewustzijn, de realiteit als natuurlijke staat, zuiver Licht, zintuiglijk carnaval. God eeuwig incarnerend als zichzelf. Ik ben werkelijk als iedere vorm, die nooit als dezelfde weerkeert. Uniek als nerf en blad. Niet vatbaar voor herhaling. Niets kan mij imiteren. Niets kan mij uitwissen. Ook ikzelf niet. Zonder mij zijn de sterren niet zichtbaar, is de Melkweg een eindeloze duisternis en de aarde woest en ledig. Ja, plotseling ben ik hier als het licht der wereld, als een donderslag bij heldere hemel, aanwezig als betovering, als niemandsland. Ik, de wonderbaarlijke aanwezigheid van afwezigheid. Realiteit. Niemand in zicht. ß

Is een fata morgana

De neiging om tegenstellingen in het leven te roepen en onderscheid te maken lijkt onuitroeibaar. Die lijkt ons te helpen om te overleven, maar resulteert anderzijds in verkramping en angst. Afgescheidenheid is een illusie, maar de ervaring ervan is wel degelijk net zo echt (of onecht) als alle andere verschijnselen. TEKST Bob van der Laan

niet-bestaand?

Alhoewel de beste man het zelf niet in de gaten had, was mijn allereerste non-dualistische leraar de dominee die de taak had mijn eerste huwelijk kerkelijk in te zegenen. Ik herinner me hoe hij ons destijds enigszins vermanend aankeek en de woorden sprak: ” …dus blijft elkander trouw, want wat de Heere heeft samengevoegd, scheide de mens niet!” ‘Zo, die zit!’ dacht ik, en tegelijkertijd voelde ik nattigheid. Ik vertrouwde die man met zijn vrome praatjes sowieso niet helemaal en had het onbestemde gevoel dat hier een bijbeltekst werd misbruikt om twee jongverliefden te intimideren.

Riskante rotgewoonte Onlangs bekroop me opnieuw dat ongemakkelijke gevoel toen ik de draagwijdte en implicaties van het InZicht-thema ‘Realiteit en illusie’ tot me liet doordringen. Alsof hier een kunstmatige dichotomie in het leven werd geroepen: realiteit en (lees: versus) illusie. Alsof hier door het conceptuele denken een tegenstelling werd gecreëerd. Dit in het leven roepen van tegenstellingen, dit ‘scheiden van wat ooit is samengevoegd’, lijkt een bijkans onuitroeibare menselijke hobby te zijn. Enerzijds is het een riskante rotgewoonte, anderzijds lijkt het een tamelijk onschuldige en zelfs zinvolle neiging te zijn. Ogenschijnlijk onschuldig, al te menselijk, en in bijvoorbeeld advaitakringen soms aanleiding gevend tot leuke discussies, filosoferen, beetje bekvechten of speculeren, maar in andere kringen ook gemakkelijk resulterend in twist, ruzies, oorlogen en andere vormen van entertainment. Het zinvolle of bruikbare van deze neiging tot dualiteit, splitsing, is uiteraard gelegen in het gegeven dat op deze wijze een mens gemakkelijker fysiek kan overleven. Althans, dat is een gangbare opvatting. Dat deze gewoonte meestal ontaardt in een egoïsche kramphouding van ‘me good, you bad!’ valt echter moeilijk te ontkennen. Met alle fatale gevolgen van dien. Kortom, genoeg redenen om eens te onderzoeken of er een alternatief bestaat. Voor iemand die ingekapseld leeft in zijn ‘gezonde’ verstand en slechts letterlijk geboeid wordt door zijn echte wereld, waar de appels van de bomen vallen, lijkt dit geen eenvoudige opgaaf. Het verlangen naar een alternatief is misschien ook te zwak. De passie ontbreekt. Voor een spaarzame enkeling ligt dit evenwel anders. Hij of zij vraagt zich wellicht af: ‘Is dit alles echt? Wat is dat eigenlijk, werkelijkheid? Wie ben ik?’ Voor deze enkeling valt al spoedig in te zien dat binnen

InZicht . 3 . 2016

het domein van de menselijke ervaringen alle ervaringsvormen elkaar razendsnel opvolgen en soms zelfs over elkaar heen lijken te buitelen in volstrekte onschuld. Alles lijkt spontaan te gebeuren, vrijwel ononderbroken en spelenderwijs.

Spelenderwijs Ik herinner me Erik van Ruysbeek, die het verband legde tussen dit spelende, ludieke aspect van de Werkelijkheid en de term ‘illusie’ door de oorsprong van het woord illusie te vinden in ‘in lusio’, hetgeen spelenderwijs betekent. Datgene wat wij de werkelijkheid noemen, is ‘in lusio’, illusoir. Een spel van vormen. Leela. Heeft Herakleitos dit gezien toen hij het karakter van de werkelijkheid omschreef met de woorden panta rhei? Alles is vloeiend, alles stroomt. Het is een spel van vormen, leela, materieloos. Voor de zelfgerealiseerde is dit alles geen kwestie van speculeren, maar een ervaringsfeit. Op het moment van inzicht in de directe en onmiddellijke ervaring van de Werkelijkheid ‘verliezen’ alle vormen hun soliditeit. Beter uitgedrukt: ze openbaren hun zijnswijze, geven die prijs. Althans, zo heb ik het gezien. Maar je moet het dus wel gezien hebben! Aan filosoferen hebben we niets. Maar hoe zit het dan met de kwestie ‘realiteit en/of illusie’ in de niet-ontwaakte staat, in de waak-droom? Is het hier wezenlijk anders? Is een fata morgana niet-bestaand? Is een droom niet-bestaand? Is de nachtmerrie minder werkelijk dan het erop volgende angstzweet? Ik vind het nogal merkwaardig om binnen de context van ervaringen een hiërarchie aan te brengen, alsof er echte en onechte ervaringen bestaan. Of zie ik hier iets over het hoofd? Is er meer dan ervaren of waarnemen of beseffen? Van een andere orde is de vraag wat je vervolgens gaat doen met een zogenaamde zinsbegoocheling, bijvoorbeeld een hologram. Als je dit gaat onderzoeken, dan blijkt slechts je aanname omtrent de echtheid van zijn bestaan niet te stroken met je latere conclusie. Maar ook dit, als het als zodanig wordt ervaren, is reëel. (Voor het gemak ga ik er overigens maar even van uit dat er überhaupt iets bestaat, dat er iets is). Zoals de lezer merkt, er wordt nogal eens wat afgezwamd over deze onderwerpen. Zinloos? Ach, het zal de Werkelijkheid natuurlijk een rotzorg zijn. Die lacht sowieso voordurend in zijn vuistje. Realiteit en/of illusie? Eén pot nat! Conclusie: Realusie! ß

Klaas Bob van der Laan (Groningen, 1943) is opgeleid als leraar bewegingsonderwijs Een ‘toevallige’ ontmoeting in de zomer van 1979 met Bhagwan Shree Rajneesh (Osho) betekende een schok van herkenning: het leven nam een draai van 180 graden en dit vormde het begin van een intense periode van transformatie, die werd ervaren als een weg naar huis. Later waren met name Da Free John en Alexander Smit van grote betekenis voor hem. Een ‘persoonlijke’ ontmoeting met Tony Parsons bracht in september 2013 de uiteindelijke genadeklap en maakte voor Bob alles helder. Het betekende het einde van zijn zoektocht. Bob woont in Zutphen. Hij ervaart het zingen in een band en vooral de passie en de overgave in de Argentijnse tango als schitterende toegangspoorten tot het domein van ‘het echte, het serene, het non-duale’.

Je bent al

perfect Zelfrealisatie houdt niet in dat de persoon al zijn eigenschappen verliest. Het betekent alleen dat de identificatie met die persoon ophoudt. Het leven wordt daardoor eenvoudiger en overzichtelijker, maar zeker niet makkelijker.

TEKST Johan Vellinga

Praktisch elk spiritueel boek dat je leest, belooft wel iets of laat weten dat er ergens iets te halen valt. Met prachtige woorden als stilte en onvoorwaardelijke liefde wordt er verwezen naar wie je werkelijk bent: bewustzijn. Maar zolang je niet werkelijk beseft wie of wat die ‘je’ is, kan het niet anders dan dat je die eigenschappen zoekt in ‘jezelf als persoon’. En zolang je ze niet ‘bezit’, blijf je zoeken en wijs je jezelf af omdat je faalt of ‘er’ nog niet bent. Maar als er ook maar iets anders zou moeten zijn dan wat er nu is of wat er gisteren was of wat er morgen is, dan is het geen realisatie. Dan kan er geen innerlijke rust zijn. De hele essentie van realisatie, van onvoorwaardelijke liefde, is immers dat er geen voorwaarden gesteld worden. Het maakt bewustzijn niet uit of je onzeker, angstig, ongelukkig, verkrampt, boos of kleinzielig bent. Je bent al perfect. Altijd al, onder elke omstandigheid.

Supermenselijk persoon Het is door velen al geprobeerd, maar in woorden valt eigenlijk niet duidelijk te maken wie je bent, laat staan dat dat meteen begrepen kan worden. In mijn beleving is het grootste probleem hierbij dat er altijd wordt verwezen naar bewustzijn als een soort supermenselijk persoon. Zo wordt het althans vaak geïnterpreteerd. Met andere woorden, als je gerealiseerd bent, dan ben je nog altijd jezelf, maar dan in een versie die heel liefdevol en aardig is. Een persoon zonder de verkrampingen, zeg maar. Is dat niet hoe jij verlichting voor je ziet? Ik herken mezelf er in ieder geval wel in. Ik dacht ook dat realisatie zou zorgen voor een persoon die altijd in een soort toestand van tevredenheid zou verkeren, dat er geen verkramping meer zou optreden. Maar gelukkig is dat helemaal niet waar verlichting om

draait. Realisatie is oneindig veel simpeler. Het vraagt niets van je! De enige spreekwoordelijke verschuiving die er plaatsheeft door het inzicht is dat je beseft dat je altijd perfect bent zoals je bent. Je hoeft dus niets te doen, niets te worden, niets te veranderen, niets te verbeteren, nergens van af te komen, niets anders te willen dan wat is. Dat is hoe bewustzijn jouw persoon beleeft. Het houdt van je, zonder voorwaarden. En jij bent dat bewustzijn. Je bent het altijd al geweest, dus er is geen noodzaak om die onvoorwaardelijke liefde op de persoon te plakken. Je hebt altijd al onvoorwaardelijk gehouden van jezelf. Alleen de persoon zelf geloofde dat hij of zij anders, beter of leuker zou moeten zijn. In wezen komt het erop neer dat je beseft dat jij als bewustzijn naar een film zit te kijken waarin jouw persoon de hoofdrol speelt en dat de persoon zelf beseft dat er niets valt af te wijzen of goed te keuren. Alles mag er zijn, zelfs de afwijzing van of in de persoon. Je kunt nergens iets aan doen. Alles gebeurt helemaal vanzelf, want in de persoon zelf zit ook niemand aan het stuur. En let wel: dat is al zo en zal altijd zo zijn. Je hoeft het je alleen maar te realiseren.

De Gandhi in jou Je hoeft dus alleen maar te volgen. Je hoeft niets te doen. Jij als bewustzijn, als de onbegrensde open ruimte waarin ervaring plaatsvindt, keurt af noch goed. Alles is. In dit inzicht schuilt een enorme mildheid voor de persoon, die altijd iets wil wat er niet is en iets niet wil wat er wel is. Het gaat van nooit goed naar altijd ‘goed’; niet voor de persoon, maar voor jou als bewustzijn en het ervaren zelf. Hoe erg iets ook is, het mag verschijnen; sterker nog, het is al verschenen op het moment dat het er is. Zie die is-heid. Het lastige zal altijd zijn dat de persoon tegensputtert. Wil

Voor Johan Vellinga begon vijf jaar geleden een proces van bevrijding toen hij in aanraking kwam met het boek I am That van Nisargadatta. Na een leven vol zelfafwijzing en zelfverbetering en een periode van voortdurend zelfonderzoek en analyse kwam het inzicht van vrijheid zo’n twee jaar geleden. Johan begeleidt mensen via zijn website naar zelfrealisatie. De nadruk in zijn begeleiding ligt op het afbreken van de constructies die een ‘ik-gevoel’ mogelijk maken. Hij schrijft hier ook regelmatig blogs over. Verder vertaalde hij de werken van de Amerikaanse leraar Greg Goode (Het directe pad - een praktijkboek en Leven als gewaarzijn). www.conceptloos.nl

InZicht . 3 . 2016

Jij als bewustzijn, als de onbegrensde open ruimte waarin ervaring plaatsvindt, keurt af noch goed. Alles is. In dit inzicht schuilt een enorme mildheid voor de persoon, die altijd iets wil wat er niet is en iets niet wil wat er wel is

hij of zij dit accepteren? Wil hij de overtuigingen die hij heeft loslaten? Hij kan zich misschien niet voorstellen dat een onderdeel van de ervaring dat nu afgekeurd wordt, ook omarmd kan worden. Hij wil alles kunnen plaatsen. Hoe zit het met geweld, oorlogen, het milieu, mijn angsten, onzekerheden, onrust, krampen en pijn? Dat is toch allemaal fout? Nee! Op het moment dat deze zaken opkomen, zijn ze al ‘omarmd’ door bewustzijn, door jou! Bovendien zal het erg lastig zijn om bewustzijn geen persoonlijk trekje te geven. Als ik zeg: in jou als bewustzijn, zie je het nog altijd voor je als een ‘ik’ waarin al deze dingen verschijnen. Alsof bewustzijn van de persoon is, alsof bewustzijn menselijke trekjes heeft, of dat een deel van de persoon tot dat bewustzijn behoort. Misschien wel dat deel dat je voor je ziet als de Ghandi in jou. Zoiets als

wanneer je zegt: ‘ik’ als bewustzijn identificeer mezelf nog te veel met mijn ego. Maar bewustzijn is alleen maar. Het is … bewust. Meer kun je er niet over zeggen. Ook die ‘ik’ die zich zogenaamd identificeert, is ego. Als je dus kan gaan inzien dat jij als bewustzijn alleen maar bewust bent van ervaring en als je weet en inziet dat bewustzijn niets afkeurt, doet, wil of voelt, dan kun je de ervaring van jou als persoon gewoon gaan volgen. In plaats van ingrijpen en willen controleren, ontstaat er een houding van ‘niet-doen’, van geen bemoeienis. Goed- of afkeuren verliest zijn betekenis. Niet door de persoon, maar over jou als persoon. Je hebt begrepen dat onvoorwaardelijke liefde ook echt onvoorwaardelijk is. Wederom: het ontbreken van voorwaarden geldt niet voor de persoon naar de wereld toe, maar voor jou als persoon en zijn wereld.

