Spring 2011

Mensahe Mula sa Pangkalahatang Patnugot

Mga Katipunero at Mambabasa:

Ikinagagalak naming ihandog sa inyo ngayong semestre ang ika-­‐38 na isyu ng Katipunan Magazin.

Kabayanihan, Kagitingan at Kadakilaan ang mga sentrong tema ngayong semestre. Sa tuwing mabibigkas ang mga salitang ito, kadalasang ang mga magigiting na bayani at mga pangulo ng bansa ang una nating naiisip. Sila ang mga kababayan nating walang takot na nakipaglaban para makamtan ang kasarinlan at kaunlaran ng ating bansa.

Binigyang pansin ng mga estudyante ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas ngayong semestre ang buhay ng ilan sa mga bayani at dating pangulo ng Pilipinas. Kanilang muling binuhay ang alaala ng mga ito at masigla nilang ibinahagi sa ating lahat. Ngunit hindi lamang sila ang dapat nating bigyan ng papuri, marami ring tao sa ating komunidad na malaki ang naitulong upang maitaguyod ang kapakanan ng kanilang kapwa-­‐tao at nagbigay dangal sa mga Pilipino.

Layunin ng Katipunan Magazin na maging daan upang maipakita ng mga estudyante ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas ang kanilang mga natutunan sa kanilang mga klase.

Nagiging paraan din ang Katipunan Magazin sa pagbabahagi ng kulturang Pilipino, hindi lamang dito sa Hawaii, ngunit sa iba’t ibang bahagi ng mundo rin.

Bilang pagtatapos, nais naming bigyan pasasalamat ang lahat ng tumulong upang mabuo ang magazin na ito at sa mga guro na maiging sumubaybay upang makabuo muli ng isang matagumpay na isyu. Maraming salamat muli!

Mula sa buong patnugutan ng Katipunan Magazin, nawa’y maging masaya at masagana ang inyong bakasyon!

~Karl Christian Alcover at Nikolas Bonifacio~

Paliwanag sa Pabalat

Ipinakikita sa disenyo ng pabalat ang mga Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan, kagitingan, at kadakilaan—mula Pilipinas hanggang Hawaii. Nasa likod ang mga bayaning tulad nina Jose Rizal, Gregorio del Pilar, Andres Bonifacio at Emilio Aguinaldo.

Sa harap ng pabalat ay naman ang mga itinuturing na bagong "bayani" ng Hawaii: sina Benjamin Cayetano, Amefil Agbayani, Charlene Cuaresma at Angela Barraquio. Bayani sila dahil binibigyan nila ng bagong imahe ang mga Pilipino sa Amerika; tinutulungan nila ang komunidad na magkaroon ng higit na mabuting pagkakataon sa buhay. Nawa’y maging inspirasyon sila sa paghahawan ng bagong landas tungo sa higit na maunlad at mapayapang Bukas.

~Modesto Bala~

MGA NILALAMAN

Editoryal

3

Lathalain

4

Balita

5-­‐7

FIL 462 8 FIL 451 9-­‐10 FIL 435 11 FIL 330 12-­‐15 FIL 302 16-­‐19 FIL 202-­‐01 20-­‐22 FIL 202-­‐02 23-­‐26 FIL 202-­‐04 27-­‐29 FIL 201 30-­‐33 FIL 102-­‐01 34-­‐37 FIL 102-­‐02 38-­‐42 FIL 102-­‐03 43-­‐45 FIL 101 46-­‐50 IP 432 51-­‐54 IP 363/ENG 375 55-­‐58 IP 273E 59-­‐61 Mga Isponsor 62-­‐68 Pasasalamat 69-­‐70

EDITORYAL Kabayanihan Tungo sa Kaunlaran ni Karl Christian Alcover Hubad ang katauhan at identidad ng mga Pilipino sa loob ng daan-daang taong pananakop ng mga dayuhan. Tinanggalan ng karapatan sa kanilang sariling tahanan. Inalipin at hinamak ang kanilang kakayahan. Dahil dito, umusbong ang kabayanihan ng lahing Pilipino. Nagsimula silang lumaban at napatalsik ang mga mapanupil na dayuhan. Ang dating hubad na lahi ay dinamtan ng kalayaan.

Nagbunga ang pagpupunyagi ng mga bayani at nagpamana ng tapang at katatagan sa naiwang salinlahi. At ngayong wala na ang mga dayuhan, bayani pa ring maituturing ang mga Pilipino.

Samakatuwid, kabayanihan ang kanilang ipinamalas tungo sa pag-unlad ng bayan at lahing Pilipino.

Hindi lamang sa dayuhan nagpunyagi ang mga Pilipino kundi mismo sa kanilang kapwa Pilipino nang muling inalis ang kanilang kalayaan ng dating diktador na si Ferdinand Marcos. Matapos ang kaniyang dalawampung taong pamamahala, hindi na natiis ng mga inaping mamamayan at nagpasya silang lumaban. Ninais nilang patalsikin si Marcos at muling ibalik ang demokrasya. Sa kauna-unahang pangyayari, nagkaisa ang buong bansa at nagsamasamang tinuldukan ang rehimeng Marcos sa pamamagitan ng People Power Revolution sa EDSA noong Pebrero 1986. Ang di-marahas na rebolusyong ito ay hinangaan ng buong mundo. Sa katunayan, naging inspirasyon ito ng mga bansang nais lumaya sa komunismo tulad ng mga bansa sa Timog Asya, Aprika, at Silangang Europa. Dahil dito naging huwaran ang kahanga-hangang pagpupungyagi ng mga Pilipino sa pagkamit ng demokrasya.

Sa panahon ng rehimeng Marcos, marami ang umalis sa bansa dahil sa kawalan ng hustisya at katarungan. Gayunpaman, ang pinakamahalagang salik ng pangingibang bansa ay ang pakikipagsapalaran ng mga Pilipino upang maibangon lamang ang pamilya mula sa kahirapan.

Sila ang mga Overseas Filipino Workers (OFW) na kasalukuyang tinuturing na mga bagong bayani.

Buong pusong hinarap ng mga dakilang Pilipinong ito ang iba’t ibang hamong naghihintay sa kanila sa dayuhang bansa. Bayani silang maituturing dahil binabata nila ang mga paghihirap mabigyan lamang nang magandang buhay ang kanilang pamilya. Tiniis nilang mawalay sa kanilang pamilya sa loob ng maraming taon upang maibigay lamang ang

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN

kinabukasang hindi nila maibibigay kung mananatili lamang sila sa ating bansa. Bayani silang maituturing sapagkat binabata nila ang mga panggigipit at pagmamalupit sa kabila ng kahirapan ng kanilang mga trabaho. Subalit kahit na dinaranas ng mga Pilipino ang ganitong mga pagdurusa sa ibang bansa, tuloy pa rin ang kasipagan ng mga Pilipino. Hindi matatawaran ang galing at kasanayan nila pagdating sa pagtatrabaho. Kung kaya, hindi kataka-takang lumalaki ang bilang ng mga bansang nagnanais ng mga Pilipinong manggagawa.

Maituturing ding mga bagong bayani ang mga Pilipinong pilit inaangat ang bandera ng Pilipinas.

Maraming Pilipino ang nakikilala sa buong mundo at nagbibigay karangalan sa bansa dahil sa kanilang mga angking kakayahan at talento. Halimbawa, ginantimpalaan si Efren Penaflorida bilang CNN Hero of the Year noong taong 2009. Dahil sa kaniyang malasakit, binigyan niya ng pagkakataong matuto ang mga batang lansangan sa pamamagitan ng libreng pagtuturo gamit lamang ang kaniyang kariton. Tunay na kahanga-hanga ang kaniyang ginawa. Hindi lamang niya ipinakita ang kahalagahan ng edukasyon, ipinakita rin na maaaring simulan ang pagbabago ng isang simpleng mamamayan. Ang paggamit niya ng kariton ay nagpapahiwatig na hindi hadlang ang kahirapan upang simulan ang pagbabago. Tunay na ipinagmamalaki ng lahat ng Pilipino ang kabayanihan ni Efren Penaflorida.

Sa kabuuan, ang bawat Pilipino ay may kakayahang magpakita ng kanilang kabayanihan tungo sa kaunlaran. Tunay na kabayanihan ang pagtutulungan tulad ng ginawa ng mga Pilipino noong People Power Revolution. Bayani ring maituturing ang mga OFW sa pagsasakripisyo at paghaharap ng mga hamon upang matulungan ang pamilya. Katulad din ni Efren Penaflorida, mahalagang simulan natin ang pagbabago sa abot ng ating makakaya tungo sa ikauunlad ng ating kapwa, lalo na ng ating kababayang naghihirap. Dahil dito, ang bawat isa ay maaaring maging bayani hanggat ginagawa niya ang abot ng kaniyang makakaya tungo sa kabutihan ng marami. Ang paggawa ng tama at mabuti sa kapwa ang pinakamahalagang gawin ng isa.

Tunay nga na ang kabayanihan ang simula ng daan patungo sa kaunlaran.

3

LATHALAIN Mga Bayaning Pilipino ng Bagong Henerasyon ni Nikolas Bonifacio

Noong Pebrero 1986 nakilala ang Pilipinas sa buong mundo dahil sa EDSA Revolution. Dahil dito, naipamalas ng mga Pilipino sa buong mundo ang kanilang katapangan, kagitingan, at kabayanihan sa pamamagitan ng mapayapang paraan ng pagpapatalsik sa rehimeng Marcos na nagsamantala ng kapangyarihan sa loob ng mahigit na dalawampung taon. Pinatunayan nito na magagawa ng sinumang Pilipino ang maging bayani ng bansa. Ipinakita rin ng EDSA Revolution na makakamit ang anumang minimithi kung ang lahat ay magkukusang kumilos at magkakaisa.

Naging daan ang EDSA Revolution upang magkaroon ng pagbabago sa bansang Pilipinas. Hindi lamang naibalik ang demokrasya, bagkus naging daan pa ito upang mapalitan ang saligang- batas nito at makapagsimula ng bagong gobyerno. Malaki ang pag-asa ng mga Pilipino na makababangon muli ang Pilipinas at muling uunlad ito.

Sa ngayon, kung pagmamasdan ang kalagayan ng Pilipinas, nakalulungkot sabihin na animo’y kabaliktaran ito ng hinahangad na kaunlaran at magandang pagbabago.

Nananatili pa rin dito ang kahirapan, patuloy pa rin ang pagtaas ng krimen, at lalong nakalulungkot isipin na natatanyag ngayon ang Pilipinas bilang isa sa mga bansa sa buong mundo na may pinakamataas na katiwalian o korupsyon. Ang Pilipinas na dati’y tinitingala ng maraming bansa sa daigdig ang ngayo’y tila hinahamak.

Kahit ang mga mamamayan nito na dati’y nakisulong sa pagbabagong-anyo nito ang ngayo’y unti-unti nang lumilisan o nangangawala.

Kaawa-awang isipin na hindi maganda ang nakikinitang kinabukasan ng Pilipinas sa pagdating ng bagong henerasyon. Ngunit hindi dapat hayaan na mangyari ang ganito. Katulad ng nangyari sa EDSA Revolution, dapat simulan ng bawat isang Pilipino ang pagbabago sa kanyang sarili, kung totoong nais niya itong makamtan nang buo. Ayon nga kay Mahatma Gandhi, “Be the change you want to see in the world.” Samakatwid, kung nais nating makamit ang kaunlaran ng ating lipunan, dapat tayo mismo ang magmulat sa ating mga kapwang Pilipino sa pamamagitan ng pagpapakita ng magandang ehemplo sa kanila sa ating lipunan.

Sadya ngang malaki ang magagawa ng mga mamamayang Pilipino kung sisimulan nila mismo sa kanilang sarili ang magandang pagbabago. Isang magandang hakbang tungo sa pagbabago ay ang pagbuo ng isang programang tinatawag na “Ako Mismo.” Layunin nito na himukin ang mga mamamayang Pilipino na maging tagapagtaguyod ng maunlad na pagbabago sa

4

kanilang mga komunidad. Ayon sa website ng programa, ang isa sa pinakamalaking problema ng Pilipinas ay ang pagwawalang bahala ng mga mamamayan nito. Ngunit kung sisikapin nating kumilos at gumawa ng mabuti tungo sa pagbabago, maliit man o malaki, makatutulong din ito sa mabilis na muling pagsulong ng Pilipinas.

Kaugnay nito, maipagmamalaki rin natin ang ating pagiging Pilipino sa pamamagitan ng pagtangkilik sa sariling atin. Halimbawa nito ay ang pagtatakwil sa sobrang pagkiling sa mga kanluraning kaisipan at paguugali gaya ng labis na pagkahumaling sa imported na mga kagamitan at uri ng pamumuhay. Sa halip, samasama nating tangkilikin at pahalagahan ang kulturang Pilipino, lalo ang ating sariling wika.

Malaki rin ang maitutulong kung tayo mismo ang susubaybay sa mga pangyayari sa ating gobyerno. Batid ng marami na ang talamak na katiwalian sa mga ahensya ng gobyerno ang isa sa pinakamalaking problemang hinaharap ng Pilipinas. Subalit kung tayo’y magkakaisa at magtutulungan, masusugpo natin ang naturang katiwalian gaya ng ginawa ng mga Pilipino noong nakaraang halalan sa Pilipinas. Naging aktibo ang maraming Pilipino sa pagmamasid, pagbabantay, at pag-uulat ng mga katiwaliang nagaganap sa kanilang kapaligiran sa pamamagitan ng isang programa sa TV Patrol ng ABSCBN, ang “Boto Mo, I-Patrol Mo.” Dahil dito, naipagbigay-kaalaman kaagad sa mga awtoridad ang naganap na kadayaan sa kanilang lugar. Sa ganitong paraan, nabawasan, kung hindi man tuluyang napigilan, ang lahat ng pandaraya at iba pang uri ng mga katiwalian sa ating bansa. Dahil dito, naibalik ang tiwala ng mga mamamayan na ang nailuklok na kandidato ay ang totoong inihalal ng bayan.

Nawa’y lagi nating tandaan na magagawa nating maisulong muli ang kaunlaran at kaayusan sa ating bansa.

Hindi na kailangan pa ang panibagong People Power upang magkaroon ng tunay na pagbabago sa ating lipunan.

Ang kailangan lamang ay disiplina sa sarili at pagmamalasakit sa bawat isa. Dapat tayo mismo ang unang kumilos para sa kapakanan ng ating mga kapwa at ating lipunan. Sama-sama tayong magkaisa at magtulungan, gaano man kaliit ito, makatutulong din ito para maisulong ang magandang kinabukasan ng ating mahal na bansang Pilipinas gaya halimbawa ng simpleng pagtatapon ng basura sa nararapat na lugar o ang pagtawid sa tamang tawiran, at pagsunod sa iba pang kautusan na itinatakda ng ating batas. Kung magagawa lamang natin ito, lahat tayong mga Pilipino ay maaari ring tawaging mga dakilang bayani…magigiting at mararangal!

KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

BALITA

Patnugot ng Balita: Joyce Ramano Iba’t ibang mga gawain ang pinagtulung-tulungang isagawa ng mga guro at mga estudyante ng Programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas ngayong semestre. Ang pagtutulungan ng lahat sa programa ay isang sagisag na nananalaytay pa rin ang diwa ng bayanihan sa isipan at puso ng mga Pilipino.

Manoa Experience ni Nikolas Bonifacio Honolulu, Hawaii – Ginanap ang Manoa Experience noong ika-29 ng Enero, 2011. Ito ang open house ng University of Hawaii – Manoa na kung saan may booth ang iba’t ibang departamento at programa ng unibersidad upang magbigay ng impormasyon para sa mga bumibisitang estudyante. Kasama ng mga medyor ng programa, namigay ang mga Katipunan officers ng mga pamplet na nanghihikayat na bisitahin ang booth ng Katipunan at programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas sa harap ng Bilger Hall. Namigay ang iba pang mga estudyante ng Filipino at mga gurong sina Tita Letty at Tita Pia ng mga kendi sa mga bumisita sa booth.

Katipunan Piknik ni Joyce Ramano Honolulu, Hawaii –Idinaos ang Katipunan Piknik noong ika-12 ng Pebrero, 2011 sa Ala Moana Beach Park. Ito ay pinamunuan ng mga opisyal ng Katipunan at ang tagumpay nito ay

nagmula sa lahat ng tulong ng mga guro at mga estudyante ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas. Maihahalintulad ang piknik sa isang pista dahil sa kasaganahan ng pagkain, pagtitipon ng mga tao at ang mga palaro na isinasagawa upang magpalipas ng oras.

Ang mga opisyal ng Katipunan ang namuno sa mga palaro at ang mga ito ay isinasagawa upang mahasa ang bokabularyo ng mga estudyante at magkakilala ang mga estudyante mula sa iba’t ibang mga pangkat. Sa tanghali naman ay nagsasalu-salo ang mga guro at mga estudyante sa mga pagkain na dinala nila.

Ang potluck na isinasagawa sa piknik ay maihahalintulad sa bayanihan o pagtutulungan na pinahahalagahan ng mga Pilipino.

Pagkatapos magtanghalian ay nag-ensayo ang mga grupo sa 100- at 200-level para sa Mini Songfest.

Ang paligsahan na ito ay ang pambungad sa Dramafest kung saan mas matindi ang kompetisyon.

Katipunan Sine: Kimmy-Dora ni Joyce Ramano Honolulu, Hawaii – Bawat semestre ay idinaraos ang Katipunan Sine upang mahasa ang abilidad sa pakikinig ng mga estudyante ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas sa pamamagitan ng panonood ng isang pelikula. Ang mga estudyante ay marami ring natututunan ukol sa kultura, tradisyon, at mga pananaw sa buhay ng mga Pilipino mula sa pelikula.

Ngayong semestre, idinaos ang Katipunan Sine noong ika4 ng Marso, 2011 sa Spalding 155 na pinamunuan ng mga opisyal ng Katipunan.

Pagkatapos ng sine ay ginanap naman ang

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 5

BALITA

Ugnayan na isang salu-salo para sa mga dati at kasalukuyang estudyante ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas.

Ang pelikulang ipinalabas ngayong semestre ay ang “Kimmy-Dora” na pinagbidahan ni Eugene Domingo. Siya ang gumanap sa magkakambal na sina Kimmy at Dora, na talagang magkaiba ang pag-uugali at kilos. Ang “Kimmy-Dora” ay ang kwento ng kambal na hindi magkasundo dahil sa pagkakaiba ng kanilang mga personalidad; si Kimmy ay isang matalino at matagumpay na babae ngunit masama ang kanyang ugali habang si Dora naman ay minamahal ng maraming tao dahil sa kanyang kabaitan bagaman hindi siya gaanong matalino.

Maaaninag natin sa “Kimmy-Dora” ang pagpapahalaga ng mga Pilipino sa pamilya dahil ang magkakambal ay minamahal ng kanilang ama sa kabila ng kanilang mga pagkukulang.

Sa huli, nagkabuklud-buklod muli ang kanilang pamilya dahil sa pagmamahal ng magkakambal sa kanilang ama at dahil naisip nila na sa paglipas ng panahon ay silang magkapatid lang ang tunay na magdadamayan sa isa’t isa kaya mas maigi nang magkasundo sila ngayon bago pa mahuli ang lahat.

Ugnayan: Alumni Homecoming ni Joyce Ramano Honolulu, Hawaii – Ginanap ang Ugnayan noong ika-4 ng Marso, 2011 sa Spalding Hall 155 pagkatapos ng Katipunan Sine. May handaan, musika, sayawan at napag-usapan din ang magaganap sa susunod na Ugnayan.

Layunin ng programa na pagbuklud-buklurin

ang mga dati at kasalukuyang miyembro ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas.

Sa pag-uugnay ng mga estudyante, nakalikom ng pera ang programa na maaaring gamitin sa pagpondo ng mga iskolarsip para sa mga medyor at menor ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas. Ang pagbubuklud-buklod ng mga estudyante sa programa ay isang daan para magkaroon ng pagtutulungan ang mga kabataang Pilipino sa Hawaii.

AFAP Scholars ni Philip Sarmiento Honolulu, Hawaii—Pagkatapos ng isang mahabang proseso, opisyal na natanggap ang tatlong mag-aaral mula sa UH-Manoa sa Advanced Filipino Abroad Program (AFAP.) Sila ay sina Ritchilda Yasana, Katherine Jumalon at Philip Cezar Sarmiento. Lilipad ang tatlo patungong Pilipinas ngayong darating na tag-init kasama ng iba pang estudyante mula sa iba’t ibang pamantasan ng Amerika upang pagaralan at suriin ng mas malalim ang wikang Filipino at panitikang Pilipino sa Ateneo de Manila. Ang nasabing programa ay nakatakdang mag-umpisa sa ika-11 ng Hunyo, 2011 at matatapos naman ito sa ika-6 ng Agosto, 2011.

Si Ritchilda Yasana ay nagtapos sa kursong Matematika ngayong tagsibol. Nais niyang sumali sa AFAP dahil nais niyang lubos na maintindihan at malaman ang kultura at wika ng kanyang mga magulang. Si Katherine Jumalon, na nag-aaral ng Family Resources, ay nasa ikaapat na taon sa kolehiyo. Nais sumali ni Katherine sa AFAP dahil nakikita niyang isa itong magandang oportunidad upang pag-aralan muli ang nalilimutang wika at kultura. Ang

6 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

BALITA

huling natanggap sa programa ay si Philip Cezar Sarmiento. Nasa ikatlong taon na siya sa kolehiyo at Communications ang medyor niya.

Natitiyak niyang sa pamamagitan ng AFAP, marami siyang matututunan gaya ng tamang pagbigkas at pagsulat gamit ang Filipino.

Dramafest: Kabayanihan ni Philip Sarmiento Honolulu, Hawaii — Mga tanyag na bayani at presidente ng Pilipinas ang binigyang buhay ng mga mag-aaral sa taunang Paligsahan ng Dula o Dramafest noong ika-23 ng Abril, 2011 sa Art Auditorium ng Unibersidad ng Hawaii sa Manoa. Hindi maikakailang pinaghandaan at pinaghirapan noong husto ng labimpitong grupong kalahok mula sa 100- at 200-level na maipamalas ang kanilang husay sa pag-arte at pagbigkas ng wikang Filipino. Ang mga huradong sina Vina Lanzona, Marnelli Basilio, Carlo Raneses at Gabriel Torno para sa 100-level, at sina Eva Washburn-Repollo, David Joel Lazaro at Gaudencion San Juan para naman sa 200-level ay nahirapang mamili kung sino ang karapat-dapat na magwagi.

Sa huli, itinanghal na panalo ang grupong MANA mula sa 100-level at ang Team Marcos mula sa 200level.

Maliban sa pagbibigay-pugay sa mga bayani at mga presidente, binigyang-pugay din ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas ang alumnus na si Representative Joey Manahan. Inihandog ni Dr. Ruth Mabanglo sa kanya ang kauna-unahang “Gawad LingkodFilipino” award. Ang pagpaparangal kay Rep. Manahan para sa kanyang mga kontribusyon sa komunidad ng mga Pilipino sa Hawaii ay naaayon sa tema ng kabayanihan sa Dramafest.

Steaks.

Nagsimula ang naturang car wash ng 9:00 ng umaga at natapos ng 5:00 ng hapon. Ito ay pinagtulungtulungan ng mga estudyante at mga propesor ng programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas. Sa huli, nakalikom ang Katipunan ng tumataginting na mahigit sa $1,000. Gagamitin ang perang ito para punan ang gastusin sa pinakahihintay na “End of the Year Banquet” at mapababa ang bayarin bayad ng mga estudyanteng nais bumili ng tiket.

End-of-the-year Banquet: “Beauty and the Geek” ni Philip Sarmiento Honolulu, Hawaii—Maasayang ginanap ang taunang Katipunan Banquet noong ika-6 ng Mayo, 2011 sa Hale Koa Hotel, at ang tema para sa taong ito ay ang “Beauty and the Geek.” Ang nasabing okasyon ay pagdiriwang ng mga magaaral mula sa programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas sa matagumpay na pagtatapos ng semestre. Puno ang gabi ng tawanan, kwentuhan, kainan, at walang humpay na pagkuha ng litrato.

Ipinakilala rin sa pagtitipon ang mga mga bagong opisyal ng Katipunan Club para sa taong akademika 2011-2012. Ang mga halal na opisyales ay sina Teddy Barbosa (presidente), Radiant Cordero (bise presidente), Joshua Javier (sekretarya), Linda Nunes at Nescia Ponce (ingat-yaman), Annalyn Macabantad (Public Relations Officer), Victor Vilad at Ma. Inah Golez (mga historyador), Justin Arquines (webmaster).

Katipunan Car Wash ni Modesto Bala III Honolulu, Hawaii – Ginanap noong ika-9 ng Abril ang matagumpay na car wash ng organisasyong Katipunan sa Kalihi Blazing

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 7

FIL 462

Sa Loob ang Kulo Mahabang katahimikan, Kumukulo’t sumisingaw.

Lumalagablab na apoy, Sumasabog sa pagtaboy.

- Joyce Camille Ramano

Tubig na Nakakabiyak Napakapayapang tubig Daloy ng buhay ang hatid.

Pero minsang magalit Bato’y kayang biyakin.

- Modesto Bala

Untitled Sa dagat mamuhay ka, Sama-sama ang isda.

Malamig na serbesa, Tapos, malulunod ka.

- Teddy Barbosa

Untitled Kung sa iyo’y mawalay Sa buhay mayrong kulang Para bang lupang tigang Nakakawalang malay.

- Nikolas Bonifacio

Langit Malawak, bughaw na langit Payapa ang alapaap Umiyak ang mga ulap Uulan at magdilim - Raymond Bermudez Untitled Kung isang tao ay masipag Ang araw ay mas maliwanag Tuwing may kaligayahan Marunong tayong magpasalamat.

- Mylene Racusa

Pagsunod ng Anito Pagsunod ang gustong gawin, Kulay na hilig ang itim.

Pero pamumulaklak mo, Ang gustung-gustong totoo.

- Monica Agluba Gobyerno Sangkatutak na plano, Samo’t saring pakulo.

Panghalina sa tao, Pangakong napapako.

- Mary Rose dela Cruz Mga Mata ng Isang Dukha Buhay ay ‘di maginhawa Dumi ay nakikita Meron pa bang pag-asa Na mabago ang tadhana?

- Philip Cezar Sarmiento

Mata Ang liwanag ay saya Ng matang ‘di makakita.

Salamin ng bintana, Ilaw na may hiwaga.

- Karl Christian Alcover

Pasig Noon, lumangoy ang bata, Ayaw na ayaw paahon.

Ngayon, lalangoy ang bata, Dal’wang isip sa pagtalon.

- Eugene Garvilles

8 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 451

Structure of Filipino

Row 1 (L-R): McDaniel Martinez, Jun Keoki Cabison Row 2 (L-R): Ritchilda Yasana, Ruel Reyes, Bradley Taguinod Row 3 (L-R): Aizza Acojido, Ssen Ikeda, Kristine Uclaray, Danielle Sacramento, Lilibeth “Tita Betchie” Robotham (Guro)

WORD BANK: APOLINARIO MABINI CORAZON AQUINO EMILIO AGUINALDO EMILIO JACINTO FERDINAND MARCOS FIDEL RAMOS GABRIELA SILANG GLORIA ARROYO GREGORIO DEL PILAR JOSEFA ESCODA JOSEPH ESTRADA LAPULAPU MANUEL LUIS QUEZON MARCELO DEL PILAR MELCHORA AQUINO RAMON MAGSAYSAY TERESA MAGBANUA

Crouching Hidden Presidents, Heroes

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 9

FIL 451

Kilala Mo Ba

(Do you know them?)

Sila???

Across

Down

5. Wrote for the Katipunan newspaper called Kalayaan using the aliases, Dimasilaw and Pingkian.

10. Visayan Joan of Arc. 12. This hero is the sublime paralytic and also known as “the Brains of the Revolution”.

13. This person is the only President to resign from office and the first person in the Post-EDSA era to be elected into Presidency and Vice Presidency.

14. First woman to hold that office in Philippine history.

15. "Father of the National Language".

16. Led the Battle of Tirad Pass.

17. 12th President of the Philippines. This person was known to have revitalized the Philippine economy.

1. The Philippine's first president.

2. Filipino writer, journalist, satirist, and revolutionary leader of the Philippine Revolution and one of the leading illustrado propagandist of the Philippine War of Independence.

3. Founder of the Girl Scouts of the Philippines.

4. This person attended Georgetown University and was classmates with former U.S. President Bill Clinton.

6. This person was the datu of Mactan and the first Filipino hero who killed Ferdinand Magellan during the battle of Mactan.

7. This person declared Martial Law in the Philippines on September 21, 1972 and was exiled to Hawaii in 1986.

8. Known as "Tandang Sora."

9. Wife of the Ilocano insurgent leader.

11. Administration was considered as one of the cleanest and most corruption-free; presidency was cited as the Philippines' Golden Years.

Crossword Puzzle Answers: 1. EmilioAguinaldo 2. MarceloDelPilar 3. JosefaEscoda 4. GloriaArroyo 5. EmilioJacinto 6. Lapulapu 7. FerdinandMarcos 8. MelchoraAquino 9. GabrielaSilang 10.

TeresaMagbanua 11. RamonMagsaysay 12. ApolinarioMabini 13. JosephEstrada 14. CoryAquino 15. ManuelQuezon 16. GregorioDelPilar 17. FidelRamos

10 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 435 “Sa anyo at sa kahulugan, dapat maging tapat sa orihinal ang pagsasalin. Kung magagawa ito ng tagasalin, ang dating sa mambabasa ng orihinal na teksto ay siya ring magiging dating sa salin…Ang salin ay nararapat maging isang bagong akda ng sining.” - Tita Pia Arboleda

Se r e n a de On A Pit ch -Bla ck Nig h t

By Ramon C. Sunico

Ha r a n a s a G a b in g M a dilim Salin ng FIL 453, Tagsibol 2011

Though it is dark I know you are beside me:

Kahit na madilim Alam kong ika’y nasa tabi ko:

I hear the rustle of wings as you pause and sleep to breathe the dying air.

Dinig ko ang pagaspas ng mga pakpak sa iyong pagtigil at pagtulog upang malanghap ang humihinang hangin.

