Σημαίες Της Ελληνικής Επανάστασης

Οι σημαιες της Επαναστασης 1821 - 2021 Ευρωπαϊκό Σχολείο Βρυξελλών III Εργασία των μαθητών της τάξης S3ELB

25/3/2021

Επιμέλεια : Μαρία Καλλιμάνη, Φιλόλογος

Η ιστορία της ελληνικής σημαίας αρχίζει από τους χρόνους της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς (1453). Σ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας δεν έλειψαν τα επαναστατικά κινήματα. Σε κάθε μια από αυτές τις επαναστατικές κινήσεις, υψωνόταν κι από μία σημαία, που συνήθως ήταν ένα αυτοσχέδιο δημιούργημα επινόησης του εκάστοτε αρχηγού. Όλες όμως είχαν κοινά χαρακτηριστικά και κύριο γνώρισμα το σταυρό. Οι αρματολοί και οι κλέφτες του Αγώνα είχαν τις σημαίες, τα φλάμπουρα και τα μπαϊράκια τους. Η λέξη Μπαϊράκι προέρχεται από την τουρκική λέξη «bayrak» (περσικής προέλευσης) και σημαίνει μικρό λάβαρο, μικρή σημαία. Οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί και αγωνιστές, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, είχαν ο καθένας το χαρακτηριστικό του μπαϊράκι με ιδιαίτερα χρώματα ή γράμματα προκειμένου ν’ αναγνωρίζονται μεταξύ τους τα ένοπλα σώματα του καθενός. Τα Φλάμπουρα ήταν υφασμάτινα σήματα με τριγωνικό σχήμα, δηλαδή το σχήμα της φλόγας (λατινικά: flama), κατά το βυζαντινό φλάμουλο. Ήταν συνήθως μονόχρωμα ή δίχρωμα: το κόκκινο κυριαρχούσε, σε συνδυασμό με το κυανό ή το λευκό, κι είχαν πάντα σταυρό. Με τα φλάμπουρα συμμετείχαν οι αρματωλοί στις γιορτές και τα πανηγύρια, ενώ τα μπαϊράκια αποτελούσαν τα κυρίως πολεμικά σήματα αναγνώρισης των διαφόρων μονάδων. Τα φλάμπουρα και τα μπαϊράκια φέρονταν όπως οι σημερινές σημαίες, πάνω σε κοντάρι με σιδερένιο σταυρό στην κορυφή (επίστεψη) που απέληγε σε λόγχη, ώστε η σημαία να χρησιμοποιείται και ως όπλο. Το μπαϊράκι ή το φλάμπουρο το σήκωνε ο ανδρειότερος της ομάδας που ονομάζονταν μπαϊρακτάρης ή φλαμπουριάρης. Με τον καιρό ο χαρακτηρισμός αυτός έγινε πατρωνυμικό επίθετο ή τοπωνύμιο. Αλλά και οι θαλασσινοί αγωνιστές, οι καραβοκύρηδες και θαλασσομάχοι της εποχής είχαν τις σημαίες των πλοίων τους, τις Παντιέρες (από το ιταλικό “bandiera”), δηλαδή σημαίες παραλληλογράμμου σχήματος. Το Λάβαρο πάλι, ήταν κομμάτι υφάσματος κρεμασμένο σε ιστό που έφερε παραστάσεις και εμβλήματα ή πανί με περίτεχνη διακόσμηση που περιφερόταν σε θρησκευτικές πομπές. Οι σημαίες της Ελευθερίας, φτιαγμένες κυρίως από βαμβακερό ύφασμα, κεντημένες ή ζωγραφισμένες με προσωπικά σύμβολα, μεταφέρουν ένα κομμάτι της ιστορίας των αγωνιστών. Κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση ούτε ένα ενιαίο σύμβολο του αγώνα, και έτσι ο κάθε οπλαρχηγός, εμπνευσμένος από το πάθος της ελευθερίας, τις ιστορικές του γνώσεις, τη θρησκευτική του πίστη, την προσωπική του φαντασία ή τις οικογενειακές του παραδόσεις χρησιμοποιούσε τη δική του σημαία. Όλες, όμως, έφεραν το σύμβολο του σταυρού (ένδειξη θρησκευτικής ευλάβειας), ενώ μερικές απ' αυτές έφεραν την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας) ή τον αετό (σύμβολο ελευθερίας). Σύνηθες σύμβολο ήταν και ο αναγεννώμενος φοίνικας, όπως επίσης και το φίδι, κλαδιά δάφνης και άγκυρες (για τα νησιά). Οι αγωνιστές χρησιμοποιούσαν προσφιλείς κλασικές ρήσεις όπως "ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ", "ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ", "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ", "ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ", "ΜΕΘ' ΗΜΩΝ Ο ΘΕΟΣ", " Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ", "ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ". Η εμμονή στην παρουσία του σταυρού, πάντως, δεν οφειλόταν μόνο στο βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα των επαναστατών, αλλά αποτελεί και μια προσπάθεια ετεροπροσδιορισμού προς την τουρκική ημισέληνο, η οποία κυριαρχεί στις σημαίες των Οθωμανών.

