CHALLENGE ACCEPTED! Ivormatie magazine - Augustus 2022
2
Voor Iv zijn dat allereerst technische vragen: hoe komen we duurzaam aan onze energie? Hoe kunnen we materialen beter hergebruiken? Hoe reduceren we de uitstoot van de industrie? Vraagstukken waar nieuwe oplossingen voor bedacht moeten worden. Dit zijn de uitdagingen waar we bij Iv-Groep van houden en waar we ons volledig op kunnen storten: nieuwe technieken waarmee we een positieve bijdrage kunnen leveren aan de wereld om ons heen. Hoe complexer de uitdaging, des te meer wij onze passie voor techniek kunnen laten zien. De uitdaging zit hem nu niet alleen in de techniek. Een belangrijke vraag is ook: hoe gaan we het georganiseerd krijgen? De hoeveelheid werk die er verzet moet worden is enorm, terwijl er een groot tekort aan professionals is om het werk uit te voeren; techneuten, installateurs, lassers etc. En door de oorlog in Oekraïne wil de overheid haar plannen alleen maar versnellen.
Het is weer tijd voor een nieuwe Ivormatie, dit keer met het thema ‘Challenge Accepted’. Een passend thema voor de tijd waarin we leven. We staan namelijk voor een grote uitdaging: klimaatverandering. Er is een klimaatakkoord opgesteld met doelen om de opwarming van de aarde te beperken. En er is werk aan de winkel als we die doelen willen halen. En om de uitdaging nog groter te maken: we kampen met torenhoge inflatie, er is oorlog in Oekraïne en wat gaat het coronavirus doen? Deze onzekerheid maakt de uitdaging niet makkelijker, maar het is aan ons om met antwoorden te komen op vragen die er liggen.
Dit daagt ons uit om ons werk zo efficiënt mogelijk te doen, we kunnen onze tijd maar een keer besteden. Dit vraagt een zo goed mogelijke samenwerking met alle betrokken partijen. Want alleen samen kunnen we uitersten bereiken. Iv-Groep heeft zich in meer dan 70 jaar ontwikkeld tot een bijzonder bedrijf, vol kundige, enthousiaste medewerkers en mooie, uitdagende projecten. Sinds het begin van dit jaar heb ik de eer om de leiding aan dit mooie bedrijf te mogen geven. Een hele verantwoordelijkheid met alle vraagstukken die voor ons liggen! Maar ik hoef het niet alleen te doen. Als ik kijk naar het enthousiasme en de passie waar onze mensen elke dag mee aan het werk gaan om de problemen van onze klanten op te lossen, dan heb ik het volste vertrouwen dat we een mooie toekomst tegemoet gaan. Ik ben ervan overtuigd dat we elke uitdaging aankunnen. Oftewel: Challenge Accepted!
Ik wens je veel leesplezier! Maarten van de Waal Algemeen directeur Iv-Groep
3
36e jaargang, nummer 1, augustus 2022 Redactie Iv-Groep, Afdeling Corporate Development & Marketing Ivormatie Een uitgave van Iv-Groep b.v. Redactieadres Iv-Groep b.v. Postbus 1155 3350 CD Papendrecht Nederland marketing@iv-groep.nl www.iv-groep.nl Afmelden Wil je de Ivormatie liever digitaal ontvangen? Of wil je je uitschrijven? Geef het door via marketing@iv-groep.nl. Copyright © 2022 Iv-Groep. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen is toestemming van de redactie vereist. Cover: Ministerie van Defensie
INHOUD 6 Escher richting ‘finale’ in China: mechanical completion van crystallizers is in zicht 10 Iv-Consult speelt grote rol binnen ontmanteling offshore platforms 14 Studie naar waterstofplatform op Noordzee is sterke basis voor meer 18 Hoe Iv-Infra een grote rol kan spelen in de gigantische renovatie- en vervangingsopgave 24 Onderzoek naar zuiveren PFAS kan veel antwoorden opleveren 28 De race om klimaatvriendelijke kantoorgebouwen is gestart 34 Iv-Industrie zet flinke stappen naar een schoner TATA Steel 40 Nevesbu werkt in unieke driehoek aan vervanging kanon
5
6
Escher richting ‘finale’ in China: mechanical completion van crystallizers is in zicht Escher Process Modules, dochterbedrijf van Iv-Groep,
Meer dan bij andere procesvaten. De kennis en ervaring
is bezig aan een eindsprint in China. In Lianyungang
die Escher in tientallen jaren heeft opgebouwd, komt
om precies te zijn. Bij het nieuwe, gigantische
in China volledig tot wasdom. Bij INEOS (voorheen BP)
petrochemische complex van Shenghong Refining &
in het Belgische Geel staan al bijna een kwart eeuw
Chemical Corporation worden 24 crystallizers binnen
vijf van deze crystallizers. En voorlopig gaan deze nog
een aantal maanden in gebruik genomen. En die
moeiteloos mee.
crystallizers zijn van A tot Z door Escher ontworpen, getest en geproduceerd. De finish van dit prestigieuze
Hoe werkt een crystallizer? Elk vat wordt gevuld
project is nu in zicht.
met een 250.000 liter mengsel van xylenen, ortho-, meta- en para-xyleen. Over vrijwel de gehele lengte
De crystallizers zijn ontwikkeld om para-xyleen te
van het vat wordt dit mengsel van xylenen gekoeld,
kristalliseren. Het middel, een kleurloze vloeistof, is
dit gebeurt doormiddel van een dubbele wand waar
een grondstof voor de productie van onder andere
koelmiddel doorheen stroomt. Door de inhoud van
petflessen (die worden gemaakt van gerecycled
het vat te koelen, ontstaan er op de wand aan de
materiaal en duurzamer zijn) en kleding. Hierdoor wordt
binnenzijde van het vat kristallen. Vanwege de hogere
China minder afhankelijk van import: een must in één
kristallisatietemperatuur bestaan de gevormde kristallen
van de snelst groeiende economieën ter wereld.
voornamelijk uit para-xyleen. De kristallen worden vervolgens door een ronddraaiende schraper van de
Vergelijk het met een slush puppy, behalve dan dat je dit niet moet drinken.
wand geschraapt en verlaten de crystallizer via de bodem.
Dat Shenghong een paar jaar geleden bij Escher
Van bovenaf komt er dan weer vloeistof bij om de
uitkwam, is niet zo gek. Slechts een paar bedrijven
inhoud constant te houden. Het gekristalliseerde
wereldwijd hebben de specifieke kennis en
para-xyleen wordt in drie stappen van de rest van de
bevoegdheid om dergelijke crystallizers te maken. De
vloeistof gescheiden, tot er pure para-xyleen overblijft.
vaten die hiervoor worden gebruikt, moeten namelijk
Dat proces gaat continu door. “Vergelijk het met een
aan complexe en zeer strenge fabricage-eisen voldoen.
slush puppy-machine”, vertelt projectmanager Marcel 7
Veenendaal. “Behalve dan dat je dit niet moet drinken.”
Vanuit Escher gaat er een Mechanical Engineer en een
Het gigantische petrochemisch complex gaat binnen een
E&I Engineer (Electrical & Instrumentation) naar China.
aantal maanden volop produceren. De 24 procesvaten
Naar verwachting zal de grote plant volgend jaar worden
die door Escher zijn gemaakt zijn daar een belangrijk
opgestart, dus dan zal ook het project er voor een groot
onderdeel van. “De vaten zitten in de main flow van het
deel op zitten voor Escher. Een mijlpaal op zich, want het
complex. Dus als de crystallizers het niet doen, staat heel
is verreweg het grootste project geweest dat het bedrijf
de plant stil”, legt Marcel uit. “Fysiek is het maar een klein
heeft gedraaid, zelfs Iv-breed.
deel van de hele petrochemische plant, maar het is een belangrijke schakel.”
Het moment dat je ziet dat het werkt, geeft altijd een bijzonder gevoel.
Kortom: een project met een grote verantwoordelijkheid en veel complexiteit. Niet voor niets zijn er veel
Volgend jaar dus. Dat klinkt dichtbij en dat is het ook.
controlemomenten. De zogenaamde ‘cold commissioning’,
Rob Emmen zag vanuit zijn ervaring dat het tempo er
de vaten met water laten draaien om te kijken of het
uiteindelijk behoorlijk op zat in China. “Ze zijn daar heel
systeem werkt, staat nu op de planning, voorafgegaan door
goed in snel bouwen. Met onze ervaring en achtergrond
de “mechanical completion”, oftewel: de afronding van de
vonden we het wel zaak om de kwaliteit te waarborgen,
installatie van het systeem. Ook dat is weer een mijlpaal
daar moesten we dus wel bij zijn.”
richting de eindstreep. Operations Manager Rob Emmen: “We zijn vanuit de opdrachtgever gevraagd om daarbij
De diepgewortelde kennis vanuit Escher speelt dus een
aanwezig te zijn. Hoewel het hele engineeringsproces erop
grote rol in dit project. In de loop der jaren heeft het bedrijf
zit, evenals de productie en installatie van de procesvaten,
een flinke track record opgebouwd die hier goed bij van
is dat wel een mooi moment.”
pas kwam. De 5 vaten in Geel zijn het meest concrete voorbeeld, maar sowieso is de kennis in de afgelopen jaren
Escher Process Modules heeft vaker met dit bijltje gehakt.
flink toegenomen.