Though it is dark I know you are beside me: Your dark thoughts assume the shapes of moths

Kahit na madilim Alam kong ika’y nasa tabi ko: Ang iyong mga pangamba naghuhugis gamugamo

and out of nostril, ear, navel and mouth,

at mula sa ilong, tainga, pusod at bibig.

they emerge, take wing, escape, lay eggs the color of nightshade.

lumilitaw sila, lumilipad, tumatakas, nangingitlog na kakulay ng takipsilim.

Their gray powder hides the helpless moon.

Ang kanilang abuhing pulbos ay ikinukubli ang kaawa-awang buwan.

Our dreams give way to the logic of lightlessness.

Ang ating mga panaginip ang magbibigay daan sa lohika ng kawalang-liwanag.

This is the land of Nod where no wish comes true.

Ito ang lupain ni Nod! kung saan walang hiling na natutupad.

Listen: more moths come to this Philippine night: They extinguish lamps and suffocate the starlight.

Makinig: maraming dumarating na gamugamo sa Pilipinong gabing ito.

Tinutupok nila ang mga lampara at binabawian ng hininga ang ningning ng tala.

Pa ma ma a la m

By Benilda S. Santos

F a r e we ll Salin ng FIL 435, Tagsibol 2011

Tapos na ang Mayo Tapos na tapos Parang pintong isinara ng mariin at sa kandado iginapos.

Maghahanap tuloy ako ng kahit pinakamaliit na butas.

Kailangang papaglagusin pa rin ang paningin.

May is over It is already over Like a door tightly shut and chained to the lock.

So now I will search for even the smallest hole.

Still the vision must flow.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 11

FIL 330

FILIPINO FILM: Art and History Guro: Dr. Pia Arboleda

Godwin, Apralyn, Ruel, Grace, Aizza

Ang Dalagitang Kapatid ng Bangkero ni Aizza Acojido Ang simpleng dalagita ay larawan ng isang tunay na Pilipina. Ang kanyang kukupasing saya ay laging malinis at maayos ang itsura. Palaging nakapusod ang hanggang balikat na itim niyang buhok.

Balingkinitan ang katawan dahil sa araw-araw na trabaho sa bahay. Napakabata niya ngunit maaaninag sa kanyang mukha na unti-unti na rin siyang pinapatanda ng responsibilidad. May mga pagkakataon siyang nakangiti ngunit karamihan ay malungkot sapagkat sa kanyang kabataan ay namulat na siya sa kahirapan ng buhay. Malubha ang sakit ng kanyang butihing ina at hindi sapat ang kinikita ng kanyang kapatid sa pagiging bangkero na ipambili ng gamot.

“Inay, mabuting tao po ba ang itay?” tanong niyang puno ng bituing nagkikislapan ang kanyang mga mata habang sila ay nakaupo sa bangko sa maliit na kusina. “Napakabuting tao ng iyong ama, anak. Siya na yata ang pinakamabuting taong nakilala ko,” sagot ng kanyang ina habang inaalala ang imahe ng taksil niyang asawa.“Hindi siya mabuti, inay. Kung mabuti siya, eh di sana hindi niya tayo iniwan. Eh di sana nagbibigay pa rin siya ng pambili ninyo ng gamot.

Kayo lang ang pinakamabuti at pinakamagandang taong nakilala ko inay!” ang mga bituin sa langit ay unti-unti nang naglaglagan. Napakapait ng mga iyon, punong-puno ng pagkalito at hinanakit.

Umiyak siya ng umiyak nang isang umaga ay nadatnan niyang nakamulat at malamig na bangkay na ang kanyang ina. Hindi nagtagal, sumunod ang isa pa niyang nakatatandang kapatid.Sa musmos niyang edad,

paano nga naman niya haharapin ang buhay nang magisa?Napakalupit nga naman ng mundo.

Dumating ang mga walang-awang Hapon at kahit labag sa kalooban ay iniwan siya ng kapatid upang manirahan sa malawak na kagubatan. Ang dalagita ay naging kasa-kasama ng maka-masang pari.

Ngunit hindi ito nagtagal, hinuli sila ng mga hayop na dayuhan. Walang-awang pinatay nila ang pari at itinali naman siya. Maghapon at magdamag na nakatali ang kanyang mga kamay at tanging dalawang daliri ng paa ang nakasayad sa lupa. Ang kawawang dalagita, napakasaklap ng sinapit niya.

Umalis ang mga dayuhan ngunit hindi na magiging kagaya ng dati ang buhay nila. Tanging siya na lamang at ang bangkerong kuya niya ang magkatuwang sa buhay. “Kuya! Anong gusto mong ulam mamaya? Mamamalengke ako,” buong kasiyahang pinagsisilbihan niya ang natatanging pamilyang natira sa kanya.“Bumili ka ng isda sa palengke!” nakangiti ang bangkero. “Kuya, ibinigay ko na pala yung sulat mo, nagustuhan naman niya.”

Nangingiwi na lamang ang bangkero sa kapilyahan ng kanyang kapatid na dalagita.

“Luko-loko ka talaga!” bulalas ng bangkero. __________________________________________ Ang Babaeng Nakapolka Dots ni Apralyn Eribal Tila hangin ang bawat yapak sa lupa ng babaeng naka-polka dots habang naglalakad patungo sa kanyang destinasyon. Bakat sa kanyang katawan ang likas na mapang-akit na anyo. Mula paa hanggang ulo, hindi maiwasang mapalingon ang mga tao sa kanyang paligid. Ngunit tila may pag-aatubili ang lakad ng babae dahil wala siyang pakialam sa kung ano at sino man ang nasa paligid niya.

Habang naglalakad, hawak nito sa kaliwang kamay ang paboritong sigarilyong halos ubos na dahil sa matiyaga niyang paghithit. Sa kanang kamay naman ay nakasablay ang isang maliit na pulang bag. Ang suot na polka dots na damit ng babae ay angkop at hapit sa bawat kurba ng kanyang katawan. Kita ang kalahating pang-itaas na bahagi ng likod ng babae.

May siwang din ang gitnang parte ng may dulo sa likuran ng kanyang kasuotan. Siya ay may suot na

12 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 330

pulang belo sa kanyang ulo at natatakpan ng korteng pabilog na salamin ang kanyang mga mata.

Malaporselana naman ang kutis ng babae, at ang buhok niya ay kulot at kulay tsokolate.Mapulang-mapula naman ang kanyang mga labi at matitingkad ang kanyang mga mata.

Pumasok siya sa isang bahay na may bakod at kumatok sa isang kulay kapeng pinto habang nakayuko. Madaling binuksan ang pinto ng lalaking nakatira sa bahay. Pagkabukas ng lalaki ng pinto, di mapigilang magbuntong-hininga ito at mapatitig sa nakita. Animo’y nakakita ng isang diyosa ang lalaki.

Dahan-dahan niyang tinignan ang babae mula ulo hanggang paa. “Hello, good morning, I’m Stella,” ang bati ng dalaga nang may ngiti. Mautal na inulit ng lalaki ang pangalan ni Stella habang taimtim na tinititigan ng lalaki ang babae dahil sa pagtataka kung sino siya.

Tinanong ni Stella kung ang lalaking nakatira sa bahay na iyon ang pintor. Pabulol na sumagot ang lalaki na siya ang pintor na hinahanap ni Stella. Dahil sa sagot ng lalaki, hindi na nagpaligoy-ligoy pa si Stella. Naniwala siyang ang lalaking si Miguel ay si Sir Pablo, ang pintor. Tinanong ni Stella ang lalaki na balot sa pintura ang suot dahil sa pagpipinta kung ano ang gustong ipagawa ng pintor sa kanya at kung gusto na ba nitong magsimula. Patuloy na nagtataka ang lalaki sa mga kilos, galaw, at salita ni Stella.

Sa pagkahaba-haba ng diskusyon, naunawaan din ni Miguel ang sitwasyon. Dali-daling umakyat ang lalaki sa kanyang kwarto para magpalit ng kanyang suot dahil puno ito ng pintura. Pagbaba niya, nakatayo malapit sa bintana ang dalagang si Stella.

Tinitigan ni Miguel ang dalaga habang dahandahan nitong hinubad ang kanyang sapatos, pagkatapos ang kanyang polka dots na damit. Hindi mapakali si Miguel sa nakita, ang tanging suot na lamang ni Stella ay ang kanyang mga panloob. Sa di inaasahang galak, pinahinto ni Miguel ang pagtanggal ng damit ni Stella at sinabi nitong, “‘Isuot mo muna ang damit mo.”

Nagulat si Stella ngunit bigla din nitong isinuot muli ang kanyang pulang polka dots na damit. __________________________________________ Miguel Lorenzo: Oro, Plata, Mata ni Racquel Raneses Ang panahon, pangalawang digmaang pandaigdig bago dumating ang mga Hapon sa kanilang bayan. Makikita si Miguel sa ibabaw ng bubong ng malapalasyong bahay nila at giliw na giliw siya sa

pagtingin sa mga bituin sa pamamagitan ng kanyang teleskopyo. Ang bahay nila ay malayo sa bayang kasalukuyang sinasakop ng mga mandirigmang Hapon.

Ang panloob niyang may puting kwelyo, itim na kurbata, itim na slacks at puting jacket ay nagsasabing si Miguel ay mayaman, magandang lalaki, makisig ang tindig at mahusay magdala ng damit. Ibaibang damit ang isinusuot niya sa iba-ibang okasyon.

Nabansagan siyang “mama’s boy” dahil hindi siya kagaya ng mga iba na naging sundalo at lumaban sa digmaan. Lahat ng ito ay nabago nang umabot ang digmaan sa pook nila. Ang pamumuhay, bahay at pananamit ay nabago din. Naging ordinaryong tao na lang siya kagaya ng iba.

Dahil sa karahasan at lupit ng digmaan, natuto si Miguel na humawak ng baril at lumaban sa nangaapi sa kanila. May isang pagkakataon na siya ang bantay habang naliligo ang mga dalaga at may dumating na sundalong Hapon. Sa takot o kabiglaan ay hindi siya nakakilos. Naging matapang na tagapagtanggol siya ng mga naapi. Naipakita niya ang poot at sakit na dulot ng digmaan sa mga tao na walang kakayanang lumaban at naging sunud-sunuran na lamang para mabuhay.

Maipagbubunyi at maipagmamalaki ang katapangan na ginampanan ni Miguel bilang ordinaryong tao sa panahon ng digmaan. __________________________________________ Tinig Ko’y Iyong Dinggin ni Godwin Polendey Pagkatapos ng mahabang panahon, nakapagtapos rin siya ng kanyang pag-aaral.Naging puhunan niya ang pagod at hirap. At ngayon, malapit na niyang maabot ang kanyang mga pangarap dahil nakamit na niya ang kanyang inaasam na pagtatapos.

Handang-handa na siya, pero siya ay naguguluhan pagka’t hindi niya alam kung saan siya magsisimula.

Gusto ng kanyang mga magulang na siya ay sumunod sa Amerika, ngunit iba ang ibinubulong ng kanyang puso. Hindi man siya sigurado, tumanggap siya ng isang trabaho para magturo sa isang elementarya sa isang liblib na bayan.

Pagkarating niya sa naturang bayan, magkahalong takot at tuwa ang kanyang naramdaman.

Hindi niya alam kung tama ba ang kanyang naging desisyon na tanggapin ang trabahong iyon. Likas siyang mabait kaya hindi nagtagal ay naging malapit siya agad sa kanyang mga estudyante. Pati sa mga

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 13

FIL 330

kapwa niya guro at ilang mga tao sa bayan ay naging malapit din sa kanya.

Dahil galing siya sa ibang bayan, hindi naging madali para sa kanya na tanggapin ang mga patakaran sa kanyang bagong trabaho. Hindi siya sumang-ayon sa pagtrato ng ibang guro at mga magulang sa mga estudyante. Sa tingin niya, isa ito sa mga dahilan kung bakit hindi umaasenso ang mga bata, pati na rin ang buong bayan.

Likas sa kanya ang pagiging musikero. Sa ilalim ng isang puno, gamit ang kanyang plauta, tumugtog siya ng isang musika, isang musikang napakaamong pakinggan. Sa pamamagitan ng musika, natuklasan niyang mayroong talento ang kanyang mga estuyante sa pagkanta. Naisipan niyang isali ang mga ito sa isang patimpalak. Bagatma’t sa una ay tumutol ang mga magulang ng mga bata, siya ay nagpursiging kumbinsihin ang mga ito. Sa huli ay sumang-ayon din ang mga magulang ng mga bata. Dahil sa sipag at tiyaga niya, pati na rin dahil sa angking talento ng mga bata, nanalo ang mga ito sa patimpalak. Dahil sa panalong ito, nabigyan ulit ang mga tao ng bagong pag-asa. Napatuyan niya at pati na rin ng mga bata na dapat ding pakinggan ang mga munting tinig. __________________________________________ Jimmy Cordero ni Kriztofer Laborete “Ora Pro Nobis” is a controversial film about the human rights situation in the Philippines during the Corazon Aquino administration. Jimmy Cordero, the main character, plays a complex individual, whose passion was to revolutionize the Philippines. In the film, he is a man in his midlife stuck between his life as an activist and his life as a father. By partaking in his revolutionary group, he would put his family at risk. Jimmy was a father of two kids from different mothers. One of his sons was hiding with his mother, Esper, because the Philippine vigilantes discovered her affiliation with him. His other son was born to a wealthy villager whom he married.

Jimmy was a priest and an ex-rebel. He was a very social man when it came to revolutionary talks and ideas. He was very outspoken and knew how to make friends. Jimmy is a handsome middle-aged man.

He is rewarded with a beautiful wife and a charming young mistress, which proves his attractiveness.

There is a sense of anger in him because of the continuous abuse by anti-communist citizens.

However, we found out that a woman, who is not his

wife, has borne him a child. This characterizes Jimmy as a dishonest man. Especially because he is a priest, it is difficult to believe he would break one of God’s Ten Commandments. Knowing the Philippines as a culturally rich and ethically moral society, in terms of family and relationships, it would be credible to believe that adultery, even after separation, is morally wrong. This is why Jimmy plays a very controversial and contradicting role in the film.

Jimmy is a diehard character. He has faith in his ability to change the Philippines and to create a new democracy. However,he was ignorant of the fact that his family was at risk. To a just society, it would be more ethical to have stayed with his family and away from controversial riots. At the end of the film, Jimmy realizes that he had made a mistake. Kumander Kontra, leader of the vigilante group, captured his mistress. The terrorist group interrogated and extorted her while her child watched. After the son tried to defend his mother, Kumander Kontra shot both the son and the mistress. Observing Jimmy's heart drop after seeing his son deceased in a military truck with many other dead bodies brought me to believe that he had remorsefulness in his soul. Remorse is a strong feeling that takes a real human being to achieve. When characters demonstrate anguish and compassion, it requires a level of realization and forgiveness.

Jimmy Cordero is a kind-hearted individual.

While realizing the Philippine’s corruption and depravity, it is easy to forgive Jimmy for his wrong doings. He is a fighter for his country and is a risk taker when it comes to his family. To see a man sacrifice his time with his son just to save his family demonstrates boldness and determination. He struggles through life, like any other human being, making it through personal and social obstacles. __________________________________________ Comfort Gay: Markova ni Grace Chiu Kapag pumunta ka sa Home for the Golden Gays, matatagpuan mo si Patrick Dempster Jr. Siya ay pitumpo’t tatlong taong gulang at dating comfort gay.

Ang alyas niya noong panahon ng digmaan ay Walterina Markova.

Nakasuot siya ng dilaw na polo at tinumbasan pa niya ng dilaw na pantalon. Yung polo niya ay pinapalibutan ng bilog-bilog na disenyo. Hindi siya babae pero hindi rin siya lalaki, isa siyang napakagandang bakla. Ngayong may edad na siya,

14 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 330

medyo mataba na ang kanyang pangangatawan. Maikli and buhok niya, pero kung kumilos siya parang ang haba ng buhok ni lola. Konting meyk-ap dito, konting meyk-up doon, ang taray ng dating niya. Yung kilay niya, ang itim atmas maganda pa sa mga kilay ng ilang babae. Pero matanda na siya kaya may kulubot na siya sa mukha.

Isang araw, lumabas siya sa bahay hawakhawak niya ay isang abaniko, pulang mabulaklaking kulay rosas na payong, at salaming pang-araw.

Pakendeng-kendeng siyang lumalakad, kahit yung mga lalaki ay napapalingon kasi para siyang isang modelo.

Noong teenager siya, napakapayat niya. Lahat ng mga babaeng kaklase niya ay naiinggit sa kaniya kasi napaka-seksi niya. Maikli rin ang buhok niya pero medyo kulot. Noong teenager siya, umaarte siyang lalaki sa eskwela kasi yung nakatatanda niyang kapatid na lalaki, ayaw niyang maging bakla siya. Kapag nahuli siya ng kuya niya na umaarteng babae, mabubugbog siya. Kaya kapag gusto niyang magbihis babae, ikinakandado niya yung kwarto niya tapos isusuot niya yung damit na ninakaw niya sa silid ng kaniyang kapatid na babae.

Noong binata na siya, bihasa na siya sa pagmemeyk-up kaya ang ganda-ganda niya. Para siyang tunay na babae. Siya nga yung pinakamaganda sa kanyang mga barkada na kapwa niya bakla. Biruin mo, mas maganda pa si Markova sa ilang mga babae.

Madaming mga Hapon at Amerikanong sundalo ang nagkagusto sa kaniya. Isang araw, habang lumalakad siya sa kalye, nakasuot siya ng pulang palda hanggang tuhod at pulang blusa, tingin nang tingin at hanganghanga ang mga Hapon sa kanya.

Si Markova ay lalaki pero kung kumilos at umarte ay parang babae. Isa rin siyang tunay na kaibigan. Siya yung uri ng kaibigan na maaasahan mo kahit anumang mangyari. Nandoon siya sa tabi ng kaniyang mga kaibigan tuwing kailangan siya. Noong nalaman niya na ang kaibigan niya ay may sakit at hindi na magtatagal ang buhay, binisita niya ito at dinalhan ng paborito niyang pagkain.

Sakay Oro Plata Mata La Visa Loca

__________________________________________ Indira “Indi” dela Conception ni Ruel Reyes Makikita mo si Indira dela Conception sa aklatan. Nakasalamin siya at nakasuot ng uniporme kahit walang regulasyon sa damit sa kanyang eskuwela—lahat magkakapareho, plantsado, at konserbatibo. Nangunguna ang pag-aaral sa isip ni Indi kaya palagi siyang nasa eskuwelahan para magbasa ng texto o magbalik-aral ng leksyon. Habang nagkakanobyo ang mga babaeng kaedad niya, hindi niya kailangan ng nobyo kasi meron na siya—ang “FDH University.”

Merong dahilan kung bakit ginagawa ni Indi na pag-aaral ang may karapatang mauna sa buhay niya. Sa kanyang nakaraan, nasaktan si Indi.Merong masamang nangyari at samakatuwid ay nag-iba siya. Isa sa pinakaimportanteng tao sa buhay ni Indi ay nasa sports. Lubos siyang hinahangaan ni Indi hanggang isang araw, kailangan nitong mag-abroad para maabot ang kanyang pangarap sa buhay. Hanggang ngayon, hindi siya bumalik. Siya ang mama ni Indi at takot si Indi na maging katulad ng mama niya. Ayaw niyang mahalin ang isang tao na ang tanging nasa isip ay sports.

Iniingatan ni Indi ang puso niya. Ayaw niyang masaktan na naman, kaya palagi siyang nasa aklatan.

Ginagawa niya ang pag-aaral ng mga libro ang panangga sa puso niya para walang makakalapit sa kanya.

Merong isang lalaki na may gusto kay Indi.

Isa-isa niyang tinatanggal ang mga libro na pananggalang ni Indi. Sa wakas, naabot ng lalaki ang puso ni Indi. Inimbita ni Indi ang lalaki sa bahay niya ng alas-sais ng gabi para matapos ang isang proyekto sa eskuwela. Ipinangako ng lalaki na pupunta siya kaya naghanda si Indi ng magiging hapunan nilang dalawa.

Nahuling dumating ang lalaki kasi pumunta pa siya sa basketbol praktis nila. Naalala ni Indi ang nanay niya kasi importante ang sports sa lalaki—itinago na naman niya ang puso niya.

Videoke King

Manila by Night

Crying Ladies Panaghoy sa Suba Suba

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 15

FIL 302

Third Level Filipino Patnugot ng Klase: Ruel Reyes Guro: Gng. Lilibeth Robotham Sa mga artikulo, tinatalakay namin ang mga bayani at pinuno ng Pilipinas. Bukod sa kasaysayan ng Pilipinas, mababasa ninyo ang pinangalingan nila, ang edukasyon nila, at ang mga ginawa nila. kanilang lugar sa Bigaa kung saan pinag-aralan niya ang pagdadasal at katekismo. Lumipat si Kiko sa Tondo, Maynila sa bahay ng kaniyang tiyahin noong siya ay onse anyos pa lamang para magtrabaho bilang “houseboy” o katulong. Sa kaniyang paninirahan doon ay nadiskubre at nabighani ang kaniyang tiya sa angkin niyang talento sa pagsusulat kaya naman pinag-aral siya sa Collegio de San Jose. Nakapagtapos siya ng pag-aaral na may degree sa Crown law, Spanish, Latin, Physics, Christian doctrine, Humanities, at Philosophy. Ang kaniyang husay sa pagsusulat ay mas hinasa pa ng isa ring tanyag na manunulat ng Tondo na si Jose dela Cruz (Huseng sisiw).

Prinsesa Urduja ni Katherine Jumalon Si Urduja ay isang magandang prinsesang galing sa kaharian ng Pangasinan noong unang panahon. Siya ay kilala bilang mabuti at makatarungang pinuno. Maraming taong humanga sa kanyang husay at katapangan sa pakikidigma. Siya ay matalino at marami siyang alam na wika. Minsan may isang Arabong manlalakbay na nakarating sa kaharian ni Prinsesa Urduja at nag-usap sila sa wikang Arabo.

Siya ay naniniwala na ang lalaking mapapangasawa niya ay dapat na matalino at mas malakas kaysa sa kanya. Dapat talunin siya nito sa isang labanan. Kung manalo ang lalaki, mamahalin at irerespeto siya. Pero, natakot ang mga lalaki at hindi nila gusting mapahiya kung matatalo sila ng Prinsesa. Sa katapusan, namatay si Prinsesa Urduja na isang dalaga.

Francisco Balagtas ni Jay Kaistner Bautista Ipinanganak sa probinsya ng Bulacan, baryo ng Panginay, Bigaa, noong ika-2 ng Abril, 1788 si Francisco Balagtas. Dito siya lumaki sa pag-aaruga ng kaniyang mga magulang na sina Juan Balagtas at Juana dela Cruz at binigyan siya ng palayaw na Kiko. Si Kiko ang bunso sa apat na magkakapatid (Felipe, Concha, at Nicholasa).

Nag-aral si Kiko ng elementarya sa parochial school sa

Trinidad Tecson ni Rose Reyes Ipinaganak si Trinidad Tecson noong ika -18 ng Nobyembre 1848. Galing siya sa San Miguel de Mayuno, Bulacan at isa siya sa labing-anim na anak ni Rafael at Monica Tecson. Nakap-agaral siya ng pagsulat at pagbasa.

Noong 1895, sa edad na 47, si Tecson ay sumali sa Katipunan. Namangha ang kaniyang mga kasamahan nang gamitin niya ang kaniyang dugo sa paglagda ng kaniyang panunumpa, na noon ay hindi pinapagawa sa babaeng kasapi ng Katipunan. Bilang isang katipunero, kasama si Tecson sa grupo na kumuha ng mga armas sa loob ng korte sa Kalookan, at sa San Isidro, Nueva Ecija.

Si Hen. Mariano Llanera ang kaniyang pinuno nang sumiklab ang rebolusyon.

Nakilala si Trinidad Tecson bilang “Ina ng Biyak na Bato” at “Mother of Mercy”. Nakipaglaban siya kasama ng mga rebolusyonaryong, noong panahon ng mga Espanyol. Si Tecson ang tinuturing na ina ng Philippine National Red Cross, dahil sa kaniyang naging tulong sa kasamahang Katipunero.

Juan Luna ni Kristoffer Roldan Alcover Si Juan Luna (Juan Luna y Novicio) ay isang tanyag na pintor at bayani. Ipinanganak siya noong ika23 ng Oktubre 1857 sa bayan ng Badoc, Ilocos Norte.

Nagtapos siya ng kursong Bachelor of Arts sa Ateneo de

16 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 302 Manila University. Isa sa kaniyang tanyag na mga larawan ang The Spoliarium na nagwagi ng gintong medalya sa Madrid Exposition noong 1884. May ibatibang interpretasyon sa larawang ito ngunit ang pinakapopular na interpretasyon ay ang kasawian ng mga Filipino sa ilalim ng Espanya.

Noong 1896, inaresto si Luna dahil napagsuspetsahan siyang sumusuporta sa rebolusyon ng mga Katipunero. Ikinulong siya ng dalawang taon sa Fort Santiago at pinalaya noong ika-27 ng Mayo 1897.

Naglayag siya patungong Europa at namalagi doon hanggang matatag ang bagong republika na pinamunuan ni Emilio Aguinaldo. Pinili siya ni Aguinaldo na maging bahagi ng delegasyon para sa negosasyon sa pagkikila ng Paris at Amerika sa bagong republika. Noong pauwi siya sa Pilipinas, inatake siya sa puso at namatay sa Hongkong kung saan siya tumigil.

Macario Sakay y de Leon ni Eri Kajikawa Si Macario Sakay y de Leon ay isa sa mga bayaning hindi kasing-prominente nina Jose Rizal at Andres Bonifacio ngunit siya ang isa sa mga dahilan kung bakit ang Pilipinas ay malaya ngayon. Si Sakay ay naging aktibong miyembro ng Katipunan ngunit hindisiya gaanong kilala ng mga Espanyol dahil sa kanyang pakikilahok sa mga komedya sa Maynila. Pumunta si Sakay sa iba’t ibang bayan para mahikayat ang mga Pilipino at mapalaganap ang mga adhikain ng Katipunan.

Ipinagpatuloy ni Sakay ang pakikipaglaban para sa kalayaan ng bansa mula sa mga Kastila at pagkatapos, mula sa mga Amerikano. Binuhay ni Sakay ang bagong anyo ng Katipunan - ang Republika ng Katagalugan noong 1902. Naging matatag ang kilusang ito ngunit nahuli rin sila matapos dayain ng pamahalaang Amerikano. “Pilipinas! Paalam! Mabuhay ang Republika! At nawa’y muling isilang ang ating kalayaan sa hinaharap! Paalam! Mabuhay ang Pilipinas!",ang mga huling salita ni Heneral Sakay bago siya binitay noong 1907.

Gomburza: Sandigan ng Pag-aalsa Laban sa Pangaapi ng mga Kastila ni Joyce Camille Ramano Noong ika-17 ng Pebrero 1872, ginarote ang tatlong paring nagngangalang Mariano Gomes, Jose Burgos, at Jacinto Zamora sa Bagumbayan sa Maynila ayon sa utos ng mga Kastila dahil napagbintangan silang may kinalaman sa 1872 Cavite Mutiny. Ngayon ay kilala ang tatlong pari bilang Gomburza at ang pagsakripisyo ng kanilang buhay para sa Pilipinas ay ang pinagmulan ng lakas ng loob ng mga Pilipino na magkaisa upang

sugpuin ang pang-aapi ng mga Kastila.

Nang nabubuhay pa ang Gomburza, aktibo silang nangampanya para sa pagbabago ng mga batas sa Pilipinas upang maging pantay ang estado ng mga Pilipino at mga Kastila.

Ang sekularisasyon ng simbahang Katoliko sa Pilipinas ay isa sa mga layunin ng Gomburza upang mabigyan ng pagkakataon ang mga Pilipinong pari na pamunuan ang kanilang mga parokya.

Ang pagsasalungat ng Gomburza sa pamumuno ng mga Kastila ay maaaring dahilan sa pagdawit ng kanilang pangalan sa 1872 Cavite Mutiny. Ang pag-aalsa ng mga sundalo sa Cavite ay dahil sa sapilitang trabaho na kinailangan nilang gawin upang mabayaran ang bagong dagdag na buwis. Idinawit ang Gomburza sa pag-aalsa sa Cavite upang may dahilan ang mga Kastila na kasuhan ang mga pari. Ang paghuhukom at ang hatol ay kahinahinala kaya tinanyagan silang “martyr” dahil tinanggap lang nila ang hindi makatarungan na pagpatay sa kanila.

Ang kamatayan ng Gomburza ang bumuhay ng diwa ng rebolusyon ng Pilipinas. Mula sa mga Ilustrado ay nabuo ang Intelligentsia na nagpatuloy ng pagsasakatuparan ng mithiin ng Gomburza sa pamamagitan ng mapayapang pakikibaka gamit ang panitikan. Sa kabilang dako, ang mga maliliit na grupo na nakikibaka ng dahas ay nagkaisa sa pamumuno ni Andres Bonifacio at sa pagkakabuo ng Katipunan.

Bagaman mas tanyag na mga bayani sina Jose Rizal at Andres Bonifacio, ang sakripisyo ng Gomburza ang sandigan ng kanilang pakikibaka para sa kalayaan ng mga Pilipino.

Sergio Osmeña ni Kevin Lasater Si Sergio Osmeña ay ipinanganak sa Cebu noong 1878. Siya ay anak sa labas ni Juana Osmeña sa isang hindi kilalang ama. Ang kanyang karera sa politika ay nagsimula noong 1904 nang siya ay inatasan bilang Gubernador ng Cebu sa ilalim ng American Colonial Administration. Nahalal siya sa maraming puwestong politikal, kasama na dito ang pagiging kongresista at senador. Noong 1935, sumama siya sa partido nina Manuel Quezon at tumakbo sa halalan bilang BisePresidente ng Pilipinas. Tinalo nila sina Emilio Aguinaldo at Gregorio Aglipay. Siya ay nanalo uli bilang Bise-Presidente noong 1941. Nang nilusob ng mga Hapon ang Pilipinas noong Disyembre 1941, patuloy siyang nagsilbi bilang Bise-Presidente habang siya ay tumakas sa Amerika. Nang namatay si Quezon noong 1944, siya ang naging Presidente. Nang bumalik siya sa Pilipinas kasama si General MacArthur ay kanya uling itinatag ang Commonwealth na pamahalaan. Nang ibinigay ng Amerika ang pamamahala ng Pilipinas sa mga Pilipino, siya ay tinalo ni Manuel Roxas sa halalan

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 17

FIL 302 bilang Pangulo ng Pilipinas dahil hindi siya nangampanya sa paniniwala na ang kanyang mabuting rekord ang magpapanalo sa kanya. Pagkatapos ng kanyang pagkatalo, siya ay nagretiro sa serbisyong publiko. Siya ay namatay noong 1961 dahil sa problema sa atay.