Houding van het niet-doen Je mag dus zijn wat je elk moment bent. En natuurlijk ‘ben’ je niet iemand die vastligt in doen en laten, maar kun je ieder moment van alles zijn. Soms een fijn en hartelijk iemand, maar soms ook een lul, een lafaard, een onzeker iemand, een wegloper, iemand die kwetst, iemand die kleinzielig doet, iemand die onredelijk is. Ja, zelfs een bedrieger, een leugenaar, iemand die onverantwoordelijk is, een hater, een moordenaar. Ik denk niet dat de persoonlijkheid van nature dit soort gedrag vertoont, maar het zit wel allemaal in ons, en onder de juiste omstandigheden kan het langskomen. Mensen leven in de verkramping van het streven naar het zijn van een goed of succesvol mens. Het is een streven dat ons verstikt, want falen of onderpresteren ligt altijd op de loer. Als je denkt ook maar iets hierin te kunnen controleren, dan is lijden bijna onontkoombaar. Als je ziet dat de persoon gewoon zijn leven leidt en er het beste van probeert te maken, dan hoef je jezelf niet langer te veroordelen. Je wilt nooit meer iets anders dan wat er op dit moment is. Je hoeft niet meer te streven naar perfectie. Die houding van ‘niet-doen’ is overgave in de praktijk; geen overgave door de persoon, maar aan de persoon. Waar een stemmetje nu zegt dat je faalt, niet goed genoeg bent, niet zo zou moeten zijn of juist meer zo zou moeten zijn, is er dan een weten, een besef, dat de persoon precies is wie hij is en dat hij of zij niet anders kan zijn en dat hij/zij ook niet wezenlijk goed of fout zit. Je kunt hooguit achteraf zeggen dat iets misschien anders of handiger aangepakt had kunnen worden. En daar leert de persoon dan van, of niet. Dezelfde overgave geldt overigens ook voor de dingen die juist heel goed gaan. Ook daarvan kun je de credits niet meer opeisen. Je kon er niets aan doen dat je deed wat je deed. Zo wordt leven heel erg eenvoudig. Eigenlijk is het leven, jouw leven, dan precies zoals het nu is. Soms heel fijn, maar waarschijnlijk ook met de nodige tegenslag, maar hoe dan ook zonder oordeel. Alleen valt het leven dat je leidt niet altijd, en soms helemaal niet, mee. Zoals Nisargadatta ooit zei: Life is simple, not easy! ß

l column l

DE WERKELIJKHEID VAN HET NIET-WETEN

e grootste illusie waar ik in heb geloofd, was dat andere mensen het weten. Ik nam aan dat ik de enige was die niet wist hoe ik een persoon moest zijn en hoe ik moest leven in deze vreemde wereld. Ik voelde me zo verloren, alleen en geïsoleerd van alle andere mensen. Het leek alsof niemand me begreep of echt zag. Ik keek naar iedereen om me heen en nam aan dat het duidelijk en makkelijk voor ze was. Ik dacht dat ik iets miste wat zij wel hadden. Dat er iets fundamenteel niet in orde met me was. Mensen leken te weten wat ze moesten zeggen, hoe ze zich moesten gedragen en wat juist of onjuist was. Ze leken allerlei meningen over allerlei dingen te hebben. Ze gebruikten lange woorden en concepten die ik niet altijd begreep; of ik begreep niet waarom ze die gebruikten als eenvoudigere bewoordingen hadden voldaan. Ze leken heel serieus en zeker van hun zaak. In vergelijking met hen voelde ik me nog onzekerder. Ik keek om me heen en hoewel ik gevoelig was voor de kwetsbaarheid van mensen, zag ik alleen maar de maskers die ze droegen om hun eigen onzekerheid te verbergen. Het leek gevaarlijk en fout om toe te geven dat je het niet weet. Dus probeerde ik me aan te passen en het spelletje mee te spelen, net als

InZicht . 3 . 2016

iedereen. Ik moest zien te overleven in deze wereld. Maar wat ik ook deed of met wie ik ook was, het kostte heel veel moeite om de schijn op te houden en te doen alsof ik iemand was. Die inspanning was ondraaglijk pijnlijk, maar ik moest hem blijven leveren, want ik was bang dat mensen zouden zien dat ik het niet wist. Ik was bang dat ik ontmaskerd zou worden en dat mensen zouden ontdekken dat ik slechts een bedrieger was. Maar op een dag ontdekte ik dat niemand het weet. De zeepbel barstte uit elkaar en het voetstuk waarop ik iedereen had geplaatst, viel om. Iedereen probeert het te weten en zijn plaats te vinden tussen alle andere mensen. Die doen alsof ze het weten en doen dat vaak zo goed dat ze er zelf in gaan geloven. Allemaal hebben we wanhopig ons best gedaan om de waarheid te verbergen dat we het niet weten, omdat we geloofden dat dingen weten nodig was. Aanvankelijk was ik boos. Ik had het gevoel dat de wereld en al die serieus kijkende mensen me hadden wijsgemaakt dat er iets mis met me was omdat ik niks zeker wist. Tot ik bedacht dat niet-weten misschien geen probleem is om me voor te schamen of dat ik moet zien op te lossen. Misschien zegt het wel helemaal niets over me. Plotseling zag ik mezelf niet

meer als iemand die geïsoleerd en afgescheiden is van anderen. Ik voelde een vlaag van energie om eindelijk vrij te leven en niet meer te geloven dat ik iemand moet zijn die ik niet ben. De boosheid was weg, en die energie werd een levende vrijheid om te leven zonder te weten hoe. Niet weten hoe je dit leven moet leven wordt vaak gezien als een probleem dat moet worden opgelost of een gat dat moet worden gevuld. Je kunt het gevoel hebben dat als je het niet weet, je niet zult overleven in een wereld waarin alle andere mensen het wel lijken te weten. Maar als je bereid bent om het masker af te doen dat je kwetsbaarheid verbergt, kun je tot de ontdekking komen dat niet-weten de bron kan zijn van een vrij en open leven. De werkelijkheid is dat je niet weet wie je bent of hoe je iemand moet zijn en dat alles wat je doet, zegt of voelt oké is. Niet-weten is dan geen probleem meer, maar een vrije val en een ruimte waarin alles er kan en mag zijn. En in die ruimte van niet-weten maak je kennis met echte wijsheid en kun je die leven. Het kan soms ongemakkelijk of beangstigend lijken om zo te leven, maar het is de waarheid en op een gegeven moment wordt het sowieso ondraaglijk om je onwetendheid nog langer te verbergen. Unmani

Het wonderlijke spel van echt en onecht Linda de Roos (1972) is freelance intensive-careverpleegkundige en schrijfster. Als kind voelde ze zich anders, bang en kwetsbaar in de grote, eenzame wereld. Dit gevoel werd versterkt in haar puberteit, toen ze ontdekte andersgeaard te zijn. Toen ze - na een jarenlange zoektocht - tijdens een lezing van Paul Smit wakker werd uit de droom waarin we leven, was ze opnieuw anders dan de rest, maar toch heeft ze zich nooit meer thuis en verbonden gevoeld dan nu. De zoektocht is geëindigd in een gadeslaan van hoe het leven zich ontvouwt in dit moment. Advaita vedanta is daarin de grote inspiratie. Linda is afgestudeerd op nondualiteit. www.lindaderoos.nl

Ook al is de illusie van jezelf als afzonderlijk persoon doorzien, dan nog kan er een totale identificatie met die persoon plaatsvinden. Dat is het wonderlijke, onbegrijpelijke spel van het leven. TEKST Linda de Roos

Mijn moeder hield niet van liegen, met als gevolg dat mijn zusje en ik als jonge kleuters al wisten dat Sinterklaas niet echt bestond. Het was een verklede man, zo vertelde mijn moeder, die niet helemaal uit Spanje was komen varen, maar gewoon in Nederland woonde. Eigenlijk een soort sprookje, dat ieder jaar werd gevierd met een feestelijke intocht, cadeautjes, pepernoten en chocoladeletters. En verdomd, als ik dan echt goed keek, zag ik inderdaad touwtjes die de baard van Sinterklaas op z’n plek hielden. Of dat de witte pruik soms iets verschoof bij het stoeien met de kinderen. Daarbij, een schimmel die met Pieten over de met sneeuw bedekte daken loopt, dat kon ook niet waar zijn. Soms vergat ik het dan toch weer even en zong ik luidkeels mee voor een cadeautje in mijn schoen bij de kachel. Waarvan ik al gauw wist - doordat mijn moeder mij daar de volgende dag aan herinnerde - dat zij die erin had gelegd.

Het middelpunt van de aarde Maar waarom heeft ze mij dan wel altijd voorgehouden dat het leven echt is? Dat ‘ik’ echt ben, en zo anders dan alles en iedereen om me heen. Ik voelde me als kind vaak zo bang en onzeker. Waarom heeft ze mij nooit verteld dat het leven net zo min echt is als Sinterklaas? En dat het het leukste is om het gewoon mee te spelen, vol overgave. Dat ik er niet in hoef te geloven om toch gewoon te genieten

van alle cadeautjes - gewilde en minder gewilde - die het leven me geeft. Als je één keer hebt gezien dat Sinterklaas niet bestaat, ga je er niet meer in geloven. Zo is het ook met het leven. Als één keer gezien is dat het een illusie is, blijft het een illusie. Dit moet je overigens nooit te hard roepen. Als kind gaf het gedoe dat ik riep dat Sinterklaas nep was vernietigende blikken van de juf, en boze kinderen. Het geeft trouwens nog steeds gedoe als ik zeg dat het leven een illusie is. Dus ik probeer mijn mond erover te houden. En ja, soms vergeet ik het zelf ook weer even. Dan ben ik totaal geïdentificeerd met het personage Linda en denk ik invloed en controle te hebben. Dan ervaar ik mezelf als het middelpunt van de aarde, in een moeizaam verhaal met een verleden, een heden en verwoede pogingen om mijn toekomst te beïnvloeden. Totdat ik het me ineens weer herinner en goed ga kijken. Dan zie ik weer dat ‘ik’ slechts een gedachte is, net als alle andere gedachten. Want waar zou mijn ‘ik’ verstopt moeten zitten? Maar tjonge, wat lijk ‘ik’ soms levensecht. En ‘jij’ trouwens ook. Het leven is een wonderlijk spel. Mijn moeder overleed toen ik 22 jaar was. Ze hield niet van liegen, dus als ze het had geweten, dan had ze het me vast en zeker verteld. ß

Als je één keer hebt gezien dat Sinterklaas niet bestaat, ga je er niet meer in geloven. Zo is het ook met het leven. Als één keer gezien is dat het een illusie is, blijft het een illusie

InZicht . 3 . 2016

Alleen

ÂŠ giovanni giacometti, sera dâ&#x20AC;&#x2122;autunno 1908

liefde is realiteit

Drie bevrijdende inzichten die onze illusies over liefde corrigeren

Acceptatie is een lastig onderwerp zolang je ervan uitgaat dat het iets is wat je doet. Maar in de herkenning van wie je werkelijk bent wordt gezien dat acceptatie ingebouwd zit in het leven zelf en dat alles wat gebeurt in fundamentele zin al volledig geaccepteerd is, precies zoals het is.