Toch, nu de finale is begonnen, geeft de afronding nog wel wat gezonde spanning, beaamt Rob. “Als deze fases goed
“De vaten voor INEOS in Geel zijn een heel goede
gaan, komen we bij de zogenaamde ‘hot commissioning’
referentie. Vanuit daar hebben we ons product verbeterd
terecht. Dan worden de vaten voor het eerst gevuld met
en het proces geoptimaliseerd”, legt Marcel uit. Maar er zijn
proces vloeistoffen. Het is een ‘thrill’ om daar bij te zijn. Je
ook zeker leermomenten geweest.
weet pas na enkele minuten of de crystallizer goed werkt,
8
misschien wel pas een uur later als je via monsters de
De grootste uitdaging was het in de praktijk brengen
kwaliteit van het product kunt meten. Het moment dat je
van alles wat op papier perfect en naadloos in elkaar
ziet dat het werkt, geeft altijd een bijzonder gevoel.”
lijkt te passen. Rob: “Je moet je voorstellen: het vat zelf
en de draaiende schrapers van het vat werden op andere locaties gefabriceerd. Dan krijg je te maken met temperatuurverschillen. Vijf graden kan al veel uitmaken met bijvoorbeeld de lengte, doordat het krimpt of uitzet. Dat zijn zaken waar je rekening mee dient te houden.”
We hebben met een relatief klein team een gigantisch project weten te realiseren. Dat vind ik indrukwekkend. Maar ook in het lasproces komen dit soort gevallen voor. Bij het lassen van de mantel, de buitenste schil van het procesvat, komt er warmte vrij waardoor er minimale vervormingen kunnen ontstaan. Ook die moeten zoveel mogelijk worden beperkt. Niet dat daar bij het ontwerpproces geen rekening mee is gehouden, stelt Marcel. “Je kan niet alles voor zijn of in de beginfase al tackelen. Maar we hebben wel de juiste mensen hier rondlopen die dit zoveel mogelijk kunnen voorkomen.” Samengevat is het Shenghong-project voor Escher een van de meest prestigieuze projecten ooit, vinden beide heren. “De ‘proof of the pudding’ is natuurlijk met name de afrondende fase straks in China. Gelukkig hebben we al zes units tijdens fabricage getest en dat ging zonder problemen. Dat geeft ons veel vertrouwen.” Vanzelfsprekend hoopt Rob dat dit project Escher weer nadrukkelijk op de kaart zet. “We hebben met een relatief klein team een gigantisch project weten te realiseren.
•
Dat vind ik indrukwekkend en tegelijkertijd schept dat verwachtingen. Dat is mooi, laat maar komen.”
9
10
Iv-Consult speelt grote rol binnen ontmanteling offshore platforms We staan voor een fikse uitdaging: de komende
Het zorgvuldig ontmantelen van de offshore
jaren worden honderden olie- en gasplatforms op
constructies houdt voor Iv-Consult in dat de topsides
de Noordzee hergebruikt of ontmanteld. Op dat
of jackets veilig kunnen worden opgetild en naar het
laatste vlak, beter bekend als ‘decommissioning’,
vaste land worden vervoerd, iets waar Luuk Blekman
wil Iv-Consult met hun ervaring initiatief en
zich de afgelopen drie jaar in heeft gespecialiseerd.
verantwoordelijk pakken om aan die grote opgave
En dat proces begint al in een veel eerder stadium:
bij te dragen. Luuk Blekman houdt zich als structural
onderzoek, offshore inspecties, het berekenen van het
engineer al jaren bezig met decommissioning en
gewicht en het bepalen van de ‘centre of gravity’ van
ziet kansen: “Decommissioning is net begonnen
de topside en het jacket.
en de komende jaren gaat dat continu door. Er ligt potentieel heel veel werk in en rond de Noordzee op
Luuk volgde samen met een aantal collega’s een
ons te wachten.”
offshore training om fysieke survey’s uit te kunnen voeren op platforms. Daardoor is Iv-Consult vanaf
Allereerst: wat is decommissioning nu eigenlijk en
nu ook in staat om namens opdrachtgevers offshore
waarom moet dat gebeuren? De afgelopen decennia
inspecties uit te voeren.
zijn er op de Noordzee rond Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Noorwegen honderden offshore platforms in zee geplaatst om olie en gas te winnen en aan land te brengen. In het kader van de
Het is een uitdaging om alle informatie te organiseren. Zorgen dat je niks over het hoofd ziet.
energietransitie en duurzaamheidsdoelen vanuit het Parijse klimaatakkoord, wordt het gebruik van deze
“Dat is een heel mooi onderdeel van ons werk”,
fossiele brandstoffen de komende jaren steeds verder
vertelt Luuk. “Zonder de mogelijkheid om offshore
afgebouwd. Veel van deze platforms staan daarom
inspecties uit te voeren zouden we enkel werken in
op de lijst om ontmanteld te worden. Dat wil zeggen:
een kantooromgeving en verliest men het gevoel met
de complete infrastructuur, topside en jacket moeten
de praktijk. Het is daarom mooi en heel nuttig om die
worden verwijderd. De eigenaren van deze platforms
inspecties ook uit te kunnen voeren. Alles met het idee
zijn voor de gehele levensduur verantwoordelijk, dus
dat we er in de toekomst klaar voor zijn als een klant
ook voor de decommissioning.
vraagt offshore te gaan.”
11
Tijdens de offshore inspecties wordt onderzocht of de
Het vastlassen is essentieel om een platform heelhuids
praktijk overeenkomt met de beschikbare tekeningen,
aan land te krijgen. De krachten die loskomen bij het
rapporten en foto’s. Ook wordt er gecheckt of er in de
vervoeren van zulke gevaartes, kunnen flink oplopen.
loop der jaren constructieve veranderingen hebben
Een offshore platform kan zomaar 5000 ton wegen (daar
plaatsgevonden en of er equipment is toegevoegd of
zouden meer dan duizend vrachtwagens voor nodig zijn)
weggehaald. Dit om een zo compleet mogelijk beeld
en tóch is het met de technieken en constructies die Luuk
te krijgen van het platform, alvorens onder andere het
en zijn collega’s bedenken mogelijk dat in één geheel te
gewicht bepaald kan worden en de modellen voor de lift-
vervoeren.
en transportanalyses opgesteld worden. Maar al van achter het bureau wordt veel informatie verzameld in het voortraject. Zeker aan de start van
Het idee dat je iets enorms uit zee haalt en er een nieuwe toepassing voor wordt gevonden, is mooi.
zo’n project is dat een ingewikkelde puzzel. Luuk: “Het is een uitdaging om alle informatie in te winnen en
Vervolgens komen de topside en het jacket aan op een
te organiseren. Zorgen dat je niks over het hoofd ziet.
decommissioning-yard. Daar is Iv-Consult vaak betrokken
Natuurlijk hebben we daar een systeem voor opgezet,
bij de load-out analyse. Op een decommissioning-yard
zodat we weten hoe informatie binnenkomt en waar we
wordt zo’n platform vervolgens in losse stukken gesneden.
moeten kijken. Het is heel leuk om dat zo op te kunnen
Dat kan weer worden omgesmolten of hergebruikt. “Het
lossen. En vergeleken met het begin doen we dat nu al
bijdragen aan de circulariteit vind ik een van de mooiste
veel sneller. Het doel is om rapporten die we aanbieden
aspecten van dit werk”, aldus Luuk. “Het idee dat je iets
aan klanten zo uniform mogelijk worden opgesteld. Dat
enorms uit zee haalt en er een nieuwe toepassing voor
maakt het makkelijker leesbaar en overzichtelijker.”
wordt gevonden, is mooi. En de puzzel om dat voor elkaar te krijgen, maakt de uitdaging compleet. In de tijd dat
“In een latere fase van de ‘removal engineering’ kijken we
platforms werden geplaatst, werd er eigenlijk in het design
of een platform bijvoorbeeld heel blijft bij het optillen
geen rekening mee gehouden dat ze ook weer verwijderd
en tijdens het transport. Moeten er liftpunten worden
zouden moeten worden. Dat zie je terug. Er is veel
toegevoegd? Daar willen we antwoord op”, vervolgt Luuk.
bijgebouwd, liftpunten zijn weggehaald, het is nooit een
“Ook ontwerpen wij een constructie, de grillage, om het
design-eis geweest dat het platform weer moet kunnen
platform op te vervoeren. Op een bak worden de topside
worden verwijderd. Dat gaat nu wel veranderen.”
en jacket op zo’n grillage vast gelast en vervoerd. De grillage zorgt ervoor dat het gewicht gelijkmatig wordt verdeeld en de bak niet beschadigt.”