Elpidio R. Quirino ni Linden Lee Ipinanganak si Elpidio R. Quirino noong ika-16 ng Novembre 1890. Kahit isinilang siya sa Vigan, Ilocos Sur, lumaki siya sa Aringay, La Union. Nag-aral siya ng law sa Unibersidad ng Pilipinas at tinanggap niya ang kanyang degree noong 1915. Naging miyembro siya ng Phillippine House of Representatives mula 1919 hanggang 1925. Naging senador din siya mula 1925 hanggang 1931. Noong 1934, si Quirino ay naging miyembro ng Philippine Independence Mission sa Washington D.C. Dahil diyan, natanggap ng Pilipinas ang kalayaan noong 1946.

Si Alicia Syquia ang naging asawa niya at nagkaroon sila ng limang anak. Namatay ang kanyang asawa at tatlong anak sa digmaan ng Manila noong World War II. Naging presidente si Quirino noong 1948. Sa kanyang anim na taon bilang pangulo, tumulong siya sa pagtatayomuli ng bansa pagkatapos ng giyera.

Upang palakasin ang ekonomiya, ginawa niya ang President's Action Committee on Social Amelioration(PACSA) upang tulungan ang mga pamilyang nahihirapan. Gumawa rin siya ng Labor Management Advisory Board (LMAB) upang payuhan siya sa mga bagay pang-trabaho. Gumawa rin siya ng Agricultural Administration upang tulungan ang mga magsasaka na maitanim at maibenta ang kanilang mga ani. Gumawa rin siya ng programa upang tulungan ang mga matatandang walang insurance at ang mga walang trabaho.

Isinugo din niya ang mga 7,450 na sundalo upang tulungan ang Estados Unidos sa giyera sa Korea. Inatake siya sa puso noong ika-29 ng Pebrero 1956 at ito ang kaniyang ikinamatay.

Manuel A. Roxas ni Marie Ayson Si Manuel Acuña Roxas ay ipinanganak noong ika-1 ng Enero 1892 sa Capiz na ngayon ay tinatawag na Roxas City. Nag-aral siya ng elementarya sa mga pampublikong paaralan sa Capiz at nag-aral ng high school sa St. Joseph’s Academy sa Hong Kong. Dahil sa kalungkutan ng pag-iisa at pagaalala sa kanyang ama na may karamdaman, nagdesisyon siya na bumalik at

ipagpatuloy ang kanyang pag-aaral sa Pilipinas. Nagtapos siya ng high school sa Manila High School noong 1909 at nagtapos naman ng law studies sa University of the Philippines College of Law. Nagtapos siya ng kolehiyo bilang valedictorian at naging kauna-unahang topnotcher ng bar exams sa Pilipinas. Ang kanyang asawa ay si Dona Trinidad de Leon at nagkaroon sila ng dalawang anak.

Bago siya maging pangulo, nakabilang na si Roxas sa iba’t-ibang posisyon sa gobyerno. Kabilang dito ang pagiging pinakabatang gobernador ng Capiz, pagiging miyembro ng Philippine House of Representatives at pagiging Speaker of the House sa loob ng labindalawang taon. Naging kabilang din siya sa senado noong 1941 at naging president ng senado.

Si Manuel Roxas ay naging panglimang pangulo ng Pilipinas noong ika-23 ng Abril 1946. Siya ang tumayong president noong panahong katatapos lang ng WWII at noong idineklara ang Philippine Independence sa Luneta. Marami siyang nagawang mabubuti para sa Pilipinas. Isa na rito ang paglalapit ng relasyon ng Pilipinas at Amerika. Siya rin ang nagsulong ng Philipine Rehabilitation Act at Philippine Trade Act. Itinayo rin niya ang Central Bank of the Philippines at pinalago ang industriya ng asukal sa Pilipinas upang makatulong sa pag-ahon ng bansa mula sa mga sakunang naidulot ng WWII. Natapos ang taning ng panahon ng pagiging pangulo ni Roxas noong ika-15 ng Abril 1948 sa Clark Field, Pampanga. Siya ang may pinakamaikling panahon ng pagkapangulo dahil tumagal lamang ito ng isang taon at sampung buwan.

Carlos P. Garcia ni Mary Ann B. Doles Si Carlos P. Garcia ay isinilang sa Talibon, Bohol noong ika-4 ng Nobyembre 1896. Kumuha siya ng kursong law sa Siliman University pero nagtapos siya at nakakuha ng law degree sa Philippine Law School kung saan siya ang nanguna sa bar exam. Bago siya naging ikawalong pangulo ng Pilipinas noong 1957, nanungkulan muna siya bilang kongresista, gobernador, senador at bise-presidente.

Bago pa man siya naging pangulo, marami siyang ginawa para sa Pilipinas. Isa na ang pagsama niya sa Amerika para makiusap sa pagpapatupad ng Philippine Rehabilitation Act upang mapaunlad muli ang Pilipinas mula sa mga pinsalang dulot ng ikalawang digmaan.

Bilang pangulo, kilala siya na naniniwala sa karapatan ng mga tao. Ipinaglaban niya ang Pilipinas sa mga komunista at namuno sa ilalim ng demokrasya. Siya ang nagbalik sa mga kulturang sining ng Pilipinas na noon ay malapit nang mawala dahil sa mga impluwensiya

18 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 302 ng ibang bansa. Mas kilala siya sa pagpapatupad ng “Filipino First Policy” na ang ibig sabihin ay mas prayoridad ang mga Pilipinong negosyante kaysa sa mga negosyanteng galing sa ibang bansa. Umusbong din ang kaniyang “austerity program” na nagkokontrol sa mga produktong lumalabas at pumapasok sa bansa. Sa kaniyang pananaw, kailangan ng Pilipinas na maging malaya sa kontrol ng mga malalaking bansa dahil lagi na lang sila ang nangingibaw sa ekonomiya.

Natapos ang kaniyang panunungkulan bilang pangulo ng bansa noong 1961 at namatay noong 1971.

Siya ang kaunaunahang presidente na nailibing sa Libingan ng mga Bayani.

Jose Paciano Laurel ni Diana Maramag Si Jose Paciano Laurel ang ikatlong presidente ng Republika ng Pilipinas. Pagkatapos ng pagkapangulo ni Manuel L Quezon, si Jose P. Laurel ang pumalit sa kanya. Nagsimula ang kanyang pagka-pangulo noong ika-14 ng Oktubre 1943 at natapos noong ika-17 ng Agosto 1945 sa ilalim ng mga Hapon. Isinilang siya noong ika-9 ng Marso 1891 sa Tanauan, Batangas. Ang kanyang mga magulang ay sina Sotero Laurel at Jacoba Garcia.

Nagtapos ng kursong abogasya si Jose P. Laurel sa Unibersidad ng Pilipinas noong 1915. Noong 1919 nakamit niya ang Master of Laws sa Unibersidad ng Santo Tomas at ipinagpatuloy niya ang pag-aaral sa Yale Law School kung saan nakamit niya ang Doctorate of Law. Pagkatapos ng kanyang pag-aaral ay hinirang siya bilang Kalihim Panloob ni Gobernador Henry Wood noong 1925 at naging Associate Justice siya noong 1935.

Sa kasagsagan ng ikalawang digmaan pandaigdigan, siya ang pinili ng mga Hapon upang maging presidente. Nagmistulang puppet siya ng mga Hapon, ngunit kahit na may utang na loob siya sa kanila, pinangalagaan niya pa rin ang kapakanan ng bansa sa kabila ng kalupitan ng mga Hapon.

Isa sa magandang nagawa niya sa kanyang pamumuno ay ang pagkakaroon ng Philippine-Japanese Treaty of Alliance na nilagdaan noong ika-20 ng Oktubre 1943. Sa kanyang pamumuno, kakulangan ng pagkain ang pinakamalaking problema dahil sa ikalawang digmaang pandaigdig. Sa kabutihang palad, ginawa ng gobyerno ni Laurel ang lahat upang dumami ang produksyon ng mga pagkain at nakontrol ang pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin.

Matapos na matalo ang mga Hapon sa mga Amerikano, humina na rin ang kapit ni Jose Laurel.

Noong eleksyon ay natalo siya ni Elpidio Quirino na may kapit naman sa mga Amerikano. Maikling panahon lamang naging pangulo si Laurel. Noong ika-6 ng

Nobyembre 1959, namatay si Jose P. Laurel sa Lourdes Hospital sa Manila dahil sa stroke at atake sa puso.

Diosdado Macapagal ni Ruel Reyes Ipinanganak si Diosdado Pangan Macapagal sa ika-28 ng Septyembre 1910 sa Lubao, Pampanga.

Mahirap ang paglaki ni Macapagal. Makata at guro ang ama at ina niya. Kahit na mahirap ang buhay noong lumalaki siya, pinagtiisan niya at naging napakagaling niya sa kanyang pag-aaral. Nakamit niya ang kanyang law degree noong 1936. Pagkatapos, nag-masters siya sa pagabogadosiya noong 1941, Doctorate sa Civil Law noong 1947, at tsaka isang Ph.D. sa Economics noong 1957 (habang pangulo siya ng Pilipinas).

Nagsimula si Diosdado Macapagal sa pulitika nang maatasan siya sa posisyon ng legal assistant para kay Presidente Manuel L. Quezon, at kay Jose Laurel.

Hangang sinakop ng mga hapon ang Pilipinas noong World War II, tinulungan ni Macapagal ang himagsikan.

Pagkatapos ng giyera, iniwan niya ang politika para magtrabaho kay Ross, Lawrence, Selph and Carrascoso, isa sa mga pinakakilalang law firms sa Pilipinas. Nang maitayo ang Republika ng Pilipinas, iniluklok ni Presidente Manuel Roxas si Macapagal para sa legal division ng Department of Foreign Affairs. Iniluklok siya sa mga iba’t ibang posisyon noong panahon ni Presidente Elpidio Quirino. Nagsimula ang buhay ni Macapagal sa Kongreso nang napili siya para maging kongresista ng Pampanga. Sa Kongreso, pinataas niya ang Minimum Wage Law, Rural Health Law, Rural Bank Law on Barrio Councils, ang Barrio Industrialization Law, at ang Law ng Nationalization ng mga Industriya ng Corn at Rice.

Nahalal si Macapagal bilang Bise-Presidente noong eleksyon ng 1957.

Sa eleksyon ng 1961, nahalal siya bilang bagong pangulo ng Pilipinas. Noong pangulo siya, inalis niya ang mga exchange controls, at pinayagan ang mga exports at imports. Ipinaliwanag ni Macapagal na nasa tao ang ekonomiya, hindi sa gobyerno. Ang pinakatanyag na ginawa ni Macapagal noong pangulo siya ay ang paglipat ng araw ng kalayaan sa ika-12 ng Hunyo, ang araw na ipinahayag ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng Pilipinas mula sa España.

Sa election ng 1965, tumakbo ulit siya sa pagkapangulo, pero natalo siya ni Ferdinand Marcos.

Nagretiro siya sa pulitika pero naging aktibo pa rin siya sa mga bagay pampulitika sa administrasyon ni Marcos.

Noong ika-21 ng Abril 1997, namatay si Macapagal dahil sa heart failure at nakahimlay siya sa Libingan ng mga Bayani.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 19

FIL 202-01 Mga Patnugot ng Klase: Joan Claudine Quiba at Jonas Krave Guro: Imelda F. Gasmen

Sa semestreng ito, ang tema ng Dramafest ay "Mga Bayani at Presidente", kaya hinati ang klase namin sa dalawang pangkat at pumili kami ng presidenteng itatanghal. Pagkatapos, nagsaliksik kami at sumulat ng script. Gumanap kami sa Paligsahan sa Dula noong ika-23 ng Abril, 2011. Ang grupong "Himagsikan" ay nagkuwento tungkol kay Presidente Emilio Aguinaldo, habang ang grupong "Matatag na Tigre" naman ay nagbida tungkol kay Presidente Fidel V. Ramos.

Si Emilio Aguinaldo at ang Philippine-American War Pangalan ng Grupo: HIMAGSIKAN Mga Miyembro ng Grupo: Mike Aldrine Poscablo - Emilio Aguinaldo Kathleen-Leigh Balayan - Emilio’s Mother Shekinah Grace Eugenio - Maria Agoncillo (Wife) Nescia Pearl Ponce - Carmen (Daughter) / Pinoy sundalo 1 Jamie Ray Abad - American Private Miller Jonas Krave - American Private Grayson / Pinoy sundalo 3 Collin Carlos - American Colonel Stotsenburg / Narrator 2 Joan Claudine Quiba - Pinoy sundalo 2 / Narrator 1 Lowimar Bonilla - Pinoy Sarhento

Because of his national pride, leadership, and valor, Emilio Aguinaldo played a vital role during the Philippine Revolution. He was a general and a member of the Katipunan, seeking independence from Spain. Emilio Aguinaldo was the nation's first president. In this dramatization, it is 1899. During the Philippine-American War, news comes out that a Filipino has been shot by an American. During his presidency, Emilio Aguinaldo would lead his people once again in resistance - this time, against the Americans. Despite the eventual surrender to the United States, Aguinaldo fought for what he truly believed in: lasting peace and independence for the Philippines.

Unang EKSENA

Scene starts by having the 3 women at Emilio’s house talking about Emilio’s new presidency and what he previously did.

Mom: Anak ko! Maipagmamalaki ko ang iyong mga tagumpay para sa ating bansa.

Maria: Oo nga mahal. Tinalo mo ang mga Kastila at ngayon ikaw ang unang presidente ng Pilipinas.

Carmen: Opo Tay! Magiging “sikat” na ako sa eskuwela! Lahat ng mga lalaki manliligaw sa akin! [hair flip] Emilio: Ano ba anak?! Hindi ko ipinaglalaban ang ating bayan para ikaw ay maging “sikat”.

Mom: Ano na ngayon ang plano mo, anak? Ngayon na ikaw pinuno ng ating mga kababayan.

Spotlight leaves the house and the narrator goes upfront.

Narrator 1: Noong Pebrero,1899, ipinaglaban ng mga sundalong Pilipino ang kanilang kalayaan. At ang

himagsikan na akala ay tapos na ay nagsimula na naman para sa mga Amerikano.

[Narrator leaves.]

Pangalawang EKSENA Colonel Stotsenburg walks in from the backstage.

Colonel Stotsenburg: Private Miller, Private Grayson, post!

The two soldiers comes running out the backstage towards the Colonel and salute him.

Colonel Stotsenburg: Your orders are to hold the village. If any armed men come into our lines order them out. If they persist in coming, summon enough men to arrest them. In case an advance in force is made, fall back to the pipeline outpost and resist occupation of the village by all means in your power, calling on these headquarters for assistance.

Private Miller: Sir yes sir!

Private Grayson: Sir yes sir!

20 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 202-01 Colonel leaves. Private Miller goes over by the “BAWAL Umihi” sign and goes.

Private Grayson: Can you believe this rubbish, Miller?

I cannot believe I emigrated from Britain to the United States to join the army and risk my life here in Philippines. Manila is a beautiful city though.

Private Miller: [Reads the sign incorrectly.] Huh. I dunno what that means. [Zips up and walks back over to Private Grayson] Yes, indeed. I want to learn their language. I heard there is this beautiful teacher in town that teaches... it’s called - TAGALOG. The teacher’s name… they call her Tita Ime. Private Grayson: [Points to Tita Ime] EXTRA CREDIT. Private Miller: In fact, the last time I was in town, I learned something. It’s called, “Harana”. It means “serenade”. It goes something like this.

Private Miller begins to improvise a rap/song for Tita Ime. Two Filipino soldiers walk from beyond.

Sarhento: Hoy! Huwag kumanta!

Startled, the American soldiers get behind their barricade. The Filipino soldiers advance.

Pinoy soldier 1: Hoy, nakita yata tayo!

Sarhento: Sigawan mo.

Pinoy soldier 1: [to the American soldiers] Hoy, sumuko na kayo!

Private Grayson: What did he say?

Private Miller: I dunno, shoot ‘em!

Private Grayson takes the first shot and then an exchange of fire take place. Both Privates retreat back to the Colonel.

Pinoy soldier 1: Sarhento, umurong na yata ang mga kalaban!

Sarhento: O sige, kokontakin ko ang Presidente.

Tumingin tingin ka lang dyan baka bumalik yong mga Amerikano.

The Pinoy sergeant steps aside and takes his cell phone out to call the President. Spotlight turns on in the office of the president and Filipino president’s cell phone rings.

Pangatlong EKSENA In the office, the president’s cell phone is ringing. He picks it up with concern upon seeing caller ID. Emilio: Kumusta sarhento?

Sarhento: Sir, kami ay inaatake!

Emilo: [Stands up from his seat.] Ano ang sabi mo?

Sino ang naglusob sa inyo? Bakit?

Sarhento: Ang mga sundalong Amerikano ang umatake sa amin!

Emilio: Sige, pupunta ako diyan sa inyo sa lalong madaling panahon.

Sarhento: Sige po!

Emilio and the Sergeant then make an improvised joke about how the cell phone doesn’t exist yet.

Both the sergeant and Emilio hang up. Emilio walks out briskly, as narrator comes out.

Narrator 2: Pagkatapos tawagan ang pangulo, tinipon niya ang hukbo at humantong sa paglaban sa mga matatapang at "military expertise" ni General Antonio Luna. Pero, ang giyera ay nagsimulang lumala pagkatapos ng pagkamatay ni General Luna. Dalawang taon ng giyera. Dalawang taon ng pakikibaka. Ang lahat ay magtatapos sa ika-dalawamput tatlo ng Marso, 1901.

Pang-apat na EKSENA The light slowly dims and explosion from gunfire surrounds the area.

Emilio: Makibaka! Huwag matakot!

They yell. As one soldier attacks, another waits in the side fields and prepares.

Sarhente: Para sa iyo, inay! Mga anak ko! Para sa aking mahal! Para sa Pilipinas!

In slow motion, the Filipino soldier and American soldier towards each other a machete and a sword they clash. The Filipino soldier loses dramatically.

The second soldier, horrified, looks back at the president, terrified. Eventually, he’s pushed onto the battlefield to fight.

Pinoy sundalo 2: [Makes the sign of the cross and prays, slowly gaining courage as he speaks] Diyos ko!

Bigyan po ninyo ako ng lakas, lakas para ipaglaban sa aming kalayaan, para sa Pilipinas!

In slow motion, they charge towards each other a machete and a sword they clash. The Filipino soldier loses dramatically.

Pinoy sundalo 3: Ipaglalaban ko ang aking bayan, ang aking lipi at aming paghihirap! Mamatay kayong lahat!

Para sa Pilipinas!

In slow motion, they charge towards each other a machete and a sword they clash. The Filipino soldier loses dramatically.

Now, it is Emilio’s turn. He stands up and yells, and fights. Cue the “Matrix-style” bullet dodge, “The Crane” move. Eventually, the American soldiers surround him.

Emilio: Teka! Teka lang!

Panlimang EKSENA Emilio: [On his knees, spotlight on him.] SANA, itigil na ang pagdaloy ng dugo, itigil na ang pagluha at paghihirap. Ngayon ko lang napagtanto ang bunga ng digmaan at ang pagtigil ng labanan - at ang pagkakaroon ng pangmatagalang kapayapaan ay hindi lamang kanais-nais ngunit napakahalaga para sa kapakanan ng Pilipinas

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 21

FIL 202-01 “Makipagtabako tayo kay Fidel V. Ramos” Pangalan ng Grupo: Matatag na Tigre Mga Miyembro ng Grupo: Alvin Namnama - President Fidel Valdez Ramos Christine Flores - Rallyist #1/MILF Guerilla #1 Nathaniel Garcia - President Ferdinand Marcos Donna Poscablo - Rallyist #2/MILF Gueriila #2 Sheryl Nillo - Rallyist #3/ MILF Guerilla #3 John Brannon - Police #1 Fairchild Azcueta - Police#2 Radiant Cordero - Prisoner/ Queen Elizabeth Rommel Vargas - MNLF Leader

During President Fidel Valdez Ramos’ reign as the 12th president of the Philippines, turmoil and unease were prevalent in the country and could not find its niche in the ever-competitive global economy. Fortunately with Ramos’ strategic plans, he was able to make peace with the MNLF, raise the national GDP, re-introduced the death penalty, and later on knighted by Queen Elizabeth II. This play is a satirical take on President Fidel V. Ramos’ presidential run and should not be taken seriously. Prop your feet up, relax, and enjoy this loosely based play on what his friends like to call, Steady Eddie.

Unang EKSENA There’s a group of people rallying, holding signs to vote for President Ramos, passing out pins. Ramos comes out behind the props and makes his appearance, waving and greeting the people that support him. He makes his way to the podium and begins addressing the crowd.

Ramos: Maraming salamat sa inyong lahat! Alam ninyo marami tayong gustong ibahin kung paano patakbuhin ang ating bansa. Madami rin tayong mga problema na dapat ayusin para gumanda ang takbo ng buhay natin.

Rallyist #1: Malulutas mo ba ang mga brownouts?!

Ramos: Syempre! Parati na lang may brownout. Paano makapapanood si Tita Ime ng Marimar kung walang kuryente?

Rallyist#1: Marami ang krimen sa bansa, meron ka bang gagawin tungkol dito?

Ramos: Hindi magandang imahe iyan para sa ating bansa. kaya ibinoto ninyo ako! Iboto ninyo ako dahil hindi ako corrupt at papaunlarin ko ang Pilipinas!!

Ramos: At kung dahil sa akin ay hindi mawawala si Marcos!!!

Dim the lights and spotlight on Marcos Marcos: Ako ay si Marcos! Marami akong mga pera noon, at kung hindi dahil kay Ramos siguro natutulog pa rin ako sa Malakanyang. Hindi ko alam kung bakit meron pang may mga People Power na mga ‘yan, wala akong ginawang mali kundi kunin lang ang pera ninyo at bilhan ng mga sapatos si Imelda.

Marcos exits, crying. Two people break away from the rally and talk story at center stage.

Rallyist #2: Ay ang galing-galing pala ni Ramos. Hindi ko alam na siya pala ay nasa head nang Phillipine Constabulary . Hindi ko alam na siya pala ay parte ng dahilan kung bakit inalis si Marcos!

Rallyist #3: Oo nga. Magaling pala siya! Kung wala siya ay siguro Martial Law pa rin dito sa Pinas at wala si Cory Aquino at demokrasya dito!

Rallyist #2: Tama ka! Mabuti siguro iboto natin sya!

Rallyist #4: Sige, balik tayo sa rally para pakinggan pa natin sya!

Pangalawang EKSENA Ramos: Maraming masasamang tao sa lipunan, nangkikidnap at pumapatay. Kaya nga lahat ng mga dayuhan ay ayaw mag invest dito! Dapat maging mapayapa and Pilipinas.

Rallyist #1: Ibalik natin ang death penalty!

Ramos: Sige, kung iyon ang gusto ninyo.

Simultaneously, Thief bumps into Rallyist dropping the goods she stole.

Rallyist #1: Magnanakaw!!

Police #2: Saan?

Prisoner tries to run away, but eventually gets caught and placed on an electric chair.

Police #1: Alam mo, ang sama nang ginawa mo. Bat ka kasi nagnakaw?

22 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 202-01 Police #2: Oo nga.Bakit ka nagnakaw ng mangga , ngayon nandito ka at kailangan ka naming i-electrekyute!

Prisoner: Huwag po!! Pasensya na! Gutom na gutom na ako, wala akong kinain ng halos isang linggo, e. Patawarin po ninyo ako!

Police #1: Pasensya na. Gagawin kang halimbawa sa lahat ng masasamang tao!

Police #1: Handa ka na ba na ibaba ang lever?

Police #2: Oo, sana ngayon walang brownout! [Police #2 pulls the Lever; the Electric chair seems to be working but to their dismay, there’s a blackout.]

Police #2: Ayoko nang brownout!! [Police #1 and #2 check the lever and chair to see what went wrong.]

Prisoner: Kalayaan!! [Prisoner and Police Officers slowmotion run. Eventually, prisoner gets shot.]

Pangatlong EKSENA Ramos: Siguro, ang importante ngayon ay dapat lutasin natin ang mga problema natin sa Mindanao. Ang daming mga tao na hindi masaya sa gobyerno natin at dapat nating i-extend ang ating mga kamay sa kanila at makipagsundo.

Ramos: Para!!

Fair and John roll out Jeep to travel to Mindanao, specifically to MNLF camp. Ramos walks over to the MNLF camp, only to be threatened by MNLF Leader, who doesn’t know how to load the gun.

Leader of MNLF camp: Anong ginagawa mo dito??

Pointing the gun in one hand, and with the magazine in the other.

Ramos: Teka lang! Mali ang iyong paghawak ng baril.

Ramos takes the gun and fixes it.

Leader: Pasensya na, bago lang akong leader dito. Pero ano ba talaga ang ginawa mo dito?!

Ramos: Makipagbati sana para wala ng gulo.

Leader: Tse!!

Ramos: Sige na bati na tayo. Madami lang taong madadamay sa gulong ito.

Ramos Kneels and begs.

Leader: Bakit ba ang kulit mo!!! Ayaw ko! Ayaw ko!

Ayaw ko!! Kung ayaw kong makipagbati anong magagawa mo?

Ramos: Kung ayaw mong makipagbati huhubaran kita!!

Attempts to grab the clothes of the MNLF leader!

Leader: HUUUWAAAAGGGGG!!! Ang daming nanonood. Mamaya na lang pagkatapos ng Dramafest.

Sige, makikipagbati na ako. Parang okay iyon. Pero ayoko ng mga gulo ha. Ayoko kayong mga chismoso na papunta-punta dito sa lugar ko. At pag pinirmahan ko ang treaty, ako ang reyna. Tama?

Ramos: Tama.

Leader: Okay, sige Sir Ramos. Pipirma na ako. Teka lang, kunin ko lang iyong cute na panulat ko!

Ramos brings out a scroll. Leader signs it. They shake hands.

Ramos: At ngayon, dapat magkaroon na tayo ng malaking pagdiriwang! Magpaparty tayo!!

Pang-apat na EKSENA Dim Lights: Bring out CENTENNIAL PARTY props, bg, etc.

Ramos: Maligayang pagdating sa inyong lahat at maraming salamat sa pagtipon-tipon ninyo para sa pagdiriwang ng sentenaryo ng ating bansa.

Someone yells from the background Anonymous: Presenting! Queen Elizabeth II!!

Queen comes in scene with wearing a tiara, Madapaka Queen sash, and scepter.

Queen: I now knight you, Sir Fidel V. Ramos because of your contribution to thy country. Now let’s try that world famous balut!

Panlimang na EKSENA While at the party, MILF crashes the party! Camouflaged with heels, and HARDCORE MILF signs!

Queen: Who art thou?

Sheryl: Kami ay: M! Christine: I! Donna: L! Altogether: F! Queen: What did they say?

Leader: They said they’re like MILF’s, the Moro Islamic Liberation Front. They’re so gaya-gaya to my name.

(Turns to the MILF) Ba’t ba andito kayo?!

Sheryl: Kasi hindi kami kumbidado!

Leader: Kahit na! Huwag kayong pupunta dito na walang invitation!

Donna: Che! Leader: Che ka rin!

Donna and Leader begin to “fake-fight!”

Queen Elizabeth II: Now girls. Let’s be finesse and continue with the celebration!!!

Christine: Brownout?!!

All Characters: Na naman??!!

Characters: NGEEEEEK

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 23

FIL 202-02 Mga Dating Pangulo ng Pilipinas Patnugot ng Klase: Michelle Tagorda Guro: Tita Betchie Robotham Binigyang-buhay ng klase namin ang tatlong dating pangulo ng Pilipinas sa nakaraang dramafest. Isinadula ng mga grupo ang buhay nina Ramon Magsaysay, Manuel Quezon at Joseph Estrada. Narito ang mga script ng mga dula.

Ramon Magsaysay: Idolo ng Masa By: Fob uL8 (Fobulous 8) Dante Lomboy, Bradley Taguinod, Ian Lagua, Michelle Tagorda, Chanelle Urmeneta, Angeline Villanueva, Elaine Gascon, Kimberly Kono Ramón Magsaysay (1907-1957) was the third Philippine president. He was credited with restoring peace, law and order during the Philippine crises of the 1950s and the Hukbalahap rebellion. He was the first Philippine president from the landless lower middle class, who believed in what was best for his people. In 1957, Magsaysay died in a plane crash and could not finish his term as President. His tragic death will not be in vain as we celebrate his accomplishments.

Scene 1 (Plane Crash) Flight attendant 1: Maligayang paglalakbay Mister President!

President waives to say goodbye!

Flight attendant 1: Welcome Aboard, President Magsaysay.. Pwede na po na kayong maupo.

President: Sa tingin mo, okey bang bumiyahe ngayon? Mukhang hindi maganda ang panahon?

Flight attendant 1: Huwag po kayong magalala.

President: Oh sige, I know I’m in good hands....

[10 minutes into the flight the plane starts to shake] President: Anong nangyayari?

Flight Attendant 2: Sigurado akong turbulence lang, sir.

Pilot 2 on speaker: Ginang at ginong, paki lagay ang inyong mga seatbelt dahil may turbulance sa susunod na lima hanggang sampung minuto.

Pilot 2 whispers to Pilot 1: Wala akong makita dito.

Pilot 1 says to Pilot 2 Kahit isang navigation... hindi gumagana. Sana sa verizon na lang ako.

Scene 2 (Funeral opening/Flashback) Michelle: Maraming salamat sa inyong pagdating. Ito na ang huling oras na makapiling natin ang aking mahal na asawang si Ramon.

Bilang pangulo, kailanman, ay wala siyang ginusto kundi paunlarin ang buhay ng mga mahirap at mga api. Nandito tayo ngayon para ipagdiwang ang kanyang buhay na puno ng pagibig sa kanyang kabababayang Pilipino. Hayaan n’yong magbalik-gunita tayo sa kanyang mga ginawa para sa ating bayan. Kilala ng maraming tao si Pangulong Magsaysay dahil sa tagumpay niya laban sa Hukbalahap...