The history of the Greek flag dates back to the time of the conquest of Constantinople by the Ottomans and the fall of the Byzantine Empire (1453). Throughout the Οttοman occupation, revolutionary movements were constant. In each of these revolutionary movements, a flag was raised, which was usually an improvised creation of the leader of the revolt. But they all had common features and the main feature was the cross.

The freedom fighters (kleftes & armatoloi) had their own flags and banners (bairakia & flamboura).

The word “Bairaki” comes from the turkish word “bayrak” (of persian origin) and means small banner, small flag. Each important warlord and fighter, such as Theodoros Kolokotronis, had a distinctive bairaki with particular colours or letters in order to identify each other's armed bodies.

The Flambouron was a smaller banner made of fabric with a triangular shape, that is the shape of a flame (Latin: flama), like the Byzantine “flamulon”. The flamboura usually had one or two colours (red being the predominant one, combined with blue or white) and they always had a cross. With the flamboura, the fighters appeared in festive gatherings, while the bairakia were mainly war banners.

The flamboura and the bairakia were carried like modern flags, on a pole ending in an iron cross or a spear, so that the flag could also be used as a weapon. The bairaki or the flambouro was carried by the bravest fighter of the group, who was called “bairaktaris” or “flambouriaris”. Over time, these words ended up being used as family names or names of origin.

But also the naval fighters, shipowners and seafarers of the time had the flags of their ships, the Pandieres (from the Italian “bandiera”), that is, rectangular flags.

A Lavaron, on the other hand, was a piece of cloth hung on a mast that depicted various religious representations and emblems or a cloth with ornate decoration that was carried around in religious processions.

The Flags of Freedom, made mainly of cotton fabric, embroidered or painted with personal symbols, convey a piece of the history of the fighters. In the first year of the Revolution there was neither a formal central administration nor a common national emblem, so each warlord used his personal flag, designed by himself out of his passion for freedom, his historical knowledge, his religious faith, his personal imagination or his family traditions.

All flags, however, bore the symbol of the cross (a sign of religious piety), while some of them bore the owl (symbol of wisdom) or the eagle (symbol of freedom). A common symbol was the phoenix being reborn from its ashes, as well as the snake, laurel branches and anchors (for the islands).

The fighters used popular classic sayings such as "ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ" (BE VICTORIOUS WITH THE HELP OF THE CROSS), "ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ" (FIGHT FOR YOUR FAITH AND HOMELAND), "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ" (FREEDOM OR DEATH), "ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ NIKA" (JESUS CHRIST VICTOR), "Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ" (EITHER VICTOR OR DEAD, ancient Spartan saying), “ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ” (FROM MY ASHES I AM REBORN) etc.

The constant appearance of the Cross, however, was not only due to the deep religious feeling of the rebels, but is also an attempt to differentiate the Greek-Christian identity from the OttomanIslamic identity, since the Crescent was the dominant symbol the Ottoman flags.