12
BIJDRAGEN AAN DE “ CIRCULARITEIT IS EEN VAN DE MOOISTE ASPECTEN” Daarnaast is bij Iv-Consult ook aandacht voor de decommissioning van oude monopiles. Maandenlang is er gewerkt aan een nieuwe manier om die snel en zonder geluidsoverlast weg te kunnen halen. Iv-Consult heeft een constructie bedacht waar een grijper vanaf een kraan om een paal heen gaat en een aantal deuken maakt waar het zich als het ware om heen kan vouwen en klemmen om maximale grip te krijgen. Op die manier wordt de paal dan uit het water naar boven gehesen. Deze constructie werkt snel, relatief stil en effectief.
Er ligt in potentie heel veel werk in en rond de Noordzee op ons te wachten. De gepatenteerde methode kan flink bijdragen aan de zorgvuldige ontmanteling. Wat betreft de tools en specialistische kennis die Iv-Consult in huis heeft, denkt Luuk dat er een hele wereld is te winnen. Zowel als het gaat om het uitvoeren van de offshore survey’s als de gepatenteerde decommissioningtechniek. “Decommissioning is net begonnen en de komende jaren gaat dat continu door. Er ligt in potentie heel veel werk in en rond de Noordzee op
•
ons te wachten. We bouwen inmiddels een mooie track record op.”
13
14
Studie naar waterstofplatform op Noordzee is sterke basis voor meer Het Nederlandse energienet zit vol. Als er ergens
researchprogramma NSE. Hierbij is een concept
een Gigawatt bij moet aan land, wordt dat inmiddels
ontworpen voor een waterstofplatform, inclusief
ingewikkeld. Om te voorzien in de toekomstige
alle toebehoren. Het gebruik van waterstof
energiebehoefte verschuift de aandacht daarom
als energiedrager is momenteel populair: in
van locaties en mogelijkheden aan land naar
tegenstelling tot elektriciteit, kan waterstof
het water. De Noordzee, om precies te zijn. Het
grootschalig worden opgeslagen bij overschotten
researchprogramma North Sea Energy (NSE) is
en is het efficiënter te transporteren.
door TNO in het leven geroepen om te kijken hoe de Noordzee een belangrijke bron van energie kan
Ook de Nederlandse overheid ziet de urgentie en
worden. Daarbij kijkt NSE naar een integrale aanpak
heeft de ambitie om de komende jaren heel veel
van het energiesysteem, waarin alle pijlers bij elkaar
meer energie op de Noordzee te produceren. Dat
worden genomen: waterstof, wind, aardgas, CO2-
is ook hoe er binnen NSE naar de Noordzee wordt
afvang en -opslag en energieopslag.
gekeken: als broedplaats van innovaties. Dat de
Iv-Offshore & Energy is gevraagd de mogelijkheden
offshore-tak van Iv daaraan bij kan dragen, vindt
voor een waterstofplatform uit de kust te
Niels Verkaik positief. “Voor mij is een project als dit
onderzoeken. “Dit kan de basis zijn voor meer”,
de reden dat ik dit werk wil doen. Nieuwe dingen
denkt innovatiemanager Niels Verkaik.
uitvinden, puzzelen en met wat geluk en wijsheid komt er iets nuttigs uit. Het is gaaf om aan de basis
De roep om en vraag naar meer energieopwekking
te staan van nieuwe ontwikkelingen.”
uit natuurlijke bronnen zoals zon, wind en water is urgenter dan ooit. Geopolitieke verhoudingen staan onder druk en fossiele brandstoffen raken op
Voor mij is een project als dit de reden dat ik dit werk wil doen.
relatief korte termijn uitgeput. De zoektocht naar milieuvriendelijke en natuurlijke energiebronnen
Iv-Offshore & Energy is door programmaleider TNO
is zeer breed. Iv-Offshore & Energy helpt het
in de arm genomen, juist vanwege de specifieke
NSE consortium in de vierde fase van het
expertise binnen het bedrijf als het gaat om het
15
ontwerpen van platformen. Naast een platform, wordt ook
bijvoorbeeld in de Rotterdamse haven. “Daar hebben ze
een waterstofeiland ontworpen. Beide concepten worden
het nodig als grondstof voor de petrochemie, zoals voor
vervolgens naast elkaar gelegd om de voors en tegens
plastics en brandstoffen.” Maar waterstof is ook breder in te
tegen elkaar af te wegen.
zetten, bijvoorbeeld voor transport en woningen.
Een harde conclusie komt daar niet uit, weet Niels. Dit project bevindt zich dus echt in een studiefase. Niels:
Dit is de kern van systeemintegratie: puzzelen met onderdelen.
“Dit zijn echt studies, ja. Puur om te kijken wat de mogelijkheden en afwegingen zijn. Binnen North Sea
Het waterstofplatform dat door Offshore & Energy is
Energy wordt gekeken naar de kosten, CO2-emissies, de
ontworpen, genereert van 500 Megawatt of 85kTA
effecten op de ecologie. Grote conclusies trekken we in
waterstof. Allereerst keek Niels samen met collega Eric
deze fase niet, maar we kijken wel naar wat het betekent.”
van Breukelen naar de benodigde equipment aan boord van het platform. Vervolgens werd hier een logisch en zo
NSE ziet de Noordzee niet enkel als bron van (nieuwe)
efficiënt mogelijke indeling gemaakt en is er gekeken naar
energie. Het kijkt naar de zee als geheel, als een systeem.
het structural design.
Wat is de ecologische samenstelling van flora en fauna? Wat is er al aanwezig qua infrastructuur? Blijft er genoeg
De belangrijkste factor bij het ontwerp zijn de electrolyzers.
ruimte over voor bijvoorbeeld de visserij? Kortom: er wordt
Dit equipment maakt daadwerkelijk de waterstof. Zeer
breder gekeken dan alleen de vraag hoeveel (waterstof )
puur water wordt via die electrolyzers door stroom
energie er uit de Noordzee ‘gevist’ kan worden.
omgezet in water- en zuurstof.
Niels. “We zijn gewend om veel opdrachten uit te voeren
Een digitale 3D-rondleiding leert dat het platform
met betrekking tot het ontwerpen van elektrische
indrukwekkend is. Qua systeemintegratie en gebruik van
substations. Daar zijn we goed in, maar nu worden we
equipment zit het compact en slim in elkaar. “We zijn bij
al eerder betrokken. We kunnen met deze studie laten
Iv-Offshore & Energy gewend om systeemintegratie
zien wat we kunnen en waarom. In die zin zou dit een
te doen. Ik durf te zeggen dat we daar erg goed in
doorbraak kunnen worden.”
zijn”, vervolgt Niels. “We pakken onderdelen en alle procesequipment zoals compressoren, waterpompen,
Als je slimme dingen vraagt, krijg je slimme dingen.
filters en alle meet- en regeltechniek en zoeken uit hoe dat met elkaar moet samenwerken. Dat is de kern van systeemintegratie: puzzelen met onderdelen. Als je slimme
16
Het gebruik van waterstof is overigens niet nieuw. Sterker
dingen vraagt, krijg je slimme dingen. De kunst zit hem in
nog: waterstof wordt al volop ingezet in de industrie,
het zo efficiënt mogelijk ontwerpen.”
De studie naar de mogelijkheden voor een
geïnteresseerd “, weet hij. “Dus natuurlijk gaan we met dit
waterstofplatform op de Noordzee is bijna afgerond.
ontwerp rond. We hebben een mooie basis gelegd.”
Het project bevindt zich in de laatste fase, waarin gewichtsinschattingen worden gemaakt en finale
Maar, zegt Niels: hoewel de urgentie er lijkt te zijn, is er
rapporten worden opgesteld. Dan zit het werk er voor
vooral geduld nodig. “Innovaties duren altijd lang. Voordat
Iv-Offshore & Energy er voorlopig op.
het haalbaar wordt en iemand durft te investeren, kan je jaren verder zijn. Maar we willen hiermee wel laten zien dat
Niels hoopt en verwacht met deelname aan het
we er klaar voor zijn. We wachten niet. Wanneer het gaat
researchprogramma, naast het leveren van een
gebeuren? Overheden, niet alleen de Nederlandse, vragen
belangrijke bijdrage voor het energievraagstuk, ook de
om innovaties. Het komt eraan, maar of dat volgend jaar al
interesse van (potentiële) opdrachtgevers te hebben
is of dat we nog langer moeten wachten, durft niemand te
gewekt. “Overheden en het bedrijfsleven zijn hierin zeer
zeggen. De potentie is in ieder geval enorm.”