Scene 3 (Military Involvement, include him working under President Quirino) Luis Taruc (People’s Liberation Army): Walang kwenta ang gobyerno! Wala silang pakialam sa mga tao.

Samahan niyo ako para paalisin ang mga walang silbing pulitiko!!!

[President Elpidio Quirino calls Ramon Magsaysay in to his office] Quirino: Ramon! Palakas ng palakas ang mga hukbo (hukbong Mapagpalaya ng Bayan) kaya inaatasan kita na maging “secretary of

defense” . Naniniwala ako sa kakayahan mo para wakasan ito.

Magsayay: Sige Mr. President, hindi kayo mabibigo.

[Magsaysay travels to a village] Magsaysay asks a crying young villager women: Anong problema?

Woman: Mamatay na kami sa gutom. Wala kaming pera pambili ng pagkain at wala kaming lupa para pagtaniman Young Lady:Parati kaming inaapi ng mga sundalo. Tinututukan kami ng baril at papatayin daw kami kung hindi kami susunod sa mga utos nila.

Magsaysay: Huwag kayong mag-alala. Gagawa ako ng paraan para bigyan kayo ng katarungan. Bibigyan ko kayo ng lupa para sa iyong kabuhayan.. Sisiguraduhin ko rin na hindi na mauulit ang pang-aapi ng mga sundalo.

[Meanwhile: Luis Taruc comes in to town and sees the crowd] Taruc: Anong nangyayari? Sino ‘yan?

Taruc: (shouting?)Huwag kayong maniwala sa kanya. Sinungaling siya!”

Magsaysay: Ako??!!!? Sinugaling?!!!

[Magsaysay steps in and punches Taruc in the face and Taruc runs away defeated.]

The people start chanting “Magsaysay” While in the shadows President Quirino looks on: Meron ka ngang bagong mga kaibigan, pero magsisisi ka naman kung ako ay iyong kinaaway!

[During a conversation with Quirino and Magsaysay] Quirino: Bakit ka nagbitiw bilang isang general?

Magsaysay: Ang mga tao ay nagdurusa dahil sa corruption ng iyong gobyerno. Hindi ako papayag na tratuhin nyo ang mga PIlipino ng ganito.

Kakalabanin kita sa darating na eleksyon at ibabalik ko ang bansang Pilipinas sa mga Pilipino!

Michelle/Narrator: Noong 1953, tinapos ni Ramon ang dahas ng mga hukbo. Pero maraming tao sa gobyerno na hindi sang ayon na inakusahan niya ang administrasyong Quirino ng korapsyon. Dahil dito, pinilit siyang mag resign noong ika-28 (ikalawampu’t walo/i-benta’y osto) ng Pebrero.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 23

FIL 202-02 Scene 4 (Running for President---Wanting to overcome the corruption of the government) Magsaysay talking to his mom: Nanay, gusto kong baguhin ang mga nangyayari sa gobyerno ngayon. Kailangan ako ng mga Pilipino.

Nanay: Gawin mo ang nararapat anak. Ipinagmamalaki kita bilang aking anak at alam kong malinis ang iyong puso.

Magsaysay: Salamat Nay, gusto kong kapayapaan para sa mga tao.

Gusto kong makinig sa kanilang mga hinaing.

Magsaysay: Kailangan magbago ngayon. Wala nang paghihirap at giyera. Wala nang corruption ngayon.

Group of plantation workers: Person 1: Alam mo ba kong sino si Magsaysay?

Person 2: Oo, kiilala ko siya. Hindi siya masamang tao. At hindi siya gaya ng iba dyan!

Person 3:Alam mo rin ba na linabanan niya ang mga hukbo?! Siya ay napakatapang!

Person 2: Sana matulungan niya tayong mahihirap.

Person 1: Sa tingin ko, tutulungan niya tayong lahat!

Michelle/Narrator: Maraming tao ang naniwala sa kakayahan ni Magsaysay dahil sa tapang niya labang sa marahas na administrasyong Quirino. Dahil dito, malaki ang lamang ng panalo ni Magsaysay sa eleksyon. Bilang pangulo ng Pilipinas, binuksan niya ang pintuan ng Malacanang sa lahat ng Pilipino. Pinakinggan niya lahat ng sambayan at siya ay palaging handang tumulong. Dahil sa kanyang kabutihan at pagtingin sa mahihirap, minahal ng bawat Pilipino si Ramon Magsaysay.

Scene 5 (Closing at Manila airport ) Stranger 1 from cebu (rushing to say goodbye &thank the pres before he takes off to Manila): Gusto ko po kayong pasalamatan sa lahat ng tulong na nagawa niyo para sa amin.

Pres: Walang anuman. Para sa bayan, lagi akong handang tulungan.

Basta may na-aapi at naghihirap, gagawin ko lahat ng aking makakaya para maglingkod sa bayan.. Ako ay pinagkatiwalaan ng mga Pilipino kaya dapat ko lang gawin ang aking tungkulin bilang pangulo ng Pilipinas.

Pilot: Lilipad na po tayo. Naghihintay na po ang lahat sa maynila.

Stranger2: Maraming salamat sir, idolo kayo talaga ng masa!

[Flight Attendant walks up to President] Flight attendant2: Tayo na po sir, hinihintay na po tayo ng piloto.

[President nods, follow them, gave strangers a big smile & shake their hands] Flight attendant 1: Maligayang paglalakbay Mister President!

President waives goodbye!

Flight attendant 1: Welcome Aboard, President Magsaysay.

[END]

Manuel Quezon: Ama ng Wikang Tagalog By: Barkada ni Rizal Eli Wong, Kristine San Diego, Joneal Altura, Ryley Yamamoto, Bernadette Deleon, Maricon Buan, Roxanne Winfree, Jason Maligmat In the heart of Metro Manila lies Quezon City, previous capital of the Philippine islands. The city itself was named after the President of the Commonwealth of the Philippine. Manual Quezon. He fought for Jones Law and the Tydings-Mcduffe Act which both sought out independence for the Islands, even despite his exile by the Japanese military. Quezon is also noted for making Tagalog the official language of the Philippine, nicknamed as “Father of the National Language.” Quezon is truly a Bayani for his persistence of making the Philippines for the people.

Scene I : Tagpo: Sa klase Tauhan: Titser, Estudyante [Para makakatawa, there should be vandalism on Marcos & GMA’s picture]

Narrator: Ipinanganak si Manuel Luis Quezeon noong 1878. Anak siya ng schoolteacher at isang amo ng lupa. Naging interesado lang si Manuel Quezon sa politica noong nag-aral siya sa University of Santo Tomas.

Scene II: Nakaupo si Quezon sa librari na puno ng libro.

Titser: Magandang tanghali klase. Ngayon, pagaaralan natin ang mga presidente ng Pilipinas at ang ginawa nila para sa mga taong-bayan. .

Ngayon, sino ang makakapagsabi kung sino ang presidenteng ito?

Student 1: (raises their hand) Titser: Sige, sino ito?

Student 1: Gloria Macapagal Arroyo.

Teacher: Magaling!

Student 2: Tita, sino iyong puting lalaki na iyon? Bakit siya puti?

Sundalo/kaibigan: Hoy, anong ginagawa mo? Alam mo bang may rebolusyon?

Quezon: Talaga? Pero kailangan kong mag-aaral ako dahil gusto kong maging abogado..

Soldier: Ayaw mo ba ng kalayaan mula sa mga Amerikano?

Quezon: Oo, pero..

Soldier: O, ano ang hinihintay mo? ‘Lika na! Laban na tayo!

[Class Laughs]

[Motions with his hands for Quezon to follow him]

Titser: Nagbibiro ka ba?

Quezon: Sandali lang…pag-iisipan ko muna..

24 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 202-02 [Strokes his chin & crosses his arms, pacing short steps; Soldier stands a few feet away and acts impatient, hands on his hips while tapping his foot]

[Congress cheers along with Quezon]

Laban or hindi?...

Soldier: (grabs Quezon & pulls/leads him by the arm) Walang magagawa sa pag-upo at pagbabasa mo diyan! Sama na tayo! (Voice trailing as he shouts) Mabuhay ang Pilipinaaaas!

Narrator: Ipinaglaban din ni Quezon ang pagiging batas ng Tydings-McDuffie Act na nagbigay ng buong kalayaan sa Pilipinas sampung taon pagkatapos maitayo ang Konstitusyon sa pamamagitan ng pagtatayo ng gobyernong Commonwealth. Tinanghal na presidente si Quezon ng bagong Commonwealth noong 1935.

Scene III: Scene V: Narrator: Pagkatapos ng dalawang taong paglaban sa mga Amerikano, sumuko si General Emilio Aguinaldo sa pwersang Amerikano.

Pagkatapos ng giyera, nagpatuloy sa kolehiyo si Quezon. Pagkatapos niyang makuha ang kanyang degree sa abogasiya noong 1903, nagtrabaho siya bilang isang abogado ng ilang taon bago siya naka-isip ng ibang ideya…

Friend: Ano ang problema, Manuel? Parang hindi ka masaya.

Quezon: Ako ay nag-aalala tungkol sa ating bansa. Gusto ko maging malaya ang Pilipinas.

Friend: Gusto ko din! Pero an ang gagawin natin? Mas malakas ang mga Amerikano kaysa sa atin. L inigtas nila tayo sa mga Spaniards kasi gusto lang nila ang lupa natin.

Q: Tama ka. Mas malakas sila, pero hindi tayo susuko! Lalaban tayo!

Mas mabuti pang maghirap pero malaya kaysa mabuhay sa ilalim ng mga Amerikano.

Friend: Anong gagawin natin?

Q: Kailangan nating makisama sa mga Amerikano para ibigay nila saatin ang kalayaan.

Friend: Buti ka pa, maputi! Mukha kang Amerikano Narrator: Makalipas ang mga taon, pumasok sa politika si Quezon, naging gobernador ng Tayabas, at resident commissioner pa ng Pilipinas sa House of Representatives ng US. Sa posisyon niya doon, pinilit ni Quezon na ipasa sa kongreso ang Jones Act in 1918.

Scene IV: [Scene is set in the US Congress with Quezon standing in front of congressmen/women and the head of congress in front of a podium] Head of Congress: Commissioner Quezon, puwede ka nang magsalita Quezon: Mga kasama, ako, si Manuel Luis Quezon, Resident Commissioner ng Pilipinas, at ng aking mga kababayang Pilipino, ay nandito para isangguni ang pagpapatupad ng Jones Act sa Congreso ng America. Itong batas ang na magbibigay ng Kalayaan sa Pilipinas at pagkilala bilang isang nasyon.

Congressman/woman 1: (With all due respect) kay Comissioner Quezon. Hindi ako sang-ayon na bigyan ng kalayaan ang Pilipinas.

Hindi pa tamang oras.

Congressman MacDonald: Sang ayon ako kay Congressman/woman 1. Hindi ako naniniwalang ang Pilipinas ay handang tumayong mag-isa.

Hindi pa nila alam magpatakbo ng gobyerno.

Quezon: Pero hindi ibig sabihin na hindi namin kaya. Matutuhan naming magpatakbo ng maayos na gobyerno.

Congresswoman 3: Well, mayroong punto si Commisioner Quezon.

Pwedeng gawing basehan ng Pilipinas ang istaktura ng goberyno ng Amerika Pwede silang magkaroon ng bicameral legislature Quezon: Oo, isang “option” ‘yan na pwede nating pag-usapan.

Head of Congress: Di magbotohan tayo. Lahat ng pabor na ipasa ang Jones Act, magsabi ng “Aye” Congresswoman 3 and everyone else: “AYE” Head of Congress: Lahat ng hindi sangayon?

Head of Congress: Aking idinedeklara ang pagiging batas ng Jones Act of 1918 ngayong araw!

Presenter: Ipinakikilala ko ang presidente ng Commonwealth ng Pilipinas....MANUEEEL QUEZON! Quezon (Inauguration): Bilang presidente, Ipinapangako kong aayusin ko ang militar ng Pilipinas. Haharapin ko ang malaking problema ng magsasakang walang lupa, ang kabuhayan at kaunlaran ng Mindanao at labanan ang lagay at korapiyon sa gobyerno SIGN WITH: “LATER IN HIS PRESIDENCY” Scene VI: Quezon is exiled from Japanese invasion Banzai Scene Joneal gives Ryley his Banzai Headband, and get Samurai sword Joneal (lifts up both hands): Banzai!!

Ryley (lifts up both hands) : Banzai!!

Both (Lift up their swords): Banzai!!

Palace Scene (Ryley and Joneal storm into the Palace) Ryley/Joneal: Nan de o!! Genki sushi ne!! Nihon wa ichiban desu!!

Maid: (with walis, hits Ryley and Joneal):Alis! Alis!

Quezon’s Bodyguard: (Charges towards them with Machete) [Quezon escapes while Bodyguard is fighting them off. Quezon’s Bodyguard gets killed with Samurai sword, falls down slowly while ‘I Will Always Love You plays’] Ryley/Joneal: (Raises Flag) Sa araw na ito, ang Pilipinas ay nasa ilalim ng kapangyarihan ng Japanese Imperial Army, sa ilalim ng Emperador ng Hapon!

US Scene Quezon: The Philippines is not safe. I’ve been driven out of my home country. Who can help me?

FDR walks in face powdered as hell, cane, glasses, pipe or EMPTY san miguel beer FDR: Kumusta pare, don’t worry! You can reside in the states and control your government overseas!

Quezon: Maraming salamat, FDR. FDR offers beer, lights dim?

Final Scene: (Back in the Classroom) Tita Kristine: Kahit na maikli lang ang pagka-presidente ni Quezon, siya ang nagtaguyod ng Tagalog at ito ang naging pambansang wika ng Pilipinas, Ipinaglaban niya ang karapatang bumoto ng mga babae at ito ay nagawa niya habang siya ay naka-exile sa ibang bansa! Kaya naman, si, Quezon ay isang tunay na bayani ng bansa! Sa susunod na klase, pag-uusapan naman natin ang buhay ni Joseph Estrada.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 25

FIL 202-02 Joseph Estrada: Joseph Estrada “Estrada-ordinaire” By: “Pangkat Macabantad” Bernard Menor, Jeffery Ryan Calaro, Mhia Jinky Baptista, Annalyn Macabantad, Candice Zemina, Cezar Papa, Angelo Sacramento, Chelsea DeMott, Marieflor Agustin Joseph Estrada was the 13th President of the Philippines and was in office from June 30, 199 to January 20, 2001. He first started as an actor and had stared in over 100 films before he became a politician. His presidency is known for the numerous allegations of corruption against him and the impeachment trial that resulted. Estrada ended up resigning, becoming the first president of the Philippines to do so. He was later arrested and tried with plunder, but was pardoned by the next president Gloria MacapagalArroyo. In 2009, Estrada announced he would run for president again.

1st part [Putukan] Sa bahay: Domeng: Knocking on the door..Asiong! Buksan mo ang pinto!

Asiong: Ano ba naman ito, ang aga-aga. Oh bakit kuya?

Domeng: Anong kinalaman mo sa nangyaring dukutan kagabi?

Asiong: Kuya..wala akong alam dyan.

Domeng: Wag mo akong lokohin. Alam kong ikaw ang isa kanila sa paggagawa nito.

Nanay: Domeng, anak?

Domeng: Nay wag kayong makialam. O ano?

Asiong: Ano ngayon kung isa ako sa kanila? Sasaktan mo ‚ko?

Domeng: Tarantado ka ahh! Hindi dahil kapatid mo ako, ligtas na ang buhay mo! Tungkulin kong ipatupad ang batas!

Nanay: Tama na!

Tatay: Pabayaan mo sila. Kailangang matuto yang si Asiong!

Nanay: Asiong! Humingi ka na ng paumanhin sa kuya mo!

Asiong: Oo kuya ako ay isa sa kanila. Pero ang intensiyon ko ay tulungan ang mga mahihirap kaya gagawin ko ang dapat kong gawin!

Domeng: Sige! Pupunta na ako sa trabaho.

Nanay: Asiong, itigil mo na ang masamang bisyo na yan! Tandaan mo.. Ang nabubuhay sa baril, ay sa baril din mamamatay.

Asiong: Nay, wag kayong mag-alala. Kaya kong alagaan ang sarili ko.

2nd part [Putukan] Mhia (Kaibigan): Runs to the house..Fidela nabaril si Asiong.

Anna (Fidela): Ano? Sino?

Mhia (Kaibigan): Ang kaibigan naming si Erning. Bilis…

Anna (Fidela): (Holds him around Asiong’s head. Starts crying) Bernard (Asiong): Fidela..Mahal ko. Pasensiya kung meron akong pagkukulang sa ‘yo.

Anna (Fidela): Tumigil ka nga. Matagal na yon, ang mabuti… magpagaling ka.

Bernard (Asiong): Salamat sa iyong pagmamahal. Hanggang sa muli nating pagkikita mahal ko.

(JEFF SINGS= “kailangan kita”) Scene 1: Marie: Tita, bakit natin pinaood ito?

Mhia: Kasi, pinagusapan natin ang mga maimplurensiyang tao sa Pilipinas.

Marie: Paano niya na naimplurensiya ang tao?

Anna: Pasensya Tita. Late ako.

Mhia: Kasi artista siya pero naging presidente ng Pilipinas.

Anna: Oh My GULAY, hindi ko alam na artista pa la siya.

Angelo: Bakit nala akong. Alam na artista pala siya!

Anna: Dahil hindi ka nag-aral (looks at Angelo). Ano, Ano, Ano?

Angelo: Tumahimik ka diyan! Che...

Mhia: Tama na! Manood na lang kayo para mas makilala nyo si Pangulong Estrada.

[Inauguration: national anthem plays in background, Estrada stand in the center and to his right a little behind him stands his wife Loi] Estrada: “Isang daan taon pagkatapos ng Kawit, limampung taon pagkatapos ng Kalayaan, labindalawa, pagkatapos ng EDSA, at pitong taon pagkatapos na paalisin ang mga base militar ng dayuhan, ngayon na ang panahon ng masang Pilipino para maranasan ang tunay na kalayaan. Nakatayo tayo sa mga anino na mga nakibaka upang tayo’y makalaya – makalaya sa mga mananakop, makalaya sa pang-aapi, makalaya sa pagdidikta ng mga makapangyarihan, Makalaya sa pagbagsak ng ekonomiya.” [applause from the supporters of Estrada while those who do not support him look to each other and shake their heads] Cezar: Hindi ako makapaniwala na dito sa Malolos, Bulacan ang inagurasyon ng presidente, imbes na Maynila.

Marie: Isang artista lang siya.

Chelsea: Artista lang!? Pero magaling na magaling siya dahil marami siyang awards!

Mhia: Pero, ano ang alam niya tungkol sa pagpapatakbo ng bansa?

Candice: Hoy! Ano ba ang sinasabi mo? Naging Mayor, Senador, at bise-presidente siya sa panahon ni Ramos.

Chelsea: Kaya bigyan natin ng respeto ang ating ika-labing tatlong presidente.

Mhia: Nagustuhan ninyo, klase?

Candice: Wow! Ang lakas ng speech ni Presidente Estrada!

Mhia: Oo, naman! Marami siyang ginawang mabuti sa ating bansa.

Angelo: Akala ko artista si Joseph Estrada? Ano ang pelikula na naging presidente siya...

Mhia: SHH! Makinig! Importante ang mga susunod na parte.

Malalaman natin ang mga katuparan at mabuting bagay na ginawa ni Presidente Estrada sa Pilipinas!

Angelo: Katulad ng....

Mhia: Angelo, panoorin mo na lang ang bidyo!

Scene 2: Press Conference Cabinet Member 1: Atensyon! Atensyon! Magsisimula ang panayam sa Presidente.

[Banner unveiled revealing “Down with MILF”; members of the crowd and press burst out laughing] Estrada: Salamat sa inyong lahat na dumalo ngayon. Ang ating bansa ay kaganapang tinatakot ng puwersang masasama na layuning wasakin tayo. Ngayon, dinedeklera ko ang paglaban sa mga MILF Estrada: Ano ba ang nakakatawa?

Reporter: Sir, alam mo ba ang ibig sabihin ng MILF? Estrada: Oo… MORO ISLAMIC LIBERATION FRONT! Ang

26 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 202-02 terrorista sa Mindanao na gustong bumuo ng ibang bansa. Ano pa ba ang tinutukoy mo?

Reporter: O Hindi na bale Presidente.

Cabinet Member 2: President, okay ka ba? Ihahatid na lang kayo sa bahay ninyo.

Estrada: Salamat hija! Pero okay lang ako. Medyo pagod lang sa haba ng oras na pagtratrabaho.

Cabinet Member 3: Sumama ka sa amin. (to reporters): Pasensiya na po kayo, pero magpapahinga na ang presidente.

Estrada: Maraming salamat sa inyong pag-aalala.

CM2: Walang anuman, sir.

Basta’t ano man ang bagay na kailangan mo nandito lang ako.

Estrada: Talagang napakasuwerte ko na ikaw ang minamahal ko.

1st Lady: Oo nga pala! Mamaya, pupunta tayo sa Pasig para magbigay ng pagkain, tubig at mga damit sa nangyaring malakas na baha kahapon.

Estrada: Muntik ko nang nakalimutan. Sige punta na tayo. [back to classroom setting]

[Estrada reads off an ‘Erap’ joke from the paper, the Philippine Daily Inquirer.]

Mhia: Klase, sa nakikita ninyong pangyayari, maraming pinagdaanan si Presidenteng Joseph Estrada.

Angelo: Grabe! Ang dami-dami niyang babae! IDOL! Candice: IDOL? Hindi ka nakikinig!? Kahit marami siyang babae, marami rin naman siyang ginawang positibo para sa ating bansa.

Angelo: Alam ko..maraming mahihirap na nabigyan ng tulong at importante sa lahat ang pag-renovate ng eskwelahan para sa comfortableng edukasyon sa mga bata. Pero, bilib lang ako sa kanyang appeal sa chicks!

Mhia: Tumahimik ka Angelo! Hindi pa tapos ang bidyo

Estrada: Bakit palagi nila akong pinagtatawanan?

Peachy: Hunny, ikaw ba yan?

Estrada: Peachy baby! Ikaw lang ang nagbibigay ng saya sa akin.

Peachy: Babe, wag kang malungkot, magsaya tayo!

[Scene changes to a courthouse. Estrada is seated in a middle stage center while the an empty chair is placed in upper stage right for the witnesses. The Chief Justice stands behind Estrada at the beginning at the scene. Chairs are placed along the sides for the spectators]

[Leads him to center as extras come forward to prepare to gamble.

Estrada is engrossed in the merriment as Luis “Chavit” Singson, governor of Ilocos Sur arrives stage left]

Chief Justice Hilario David Jr.: President Estrada, dinala ka dito sa hukuman dahil sa mga aligasyon ng korupsyon at pandarambong. Ano ang iyong masasabi?

Estrada: Wala akong kasalanan at wala akong alam sa mga paratang sa akin.

Reporter: Magandang gabi bayan! Nandito ako ngayon sa labas ng courtroom. At kanina lang nagresign si pangulong Joseph Estrada. Si Gloria Macapagal-Arroyo na ang bagong pangulo ng pilipinas. Ako po si Esperanza Macabantad, nagririport sa TV Patrol. Magandang gabi bayan!

(CM 1 brings a glass over to Estrada. He raises the glass then gulps it down. Estrada glances at a newspaper on a stool.)

Estrada: O tignan ninyo, meron akong litrato sa diyaryo!

Estrada: Chavit! Kumusta ka?

Singson: Erap! Mabuti naman pare! Eh ikaw?

Estrada: Eto, maraming ginagawa!... Meron akong ipapakilala sa yo.

Peachy, halika dito, Eto si Luis Singson ang gubernador ng Ilocos Sur. Peachy: Kumusta po?

Singson: Mabuti, ang ganda mo naman miss!

Estrada: Pare, relax ka naman dyan.

Peachy: Salamat! (giggle) Singson: Napakasuwerte mo talaga, Erap!

Estrada: Wala yun! Malakas lang ang appeal.

Peachy: Erap baby, kailangan kong umuwi sa bahay. May pera ka ba?

Estrada: Ohh hetto! Sige na marami pa akong gagawin.

[Estrada gives her a wad of bills, Peachy leaves stage left. Estrada and Singson walk to side away from others]

[Classroom Setting] Mhia: O klase, nakita n’yong nag-resign si Pangulong Estrada at nabilanggo para sa bayan niya! Kung hindi sa kanyang sakripisyio, hindi ganito ang Pilipinas ngayon!

(Bell rings)

Singson: Erap, dala ko na ang sinasabi mo sa akin. Sana masuwerte ka!

Estrada: Ayos!

[Singson takes an envelope out of his coat pocket and discreetly passes it to Estrada. Immediately after another woman appears on stage left] Joy: Estrada hunny! Ikaw ba yan!?

Estrada: Joy, babes! Anong ginagawa mo dito?

Joy: Miss na miss na kita hunny.

Estrada: Babe, diba’t sinabi ko na bukas pa tayo magkikita.

Joy: Pero…

Estrada:Sige na…baka mamalas pa ako sa pagsusugal.

Joy: (the song Aray plays while she leaves) 1st Lady: ohh mahal! Parang pagod na pagod ka. Eto gumawa ako ng kape para sayo.

Estrada: Salamat! Talagang ang lambing lambing mo pa rin.

1st Lady: Mahal! Alam mo naman na ikaw lang ang minamahal ko!

Wala sa litrato: Jason Maligmat, Chelsea DeMott at Elaine Gascon

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 27

FIL 202-04

Corazon Aquino, ika-11 Pangulo ng Pilipinas Patnugot ng klase: Lauralee Snyder Guro: Gng. Lilibeth Robotham Narito ang aming scrip para sa Dramafest 2011. Nagsimula kami mula sa kamatayan ni Benigno Aquino at natapos sa panunumpa ni Corazon Aquino. Nagsaliksik at isinulat ng mga estudyante ng FIL 202-4: Marlon Espejo, Anne Gonzales, Ryan Mercado, Christopher Natividad, Janet Peralta, Chloe Salle, Philip Sarmiento, Lauralee Snyder, at Roelle Torres.

__________________________________________________________________________________________________

Scene 1: Death of Ninoy, Funeral, Cory’s decision to run Narrator: Dating senador si Benigno "Ninoy" Aquino Jr. at siya ay ang pinakamatinding kalaban ni Pangulong Ferdinand Marcos. Ikinulong siya noong Martial Law, pero pinayagang pumunta sa Amerika para magpagamot at doon nanantili hanggang magdesisyong bumalik sa Pilipinas para kausapin si Marcos tungkol sa mga lalong lumalalang sitwasyon ng Pilipinas. Umuwi ni Ninoy sa Pilipinas mula sa kangyang selfimposed exile noong August 21, 1983.

Tarmac Scene: —Ninoy comes down the plane with a military body guard, and the assassin appears to greet him.

Gunshots are heard, and Ninoy falls dead. The supporters and body guard screams at gunshots and drop to ground.

The assassin falls dead. Lights off. Change to funeral scene.

—Cory stands in center after lights turn back on in front of stage mikes Cory: Panginoon, ituro mo sa akin kung anong dapat kong gawin…para sa Diyos at para sa tao. Amen…

—Supporters approach Cory from right after monologue Supporter 1: Nakikiramay po kami, Ma’am…kung may kailangan kayo, sabihin n’yo lang po.

Cory: Maraming salamat sa inyo.. Ano na ang mangyayari sa oposisyon ngayong wala na si Ninoy? Sino ang magtutuloy sa kanyang laban?

Supporter 2: Ma’am, marami pong tao sa partido ay naniniwala na ikaw lang ang pwedeng pumalit kay Senador Ninoy at magbuklod sa oposisyon laban kay Marcos!

Cory: Ano, isa lang akong maybahay. Kahit sinuportahan ko si Ninoy, hindi ko kailanaman naisip na kaya kong gawin ang mga magpalakad ng ating bayan. Hindi naman ako politiko!

Supporter 3: Yun nga po, Ma’am. Sa panahon ngayon, hindi politiko ang kailangan ng ating bansa kundi isang taong pagiisahin ng oposisyon at may tunay na pagmamahal sa bayan.

Kailangan ng Pilipinas ang isang taong magtutuwid ng mga katiwalian ng gobyerno at gawan ng paraan ang paghihirap ng mga Pilipino. Ikaw po iyon, Ma’am!

Supporter 2: Oo, may pangalan at kilala ang inyong asawa at ikaw ang may dala ng pangalang Aquino. Wala nang ibang mas mahusay na kandidato.

Cory: Maraming salamat, pero bigyan nyo ako ng oras na magisip.

Supporter 3: Maraming salamat ma’am. Hanggang sa muli!

—Supporters leave to the left.

Cory: Ninoy, ano ang gagawin ko?

—Lights off. Change to next scene.

Scene 2:Acceptance Speech — Cory and Marcos stand on opposite sides of stage. Cory supporters line up next to Cory.

Marcos supporters line up on Marcos.

Cory: Lalabanan ko si Marcos. Hindi na tayo matatakot sa gobyerno. Magka-isa, tayong mag-lalaban sa diktadura ni Marcos. Ito ang panahon na para ibalik ang gobyerno sa mga Pilipino. Kailangang magbayad ang diktadurang Marcos sa mga paghihirap na ginawa niya sa bayan. Sumama kayo at tulungan ninyo akong baguhin ang gobyerno! Maraming salamat sa iyo.

—Cory supporters cheer and wave signs.

Marcos: Mga minamahal kong kababayan. Bilang pangulo ng Pilipinas, ginawa ko ang lahat para umunlad at makilala ang Pilipinas bilang demokrasya sa Amerika at sa buong mundo. Sa susunod na halalan, hayaan nyong ituloy ko ang pag-unlad ng Pilipinas. Ako , si Marcos, ang magdadala sa Pilipinas sa susunod na dekada. Tayo ang mananalo sa darating na eleksyon!

—Marcos supporters cheer and wave signs.

Voting Scene: —Cory: Holding a picket sign that has Cory on it standing on the right —Marcos: Holding a picket sign that has Marcos on it stands on the left

28 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 202-04 —The supporters are in the middle and one by one they start walking towards their candidates.