Η σημαία του Ρήγα Φεραίου (1757-789) Απεικόνιζε το ρόπαλο του Ηρακλή και τρεις σταυρούς. Ήταν τρίχρωμη σε τρεις οριζόντιες ζώνες, με μαύρο χρώμα στη βάση, που συμβολίζει τον υπέρ πατρίδος και ελευθερίας θάνατο, με λευκό χρώμα στην μέση, που συμβολίζει την αθωότητα, και με κόκκινο στην κορυφή, που συμβολίζει το αίμα της θυσίας ή την αυτεξουσιότητα του Ελληνικού λαού.

The flag of Rigas Feraios (1757-1798) Rigas Feraios or Velestinlis was a writer, political thinker and revolutionary, a pioneer of the Greek War of Independence, with a political mindset oriented towards the creation of a free state in the Balkans, which would emerge after a social and political revolution by the standards of the French Revolution. The flag he designed for this state depicted the bat of Hercules and three crosses. It was tricolour in three horizontal bands, black at the bottom, symbolizing the will to die for freedom, white in the middle, symbolizing innocence, and red at the top, symbolizing the blood of sacrifice or the autonomy of the Greek people.

Η σημαία της Φιλικής εταιρείας: Ήταν από λευκό ύφασμα και έφερε τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας: τον ιερό δεσμό με τις 16 στήλες που είναι σύμβολο της ενότητας και πάνω σε αυτόν ερυθρό σταυρό που τον περιέβαλλαν κλάδοι ελιάς. Από τις δύο πλευρές του σταυρού βρίσκονταν δύο λογχοφόροι σημαίες με τα αρχικά ΗΕΑ-ΗΘΣ της επιγραφής «Ή Ελευθερία Ή Θάνατος».

The flag of Filiki Eteria (Society of Friends): Filiki Eteria was a secret organization founded in 1814 in Odessa, whose purpose was to organize the revolution against the Ottoman rule and establish an independent Greek state. Its flag was made of white cloth and bore its symbols: 16 columns tied together in a knot, symbolizing unity, a red cross surrounded by olive branches and two flags with the initials HEA-HΘΣ, meaning “either Freedom or Death".

Ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρος Υψηλάντης, ύψωσε πρώτος τη σημαία της Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας στις 22-2-1821. Ο ίδιος ίδρυσε τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα από 500 εθελοντές, σπουδαστές από τις ελληνικές παροικίες της Μολδοβλαχίας και συγκεκριμένα της Οδησσού. Ήταν η πρώτη οργανωμένη στρατιωτική μονάδα της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Υψηλάντης πίστευε πως οι νεαροί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του. Με αυτούς αντιμετώπισε το στρατό τριών πασάδων στο Γαλάτσι και το Δραγατσάνι. Εκεί ο στρατός του ηττήθηκε (7-6-1821), ενώ ο ίδιος φυλακίστηκε μέχρι το 1827. Η σημαία του Ιερού Λόχου ήταν τρίχρωμη· το κόκκινο συμβόλιζε τον πατριωτισμό, το λευκό την αδελφοσύνη και το μαύρο τη θυσία. Στη μία πλευρά της σημαίας αναγραφόταν το «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ» και υπήρχε η εικόνα σταυρού στεφανωμένου από δάφνες ή η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην άλλη πλευρά υπήρχε η εικόνα του Φοίνικα αναγεννώμενου από τις φλόγες και αναγραφόταν «ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ».

The leader of Filiki Eteria (Society of Friends), Alexandros Ypsilantis, was the first to raise the flag of the Revolution in Iasion, Moldavia on 22-2-1821. He founded Ieros Lochos (Holy Corps), a military corps of 500 volunteers, students from the Greek communities of Moldavia (Odessa).