•
WILLEN LATEN ZIEN DAT “WE WE ER KLAAR VOOR ZIJN” 17
Opdrachtgevers Rijkswaterstaat - Beweegbare bruggen Rijkswaterstaat - Stalen bruggen Rijkswaterstaat - Overige kunstwerken ProRail - Beweegbare bruggen ProRail - Overige kunstwerken Gemeente Amsterdam
18
Hoe Iv-Infra een grote rol kan spelen in de gigantische renovatieen vervangingsopgave De infrastructuur in Nederland wordt wereldwijd
technische staat is van deze objecten. Ook informatie
geroemd. Niet onterecht, maar veel infrastructuur zoals
over het ontwerp en de bouw is vaak beperkt
bruggen, wegen en sluizen naderen het einde van hun
beschikbaar of ontbreekt volledig. Een puzzel dus,
ontwerplevensduur. En dus staat er mogelijk een grote
met veel onzekerheden. “Er ligt echt een grote
renovatie- en vervangingsopgave te wachten. Wouter
opgave om dat goed op te pakken. Er ligt een plicht
van der Wiel, directeur van Iv-Infra, ziet voor zijn divisie
om het veiligheidsniveau te laten voldoen aan
een grote rol weggelegd. De diepgaande kennis rond
wettelijke eisen”, vertelt Wouter. “Daarom moeten we
assetmanagement en de specifieke domeinkennis,
grip krijgen op de conditie van het areaal. Daar moet
maken een grote rol mogelijk.
voor gebeuren.”
Nederland. Het land van water en veel mensen op een
Alle disciplines die nodig zijn om die puzzel op te
klein stukje aarde. Met name net voor en na de Tweede
lossen heeft Iv-Infra onder één dak: zoals inspectie,
Wereldoorlog zijn er veel bruggen, sluizen en kademuren
onderzoeken, monitoring, proefbelasten, meten,
gebouwd. De levensduur van dergelijke infrastructuur
boren en scannen, gecombineerd met diepgaande
loopt uiteen van 70 tot zo’n 100 jaar.
kennis van mechanica en constructies. Van het begrijpen van een fundering tot elektrotechniek.
We moeten grip krijgen op de conditie van het areaal. Daar moet heel veel voor gebeuren.
Dat is een groot pluspunt en vraagt om afstemming, weet Wouter. “We zijn in staat om een heel brede range aan expertises in te zetten. Het begint bij de mensen die met de laarzen in de modder staat
Het is nogal een opgave om grote groepen objecten
en het reikt tot hoogwaardig assetmanagement:
(bijvoorbeeld bruggen van Rijkswaterstaat of de
besliskunde, en alles ertussenin.” Met deze integrale
kademuren in de binnenstad van Amsterdam) in kaart
aanpak heeft Iv-Infra veel ervaring opgedaan en
te brengen, te bepalen waar wat precies zou moeten
voert momenteel voor verschillende opdrachtgevers
gebeuren en waar de prioriteit zou moeten komen te
projecten uit waar de vraag centraal staat: wat is de
liggen. Vaak is niet voldoende bekend wat nu echt de
belastbaarheid van de constructie?
19
Met andere woorden: voldoet de constructie aan de
Maar er is wel een obstakel: want hoewel de urgentie en
wettelijke veiligheidseisen en hoe lang gaat een brug,
het inzicht er bij Rijkswaterstaat, gemeenten en provincies
wegdek, kademuur of sluis nog mee? Onder andere voor
wel is, moet er ook geld zijn. Om alle infrastructuur
honderden bruggen voor de gemeente Amsterdam, alle
te onderzoeken en direct aan te pakken, is financieel
stalen, vaste en beweegbare bruggen voor Rijkswaterstaat
ondoenlijk. Dat geld is er niet. Daarom kijkt Iv-Infra ook
en kunstwerken voor ProRail. Niet alleen wordt gekeken
vooral naar levensverlengende oplossingen, die minder
naar hoe lang, maar ook óf het nog mee kan, überhaupt.
kostbaar zijn, maar wel lucht geven aan organisaties. “Dat is
Wouter: “Daarbij brengen we de risico’s in kaart en
bovendien heel duurzaam”, weet Wouter. “Dus ook op dat
die zetten we af tegen de kosten voor bijvoorbeeld
vlak kunnen we een slag slaan. We voorkomen hiermee de
renovatie en de gewenste prestaties van een object.
productie van veel nieuw materiaal.” Zo blijkt bijvoorbeeld
Op basis daarvan kunnen prioriteiten gesteld worden.
uit de proefbelastingen (een innovatie van Iv-Infra) van
Dat is assetmanagement pur sang: kennis die binnen
verschillende bruggen en kademuren dat er vaak een
de infrastructuurmarkt van Iv-Groep en als dienst ook
onverwacht grote reststerkte beschikbaar is die niet uit de
steeds vaker voor andere markten binnen Iv-Groep wordt
theoretische sommen naar voren komt.
toegepast.
We zijn in staat een hele brede range aan expertises in te zetten.
Nederland is hier de komende jaren nog wel mee zoet. En dat geeft ons een gouden kans.
Dat in kaart brengen is een omvangrijke klus, want er is
Kortom: het gebrek aan voldoende middelen heeft niet
héél veel infrastructuur in Nederland waarvan nu nog niet
alleen maar nadelige gevolgen, maar een issue is het
bekend is hoe lang het nog voldoet en wat er dan aan zou
weldegelijk. De (lokale) politiek speelt daar een rol in,
moeten gebeuren. De urgentie om dat wel scherp in beeld
vindt hij. “Infrastructuur is voor lokale politici niet het
te krijgen, is er inmiddels steeds meer, constateert Wouter.
meest sexy onderwerp. Vooral omdat je dat niet binnen één raadstermijn oplost en je niet snel kan ‘scoren’. De
“Neem de Haringvlietbrug, die vrij halsoverkop aangepakt
budgetten staan ook onder druk, je concurreert als
moet worden met veel logistieke gevolgen. Door dat soort
overheid altijd met andere domeinen en het is ook niet zo
voorvallen zijn opdrachtgevers steeds meer geneigd om
dat het budget de komende jaren enorm gaat groeien. Dus
voor een proactieve aanpak te kiezen, gelukkig. En daar
zal je keuzes moeten maken.”
hebben wij een grote rol in. Als je die omvang uit zou moeten rekenen, zijn we de komende tientallen jaren wel
Voor sommige kunstwerken is het dus wel ‘vijf voor twaalf’.
zoet.”
Sommige keuzes die nu vallen, zijn daarom ingrijpend. Bijvoorbeeld aslastbeperking (geen vrachtverkeer) op bepaalde wegdelen of volledige afsluiting, zoals bij de
20
Amsterdamse kademuren. Het doel van Iv-Infra is erop
brug, iedere weg anders is. Dus een blueprint bestaat niet,
gericht om dat, ondanks financiële beperkingen vanuit de
maar we doen mee aan onderzoeksprogramma’s met
(lokale) overheden, zo veel mogelijk te beperken.
beheerders om te kijken hoe we dat efficiënter kunnen
•
doen. Want Nederland is de komende jaren hier nog wel De komende jaren wil het bureau vooral daarop inspelen: het voor zijn in plaats van repareren en het aan zien komen
mee zoet. En dat geeft ons een gouden kans.”
in plaats van verrast worden. “Of het volledig is op te lossen? Dat is een gewetensvraag. We weten de omvang nog niet. Om daar snel achter te komen, is digitalisering en standaardisatie belangrijk. Op de TU leer je dat iedere
Het versterken van de fundering van een bestaande kademuur
21
WAT MAAKT IV EIGENLIJK ZO BIJZONDER? Laagdrempelige, open cultuur
Nuchter
Iv voelt als een echt familiebedrijf: je kunt altijd even bij collega’s langslopen om te sparren. Je krijgt veel vrijheid en ruimte voor ondernemerschap.
We gaan niet zomaar mee in trends, maar kijken altijd kritisch naar de inhoud. We innoveren omdat we écht iets willen bijdragen aan de wereld van morgen.
Unieke vraagstukken
Work hard, play hard
Bij Iv werken we aan projecten die ons uitdagen de grenzen op te zoeken van wat technisch mogelijk is.
Bij Iv houden we wel van een feestje. Zo is het bijvoorbeeld een traditie dat we naar het EK- en WK-voetbal gaan. Altijd een groot feest!
Diversiteit Van infra tot onderzeeboot: wij zijn het meest diverse ingenieursbureau van Nederland.