—Cory supporters walk towards Cory and they chant “Cory, Cory, Cory," also "Laban! Laban! Laban! " —Marcos supporters walks toward Marcos and they are chanting “Marcos pa rin!, Marcos pa rin!, Marcos pa rin!”

Narrator: Ito ang resulta ng halalan. Ang nanalo ay si Ferdinand Marcos. Palakpakan natin.”

Marcos supporters: “Marcos pa rin, Marcos pa rin, Marcos pa rin, mabuhay si Marcos.”

—Marcos supporters exit to left while cheering. Cory supporters exit to right. After Marcos supporters are offstage, Cory and the nun return to stage.

Scene 3: —Change scene to Aquino’s house, with supporters Phone rings, Aquino takes call Cory: Hello?

Reagan: President Aquino? Congratulations. I and my entire staff wish you the very best and we send you our warmest regards.

Cory: Thank you Mr. President.

Reagan: By the way, your opponent, Ferdinand Marcos and his family are here in Hawaii. They should not trouble your country any longer.

Cory: Thank you so much Mr. President. I look forward to a good partnership with the United States.

Reagan: But of course, I look forward to it as well.

—Hangs up

Nun: Nakuha mo ang puso ng bayan. Ikaw ang tunay na nagwagi!

Cory: Anong gagawin natin ngayon?

—February 22nd, 1986. Lights stay off as Ramos makes a radio announcement.

Ramos: Magandang umaga sa inyong lahat! Ako po si Fidel Ramos at ngayon ay ika-dalawampu’t dalawa ng Pebrero, 1986.

Nagsalita ang taong bayan sa nakaraang eleksyon. Ako, kasama ni Secretary Juan Ponce Enrile ay binabawi ang suporta namin sa administrasyong Marcos dahil ang tunay na nagwagi sa halalan ay si Corazon Aquino! Hinihiling namin kay Pangulong Marcos na magbitiw na at ibigay ang gusto ng sambayanang Pilipino—ang bagong demokrasya at ang kanilang bagong pangulo!

Protest Scene: —Change background to EDSA —Cory supporters marching from right to left, yelling “Laban, laban, laban!”

—Marcos and his soldiers stand to left.

Marcos: Ito ang trabaho ninyo. Ang gusto ko ay gawin ang lahat para walang protesta sa magaganap sa EDSA. Patayin mo kung kinakailangan.

Soldier 1 and 2: Yes sir!

—Salute Marcos —Cory supporters walking and soldiers stop the marchers at line.

Soldier 1: Tumigil kayo!

Soldier 2: Babarilin ko kung sino ang lumagpas sa linyang ito!

—Supporter 1 and the nun walk closer to line.

Supporter 1: Nandito kami para sa kapayaaan at demokrasya.

Nun: Mahal tayong lahat ng Diyos.

—The nun puts rose into the barrel of the gun. The soldiers put the guns down. Cory supporters pass, cheering. the soldiers join the supporters and march to left of stage.

—Lights turn off.

Cory: Wala na si Marcos!

Scene 4: At the Inauguration — Everyone claps as Aquino steps up to the podium for inauguration, shakes people hands on the way up Supporter 1: Mabuhay si Presidente Aquino!

All supporters: Cory! Cory! Cory!

Inaugurator: Please place your right hand here. I, state your name, Cory: I, Corazon Aquino Inaugurator: do solemnly swear…

Cory: do solemnly swear…

Inaugurator: That I will faithfully and conscientiously fulfill my duties as President of the Philippines, Cory: That I will faithfully and conscientiously fulfill my duties as President of the Philippines, Inaugurator: Preserve and defend its Constitution, Cory: Preserve and defend its Constitution, Inaugurator: Execute its laws, Cory: Execute its laws, Inaugurator: Do justice to every man, Cory: Do justice to every man, Inaugurator: And consecrate myself to the service of the Nation.

Cory: And consecrate myself to the service of the Nation.

Inaugurator: So help me God. Cory: So help me God. —Supporters continue chanting “Cory, Cory, Cory.”

Supporter 3: Congratulations President! Mabuhay si Pangulong Cory Aquino!

Supporter 2: Mabuhay!!!!

Cory: Dahil sa tao ng Pilipinas mayroon demokrasiya sa Pilipinas ngayon at kaylan man.

Narrator: Sa pangungulo ni Corazon Aquino, binago niya ang Constitution at natatag ng magandang mga relasyon sa America, Japan, at China. Inayos din niya ang ekonomya na niwasak ni Marcos. Pero, ang pinaka-malaking parte ng legado ng pangungulo ni Presidente Aquino ay binalik niya ang demokrasya sa Pilipinas.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 29

FIL 201

Ferdinand E. Marcos Gloria Macapagal - Arroyo **************************************************************************************************

Patnugot ng Klase: Jefferson S. Roldan Jr. Guro: Dr. Letty C. Pagkalinawan Nabunot ng klase namin sina Presidente Ferdinand E. Marcos at Presidente Gloria Macapagal-Arroyo.

Masaya kami habang nagpaplano at nagprapraktis ng aming drama. Lalo kaming naging masaya nang manalo ang aming klase ng first at second place, best actor, best actress, at best supporting actress awards.

Mga Nagsiganap: Reporter/child: Tracey Liberato Reporter/worker: Kristine Duldulao Worker 1: Joanne Macan Worker 2: Katrina Ramiro Aquino/protestor: Jefferson Roldan Killer/Dad: Mark Pacada Protestor 1: Joanne Macan Protestor 2: Katrina Ramiro Protestor 3: Tracey at Jeff Liberato Protestor 4: Mark Pacada Imelda: Kathrine Tatlonghari.

Marcos: Troy Apostal.

[SCENE 1] Protester 1 and 3: Ibagsak si Marcos!

Nakaupo mula sa kaliwa: Joanne Macan, Kathrine Tatlonghari, Tita Letty, Steph Makizuru, Jefferson Roldan. Sa likod mula sa kaliwa: Agaton Pasion, Victoria Louise, Jaedee-Kae Vergara, Mark Pacada, Katrina Ramiro, Tracey Liberato, Kristine Duldulao, Jonathan Juan, Chriselle Toguchi, April Joyce, at Mike Go

Everyone: Oo Ibagsak! Ibagsak!! Ibagsak!! Ibagsak!!

Protestor 3: Paalisin mo si Marcos! Paalisin si Marcos!

Everyone: Paalisin! Paalisin! Paalisin!

Protestor 2: UMALIS KA NA MARCOS!

Team Marcos

Police: Hoy! Tumigil ka! Umalis kayo dito!

Protestor 1: kung hindi ako umalis, sasaktan mo ba ako? !! SIGE! SIGE! [Police grabs hair of women, everyone going nuts!]

Protestor 4: Ano ka ba?! Bitiwan mo siya! *Mark elbows her in the face* Police: Ito ang order ni Marcos! Umalis kayo dito!

[SCENE 2] Declaration of Martial Law [Scene Martial Law Scene in front of TV] Marcos: Mahal kong mga kababayan. Masyado nang magulo sa ating bayan. Panahon na para baguhin ang

30 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 201

pangit nating lipunan. At dahil dito, mula sa kapangyarihang ibinigay sa akin ng saligang batas bilang pangulo ng Pilipinas... Sa araw na ito, Setyembre 21, 1971 ako si Ferdinand Edraline Marcos, ay nagdedeklara ng Batas Militar! [Marcos freeze. Family in front of the television - on the left side of the stage] Dad: Sobra na itong Marcos! Ano ang sinabi niya?! Batas Militar?!

Mother: Bakit ganyan? Ano ang inaasahan niya sa amin?

Tama ba ito?

[SCENE 3] Return of Aquino – Death of Aquino Reporter: Puwede po bang magtanong sa inyo? Bakit po ba kayong bumalik sa Pilipinas?

Aquino: Malapit na mamatay si Marcos. Ayaw kong magkagulo. Gusto kong makausap si Marcos.

Gustong maibalik ang demokrasya sa ating bayan.

Reporter: Narinig mo ba ang bulung-bulungan?

Child: Ayaw ko ito, Papa! Hindi kami pwedeng lumabas ngayon? Ano ang mangyayari sa amin bukas?

Aquino: Alam kong gusto ni Marcos na mamatay na ako.

Kaya ipinabilanggo niya ako. Kailangang magkaisa tayo laban kay Marcos. Kung mamamatay ako... ito ay para sa bayan.

[Family freezes - looks to their left (right side of stage).

Lights fade]

Reporter: Nasa Pilipinas na po tayo. Ano po ang pakiramdam niyo ngayon?

[Scene 2 part 2 - poverty]

Aquino: Masaya ako kasi nasa Pilipinas ako.

Everyone: In the background walking in the markets.

Holding their babies and look dirty.

(security comes to grab Aquino off the plane)

Worker 1: Ang hirap naman dito! [Wipes off sweat] Pero ito ay para sa pamilya ko.

Worker 2: Hindi ko alam kung bakit nagtratrabaho pa ako dito. Mahirap talaga!

Worker 3: Ganyan talaga ang buhay! Walang pagkain ang ating pamilya kapag di tayo nagtrabaho.

Worker 4: Hoy kayo, ha! Palagi kayong nagrereklamo.

Araw-araw. Oras-oras. Walang katapusan! Dapat masaya kayo. Kung wala si Marcos, walang mahusay na eskuwelahan sa mga anak natin. eh wala rin tayong trabaho diba?

Worker 3: Tama siya! Kahit mahirap ang buhay natin, may maraming gusali! at yung light tren ay mas mabilis kaysa sa kotse! Walang competesyon -si Marcos ay pinakamahusay na presidente!

Worker 1: *Cuts in* Teka-teka lang. (laughs) Ano ang ibing mong sabihin? Pinakamahusay dahil siya ay abugado? Bakit, dyos siya? Wala siyang gumawa ng masama?

Killer: Sumama po kayo sa akin. Para po ito sa inyong proteksyon.

Aquino: 0 0.

(Lumakad si Aquino at binaril siya) Woman: Ay! Pulis! Pulis! Bilis! Bilis! Binaril si Ninoy!

[SCENE 4] Everyone: Ibagsak ibagsak! Talo ka na Marcos!

Reporter Ito ang balitang pilipinas! Magandang tanghali bayan. Ako si Korinna Mundo patay na si senator benigno aquino habang bumababa siya sa airoplano.

Nandito ako live sa labas ng bahay ni Marcos. Medyo maingay sa likod ko kasi maraming protestor dito.

Nagkakagulo ngayon!

Imelda Marcos: Masyadong magulo na rito.

Nagproprotesta laban sa atin. Ano ang gagawin natin ngayon?

Marcos: Mga walang hiya sila! Bakit ako ang pinagbibintangan nila. Nagpapatay kay Aquino? May ibidensiya ba sila? Ha?

Worker 3: Oo! Naalala mo ba ang nangyari sa mga Aquino? [scene fades to Aquino] TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 31

FIL 201

Imelda: Pero ano nga ang gagawin natin ngayon? delikado na tayo rito? Baka sugurin nila tayo rito sa Malacanyang!

Dad: Hija, Okay lang yan. Wag kang matakot.

Marcos: Uutosin namin ang mga sundalo para itigil ang mga protestors! Wag kang mag-alala! Kakampi pa rin natin ang mga sundalo! Ako si Marcos! Dudurugin ko sila lahat!!

Dad: Kasi anka, hidi pare-pareho ang mga pamumuhay nga mga tao. MAyroong mayayaman,at mayroon din mahihirap.

Imelda: Pero marami ang bumaligtad na. Sumarib na sila sa grupo nina Ramos at Enrile!

Marcos: Mga walang hiya! Mga hayop sila! Mga walan utang na loob! O, sige, aalis na tayo ngayon dito. Pupunta sa Hawaii! *tumingtinkin kay Imelda* Itataga ko sa bato...Babalik tayo dito. (background: protestors crazy! Hitting the house) * Marcos takes his cash while Imelda packs her shoes. * Reporter: Ito na ba ang katapusan ni Marcos? Sandalisandali... Natanggap ko ang bagong impormasyon. umalis na raw sila? umalis na raw sina marcos? Nalaman ko na, umalis na sila! Umalis na sina Marcos!!!

Team Arroyoscaldo

Young Gloria: Bakit ganyan ang itsura niya?

Young Gloria: Papa, ano yun mahirap na buhay?

Dad: Iha, halos lahat ng mga tao na nakikita mo rito, walang sariling bahay. Kung minsan walang makain at punit-punit ang damit, hindi katulad sayo.

Dad: Magpasalamat ka anak kasi binigyan ka ng diyos ng magandang buhay, kaya maging mabit ka sana sa mga tao, lalo na sa mahihirap.

Gloria: Sana, paglaki ko, maging presidente rin ako, katulad mo, papa.

[SCENE 2] Politician 1: Ah, Gloria may narinig ako na may masamang ginawa si Estrada.

Gloria: O, totoo ba iyan? Ah, oo nga pala!! May nabalitaan ako na may ginawang masama si Estrade, pero hindi ko alam kung totoo ang balita.

Politician 2: Talaga? Bakit ano ba ang ginawa niyang masama? Bakit marami ang nasasabing masama siyang president? Narinig ko rin na gusto nang mga taong-bayan na alisin siya sa pagkapresidente.

Gloria: Kasi tumatangap yata siya nang malaking halaga, pero hindi alam ng mga tao kung saan galling ang pera.

Politician 1: Mabuti segurong paimbistigahan mo ang tungkol dito. Para malaman natin at ng buong bayan ang mga ginagawa niya.

Mga Nagsiganap: Dad: Agaton Pasion jr.

Young Gloria/Gloria: April Joyce Labrador Politician 1: Chriselle Toguchi Politician 2: Jaedee Vergara Head Reporter: Victoria Louise Estira Estrada: Michael Go Crowd person 1: Paul Allas Crowd person 2: Jonathan Juan Crowd person 3: Stephany Makizuru Guard: Agaton Pasion Jr.

Politician 2: Oh tignan ninyo! Nasa TV na siya ngayon!

Head reporter: Balita ngayon ang umano’y ang pagdispalko ng pera ni Presidente Estrada sap era ng bayan. Ginawa raw niya ito para sa kanyang sariling pakhabang. Dahil diti, nagalit at nawala na ang tiwala ng taong-bayan sa kanya. Narito tayo ngaon at “live” na makakausap si president Estrada. Aalamin natin mismo sa kanya ang masasabi niya tungkol sa mga balitang katiwalian o korupson tungkol sa kanya.

32 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 201

Magandang gabi pos a inyo Presidente Estrada, ano ang masasabi mom tungkol sa di magagandang balita tungkol po sa inyo? Totoo po ba ang mga paratang ito?

Estrada: Magandang gabi minamahal kong mga kababayan. Walang katotohanan ang kanilang mga paratang. Lahat iyon ay black propaganda o paninira lamang ng aking mga kalaban sa pulitika. Hindi ko magawa at hindi ko rin gagawin ang mga it. Nagsumikap akong maging president sa baying ito para tulung at pagandahin ang inyong pamumuhay. Hindi ko alam kung saan galling at kung sino ang magpasimula sa mga hakahakang ito. Gagawin ko ang lahat para matigil na ito.

Ang katayuan n gating bansa ang importante sa ngayon.

Head reporter: Pero maraming masasamang paratang tungkol sa iyo, Presidente. Ano ang masasabi mo tungkol kay Arroyo? Paano kung maging president siya kapalit mo?

Politician 1: Kailangan magaling to…Tignan nga natin.

Estrada: Magaling siyang bise-presidente at mabuti siyang tao. Siya ang naging kanankamay ko sa buong panahon ng pagiging politiko ko. At kung yang ang maais ng buong bayan na siya ang magiging president, ibibigay ko ang aking basbas sa kanya. Gagawin ko ang lahat para sa Pilipinas kong mahal. (Linagay ng kamay sa braso).

Politician 2 (Turn off the TV) Tama na, sobra na! Hindi na ako naniniwala sa kanya!

Gloria: Siguro kailangan ko talagang paimbestigahan ito para malaman natin ang totoo.

[SCENE 3] Crowd person 1: Gloria, lumabas ka at harapin mo kami! Anong nagyari kay Estrada!? Sabihin mo ang totoo!! Huwag kang magtago!!

pagkatiwalaan. Alam na ninyo ang lahat ng mga ginawa niya.

Crowd person 3: Sinungaling ka talaga! Hindi kami naniniwala sa iyo! Hindi ka dapat maging president ng Pilipinas. Baka ikaw yata ang nagpasimula ng mga hakahaka! Sinungaling!!

Guard: Hoy! Alis kayo ditto! Sige na! Alis!

Gloria: Pakinggan ninyo ito. Ginawa ko ang lahat ng ito para sa kabutihang ninyong lahat! Mapagkakatiwalaan ninyo ako!

[SCENE 4] Press conference to people of the Philippines via live news Crowd of reporters: Presidente! Presidente Arroyo!

May tanong po!

Head reporter: Magandang umaga sa ‘yo, Presidente, ano ang masasbi mo sa mga pangyayaring ito?

Gloria: Mabuhay ang Pilipinas, nakikinita ko ang magandang hinaharap n gating bansa. Kapag maging president ako. Gagawain ko ang lahat para maitaas ang pangkahuhayan ng mga Pilipino, pagagandahin ko rin ang edukason ng mga bata, at ang kabuuang bansa ay mananatiling tahimik.

[SCENE 5] Inauguration Speech Head reporter: Maraming salamat, Bong. Magandang hapon sa lahat, nandito kami ngayon, live sa EDSA Shrine at naghinintay kami ng inagurasyon ng talumpati ni Gloria MAcapagal-Arroyo. O, ditto siya ngayon!

Gloria (taas ang kamay): Maaari bang tumahimik kayo mga kababyan, bakit ako ang sinisisi ninyo?

Crowd person 2: Hindi ikaw ang tunay na president!!

Sinungaling ka! Pinaalis mo si Estrada sa pagkapangulo ng bayan! (crowd agrees sa likod….some says, “tama!” o “oo sinungaling ka!!”)

GMA: Araw-araw, sisikapin kong magtrabaho nang mahusay at tapat para sa kabutihang ng lahat. Ito ay gagawin ko hindi dahil sa mga kamerang lagging nakabantay sa mga ginagawa. Ko. Sisikapin kong ilaan ang aking buhay sa paglilingkod sa inyo. Gagawin ko ang aking tungkilin nang buong husay at sana rin ay gawin din ninyo ang bawat isang tungkulin ninyo. Kapag tayo’y nagkakaisa, walang imposible! Kaya magtulung-tulong tayo para sa kabutihan at kaayusan ng ating mahal na bansang Pilipinas! Mabuhay ang Pilipinas! MAraming salamat sa inyong lahat!

Gloria: Ako! Sinungaling? Isipin ninyo ito, si Estrada ay nakadispalko ng pera. Hindi na siyang pwedeng

Crowd (lahat): Mabuhay ang Pilpinas! Mabuhay, Mabuhay, Mabuhay!

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 33

FIL 102-01 Teresa Magbanua at Marcelo H. del Pilar Guro: Imelda Gasmen Patnugot ng Klase: Darlene “Dani” Tomas Para sa paligsahan sa dula, itinanghal ng aming klase ang dalawang bayani, sina Teresa Magbanua at Marcelo H. del Pilar. Narito ang mga script sa pagsasadula ng ilang yugto sa buhay ng mga bayani namin. _______________________________________________________________________

Pamagat: Teresa Magbanua, Sino?

Pangalan ng Grupo: SipSip-ers Mga Miyembro ng Grupo: Jonelle Macapinlac - Jojo/Teresa Magbanua Antonia Abannawag - Katipunan 2 Kimberly Agonoy - Spaniard 1 Chelsey Solemsaas - Spaniard 2 Larry Oliver Catungal - Tita Ime/ Katipunan 1 Mark Tiburcio - General Poblador / Teresa’s uncle Ben de Castro - Alejandro Jordan Rull – Elias Justin Arquines – Pascual After being assigned a “sulatin” about the “bayani” Teresa Magbanua, FIL 102 student Jojo accidently travels back in time during the Philippine Revolution. She also finds out she is now Teresa Magbanua. Then, Jojo as Teresa confronts her uncle, a Katipunan General, and demands to join the Katipunan.

She gets into an argument with Teresa's family but they eventually let her join the Katipunan after she showed off her sharp shooting skills. Jojo then proves her worth on the battlefield when she helps the Katipunan win against the Spaniards. While resting after the battle, Jojo is transported back to 2011 and couldn't help but wonder, was it all a dream?

------------------------------------------Scene 1 TITA IME: Ok klase, paki saliksik ang tungkol kay Teresa Magbanua at magsulat kayo ng ikatlong sulatin ninyo tungkol sa mga paghahambing. Halimbawa, “Sa palagay ko, mas gwapo si Brad Pitt kaysa kay Tom Cruise.” Ano? Alas kuwatro diyes ng hapon na ba?!?

Okey, tapos tayo. Paalam na. *She realizes JOJO has not yet left.* Hoy Jojo, iha, bilis!

JOJO: Sandali lang po.

TITA IME and classmates leave the room. JOJO continues to pack her stuff. As she is about to exit, she spots a dog by the blackboard.

JOJO: Aso? JOJO goes to grab the dog, only to be pulled by some unknown force behind the blackboard.

Scene 2 PASCUAL: Hoy Elias, dalhin mo ang kanin.

ELIAS: Ikaw ang magdala.

PASCUAL: Tumahimik ka, making ka sa kuya mo.

ELIAS: Ayoko.

PASCUAL and ELIAS stare at each other down and get into a fight until PASCUAL gets ELIAS into a headlock.

ALEJANDRO: Huwag kayong mag-away. *He attempts to stop the fight, but fails.* GENERAL: Tama na yan! Huwag kayong mag-away!

ELIAS and PASCUAL immediately stops fighting.

GENERAL: Elias, dalhin mo ang kanin. Pascual, sumama ka sa kanya.

ELIAS/PASCUAL: Opo, Tito.

ELIAS and PASCUAL exit behind the blackboard.

GENERAL: Alejandro, nasaan si Teresa?

ALEJANDRO: Hindi ko alam.

GENERAL: *Sighs, then calls out.* Teresa! Nasaan ka na?

JOJO (as Teresa) stumbles out from behind the blackboard carrying a small dog.

GENERAL: Ah Teresa, meron ka bang isda?

TERESA: Ah wala. *Hands him the dog.* Ako ba si Teresa?

GENERAL: Siyempre ikaw si Teresa.

ALEJANDRO hugs TERESA and she freaks out.

ALEJANDRO: Ano ang problema mahal ko?

TERESA: Mahal ko? Sino ka?

34 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 102-01 ALEJANDRO: Nakalimot ka na ba? Dalawang taon na tayong mag-asawa.

TERESA: Dalawang taon na tayong mag-asawa?

TERESA looks at her left hand and sees the wedding ring.

TERESA: Ano ang nangyayari?!

GENERAL: Teresa, okey ka ba? May sakit ka ba?

TERESA: Hindi ako si Teresa.

GENERAL: Ikaw si Teresa Magbanua. *Points to ALEJANDRO.* Ito ang asawa mo si Alejandro at *Points to self.* ako ang tito mo.

ELIAS and PASCUAL re-enter from behind the blackboard.

GENERAL: *Points to ELIAS and PASCUAL.* Sila ang bunso mong kapatid.

TERESA: Teresa Magbanua…Teresa Magbanua… *Realizes who she is and freaks out before responding.* Ah, ako si Teresa. *Looks at ALEJANDRO.* Siya ang asawa ko. Ah… ALEJANDRO: Alejandro.

TERESA: Alejandro? *Laughs and sings Alejandro by Lady Gaga.* ELIAS: Ate, ang bobo mo.

TERESA: Hoy. *cracks knuckles* ELIAS: Uh-oh.

ELIAS hides behind PASCUAL while TERESA is held back by ALEJANDRO. GENERAL: Tama na yan! Teresa, umalis ka na.

TERESA: Bakit?

GENRAL: Basta lang.

TERESA: Bakit?

PASCUAL: Ate, makinig ka sa tito. Umalis ka na.

ELIAS: Ayaw ka namin dito sa Katipunan. May “cooties” ka.

TERESA: Katipunan? Ay sus. Dramafest, Songfest, Piknik, at Sine. Ayaw ko ang Katipunan.

PASCUAL: Bakit ayaw mo ang Katipunan? Ipinaglaban naming ang mga Pilipino sa Kastila.

TERESA: Parang narinig ko na ‘yan. *mutters randomly* Hintay… Teresa Magbanua ipinaglaban ang Katipunan.

ELIAS: Bakit niya ginagawa iyon?

PASCUAL: Hindi ko alam.

ELIAS: Tito, kukuha ba tayo ng albularyo?

TERESA: Gusto ko lumaban.

ALL GUYS exchange looks before laughing.

ALEJANDRO: Mahal ko, okey ka ba?

TERESA: Gusto kong sumali sa Katipunan.

GENERAL: Ayaw ko.

TERESA: Bakit?

GENERAL: Dahil sa babae ka.

TERESA: At? ALEJANDRO: Dapat siyang sumali.

GENERAL: Ano ang gagawin niya?

ALEJANDRO: Puweda siyang sekretarya natin.

GENERAL: Puwede rin.

TERESA: Hindi! Gusto kong lumaban.

TERESA puts her hands on her hips and realizes the gun on her. ALL GUYS take cover when they see the gun.

ELIAS: Ate may baril!

GENERAL: Saan galing?

ALEJANDRO: *laughs nervously* Um… ELIAS: Binigyan mo siya ng baril?!

ALEJANDRO: Sori.

PASCUAL: Marunong ba siyang gumamit?

TERESA: Siyempre. *shows off her skills* PASCUAL: Dapat siyang sumali.

ALEJANDRO: Magaling siyang bumaril.

GENERAL: Kahit anong mangyari, ingat lang anak.

Scene 3 It’s the middle of a battle. The KATIPUNAN is losing and are hiding from the SPANIARDS. The SPANIARDS call out from the stage.

SPANIARD 1: Suko na kayo!

SPANIARD 2: Hindi kayo mananalo!

KATIPUNERO 1: *stands up* Suko na!

KATIPUNERO 2: Huwag! *pulls KATIPUNERO 1 down* Wala ka bang hiya?

The SPANIARDS walk on stage looking for the KATIPUNEROS. SPANIARD 1: Nasaan kayo?!

SPANIARD 2: Magpakita kayo!

KATIPUNERO 2: Hindi kami takot sa inyo!

KATIPUNERO 1: *shows fear towards the audience* Gusto ko pang mabuhay. May asawa at anak ako.

KATIPUNERO 2: Ano ka? Duwag?

SPANIARD 2: *to random audience member* Kasali ka bas a Katipunan?

SPANIARD 1: Ang mga Kastila kami. Ang pinakamalakas…

SPANIARD 2: Pinakamatalino…

SPANIARD 1: Pinaka-“caliente”…

SPANIARD 2: At pinaka-“suave.”

The SPANIARDS laugh conceitedly.

KATIPUNERO 2: Ano ang gagawin natin?

KATIPUNERO 1: Mamamatay tayo.

TERESA: Hinto! Huwag kang matakot. Lalaban tayo at mananalo.

KATIPUNERO 2: Paano?

TERESA: Sae ganito. *gives KATIPUNEROS a bag of weapons* KATIPUNERO 2: Oo! *stands from hiding spot* KATIPUNERO 1: Hindi! *pulls KATIPUNERO 2 down again* SPANIARD 1: *sees the KATIPUNEROS’ hiding spot* Mamamatay kayo!

SPANIARDS vs KATIPUNEROS and TERESA. The SPANIARDS lose in the end.

SPANIARD 1: Urong!

SPANIARD 2: Balik sa kampo.

The SPANIARDS leave with the KATIPUNEROS following. TERESA rests by a nearby tree.

TERESA: Nagampanan ko rin. *the dog appears and she groans* Nandito na naman. *gets pulled back again* Scene 4 JOJO: *back in classroom* Nasaan ako? Panaginip lang pala.

JOJO grabs her backpack and heads for the door. She sees the dog and runs away, screaming.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 35

FIL 102-01 Title: Sino si Marcelo H. del Pilar?

Pangalan ng Grupo: NoodRama Mga Miyembro ng Grupo: Dani Tomas - Estudyante 1 Rub Intong - Estudyante 2 Ariel Sagon - Estudyante 3 / Mariano Bea Clare Aglibot - Estudyante 4 Nars 1 Kris Lazarou - Estudyante 5 Shiela Abayon - Guro 1 / Nars 2 Lei Calingangan - Guro 2 Josh Javier - Batang Marcelo / Doktor Christian Marquez - Matandang Marcelo

Marcelo Hilario del Pilar was a leading propagandist in the Philippine War of Independence.

Born on August 30, 1850 in Bulacan, he attended the University of Santo Tomas to earn his law degree. He was an excellent writer and edited the first Philippine bilingual newspaper. Del Pilar moved to Spain shortly after Spanish authorities sought to arrest him. He became of the founding members of Katipunan. Del Pilar developed tuberculosis, which later took his life at the age of 46. In this play about the life of del Pilar, three students are assigned a homework that calls for a presentation on their “bayani.” An unlikely decision that one student leads to the others learning more about their national history. Intertwined with the story of the students of the memories of del Pilar's life.

------------------------------------------Scene 1 [“Ngayon.” Umupo ang Estudyante 1. Lumakad ang Estudyante 2 sa klase.]

Estudyante 1: Hoy, magandang umaga! Kumusta ka?

Estudyante 2: Mabuti naman. At ikaw? Gusto ko ng kamiseta mo. Bago ba iyan?

Estudyante 1: Oo, gusto ko rin ng kamiseta ko.

[Lumakad ang Estudyante 3 sa klase] Estudyante 3: [Maghikab siya] Magandang umaga.

Napuyat ako pero matutulog ako ngayon. Gigising ako kapag pumasok na ang guro sa klase.

[Matutulog siya at lumakad ang guro sa klase.]

Guro 1: Magandang umaga klase! [Mag-aayos siya] Estudyante 1 & 2: Magandang umaga rin po.

Guro 1: Ano ang ginawa ninyo noong Spring Break?

[Marami siyang ginagawa]

Estudyante 2: Lumangoy ako araw-araw. Maitim ako ngayon.

Estudyante 1: Sinundo ako ng pinsan ko at nagmaneho kami sa Baguio at Bicol.

[Kumanta siya ng “Overdrive” ng Eraserheads.

Tumingin ang guro sa Estudyante 3.]

Guro 1: Hoy, gumising ka na!!!