It was the first organized military unit of the Greek Revolution. Ypsilantis believed that these young men could be the soul of his army. With them he faced the army of three pashas (local governors and military commanders of the Οttoman Εmpire) in Galatsi and Dragatsani. There his army was defeated (7-6-1821) and he was imprisoned until 1827. The flag of Ieros Lochos was tricolour; red symbolized patriotism, white symbolized brotherhood and black symbolized sacrifice. On one side, the flag bore a cross surrounded by laurel or the icon of Saints Constantine and Helen with the phrase «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ» (BE VICTORIOUS WITH THE HELP OF THE CROSS). On the other side there was the image of a Phoenix with the phrase «ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ» (FROM MY ASHES I AM REBORN).

Η πιο γνωστή σημαία της Ελληνικής Επανάστασης είναι το ιστορικό Λάβαρο της Αγίας Λαύρας, όπου σύμφωνα με την παράδοση έγινε η κήρυξη της Επανάστασης, από τον Αρχιεπίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό. Φιλοτεχνήθηκε στη Σμύρνη στα τέλη του 16ου αιώνα, ίσως έπειτα από παραγγελία της Μονής, και απεικονίζει μια Ιερή Παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην οποία είναι αφιερωμένη η Μονή της Αγίας Λαύρας. Εκεί φυλάσσεται το λάβαρο σήμερα ως μεγίστης αξίας εθνικός και θρησκευτικός θησαυρός.

Τhe most famous flag of the Greek Revolution is the historic Banner of the Monastery of Agia Lavra, where according to tradition the Revolution was proclaimed by the Archbishop Paleon Patron Germanos. It was made in Smyrna at the end of the 16th century, probably by order of the Monastery, and depicts the Assumption of the Virgin Mary, to whom the Monastery is dedicated. The banner is kept there today as a national and religious treasure of utmost value.

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της επανάστασης, Θεόδωρος Βρυζάκης, 1865 Paleon Patron Germanos is blessing the flag of the revolution, Th. Vrizakis, 1865

Η Σημαία των Κολοκοτρωναίων, είναι η σημαία που χρησιμοποιούσε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί του Μοριά κατά την διάρκεια της επανάστασης. Σε λευκό φόντο έχει ένα γαλάζιο σταυρό, σύμβολο του Αγίου Ανδρέα. Είναι η σημαία που απεικονίζεται σε μια σειρά από γνωστούς πίνακες που έχουν θέμα την Ελληνική επανάσταση, γεγονός που αποδεικνύει την εκτεταμένη χρήση της.

The Flag of the Kolokotronis family was used by Theodoros Kolokotronis and other leaders of the revolution in the Peloponnese (Morias). It was made of white cloth with a blue cross, the symbol of St. Andrew. This flag is depicted in a series of well-known paintings of the Greek Revolution, a fact that proves its extensive use.

Σημαία του Ανδρέα Λόντου (Πάτρα) Ο Αντρέας Λόντος ύψωσε την σημαία του την 21η Μαρτίου 1821 κατά τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης. Αυτή η σημαία ευλογήθηκε στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Η πίσω όψη της σημαίας είναι μονόχρωμη κόκκινη για να παραπλανεί τους εχθρούς, αλλά στην μπροστινή όψη υπάρχει ένας μαύρος σταυρός που θέλει να δείξει την πίστη των αγωνιστών στην θρησκεία.

The Flag of Andreas Londos (Patra) Andreas Londos raised his flag on March 21, 1821 during the first year of the Revolution. This was the flag that was blessed in the square of Agios Georgios in Patras by Paleon Patron Germanos.

The back of the flag was red in order to mislead the enemies, but in the front there is a black cross to shows the fighters’ faith in their religion.

Σημαία της Μάνης (Λακωνία) Στη Μάνη η Επανάσταση ξεκίνησε στις 17-3-1821. Μετά από πρόσκληση του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη συγκεντρώθηκαν όλοι οι Μανιάτες οπλαρχηγοί στην Αρεόπολη ύψωσαν την επαναστατική σημαία. Ήταν από λευκό ύφασμα, με γαλάζιο σταυρό στο κέντρο. Στην επάνω πλευρά της έγραφε «Νίκη ή Θάνατος» και όχι «Ελευθερία», γιατί η Μάνη, σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, παρέμεινε απόρθητη από τους Τούρκους. Στο κάτω μέρος έγραφε «ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς», όπως ακριβώς έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες στην Αρχαία Ελλάδα, όταν ξεπροβόδιζαν τους γιους τους σε πόλεμο.