22
Een greep uit onze vacatures: ✓✓ Engineer civiele techniek ✓✓ Project engineer food, farma en chemie ✓✓ Werkvoorbereider infra ✓✓ Project engineer werktuigbouwkunde ✓✓ Junior structural designer ✓✓ Project manager Nevesbu
Op zoek naar een (afstudeer)stage? ✓✓ Civiele techniek ✓✓ Structural engineering ✓✓ Energietechniek en/of industriële automatisering ✓✓ Naval architect
Bekijk alle vacatures op
werkenbijiv.nl
23
bron: Sky Pictures/Izak van Maldegem
24
Onderzoek naar zuiveren PFAS kan veel antwoorden opleveren Iv-Water heeft zich de afgelopen jaren bewezen
met borgen van de kwaliteit van afvalwaterstromen
als specialist op het gebied van innovatieve
voordat deze in de natuur komen, de intake
oplossingen als het gaat om waterzuivering,
van water voor drinkwaterbereiding, maar ook
-opslag en het bevorderen van de circulariteit.
stimuleren van hergebruik van waterstromen in de
De noodzaak voor gezond én voldoende (drink)
industrie.
water wordt steeds groter. Het veranderende klimaat speelt daarin een grote rol, maar ook verontreinigd water is een blijvend probleem. Een
Dit zijn de mooiste vraagstukken voor ons.
actueel voorbeeld is de aanwezigheid van PFAS in oppervlaktewater. Deze complexe verzameling
Dit project in het Zeeuws-Vlaamse Sluiskil is zo’n
chemische stoffen laat zich niet makkelijk zuiveren
kans. Procestechnoloog Bart van der Veer leidt
of filteren. Iv-Water onderzoekt bij afvalverwerker
namens Iv-Water het onderzoek bij HEROS. Het
HEROS in Sluiskil hoe PFAS zoveel mogelijk uit
bedrijf verwerkt bodemas vanuit verschillende
afvalwater gezuiverd kan worden voordat het in
Afval Energie Centrales (AEC) tot een bouwstof
oppervlaktewater geloosd wordt.
met verschillende technieken, waaronder een wasinstallatie. Centraal staat de vraag of en op welke
Het project in Sluiskil sluit volgens Paul Kloet,
manier PFAS uit het waswater gefilterd of gezuiverd
adjunct directeur bij Iv-Water, goed aan op de
kan worden. Dit kan door het gebruik van moderne
kennis en ervaring van Iv-Water. “Dit zijn de mooiste
zuiveringstechnieken zoals omgekeerde osmose of
vraagstukken voor ons. We kunnen onze kennis
ozontechniek. Maar het zou nog beter zijn om te
inzetten op een praktisch vraagstuk, wat gekoppeld
voorkomen dat er te hoge concentraties PFAS in het
is aan een actueel thema en wat zich op eigen
afvalwater terechtkomen.
initiatief moeilijk laat onderzoeken. Voor ons zijn dit kansen om te kijken hoe we de hele keten optimaler
Iv-Water staat aan het begin van dat onderzoek.
met elkaar kunnen verbinden.”
“De vergunningverlener bepaalt uiteindelijk wat wel en niet mag met betrekking tot het lozen van
Want dat laatste is een groter doel binnen de divisie:
PFAS”, legt Bart uit. “Zij waarschuwen dat PFAS in
de circulariteit van water optimaliseren. Dat begint
waterstromen terechtkomt, ook door bijvoorbeeld
25
hemelwater. Maar voor HEROS wisselt de kwaliteit
eigenlijk alleen accepteren als je over de juiste
van de inkomende AEC-bodemas heel erg. Soms is
installatie beschikt.” Bij elkaar opgeteld zijn er dus best
deze as relatief schoon, maar soms zitten er nog veel
een aantal flinke uitdagingen en vraagstukken die het
onverbrande delen in: een potentiële bron van PFAS.
moeilijk maken om te bepalen wat wel en niet werkt
Dit wordt uitgesorteerd en teruggestuurd naar de Afval
en tegen welke prijs. “PFAS bestaat uit een scala aan
Energie Centrale om alsnog verbrand te worden.”
stoffen, maar er zijn ook behoorlijk wat technieken te bedenken die helpen. Een actief koolfilter is een goede
Maar dat is niet altijd genoeg. PFAS is door de mens
optie”, vertelt Bart. PFAS houdt namelijk behoorlijk van
gemaakt en heeft de eigenschap dat het niet door de
kool en hecht zich daar dus aan. Een beproefd systeem,
natuur kan worden afgebroken. Het is een verzameling
maar zeer kostbaar. “Het is de vraag of dat voor een
chemische stoffen met handige eigenschappen voor
afvalverwerker wel nodig en financieel haalbaar is.”
de industrie. Het stoot water, vet en vuil af, waardoor het in de kledingindustrie, de cosmetische wereld, maar
Dan is er ook nog de ozontechniek. De stof ozon, met
bijvoorbeeld ook bij het maken van smeermiddelen of
drie zuurstofarmen (O3), reageert dan met PFAS en
de productie van voedselverpakkingen vaak en graag
kan de chemische stoffen afbreken tot onder andere
wordt gebruikt.
CO2 en water (H2O). Ozon is bovendien een oplossing die niets in het water achterlaat. Zodra ozon niet
Zo zuiver en herbruikbaar mogelijk. Dat willen we bereiken.
meer met een stof reageert, ontleedt het zich in korte tijd tot zuurstof (O2) gas. Die techniek wordt veel bij drinkwaterbedrijven toegepast. Ook zijn er enkele
Daarnaast is PFAS fijn spul: met standaard
scheidingstechnieken, waarmee je PFAS scheidt van
zuiveringsinstallaties en filters, haal je de chemische
andere, niet-schadelijke stoffen en zo dus kan filteren.
stof er niet of niet volledig uit. Sterker nog, vertelt
26
Bart: “Sommige stoffen bevatten geen PFAS, maar
Deze en andere technieken worden de komende
dat ontstaat na zuivering van water soms wel. Dat is
maanden door Bart en zijn team onderzocht. Paul Kloet
buitengewoon ingewikkeld.” Een eenduidige oplossing
is nieuwsgierig naar de uitkomsten en hoopt met
is er niet, maar wat HEROS zoveel mogelijk doet – het
Iv-Water flink wijzer te worden van dit onderzoek. Pauls
terugsturen van onverbrande delen uit AEC-bodemas –
doel is om de hele waterketen zo zuiver mogelijk te
is wel één van de mogelijkheden om te voorkomen dat
houden en zo vroeg mogelijk in de keten in te grijpen.
het in de natuur terecht komt. Dat is al het geval in de
“Zo zuiver en herbruikbaar mogelijk, dat willen we
Westerschelde, afkomstig van diverse bedrijven. Bart:
bereiken. Je ontkomt er niet aan dat, wanneer je heel
“De vergunningverlener is duidelijk: als je een stroom
veel meet en weet, je schadelijke stofjes tegenkomt
hebt met PFAS erin, moet je hem als afvalverwerker
waar je iets mee moet. Maar als je circulair denkt en
de keten korter maakt – ook in bijvoorbeeld een
keten, namelijk bij de industrie. Ook kijken we naar
industriële plant – kun je de kwaliteit efficiënt
specifieke plaatsen waar PFAS in het afvalwater
beheersen omdat schadelijke stoffen dan sneller
terecht komt. Bij HEROS hebben we een beter beeld
geïsoleerd worden.”
gekregen via welke stromen het binnenkomt en op welke plaatsen dit aan het afvalwater wordt
Soms is het efficiënter om een bepaalde, veel kleinere deelstroom te zuiveren.
gegeven. Soms is het efficiënter om een bepaalde, veel kleinere deelstroom te zuiveren. Wij helpen om dat inzicht te verkrijgen. Daarbij kijken we welke aanpak haalbaar is en wat de voorkeur heeft.”
Dat maakt dat het project bij HEROS ook voor de beeldvorming van de oorsprong van PFAS belangrijk
Bart hoopt en denkt met deze klus in Sluiskil iets
is. Bart: “We doen een analyse waar die stoffen
voor de wereld te kunnen betekenen. “Het feit dat
vandaan komen en waar in het proces PFAS in een
ik bezig mag zijn met schoon water en het schoon
bepaalde waterstroom terechtkomt. We hebben het
achterlaten ervan, is leuk. En al helemaal omdat het
dan over bronaanpak in een ‘end of pipe’-situatie.
met techniek is op te lossen. Die rol kunnen we nu
De bron ligt soms namelijk veel verder terug in de
pakken, om daarachter te komen.”