Estudyante 3: Sampung minuto pa po, nanay.

Guro 1: Gumising ka na ngayon din!

Estudyante 3: [Gumising siya] Pasensiya po. Wala akong tulog kagabi pero gigising po ako ngayon.

Pasensiya po.

Guro 1: Huwag kang matulog sa klase! Sige, sino ang ika-isa?

Estudyante 1 & 2: Ako! Gusto ko!!

Guro 1: Ikaw!

[Magturo siya sa Estudyante 3. Ayaw niya.]

Estudyante 3: O, sige po. [Lumakad siya sa harap na klase] Si Marcelo Hilario del Pilar ang bayani ko.

Matapang at malakas siya. Matalino at masipag siya.

Gusto kong maging gaya ni Marcelo.

Estudyante 1: Ano? Matalino ka ba? [Tumayo siya] Bobo ka! Hindi siya matapang o malakas.

Guro 1: Hoy! Huwag kang magsalita. May detensiyon ka mamaya.

Estudyante 3: Importanteng propagandista siya sa Pilipinas. Manunulat at peryodista siya. Nagtrabaho siya sa Diariong Tagalog.

Estudyante 2: Ano ang Diariong Tagalog?

Estudyante 3: [kukunin niya ang maraming papel] Hindi ko alam, pero gusto kong maging gaya ni Marcelo!

Estudyante 1: Sinabi ko na, bobo siya!

Guro 1: Ano ang sinabi ko kanina? May dalawang detensiyon ka ngayon. Diariong Tagalog ang ika-isang bilingual na diyaryo sa Pilipinas.

Estudyante 3: Pumunta si Marcelo sa Espanya. Sumulat siya doon para sa La Solidaridad. Hirap na hirap siya

36 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 102-01 kasi meron siyang konting pera at walang pamilya sa Espanya.

[Tumugtog ang batingaw.]

Guro 1: O, sige klase. Bumalik kayo pagkatapos ng tanghalian.

Mga Estudyante: Paalam na po! [Patayin ang mga ilaw.]

Scene 2 [“Noon.” Lumakad ang kalawang estudyante sa klase.]

Estudyante 4: Bakit palaging huli sa klase ang guro natin? Magaling nga siya pero palaging huli naman.

Estudyante 5: Oo, pero marunong siya naman. SPK, mabagal ang lakad niya.

[Lumakad ang guro sa klase. Mabagal siya.]

Guro 2: Pasensiya, magandang umaga klase. Kumusta kayo?

Mga Estudyante: Magandang umaga rin po.

[Kumanta sila: “Magandang umaga po. Magandang umaga. Bumabati po kami. Magandang umaga po.”]

Guro 2: Sige, kunin ninyo ang mga aklat ninyo.

[Lumakad ang batang Marcelo sa klase.]

Batang Marcelo: Pasensiya po. Nandito na po ako ngayon.

Guro 2: Okey lang, pero sino ka ba?

Batang Marcelo: Marcelo po ang pangalan ko.

Guro 2: Del Pilar ba ang apelyido mo?

Batang Marcelo: Opo, bagong estudyante ako dito.

Guro 2: Sige, sandali lang. Klase, ito si Marcelo ang bagong kaklase ninyo. Marcelo, ipakilala mo nga ang tungkol sa sarili mo.

Batang Marcelo: Kumusta kayo. Ako si Marcelo Hilario del Pilar. Anak ako nina Julian del Pilar at Blasa Gatmaitan.

Guro 2: May tanong klase?

Estudyante 4: Taga-saan ka?

Batang Marcelo: Taga-Bulacan ako. Ipinanganak doon.

Estudyante 5: Kailan ang kaarawan mo?

Batang Mercelo: Ika-tatlumpu ng Agosto ang kaarawan ko.

Guro 2: Ano pa?

Estudyante 4: Ano ang dating eskuwela mo?

Batang Marcelo: Pumasok ako sa eskuwela ni Jose Flores.

Guro 2: Ano ang gusto mong maging?

Batang Marcelo: Gusto kong maging abogado.

Guro 2: Bakit abogado?

Batang Marcelo: Kasi gusto kong tumulong sa maraming tao. [Patayin ang mga ilaw.]

Scene 3 [Lumakad si Marcelo.]

Marcelo: Pagod na ako. Napuyat ako kagabi kasi nagsusulat ako.

[Lumakad si Mariano.]

Mariano: Marcelo! Kumusta?

Marcelo: Hoy, Mariano! Bakit ka nandito?

Mariano: Hindi ko alam. Nakita kitang nagsalita laban sa mga pari at simbahan.

Marcelo: Tama. SPK, pinaka salbahe sila sa lahat.

Mariano: Ipinahayag mo ang tungkol sa kanila noong Marso.

Marcelo: Maraming taong pumirma sa dokumento kasi ayaw nila ang mga prayle.

Mariano: Inayos mo pa ang El Cinco para maihiwalay ang Pilipinas mula sa Espanya.

Marcelo: May panaginip ako. [Yawns] Pagod no pagod ako. Kailangan kong magpahinga ngayon.

Mariano: Sige, magpahinga ka. Paalam at ingat, kaibigan. [Umalis si Mariano.]

Marcelo: [Umupo at mag-grab ng dibdib niya] Aray ko!

[Patayin ang mga ilaw.]

Scene 4 [Umupo si Marcelo sa ospital. Ubo siya nang ubo..

Lumakad ang doctor sa kuwarto.]

Doktor: O, Sige. Sino ang sunod?

[Tiningnan niya si Marcelo.]

Mayamang Marcelo: Heto po, kailangan ko ang tulong mo.

Doktor: Anong problema?

Mayamang Mercelo: May lagnat at ubo ako. [Umubo siya] Wala akong gana at pagod na pagod ako.

Doktor: Masakit ba ang paa, tuhod, balikat, o ulo?

Mayamang Marcelo: Hindi, doctor.

[Kumanta sila: “Paa, tuhod, balikat, ulo.

Magpalakpakan tayo!]

Doktor: Ano pa? Masakit ba ang dibdib mo?

Mayamang Marcelo: Oo, masakit ang dibdib tuwing humihinga ako.

Nars 1: Pasensiya, doctor. Paki-tingin ito. [Tumingin ang doctor ng x-ray; hindi magaling ang x-ray. Lumakad siya at ang nars kay Marcelo.]

Doktor: May nakita akong problema sa x-ray mo. Meron ka bang TB at grabe ito. Pasensiya. [Aalis siya] Mayamang Marcelo: Ano ang gagawin ko?

Nars 1: Sundan mo ako.

[Lumakad ang nars kay Marcelo sa kama. Tumulong siya kay Marcelo na magbihis.]

Nars 2: Si Marcelo ba iyon? Okey lang siya?

Doktor: Opo, si Marcelo. May TB siya.

Nars 2: Hindi ako makapaniwala.

Doktor: Alam ko na. Meron tayong magaling na bayani.

[Bumalik ang scene ni Marcelo at Nars] Nars 1: Saan ka nakatira ngayon?

Mayamang Marcelo: Sa 30-1 San Pablo Street sa Barcelona.

Nars 1: O, Sige. Sandali lang. Babalik ako.

Mayamang Marcelo: [Mahirap ang humihinga nga.

Ibulong siya] Plaridel ang palayaw ko. Manunulat at peryodista ka. [Bumalik ang Nars 1. Tumingin siya ni Marcelo at tawagin niya ang doctor.]

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 37

FIL 102-02

Melchora Aquino, Lapu Lapu, at Apolinario Mabini Mga Patnugot ng Klase: Jerome Balbin & Maricor Coquia Guro: Tita Letty Pagkalinawan

FIL 102-­‐2: Bottom Row (L to R)—Inah Golez, Maricor Coquia, Jerome Balbin; Second Row – Kristine Dela Cuesta, Linda Nunes, Brittnny Pulido, Tita Letty, Krystle Pastories, Jam Nicole Cristobal, Francesca Umali, April De La Cueva; Third Row – Yvette Butac, Lucy Bergey, Jerome Clemente, Matt Nelson, Jeffrey Aganos, Daniel Hironaka, Maria Lisa Ignacio, Chris Gaspar, at Daniel Cordial

Ang “Ina ng

MELCHORA AQUINO

BY MANA

Child 1: Jeff Aganos Child 2: Krystle Ann Pastores Child 3: Kristine Dela Cuesta Melchora Aquino: Linda Nunes Andres Bonifacio: Dani Cordial Sick & Spaniard 1: Daniel Hironaka Injured & Spaniard 2: April De La Cueva Katipunero Soldier & Narrator: Lucy Bergey

Tandang Sora was tending a small sari-sari store in Balintawak, when Bonifacio and other Katipuneros staged the first Cry of Balintawak that started the revolution. Her store became a refuge for sick and wounded Katipuneros whom the old lady fed, treated and encouraged with her motherly advice and prayers.

She was aptly called the “Mother of Katipunan.” Soon, the

Katipunan”

Spaniards learned about her activities, so they arrested her and she was sentenced to be exiled to the Mariana Islands.

SCENE 1 JEFF: Mga kaibigan ko, halikayo.

KRYSTLE: Bakit?

KRISTINE: Dahil nakakita kami ng taguan.

KRYSTLE: Puwede ba tayong magtago rito?

KRISTINE: Oo naman.

JEFF: Dito tayo maglalaro.

KRYSTLE: Gusto ko ang lugar na ito.

KRISTINE: Dapat nating linisin ito.

KRYSTLE: Ano iyan?

JEFF: Ah, libro! Huwag mong hawakan ang iyan!

KRYSTLE: Bakit?

JEFF: Iyan ay libro ng aming dakilang lola.

KRISTINE: Sabi ng nanay namin, huwag daw naming galawin ang librong iyan.

KRYSTLE: Sige na. Tingnan natin.

KRISTINE: Hindi! Mapapagalitan kami.

JEFF: Ok lang.

KRISTINE: Ano ba ang nakasulat diyan?

38 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 102-02

KRYSTLE: Tungkol ito sa talaarawan ng isang bayaning Pilipino… Si Melchora Aquino na kilala bilang Tandang Sora

Pilipino…

SCENE 2 MELCHORA: Ngayong may digmaan, tutulong ako. Magiging mabuting halimbawa ako sa aking mga anak.

Magandang araw po Ka Andres! Ano po ang maitutulong ko?

BONIFACIO: Maaari po ba kaming tumigil pansamantala rito?

MELCHORA: Aba, oo naman! Maaari kayong tumira sa bahay ko. May mga pagkain ako para sa inyo.

BONIFACIO: Marami pong salamat! May ilan po sa amin na sugatan. Meron po ba kayong gamut?

Ako na ang bahala sa kanila. Aalagaan ko ang mga nasugatan.

SICK MAN: Masakit and ulo ko, mayroon po ba kayong gamot?

MELCHORA: Narito ang gamot. Kumuha ka!

SICK WOMAN: Tulungan n’yo ako! Paa ko…masakIt. MELCHORA: Sige, lalagyan ko ng tali ang binti mo.

Mababawasan nito ang sakit.

SICK WOMAN: Ahhhh masakit.

KRYSTLE: Siya ang kanilang mga nars. Siya ang "Ina ng Katipunan” KRISTINE: Talaga!

JEFF: Ano pa ang sinasabi sa talaarawan?

SCENE 3 BONIFACIO: Mga mahal kong katipunero, simulan na natin ang ating pulong.

KATIPUNERO: Ano gagawin natin? Baka malaman nila ang aming taguan.

BONIFACIO: Bakit mo nasabi ito?

KATIPUNERO: Narinig ko na may nagtraydor na isang babae.

Sinabi niya sa mga Kastila tinutulungan tayo ni Tandang Sora.

BONIFACIO: Sino ang taong ito? Sino ang traydor na ito?

KATIPUNERO: Hindi po namin alam, Ka Andres.

BONIFACIO: Alam na po ng mga Kastila na tumutulong kayo sa amin. Dapat po tayong lumipat ng ibang tirahan. Para po ito sa kaligtasan nating lahat. .

MELCHORA: Saan tayo lilipat?

BONIFACIO: Sa Novaliches po.

MELCHORA: O sige. Pupunta kami sa Novaliches.

BONIFACIO: Dalangin ko ang inyong kaligtasan.

KRYSTLE: Ilang taon na siya noon?

JEFF: Walumpu’t apat na taon na siya noon.

KRISTINE: O, ano pa ang sinasabi riyan?

SPANIARD #1: Nakita ko na siya.

SPANIARD #2: Maaari kang manahimik kung gusto mo.

Anumang sabihin mo ay maaaring gamitin laban sa iyo.

SPANIARD #1:Dalhin mo siya sa bahay ng Cabeza de Barangay at ikulong doon.

SPANIARD #2: Opo. SPANIARD #1: Tanungin natin siya.

MELCHORA: Anumang gusto ninyong malaman sa akin, wala akong masasabi. Wala rin akong alam!

TEAM MANA (L to R): Jeffrey Aganos, Kristine Dela Cuesta, Lucy Bergey, Krystle Ann Pastores, Daniel Hironaka, April De La Cueva, Linda Nunes, at Daniel Cordial

SPANIARD #2: Kung gayon, ikaw ay ipapatapon sa malayong lugar. ikaw ay deportado.

MELCHORA: Kung siyam man ang buhay ko, gugustuhin kong maging masaya ang aking bansa.

SCENE 4 KRISTINE: Siya nga ay isang dakilang bayani!

KRYSTLE: Ipinatapon siya sa ibang (isolated place) na lugar.

Nanatili siya roon ng anim na taon. Nakabalik lang siya sa Pilipinas noong dumating ang mga Amerikano sa Pilipinas.

MELCHORA: Masaya akong nakabalik sa aking bansang Pilipinas.

JEFF: Ina, natutuwa kaming naririto kang muli.

NARRATOR: Namatay si Melchora Aquino o Tandang Sora sa Banlat, Quezon City, bahay ng kanyang anak na babae na si Saturnina. Nakalibing ang kanyang bangkay sa Himlayang Pilipino Memorial Park sa Quezon City. Ang larawan ni Melchora Aquino ay makikita sa isandaang pisong papel. Ipinangalan din sa kanya ang isang kalye sa Quezon City.

KRISTINE: Napakaganda pala ng kwento ni Tandang Sora.

KRYSTLE: Isa nga siyang dakilang bayani!

JEFF: Mabuhay si Melchora Aquino!!

EVERYONE: Mabuhay!

JEFF: Mabuhay si Tandang Sora!!!

EVERYONE: Mabuhay!

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 39

FIL 102-02

Ang Bayani ng Mactan Narrator: Matt Nelson Lapu-­‐Lapu: Jerome Balbin Magellan: Terrence Duarte Member: Yvette Butac Member: Brittnny Pulido Member: Jam Nicole Cristobal Member: Francesca Umali

JAM: Sino kayo? Saan kayo galing?

MAGELLAN: Ako si Magellan, isang explorer mula sa Espanya. May dala akong pampalasa at mga armas.

JAM: Para saan ang mga ito? Bakit kayo naririto sa Cebu?

TERRENCE: Gusto naming makahanap ng ruta papuntang Asia at magturo ng Kristiyanismo.

BRITTNNY: Rajah, Magtiwala ka sa kanila!

JAM: Maraming salamat regalo ninyo. Gusto naming matutuhan ang Kristyanismo. Kapalit nito, pakakainin naming kayo.

TERRENCE: Maraming Salamat sa iyong kabutihan!

JAM: Walang anuman! Ngayon, ipapasyal namin kayo sa buong Cebu.

SCENE 3

LAPU LAPU

BY MGA MANDIRIGMA

MATT: Ipinasyal nga nila sina Magellan at ang mga kasama nito sa buong lupain ng Cebu.

One of the greatest figures in Philippine history, Lapu Lapu was the first to refuse acknowledgment of Spanish rule over the Philippines. Even persistence and bribery from the Spanish and their supporters have not convinced Lapu Lapu and his men to agree to the conversion. With their bravery and leadership skills, Lapu Lapu and his men became heroes for standing up against the Spanish during the Battle of Mactan.

SCENE 1 MATT: Dumating si Magellan sa Cebu kasama ng kanyang mga kasamahan. Kinaibigan nila si Raha Humabon TERRENCE: Tingnan ninyo, isang isla!

YVETTE: Nasaan kaya tayo, Kapitan?

TERRENCE: Nasa Asya tayo! Sa wakas natagpuan na rin natin ang daan!

YVETTE: Tama! Tayo ang unang mga Kastilang nakarating dito.

Dapat ba tayong bumaba rito?

TERRENCE: Oo, bababa tayo rito at titira pansamantala!

SCENE 2 MATT: Ang mga sundalo ni Raha Humabon ay namasyal sa paligid ng tabing –dagat. Nakita nila ang isang barko sa di kalayuan.

Nagkakilala sina Rajah Humabon at Magellan. Sila ay naging magkaibigan.

BRITTNNY: Sino kaya ang mga iyon?

Mga dayuhan? Mga Kaaway? Dapat malaman agad ito ni Raha Humabon!

Kamahalan, may mga dayuhang dumarating!

JAM: Ano? Sino kaya sila?

BRITTNNY: Hindi ko po alam, Rajah. JAM: Dapat malaman natin kung sino sila. Dalhin mo ako sa kanila!

BRITTNNY: Opo sir! Ayan na sila

TERRENFE: Ang ganda ng isla ninyo, Rajah!

JAM: Oo, pero higit na maganda ang isla ng Mactan. Kaya lang, dapat ninyong mapasuko si Lapulapu. Siya ang hari ng Mactan. Isa siyang mahusay na mandirigma.

TERRENCE: O talaga? Gusto ko siyang makilala at makausap. Pupunta kami sa Mactan.

YVETTE: Ginoo, Handa na po ang bangka pupunta sa Mactan.

TERRENCE: Oo, sige! Tayo na!

TERRENCE: Tignan mo! Iyon ba ang isla ng Mactan!

YVETTE: Opo, narito na tayo!

TERRENCE: Magandang araw! Gusto kong makausap si Lapulapu.

May dala akong pasalubong sa kanya at sa inyong lahat.

FRANCESCA: Sino po kayo? Bakit gusto ninyong makausap si Lapulapu?

TERRENCE: Ako si Magellan, isa akong Kastila. Sinugo ako ni Rajah Humabon. May mahalaga akong pakay (mission) sa kanya.

JEROME: Ako si Lapu Lapu. Ano kailangan mo sa akin?

TERRENCE: Ikinagagalak kitang makilala, Lapulapu. Narito ang mga regalo ko sa inyo?

JEROME: Bakit mo ako binibigyan ng mga regalo? Ano ang gusto mo?

TERRENCE: Gusto kong maging kaibigan ka. At bilang kaibigan namin, dapat mo ring tanggapin ang pamahalaang Kastila!

JEROME: Hindi pwede! Hindi namin kayo matatanggap. Inyo na ang mga regalo. Umalis na kayo sa aming lupain! Hindi namin kayo kailangan!

TERRENCE: ‘Wag kang magsalita ng ganyan! Huwag mo akong subukan! Kung hindi kayo susunod sa amin, baka magsisi kayo! Aalis kami pero tandaan mo….babalik din kami!

SCENE 4

40 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 102-02

MATT: Hindi nga napilit ni Magellan si Lapulapu na sumanib sa kanila. Nang bumalik si Magellan sa Mactan, nagkaroon ng madugong labanan.

JEROME: Magdiwang tayo! Magsaya tayo sa ating tagumpay!

Uminom tayo! Kumain tayo! Mabuhay tayong lahat!!!!

BRITTNNY: Dahil sa inyo kaya tayo nagtagumpay. Kayo ang aming

TERRENCE: Nakapag-isip ka na ba Lapu Lapu? Dapat na kayong sumuko!

JEROME: Hindi kami susuko. Lalaban kami. Kahit mamatay pa kaming lahat!

TERRENCE: Kung gayon…lulusubin namin kayo bukas ng umaga!

JEROME: Hindi kami natatakot! Handa kami! Lalaban kami!

YVETTE: Handa po ang lahat! Handa na po ang ating mga armas.

Handa na tayong lumaban!

SCENE 5 MATT: Kinabukasan, nangyari ang madugong labanan nina Magellan at Lapulapu.

JAM: Nagkamali kayo! Wala kayong laban sa amin!

BRITTNNY: Subukan ninyo! Hindi kami susuko sa inyo. Patay na kung patay!

JEROME: Patayin sila! Lusob!

TERRENCE: Ikaw ang mamamatay!

JEROME: Tagumpay!!

FRANCESCA: Kayo mamamatay! Laban!!!

SCENE 6 MATT: Nanalo sina Lapulapu kina Magellan. Nagdiwang sina Lapulapu at ang mga kasamahan niya! Lahat sila ay nagsaya!

MGA MANDIRIGMA (L to R): Yvette Butac, Francesca Umali, Matt Nelson, Brittnny Pulido, Terrence Duarte, Jam Nicole Cristobal, at Jerome Balbin.

lakas, ang aming mahusay na pinuno! Maraming salamat sa inyo!

FRANCESCA: Oo, maraming salamat sa inyong lahat Lapu Lapu!!

JEROME: Hindi dahil sa akin! Nagtagumpay tayo dahil sa inyo.

Ipinakita ninyo ang katapangan. Maraming salamat din sa inyo!

FRANCESCA: Kayo ang aming dakilang hari! Ikaw ang aming bayani…ang bayani ng Mactan!

EVERYONE: Mabuhay si Lapulapu! Mabuhay! (3x)

Ang Dakilang Paralitiko

ANG UTAK NG REBOLUYSON

BY MABINI MAFIA

Luming: Inah Golez Feliza & Rosa: Ilene Cabagbag Guro & Bendita: Maricor Coquia Cathleen: Maria Lisa Ignacio Young Mabini & U.S. Customs Official: Jerome Clemente Middle-­‐Aged Mabini & Pedro: Chris Gaspar Elderly Mabini & Principal Reyes: Jason McFarland

Three friends stumble upon the bibliography of Apolinario Mabini. They learn more about the history of the

Philippines’ “Paralytic Hero” that helped fuel the nation’s spirit of revolution. Although he wasn’t born with much, his intelligence was highly regarded by President Aguinaldo. His knowledge and strength of spirit inspired a nation to gain its independence.

SCENE 1 FELIZA: Ang ganda naman ng klase namin sa Filipino!

LUMING: HOY! Ate Feliza, anong binabasa mo?

FELIZA: Libro ko para sa klase. “Mga Bayaning Pilipino” LUMING: Sinong bayani ba ang naririyan?

FELIZA: Eh, marami! Gaya ni Apolinario Mabini LUMING: Huh? Sino siya?

FELIZA: Feliza: Si Mabini ay isang dakilang bayaning Pilipino.

Nakatulong siya para magkaroon ng kalayaan sa Pilipinas. Heto, basahin natin ang unang kabanata.

PRINCIPAL REYES: Binabati kita Mabini! Nakasama ka sa Advanced Math!

YOUNG MABINI: Salamat po.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 41

FIL 102-02

PRINCIPAL REYES: Ok, sige na. Pumunta ka na sa klase mo.

YOUNG MABINI: Opo. Salamat Principal Reyes.

PRINCIPAL REYES: Hindi Apol! Diyan Lang! Diyan Lang! (Aye sus anak!)

YOUNG MABINI: Magandang umaga po. Ako si Apolinario Mabini.

Bagong estudyante ako.

GURO: Bagong estudyante ka sa klase ko? HA! Para lang sa matatalino ang klaseng ito. Hindi sa mga bobo!

PEDRO: Bobo! Bobo! Ang dumi naman ang damit mo! Hmp! Feliza: CATHLEEN: Ewwww! Ang baho mo naman! Hinding “cool” siya!

YOUNG MABINI: Hindi po ako bobo.

GURO: Sigurado ka ba?

YOUNG MABINI: Opo. Kaya kong makasunod sa kanila.

GURO: Sige, maupo ka sa likod. Tingnan lang natin kung kaya mong makipagsabayan sa mga kaklase mo.

O sige na. Ituloy na natin ang ating aralin.

Ngayon, sagutin ninyo ang mga tanong. Itaas ang kamay ng gustong sumagot.

Feliza: 1 x 1? 2 x 2? 3 x 3?

O ngayon, mas mahirap ang mga tanong sa ibibigay ko. Sige, tingnan ko kung sino ang makakasagot ng tama.

4 x 4 (Wala?)

5 x 5 (Oh, heto…Wala pa rin?)

6 x 6 (Dios ko! Wala kayong sumagot?)

O sige, ikaw! Apolinario. Tumayo ka. Kung ikaw ay talagang matalino, sagutin mo nga ang mga tanong sa pisara.

YOUNG MABINI: Opo, ma’am.

GURO: 7 x 7? 8 x 8? (Hmmp, suwerte lang.) O, 10 x 10?

Wow! Mahusay! Pinahanga mo ako sa iyong katalinuhan. Nagkamali ako. Napakatalino pala.Apolinario: SCENEOfficial: 2 US Customs LUMING: Wow! Mahusay nga talaga si Mabini. Napakatalino niya.

Napahiya tuloy ang guro at mga kaklase Apolinario: niya. Mayaman ba ang pamilya ni Apo? FELIZA: Hindi Luming! Mahirap lang sila. Pero, pinilit ng mga magulang niya na mapagaral siya.

LUMING: Talaga? Napaka-ganda pala ng istorya ng buhay niya.

FELIZA: Aba, oo, Luming. Sige, basahin natin ang susunod na kabanata. “Ang Dakilang Paralitiko”

ROSA: Anong sinusulat mo sir?

MABINI: Mga naiisipan ko lang.

ROSA: Basahin mo nga! Pakibasa mo nga sa akin!

MABINI: Oh, sige. Hindi ako sumasang-ayon kay Andres Bonifacio at sa Reform Movement niya. Naniniwala ako na ang kilusan niya ay hindi pa handa para makamit ang kalayaan ng Pilipinas.

BENDITA: Aye! Nagkasakit ng polio si Apolinario? Kaya pala siya naging lumpo?

FELIZA: Oo! Pero, hindi naging sagabal ang sakit. Nagpatuloy pa rin siya.

SCENE 3 BENDITA: Kahanga-hanga naman ang buhay niya. Ano ang sumunod na nangyari?

FELIZA: Noong isang libong-siyam-na-raan at isa, siya ay ipinatapon sa Guam kasama ng mga insurrectos. Hindi nila gusto ang Amerika.

BENDITA: Paano siya nakabalik sa Pilipinas?

FELIZA: Dapat siyang manumpa ng katapatan sa Amerika.

U.S. CUSTOMS OFFICIAL: My name is Walter Gregory and I am your appointed U.S. Customs official. You are labeled as a former insurrectos and must hereby pledge your allegiance to America to re-enter the Philippines. Next up is, Apolinaro Mabini. Step forward and state your name please.

MABINI: Ako ay Filipino. Ako ay isang nasyonalista ng Pilipinas.

Ang pangalan ko ay Apolinario Mabini.

U.S. CUSTOMS OFFICIAL: Do you swear allegiance to America, the greatest nation that God created on this great earth?

MABINI: Ako ay Filipino. Ako ay isang nasyonalista ng Pilipinas.

Ang pangalan ko ay Apolinario Mabini. Bilang isang tao, ako ay nanunumpa ng katapatan sa Amerika, pero ang puso ko ay pag-aari ng Pilipinas at ang katawan ko ay mamatay rin dito.

BENDITA: Psssst! Luming at Feliza!

FELIZA & LUMING: Kumusta na girlfriend? *HIGH FIVE BENDITA: Anong ginagawa ninyo?

LUMING: Binabasa namin ang buhay ni Apolinario Mabini.

BENDITA: Sino siya?

FELIZA: Isang bayani ng Pilipinas! Siya ay kilala sa tawag na “Dakilang Paralitiko.”

LUMING: Bendita, halika, maupo ka rito!

Oo, join us “Agua Bendita.” Haha, joke lang! O, sige. Join us BFF! BENDITA: Oooh, sinasabi rito na si Mabini ay “Utak ng Rebolusyon.”

LUMING: Oo! Sige, ituloy natin ang pagbasa.

MABINI: Hmmm...Ito ay isang importanteng panahon para sa Pilipinas. Ano kaya ang mabuting gawin?

ROSA: Gusto mo ng tubig? O sige, magpahinga ka muna. Napagod ka yata.

MABINI: Hindi ako titigil dapat makamit ng Pilipinas ang kalayaan.

MABINI MAFIA (L to R): Maria Lisa Ignacio, Chris Gaspar, Jerome Clemente, Jason McFarland, Ilene Cabagbag, Inah Golez, at Maricor Coquia.

42 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 102-03

Emilio Jacinto: Ang Utak ng Katipunan Patnugot ng Klase: Ryan Buyco Guro: Tita Letty Pagkalinawan Filipino 102 Seksyon 3 Emilio Jacinto was known to many as the “brains of the Katipunan.” At a young age, he joined the Katipunan and quickly rose to prominence. His most important contribution was the Kartilya ng Katipunan. These writings helped to establish the founding principles of the secret organization. This skit will explore the inner thoughts of Jacinto as he writes his work and the reasoning behind the values of the Kartilya.

Emilio Jacinto (EJ): Nakakainis. Madali lang dapat ito. Ako si Emilio Jacinto, ang utak ng Katipunan.

Walang gustong sumunod.

Magugulo sila. Nakalimutan na nila kung bakit tayo lumalaban. Umaasa si Andres Bonafacio as akin. Susulat ako ng konstitusyon para sa Katipunan. Tatawagin itong Kartliya ng Katipunan: Ito ang magiging batas ng Katipunan. Ano kaya ang ilalagay ko rito?

Hmmm….

CHARACTERS: ELLERY PASCUA – Emilio Jacinto KEONI MANZANA – Jose Rizal, Various Filipino Characters MARCO VILLANUEVA – Spanish Officer, Various Filipino Characters MARICRIS CABACUNGAN – Various Filipino Characters RYAN BUYCO – Writer SCENE 1 The play begins with Emilio Jacinto(EJ) in the middle of the stage, looking frustrated. He sits at his desk and crumples the paper he was writing on.

SCENE 2 Emilio Jacinto then sits back at the desk and ponders. Immediately, the spotlight moves to a different part of the stage where the first skit

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 43

FIL 102-03 takes place...

Mabuti, pero ano pa….

A runaway Katipunan member (K1) meets another Katipunan member (K2) asking for help K1: Miyembro ka ba ng Katipunan?

K2: Sinong nagsabing Katipunero ako?