Flag of Mani (Laconia) In Mani the Revolution started on 17-3-1821. At the invitation of Petrobeis Mavromichalis, all the warlords of Mani gathered in Areopolis and raised the revolutionary flag. It was made of white fabric, with a blue cross in the center. On the upper side it read "Victory or Death" and not "Freedom", because Mani, throughout the period of Ottoman rule, remained invincible. At the bottom it read "ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς", a phrase that ancient Spartans mothers used to say to their sons, as they were sending them away to war.

Σημαία του Δημήτριου Πλαπούτα (Αρκαδία) Ήταν επικεφαλής του αγώνα στην Αρκαδία και πολέμησε μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Μετά την απελευθέρωση υπηρέτησε ως βουλευτής και γερουσιαστής. Χρησιμοποιούσε λευκή σημαία με γαλάζιο σταυρό, που στις τέσσερις γωνιές του ήταν γραμμένο το ΙΧΝΚ (Ιησούς Χριστός Νικά).

Flag of Dimitrios Plapoutas (Arcadia) He was the leader of the revolution in Arcadia and fought with Theodoros Kolokotronis. In the free Greek state, he served as member of parliament and senator.

His was a white flag with a blue cross, with the IHNK (Jesus Christ Victor) written on the four corners.

Σημαία του Αρείου Πάγου (Στερεά Ελλάδα) Κατά τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης δεν υπήρχαν διοικητικές αρχές. Κάθε περιοχή εξέλεγε τους δικούς της αντιπροσώπους οι οποίοι προσπαθούσαν να συντονίσουν την Επανάσταση. Μια από τις πρώτες τέτοιες διοικητικές οντότητες δημιουργήθηκε στην Ρούμελη. Στις 15-20 Νοεμβρίου 1821, συνήλθε η Συνέλευση των Σαλώνων στο οποίο συμμετείχαν αντιπρόσωποι της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Η Συνέλευση αυτή συνέταξε ένα είδος Συντάγματος, και θεσμοθέτησε ένα 12-μελές κυβερνητικό σχήμα, τον Άρειο Πάγο, που πρότεινε δική του σημαία. Η σημαία αυτή είχε τρεις κάθετες λωρίδες με χρώμα πράσινο, λευκο, μαύρο. Ο σταυρός αντιπροσωπεύει τον Χριστιανισμό, η φλεγόμενη καρδία την αγνότητα του αγώνα υπέρ ελευθερίας και η άγκυρα τη σταθερότητα του σκοπού.

Flag of Areios Pagos (Central Greece) During the first years of the Revolution there were no administrative authorities. Each region elected its own representatives who were trying to coordinate the Revolution. One of the first such administrative entities was created in Roumeli (central Greece). On November 15-20, 1821, the Assembly of Salona convened, in which representatives of Central Greece, Thessaly and Macedonia participated. This Assembly drafted a kind of Constitution, and instituted a first kind of government comprising 12 members, Areios Pagos, which proposed its own flag. This flag had three vertical stripes in green, white, black. The cross represents Christianity, the burning heart the purity of the struggle for freedom and the anchor the steady pursuit of the cause. Σημαία της Θεσσαλίας Το Μάιο του 1821 επαναστάτησε η Μαγνησία και τον Ιούνιο ακολούθησαν τα Τρίκαλα. Στο Πήλιο επαναστάτησε ο Άνθιμος Γαζής με άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς και ύψωσε την σημαία της ελευθερίας. Η σημαία αυτή ήταν λευκή με κόκκινο σταυρό και με τέσσερις μικρότερους σταυρούς στα λευκά τετράγωνα.

Flag of Thessaly In May 1821 Magnesia revolted and in June Trikala followed.