TEKST Fokke Slootstra

Onvervulde verlangens van vroeger Het zal de lezer duidelijk zijn dat dit onvervulde kinderbehoeften zijn. Ze leiden er vaak toe dat we intieme relaties weer verbreken of ervoor zorgen dat die weer verbroken worden (1). Dit omdat blijkt dat de ander toch niet het gat dat in de kindertijd is geslagen, kan of wil vullen. Dit leidt vaak tot veel hartzeer. Vol goede moed gaan we dan weer op zoek naar de volgende relatie. Waarschijnlijk is dit ook een van de belangrijkste redenen dat het aantal echtscheidingen zo hoog ligt en almaar hoger wordt. Veel zinvoller is het om op zoek te gaan naar die onbewuste aannames; de pijn en het verdriet van het kind onder ogen te zien, te voelen en helemaal waar te laten zijn. Dat doorbreekt de programmering en zorgt ervoor dat we de onvervulde verlangens van vroeger niet door iemand anders proberen te laten vervullen. Pas als we de ‘gaten’ in ons eigen verleden onder ogen gezien hebben, kunnen we een gelijkwaardige relatie aangaan. Er is een leuk oud verhaal over een nobele ridder die op een van zijn tochten een mooie prinses ziet die wordt aangevallen door een draak (2). Hij trekt zijn zwaard en doodt de draak. De prinses is dolgelukkig, ze worden ver-

InZicht . 3 . 2016

liefd en trouwen. Een tijdje daarna komt de ridder na een zwerftocht bijna thuis en merkt dat zijn prinses weer wordt aangevallen. Hij wil weer zijn zwaard trekken, maar de prinses roept: Nee, nee, niet het zwaard! Pak het touw! De ridder, wat onzeker geworden, pakt het touw en beëindigt het leven van deze draak. Tijdens het feestelijke diner voelt de ridder zich niet op zijn gemak, het zit hem niet helemaal lekker. Weer een tijdje later gebeurt bij thuiskomst weer hetzelfde. De ridder wil zijn zwaard pakken, maar de draak verwondt zijn arm. De prinses roept: Niet het zwaard, maar het vergif! De ridder giet het vergif in de bek van de draak, die ter plekke sterft. Als de ridder maanden later een andere prinses tegenkomt die wordt aangevallen, aarzelt hij. Zal ik het zwaard, het touw of het vergif pakken? Hij heeft niet veel tijd, pakt zijn zwaard en doodt de draak. Nu blijft hij bij deze prinses en verzekert zich ervan dat ze nooit over touwen en vergif zal beginnen. De meeste vrouwen hebben de neiging hun partners te willen veranderen en allerlei goedbedoelde adviezen te geven, zonder er rekening mee te houden dat mannen van Mars komen en niet van Venus. Andersom hebben veel mannen de neiging om niet naar hun vrouwen te luisteren en steeds met goedbedoelde oplossingen te komen, zonder er rekening mee te houden dat vrouwen niet van Mars komen maar van Venus. In heel veel relaties blijven dit eeuwige strijdpunten en doen we met de beste bedoelingen precies dat wat we niet zouden moeten doen. Het kan erg schokkend zijn om door te krijgen dat vrouwen en mannen anders zijn. Je kunt het pas doorkrijgen als je het ziet. Als je het niet ziet of wilt zien, blijft je relatie een eeuwige strijd om het gelijk of de macht. Wat een verspilde moeite!

Zoeken naar vervulling Door onze opvoeding, onze cultuur en de vele Hollywoodfilms die we in de loop van ons leven te zien krijgen, groeien we op met een romantisch beeld van de liefde. Liefde is een gevoel dat je overkomt. Heb je geluk, dan overkomt het ook de ander en kun je een relatie beginnen. Meestal is er na een paar maanden iets in de ander wat er niet had moeten zijn en begint, zie boven, de strijd van de seksen of het zoeken naar de vervulling die je vroeger niet hebt gehad. Het grote probleem is dat we niet zien

In de tiendaagse Tools for life-therapie gebeurt het nogal eens op dag twee of drie dat cliënten een beeld krijgen van hun vader of moeder, die niet echt emotioneel aanwezig was voor het kind. Ondanks herhaaldelijk aandringen van het kind kwam er niet of nauwelijks reactie van de ouder. Het gevolg is dat de betreffende cliënt het vaak koud krijgt en soms minutenlang ligt te rillen door die emotionele afwezigheid, ondanks de temperatuur van 21 graden in mijn werkruimte. Als cliënten bereid zijn die kou helemaal toe te laten en waar te laten zijn, wordt vaak op dat moment ook duidelijk wat de, vaak onbewuste, aannames zijn van de cliënt. Die aannames zijn op basis van die emotionele verwaarlozing en kou ontstaan. Voorbeelden van die aannames zijn zichzelf herhalende gedachten als ‘ik ben niet belangrijk’, ‘ik voel me niet gewenst’, ‘ik word niet gezien’ of ‘ik moet het allemaal alleen doen’. Doordat die aannames vaak onbewust zijn, gaan we in onze pubertijd en jongvolwassen leven zoeken naar mensen die ons wel belangrijk vinden, bij wie we ons wel gewenst, gezien en geborgen voelen.

Fokke Slootstra heeft in Drouwen een therapeutisch centrum, De Verwondering, voor innerlijke rust. Na veertien jaar mensen te hebben begeleid in de combinatie therapie en spiritualiteit leidt hij sinds enkele jaren mensen op die ‘Tools for life’-therapie willen geven. Fokke publiceerde eerder artikelen over de spirituele bypass, relaties, non-duale therapie en satsang als ultieme overdracht.

wat liefde werkelijk is. Liefde is geen gevoel. Liefde is de kracht van het universum. Zonder de kracht van de liefde zou jij er niet zijn, zou er geen bloem of boom groeien, zou er geen vlo of teek kunnen bestaan. Er zijn geen talloze positieve krachten in het universum, er is er maar één! Elk moment is een moment van liefde of gebrek aan liefde. Elk moment is een moment van liefde of een roep om liefde. Dit betekent dat er in essentie alleen maar liefde is, dat de liefde alom tegenwoordig is en geen tegendeel heeft. Dat is ook precies waar veel spirituele zoekers klem komen te zitten. Na de ervaring van ontwaken zijn we bevrijd van de vereenzelviging met lichaam, geest en herinnering. Dat geeft vaak het gevoel ‘ik ben vrij’. Maar dat ‘ik ben vrij’ is de vrijheid van het persoonlijke, en dat is nog maar de helft van het verhaal. Als ons hart echt opengaat en we ook de persoonlijke vrijheid los kunnen laten, ontstaat er een liefde die naar bevrijding van het geheel streeft en uiteindelijk alles verteert wat niet waar is. Pas dan is verlichting, in de woorden van Adyashanti, “niet alleen de ervaring dat je het ik overstijgt; het is ook de situatie waarin het ik als afzonderlijk persoon geen belang meer heeft”(3).

Vereenzelvigd met een illusie

Liefde is geen gevoel. Liefde is de kracht van het universum. Zonder de kracht van de liefde zou jij er niet zijn, zou er geen bloem of boom groeien, zou er geen vlo of teek kunnen bestaan

In onze duale wereld wordt angst vaak als tegendeel van liefde gezien. Maar iets wat alomtegenwoordig is, kan geen tegendeel hebben. Als we niet in liefde verblijven, als er angst is, verkeren we in een trance, zitten we in een angstige droom, zijn we vereenzelvigd met een illusie. Die illusie of angstige droom is precies wat onze wereld is. Het goede nieuws is dat die wereld, die angst, niet werkelijk is, maar een illusie. We hebben het ons maar ingebeeld. We hebben een afgod gemaakt en zijn doodsbang geworden, want we hebben de eenheid verraden, we hebben ons afgescheiden. Net alsof een zonnestraal zegt: ‘Ik heb genoeg van die zon.’ Of een tak tegen de boom zegt: ‘Ik hoor niet meer bij jou.’ De zonnestraal staat niet los van de zon. De tak staat niet los van de boom. De mens staat niet los van de liefde. Dat hebben we ons alleen maar ooit ingebeeld, en daardoor zijn we bang geworden; bang voor onszelf, voor God en voor de andere sekse. Het goede nieuws is dat de redenen voor die angsten ingebeeld zijn, illusies zijn. Alleen wat liefde is, is werkelijk. Alles wat niet liefde is, is onwerkelijk, is een illusie en kan steeds weer losgelaten worden. In de woorden van de Deense filosoof Kierkegaard: “Als iemand het koninkrijk der liefde geheel heeft betreden, wordt de wereld - hoe onvolmaakt ook - rijk en mooi en bestaat hij louter uit mogelijkheden tot liefde .“ß Noot 1: In mijn boek Breng je leven op orde kun je hiervan talloze voorbeelden lezen. Noot 2: Dit verhaal, afkomstig uit Mannen komen van Mars en vrouwen van Venus, heb ik kort samengevat. Noot 3: Citaat uit Ontwaken, het zal je maar gebeuren van Adyashanti. Elders in dit nummer is ook een bespreking van dit boek te lezen.

l column l

WAT IS ECHT?

a de overvloedige regenval van vandaag kun je in het avondlicht in de opening van tuin naar bos de bomen zien naregenen in het halfduister. In de verte laat een vrachtwagen zijn claxon klinken. De eerste vleermuizen verlaten hun dagverblijf op jacht naar muggen en motten. De afgelopen dagen was er wederom het voorrecht om een serie bijeenkomsten te houden in de kleine kerk in Renkum, gelegen in de buurt waar ik als kind vaak in de bossen te vinden was als wij op bezoek waren bij mijn tante Thea, die woonde en werkte in vormingscentrum Keyenberg. Dat had je toen nog: vormingscentra. Het was de tijd van de droom van de maakbare samenleving. Geloof in educatie, vorming, solidariteit. Een tijd van verwachting, hoop, en dan eens niet op een zogenaamd christelijke basis, maar natuurlijk wel met hetzelfde waangehalte. Inmiddels zijn we wijzer. Nederland is speelbal van allerlei interne en externe bewegingen, zonder echt mee te spelen. Op tv gaat het over het EK voetbal en de Brexit, terwijl aanslagen en moordpartijen ook veel aandacht vragen en alle ego’s tot een staat van opwinding brengen. De laatste satsang van het drieluik in Renkum was stil, volledig, onafgescheiden. Af en toe nam iemand de microfoon en deelde een overweging, inzicht of vraag. Verder een kalme

InZicht . 3 . 2016

ontspannenheid die voelbaar was en bijna uitnodigde tot een religieus besef, ware het niet dat ik - god zij dank - geen romantische noties en verlangens koester. Werkelijkheid. Wat is echt? Wat is DIT? Werkelijkheid of illusie? De wijzen zeggen dat de wereld een illusie is, en dat is juist. Tegen een meer volwassen vragensteller zeggen zij echter: werkelijkheid en wereld zijn niet twee. En dat is juister. Alleen Brahman is reëel, de wereld is maya. Brahman en maya zijn niet twee. Dat betreft geen redenering, maar een verdieping van inzicht. Eerst geloof je dat jij en de wereld echt zijn. Afgescheiden (ik-wereld) en echt (ik neem het voor echt aan, zoals ik het beleef). Dan ontdek je wellicht Bewustzijn. En het inzicht komt: alleen Ik (de waarnemer, waarnemendheid) ben echt; wat ik zie, ken, is illusie. Mijn lagen van overtuigingen, projecties, angsten en verlangens zijn onecht. Bewustzijn is wel echt, blijvend, werkelijk. Vervolgens valt het ineen: Bewustzijn en wat wordt gezien blijken onlosmakelijk, onafscheidelijk. Je realiseert je dat je zowel het Zien als het geziene bent. Wow. Het Ene is inderdaad niet één kant van de medaille, maar de hele medaille. Het zien van de druipende takken, het geluid van de vrachtwagen, het waarnemen daarvan, het besef er te zijn, zijn er allemaal gelijktijdig en on-

onderbroken. Het een is niet zonder het ander. Een golf van stille vreugde mengt zich in de waarneming. Ghost ontspant en slaakt een diepe zucht, de laatste merel roert zich, er loopt een teek op mijn been, opgepikt tijdens het ommetje van zojuist. Een foto verscheen. Guus, onze vriend in Noorwegen, had hem gestuurd. Je ziet zijn duim op het boek dat hij ophoudt naast een vuurtje, met prachtige natuur op de achtergrond. Olie op het vuur. Hij had veel spullen bij zich, zo bleek uit de andere plaatjes, geen olie, wel een boek. En het was goed. Net zo goed als vandaag in Renkum, en nu Hier. Altijd enkel en alleen Hier. Wat is werkelijk? Hier. Wat is illusie? Je ideeën erover, al zijn die ook hier. Wat ben je zonder ideeën en aannames? Wat ben je werkelijk? En wat wordt er aangenomen? Alles wat echt lijkt, is dat maar even. Is je dat opgevallen, lieve medemens? Je wilt heel graag dit en dan weer iets anders. Je gelooft met hart en ziel te willen ontwaken en dan blijk je seks te willen met deze of gene. Je wenst Gods genade, maar wilt vervolgens bevestiging van je baas, collega, partner, moeder, kind. De waarheid, dat ben jij. Dat is werkelijk. Al het andere is verzonnen. Maar weet je dat ook, echt? Ik kus je. Hans Laurentius

De dingen zijn niet wat ze lijken te zijn, noch zijn ze iets anders TEKST Naropa

Het ontkennen van iets geeft het al bestaansrecht. God ontkennen, dualiteit ontkennen, geeft er aandacht aan, waardoor het centraal komt te staan . Krishna sprak 5000 jaar geleden al de wijze woorden: “ Zolang je aandacht zich op Mij vestigt, ben ik werkzaam.” Dat gold ook voor zijn zogenaamde vijanden. Er bestaat geen dualiteit, dus is non-dualiteit nergens op gebaseerd. Als we het nietbestaande als uitgangspunt nemen en dat vervolgens gaan ontkennen, maken we het eenvoudige onnodig ingewikkeld.