They do some secret handshake or something...

SCENE 3 Emilio Jacinto sits back down and he begins to write. The spotlight moves towards our second skit.

Katipunan 1: Tumatakas ako sa mga Kastila.

Kilala nila ako. Kinuha nila ang pamilya ko.

Tulungan mo ako!

Katipunan 2: Hindi kita matutulungan...Baka mapahamak ako. Kakainin mo naman ang mga pagkain ko at matutulog sa bahay ko. Hindi kita matutulungan. Hindi kita kilala.

K1: Maawa ka naman sa akin K2: Pasensiya ka na!

K1: Babayaran kita. Marami akong pera.

Kailangan ko lang ang tulong mo...

K2: Okay, bayaran mo ako. Pero sandali lang ha. Marami akong gagawin.

K1: O sige, salamat!

Two angry Filipinos stand next to each other and look like they are bickering...

Scene ends. The spotlight moves towards Jacinto again who is still sitting in his chair.

With a disgusted look, K2 walks away. K1 shrugs and walks off stage.

EJ: Dapat tayong magtulungan. Kung gusto nating ibagsak ang mga Kastila, dapat tayong magkaisa ng layunin. *writes* “Ang gawang magaling na nagbuhat sa paghahambog o pagpipita sa sarili, at hindi talagang nasang gumawa ng kagalingan, ay di kabaitan.”

EJ: *writes* “Maitim man o maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao'y magkakapantay; mangyayaring ang isa'y hihigtan sa dunong, sa yaman, sa ganda...; ngunit di mahihigtan sa pagkatao” Ano pa kaya ang isusulat ko rito?…

K1: Paano ako magkakamali? Tignan mo, mayaman, gwapo, matalino, at puti ang kulay ko. Bobo kayong lahat. Alam ko ang ginagawa namin. Ako ang lider dito. Dapat kayong sumunod sa akin K2: Bakit kayo ganyan?! Hindi ninyo alam ang mga hirap namin. Kahit kami mahirap, may maitutulong din kami.

K1: ‘Yung matatalino lamang ang kailangan naming. Walang magagawa ang mga magsasakang tulad ninyo!

44 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 102-03

SCENE 4 Once again, the spotlight shifts towards the next scene... A Spanish person is beating up a helpless Filipino person. There is yelling and crying. Another Filipino person (F1) who happens to see this walks past.

F1: Mabuting sila na ang masaktan kesa ako pa.

Naku, dapat kong bilisan ang lakad. Baka makita pa nila ako. Lagot ako.

The Filipino walks away and the spotlight moves towards EJ: EJ: Kailangang tulungan natin ating kapwa Pilipino. Tulungan ang mga sinasaktan at inaapi……. *writes* “Ipagtanggol mo ang inaapi; kabakahin ang umaapi” Sabay na tayo sa mga Kasila.” *pauses* Hmm…

OFFICIAL: Dr. Jose Rizal, ikaw ay kaaway ng pamahalaan at simbahan. Ang dapat sa iyo ay mamatay. Hindi papayagan ng pamahalaang Kastila na magdala ka ng kaguluhan sa bayang ito. Kamatayan ang bagay sa iyo.

Jose Rizal: Mamamatay akong nagmamahal sa aking bayang Pilipinas!

The soldier shoots Jose Rizal and he falls to the ground. The light shines to EJ for the last time.

EJ: Dapat ninyong tandaan na nabuo ang Katipunan para magkaroon ng kalayaan ang Pilipinas. At iyan ang ginawa nating bayaning si Jose Rizal. Ibinigay niya ang kanyang buhay para sa kalayaan nating lahat!

EJ writes these words: “Ang buhay na hindi ginugugol sa isang malaki at banal na kadahilanan ay kahoy na walang lilim, kundi damong makamandag.”

EJ sits down, mumbles the words to himself again, and smiles.

EJ: Ah….Ito ang ito ang magiging unang pahayag sa Kartilya. Ibibigay ko ito kay Andres Bonfacio at sa mga Katipunero. Dahil dito, nawa’y mabuo ang pagkakaisa ng mga Pilipino.

Ito rin ang magiging sandata nila para magkaroon ng tunay na kalayaan!

EJ gets out of the chair, and walks off stage.

SCENE 5 Again the spotlight shifts to our last skit(A Spanish soldier with a rifle is pointing his gun to Jose Rizal; an official reads the crimes that he has commited)

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 45

FIL 101 Gabriela Silang, Josefa Llanes-Escoda at Gregorio del Pilar Malaki ang klase namin. May dalawampu’t tatlong estudyante kaya hinati ang klase sa tatlong grupo. Tatlo ang bayani namin sa klase.

Gregorio Del Pilar: Ang Huling Laban Pangalan ng Grupo: Batang Generalz Mga Miyembro ng Grupo: Paul Cabasag - Gregorio Del Pilar Mac Neil Moresca - Emilio Aguinaldo and MacMac Victor Vidal - Lt. Dan and Filipino soldier Mark Tagorda - Kabal and Filipino soldier Melody Baldonado - Narrator and Maria Rininta Justianto - Nora and American soldier Jhenyn Aquino - Ningning and American soldier Catherine Paredes - Imelda and American soldier Modern meets old fashioned as team Batang Generals portrays the courageous story of Gregorio del Pilar. One of the youngest generals in the Philippine Revolution, del Pilar leads his men through the Battle of Tirad Pass against the Americans.

Adding a few twists to del Pilar’s story, Batang Generals brings a great mix of comedy and drama. Will del Pilar and his men prevail victorious? Will trying to defeat the Americans be del Pilar’s only problem? Watch as Batang Generals portrays the practically unknown story of Gregorio del Pilar.

SCENE 1: Pajama party Actors: Maria [Mel], Ningning [Jhenyn], Imelda [Cat], Nora [Cinta] (doing girly things) (Maria plays radio) Ningning: OMG! Oh my gulay!

Nora: Bakit, Ano ang nangyayari?

Ningning: Gusto ko ang kantang ito Imelda: Talaga?! Ako rin!(Dance together) Maria: Okay okay .. Mayroon akong isang lihim Girls: Ano? Ano? Maria: May crush ako sa isang lalaki. Talagang guwapo guwapo naman!

Girls: Talaga? Aww.. Ano ang trabaho niya?

Maria: Sundalo Siya Imelda: Wow, siguro, matangkad at guwapo siya.

Ningning: Siguro, marami siyang pera. Gusto ko!

Nora: Hmm.. Nakilala ko rin ang sundalo.

Ningning: Welcome sa club!

Imelda: Paano kung parehong lalaki?

(Maria & Nora look at each other) Maria and Nora: Magkaibigan kami! Hindi puwede!

(Hand shake) Ningning: Aww.. SIGE, ano pa ang alam mo tungkol sa kanya.

Imelda & Nora: Oo sabihin sa amin.

Maria: Okay okay, makinig kayo.

(Maria walks to next background/scene) Maria: Sinabi niya sa akin na inatasan siya ni Presidente Aguinaldo bilang Heneral. AT Masaya ako para sa kanya.

1. Isang tali 2. dalawang lastiko 3. tatlong bato 4. apat na lobo 5. limang posporo 6. Anim na papel 7. Pitong yelo 8. walong balat ng saging 9. Siyam na payong 10. Sampung babae

SCENE 2: Office - Gregorio gets appointed as General Aguinaldo: Kumusta ka Gregorio?

Gregorio: Mabuti lang! Magaling!

Aguinaldo: Magaling! Kailangan ko ang tulong mo Gregorio: Anong gusto mo pare?

Aguinaldo: Ito, may listahan ako, kailangan ko ng...

SCENE 3: Lt. Dan & Gregorio Pilar & Lt. Dan talk about the upcoming battle of Tirad Pass. Pilar feels uneasy about fighting this battle and tells Dan about how he feels.

Gregorio: Talaga?!!?! Bbbbbbbbabae?!?!

Aguinaldo: (Joking!) Joke lang!

Kailangan ko ng tulong laban sa espanyol.

Gregorio: Holy tae! Hindi ako! Kasi bising bisi ako!

Aguinaldo: Parang alam kong sasabihin mo ‘yan..

Alam ko! GAmitin natin itong barya para magdesisyon.

Pilar: *gasp* Seryoso ka ba? (shocked face) Aguinaldo: Kung ulo, kailangan mong sumali sa amin sa labanan.. (**slight pause, thinks about it) kung krus, Bibigyan kita ng sampung babae Pilar: Talaga?? Ayos! Alam mo ang gusto ko!

Aguinaldo: Oo. Ready. Game ka na ba?

Pilar: Game na!

Aguinaldo: **Flips coin lands on heads Pilar: Awwwww...*sad face while going to kneel Aguinaldo: (**takes out sword & Appoints pilar as general) Ikaw ngayon ay si Heneral del Pilar.

46 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 101 Lt. D: Heneral del Pilar, mas magaling tayo sa kalaban, ‘Wag mag-alala.

Pilar: (*Looking down) Hindi ko alam Lt. Dan, sa palagay ko mamatay na ako sa labanang ito.

Lt. D: (triumphant) Ikaw ang nagturo sa akin ng lahat ng bagay n aalam ko. Ikaw ang nagsabi na "you go big or you go home" Pilar: Lumaban kami sa maraming labanan, malapit at malayo. Maraming buhay ay nawala dahil sa digmaang ito. May halaga ba ang lahat na ito???!

Lt. D: (*Pulls out alcohol out of his pocket) Alam ko kung ano ang kailangan mo. Pumunta tayo sa bar. (*Hands one alcohol to Pilar & both drink*) Pilar: O m gulay! Kaytamis! Sige! (*Walk off and go to the back*) SCENE 4: Battle Field (Vic & Paul) Filipinos: Ito ang Pilipinas! Sugod mga Filipinos!

(Cat) Americans: Die Bokboks (FOBS)! (Throw StuffAnimal Dog) (Mac) Filipinos: Sandali Lang!

(Cinta) Americans: W--T--H!! (One Filipino walks around in the middle and grabs dog) (Mark) Filipinos: Hapunan!!! ( (Jhenyn) Americans: (freak out!) OMG! No way!

They’re eating dogs??! Eww eww … (snap fingers) (Paul) Filipinos: Ano ba?! Hindi ba ninyo natikman pa ito? Sige, kain na! (offering some to the Americans) (All) Americans: (throwing up) (All) Filipinos: hahahahahha....

(Kat) Americans: (make a circle) they’re nasty! Do you want to give up or what? I’m scared (Jhenyn) American: Me too (crying) (Cinta) American: NO! Let’s do this! We can’t lose this game! (slow motion scene, attacking Filipinos) (Fight scene commence) SCENE 5: Lt. Dan & Pilar During the battle, Lt. Dan gets shot in the chest. Pilar sees this and goes after him. Lt. Dan is down dying.

Pilar: Lt. Dan.. Lt. Dan.. Ok ka lang?

Lt. Dan: Ang mga kababayan ko..

Pilar: Humihinga ka pa Lt. D, ‘wag kang sumuko.

Lt. Dan: (*cough blood) Mamamatay ako. Huli na ang lahat Pilar: Hindi! Magiging okey ka lang. Wag mag-alala.

Tumawag kami ng 911.

Lt. Dan: Sino? Sino?

Pilar: (Joking!) Joke lang! (*In the middle of talking, someone throws a grenade by his legs. Pilar jumps away) (Scene ends with Lt. Dan without his legs) SCENE 6: Farmer Kabal & Gregorio During the war a farmer named Kabal tries to run way from battle. As he creeps in the side, Gregorio spots him from the corner of his eye.

Gregorio: Anong ginagawa mo?!

Kabal: Wala po, Wala.*Flustered* Pupunta ako sa CR! Gregorio: Seryoso ka ba? Hindi ito ang oras!

Kailangan tayong lumaban.

Kabal: Pero Bosing puputok na ang pantog ko!

Gregorio: Sige! Doon sa likod! Bilisan mo!

(Action: Goes behind bushes to piss [Uses waterballoon for effect], then he gets shot) Kabal: Naku, ang Pantalon ko!!!

SCENE 7: GREGORIO GETS SHOT IN NECK Gregorio: (Hand over ribs and looks like he’s in pain) MacMac: Sir, okey po ba kayo?

Gregorio: Okey lang MacMac: (Moves Gregorio’s hand and sees that he’s wounded) Sir hindi ka okey. Mag-ingat po kayo at alagaan ninyo ang sarili ninyo. Ang hukbo ay hindi kayang lumaban kung wala ang heneral nila Gregorio: HINDI!!! Hindi puwede! Hindi ko iiwan ang aking mga tao!

MacMac: Maaari naming i-hold down ang mga ito hanggang sa makabalik ka *Whistles for horse* PAGPALAIN ka sana ng Diyos, Heneral Gregorio: *Gets on horse and salutes MacMac* Good luck sundalo!

MacMac: (Salutes Gregorio) Gregorio: (Rides off and gets shot in the neck) MacMac: General?! General?!

(Gregorio falls off horse) NOOOO! NOOO! (Enter Maria. All soldiers pause and look confused) Maria: *Run in screaming* Mahal? NOOO! Mahal?

Mahal? ikaw ay magaling ha? Mahal? *Cries dramatically* Mahal! Hindi ako mabubuhay kung wala ka. Hindi ko kayang mawala ka lalo na ngayong magkakaanak tayo, Mahal!

MacMac: Sino ang babaeng ito? (Nora comes, crying) Nora: Mahal?? Ikaw ay magaling???

Maria: Nora??

MacMac: hooo, sino ang babae na ito?

Nora: Asawa ko si Gregorio!

Maria: Hindi, siya ang asawa ko!

Nora: Hindi, ako ang asawa niya! (fighting scene) Nigning: (walks slowly, holding a baby) mahal????

Nora & Maria: NINGNING???????!!!

MacMac: Oh my gulay! Isa pang asawa???!!!

(MacMac brings all the ladies backstage) FINAL SCENE: Gregorio’s Funeral The drama ends with Gregorio’s Funeral and having every actor come out and moarn his death. *Have Macmac bring in the RIP Box and place in front of Gregorio’s body.* (Funeral Song Plays while this is happening) *The 3 wives bring 3 roses up to the RIP Box while having a crying action.*Mark/Kabal: Dito inilibing si Heneral Gregorio del Pilar. Tapos na ang huling laban niya. Hindi siya makakalimutan at palaging inaalaala ng maraming mga Pilipino.

End *Everyone stands up and line up and bow.*

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 47

FIL 101 Josefa Llanes-Escoda: Heroic Josefa Pangalan ng Grupo: Team Kayumanggi Mga Miyembro ng Grupo: Justine Elona - Josefa Llanes-Escoda Tiffany Jane Barredo - Prisoner 1/Friend 1 Mallory Fernandez - Prisoner 2/Friend 2 Jennelyn Espejo - Nun/Friend 3 Mark Evangelista – Japanese Military Soldier 1/Narrator 1 Christopher Gamboa – Japanese Military Soldier 2/ Narrator 2 Benjamin Scott - Japanese Military Soldier /Narrator 3 Josefa Llanes-Escado was a social worker and desired to help people. When World War II began, she helped imprisoned Americans even if she was not allowed to. She would get information about America’s victories through her husband, who was a leader of the guerillas. After her husband got arrested by the Japanese secret police, her friends advised her to hide. With her desire to help people, she couldn’t hide because no one would take her place. She was later found and was imprisoned with a nun. She was killed during a bombing in 1945. After her death, she was awarded a silver medal by the American Red Cross, the highest honor.

Scene 1 [Josefa helping imprisoned Americans with food and medicine] Narrator 1: Panahon ng Pangalawang digmaang pandaigdig at si Josefa ay lihim na tumutulong sa mga sundalong Americano.

Prisoner 1: Gutom na gutom na ako! Sumasakit ang katawan ko dahil sa lamig.

Prisoner 2: Ako rin! Magdasal tayo para may tumulong sa atin.

Mag kahawak kamay silang na dasal: Prisoner 1: Mahal na Diyos. Tulungan yo kami. (Prisoner 2 repeats same line) Josefa: Kumusta. Ako si Josefa at nandito ako para tumulong sa iyo. May pagkain, tubig, at gamot ako.

Kunin mo na, kasi ayaw kong mahuli.

Prisoner 1 :Maraming salamat Josefa! Prisoner 2: Pagpalain ka ng Diyos!

Josefa: Walang anuman.

Prisoner 1: Kumain na tayo.

Prisoner 2: Mmmm! Masarap!

Scene 2 [Josefa & her husband gets arrested; friends tell her to hide] Narrator 2: Nagtagpo ng palihim si Josefa at ang asawa niya at nahuli sila ng sundalong hapon.

Husband: Josefa, may magandang balita ako sa iyo para ibigay sa mga Americano.

Josefa: Salamat. Ano ba yon?

Japanese Military Soldier 1: Hawakan mo ang asawa niya at hawakan ko ang asawa niya.

Japanese Military Soldier 2: Sige, magandang plano iyan. Aalis na tayo.

Japanese Military Soldier 1: Huli ka! Mabibilanggo ka.

Banzai!

Husband: Takbo Josefa!

Japanese Military Soldier 2: Hindi! Masyado siyang mabilis!

Narrator 1: Habang tumatakbo si Josefa, nakita niya ang kanyang tatlong kaibigan.

Friend 1: Josefa, bakit ka ba tumatakbo?

Josefa: Hinahabol ako ng mga sundalong hapon.

Friend 2: Kailangan humanap ka ng ligtas na lugar para hindi ka nila makita.

Josefa: Sino ang tutulong sa mga bilanggo ngayon.

Kailangan kong manatili dito para ipagpatuloy ko ang gawain niya.

Friend 3: Kung kailangang gawin mo iyan, ingatan mo ang sarili mo.

Scene 3 [Josefa is captured] Narrator 3: Nang nakahanap si Josefa ng ligtas na lugar sa kuweba, nahuli siya.

Josefa: Mukhang ito ay ligtas na lugar para matulog.

Japanese Military Soldier 2: Parang may nakita akong pumunta sa kuweba doon. Halika na.

Japanese Military Soldier 1: Siya ang babaeng nakatakas sa iyo.

Japanese soldier 2: Oo nga. Sa wakas nadakip rin kita babae. Banzai!

Josefa: Parang awa mo na pakawalan ninyo ako!

Gusto ko lang makatulong sa mga tao.

Scene 4 [Josefa is imprisoned with the nun] Nun: Kumusta. Ako ay madre. Kumusta ka? Bakit ka nila hinuli?

Josefa: Ako si Josefa. Tinutulungan ko ang mga bilanggong Americano at nahuli ako ng mga hapon.

Nun: Talaga? Ikinalulungkot ko. Ano ang trabaho mo?

48 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

FIL 101 Josefa: Social worker ako at gusto kong tumulong sa mga tao. Ako ang nagtatag ng Girl’s scouts sa Pillipinas Nun: Ano ‘yong malakas na tunog?

Josefa: Palagay ko ay mga bomba!

Josefa & Nun: Kung maaari sana ay umalis na tayo!

Gusto nating makatulong sa mga tao at hindi para mamatay dito!

Scene 5 [Remembering Josefa] 1 min Narrator 3: Ngayon ang American Red Cross ay gustong bigyan ng gantimpala si Josefa ng medalyang pilak.

Friend 1: Social worker si Josefa at gusto niyang tumulong sa mga tao.

Friend 2: Maraming salamat Josefa at ikaw ang bayani naming. Dakila na, Josefa.

Gabriela Silang Pangalan ng Grupo: Team Magaling Mga Miyembro ng Grupo: Bri Lagat-Ramos - Gabriela Silang Kris with a K Lopez - Diego Silang Kalin Sandobal - Pedro Vicos Jared HKB Lazo - Spaniard 1 Irish Manayan - Spaniard 2 Ariell Colis - Spaniard 3 Dez Pacris - Filipino Troop1/Narrator Donna Viloria - Filipino Troop 2 In modern day, a basketball game is taking place for the rights to own a basketball court. In this case, the basketball court represents the land of the Philippines, and the game is between Spaniards and Filipinos. Diego Silang, who is captain of the team, is married to Gabriela Silang. Unfortunately, Diego gets injured and can no longer play for his team. It is now up to Gabriela to take over as captain, rally her team and lead them to victory against the Spaniards.

Scene 1: Narration Narrator –Pinuno ng hukbong rebolusyonaryong Ilocano si Diego Silang. Ipinaglalaban niya ang kalayaan ng Pilipinas mula sa mga kamay ng kastila.

Sa pagkamatay ni Diego, ipinagpatuloy ni Gabriela Silang, ang asawa niya ang pakikipalaban sa mga Kastila. Ipapakita namin ang makabagong kwento ni Gabriela at ang kanyang paglaban para sa kalayaan sa pamamagitan ng popular na laro sa Pilipinas, ang larong basketball. (Diego & Gabriela stand in the back & act like a married couple.)

Scene 2: Game Proposal (Filipinos are on the court playing basketball Fil 1, Fil 2, Miguel, Gabriela, & Diego).

(Dribbling around playing a small game) *Filipinos are playing, Spaniards come* Miguel: Hoy pare, Tingnan nga natin ang galing mo, Diego?

Gabriela: Sige Diego ipakita mo nga ang galing mo?

Diego: Ok, ipapakita ko sa inyo kung ano ang mayroon sa akin. Tatalunin ko kayo.

Miguel & Gabriela OOOOOOoohhhhh! (they play & Diego scores) Miguel: Wow, pustahan natin hindi mo na magawa iyon.

Gabriela: Oo mahal, swerte lang iyon (Diego & Gabriela play a little one on one. Gabriela blocks his shot! Everyone laughs).

Gabriela: Kita mo, sabi ko na nga sa iyo Diego: Pinagbigyan lang kita mahal!

Gabriela: Sige na nga…

(Enter Luis Mendoza, Shakira, Gloria Estefan and start shooting around on the court. Filipinos step off for a bit to talk trash on the side).

Shakira: Kumusta kayong lahat Gloria: Mabuti!

Luis: Humihinga pa Gloria: Mainit ngayong araw Luis: Oo, mainit na mainit Shakira: Maganda ang sapatos mo. saan galing ang mga iyan?

Luis: Salamat, galing ang sapatos ko sa Nike Store.

Gloria: Tingnan mo ang Pilipino doon. Ang baduy nila!

Shakira: Oo nga, dapat nating sipain sila para tayo na ang maghahari ng basketbol court?

Luis + Gloria: Game na!

[Filipinos Dialogue] (Spanish play around) Gabriela: Akala mo kung sino ang mga ito.

Miguel: Oo, pumunta sila dito para angkinin ang korte

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 49

FIL 101 Diego: Hindi na namin makayanan ito, lagi na lang nila ginagawa ito.

Miguel: At kakaiba ang pag shoot ng lalaking iyon.

Gabriela: Hindi ko alam kung ano ang mali sa kanya.

Miguel: Tapusin na natin ito Diego: Tama ka! Sang-ayon ako! Kalabanin natin sila at kunin natin ang dapat na para sa atin.

Miguel & Gabriela: Sige, gawin natin. Tara na!

(Filipinos walk up to the Spaniards to confront them) Diego - Hoy! Ano ba?

Luis – May basketbolan kami ngayon!

Gabriela – Kami muna dito!

Diego – Bumalik kayo sa teritoryo ninyo at sa sarili ninyong basketbolan maglaro Shakira – Hindi kayo magaling para makalaban namin.

Miguel: ano ang sinasabi mo? HIndi marunong magshoot ang taong iyan! (mimics span 1’s shot)(Filipinos laugh) Gloria - Ay naku, basta, sige na! Alis na kayo!

Diego - Bakit hindi tayo maglaro ngayon din para matapos na itong labanan.

Gabriela – Matira ang matibay. Kung sino ang manalo, sa kanya ang pag-aari ng basketbolan POR-EBER! Miguel – Hindi ko alam kung OK pero kung gusto nila, sige laro na!

Gabriela - Hindi, tayo ang una dito at may karapatang maglaro dito. Sa PI court!

Gloria- Sige! Laro tayo bukas para pag-aari ng basketbulan (looks at Luis for head nod) GAME! Gabriela - Sige, bukas. ala una ng hapon Scene 3: First half of game [Teams come down in team shirts, start game, meet up in middle] line up in a v formation.

Luis- Kung sino ang maunang makaiskor ng lima, siya ang panalo at sa kanila ang basketbulan. Uwi ang talunan at magluluto ng kanin Diego & Gabriela - GAME NA! [Play for one/two minute(s) w/ dialogue] (Filipinos “fist pump”) (Start game with jump ball, Spaniards win ball possession) Gloria: Nakuha ko.

(Dribbles and passes around to teammates) (span 2 gets ball, shoots, then scores) Diego: 1…..! (trying to call a play) (passes to Miguel and shoots, makes it) (Spaniards take it down. Span 1 shoots , and scores) (Filipinos take it, Diego shoots and misses) Miguel – Ipasa mo naman ang bola minsan! libre ako!

[Spaniards have the ball. Span 3 takes it & makes it] Diego – Bantayan ang tao mo! Parang panay ang iskor niya! [Playing, Miguel hurts Diego] Diego - Aray! Ang tuhod ko!

Gabriela – Anong nangyari Diego?

(everyone surrounds Diego) Diego – Hindi ko alam kung makakapaglaro pa ako.

Hindi ako makakilos. Sige, ikaw na ang mamuno at talunin mo sila [Diego slowly closes eyes] Gabriela - Diego!

Diego - Huh? Gabriela - Puwedeng tumigil muna tayo?

Shakira– Sige, pagbalik ninyo, humanda kayong matalo!

Scene 4: Halftime in Abra Locker Rooms [Gabriela and Miguel arguing, Diego has left] Gabriela – Bakit siya ang nasaktan? siya ang pinuno natin. Ano na ngayon?

Miguel – Ayaw niyang makinig. Sabi ko sige laro na.

Sa palagay ko, hindi magaling na ideya iyan.

Gabriela – May isang magandang ideya ako ngayon.

Umalis! Hudas ka na traitor [Miguel leaves] Ano ngayon? Kailangan ko ang bagong pangkat pero nasaan sila? [Looks into audience] Hoy ikaw! At ikaw!!

Nicolas - Sino? kami?

Gabriela – Oo, tumayo kayong dalawa! Tulungan ninyo ako!

Nicolas – Sige, Pwede akong tumulong!

Andaya– Ako rin. Anong klaseng tulong?

[Troops come out of audience and *Gabriela explains to them what is going on as lights go down] *Narrators: Naglalaro kami nina Diego, ang asawa ko, at ang kaibigan namin ng png basketbol sa basketball court namin. Bilang dumating ang mga Espanyol at hinamon kami sa basketball. Sa paglalaro namin, nasaktan ang asawa ko. Ngayon kailangan ko ang isang bagong koponan upang maglaro para ipagtanggol ang pangkat ko.

Gabriela : Sige, Game!

Scene 5: Game almost OBER! [Gabriela and new team come back to play] Gloria – Sino sila?

Gabriela – Ang bagong pangkat ko. Wala na si Miguel at Pupunta si Diego sa ospital. Pero, may mga bagong manlalaro ako.

Shakira: Parang paalala ito sa isang labanan sa Vigan noong nakipaglaban si Gabriela Silang at kanyang tropa para sa kapayapaan laban sa mga Kastila Luis: Nanalo tayo noon, di ba?

Shakira: Tama Luis: Sige na, Game na!

Luis – Okey lang! matatalo rin naman kayo.

Team PI - GAME NA! [Playing, PI defeated] Luis - Ang kasunduan ay kasunduan. Alis na sa korte!!

Gabriela - Sige, ang kasunduan ay kasunduan. Pero babalik din kami para kunin namin ang amin.

50 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

IP 432

The Writings of Carlos Bulosan Patnugot ng Klase: John Reid Guro: Ruth Elynia S. Mabanglo, PhD.

CLASS MEMBERS: Teddy Barbosa, Raymond Bermudez, Sabrina Fallejo, Ssen Ota-Ikeda, Jason Maligmat, John Reid, May Ann Sambajon

Carlos Bulosan was a Filipino author and poet born in 1913 in the rural farming village of Mangusmana in the province of Pangasinan. After spending his childhood and early teen years in the Philippines, Bulosan ventured to America, attracted by its promise of a better life. In his new life, primarily in the western states of America, Bulosan spent most of his time working as a laborer, suffering many difficulties and hardship along the way to becoming one of the most respected writers of the Filipino world.

His autobiography, America is in the Heart, is a gripping chronicle of what it was truly like for a Filipino immigrant coming into the United States during the Depression. Bulosan’s story is one of hardship, empowerment, and community, and it is an unique perspective into the Filipino experience in America.

The following poem, “I Want the Wide American Earth,” is a powerful testament to Bulosan’s feelings and reflections towards the America in which he was living. In a time of prejudice and discrimination, Bulosan penned this poem, envisioning a new America – an American society where race was not an issue; an America where people could walk hand-in-hand, take care of each other, and enjoy the freedom that the country would provide.

As a class, we were charged with the task of taking this poem and taking photographs that we thought reflected the ideas and words inscribed by the poet. Bulosan will forever be revered as the writer most frequently associated with the Filipino immigrant experience in America and the plight of the migrant worker, and his writings have had a lasting effect on how we view the world and this country’s past and present.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 51

IP 432

I Want the Wide American Earth

By Carlos Bulosan Before the brave, before the proud builders and workers, I say I was the wide American earth, Its beautiful rivers and long valleys and fertile plains, Its numberless hamlets and expanding towns and towering cities, Its limitless frontiers, its probing intelligence, For all the free.

Free men everywhere in my land – This wide American earth – do not wander homeless And are not alone; friendship is our bread, love our air; And we call each other comrade, each growing with the other, Each a neighbor to the other, boundless in freedom.

You cannot snatch the dawn of life from us!”

And we say to them: “Remember, remember, We shall no longer wear rags, eat stale bread, live in darkness; We shall no longer kneel on our knees to your false gods; We shall no longer beg you for a share of life.

Remember, remember, O remember in the deepest midnight of your fear, We shall emulate the wonder of our women, The ringing laughter of our children, The strength and manhood of our men With a true and honest and powerful love!”

And we say to them:

I say I want the wide American earth…

I say to you, defenders of freedom, builders of peace, I say to you, democratic brothers, comrades of love: Their judges lynch us, their police hunt us; Their armies and navies and airmen terrorize us; Their thugs and stooges and murderers kill us; They take away bread from our children; They ravage our women; They deny life to our elders.

