11� Natura sensorycznym placem zabaw �������������������������������������������������������������������������

1. Natura sensorycznym placem zabaw

Zima to pora roku, podczas której przyroda zapada w sen� Mroźne poranki, rozciągające się na całe niebo szare chmury, opady śniegu lub śniegu z deszczem��� Nic dziwnego, że istnieje pokusa, by schować się w ciepłych i przytulnych wnętrzach, zamiast wybrać się na zimowy spacer� A jest tyle do zrobienia i zobaczenia w zimie! Natura daje mnóstwo możliwości do działań sensorycznych� To wspaniałe środowisko, które sprzyja nauce i zabawie� Spacery, obserwacje przyrodnicze, wyjścia w teren, projekty realizowane z naturalnymi okazami zapraszają do eksplorowania i podziwiania otaczającego świata� Świat przyrody to niezwykła przygoda, a także miejsce, w którym dzieci dokonują odkryć, rozwijają wyobraźnię, doświadczają oraz przede wszystkim integrują zmysły� Polisensoryczny charakter natury sprawia, że dla dobrostanu dzieci nie potrzeba drogich zabawek, pomocy terapeutycznych� Wystarczy posłuchać skrzypienia śniegu pod stopami, obserwować obłoczki pary, gdy oddychamy, maszerować przez zaspy��� Dzieci-tropiciele mogą zaobserwować zimujące ptaki, dostrzec ślady na śniegu zostawione przez zwierzęta, wpatrywać się w kształty zamrożone w lodowych rzeźbach��� Naturalna przestrzeń odpowiada również na potrzeby zmiany, ruchu, wyciszenia i relaksu� Obcowanie z przyrodą uwrażliwia dziecko na piękno, jak również wyzwala opiekuńczy stosunek do niej� „ Zimowy spacer przyrodniczy h Potrzebne będą: lupy, lornetki, patyki, igły drzew iglastych, kamyki, woreczki, ewentualnie aparat fotograficzny, przewodnik o drzewach i krzewach, termos z gorącą herbatą i kubeczki, ziarna dla ptaków, atlas ptaków

Wybierzcie się na zimowy spacer� Wsłuchajcie się w odgłosy natury� Korzystając z lup i lornetek, podziwiajcie przyrodę w zimowej szacie� Przytulcie się do drzew� Jeśli spadł śnieg, spróbujcie stworzyć śnieżne rzeźby, które udekorujecie patykami, igłami drzew iglastych, kamyczkami�

Rozetrzyjcie śnieg o korę� Znajdźcie duży patyk i narysujcie wzory na śniegu, spróbujcie malować również palcami (oczywiście w rękawiczkach) lub wydeptywać wzory� Uważnie obserwujcie ślady na śniegu – może uda się wam wytropić jakieś zwierzę? Niewykluczone też, że znajdziecie okaz przyrodniczy, który zmieści się w woreczku i będziecie mogli go zabrać ze sobą� h Wariant: Sfotografujcie drzewa i krzewy w zimowej szacie� Spróbujcie znaleźć w przewodnikach, jakie to drzewa i krzewy� Znajdzie miejsce na przystanek – punkt obserwacyjny� Napijcie się ciepłej herbaty z termosu, rozsypcie wokół siebie w odpowiedniej odległości ziarna dla ptaków� Ciekawe, czy jakiś ptak przyleci do tak powstałej ptasiej stołówki? Po powrocie do przedszkola możecie poszukać w atlasie ptaków, jakie gatunki zaobserwowaliście� „ Śnieżne podchody h Potrzebne będą: śnieg w ogrodzie/parku, ewentualnie patyki, kreda, kamienie, kartki ze wskazówkami, mąka

Podzielcie się na dwa zespoły� Pierwszy zespół zostawia na śniegu ślady stóp – wydeptuje ścieżkę i chowa się w kryjówce (np� za ścianą budynku)� Drugi zespół wyrusza po śladach pierwszej drużyny (w odstępie np� 15 minut, żeby pierwsza drużyna miała czas na schowanie się) i tropi kryjówkę pierwszej ekipy� h Wariant: Jeżeli śnieg nie dopisze, to możecie układać drogowskazy z patyków, rysować strzałki kredą na kamieniach lub zostawiać kartki ze wskazówkami (np� z narysowanymi charakterystycznymi elementami spotkanymi na drodze do kryjówki lub zagadkami słownymi, liczbą kroków itp�) albo rozsypać ślad z mąki�

„ Zabawy na śniegu (inne niż wszystkie) h Potrzebne będą: taczki, łopaty do odśnieżania, worek z sianem (w przypadku gdy w grupie występuje dziecko z alergią, siano można zastąpić rafią lub kulkami z gazety), kartony, pudła kartonowe, folia, tarcza do celowania, patyki, kamyczki lub zakrętki w dwóch kolorach, płyn do baniek mydlanych, marchewka, kapelusz, kostka do gry, węgielki, kartonowe ślady (wycięte z kartonu i owinięte folią np� ślady dinozaura, skonstruowane tak, aby można je było założyć na buty), biała flaga, gorący płynny syrop karmelowy (łączymy 3 łyżki masła, 1 szklanki wody, 2 szklanki brązowego cukru i gotujemy przez 10 minut), pergamin, soda, ocet, czerwony barwnik spożywczy, dary natury, garnki, tace, ewentualnie obręcze, pachołki, szarfy, lina do przeciągania, piłka lekarska

Oto przykłady zimowych zabaw na śniegu: y Utarte ścieżki – pospacerujcie na śniegu po śladach wydeptanych wcześniej w różnych kształtach: „leniwa ósemka”, spirala, zygzak; y Zimowy slalom – utoczcie ze śniegu kilka kul i poukładajcie je naprzemiennie w dwóch kolumnach tak, by powstał tor do slalomu; y Uwaga, taczki jadą! – załadujcie śnieg na taczki, przewieźcie go i usypcie śnieżne zaspy, w które następnie będziecie wskakiwać, możecie też zorganizować wyścigi taczek; y Odśnieżanie – za pomocą łopat do odśnieżania stwórzcie ścieżki, śnieżne tory i labirynty lub obrazy na śniegu; y Worek – pozjeżdżajcie z górki na worku, przeciągnijcie go po przygotowanych wcześniej śnieżnych torach, powoźcie się nawzajem na workach lub zorganizujcie wyścigi w parach; y Kartonowe sanki i narty – owińcie kartonowe pudło folią i zjeżdżajcie na nim z górki, ciągnijcie puste po śnieżnych torach lub przewieźcie w nim kolegę; owińcie podłużne kawałki kartonu folią, niech odbędą się biegi na kartonowo-foliowych nartach; y Śnieżna gąsienica – duże kartonowe pudło postawcie na jednym z jego boków (góra i dno pudła powinny być otwarte lub odcięte), następnie niech jedna osoba wejdzie do środka (dłonie i kolana opiera na jednej ze ścian) i na czworakach przemieszcza się – karton przesuwa się w taki sposób, jak gąsienica na kole czołgu lub ratraka; jeśli sięgniecie po więcej takich pudeł i ustawicie się jeden za drugim, powstanie „śnieżna gąsienica”; y Sokole oko – celujcie śnieżkami do tarczy zawieszonej na drzewie lub do okręgu narysowanym na śniegu; y Kółko i krzyżyk – narysujcie patykiem na śniegu planszę do gry w kółko i krzyżyk, przystąpcie do gry (zamiast rysować znaki na śniegu, można wykorzystać kamyczki lub nakrętki w dwóch kolorach); y Zamrożone bańki – gdy temperatura jest niska, puszczajcie bańki mydlane i obserwujcie, co się z nimi dzieje; y Bałwankowe gry– zbudujcie bałwana, a następnie z zamkniętymi oczami postarajcie się przytwierdzić mu nos z marchewki; rzucajcie kapeluszem, tak aby wylądował on na głowie bałwanka; rzućcie kostką do gry i przymocujcie tyle węgielkowych guziczków, ile oczek wypadło; y Kartonowe ślady – stwórzcie ślady na śniegu za pomocą wyciętych z kartonu i owiniętych folią odcisków o różnych kształtach; y Malowanie śniegiem– przyozdóbcie śnieżkami płot, murek czy ścianę (możecie nimi rzucać lub wyklejać z nich wzory czy fantazyjne budowle); y Białe na białym – poszukajcie białej flagi, wbitej w śnieg; y Skoki przez płotki – przeskakujcie przez płotki zrobione ze śniegu; y Śnieżne karmelki – wylejcie karmel na pergamin położony na śniegu;