Het licht herkent het licht Dualiteit of God wordt gekend noch ontkend. Er is wat er is. Dat is realiteit. Het veelgebruikte Sanskrietwoord ‘Maya’ - vaak vertaald als illusie - betekent: wat niet is. De Lankavatara soetra vermeldt: “De dingen zijn niet wat ze lijken te zijn, noch zijn ze iets anders.” Alles is zichzelf. Dring door tot en in het Zelf, en je bent alles. Wat aan de oppervlakte een verschijnsel lijkt te zijn, is in werkelijkheid het licht van bewustzijn zelf. Alles is dit licht, en wat je ziet is de weerschijn en manifestatie ervan. Het licht zelf is onzichtbaar. Uiteindelijk is het het licht in jou, als jou, die het verschijnsel ziet en het licht daarin herkent. Het licht herkent het licht, en herkent dit als zichzelf. Het licht is zichzelf. Deze ontmoeting is liefde. De Gayatri-mantra verwijst naar en vertegenwoordigt dit

allerhoogste licht. Gewoonlijk wordt alleen de weerkaatsing van het licht gezien in de vorm, zoals in de maan. Is maanlicht illusie? Nee, maanlicht is de weerkaatsing van zonlicht. Zonlicht is het licht van de zon, en de zon is het licht van het licht. De Gayatri-mantra brengt ons in het licht van het licht. Alles is dit Ene. De mantra gaat als volgt: Om Bhur Bhuvah Svah Tat Savitur Varenyam Bhargo Devasya Dhimahi Dhiyo Yonah Prachodayat. Het eerste deel ervan betekent: “Door alle lagen van ervaring heen, te midden van alle verschijnselen en ‘illusies’, is Dat het allerhoogste Ene - het Absolute (de Geliefde) - dat het bestaan verlicht.” Dit licht is liefde. Haar zien is haar zijn. En liefde straalt uit zichzelf zoals de zon. Ze dijt uit, ze geeft, is expansie. Vandaar het tweede gedeelte van deze mantra: ”Mogen alle wezens door subtiele en meditatieve intelligentie de schittering van verlicht bewustzijn gewaarworden.” Dit ontstaat en openbaart zich vanzelf. Dit is Verlichting. De gerealiseerde staat (Het zijn, het Zelf) is zo vervuld, zo zwanger van zichzelf, dat haar overvloed zich vanzelf verspreidt als parfum. Ze kent geen andere motivatie dan de waarheid zelf; de waarheid in actie, in haar mannelijke vorm die versmolten is met de receptieve vrouwelijkheid. Deze vereniging brengt absolute liefde voort. De Gayatrimantra laat je beseffen dat jij bewustzijn bent, en door dit besef leeft ze voort als Liefde. Ze is een matrix van de

H Naropa is sinds 1994 verbonden met de Sacha-traditie en leerling van ShantiMayi. Nadat in 2002 de daarvoor schijnbaar aanwezige verdeeldheid oploste in zelfrealisatie, stopte zijn zoektocht en begon er een spontaan verdiepingsproces waarin het mysterie van het bestaan zich blijft openbaren. Op verzoek van ShantiMayi is Naropa satsangbijeenkomsten gaan geven. Naropa is niet gebonden aan een vaste vorm of traditie. Hij beschouwt het leven zelf - alle gebeurtenissen, obstakels en zegeningen - als de grootste leermeester.

Aan de hand van de Gayatri-mantra geeft Naropa antwoord op Shakespeares vraag ‘To be or not to be?’. We kunnen onze essentie niet kennen omdat we haar zijn. Ze wordt spontaan tot uitdrukking gebracht en gevierd in de vorm.

InZicht . 3 . 2016

Â© magritte, studie voor de reuzin ca. 1935

realiteit. Door haar te reciteren betreed je de realiteit, om vervolgens in haar te verdwijnen en als het oorspronkelijke licht te (ver)schijnen.

Nieuwe werelden en dynamieken Een fata morgana bestaat als luchtspiegeling en kan eruitzien als een oase. Iedereen die in een woestijn woont, weet dat zich in de luchtspiegeling geen water bevindt, en zal daar ook niet heen trekken om de dorst te lessen. De fata morgana wordt gezien als wat ze is en zet niet aan tot handelen. Wat is, is realiteit. We kunnen de realiteit pas waarnemen als we ons verenigd hebben met de realiteit die we zijn. Zo niet, dan zien we vervormingen en doen conflicten en verwarring hun intrede. We hebben de mogelijkheid en bestemming om dieper door te dringen in de realiteit. In onszelf dus. Wetenschappelijk gebeurt dit door empirisch onderzoek, door vragen te stellen als ‘Wat is de aard en essentie van alle verschijnselen, weergegeven in eigenschappen, wetmatigheden en formules?’. Zij die dit grondig doen, ontdekken nieuwe werelden en dynamieken die onverklaarbaar zijn.

We kunnen de realiteit pas waarnemen als we ons verenigd hebben met de realiteit die we zijn. Zo niet, dan zien we vervormingen en doen conflicten en verwarring hun intrede Ze gaan onze pet te boven. De onderzochte realiteit blijkt mysterieuzer als we haar binnendringen. Logica en oorzaak en gevolg zijn niet meer relevant. Wetenschappers die het leven diep onderzoeken, spreken in termen die lijken op die van de mystici. Nu kunnen we ook onszelf onderzoeken. We kunnen ons bestaan doordringen en onze essentie gaan beseffen. We intensiveren dit besef onder meer door zelfonderzoek. Als je dat toepast, val je samen met het zelf. Dat is meditatie. De onderzoeker verliest zichzelf in wat hij is. Soefi’s zeggen dat wat poëtischer: “De minnaar verliest zich in de Geliefde.” Dat verliezen, die overgave, wordt ook wel ontwaken genoemd. Er is niet iemand die ontwaakt. Die iemand lost op, en wat is (en was) blijft. Het samenzijn met een ontwaakte versnelt het ontmantelingsproces op natuurlijke wijze. Liefde voor het goeroeprincipe (de Waarheid) en in de aanwezigheid verblijven van een levende Meester is de meest krachtige benadering. De betekenis van het woord Upanishad is niet voor niets ‘zitten in de aanwezigheid van een Meester’.

De taal van het leven Het effect van ontwaken is dat vitaliteit en bewustzijn in kwaliteit toenemen. De oude structuur van gewoonte,

herinnering, conditionering, de tijdsgeest, de moraal, de cultuur, kortom, de oppervlakte van het bestaan, is doorzien en we incarneren in onze oorspronkelijkheid. Dit niemandsland, dit vrije en creatieve bewustzijn, is alles. Het is onveranderlijk en in beweging. Het is en het is niet. Het is ondefinieerbaar in de woordentaal. Die woordentaal is allang achtergelaten. Het leven is geen gedachtegoed. Spiritualiteit is geen gedachtegoed. Het is ‘levensgoed’. Het leven spreekt zijn eigen taal. Het leren leven en spreken van die taal is spiritualiteit. Het is de taal van de stilte en de aanwezigheid, de taal van het leven. Het water is één met het water, en het vuur is één met het vuur. Jij bent één met wat je bent. Jij Bent! Je bent en je bent niet. Shakespeares vraag is opgelost. We kennen de essentie niet, want die zijn we. We kunnen onszelf niet afsplitsen in onderzoeker en realiteit. We sterven aan het onderzoekersbewustzijn en vinden hereniging met de oorspronkelijkheid en totaliteit van het Al. Spontaan wordt dit uitgedrukt in de vorm, wordt dit gevierd in de vorm. Dat is de betekenis van de dansende Shiva, de Nataraj. De wereld staat in brand, de wereld is vergankelijk, en de gerealiseerde vonk van eeuwigheid danst van geluk, dankbaarheid en liefde. Niet omdat dat zo hoort te zijn, maar omdat de anatomie van de ziel zo is. Als onze realiteit niet meer wordt ontkend maar geleefd, zijn we overvloedige liefde en aanwezigheid. De totaliteit barst constant uit haar voegen en is verstild. We zijn alles. Deze totaliteit en realiteit bevinden zich te midden van alle lagen van bewustzijn. Het is overal en nergens. Alles is hiervan doordrongen. Het absolute en het relatieve zijn één. Dring door in het leven als het leven, in de vorm en in de vormloosheid. De vormloosheid beseft de vorm, en de vorm beseft de vormloosheid. De realiteit is multidimensionaal en Eén, onveranderlijk en veranderlijk. Niets is vreemd of niet-bestaand. Alles creëert zichzelf, spreekt en zwijgt. Er bestaat niets buiten de realiteit. Het universum dijt uit en is bewegingloos. Realiteit is dat wat is, in al haar dimensies. De werkelijkheidsbeleving van een mier is anders dan van een paard, een plant of een mens, en toch zijn ze ook hetzelfde beginsel. Alles is een uitdrukking van het Onnoembare. Dit laat zien hoe verbijsterend veelzijdig, dynamisch en ondoorgrondelijk het leven is. En dat ben jij! Stol niet tot een vorm, een identiteit, een overtuiging. Begrens niet wat van nature onbegrensd is. Verstop en begraaf jezelf niet in een leer. Bevrijd je ervan zodra haar werk gedaan is. Herhaal jezelf niet. Dat is verraad aan het leven. Leef het niet-wetende mysterie, zonder referentie, en het mysterie leeft jou. ß

Abonnee-voordeel Themaworkshop Inzicht, 21 januari 2017

Non-duale Coaching en Therapie Op het snijvlak van spiritualiteit en psychologie Een themamiddag ingeleid door:

• Drs. Myra Pieters-Engelkes, psycholoog-psychotherapeut • Drs. Yvonne Visser, psychiater en zen leraar • Alexander Zöllner, spiritueel leraar, coach en trainer Het doel van non-duale coaching of therapie is bewustwording van non-duaal Gewaarzijn als de bron en basis van wie wij zijn. Deze vorm van coaching of therapie is niet gericht op de ontwikkeling of verandering van ego. De aandacht gaat vooral uit naar de ontmanteling van de egostructuur die het zicht op non-duaal Gewaarzijn belemmert. In non-duale spirituele stromingen zoals Dzogchen en Advaita-Vedanta wordt ego gezien als een illusie. In het Westen, met zijn nadruk op individualiteit, blijkt het doorzien en loslaten van die (illusoire) egostructuur niet eenvoudig te zijn. Non-duale coaching en therapie ondersteunen dit proces dat bestaat uit een geleidelijke ontmanteling van alle ideeën en aannames over onszelf zodat het Licht van non-duaal Gewaarzijn steeds helderder kan gaan schijnen. De inleiders zullen de uitgangspunten van non-duale coaching en therapie toelichten. Deelnemers doen ervaring op met deze vorm van begeleiding middels enkele oefeningen en meditaties. Uitgeverij Inzicht presenteert deze middag twee boeken die, ieder op hun eigen wijze, het proces beschrijven van ontwaken in nonduaal Gewaarzijn.

Handboek Non-duale Coaching en therapie

Alexander Zöllner beschrijft in dit boek zowel de achtergronden en uitgangspunten van non-duale begeleiding als tal van praktische werkvormen, visualisaties en meditaties.

Radiant Mind– een praktische weg naar Non-duaal Bewustzijn

Deze Nederlandse vertaling van het gelijknamige boek van Peter Fenner Ph. D. is een praktische gids voor de reiziger op de weg naar non-duaal Gewaarzijn. De vertaling is van de hand van Myra Pieters-Engelkes en Alexander Zöllner.

Deelname aan deze themaworkshop à € 15,U kunt zich inschrijven via email: info@artoflife.nu Als abonnee van Inzicht is de deelname slechts € 7,50 wel vooraf aanmelden via info@inzicht.org Waar: Archeon, Alphen aan de Rijn Tijd: 14.00 – 17.00 uur

¥ klassieke

teksten ¥

YUGAPATH SRISHTI Ramana Maharshi sprak veelvuldig met zoekers over de kwestie van de schepping van de wereld. Mensen die voor zijn gevoel nog vastzaten in de illusie van oorzaak en gevolg en daarom een verklaring wilden voor de wereld om hen heen, verwees hij naar klassieke geschriften die een geleidelijke schepping (krama sishtri) beschrijven. De in zijn ogen ware zoeker daarentegen hield hij de leer van de yugapath srishti voor, de onmiddellijke schepping. Deze vedantische leer geeft aan dat de kosmos gelijktijdig met de waarnemer ervan tot leven komt. In die zin sluit hij rechtstreeks aan bij de bevindingen van de moderne kwantumfysica. Ramana vergeleek het vaak met de droom, waarin de verschijnselen die zich erin voordoen tegelijkertijd met de dromer verschijnen.