But I say we have the truth On our side, we have the future with us; We have history in our nanas, our belligerent hands.

We are millions everywhere, On seas and oceans and lands; In air, On water and all over this very earth.

We are millions working together.

We are everywhere, we are everywhere.

We are there when they sentence us to prison for telling the truth; We are there when they conscript us to fight their wars; We are there when they throw us in concentration camps; We are there when they come at dawn with their guns.

We are there, we are there, And we say to them: “You cannot frighten us with your bombs and deaths; You cannot drive us away from our land with your hate and disease; You cannot starve us with your war programs and high prices; You cannot command us with your nothing; Because you are nothing but nothing; You cannot put us all in your padded jails;

“We are the creators of a flowering race!”

I say I want the wide American earth.

I say to you too, sharer of my delights and thoughts, I say this deathless truth, And more – For look, watch, listen: With a stroke of my hand I open the dawn of a new world, Lift up the beautiful horizon of a new life; All for you, comrade of love.

See: The magnificent towers of our future is afire with truth, And growing with the fuel of the heart of my heart, And unfolding and unfolding, and flowering and flowering In the bright new sun of our world; All for you, comrade and my wife.

And see: I cry, I weep with joy, And my tears are the tears of my people…

Before the brave, before the proud builders and workers, I say I want the wide American earth For all the free.

I want the wide American earth for my people.

I want my beautiful land.

I want it with my rippling strength and tenderness Of love and light and truth For all the free -

52 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

IP 432 Photos

“We shall no longer wear rags, eat stale bread, live in darkness” (line 47).

“Its limitless frontiers, its probing intelligence” (line 5)

RAYMOND BERMUDEZ – I chose this picture of an empty street, with one lone streetlight, because I felt that it symbolized the loneliness, the many hardships and difficulties, and the overall darkness that Bulosan experienced being a Filipino in America.

SABRINA FALLEJO – I picked this photo because I thought it was perfect for what the line above is trying to convey. The road resembles the never ending journey of such a beautiful and green frontier.

“With a stroke of my hand I open the dawn of a new world, Lift up the beautiful horizon of a new life” (lines 63-64).

“They take away the bread from our children” (line 18).

TEDDY BARBOSA – This picture of a fishpond surrounded by undeveloped and uninhabited land gives the feeling of a fresh new start.

MAY ANN SAMBAJON – The picture shows how children, in poorer areas of the world, look like without the proper amount of food to eat every day.

The picture is a representation of this line from the poem.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 53

IP 432

JOHN REID – I personally chose this picture of me and my friends, or comrades – as Bulosan would call them, because I feel that the image gives a view into the world Bulosan envisioned in this poem. We are free men and women, each growing with each other, and “friendship is our bread” (line 9).

JASON MALIGMAT - Local Five Hawaii represents hotel workers fighting for higher wages. The legacy of Filipino sakadas in Hawaii who organized and protested for higher wages continues for today's Filipino American laborers.

“Free men everywhere in my land This wide American earth-do not wander homeless And are not alone; friendship is our bread, love our air; And we call each other comrade, each growing with the other, Each a neighbor to the other, boundless in freedom” (lines 7-11)

SSEN OTA-IKEDA - Most in the community assume that “homeless people” are a product of poverty. They are seen as unloved, unwanted and uncared for, but as for me, they are unfortunate people who are without a home.

54 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

IP 363 / ENG 375

Literature of the Philippines – “Tong” Patnugot ng Klase: Brandon Kumabe and Valerie Dao Guro: Gng. Elynia Mabanglo

by Devon Parkhurst The short story Tong delved into the ethical issues concerning race and culture.

The main characters portrayed the difficult aspects of interracial relationships as well as how cultures see relationships through their own standards and methods.

As I am able to relate to this story, it was quite an eye opener to the realization of how relationships between Filipinos and the Chinese were looked at during this time period.

The story led me down an emotional path in which I felt the passion the characters were portraying and had a difficult time not feeling hurt myself in the end.

Tong reached out and attempted to capture the reader by intertwining two characters in an emotional tailspin.

I have learnt a great amount about how difficult it was to be involved with a person who may not share the same culture as you by this story. I have concluded that this difficulty must be faced head on and love is a difficult bond to truly break.

they were not meant to be together because by marrying an older Chinese man, Alice is fulfilling the “Tong” that was promised by her family.

This story was enjoyable to read because of the flow of the story. There was enough visual detail that allowed you to picture exactly what was going on in the story.

I also enjoyed the progress of the relationship. Conrado did everything he could to try and talk to her, and when he finally gets the chance almost immediately he complains what he doesn’t like about Chinese people. It’s a little hilarious to see this because you’re thinking to yourself, “that’s not how you impress a girl.” But their relationship continues even though she says she can’t be with him in the end.

The author writes this so well that you get so caught up into what’s happening and thinking that there’s hope for these two and then wham!

She’s gone and he eventually sees her but she’s with her husband and she’s pregnant.

I literally gasped when I read that. Besides the visual detail and how the author wrote the characters, what really impressed me was how the story made me outwardly react to what was going on.

A Brief Summary of “Tong”

This is a Romeo-andJuliet-style love story between Conrado, a Filipino man, and Alice, a Chinese woman.

Although they were attracted to each other from the outset, their love was never meant to be.

At first, the obstacle seemed to be just their ethnic differences, for each person had his or her own misconceptions about the other’s ethnic identity. It became apparent, however, that there was more to a person than his or her ethnicity.

Being Chinese did not automatically make one rich. Even within her ethnic group, there was a divide between the rich and the poor, and it is due to this divide that Alice has to marry a rich man

by Marish Driscoll and not end up with The story of “Tong” is about a Conrado. This does not Filipino man named Conrado stop them from making the

by Melissa Kim that falls in love with a Chinese most out of their short time girl named Alice. Conrado does together, and this My favorite story out of the everything he can to be able to group of stories we read in the bittersweet romance is talk to her and she finally gives last couple of weeks is “Tong” in. Even though Alice is really their passionate

by F. Sionil Jose. I enjoyed this supposed to get married to rebellion against tradition story the most because it was a someone else, their relationship and obligation before beautiful tragedy and love seems to blossom. But alas, finally succumbing to them TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN in the end.

55

IP 363 / ENG 375 story. I love stories about forbidden love, but not gushy, lovey-dovey stories. Conrado Lopez falls deeply in love with a Chinese woman who is betrothed to someone else. From the very beginning, the author establishes that it will be a tragic story, but throughout the reading, you are constantly hoping for a happy ending that you know will never come. My favorite line in the story is when Conrado voices his uncertainty about her race. Conrado loves Alice no matter what, but he isn’t sure whether Alice will feel the same way about his race. He asks her hesitantly, “You are Chinese...” and she responds firmly, “I am a human being.”

And to me, when it comes to love, that is all that matters. However, on the other hand, this story may show a tragic love story, but it also shows the unity of a race.

Some may criticize their

clannishness because it almost posits an elitist society where hierarchies and racism are developed. However, others may look at the clannishness as a good thing because it keeps their own race alive. Perhaps it was for the best that Alice married a Chinese man? Love complicates things, but there is also a beauty in it that is priceless.

The ending was compelling and left me questioning Conrado’s future and Alice’s happiness. A good story always leaves you wanting more, and this one certainly did. It stirred me because I began to care for the well-being of the characters.

It was beautifully written and the images it portrayed, such as their walks together, will stay with me for a long time.

about a man, Conrado Lopez.

He fell in love with a Chinese woman, Alice Tan, somehow knowing from the very beginning, that they could never be together.

What I liked the best when reading this story was the cultural contrast between the Filipino culture and the Chinese culture. I feel that this story was easy to relate to because it seems common for a story similar to that of Conrado and Alice to occur in real life. Many times people fall in love but never end up with each other because of cultural, religious, or even family differences.

Because of Chinese tradition and customs, Alice could not marry Conrado because she was already arranged to marry a Chinese man, a friend of her uncle.

by Jasper-Louise Rivera The story Tong by F. Sionil Jose is a short story

“Crowns and Brawn” – A Story of Displacement

By Kelley Nugent I really liked that Crowns and Brawn showed the shift in status in the Philippines from when brawn meant you could support your family to now an education is a must. This shows the influence of the Western culture on the indigenous Filipino culture. The decline of the Filipino culture is partly because of this transition in the male's role in society.

The Philippines was originally heavily reliant on their blue collar and agricultural work. So the sudden need for education has set them back because they lack the money and resources to go to school.

Crowns and Brawn shows this set back in the character's never ending battle to find a job.

Crowns and Brawn also touched on the fact that the Americans were taking over, so if you didn't know English it was a true sign of a lack of intelligence to the Filipino hiring staff. The scene when Mang Simon got into a fight with a Filipino hirer because the Filipino expressed how they don't need strong Filipinos they need smart Filipinos. "By then the applicants were looking at you and those who had been taken in snickered while the unlucky ones made compassionate remarks about the smart Filipinos in the office. It appeared that they had given forms to some people who had just come in, and that they were trying to show off to their American superior." I think that this quote from the story shows the true effect of the American influence on the Filipino culture.

By Scott Kaalele I found the character of Mang Simon to be very interesting. He seems to symbolize the Filipino culture. He has kind of a mythic quality to him, as no one seems to know or remember where he came from. “It seems the mud gave birth one night and you were there: a shape, a color, a man.” Mang Simon came from the earth, from the land.

He is the original inhabitant of the land. This would seem to be saying or re-affirming that the Filipinos have a relationship with their land, their soil, and their history. Mang Simon seems to be a man from a past generation that is now being devalued. He is strong from carrying heavy loads. His hands are blistered and his muscles are tight from so much labor and work. He

56 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

has skills that he has learned from his many years of working yet in the current society these skills are becoming useless. He has carpenter tools yet they are very seldom used.

Men at the store make fun of Mang Simon because he works so hard helping everyone in the village they say he is “allowing himself to be made a slave of everybody”. Mang Simon displays values that are not held in high regard anymore. He helps people clean the stables, and he works for the procession, and he works in the store. The other men do not understand working so hard and not getting paid well. They seem to be exhibiting the values of capitalism and western values of self and individualism. Mang Simon would be doing work for the good of the village or his community, with monetary compensation not being his main motivation. The men in the village do not understand this motivation.

By Maria Victora P Cosare In the narrative of Crowns and Brawn, author Andres Cristobal Cruz introduces readers to Mang Simon. Through the character of Mang Simon I saw the symbol of the ideal Filipino. Mang Simon works diligently without complaint, is humble without being passive, and most importantly he believes in his capability to be great.

Crowns and Brawn takes on a deeper meaning in that Mang Simon represents the nation of Filipino people who have been colonized but do not allow foreigners (represented as the bottling plant) to strip them of their dignity. There are Filipinos, like Mang Simon who believe in the capabilities of Filipinos – that despite the visible flaws of the nation, Filipino people are strong enough in their will to achieve greatness without having to conform to western ideas.

By Kris Lazoru I really enjoyed reading, “Crowns and Brawns”. It was not only brought

IP 363 / ENG 375 to my attention when I was thinking of work ethic but because of my grandmother who felt that no one could ever tell her she’s too old to work. You could tell by the way he carried himself that he was well spoken and that he just did his job without reward, he did it out of his own free will. He was a good man to the community but towards the end when he was rejected for the job and the pain he was going through you could feel the emotion he was going through as he kicked and clawed. It showed the hunger that Filipinos have in the Philippines where they seemed to be overpopulated when it comes to jobs. With there being so much migration to areas with jobs, store owners could actually pay the worker’s less because of the high demand of jobs, someone would work for less.

It was said that, “The fall of Marcos coincided with a general rise of skepticism about the relation between population growth and economic development. It became common to state that exploitation, rather than population pressure, was the cause of poverty.”

The Philippines still struggles as a country with it still being overpopulated and you could feel the hunger in Mang Simon’s words. He felt that he was so close to a real job, I feel he wasn’t just fighting for a job but fighting for his own freedom. To the community he was seen as a hero, as a helping hand but to the people looking for workers he was just seen as another Filipino trying to work.

Just like in America it was seen that it really is about who you know more than what you know, he was more knowledgeable than noticeable.

By Heidi Ainsworth The literary style Andres Cristobal Cruz uses in “Crowns and Brawn” keeps the reader interested and curious of the who the narrator is referring to – is it the one character of Mang Simon or an entire culture? The theme is a good one, complex and

engaging, but what really makes this short story is Cruz’s use of third person and generous exploration of metaphors. In his description of who Mang Simon is Cruz writes, “It seems the mud gave birth one night and you were there: a shape, a color, a man.”

The words deliver a beauty of human existence but continue to hide who the character is (or are). It’s as if there is a deep desire in the story to share this shadowy figure of a not just one person but an entire country, and the ambiguity is intriguing.

After reading this story, I wanted more, a lot more. But this is the writer’s intention. Cruz has written “Crowns and Brawn” to share the life of daily pain for an entire population of people, all the while likening them to one person. It’s about a culture whose soul has been stripped by other cultures, but it hasn’t lost its confidence in calling out “I’m strong!

Fool! Try it, feel! I’m strong, you fool!” Thank goodness for a story like this! Cruz explores literary techniques to capture the reader’s attention, pulling you in so that you are in the world of Mang Simon, trying to understand where life has gone and who has taken it.

By Lindsay Schwarz I enjoyed reading “Crowns and Brawn” by Andres Cruz mostly due to the style of writing he possesses.

What most caught me when I was first reading it, was that it gave a different perspective due to the second person perspective versus most short stories which are in first or third person. I think its effect is that it makes the story more real, more tangible, as if I really knew the main character, Mang Simon. Because the author writes from second person, we get a very personal view on his ways, but also a realistic view more than an opinionated one. This made the story objective which made me like that much more, so that the reader can supply their own ideas rather than the author making it one way or another.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 57

IP 363 / ENG 375

“Grandmother”

by Jeffrey Ryan Calaro After reading the story, Grandmother, written by Marianne Villanueva, I felt there was a constant clash amongst the grandmother, mother, and daughter.

The three generations of women were significantly different in attitude as well as persona. The youngest of the three generations was a smart and curious young lady. Her mother was quite the opposite, hardworking, but very stubborn.

The grandmother, the eldest of the three generations was very knowledgeable and strict.

I had many questions on my mind pertaining to the characters and the life they lived. The children were living without parents and they were being taken care of by their grandmother.

I commend the grandmother for her support and care for the children. With her help and care for the children, I felt she became the mother of the kids.

I've noticed that in the Philippines many parents leave their children to find jobs in the city and the grandparents usually

become the caregivers for the kids. This is also similar to families in America.

Relating the title to the content of the story, I believe it is quite relevant. The grandmother was the center of focus and the story revolved around her in relation to her daughter, her grandchildren, and the experiences she has endured.

by Kanani Ho Grandmother is a touching and sympathetic story in which you cannot help but feel sorry for its unfortunate characters. Each of them seems to have befallen undeserved fates, caused by the ignorance of other people. The suffering is one that cannot be helped, and is about the struggles they go through just to get by in life. This story is one based on the value of piety; purely on the piety of the Grandmother, or lack of piety of her daughter’s behalf.

The author, Marianne Villanueva, incorporated filial values that are very important in the Filipino culture and life; family is very important above all else, and it is ones duty to watch out and care for each

other. She exhibited this very well by demonstrating the harsh conditions that the children went through; abuse, resentment, anger, but still displayed the grandmother’s duty to her grandchildren by giving them a place to live, food, and proper care for their survival, something their own mother couldn’t offer them.

You can feel the pain through the dialogue of the two children, especially the boy, and the harsh sorrow that this family is forced to go through, which makes the message of this story so effective. This goes to show that it is in Filipinos blood to be loyal to their family, even in the worst of times.

Marianne Villanueva’s “Grandmother” “Grandmother” depicts the heartrending story of two children abandoned by their mother and left in the care of her mother.

Through the use of secondhand accounts from her grandma and her own memories, the narrator paints a picture of a type of love that is tragic, passionate, and all-consuming, the kind of love that causes her mother to give up fall into a bottomless depression and leave her own children.

She paints a picture of a loveless childhood filled with bitterness and emptiness while under the care of a matron who neither expected nor wanted to have to raise children in her old age.

Underneath this narrative layer are the undertones of Filipino values and culture, which are strongly embodied by the stern, dutiful grandmother.

58 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

IP 273E

Philippine Language and Literature Dr. Teresita Ramos “Folk Healing in the Philippines” By: Kristine Duldulao “In this paper, I will focus on three of the various methods of healing that make the Philippines unique to its counterparts. These forms of healing include: psychic healing, a specific type of healing practice, the shamanistic practices, and beliefs of Siquijor, of which I will refer to a video that documented the everyday lives of this particular group of Filipinos, and the techniques used by the healers. I will consult several books about folk healing in the Philippines, websites, a video about a group in the Philippines whose livelihoods revolve around folk healing, as well as experiences from my family who were born in the provinces of San Nicolas, Ilocos Norte, Philippines.

From these resources I will then compare them to modern medicine used today in the United States.

In conclusion, I will sum up what folk healing can provide to those in poor health, and give my opinion to if we should shy away from modern medicine, and my experience in writing this paper.

According to ‘The Way of the Ancient Healer: Sacred Teachings from the Philippine Ancestral Traditions,’ written by Virgil M. Apostol, psychic healing involves psychic surgeons who have the ability to extract infected tissue from the body without leaving any trace of incision. Psychic surgeons can be classified into two categories: those that use an instrument, such as a knife, in making their incision and those that use only their bare hands and fingers in their practice. There are no known psychic surgeons who use actual instruments in the Philippines. All of them utilize their bare hands and fingers to make the opening.

The most common method is termed the fingerpenetration technique. After the area has been swabbed and cleaned with alcohol, the surgeon places both hands on the area of pain and is inserted into the patient, making an impression to the skin and then piercing it. Blood begins to gush out of the point of penetration and the surgeon extracts

tissues, growths, tumors, and other foreign matter from the opening. In less than five minutes, the surgery is complete and pieces of cotton are used to dry the area. Though there is blood, there is no scar or sutures needed to stitch up the incision.

“Dance’s Cultural Implications” By: Jonathan Juan “Long before the Spaniards arrived in the Philippines, the indigenous people who mostly lived in the mountainous regions used folk dances in cultural celebrations, worships, and rituals. The indigenous people used music and dance to connect with gods, appease their ancestors, pray for bountiful harvests and favorable weather, ask for healing, seek guidance during wars, and ward off bad luck and natural calamities. The people also danced to socialize and to express their feelings.

Most of the mountain tribes from the northern part of the Philippines have carefully preserved their folk dances.

The ‘Dinuyya’ of the Ifugaos is a dance originating from the Cordilleras. The dance is regularly staged during festivals in Lagawe, Mountain Province. The Ifugao men and women perform the dance during a major feast.

Accompanying the dance are three gongs or ‘gangsa’ that are the ‘tobtob’, a brass gong about ten inches in diameter and played with open palms, and the various ‘hibat’ or gongs played by beating the inner surface with a stick or softwood.

The ‘Sakuting’ dance from Abra interprets a mock fight between the Christians and nonChristians using fighting sticks. The ‘Sakuting’ is a story of Ilocano Christians and non-Christians fighting during the Spanish colonial rule in the country. The ‘Sakuting’ is traditionally performed during Christmas at the town plaza, and performed house-to-house as a form of traditional caroling.

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 59

IP 273E

The dancers perform the ‘Sakuting’ to receive presents or the money called ‘Aguinaldo.’

In Northern Luzon, there is also a dance called the ‘Binasuan.’ The Binasuan dance of Pangasinan involves dancers displaying impressive balance, graceful movements, and unusual dance skills as each of the dancers use three glasses each half-filled with water or rice wine, and placed on top of their heads and on the palm of each of their hands. The dancers execute fast turns, sitting and rolling on the floor without spilling the contents in each glass or ‘baso.’

The ‘Maglalatik’ of Binan, Laguna is a mock war dance demonstrating the fight between the ‘Moros’ and the Christians over prized coconut meat called ‘latik.’ Men wearing coconut shells attached on their chests, back, thighs, and hips perform the ‘Magtatalik.’ The dance is also shown to pay tribute to the town’s patron saint, San Isidro Labrador.

The ‘Maglalatik’ has a four-part performance showing the intense battle. Moro dancers wear red trousers while the Christian dancers show up in blue.

Visayan dances mostly tell stories of people’s lives and frequently draw inspirations from animal movements.

The Philippines’ national dance is the ‘Tinikling,’ a native bird with long legs and long neck. ‘Tinikling’ imitates the bird’s movements as it walks between grass stems or runs over tree branches. Dancers perform between a series of bamboo poles while keeping their feet from being caught between the opening and closing movements of the bamboos.

or doesn’t have the courage to admit or show his feelings, he is called torpe (stupid) or simply duwag (coward.) He should then seek out the help of a gobetween, usually a common friend of both families, to ask the permission of the girl’s father whether he can visit them in their house.

This is the gentlemanly thing to do, so the parents will most likely approve unless of course she is just a child.

When the approval is obtained, the suitor can then come to the house with the go-between who will initiate the introduction to the family. The parents in turn will introduce their daughter to the man. In this stage, the suitor is expected to bring pasalubong or gifts to the family and a special one for the girl he likes. A common pasalubong would be dessert because sweet food resembles the guy’s sweetness. He has to do this every time he visits the girl’s house.

In the Philippines, when you a court a woman, you have to court her whole family as well.

In this first visit, the couple will not be left alone on their own to get to know each other. It will be an informal chatting, introduction and getting-to-know stage between the suitor and the family, and making clear of the suitor’s intention to pursue the host’s daughter. Some Filipina lola or grandmother, prefer to be courted first. The main reason for this is that she wants to make sure that her apo or granddaughter will be in good hands, and that she will be given the proper treatment such as respect.

Before the ‘Tinikling’ became what it is today, it went through an evolution of sorts.

Different stories of the ‘Tinikling’s’ origin have been passed down through oral histories and folklore.”

After the initial visit, the suitor is then expected to woo the girl by showing up in her house more often and establish rapport with her family in any way that he can to show them, and especially the girl of his sincere intentions and love for her, be it by chopping firewood, fetching water from the well, etc. It is a way of saying ‘I will do anything to prove my love for you’. And when his sweat starts to pour, he has proven his point and most likely will be given a chance to continue pursuing the lady.”

“Ligawan: Pinoy Style”

“Tsinoy”

By: Sheryl Nillo

By: Cheng Que

“If a young man sees a lady he likes, but doesn’t have any clue on how to start courting her

“The Filipino self-esteem is at an individual level. Dignity is of the highest importance to the

60 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

IP 273E

Filipino. Filipinos will sacrifice almost anything and everything at the altar of his dignity and honor. An old Tagalog proverb speaks of the importance of having dignity in Filipino society. ‘A wound heals, a foul word does not fade away.’ Many terms found in the Philippines can be associated with finding honor, dignity and pride. The word Hiya is used to describe dignity honor, but can also mean having shame are causing shame. This ties in with the system of reciprocal obligations, smooth interpersonal relationships, pakikisama, and the use of euphemisms and go-betweens.

The Philippine population is bound together by common values and a common religion.

Philippine society is characterized by many positive traits. Among these are strong religious faith, respect for authority, and high regard for amor propio (self-esteem) and smooth interpersonal relationships. Philippine respect for authority is based on the special honor paid to elder members of the family and, by extension, to anyone in a position of power. This characteristic is generally conducive to the smooth running of society, although, when taken to the extreme, it can develop into an authoritarianism that discourages independent judgment and individual responsibility and initiative. Filipinos are sensitive to attacks on their self-esteem and cultivate a sensitivity to the self-esteem of others as well. Anything that might hurt another’s self-esteem is to be avoided or else one risks terminating the relationship. One who is insensitive to others is said to lack a sense of shame and embarrassment, the principal sanction against improper behavior. This great concern for selfesteem helps to maintain harmony in society and sacrifice personal dignity to remain in the good graces of the group. Strong personal faith enables Filipinos to face great difficulties and unpredictable risks in the assurance that ‘God will take care of things.’ But, if allowed to deteriorate into fatalism, even this admirable characteristic can hinder initiative and stand in the way of progress.

The Chinese on the individual level and expectations in society are similar. Though the Chinese are less fatalistic compared to their Filipino

counterparts. Comparing the Chinese family, in many ways the family unit takes precedence over its individual members. Children must learn not to answer back to their parents or other elders. It is assumed that the family as a whole will thrive and prosper if harmony prevails at home. In other words, the basic rules of obedience, moderation and self-restraint amongst family members should be observed. Expectations related to the family life account for many of the difficulties faced by Chinese immigrants. The second generation finds it hard to cope with the demands of their parents.

They want to fulfill their own potential - like opting out of the catering business. And, stripped of their traditional positions, deprived of respect, abandoned and isolated, the first generations feel unable to shape their children’s way of life. Guilt on the children’s part and shame on the parents often results. It is crucial to note of the societal cohesiveness. The values best explained from ‘irespect.net’ states: Chinese culture is highly complex, but scholars across the world are agreed that despite the diversity of Chinese communities many shared characteristics persist. These derive largely from the pervasive influence of Confucian philosophy on Chinese culture, and they are at the very core of Chinese identity. Indeed, since Confucian thought has dominated the Chinese way of life for 2,000 years, it is unlikely to cease its influence – even after two or three generations of participation in British society.”

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 61

MGA ISPONSOR

62 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

MGA ISPONSOR

CONGRATS on another successful issue of the Katipunan Magazine for the University of Hawaii – Manoa!

Continue to show pride for our Pilipino culture!

With our deepest support, Mr. & Mrs. Rogelio Gumtang

Congrats on another successful issue of the Katipunan Magazine for the University of Hawaii – Manoa!

Enjoy your Summer Break!

Sincerely, Precy Simon

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 63

MGA ISPONSOR

Kumusta Katipuneros!

Continue the good work and remember to always be proud of your Filipino roots!

Always, Mr. & Mrs. Ferdinand Pasion & Family

Congratulations on another successful issue of the Katipunan Magazine for the University of Hawaii – Manoa!

Kumusta Katipuneros!

Continue the good work!

Best wishes, Ms. Beth Tamayo

Sincerely, Mr. & Mrs. Jerry Bagoyo

64 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

MGA ISPONSOR

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 65

MGA ISPONSOR

Greetings Katipuneros!

Continue the good work in sharing and celebrating our Filipino culture!

Sincerely, The Badua Family

Congrats Katipuneros!

Great job on another successful publication of the University of Hawaii – Manoa Katipunan Magazine, Spring 2011!

Sincerely, Mr. & Mrs. Duka

Congrats Katipuneros!

66 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

MGA ISPONSOR

Continue the good work in sharing and celebrating our Filipino culture!

Always, Mr. & Mrs. Elo Badua Sr.

Congratulations! …on another successful publication of the UHManoa Katipunan Magazine! Continue the good work!

Sincerely, The Ribao Family

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 67

MGA ISPONSOR

68 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

PASASALAMAT

Taos na Nagpapasalamat

Ang mga guro at estudyante ng Programang Filipino at Literatura ng Pilipinas sa mga sumusunod na indibidwal at grupo na patuloy sa kanilang walang sawang pagsuporta at pagmamalasakit sa ikauunlad ng wikang Filipino.

Nagbigay ng Pondo para sa Iskolarsyip

MILAGROS GAVIERES JULITA HARA BERNIE & CRISTINA CAGAUAN HERMINIA MENEZ-­‐COBEN SOLOMON & DEANNA ESPINAS DR. AIDA RAMISCAL-­‐MARTIN BRUCE LINDQUIST

OTA SSEN IKEDA

LEILANI & SCOTT ARAKAKI

SUSANA FELIZARDO

BAYANI & CRISTINA NAVAL

CECILE MOTUS

ANGELICA SANTIAGO

BULACAN CIRCLE &

ASSOCIATES OF HAWAII

DR. VIRGIE CHATTERGY

VENANCIO C. IGARTA ARTS CENTER DR. TERESITA V. RAMOS

TAGSIBOL 2011 • KATIPUNAN MAGAZIN 69

PASASALAMAT

Mga Isponsor ng Katipunan Magazin

XQUIZIT MOBILE SOUND PRODUCTION MELT FITTED-­‐HAWAII UH STUDENT EQUITY, EXCELLENCE & DIVERSITY KATIPUNAN CLUB OFFICERS, TAGSIBOL 2011 FIL 201, TAGSIBOL 2011 CHARLENE CUARESMA MARICOR COQUIA TEDDY CHARLES BARBOSA PRECY SIMON BETH TAMAYO MR. & MRS. ROGELIO GUMTANG MR. & MRS. JERRY BAGOYO MR. & MRS. ELO BADUA, SR. PASION FAMILY BADUA FAMILY DUKA FAMILY RIBAO FAMILY

Pasasalamat sa Dramafest Mga Hurado

Vina Lanzona Marnelli Basilio Carlo Raneses Gabriel Torno

Eva Washburn-­‐Repollo David Joel Lazaro Gaudencion San Juan

70 KATIPUNAN MAGAZIN • TAGSIBOL 2011

Katipunan Magazin Opisyal na Publikasyon ng Programang Filipino at Panitikan ng Pilipinas Nalalathala Dalawang Beses Isang Taon Tagsibol 2011

PATNUGUTAN

Karl Christian Alcover Nikolas Paolo Bonifacio Mga Pangkalahatang Patnugot

Karl Christian Alcover Patnugot ng Editoryal

Nikolas Paolo Bonifacio Patnugot ng Lathalain

Joyce Camille Ramano Patnugot ng Balita

Cristina Monica Agluba Patnugot ng Ley-­‐Awt

Philip Cezar Sarmiento Kontribyutor

Modesto Bala Disenyo ng Pabalat

Dr. Ruth Mabanglo Leticia Pagkalinawan Mga Tagapagpayo

Mga Guro: Tita Leticia Pagkalinawan, Tita Pia Arboleda, Ate Jennifer Custodio, Tita Lilibeth Robotham, Tita Teresita Ramos, Tita Ruth Mabanglo at Tita Imelda Gasmen Filipino and Philippine Literature Program Department of Indo-­‐Pacific Languages and Literatures University of Hawai'i at Manoa * Spalding 459 Maile Way * Honolulu, Hawai'i 96822 Tel. # (808) 956-­‐6970/8933 * Fax # (808) 956-­‐5978 www.hawaii.edu/filipino * manoa.hawaii.edu/katipunan * www.katipunanmagazin.com * magkatipon@yahoo.com