Landbouw als motor voor verandering

AGROECOLOGIE NETWERK WIL VOEDSELSYSTEEM TRANSFORMEREN DOOR NETWERKEN TE VERBINDEN

Landbouw als motor

voor verandering

Agroecologische landbouw kan bodems regenereren, koolstof vastleggen, sociale cohesie bevorderen en onafhankelijk zijn van chemische inputs. Toch richten politiek en wetenschap zich vooral op het minder schadelijk maken van industriële landbouw. Het Agroecologie Netwerk wil ons voedselsysteem transformeren.

TEKST LEONARDO VAN DEN BERG FOTO’S DANIEL GOMEZ & LEONARDO VAN DEN BERG

We weten dat radicale verandering van ons landbouw- en voedselsysteem nodig is. De negatieve effecten van de industriële landbouw op biodiversiteit, bodem, dierwelzijn, klimaat en onze gezondheid worden steeds zichtbaarder. Ook weten we dat het anders kan. Initiatieven, organisaties en netwerken die met agro-ecologie werken laten zien dat landbouw ook bodems kan regenereren, koolstof kan vastleggen, sociale cohesie kan bevorderen en onafhankelijk kan zijn van chemische inputs. Toch wordt vanuit beleid en wetenschap vooral ingezet op het minder schadelijk maken van de industriële landbouw. En is er weinig ondersteuning voor agro-ecologie. Met het Agroecologie Netwerk nemen we het heft in eigen handen, door netwerken en organisaties bij elkaar te brengen om ons voedselsysteem te transformeren.

Toegang tot land is een van de grote uitdagingen voor agro-ecologische transformatie. Veel agro-ecologische boeren hebben een eenjarig pachtcontract. Bij onenigheden met de grondeigenaar moeten ze vaak vertrekken, om elders opnieuw te beginnen. De huidige pachtwet maakt het ook onaantrekkelijk om te investeren in het planten van bomen, het verbeteren van de bodem of andere duurzame activiteiten. Hoge grondprijzen zijn belemmerend. Deze situatie is ontstaan door actief overheidsbeleid in de jaren ‘60 om grondeigendom en de pacht te liberaliseren. Rechten die pachters opgebouwd hadden om via laagdrempelige trajecten eigenaar te worden werden ontmanteld. In de afgelopen jaren zijn er initiatieven opgekomen om grond vrij te kopen. Een deel hiervan gaat een stap verder door de grond onder gezamenlijk eigendom en bestuur te brengen van lokale boeren en burgers, soms zelfs met een stem voor de natuur (zie kader). Aan de voorhoede van deze ontwikkeling, ook wel commoning genoemd, staan organisaties zoals Stich-

Land voor mensen en niet-mensen

“Koop land vrij!” Met die slogan haalde Stichting

Kapitaloceen in no-time 400.000 euro op.

Daarmee wordt landbouwgrond aangekocht en uit de markt gehaald. Initiatiefnemer Dido: “Een deel van de grond richtten we in voor productie, een deel voor experimenten zoals een voedselbos, en een groter deel van de grond moet beschikbaar komen voor niet-menselijk leven. We willen iets anders dan de huidige omgang tussen mensen en haar omgeving van nietmensen; een relatie die vaak wordt geregeerd door winst (voor een klein deel van de mensen) en sterfte (bij de rest). Wij weten nog niet precies hoe dat moet. Daarom is dit een lokaal experiment dat zich afvraagt ‘hoe beter te leven’ en geen blauwdruk voor ‘hoe het moet’.” Kapitaloceen is één van de organisaties betrokken bij het Agroeocologie Netwerk.

Foto Daniel Gomez De federatie van Agroecologische Boeren is een samenwerkingsverband van Vereniging Toekomstboeren, het CSA-Netwerk, de BD-Vereniging, het BioVegan Netwerk, Vereniging Bio-Tuinders en de Permacultuur boeren. De federatie vertegenwoordigt duizenden boeren en is daarmee de grootste organisatie van agro-ecologische boeren in Nederland. De federatie is initiatiefnemer van het Agroecologie Netwerk.