Brahman en het universum zijn een “Shankara’s uitspraken over Maya zijn uit onbegrip bekritiseerd. Hij stelde: - Brahman (bewustzijn dat het universum tevoorschijn laat komen) is echt en werkelijk. - Het universum is onecht en onwerkelijk - Het universum is Brahman Hij ging dus verder dan alleen te zeggen dat het universum onecht en onwerkelijk is, omdat de laatste stelling ‘het universum is Brahman’ de eerste twee stellingen uitlegt en onderbouwt. Het betekent dat het universum onecht lijkt als het gezien wordt vanuit Zelf, en echt als beschouwd vanuit een standpunt buiten het Zelf. En dus zijn Maya en werkelijkheid een en hetzelfde, afhankelijk van het standpunt. Om het aan de zoeker naar inzicht duidelijk te maken, moet je stellen dat de wereld een illusie is. Het kan niet anders. Hij is vergeten dat hij Brahman is (werkelijk en altijd overal in alles aanwezig) en misleidt zichzelf door te denken dat hij een lichaam is te midden van vergankelijke andere lichamen. Als de zoeker daar onder gebukt gaat, moet je hem eraan herinneren dat de wereld onecht is en een zinsbegoocheling. Waarom? Omdat hij het Zelf

vergeten is en zijn blik gericht heeft op het materiële universum buiten zich. Hij zal die blik niet naar binnen richten voor introspectie, tenzij je hem ervan doordringt dat de materiële buitenwereld onecht is. Zodra hij het Zelf gerealiseerd heeft, zal hij inzien dat er niets anders bestaat dan het Zelf en beschouwt hij het hele universum als Brahman. Er bestaat geen universum zonder Zelf. Zolang iemand het Zelf, waaruit alles ontspringt, niet ziet en de wereld als echt en altijd aanwezig beschouwt, moet je hem vertellen dat de buitenwereld een illusie is. Kijk naar een blad papier. We zien alleen wat erop geschreven staat, niemand ziet het papier waarop de tekst verscheen. Het papier is er, of er nu wel of niet een tekst op staat. Tegen iemand die de tekst als echt beschouwt, moet je zeggen dat die onecht en illusoir is, omdat hij berust op papier. De wijze beschouwt papier en tekst als één. Zo geldt dat ook voor Brahman en het universum.” Sri Ramana Maharshi - uit: Yugapath Srishti (Onmiddellijke Schepping)

£ lezers £

Lezersbijdragen naar aanleiding van het thema

Werkelijkheid en illusie Vanavond zat ik een potje wanhopig te zijn over wel of niet een operatie en werd ik er zo onrustig van dat ik mezelf bij de lurven heb gepakt en heb neergezet op een rustig plekje: en nu stil en luisteren. Echt luisteren. Dus ik ging braaf zitten en hoorde mijn hersentjes luid kraken om oplossingen te zoeken en om te willen helen. Oftewel: ik was wanhopig bezig het anders te krijgen dan dat de werkelijkheid nu is. Toen ik dat zag, werd mijn hele zicht ook breder en zag ik me daar zitten op een kussen. Bijna doorzichtig. Niet dat je mij niet kon zien, maar het was alsof ik uit dezelfde stof/trilling bestond als de tafel en de muur, het kaarslicht en de sterren aan de hemel, en daardoor verviel mijn hele ‘ik’ en was die ik ook niet meer het stralende middelpunt van de wereld, maar een heel klein petieterig ‘ietsje’ (of is het nu een ‘nietsje’?) dat perfect meedraait in een ontzettend groot geheel. Alle oordelen en gedachten, alle verhalen die de hersentjes spinnen, zijn vanuit dit perspectief totaal uitgegumd. De ‘ik’ die de boel denkt te moeten besturen, is verdwenen. En wat er overblijft is dit. Hier, nu. Dit is het. Dat wil niet zeggen dat mijn lichaam opeens verdwenen is. Het zit nog steeds gewoon op dat kussen en er is nog steeds pijn (misschien zelfs wel meer, want helderder). Ik drijf mee met de stroom, zonder enig oordeel en zonder er een verhaaltje aan vast te breien. Er is het inzicht dat het niet echt is en tegelijkertijd speel ik het spel der illusie volledig mee. En vergeet ik het weer even, dan pak ik mezelf bij de lieve lurven en luister.

Het denken doet zijn uiterste best zichzelf er constant van te overtuigen dat er een persoon, een denker is. Hier gaat heel veel energie in zitten, en de gedachtestroom moet continu gedachten produceren die dit bevestigen. Dit is voor bijna iedereen het paradigma waarin geleefd wordt. Als de gedachten worden gezien als wat ze werkelijk zijn, namelijk conceptueel denken waarin de illusie ontstaat van een denker of afgescheiden persoon, wordt de identificatie verbroken en ontstaat er een diepe rust. Er is nooit een denker geweest, er is nooit iemand thuis geweest. Wat je gedachten je daar dan ook over mogen vertellen, het is niet waar. Het is natuurlijk ook niet onlogisch dat die vergissing gemaakt wordt, er is tenslotte niemand anders die het tegendeel vertelt. De huidige maatschappij is er helemaal op gebaseerd, dus de illusie die je gedachten je verkopen wordt ook bijna nergens door tegengesproken. Alleen als doorzien wordt dat er geen denker is, valt die illusie weg en blijft er een prachtig spektakel over waarin je jezelf (voor zover je daar nog in persoonlijke zin over kunt spreken) terugziet in alles wat er is. Dit doorzien wordt ook wel het binnengaan van de poortloze poort genoemd. Je kunt er alleen doorheen als je het geloof in je gedachten en je afgescheiden zelf achter je laat. Het is niet de golf die zich realiseert dat hij water is, het is het water dat wakker wordt en zich realiseert dat het geen golf is. Anonieme bijdrage

Bernadette Roques

Om erachter te komen wat realiteit (of waarheid) is, kunnen we het beste kijken naar wat illusie is en doet. Vanaf nu zal ik voor het woord realiteit het woord waarheid gebruiken, dat sluit in mijn beleving beter aan. Als we alle illusies doorzien en begrijpen, houden we uiteindelijk de waarheid over. Het is dus belangrijk om de illusies te doorzien voor wat ze zijn: verhaaltjes in het bewustzijn die het ons moeilijk en vaak onmogelijk maken te zien wat (er) werkelijk is. Zoals ik het zie komen alle illusies voort uit één basisvergissing die de grondslag is voor alle illusies waarin men verstrikt kan raken: het idee dat er een afgescheiden persoon is.

InZicht . 3 . 2016

Waarom worden woorden als ‘realiteit’ en ‘illusie’ gebruikt? Waarom zouden dit zinnige woorden zijn? Hoe komt iemand tot die woorden? Er wordt gesteld dat realiteit staat voor ‘echt’ en illusie voor wat ‘niet echt’ is. Beide begrippen zouden een soort dualiteit vormen. Maar bestaat ‘echt’ überhaupt? Bestaat er ‘iets’ waarvan onomstotelijk gezegd kan worden: ‘Dat is echt. Zo is het! Dat is juist!’? En als het bestaat, waarom is het er dan? De mens beschikt over het vermogen tot puur gewaarzijn. Dat pure gewaarzijn is er in een diepe meditatieve staat. Het is de ervaring te ‘zijn’ zonder dat daar verder een invulling of richting aan wordt gegeven. In

het dagelijks leven wordt gewaarzijn evenwel onmiddellijk vertaald en in/door het denken omgezet in denkbeelden. Het ‘ik’ wordt geactiveerd, wat onherroepelijk leidt tot het besef: ik ben gewaar van .... De transformatie van gewaarzijn in woorden is ingrijpend en fundamenteel, maar als er iets gebrekkig en incompleet is, dan is het deze transformatie wel. Er gaat in dit proces onvoorstelbaar veel van wat waargenomen wordt verloren. Zo ontbreken, hoewel ze wel bestaan, alle ongekende dimensies, evenals alle niet benoemde aspecten volledig. De uitspraak van Jiddu Krishnamurti: ‘The word is not the thing’ lijkt triviaal. Maar hoewel rationeel onmiddellijk onderschreven, wordt het in het dagelijks taalgebruik niet onderkend. Iedereen identificeert zich met de inhoud van de gebruikte woorden en daardoor is elk woord wel het ding! Alleen doordat binnen een gemeenschap gewaarzijn standaard wordt getransformeerd, ontstaat het streven naar zekerstelling van (im)materieel bezit. Binnen gemeenschappen heerst daarom de wet van het getal, die stelt dat iedereen gewaarzijn op soortgelijke wijze moet beschrijven. Alleen dan blijft de begripsvorming eenduidig. Deze wet sleept in zijn kielzog een indringend gevolg mee: de macht van het getal, die afwijkende individuele transformaties volledig overstemt. Het bepalen of iets al dan niet realiteit is, geschiedt met behulp van geaccepteerde criteria, binnen een samenleving gehanteerde en tot axioma verheven redeneringen waarmee iedereen zich onvoorwaardelijk identificeert. Veelvuldig gehanteerde criteria in onze tijd zijn logica, causaliteit, verifieerbaarheid en consistentie. Als een transformatie voldoet aan deze criteria, wordt de uitkomst van het omzettingsproces als realiteit beschouwd. Dit bewerkstelligt een splitsing. Enerzijds verkrijgt een nader bepaald ‘iets’, indien getransformeerd, het predicaat ‘realiteit’ als het voldoet aan de criteria. Anderzijds verwerft een nader beschreven ‘iets’ het predicaat ‘realiteit’ niet als het niet voldoet aan de criteria. Meent iemand in het laatste geval desondanks dat ‘iets’ wel reëel is, dan wordt die interpretatie gekwalificeerd als illusie. Jan De Boo

u boeken u

Olie op het Vuur Hans Laurentius Brave New Books 2016 164 blz., € 20,00 (Ebook € 12,98) ISBN10: 9402149481 ISBN13: 9789402149487 Ook verkrijgbaar via: www.hanslaurentius.nl

Sinds zijn eerste boek in 1999 heeft Hans Laurentius een indrukwekkend spiritueel instructief oeuvre bij elkaar geschreven. Hoewel zijn doel altijd het wakker schudden van de lezer is gebleven, weet je van tevoren nooit wat voor soort boek je in handen gaat krijgen. Soms voert zijn enthousiasme de boventoon, dan weer is hij zacht en bijna poëtisch. In sommige boeken is hij spijkerhard of is het zijn bedoeling het allemaal eens haarfijn uit te leggen. Olie op het Vuur heeft minder de graag-of-niet-toon van zijn voorganger Rozengeur & Prikkeldraad. Laurentius heeft nog steeds weinig geduld met pseudo-advaita en de gevestigde religies, maar is ditmaal meer betrokken bij de zoeker. Dat blijkt al uit de inleiding, waarin hij zich verplaatst in degene in wie de spirituele interesse nog maar net de kop heeft opgestoken, en die van hem een zacht duwtje in de rug krijgt. Hij legt geduldig uit dat de onbehaaglijkheid van het alledaagse leven geen verbeelding is, dat er werkelijk een gapende leegte onder ons bestaan ligt en dat de weg naar Waarheid alleen kan worden bewandeld met veel vallen en opstaan. Maar het is wel een weg die zeker de moeite waard is. Hierna volgt een verslag van de hobbels op zijn eigen weg naar zelfrealisatie en nog ver daarna. Dat is zonder meer waardevol voor lezers met een neiging tot leraarverering. De weg heeft geen einde en er valt altijd weer iets nieuws te ontdekken. Los daarvan is Olie op het Vuur ook een pittig boek. Laurtentius’ spirituele held is geen verheven glimlachende messias, maar een door roeien en ruiten gaande wildeman als Johannes de Doper, een spirituele strijder die tot het gaatje gaat en verder. Laurentius heeft een broertje dood aan

boeddhistische mindfulness, waar je een beetje “een slappe lul” van wordt. Door zijn compromisloze wijze van formuleren weet hij vaak de spijker op de kop te slaan en die nog iets dieper in ons begrip te hameren, zoals wanneer hij het heeft over geloofsstrijd: “De ene z’n Sinterklaas is beter dan die van de ander”, of als hij uitlegt dat vrije wil een contradictio in terminis is en afsluit met: “Het is veeleer: doe wat je niet laten kunt.” Verhelderend en nog grappig ook. Een waardevol boek dus weer. Fraai vormgegeven bovendien, met verschroeid ogende omslag, vlekken en koffiekringen. Precies als de inhoud: rauw en oprecht. Frans Hasselaar

Robert Hartzema/Marjan Möller De Spontane Bevrijding in leven en sterven Uitgeverij Karnak 400 blz., € 34,50 ISBN 978-90-6350-109-9

Dit boek is ontstaan uit een tweejarige cursus en behandelt de verborgen inzichten uit het Tibetaans Dodenboek van Padmasambhava. Daarnaast bevat het ook nieuw materiaal, waaronder de complete serie meditaties en alle praktische instructies die Padmasambhava heeft nagelaten. Vroeg of laat worden we allemaal met de dood geconfronteerd. Het leven is vergankelijk, broos en voortdurend in beweging. Elk moment is uniek, kostbaar en eenmalig. Alles wat ontstaat, lost op en verdwijnt. Wanneer je de vergankelijkheid van het bestaan negeert, klamp je je vast aan bezit, status, geld en macht, terwijl het op een bepaald moment uit je handen zal wegglippen. Door het omhelzen van het leven in al zijn facetten (pijn, verdriet, lijden, geluk, tegenslag, vreugde, ziekte, ouderdom) ontstaat er rust en kalmte. De boodschap van Padmasambhava is om simpelweg aanwezig te zijn bij alles wat zich aandient. Bevrijding ontstaat niet door iets te ontkennen, te verbeteren of te transformeren, maar door het leven

en het sterven in al hun aspecten volledig te omhelzen. Als je helemaal openstaat voor wat het leven aanbiedt en volledig aanwezig bent bij wat verschijnt, is elke situatie helder en transparant. Er blijft geen residu achter, waardoor elke ervaring zichzelf bevrijdt. Dat is de bevrijding in het moment en wordt door de auteurs “spontane bevrijding” genoemd. Door tijdens je leven oog in oog te blijven met wat verschijnt, zul je in staat zijn om ook tijdens het sterven volledig aanwezig te zijn, zodat je kunt opgaan in het Licht van Zijn. Verrassend is misschien dat de tekst die Padmasambhava achterliet deel uitmaakt van een uitgebreid onderricht over het leven. Pas in tweede instantie gaat het over sterven. Er wordt onderscheid gemaakt tussen zes periodes van leven en sterven, namelijk het gewone leven, slapen, mediteren, het stervensproces, het sterven zelf en de periode tussen sterven en (opnieuw) geboren worden. Omdat het onderricht niet alleen gericht is op het sterven maar ook op het leven, geven de auteurs de voorkeur aan De Spontane Bevrijding in leven en sterven als titel voor dit boek, in plaats van Het Tibetaanse dodenboek. De inzichten in deze uitgave kun je uitsluitend verwezenlijken terwijl je leeft. Herken, terwijl je je leven leidt, dat alle verschijnselen projecties van het bewustzijn zijn. Blijf oog in oog met wat er gebeurt, zodat elke situatie voedsel is voor gewaarzijn. Elke confrontatie daagt je helderheid uit, en die helderheid kun je aanscherpen door te mediteren en van daaruit het gewone dagelijkse leven volledig aan te gaan. Het bewustzijn is van nature helder, open en vrij, en het is aan jou om in die helderheid te blijven. Zodra je gewaarzijn verslapt, verdwijnt je helderheid waardoor je terugvalt in gewoontepatronen, weerstanden en identificaties. Als je je hiervan bewust wordt, kap je ze ogenblikkelijk af. Herkennen is bevrijden, want zodra je een patroon herkent, valt de identificatie ermee weg. Het ervaren

u boeken u

van je impulsen en neigingen voedt helderheid aan helderheid. Lees dit omvangrijke en verrijkende boek met een open blik, experimenteer ermee en zie het als een ontdekkingsreis waarbij de meditaties en inzichten je kunnen leiden naar de spontane bevrijding in elk moment. Een belangrijk pluspunt is dat de teksten, meditaties en inzichten op een begrijpelijke en toegankelijke manier zijn overgebracht. Danny Senesael