•
27
28
De race om klimaatvriendelijke kantoorgebouwen is gestart Het mag met recht een monsterklus worden
Michiel Flikkema mag zich, vanuit zijn functie als
genoemd. Per 1 januari 2023 moeten alle
consulent duurzame energie bij Iv-Bouw, actief met
kantoorgebouwen in Nederland minimaal
deze vraagstukken bezig houden. De belangrijkste
voorzien zijn van Energielabel C. Duizenden
vraag: wat moet een kantoorpand doen om ook na 1
panden met een kantoorfunctie hebben dat label
januari 2023 de kantoorfunctie te behouden?
nu nog niet. Iv-Bouw adviseert organisaties in die opgave, maar gaat waar het kan verder dan dat.
“Er zijn stakeholders die hier enorm mee zitten”,
“We moeten de fossiele belasting van de aarde
vertelt Michiel. “Ik sta ze bij met maatwerk
zoveel mogelijk beperken”, zegt Michiel Flikkema,
energieadviezen en we doen onderzoek naar de
consulent duurzame energie bij Iv-Bouw.
staat van een gebouw. Maar ook naar de installaties: hoe goed en slim worden deze gebruikt om het
Nederland moet in 2050 energieneutraal zijn. Dat
gebouw te conditioneren?”
wil zeggen dat alle energie die wordt gebruikt, afkomt van hernieuwbare bronnen en dus CO2-
Ventilatiesystemen, het gebruik van zonnepanelen,
neutraal. De deadline van 1 januari 2023 om alle
wel of geen Warmte Koude Opslag (WKO): het maakt
kantoorgebouwen te voorzien van energielabel C is
veel verschil in de route naar een energieneutraal
daar een eerste stap in, maar zeker geen kleine.
bedrijfspand. Maar Michiel let in zijn adviezen ook op kleinere zaken, zoals het gebruik van LED-verlichting
Je kan als overheid wel sancties opleggen wanneer men kantoorruimten niet op orde heeft.
en isolatie. De voorlopige conclusie is dat er zat gebouwen zijn die al minstens energielabel C op hun voordeur
Iv-Bouw adviseert nu voornamelijk (semi-)
hebben staan. Maar duizenden nog niet. En dat
overheidsgebouwen zoals van Rijkswaterstaat,
terwijl het wel een harde eis is om open te mogen
verschillende waterschappen en provincies in die
blijven, als het aan de Nederlandse overheid ligt.
transitie. Veel gebouwen voldoen nu nog niet aan dat label en dus zit er voor deze organisaties nu een flinke druk achter. 29
Hoe heet die soep daadwerkelijk gegeten wordt, durft
energieadviseur”, vervolgt Michiel. “Hoe is een gebouw
Michiel niet te voorspellen. Definitieve sluiting van
er werkelijk aan toe? Om daar antwoord op te geven,
alle kantoorgebouwen die deze specifieke deadline
volstaan veronderstellingen niet. Je moet een dossier
niet gaan halen, ziet hij niet gebeuren. “Dat zou teveel
aanleveren met foto’s en aantoonbaar bewijs.”
gevolgen hebben, maar je kan als overheid wel sancties
Een belangrijke lat waarlangs de energieprestaties
opleggen wanneer men de kantoorruimten dan niet
van een (kantoor)gebouw worden gelegd, is de
op orde heeft.”
zogenaamde ‘trias energetica’: een driestappenstrategie voor het maken van energiezuinige ontwerpen.
De race naar klimaatvriendelijkere kantoorgebouwen kreeg in 2014, een jaar vóór het klimaatakkoord van Parijs werd ondertekend, al een extra zetje vanuit de overheid. Het toezicht vanuit de overheid op de toetsing van energieprestaties werd flink aangescherpt.
We kijken niet meer zoveel naar de bodem, maar omhoog. Naar onze meest belangrijke energieleverancier: de zon.
Alleen nog gecertificeerde organisaties met beproefde vakbekwame energieadviseurs mogen deze
Voor de energietoetsen wordt gebruik gemaakt van
energietoetsen uitvoeren. Michiel Flikkema mag dit
de nationale bepalingsmethode NTA 8800: de nieuwe
namens Iv-Bouw doen.
bijbel voor de energieprestatieberekeningen die nodig zijn om dit onderdeel van de energietransitie in goede
Volgens Michiel zijn deze aanscherpingen goed, en
banen te leiden.
niet alleen voor Iv-Bouw zelf. “Op den duur noemde iedereen zich energieadviseur. Dat liep uit de hand en
Allereerst kijken we naar het tegengaan en beperken
leidde tot ondeugdelijke adviezen, constateerde de
van energiegebruik. Bijvoorbeeld door compacte
overheid. Het is heel goed dat daar het mes in is gezet.
gebouwvormen en isolatie van de buitenschil, zoals
Onze berekeningen worden op kwaliteit getoetst door
gevels, daken en vloeren.
een externe certificerende instantie (CI). En er zijn de verplichte landelijke examens om je vakbekwaamheid
De tweede stap is om (fossiele) energiebronnen zo
aan te tonen.”
efficiënt mogelijk in te zetten om in de resterende energiebehoefte te kunnen voorzien. Denk hierbij
Oftewel: de strengere richtlijnen voor toetsing,
aan het gebruik van warmtepompen of lage
moeten uiteindelijk resulteren in kwalitatief goede
temperatuurverwarming. En tot slot het maximaal
energieprestatieberekeningen en de juiste acties om
gebruiken van duurzame energiebronnen, zoals wind-,
tot het gewenste energielabel te komen. “Gebouwen
water- en zonne-energie.
moeten verplicht worden opgenomen door een
30
HOE IS EEN GEBOUW ER “ WERKELIJK AAN TOE?”
31
32
Iv-Bouw gaat binnen dit soort projecten een stuk verder
365 dagen per jaar. En opslag van dergelijke energie kan
dan alleen kijken of een gebouw aan energielabel C
nu nog nauwelijks, behalve in de auto en op de fiets.
kan voldoen en wat daar voor nodig is. In 2030 moeten
Daardoor blijft men altijd zitten met overschotten en
diezelfde gebouwen namelijk niet label C, maar
tekorten.
energielabel A hebben. Kortom: het werk zit er na 1 januari volgend jaar nog lang niet op. “Dat is misschien wel het meest interessante aan dit soort projecten”, vindt Michiel. “Zeker omdat ieder gebouw
Duurzaamheid op zich is geen doel, maar wel een gezondere leefomgeving voor de generaties na ons. Daar zijn we ons van doordrongen.
uniek is. Waar we kunnen, geven we advies om het label te verbeteren. Daar is iedereen bij gebaat.”
Waterstof heeft de eigenschap dat het tevens transportabel is en kan worden opgeslagen. De
Wat Michiel betreft is het ook niet alleen een ‘moetje’
transformatie van kantoorpanden naar energielabel A
voor organisaties en bedrijven om aan een energielabel
zal daar ook afhankelijk van zijn, als het aan Michiel ligt.
te kunnen voldoen, omdat het nu eenmaal moet vanuit
“Voor het verkrijgen van energielabel C zijn vaak relatief
het klimaatakkoord en het regeringsbeleid uit Den
kleine ingrepen voldoende. De grootste uitdaging zit
Haag. Er schuilt een dringende boodschap achter. De
hem in hoe we naar A gaan. Het omzettingsrendement
grondstoffen raken op en het is niets minder dan een
van waterstof met elektriciteit is nu nog laag, maar
must om energiezuinige gebouwen te hebben.
de techniek verbetert snel. Waar olietankers de zeeën bevaren, zullen we de komende jaren ook de
“Sinds de industriële revolutie zijn we lange tijd van
waterstoftankers steeds meer te zien zijn.”
mening geweest dat alles uit de aardbol te halen was”, vervolgt hij. “Delfstoffen waar de aarde miljarden jaren
Kortom: de stap naar energiearme of zelfs
over heeft gedaan om te vormen. Maar inmiddels
energieneutrale gebouwen is een goede. “Maar
draaien we het om: we kijken niet meer zoveel naar de
de transitie behelst nog zoveel meer. En ik heb het
bodem, maar omhoog. Naar onze meest belangrijke
gevoel dat we daar, ook binnen heel Iv-Groep, van
energieleverancier: de zon.”
doordrongen zijn. Duurzaamheid op zich is geen doel, maar wel een gezondere leefomgeving voor de
•
Natuurlijke energiebronnen zullen de komende jaren
generaties na ons. Het mooie aan deze projecten is dat
nóg belangrijker worden, weet Michiel. Waterstof gaat
we daar echt aan bij kunnen dragen.”
daarbij een belangrijke rol spelen, zeker omdat wind- en zonne-energie beperkingen met zich mee brengt. Het waait niet altijd hard genoeg en de zon schijnt geen
33
34
Iv-Industrie zet flinke stappen naar een schoner TATA Steel Werk aan de winkel voor Nederlands belangrijkste
Rick de Jong is namens Iv-Industrie & Consult
staalproducent. TATA Steel in IJmuiden heeft de
programmadirecteur. Samen met onder andere
ambitie om op een verantwoorde manier staal te
projectmanager Don de Jong en Paul van der
produceren en daarmee een positieve impact op
Werf (senior lead engineer Piping & Mechanical)
de directe leefomgeving te realiseren. Roadmap
is hij verantwoordelijk voor het vinden van een
Plus is hierin een versnelde route naar die ambitie.
oplossing. In de PEFA wordt ijzererts voorbewerkt
Iv-Industrie levert een belangrijke bijdrage in dat
tot ronde bolletjes (pellets) die vervolgens in
traject. De Pelletfabriek, ook wel PEFA genaamd,
de Hoogovens in het productieproces worden
wordt voorzien van een ontstoffingsinstallatie
gebracht. De pellets zijn een belangrijke grondstof
(onderdeel van de DeNOx- en ontstoffingsinstallatie).
voor de productie van ruwijzer.