y Wulkan – zbudujcie wulkan ze śniegu, wsypcie do środka sodę i zalejcie octem; użyjcie czerwonego barwnika spożywczego, aby nadać kolor „lawie”; y Śnieżne twarze w garnkach – układajcie na tacach lub w garnkach wypełnionych śniegiem twarze z darów natury; y Zimowy tor przeszkód – z przyrządów gimnastycznych ułóżcie na śniegu tor przeszkód: za pomocą szarf podzielcie się na drużyny, stwórzcie slalom z pachołków lub obręczy gimnastycznych, przeciągajcie linę, przetoczcie piłkę lekarską itd� „ Ognisko h Potrzebne będą: ciepłe ubrania, koce, miejsce na bezpieczne rozpalenie ogniska, gałązki i drewno, kamienie, zapałki, kije, przysmaki, które można przypiec na ognisku (pianki, kromki chleba, kiełbaski), talerze i sztućce, ewentualnie kratka z grilla, garnek, mleko, kakao, korzenne przyprawy, minipianki, herbata, pomarańcze, goździki (przyprawa), rozmaryn, chochla, kubki

Zimą też można rozpalić ognisko! Ubierzcie się ciepło, zabierzcie ze sobą koce� Znajdźcie bezpieczne miejsce na ognisko� Przygotujcie drewno, ułóżcie dookoła paleniska kamienie� Osoba dorosła rozpala ognisko� Następnie weźcie kije, nabijcie na nie przysmaki i upieczcie nad ogniem� Uwaga! Podczas tej aktywności potrzebny jest stały nadzór osoby dorosłej� h Wariant: Możecie też położyć nad ogniem na kamieniach kratkę z grilla, a na niej umieścić garnek i przyrządzić pyszne kakao z piankami i korzennymi przyprawami lub zimową herbatę z pomarańczami, goździkami i rozmarynem� „ Lodowe skarby h Potrzebne będą: balony lub pojemniki, drobne przedmioty (szyszki, kasztany, figurki), woda, młoteczki lub tłuczki do mięsa, drewniane deski, ewentualnie sól, a także okulary ochronne lub przyłbica albo folia do bindowania, naturalne lodowe bryłki

Przed rozpoczęciem zabawy przygotujcie zamrożone skarby – do balonu lub pojemnika włóżcie np� szyszkę, kasztan, maleńką figurkę, zalejcie wodą i zamroźcie� Następnie niech dorosły ukryje na podwórku lodowe skarby, do których będzie prowadzić wydeptany w śniegu labirynt� Podążajcie labiryntem, by znaleźć zamrożone skarby� Gdy je odnajdziecie, umieśćcie je na drewnianych deskach i młoteczkami lub tłuczkami do mięsa spróbujcie wydobyć przedmioty z bryły lodu� Proces możecie przyśpieszyć, posypując lód solą� Uwaga! Odpryskujące fragmenty lodu mogą uszkodzić skórę lub oko� Dlatego dziecku, które rozbija lód, warto założyć okulary ochronne lub przyłbicę� Warto zaopatrzyć w nie również obserwatorów (jeżeli nie ma wystarczającej liczby ochronnych przedmiotów, można zamiast nich wykorzystać transparentną folię do bindowania)� h Wariant: Podczas zabaw na podwórku znajdźcie naturalne lodowe bryłki, które mogą się znajdować w kałużach, przy rynnach, pomiędzy gałązkami drzew� Z zebranych bryłek ułóżcie obraz lub posąg� „ Zimowe zabawy w ogrodzie h Potrzebne będą: ciepłe ubrania