Jan Bor OnZen Uitgeverij Prometheus, 2016 ISBN 978 90 3514 2800 ISBN 903 51 42 802 eboek

OnZen is een verfrissend boek van Jan Bor over vrijheid, autonomie en de onmogelijkheid dat een ander jou kan vertellen hoe je tot die vrijheid kunt komen. Met een nuchtere kijk wordt afgerekend met goeroes en hun egotripperij, al dan niet in pij of oranje gewaden en al dan niet met kaalgeschoren hoofden en hun daarop gebaseerde machtsspelletjes. Geen gevestigde religie kan zich daaraan onttrekken, en helaas doet zich ook in kringen waar de weg naar vrijheid wordt gewezen, zoals zen en advaita vedanta, hetzelfde fenomeen voor. OnZen is een indrukwekkend en hartstochtelijk pleidooi om je eigen weg te gaan op zoek naar vrijheid en je niet aan anderen ‘die het weten’ te onderwerpen. Paradoxaal is in dit opzicht het verhaal over de kunstenaar Wim de Haan, die juist zijn vrijheid begon te ervaren tijdens zijn gevangenschap en dwangarbeid aan de Birma-spoorlijn. Zijn vrijheid komt erop neer dat je niet langer naar de wereld kijkt met de vervormde blik van het verleden, met al zijn daaruit voortgekomen overtuigingen, maar dat je zonder oordeel aanschouwt hoe hij zich op elk moment aandient. Dat komt dus neer op kijken met een ‘leeg hoofd’, zou men in zenkringen zeggen. Of in termen van advaita: ‘acceptatie

InZicht . 3 . 2016

van Wat-is’. Op dit punt citeert Bor Tseng Chan: “De grote weg is niet moeilijk, alleen moet je kiezen noch keuren”, wat een andere verwoording is van het ‘lege gemoed’ van Meister Eckhart. Jan Bor maakt ons in zijn boek opmerkzaam op het begrip ‘moderne spiritualiteit’, dat staat voor een innerlijke weg die afgelegd moet worden, los van conventies en met lak aan georganiseerde religie, waarbij niet langer uitgegaan wordt van hoe de wereld er moet uitzien, omdat die houding je voor het mysterie afsluit. Een vrij persoon is iemand die authenticiteit in werken en handelen uitdrukt. Moderne spiritualiteit is “op zoek gaan naar autonome vormen van innerlijkheid, en daarmee je afhankelijkheid van een instituut, een geestelijk leider of een veronderstelde transcendente macht afwijzen”. In OnZen toont Jan Bor ook zijn eigen worsteling met de gevestigde zentradities om uiteindelijk zijn innerlijk pad te gaan. Daarmee heeft hij afgerekend met de ‘zenkerk’ met zijn gespeelde heiligheid, dus schijnheiligheid. Justus Kramer Schippers

Adyashanti Ontwaken Uitgeverij Samsara, 2016 158 blz., € 18,95 ISBN 978-94-9141-134-2

Bij uitgeverij Samsara verscheen onlangs een klein boekje van de Amerikaanse schrijver en leraar Adyashanti. Het blijkt al in 2002 in het Engels verschenen te zijn en is een weerslag van een aantal satsangs van de jonge Adyashanti. Het is een leuk boekje waarin met name de gedrevenheid van de leraar opvalt. Sterk vind ik het onderscheid tussen het ontwaken tot persoonlijke vrijheid en het ontwaken tot onpersoonlijke vrijheid. Naar mijn idee is Adyashanti een van de weinige leraren die dit onderscheid consequent benadrukt en aangeeft dat zeer veel mensen persoonlijke vrijheid aanzien voor bevrijding. De

reden hiervan is dat mensen blijven steken in de leegte of afwezigheid van egocentrische motivatie en dit helaas aanzien voor de hoogste staat. Voor Adyashanti is een echt bevrijd mens ontstegen aan alle drijfveren, persoonlijke en onpersoonlijke. Zoals hij mooi zegt: “Ben je bereid alles op te geven, maar dan ook echt alles als God aan je deur klopt?” In het boek wordt veel aandacht besteed aan het belichamingsproces: een voortdurend afwerpen van ieder overblijfsel van gehechtheid en ego. Voor de schrijver is het een beweging van voortdurende overgave aan de gigantische implicaties van spiritueel ontwaken: “Een terrein van ongelooflijke subtiliteit en complexiteit die slechts weinigen echt begrijpen.” In het hoofdstuk ‘Een liefde groter dan jezelf’ geeft de schrijver aan dat waarachtige liefde een onpersoonlijk wonder is. Het is de aard van de Werkelijkheid zelf, de natuurlijke en spontane uiting van het onverdeelde Zelf. In dat opzicht lijkt liefde anders dan wij of groter dan wij als we niet kunnen loskomen van het perspectief van een persoonlijk ik. Het gaat er hierbij dus om hoe grondig en hoe diep je verlichting is. Al met al is Ontwaken een inspirerend boekje met mooie uitspraken, al mist het soms de rijpheid en compleetheid van eerdere boeken als Dansende leegte en Het einde van je wereld. Een korte verantwoording van de uitgever over het waarom van deze uitgave wordt helaas node gemist. Fokke Slootstra

u boeken u

OPROEP AAN DE LEZER Het thema van het komende nummer van InZicht zal ‘Stilte’ zijn. De redactie nodigt de lezers van InZicht uit om zelf een korte bijdrage te leveren op basis van dit thema. Deze kan per mail gestuurd worden naar j.boogaard12@ chello.nl Uiterste inzenddatum: 1 oktober 2016. De redactie behoudt zich het recht voor om een ingezonden stuk in te korten of niet te plaatsen. Het volgende citaat van Jean Klein kan in dit kader wellicht een bron van inspiratie zijn.

“Stilte is onze ware natuur. Wat we ten diepste zijn, is niets anders dan stilte. Stilte kent geen begin, noch een eind. Hij was er voor het begin van alle dingen. Hij is zonder oorzaak. Zijn grootsheid is gelegen in het feit dat hij er simpelweg is. Stilte is heilig. Hij is helend. In stilte zit geen angst. Stilte staat op zichzelf, net als liefde en schoonheid. Iemand die beseft dat hij niets anders dan stilte is, biedt zichzelf voortdurend aan, bidt zonder te vragen, is dankbaar en vervuld van liefde.”

[advertentie]

IVAR

grafisch ontwerper m 06 24 27 41 31 e ivar@ivarhamelink.nl w ivarhamelink.nl

hamelink

•huisstijlen•tijdschriften•boekomslagen• logo’s•boeken•affiches•kaarten•etc.

54 zenreflecties: het hele jaar door. Dit zen- of ch’an-jaarboek bevat 54 gedichten of teksten met bijpassende foto’s. Het probeert je elke week te doen stilstaan bij de fundamentele vraag wat dit leven voor jou en mij te betekenen heeft. Het probeert je te raken en te doen stilstaan bij jezelf en bij anderen. Het werd samengesteld door Rogel Dias. Dias is zenleraar, maar heeft zich van de Japanse zenwegen gedistantieerd zoals die in het Westen worden voorgeschoteld, vooral wanneer die meer oog hebben voor de rituelen dan voor het hart van de weg. Hij voelt zich het meest verwant met de oude ch’an-traditie met haar voorliefde voor de natuur en het ongedwongen spontane reageren (wu-wei of niet-handelen). Voor hem staat de ervaring uit de eerste hand centraal. Daarom keert hij zich af van alle wetenschap of ervaringen uit de tweede hand (boeken, getuigenissen, geruchten, beweringen) en neemt hij de fundamentele houding aan van onderzoekend niet-weten. In mei 2015 verkreeg hij zijn officiële autorisatie van Ton Lathouwers als leraar Chinese Rinzai Chan. Rogel begeleidt een ch’an-groepje in Antwerpen (bestellen via http://bit.ly/zenantwerpen m 19,95). Zelfcompassie is de basis van alles, zegt Thupten Jinpa in zijn boek Compassie voor beginners, met als subtitel ‘Voor een leven met meer moed en geluk’. Jinpa beschrijft in zijn boek hoe we meer compassie kunnen ervaren. Daarbij put hij uit eigen ervaring, ondersteund door wetenschappelijk bewijs en psychologische inzichten. Zelfcompassie is de basis. Pas als we compassie met onszelf koesteren en ontwikkelen, kunnen we oprecht compassie met een ander hebben. De bedoeling is om deze houding uit te breiden naar anderen, in steeds grotere cirkels van zorg: van onszelf

u recente

naar onze dierbaren, naar vreemden, naar ‘moeilijke’ mensen en uiteindelijk naar alle wezens, waar dan ook. Jinpa geeft hiervoor eenvoudige, dagelijkse oefeningen. Jinpa was bijna dertig jaar de belangrijkste vertaler van de Dalai Lama, die vol lof over dit boek schrijft als een boek dat precies past bij deze tijd. Uitgeverij Kosmos. Michael Puett, hoogleraar Chinese cultuur aan de universiteit van Harvard, heeft zijn populaire colleges uitgewerkt in De Weg, een boek waarin toegankelijkheid en diepgang samengaan. In zijn boek daagt hij ons uit onze diepgewortelde overtuigingen over persoonlijke ontwikkeling, macht, relaties en authenticiteit te herzien. Puett scheef het boek samen met journalist Christine GrossLoh. Aan de hand van zes oude Chinese filosofen, onder wie Confucius en Lao Tze, laat Puett zien dat deze filosofie actueler is dan ooit. Daarbij gebruikt hij voorbeelden van mensen uit de 21ste eeuw die met zichzelf, werk, opvoeding en relaties worstelen. Mede door de waarde die Chinese filosofen hechten aan kleine gebaren, rituelen en goede gewoontes, bieden zij een totaal andere levensvisie dan westerse denkers of boeddhistische leraren. Een goed leven bereik je niet door ‘je ware zelf’ te ontdekken, want dat bestaat volgens de Chinese filosofen eenvoudigweg niet. En ook niet door een groots plan uit te voeren, want dat is zinloos door de veranderlijkheid van alles en iedereen. Goed leven doe je door de weg van innerlijke beschaving en betrokkenheid op de wereld te bewandelen. Uitgeverij Ten Have. Iedereen weet, of Zen en religie in tijden van wetenschap is een boek van Edel Maex, psychiater, zenleraar en een van de grondleggers van het werken met Mindfulness Training in de Lage Landen. Hij schrijft: “Waar ik van gruwel is een koude wetenschap die de

InZicht . 3 . 2016

werkelijkheid ‘onttovert’ en die mensen een gevoel van totale zinloosheid wil aanpraten. Waar ik van gruwel is een fundamentalistische religie die meent de mensen te kunnen zeggen wat we moeten geloven, wie de wijsheid in pacht heeft en aan wie ze zich moeten onderwerpen. Waar ik van droom is een middenweg.” Edel Maex gaat in deze verzameling zentoespraken op zoek naar wat ten grondslag ligt aan zen en, bij uitbreiding, religie. Die gemeenschappelijke kern kent diep van binnen iedereen, zo argumenteert hij, maar mogelijk zijn we er ons niet langer van bewust. ‘Iedereen weet’ is een pleidooi om met een open hart en een open geest naar religie en spiritualiteit te kijken. Want dan ontdekken we mogelijk wat we altijd al geweten hebben: dat we niet naar boven moeten kijken voor een antwoord; dat niemand een monopolie heeft; dat religie iets van ons allen is. Edel Maex leidt al meerdere jaren een zengroep in Antwerpen. Uitgeverij Lannoo. Eveneens van Edel Maex is het boek Leren mediteren - de stilte opzoeken. Hét boek voor iedereen die wil leren mediteren. Hoe kun je het beste beginnen met meditatie? Mediteren kun je op verschillende manieren. Edel Maex leerde in zijn mindfulnesstrainingen de afgelopen twintig jaar vele duizenden mensen mediteren. In dit boek vat hij de essentie samen en helpt hij beginners om op een heel toegankelijke manier de eerste stappen op het pad van meditatie te zetten. Uitgeverij Lannoo.

uit meer dan één religieuze traditie wil putten. Nu exclusieve binding aan één geloof steeds meer plaats lijkt te maken voor meervoudige religieuze binding, dient de middeleeuwse theoloog en prediker Eckhart zich aan als een inspirerende figuur die de verschillen overbrugt. Kenners op het gebied van boeddhisme, filosofie en interreligieuze studies vertellen over de actuele zeggingskracht van Eckharts spiritualiteit: André van der Braak, Michel Dijkstra, Bruno Nagel, Welmoed Vlieger en Rudi te Velde. Uit de bijdragen van Marcel Braekers, Leo de Jong, Leo Oosterveen, Louis Roy en Marianne Verbakel blijkt hoe Eckhart vandaag de dag ook voor dominicanen zelf nog steeds een inspirerende wijsgeer is. Uitgeverij Parthenon. Sinds Kabat-Zinn in de late jaren zeventig de basisprincipes van aandachtstraining is gaan toepassen in een medische setting, heeft mindfulness een enorme vlucht genomen. In het boek Ervaringen met mindfulness hebben Rogier Verhagen en Eric Elbertsen dertien verhalen bijeengebracht waarin mensen in een persoonlijk relaas vertellen over de moeilijkheden en ontwikkelingen in hun leven en de keuze die ze maakten om aan mindfulness te gaan doen. Het zijn beschrijvingen van veelbewogen levens, waarbij mindfulness de verbindende factor vormt. Met elf relativerende en humoristische cartoons van Marja Timmer (Marjita). Uitgeverij RVC.