Hiermee verminderen we in 2023 de uitstoot van lood met circa 70 procent. Hierdoor verminderen we ook de uitstoot van zware metalen met ruim 55
In de toekomst willen we een grotere rol gaan spelen voor TATA.
procent en die van fijn stof met ongeveer 35 procent. Bij het hele productieproces komt naast TATA Steel staat dus voor een grote en noodzakelijke
koolstofdioxide (CO2) ook veel stikstof (N2)
duurzaamheidsopgave. Niet alleen als het gaat om
vrij. Ook de stikstoofuitstoot (NOx) moet flink
de emissie van CO2 en andere stoffen, maar ook op
worden gereduceerd. De oplossing: een
het gebied van milieu en overlast op de (directe)
reinigingsinstallatie gekoppeld aan de PEFA. “Zie
omgeving. De komst van een ontstoffingsinstallatie
het als een soort stof- & gassenwasser’’, legt Rick
is een forse stap richting schonere productie en het
de Jong uit. “In de voorfase hebben we gekeken
beperken van de overlast voor omwonenden en het
naar mogelijke oplossingen. Dit is er een van.
milieu. Bovendien heeft het positieve effecten voor de
Er moet een ‘installatie’ tussen zitten die de
flora en fauna in de omgeving.
vervuiling eruit haalt. Dat kan op verschillende manieren. Deze nieuwe reinigingsinstallatie is een filter en een wasinstallatie in een. Een wasser, ook wel scrubber genoemd, is als het ware een waterdouche.
35
36
Roadmap Plus: De Roadmap Plus is de routekaart die Tata Steel hanteert om de overlast voor omwonenden en emissies te verminderen. Deze is in 2019 gelanceerd om versneld de (klimaat)doelen van het bedrijf te bereiken. De komst van de ontstoffingsinstallatie en de DeNOx-installatie zijn daar onderdeel van. Doel is om niet in 2030, maar al in 2023 alle projecten binnen de Roadmap Plus af te ronden. Alleen de DeNOx-installatie zal in 2025 in werking treden. Naast verduurzamingsprojecten rond de Pelletfabriek, vindt vergroening en overlastbeperkende maatregelen onder andere plaats bij de hoogovens, de kooksfabriek, de koudbandwalserij, de staalfabriek, het schrootpark en de sinterfabriek. Veel van de tientallen projecten binnen de routekaart zijn al onderweg. In 2025 is de Roadmap Plus naar verwachting volledig afgerond.
37
De ‘reinigingsinstallatie’, een zogenaamde DeNOx-
De ingrepen rondom de PEFA zijn een wezenlijk onderdeel
installatie, heeft veel impact. Tot nu toe kwamen
van de Roadmap Plus van TATA. Als alles volgens de
de stoffen als zwavel, metalen en lood direct uit de
planning verloopt, is de DeNOx-installatie eind 2024 of
schoorsteen naar buiten, wat voor veel vervuiling zorgt.
begin 2025 gereed.
Tussen de schoorsteen en de PEFA komt nu een filter en een wasser die een groot deel van die uitstoot afvangt.
Hoe kunnen we het zo doen dat ze nog een jaar of vijf meegaan?
Het werkt als volgt: de eerste stap is de installatie van de ontstoffingsinstallatie, waar Iv de complete
Het project in het kader van de Roadmap Plus smaakt
engineering en het ontwerp voor heeft gedaan,
naar meer. De basis- en detailengineering van de
inclusief voorbereidende studies. Die installatie wordt
ontstoffings- en DeNOx-installatie is een goede basis om
direct aan de PEFA verbonden en moet precies doen
TATA meer te helpen op het gebied van verduurzamen en
wat de naam zegt: ontstoffen. Het gaat dan om het
verantwoordelijk produceren, denkt Rick de Jong. “In de
terugdringen van uitstoot van zware metalen, stoffen
toekomst willen we hierin een grotere rol gaan spelen voor
en lood. De rookgassen worden via een speciale leiding
TATA. Ook in andere fases van een project . Bijvoorbeeld
naar de ontstoffingsinstallatie vervoerd. In 2023 gaat de
als het gaat om Front-end engineering design (FEED)
ontstoffingsinstallatie in gebruik en TATA verwacht dat
en haalbaarheidsstudies. Dat zou een kroon op onze
de uitstoot van al deze stoffen met liefst tachtig procent
samenwerking met TATA zijn.’’
wordt teruggedrongen. De omvang van de installatie is indrukwekkend, van
2023
Verwachte resultaten:
bevinden zich 6.000 filterzakken die alle stoffen filteren. De
-80% looduitstoot -80% uitstoot zware metalen -80% stofuitstoot
leiding van de PEFA naar de ontstoffingsinstallatie heeft
Geen geluidstoename
buiten én van binnen. De installatie heeft een lengte van 80 meter en gaat 35 meter de lucht in. In de installatie
een lengte van 140 meter en een diameter van 6 meter: vergelijkbaar met een tunnelbuis van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. Daarna volgt de DeNOx-installatie, die de uitstoot van stikstofdioxide met dezelfde hoeveelheid moet verlagen. Deze wordt aan de ontstoffingsinstallatie gekoppeld. Hierin worden de gassen vanuit de PEFA gewassen door de eerder genoemde ‘waterdouche’. Het water uit de DeNOx-installatie gaat vervolgens naar een waterzuivering. 38
Pelletfabriek Bewerken erts voor productie vloeibaar ruwijzer
Ontstoffings- en DeNOx-installatie
Ontstoffingsinstallatie Reinigt rookgassen van zware metalen en stof
Op dat vlak is het eigenlijk al begonnen. Iv is voor het
dan maanden stilliggen, dat kan niet. Hoe kunnen we het
staalbedrijf bezig met een studie voor de toekomstige
zo doen dat ze nog een jaar of vijf meegaan? Op al die
waterstoffabriek. Die fabriek is o.a. nodig voor het
vragen gaan we met behulp van deze studies antwoorden
produceren van ‘groen staal’ in de nieuwe DRI Installatie:
geven.’’
Direct Reduced Iron. Kortom: de noodzakelijke en groene manier om staal te produceren. Een grote stap voor TATA,
De komende jaren wil Iv een nadrukkelijke rol spelen in
Nederland en de Europese ijzerproductie.
de enorme verduurzamingsopgave die TATA te wachten staat. Zowel als het gaat om dergelijke studies als om de
“We zijn vooral bezig met het hele logistieke gedeelte’’,
engineering. Rick: “We doen heel veel projecten hier, grote
vertelt Rick. “Er is al een plek voor de nieuwe DRI
maar ook kleine. Beide zijn belangrijk. TATA wil vernieuwen
aangewezen, maar die plek is nu niet vrij. Hiervoor moet
en vergroenen en wij helpen daarbij. De opgave voor TATA
een belangrijke hoofdweg en een aantal kilometer
is heel groot, maar ik zie niet snel ergens een probleem in.
nieuw spoor worden aan- en omgelegd. En dan zijn er
Ik zie vooral kansen. Als je fouten weet te herstellen, dan
ook nog installaties die nagenoeg eindelevensfase zijn.
kom je ergens. Voor ons is het voornaamste dat we alert
Deze worden in de voorbereidende fase elders opnieuw
zijn en dat we keuzes blijven maken waar anderen mee
gebouwd, Het repareren kost veel tijd: fabrieken zouden
verder kunnen.’’