In Pelion, Anthimos Gazis rebelled with other local chiefs and raised the flag of freedom. This flag was white with a red cross and four smaller crosses in the white squares.

Σημαίες της Μακεδονίας Ο Εμμανουήλ Παπάς ανέλαβε την αρχηγία της εξέγερσης στην Μακεδονία που κηρύχτηκε επίσημα το Μάιο του 1821. Η εξέγερση ξεκίνησε από το Άγιο Όρος αλλά δεν είχε επιτυχία και έληξε με την παράδοση του Αγίου Όρους το 1822. Σημαντική ήταν η μάχη της Ρεντίνας, που είχε αρνητική έκβαση για τους Έλληνες. Το λάβαρο της μάχης (1η εικόνα) φυλάσσεται στη Μονή Εσφιγμένου, στο Άγιον Όρος. Ακολούθησαν σφαγές Χριστιανών και καταστροφές των περιουσιών τους. Ένα κύμα προσφύγων Μακεδόνων, κατέκλυσε την Εύβοια, τις Σποράδες και την Πελοπόννησο, όπου συνέχισαν να πολεμούν. Η σημαία των Μακεδόνων αγωνιστών ήταν λευκή με γαλάζιο σταυρό και την ανορθόγραφη επιγραφή “ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΗ ΝΗΚΟΛΑ ΤΣΑΜΗΣ” (2η εικόνα). Στη Νάουσα σημειώθηκε ολοκαύτωμα στις 13-4-1822 με 2,οοο νεκρούς. Η επαναστατική σημαία της Νάουσας είχε γαλάζιο σταυρό σε λευκό φόντο, έναν φοίνικα και τις φράσεις «Εν τούτω νίκα» και «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος».

Flags of Macedonia Emmanuel Papas took over the leadership of the Revolution in Macedonia which was officially declared in May 1821. The uprising started from Mount Athos but was not successful and ended with the surrender of Mount Athos in 1822. The battle of Rentina was an important one but had a negative outcome for the Greeks. The banner of the battle (1st photo) is kept in the Monastery of Esfigmenos, on Mount Athos. Massacres of Christians and destruction of their property followed. A wave of Macedonian refugees flooded Evia, the Sporades and the Peloponnese, where they continued to fight. The flag of the Macedonian fighters was white with a blue cross and the misspelled inscription “ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΗ ΝΗΚΟΛΑ ΤΣΑΜΗΣ” (2nd photo).

In Naoussa there was a holocaust on 13-4-1822 with 2,000 dead. The revolutionary flag of Naoussa had a blue cross on white background, a phoenix and the phrases «Εν τούτω νίκα» (Victory with the help of the cros) and «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» (Fight for your faith and homeland).

Σημαίες και λάβαρα της Ηπείρου Ο Μάρκος Μπότσαρης, οπλαρχηγός της Ηπείρου (Σούλι) είχε σημαία ολόλευκη με γαλάζιο σταυρό και την εικόνα του Αγίου Γεωργίου πλαισιωμένο από δάφνη (1η εικόνα). Η μορφή του Αγίου Γεωργίου εμφανίζεται στα λάβαρα πολλών Αγωνιστών, όπως o Αθανάσιος Διάκος στη Στερεά Ελλάδα και ο Ηλίας Μπισμπίνης στο Μυστρά (Πελοπόννησος). Το λάβαρο του τελευταίου είναι κεντημένο στο χέρι και φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας (2η εικόνα). Ένα ακόμα λάβαρο από την Βόρειο Ήπειρο φέρει τέσσερις ερυθρούς Βυζαντινούς Δικέφαλους Αετούς στις τέσσερις γωνίες και γαλάζιο σταυρό στο κέντρο (3η εικόνα).

Flags and banners of Epirus Markos Botsaris, leader of the Revolution in Epirus (Souli) had an all-white flag with a blue cross and the icon of Agios Georgios framed by laurel (1st photo).

The figure of Agios Georgios appears on the banners of many fighters, such as Athanasios Diakos in Central Greece and Elias Bisbinis in Mystras (Peloponnese). The banner of the latter is embroidered by hand and is kept in the National Historical Museum of Athens (2nd photo).