Het Agroecologie Blok op de Klimaatmars op 6 november in Amsterdam

Duurzaam en gezond eten is nu vooral toegankelijk voor de rijkere lagen van de bevolking.

ting Grond van Bestaan, Kapitaloceen en Lenteland. Het Agroecologie Netwerk brengt deze en boerenorganisaties zoals Toekomstboeren en het CSA-netwerk bijeen om te kijken hoe we commoning op grotere schaal en ten behoeve van agroecologie kunnen bevorderen. De Federatie van Agroecologische boeren, Voedsel Anders en anderen uit het netwerk maken zich ook hard voor een pachtwet die meer bestaanszekerheid geeft aan boeren en voor wet- en regelgeving die agro-ecologie niet in de weg zit maar steunt.

Ontwikkeling en verspreiding van agro-ecologische landbouw is een uitdaging. Duurzame landbouw vraagt om veel fysieke arbeid. Doordat het steeds vaker droog of juist heel nat is neemt dit verder toe. Agro-ecologische vernieuwingen kunnen bijdragen aan een beter bestaan voor boeren, burgers en de natuur. Hier wordt volop mee geëxperimenteerd door individuele boeren maar ook door collectieven en organisaties. De Agroecologische Werkplaats van Toekomstboeren experimenteert bijvoorbeeld met kleinschalige mechanisatie, voedselbossen, no-dig en eigen opkweek. Stichting in Goede Aarde ontwikkelt praktijken die niet tegen, maar juist met het bodemleven werken. Cultureel onderzoekscentrum De Plaetse zet vernieuwende praktijken en boerderijen voor het voetlicht. Het Agroecologie Netwerk brengt deze en andere organisaties en onderzoekers uit Wageningen, Twente, Leiden, Utrecht en Maastricht bijeen om de experimenteerruimte voor agro-ecologie te vergroten en de professionalisering en verspreiding van veelbelovende vernieuwingen te ondersteunen.

Ook binnen duurzame landbouw

zijn er uitdagingen. Zo besteden we nog weinig aandacht aan dekolonisatie, oftewel hoe we ons kunnen ontdoen van privileges die zijn verankerd in relaties van rijk-arm, man-vrouw, statushouderniet-statushouder, wit-zwart, boer-consument, ouderen-jongeren, noord-zuid enzovoort. Duurzaam en gezond eten lijkt nu vooral toegankelijk te zijn voor de rijkere lagen van de bevolking en veel minder voor mensen met lage inkomens, migranten en vluchtelingen. Ook veel agro-ecologische boeren moeten, ondanks hun overwegend rijke klandizie, vaak leven van een inkomen onder het minimumloon. Binnen het Agroecologie Netwerk werken organisaties zoals TNI, Aseed, Toekomstboeren, Extinction Rebellion, het CSA netwerk, Greenpeace, Milieudefensie en Voedselanders samen aan inclusievere systemen. Bijvoorbeeld via solidaire betaling maar ook door plekken te creëren waar boeren, activisten en kwetsbare groepen bij elkaar kunnen komen.

De uitdagingen hebben veelal te maken met het bestaande systeem, waarin competitie en winst de boventoon voeren en andere maatschappelijke waarden ondergeschikt zijn. Partijen die hier baat bij hebben, zoals banken, supermarkten en fabrikanten van chemische inputs, worden steeds bepalender, kwetsbare groepen en de natuur worden steeds meer in de marge gedrukt. Niet alleen wij, maar ook de klimaatbeweging, milieubeweging, bewegingen van inheemse volkeren en bewegingen die zich inzetten voor een betere positie van vluchtelingen, migranten en minderheden strijden tegen dit systeem. Het Agroecologie Netwerk verbindt ons aan deze bewegingen en zoekt aansluiting bij relevante internationale netwerken en internationale en regionale beleidsinstrumenten om agro-ecologie in Nederland en daarbuiten te versterken.

Leonardo van den Berg is actief bij Toekomstboeren en de Europese Coördinatie van La Via Campesina. Dit artikel is gemaakt in samenspraak met medeinitiatiefnemers van het Agroecologie Netwerk.

Webinar Biokennisweek

81 - Ecologie zonder sociale rechtvaardigheid is gewoon tuinieren

Dinsdag 11 januari | 15.00 tot 15.30uur Door Roos Saat (boer en Extinction Rebellion) en Klarien Klingen (CSA tuinder en Toekomstboeren)