2025
Verwachte resultaat:
•
DeNOx-installatie
-80% stikstofoxiden Geen geluidstoename
Pelletfabriek Bewerken erts voor productie vloeibaar ruwijzer
Ontstoffingsinstallatie Reinigt rookgassen van zware metalen en stof
Gaswasser Reinigt de rookgassen van zouten en stikstofoxiden
Waterzuivering Reinigt het waswater
39
bron: Ministerie van Defensie
40
Nevesbu werkt in unieke driehoek aan vervanging kanon Het vierde luchtverdedigings- en commandofregat
Het andere, grote deel van die puzzel kwam op het
(LCF) van Defensie, de Zr.Ms. Evertsen, wordt
bord van Jorn (Nevesbu/DMO). De aangeleverde
voorzien van een gloednieuw en modern kanon.
systeemontwerpen vanuit Franks expertise en die van
Het kanon (127 mm) van de Italiaanse fabrikant
leverancier Leonardo, moeten op het platform (het
Leonardo kan straks verschillende typen munitie
fregat, inclusief het staal, elektra en hulpsystemen)
afvuren, maar daarvoor moeten de subsystemen
passen. Oftewel: gedetailleerde en gespecialiseerde
worden vervangen en de platformintegratie ervan
systeemintegratie. Jorn: “We hebben het platform
fors worden aangepast. Daar is daarnaast een
dusdanig aangepast dat alle nieuwe systemen
stevige herinrichting voor nodig. Nevesbu is door
aangesloten kunnen worden én het aan de strenge
Defensie Materieel Organisatie (DMO) en Leonardo
militaire eisen blijft voldoen. Denk aan stijfheid bij
ingeschakeld om daarvoor te zorgen.
het afvuren, schokbestendigheid bij explosies en de algehele sterkte van constructies.”
Voor de realisatie van dit bijzondere project, zijn vanuit Nevesbu niet één, maar twee projectmanagers verantwoordelijk voor het eindresultaat: Frank Schmedding en Jorn Houtsma.
Het is vanzelfsprekend om zo simpel mogelijke oplossingen te bedenken. En dat is juist complex.
Frank richt zich ‘als onderaannemer van leverancier Leonardo’ op het systeemontwerp. “Kort gezegd: dat
Dat het bureau door het Ministerie van Defensie
het systeem en alle subsystemen aan boord doen
hiervoor is gevraagd, is niet verwonderlijk.
wat ze doen moeten”, vertelt hij daarover. “Dat is
Nevesbu was al in het voorstadium betrokken bij
een hele puzzel geweest, waarbij wij een deel van
haalbaarheidsstudies, waar kort gezegd de plussen en
hebben opgelost door zelf subsystemen vanaf nul te
minnen van potentiële leveranciers in kaart werden
ontwikkelen en integreerbaar te maken.”
gebracht. Denk aan het integratiegemak, hoeveel er aan het platform gewijzigd moet worden en of ontwerpen voldoen aan gestelde (militaire) eisen zoals schokbestendigheid bij het afvuren.
41
Wat betreft beide projectmanagers is het ‘ontzorgen en
Ook voor de interface, die kunnen we zo op een efficiënte
nazorgen’ een van de sterke punten van Nevesbu en deze
manier invullen.”
manier van werken. “In die fase zijn we nu aanbeland”, vervolgt Jorn. “Aan de principe-aanpak moet nu niks meer
De grootste uitdaging? Die zit hem vooral in de beperkte
wijzigen en best met ons worden gecheckt als dat toch
fysieke ruimte van het schip. De verschillende magazijnen
nodig blijkt. Als men gaat lassen, beseft men soms niet
voor munitie, de lift die dat dan weer naar het kanon moet
hoeveel rekenwerk en voorbereiding hieraan vooraf is
brengen, alle besturingssystemen die moeten passen
gegaan.”
en functioneren. En dat in een ruimte die al compleet is ingericht en waar dus heel veel aan moet wijzigen. Daar
Daarmee worden grote issues aan boord vooraf al
komt bij dat er bij de hele integratie van alle systemen
getackeld, zonder dat Defensie daar zelf nog veel werk
rekening gehouden moet worden met de strengere
achteraf aan heeft. Kortom: de complexe puzzel aan boord
arbeidsomstandighedenwet en arbo-verantwoord moet
van een qua integratieruimte beperkt platform is voor 99
zijn. Bemanning op de Zr.Ms. Evertsen mag straks nog maar
procent opgelost. De voorwaarden om straks, als de LCF
15 kilogram tillen, terwijl de ammunitie respectievelijk
van Defensie uitvaart, aan het werk te kunnen zijn daarmee
32 en 18 kilogram is. Speciaal daarvoor heeft Nevesbu
geschapen.
hulpsystemen ontwikkeld om niet aan die capaciteit te tornen: een eis vanuit Defensie.
Deze manier van samenwerken zou ik nog wel een keer willen doen. Bij het stadium daarvoor, het systeemontwerp, ging Frank ook met die gedachte aan de slag. “De manier waarop wij dachten was steeds hetzelfde: hoe gaan mensen aan boord straks deze ammunitie naar boven krijgen? Van daaruit denk je, met de arbo-reguleringen in het vizier, verder na over systeemeisen en (deel)oplossingen.” Kortom: de opdracht komt van twee kanten. En dat vraagt wat betreft Jorn en Frank ook om onderscheid tussen de verschillende taken en disciplines binnen Nevesbu. “In beide gevallen werkt het goed om ons hiervoor in te schakelen”, vertelt Jorn (DMO). “Op deze manier kunnen we makkelijk onderling schakelen. Alle kennis zit hier onder één dak.
42
Het 127 mm kanon van Leonardo vervangt de oude
Dat er zulke strenge veiligheidseisen zijn voor de integratie
artillerie op de Zr.Ms. Evertsen. Vanaf de LFC kan Defensie
van het kanon, is gebruikelijk in deze sector. Jorn: “We zijn
straks Volcano-munitie afvuren: een stuk geavanceerder
gewend om met veeleisende pakketten om te gaan. We zijn
dan zijn voorganger. De munitie kan namelijk worden
ons ervan bewust dat er altijd speciale eisen zullen gelden.
bijgestuurd terwijl het al op het doelwit afgaat.
Dat zijn ook de eerste zaken waar Frank en ik meteen diep
Jorn: “De opslag is tweedelig. Deels voor de oude munitie
in graven. Want dan hebben we 95 procent van alle risico’s
waar Nevesbu zelf een nieuw systeem voor heeft bedacht.
in de beginfase al afgedekt.” Het meest bijzondere aan dit
Het andere deel komt van de leverancier (Leonardo) zelf,
project is dat Nevesbu zichzelf in tweeën heeft opgesplitst.
om ‘nieuwe, slimme Vulcano munitie’ geautomatiseerd op
Jorn en zijn team engineers vanuit DMO, Frank vanuit
te pakken en naar de opvoer te brengen.”
Leonardo. Nog niet eerder heeft Nevesbu op die manier gewerkt. “Dat hebben we niet eerder zo gedaan, maar
Daarbij dient ook rekening gehouden te worden met het
ik zou deze manier van samenwerken nog wel een keer
fei dat elektriciteit in de buurt van explosieven gevaar kan
willen doen”, verklapt Frank. “In dit project probeer je de
opleveren. De ammunitie wordt met luchtdruk naar boven
grenzen wel scherp te maken”, vervolgt Jorn. “Met name in
gedrukt. Frank: “Het gebruik van elektra zou complexe
de interfaces, daar waar de verantwoordelijkheden van de
requirements met zich meebrengen. Daarom maken
één die van de ander raken. Daar zitten de grootste risico’s.
we gebruik van luchtdruk. Het is vanzelfsprekend om zo
En dat is ook precies de reden dat we beide belangen als
simpel mogelijke oplossingen te verzinnen. Maar het is juist
Nevesbu wilde behartigen.”
complex om het simpel te houden.” Frank is het daarmee eens: “Je moet elkaar scherp houden, misschien wel scherper dan normaal. Met name omdat de communicatie heel actief moet zijn. Ik denk dat we daar goed in zijn geslaagd. We krijgen in ieder geval goede feedback.” Naast de Zr.Ms. Evertsen zijn er nog drie LCF’s van Defensie. Daar liggen voor Nevesbu kansen om hetzelfde te doen. Frank: “De schepen zijn voor 95 procent hetzelfde, we moeten dus op zoek naar die 5 procent verschil. Wij hebben generiek naar deze klasse gekeken en het systeemontwerp op de eerste boot toegepast. Jorn heeft het specifiek gemaakt met de integratie van alle systemen. We hebben
•
met dit project laten zien dat we daar goed in zijn en dat deze manier van samenwerken loont.”
43
Ingenieurs met passie voor techniek Iv-Groep is een wereldwijd opererend multidisciplinair ingenieursbureau. Al sinds 1949 bedenkt Iv technische oplossingen voor vraagstukken van iedere omvang en complexiteit. Dit doen wij binnen de sectoren Bouw & Installaties, Industrie, Infra & Verkeer, Handling, Maritiem, Offshore & Energie en Water. Geen uitdaging is ons te moeilijk. We hebben échte passie voor het vak. Met onze kennis van techniek bereiken we het uiterste voor onze klant.