Nie bójcie się wyjść na podwórko, gdy na zewnątrz panuje zima! Wybierzcie się na spacer, odetchnijcie zimowym powietrzem i puśćcie wodze fantazji� Dlaczego nie zagrać w chowanego, berka, „zbijaka” właśnie zimą? h Wskazówka: Przed wyjściem zawsze sprawdzajcie jakość powietrza� Pamiętajcie, że wyznaczone do gry boisko nie powinno być pokryte lodem�

„ Szukanie śladów i tropów zwierząt h Potrzebne będą: ciepłe ubrania, lupy, aparat

Wybierzcie się na spacer na łąkę lub do lasu� Korzystając z lup, poszukajcie śladów i tropów zwierząt� Gdy jakieś zauważycie – zróbcie zdjęcia� „ Album ze śladami zwierząt h Potrzebne będą: wywołane/wydrukowane zdjęcia z poprzedniej zabawy, atlasy przyrodnicze, album na fotografie, ewentualnie blok techniczny, dziurkacz, wstążeczka, klej, pisaki, laminator

Usiądźcie razem i porozmawiajcie o wyprawie do lasu/na łąkę� Co zaobserwowaliście? Czy zrobiliście jakieś zdjęcia? Pooglądajcie je wspólnie� Korzystając z atlasów przyrodniczych, postarajcie się dopasować poszczególne tropy do ich właścicieli� Stwórzcie album ze zdjęciami tropów i śladów zwierząt z waszej okolicy, odpowiednio je opiszcie� h Wariant: Jeśli gotowy album nie jest dostępny – zróbcie własny� Z kartek bloku technicznego złóżcie „książeczkę”, przedziurkujcie wszystkie kartki w tym samym miejscu i przewleczcie je wstążeczką� Stwórzcie stronę tytułową, wklejcie zdjęcia, każde wspólnymi siłami opiszcie�

Żeby album był bardziej odporny na uszkodzenia, możecie każdą kartkę – po wklejeniu zdjęcia i zrobieniu opisu – zalaminować� „ Podchody na śniegu h Potrzebne będą: ciepłe ubrania, śnieg w ogrodzie/parku, duży but, butelka z wodą zabarwioną barwnikiem

Zabawa na zasadzie podchodów� Podzielcie się na dwie drużyny – jedna drużyna szuka, druga drużyna się chowa� Podchody zimą różnią się jedynie tym, że na śniegu odbijacie but (dobrze by było, żeby miał wyraźną podeszwę i był zdecydowanie większy od butów dzieci)� Pierwsza osoba idzie, tworząc ślady, a kolejne osoby z zespołu starają się ustawiać stopy w śladach po bucie�

Mogą też iść tyłem, żeby zmylić przeciwników� Kolorową wodą malujcie na śniegu strzałki bądź podpowiedzi� Gdy drużyna szukająca odnajdzie drugą drużynę – zamieniacie się rolami� h Wskazówka: W zakrętce od butelki zróbcie dziurkę, żeby woda lała się cienkim strumieniem, co ułatwi wam rysowanie na śniegu� „ Spacer w poszukiwaniu zimy h Potrzebne będą: ciepłe ubrania, notatnik, ołówek, ewentualnie karta z symbolicznie przedstawionymi oznakami zimy (narysowanymi przez nauczyciela)

Pierwszego dnia zimy wyruszcie na wspólny spacer w poszukiwaniu nowej pory roku� Zapisujcie swoje spostrzeżenia – jakie oznaki zimy zaobserwowaliście? Po pewnym czasie (na przykład dwa tygodnie później) wybierzcie się na kolejny taki spacer i porównajcie swoje obserwacje – jak zmienił się krajobraz? h Wariant: Możesz przygotować gotową kartę, na której symbolicznie przedstawisz oznaki zimy (np� w formie piktogramów) i wtedy razem z dziećmi będziecie odhaczać to, co zaobserwowaliście podczas spaceru� „ Zimowa piaskownica h Potrzebne będą: przyrządy do piaskownicy, ewentualnie karimaty lub skrzynki

Przywołajcie myślami lato – pobawcie się w śnieżnej piaskownicy! Skorzystajcie z karimat lub skrzynek, by usiąść na nich podczas zabawy i nie zmarznąć!