Niet zo recent verschenen, maar het vermelden waard, is een boek van André van der Braak, De spiritualiteit van Meister Eckhart - Een dominicaner mysticus in een multireligieuze samenleving. Het denken van de dominicaner mysticus Meister Eckhart (1260-1328) oefent grote aantrekkingskracht uit op wie verlangt naar universele spiritualiteit en

uitgaven u

Neem nu een abonnement op InZicht 6 nummers, van september 2016 tot december 2017 U betaalt slechts 25 euro en ontvangt gratis het boek De uitdaging van de leegte.

Naam...................................................................................................................................... Adres....................................................................................................................................... Postcode...............................Plaats........................................................................................ Sturen naar: Uitgeverij Inzicht, Maurick 20, 2181 LB Hillegom U kunt deze nummers ook bestellen via de website www.inzicht.org

Geschenkabonnement Geef je vriend/vriendin een abonnement op Inzicht en ontvang zelf gratis het boek De uitdaging van de leegte. Het geschenkabonnement omvat 6 nummers en loopt van september 2016 t/m december 2017. U betaalt slechts 25 euro.

Geschenkabonnement sturen aan: Naam...................................................................................................................................... Adres....................................................................................................................................... Postcode...............................Plaats........................................................................................

Rekening naar: Naam...................................................................................................................................... Adres....................................................................................................................................... Postcode...............................Plaats........................................................................................

Sturen naar: Uitgeverij Inzicht, Maurick 20, 2181 LB Hillegom U kunt zich natuurlijk ook opgeven via de mail of website info@inzicht.org / www.inzicht.org

Nieuw bij Inzicht! De Kiem van het Bewustzijn Sri Nisargadatta Maharaj m 24,90 Vertaling van Seeds of Consciousness: The Wisdom of Sri Nisargadatta Maharaj. Vertaald door Michel Meulpolder Maharaj: Wanneer het zijn er is, dan bevat het twee primaire toestanden, waken en slapen. Wat ging aan deze toestanden vooraf? Ben jij het die geboren is of zijn het de waaktoestand en de slaaptoestand die geboren zijn? De waaktoestand is de herinnering dat ‘ik ben’ en de diepe slaap is het vergeten van dat ‘ik ben’besef. Wat is er nog meer behalve de geboorte van deze twee toestanden? Waarom spreek je hier niet over, over deze toestanden van herinneren en vergeten? Wanneer deze er niet zijn, wat is het nog dat jij wilt? Welke kennis is het die je hier denkt te komen vergaren? Wanneer je het eens bent met wat ik zeg, waarom zou je dan morgen nog hier terug willen komen? Om wat te krijgen? Bezoeker: Ik wil niets verkrijgen of vergaren; ik wil dingen kwijtraken. Ik wil dit domein van concepten achterlaten. M: Wanneer deze twee toestanden er niet zijn, is er dan nog sprake van concepten? B: Wat blijft er over zonder de waaktoestand en de slaaptoestand? M: Wat Datgene is – zonder herinneren of vergeten – blijft Datgene. De waaktoestand en de slaaptoestand zijn tijdelijk.

Tijdschrift Inzicht heeft een nieuwe webshop: www.inzichtboeken.nl Boeken rondom advaita en non-dualiteit zijn te bestellen op inzichtboeken.nl U kunt zich ook via deze shop abonneren op het tijdschrift Inzicht

Eerder verschenen nummers van Inzicht

Door het tijdloze karakter van Inzicht blijven de eerder verschenen nummers even interessant als de nieuwe uitgaven. De volgende nummers zijn nog leverbaar voor 4,50 euro per stuk. zie www.inzicht.org voor beschikbare nummers.

… exx.

2-2004

… exx.

3-2004

… exx.

1-2005

… exx.

2-2005

… exx.

1-2006

… exx.

2-2006

… exx.

4-2006

… exx.

1-2007

… exx.

2-2007

… exx.

1-2008

… exx.

1-2009

… exx.

2-2010

… exx.

3-2010

… exx.

4-2010

… exx.

2-2011

… exx.

3-2011

… exx.

1-2012

… exx.

4-2012

… exx.

2-2013

… exx.

3-2013

… exx.

4-2013

… exx.

1-2014

… exx.

2-2014

… exx.

4-2014

… exx.

1-2015

… exx.

2-2015

… exx.

3-2015

… exx.

4-2015

… exx.

1-2016

… exx.

2-2016

Wat is advaita?

GOD ALS MANIFESTATIE

Waarom heeft God de wereld geschapen? Omdat het God eigen is om de goddelijke heelheid en de oneindigheid der mogelijkheden te manifesteren. Bij oneindige mogelijkheden moeten Zijn en Leegte inbegrepen zijn. Stel je God niet voor als een afzonderlijk wezen dat losstaat van de schepping en besloten heeft te scheppen. God besluit niet zoals wij besluiten. De wil van God is slechts om zijn wezen tot uitdrukking te brengen, en dat wezen is de manifestatie van Zijn en Leegte. Dat is Gods natuur, dat is wat God is: de Bron en Inhoud van Alles en Niets. Denk aan de analogie van de magneten. De twee polen,

positief en negatief, gaan samen, en alleen als ze er allebei zijn kun je spreken van een magneet. Kunnen we zeggen dat de ene pool voorafgaat aan de andere? Kunnen we zeggen dat de ene pool de andere creĂŤert? Nee. Iedere pool verschijnt samen met de andere. Iedere pool is afhankelijk van de andere. Er is geen eerste en tweede, de ene is niet belangrijker dan de andere. Er is alleen maar sprake van een gezamenlijk verschijnen en onderlinge afhankelijkheid. De magneet besluit niet dat hij daar voor gaat zorgen, het is gewoon wat de magneet is: twee polen die aspecten vormen van een grotere eenheid. Het is eigen

39 VAN ZIJN EN LEEGTE gezichtspunt van Zijn, een illusie is en geen belang heeft. Die alledaagse wereld is uiterst waardevol, want hij is – net als Leegte – God. Onze wereld is breekbaar en onbestendig, maar de tijdelijke en vluchtige wereld van Zijn is nodig om de krachtige en eeuwige aanwezigheid van de Leegte zichtbaar te maken. En beide zijn nodig om uitdrukking te geven aan God in heel zijn volledigheid. Uit: Open Secrets – The Letters of Reb Yerachmiel Ben Yisrael Human Kindness Foundation, 1996

aan de magneet dat hij de twee tegengestelde polen vasthoudt in een grotere eenheid; de magneet kan niet anders. Zo is het ook met God. Zijn en Leegte zijn de polen van God. God kan zonder die polen God niet zijn, zij kunnen zichzelf niet zijn zonder elkaar en God. Ze verschijnen allemaal samen. Dat is wat er bedoeld wordt met Gods heelheid. De heelheid van God maakt zowel Zijn als Leegte noodzakelijk. De manifestatie van Zijn en Leegte is wat het betekent om God te zijn. Daarom hebben de mensen ongelijk die je vertellen dat onze alledaagse wereld, de wereld die we zien vanuit het

InZicht . 3 . 2016

Ú mededelingen Ù

Korte mededelingen over activiteiten waarin zelfonderzoek en inzicht centraal staan, kunnen in deze rubriek worden opgenomen als ze uiterlijk zes weken voor verschijningsdatum bij de redactie binnen zijn. Opname in de agenda betekent niet noodzakelijk een aanbeveling. Er is ook een meer gedetailleerde activiteitenkalender die regelmatig wordt bijgewerkt op de website van InZicht (www.inzicht.org). Ú Philip Renard Den Dolder (Dolderseweg 123 B) Satsang in de Maria Christina Kerk. Elke zaterdag (10.30-12.30 u). Info (ook voor individuele sessies): philip@advaya.nl Blog op http//vollecirkel1.blogspot.nl Website: www.advaya.nl Ú Jan van Delden “Bevrijding betekent het verleden loslaten en zonder veroordeling naar het heden kijken” - Cursusweek in Woltersum: zat. 5 t/m 8 nov. - Lezingen: Nijmegen zat. 12 nov. Amersfoort zat. 19 nov. Hilversum zon. 20 nov. Voor info en aanmelden: www.ods.nl/la-rousselie Verdere info: Wilmy Moors, T: 030 293 92 91 janvandelden108@gmail.com Ú Advaita Stiltegroepen In de traditie van Nisargadatta Maharaj en Douwe Tiemersma Gent, 2de do. v.d. maand, 19u00 – 21u30 – jacques. back@telenet.be - T 0032 476 89 65 04 Groningen, 2de zon. v.d. maand (bij voorkeur) 10u30 – 12u00 - T 0031 50 301 12 26 Amsterdam, 2de en 4de ma v.d. maand, 19u45 – 21u30 - bryantimmer@live.nl - T 0031 6 45 76 34 83 Leuven, 1ste en 3de di. v.d. maand, 19u30 – 21u30 jacques.back@telenet.be - T 0032 476 896504 Hellevoetsluis, maandelijks op zo, 11u00 – 12u30 piamaria@planet.nl - T 0031 181 317 776 Brugge, 1e zon. v.d. maand, 9u30 – 12u00 - jeanpierreverschuere@belgacom.net - T 0032 486 976569 Midden-Nederland, 1 maal per maand, 19u30 21u30, rowlf63@xs4all.nl Stiltedagen, tweemaandelijks op zo, 10u30 - 15u30 marryvanhuet@gmail.com - T 0031 10 426 99 81 W: www.advaitastiltegroepen.net Ú Hans Laurentius Renkum (De Rijnkapel, Utrechtseweg 119) Satsang Drieluik 21-23 okt. (21 okt., 19:30 - 23 okt., 16:15) Nijmegen (Thieme Loods; Leemptstraat 34) 28 sep.; 23 nov.; 21 dec. 19.30-22.00 aanmelden bij Niek info@zijnsweg.nl: (Mirror Centre, Ter Gouwstraat 3) 4 dec. (12:30 16:00) aanmelden bij: marcia@artofloving.nl Utrecht (Boslaan 84) 9 okt. (13.30-16.00) Info: gvlist@zonnet.nl; Deventer (ZiNiZ Achter de Broederen 8) 6 nov. (13.30-16.00) Aanmelden en info bij Rob: vantwist15@gmail.com; Deventer Vaalbeek (La Foresta, Prosperdreef 9, België) All-in satsang-weekend 9/11 dec. (9 dec., 20:00 - 11 dec., 16:00) Eindhoven (Aquamarijn, Stratumsedijk 57) zondagmiddag 19 maart 2017, (14.00 t/m 16.45 u) Bijdrage: 20 euro. Opgave gewenst: Niek Dekker info@zijnsweg.nl en/ of 06 361 8 000 8 Meer info: www.hanslaurentius.nl

Ú Trees Cottenier Kortrijk (Veemarkt 31) Headless meeting elke 1ste woensdag van de maand om 20u Experimenten van Douglas Harding, een directe weg naar Zien en leven vanuit het Zelf. Info en inschrijving: 0473/81.85.82; http://www. headless.org/ Ú Djihi Marianne Rotterdam, Lisplein 7. Kashmiryoga en satsang Contact : E : satsang@zonnet.nl T. 010-4672261 W: www.advaita-yogacentrum.nl Ú Luc Vermeeren Antwerpen (Drakenhoflaan, 80, Deurne) 3e do. v.d. maand Leuven (C.Keynsklaan, 31, Winksele) 1e vr. v.d. maand Gent (Groot-Brittanniëlaan 42) 4e di. v.d. maand Info: L. Vermeeren, T 03 290 74 28 of via luc.vermeeren@telenet.be. Ú Zen: Maha Karuna Ch’an Steyl (Tegelen- Venlo) Meerdaagse sesshins met Ton Lathouwers: Woe 16 – zon 20 nov. 2016 Woe 18 – zon 22 jan. 2017 Woe 5 – zon 9 april 2017 Info: www.mahakarunachan.be Ú JanKees Vergouw Zaanstad: satsang elke 1e zat. v.d. maand (15.3017.30) Voor de satsang is er JK-Yoga (12.30/14.45 u) in NH stolpboerderij. Info: T 075-6319210 of 0643030546 en dit@jankeesvergouw.nl W: www.jankeesvergouw.nl Ú Dick Sinnige “Niet de angst maar de liefde” Amsterdam (Olympiakade 44-2), elke di 20:00 u. T. 020-6735669, M: d.sinnige@chello.nl Ú Prajnaparamita Baarn (Kerk, Eemnesserweg 63b) Satsangavonden op ma. Info: Chetanya, tel: 06-36119150 Baarn (Witte Kerkje, Kampstraat 8) Satsangweekend: 4 – 6 nov. Info Joke: intensive@prajnaparamita.nl, T: 030-2443546 Frankrijk. La Roseraie de Sacha. 18 dec. - 1 jan., kerstretraite. Meer info: www.prajnaparamita.nl of T: 06-36119150 Ú Joanika Ring Overlangel (Maasdijk 4): Satsang elke di voor ‘beginners’ en elke wo voor ‘gevorderden’ (20.00-22.00 u) in het atelier Satsang elke derde zo in de maand. Info en eventuele veranderingen www.joanika.nl Aanmelden verplicht: maasdijk4@gmail.com T: 06-5204569. Ú Taetske Kleijn Leiden (TSUKI, Rijnsburgerwerg 86): QLB meditatie. Rotterdam (Centrum DJOJ, Antony Duyklaan 5-7): QLB meditatiecursus op di. 20.00 u. Meer info: www.tsuki.org, 071-5173508 of tsk@tsuki. org

Ú Naropa Noordwijkerhout (‘De Maasgaarde’ Herenweg 9a) woe 21 sep, 5, 12 okt, 2, 16 nov, 14, 28 dec (20.00u), Den Haag (De Zalen , Riouwstraat 1), zo 25 sep, 9, 30 okt, 20 nov (satsangdag 10.00u-18.00u), 4, 18 dec, (11.00u) Utrecht (ingang naast Augusto Sandinostraat 134) vrij 28 okt, 23 dec (20.00 u) Exloerveen (‘De Maanhoeve’ Exloërveen 18a) vipassana 5 daagse di 27 sep - zo 2 okt en di 6 - zo 11 dec. Voor de de meest actuele agenda zie http://www. naropa.eu/ en E: info@naropa.eu/ Ú Dit Moment Brugge (Hof van Watervliet – Oude Burg 27) Inspiratiegroep Non-dualiteit: elke 2e en 4e zon. vd maand Ervaringsgroep Lichaamsbewustzijn: elke 3e zon. vd maand Wakker Mens Zijn - Satsang met Rita Bouwman: zon. 9 okt. Weekend Non-dualiteit Met Han van den Boogaard, Jan van den Oever, Jan Kersschot en Armelle Six zat. 26 en zon. 27 nov. - Brugge Alle info op ditmoment.be Gent (Groot-Brittanniëlaan 42) - Advaitagroep voor stilte en meditatie: elke 2e do. vd maand (19u-21.30u) - Headless Way oefengroep: elke 4e di. vd maand (19.00-21.30) Info: E: jacques.back@telenet.be, T 0476 89 65 04 Ú Jan van den Oever Leiden (Plata, Garenmarkt 1a) 28 sep., 12 en 26 okt., 9 en 23 nov.,14 en 28 dec. (20:00-22:00 u.) Reserveren noodzakelijk via info@janvandenoever. com Info: www.janvandenoever.com Ú Jop Elsen Nieuw-Vennep (Boomgaard 8) Advaitabijeenkomsten Elke eerste di v.d. maand (19.30 u) Info en aanmelding via T: 06 53 673 526, annette. meininger@worldonline.nl Lelystad (Rivierenlaan 184). Elke 1e vr v.d. maand. Aanmelden bij Cees Bakker T 06 12 664 855 of cees. baksun@gmail.com Info: www.jopelsen.nl of mail jopgmelsen@hotmail. com Ú Randolph Bilthoven (Terra Viva’ Pimpelmeeslaan 1) satsang elke wo en zo (19.30 - 22.00) Mechelen, België (Meubelstraat 2), Weekend Intensive en Open Satsang meeting 17 en 18 sep., 12 en 13 nov. Mallorca (Jardì de Llum, regio Manacor/Arta): Satsang week intensive, zat. 8 t/m vrijdag 14 okt. Aanmelden nodig, Engels en Nederlands gesproken. Voor alle info en aanmelden: www.satyasatsang.nl en info@satyasatsang.nl Ú Sufi Way activiteiten: Amsterdam (Roetersstraat 6) Muzikale meditatie 14 okt. (19.30 uur) marjolein@mabelis.nl Bergen (NH) (Kievitslaan 201) Thema-avond rond non-duaal soefisme en muzikale meditatie (Zikr) 29 sep, 27 okt. (20.00 uur) info: Umtul Valeton-Kiekens, muvaleton@gmail.com , T 072 5818779/06 51250493 Zie www.sufiway.nl

Ú mededelingen Ù

Ú Ad Oostendorp Arnhem (Medisch Centrum ‘het Span’, van Maerlantstraat 1), zondagen (uitgenomen 1e zo v.d. maand). (10.30 tot 13.00 u) Eefde bij Zutphen (kazerneplein 5) 1e zo v.d. maand (10.30 tot 13.00 u) Aanmelden : ad.oostendorp@planet.nl info: adsang.nl en T: 06-44 66 03 93 Ú Steven Noomen Bilthoven (Saturnuslaan 30) 1e en 3e wo v.d. maand. (20.00 u.) T: 030 − 2287 212 www.spirituele-integratie.nl Ú Fokke Slootstra Drouwen (De Verwondering, Lemenweg 2) Mindful gelukkig, stress reductie training, maavond, start 26 sept.10x. Compassietraining, di-avond, start 27 sept., 9x. Een cursus in liefde, wo-avond start 28 sept., 8x en 10 dec. overdag. Een cursus in liefde, vrij 28 okt., zat. 29 okt. en zat. 10 dec 2016, 3 dagen. Tools for life opleiding, start 27 jan. 2017 Info: T 0599 512798 en http://www.verwondering. eu/ Ú Sharlih Kruisweg (Gron.) Marneweg 66 Huiskamer Satsang: elke do. 19:30 - 22:00 u Info: hethierennu@gmail.com W: www.hethierennu.nl Ú Tony Parsons Amsterdam (Muiderkerk, Linnaeusstraat 37, t/o Tropenmuseum) Vr. 23 - zon 25 sep. 2016 Zie www.theopensecret.com/ Ú Karin Visser Lelystad (Headless Café) Headless workshops zat 17 sep en zo 16 okt. dagworkshop (10.00-17.00) Wekelijks op wo (20.00-21.00u.) Google Video Hangout, Info www.headlesscafe.info E: karin@headlesscafe. info T 0320 852532 Blog: http://www.headlesscafe.info/nieuws-commentaar-en-bespiegelingen Ú Nicky Verbeek Hilversum (Wandelmeent 61) maandelijkse satsang (13:30 - 16:00) Nederhorst den Berg (Blijklaan 1) maandelijkse satsang (13:30 - 16:00) Info en aanmelden: www.muhja.nl // info@muhja.nl T 0031(0)6-54988895 W: www.muhja.nl Ú Jeff Foster Amersfoort 5 en 6 nov. telkens twee dagmeetings. Thema zat.: ‘from exhaustion to surrender’ Zondag: ‘therapy, healing & depression’. Fraudeux (Ardennen) 7-daagse retraites van 18 t/m 25 nov met stiltedagen. Titel: ‘The way of rest – Finding the courage to hold everything in love’. Emelo: 3-daagse weekend intensive in Dennenheul 2 t/m 5 dec 2016. Titel: “Stop trying to heal yourself - wake up instead” Info: www.lifewithoutacentre.com

InZicht . 3 . 2016

Ú Richard Lang Gent (Het Rustpunt, Prinsenhof 39) Zo 2 okt van 10u tot 17u Aanmelden bij Jacques Back 0032 476 986504 of jacques.back@telenet.be Lelystad 16 okt.. Info: karin@headlesscafe.info Ú Rita Bouwman Brugge (Hof van Watervliet, Oude Burg 27) jaargroep (10:00 - 16:00) Bathmen Jaargroep Wakker Mens Zijn 2016/17, start 11 sep. Gent Jaargroep Wakker Mens Zijn 2016/17, start 4 sep. Ú Guy Wouters Wimmertingen-Hasselt (Smetstraat 30 Limburg, België) satsang in de huiskamer De deelname is gratis. Telkens 1e donderdag van de maand, (20 – 21.30 u.) vanaf september. www.spiritueleondersteuning.be www.guywouters.be Tel 0472101575 Ú Zijnsweg Satsang met Jan Prins Renkum Rijnkapel Utrechtseweg 119 Zondagmiddag 27 november (14.00 – 16.15 u.) Bijdrage: 15 euro Opgave gewenst: Niek Dekker info@zijnsweg.nl / 06 361 8 000 8 Ú De Academie Delft, Amsterdam, Dalfsen. 23 sep.. Erkende post HBO opleiding Meesterlijk Coachen, gebaseerd op een synthese van hedendaagse psychologie en nonduale wijsheidstradities. Meer info: www.deacademie.nu, info@deacademie. nu, T 0614189389. Ú Inzicht Café Rotterdam. Een paar weken na het verschijnen van Inzicht wordt er een ‘Café’ georganiseerd op de Bergselaan 264 in Rotterdam. De bedoeling is om een of meerdere artikelen uit Inzicht met de aanwezigen te bespreken. Aanmelding van tevoren is prettig, eventueel met opgave van het artikel dat je wilt bespreken. De datum wordt gepubliceerd op de website www.instituutvoorritesdepassage.nl. Ú Saraswati Ingewijd door haar Guru Swami Sadananda Saraswati in de Advaita traditie van Sri Sankaracharya. Aalsmeer (Willem Alexanderstraat 75) Satsang/ Advaita bijeenkomsten: 1 x p.m. op wo. 20.00 u.: 5 okt, 2 nov, 7 dec. 2016. Info en aanmelden: T: 0297-328798 E: info@ingesaraswati.com http://www.ingesaraswati.com/meditatiecursus-ensatsang.php Ú Retreats Unmani Vila Nove de Milfontes (Zuid-Portugal) 30 sep - 9 okt, tiendaagse intensieve retreat met stiltedagen. De titel van de retreat is: Into the Core of Yourself. Amsterdam (De Roos, P.C. Hooftstraat 183 (5 november (11:00– 17:00), ‘Wake-Up Call day’. Wales (Snowdonia National Park) 30 november – 4 december, vijfdaagse intensive retreat. De titel van deze retreat is ‘Stand in the Fire of Truth’. Middelburg (Stichting Padma, Verwerijstraat 51a) 10 en 11 december, Weekend intensive met live streaming. Info: www.die-to-love.com

Weekend Non-dualiteit Brugge 2016 In samenwerking met InZicht organiseert ‘Dit moment’, Brugge opnieuw een weekend rond non-dualiteit. Het Weekend bestaat uit satsang (‘samen zijn in waarheid’), zelfonderzoek en meditatiemomenten. Er zal vooral veel ruimte zijn om in te gaan op vragen van deelnemers. 4 advaita-leraren brengen elk vanuit hun eigen invalshoek datgene onder woorden waarover eigenlijk niet gepraat kan worden. Maar het zijn net deze woorden die ons leiden naar de stilte, rust en ruimte voorbij het denken, naar het antwoord op de centrale vraag: ‘Wie zijn we werkelijk, voorbij onze gedachten en gevoelens, voorbij de beperkende identificatie met ons Ik of Ego?’ Een inspirerend weekend waarbij diepgang op soepele wijze wordt aangevuld met een heerlijk verblijf in het wondermooie Brugge met zijn historische centrum waar de tijd lijkt stil te staan. En dat is dan weer een mooi aanknopingspunt voor tijdloos non-duaal bewustzijn. Op zat. 26/11 verwelkomen we de Nederlandse sprekers Jan van den Oever en Han van den Boogaard, en op zon. 27/11 wordt het een Belgische dag met Jan Kersschot en Armelle Six. Meer info op www.ditmoment.be

[advertentie]

Wilt u ook adverteren in InZicht? Neem dan contact op met Meinhard van de Reep info@inzicht.org of 0252 522001

[advertenties]

[advertentie]

Lezers aanbieding

Nieuw boek van Sri Nisargadatta Maharaj

Winkelprijs m 24,90 introductieprijs voor Inzichtlezers m 19,90! Dit boek is een verzameling teksten van Sri Nisargadatta Maharaj, teksten die prikkelen tot bezinning, tot meditatieve momenten van verstilling. Mensen houden zichzelf druk bezig omdat ze zich maar moeilijk van zichzelf bewust kunnen zijn. Mensen zoeken allerlei vermaak om aan zichzelf te ontsnappen. Naar jezelf kijken en alleen zijn is de grootste uitdaging. De ultieme religie is Zelfrealisatie. Dat betekent opgaan in een ononderbroken staat van zijn, zonder angsten. Dit heeft betrekking op het lichaamsbewustzijn. Religies die zich richten op het gedrag van mensen leiden hen naar de ondergang. Bevrijding betekent vrij zijn. Je bent dan niet langer gebonden aan de mind, het intellect en het ego. Iemand die daarnaar leeft wordt bevrijd van alle concepten.

Te bestellen via www.inzichtboeken, of via info@inzicht.org en via uw boekhandel

InZicht . 3 . 2016

[advertentie]