Another banner from Northern Epirus bears four red Byzantine double-headed Eagles at the four corners and a blue cross in the center (3rd photo).

Η σημαία των Σπετσών Από τα νησιά, οι Σπέτσες ύψωσαν πρώτες τη σημαία της Επανάστασης στις 26 Μαρτίου 1821. Η σημαία τους ήταν χρώματος κυανού, γύρω περιβαλλόταν από κόκκινη ταινία (ποταμός αίματος) και έφερε την επιγραφή «Ελευθερία ή Θάνατος». Στο μέσο έφερε σταυρό, που δήλωνε τη δικαιοσύνη του αγώνα, πάνω σε μια ανεστραμμένη ημισέληνο, που δήλωνε την μελλοντική πτώση του Οθωμανικού κράτους. Δεξιά υπήρχε όρθια άγκυρα ως σύμβολο ελπίδας για τη νίκη στις ναυμαχίες, ένα φίδι ως σύμβολο της δύναμης του ελληνικού έθνους και μια κουκουβάγια, που δήλωνε τη φρόνηση στη διεξαγωγή του Αγώνα. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη η κουκουβάγια, που συμβολίζει τους Έλληνες, τρώει τη γλώσσα του φιδιού, που συμβολίζει τους Τούρκους. Αριστερά υπήρχε μια λόγχη, στοιχείο σύνδεσης με τις ένδοξες μάχες των αρχαίων Ελλήνων. Όλα τα σύμβολα ήταν κόκκινου χρώματος.

The flag of Spetses Of all the islands, Spetses was the first to raise the flag of the Revolution on March 26, 1821.

Their flag was blue, surrounded by a red ribbon (river of blood) and bore the inscription «Ελευθερία ή Θάνατος» (Freedom or Death). In the middle it had a cross, which declared the justice of the revolution, standing on an inverted crescent, which signified the future fall of the Ottoman state. On the right there was an upright anchor as a symbol of hope for the victory in the naval battles, a snake as a symbol of the strength of the Greek nation and an owl, which declared the wisdom in conducting the Revolution. According to another interpretation, the owl, which symbolizes the Greeks, eats the tongue of the snake, which symbolizes the Ottomans. On the left there was a spear, an element of connection with the glorious battles of the ancient Greeks. All the symbols were red.

Η σημαία των Ψαρών. Ήταν λευκή, με περίγραμμα ερυθρό και ίδια σύμβολα με τη σημαία των Σπετσών, έναν ερυθρό σταυρό, την άγκυρα, το φίδι και το πτηνό που του έτρωγε τη γλώσσα, καθώς και το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος». Μετά την καταστροφή του νησιού, οι εναπομείναντες Ψαριανοί ντύθηκαν στα μαύρα σε ένδειξη πένθους, έβαψαν μαύρα τα πλοία τους, ύψωσαν σε αυτά σημαία ίδιου χρώματος και συνέχισαν τον αγώνα για την ελευθερία.

Σημαία της Ύδρας Είχε κόκκινο περίγραμμα, μπλε φόντο κι έναν άσπρο σταυρό στο κέντρο. Στη βάση ήταν γραμμένη η αρχαία φράση «Ἤ τὰν ἤ ἐπί τᾶς». Στις 2 Απριλίου σπετσιώτικα πλοία κατέφθασαν στο λιμάνι της Ύδρας, για να ξεσηκώσουν και τους κατοίκους του νησιού. Οι Υδραίοι, μόλις είδαν τη σημαία των Σπετσών, τη δέχθηκαν με ενθουσιασμό και κατασκεύασαν μια παρόμοια, παρά τις αντιρρήσεις μερικών, οι οποίοι δεν ήθελαν να υιοθετήσουν το έμβλημα ενός άλλου νησιού.

The flag of Psara.

It was white, with a red border and the same symbols as the flag of Spetses; a red cross, an anchor, a snake and a bird which is biting the snake’s tongue. It also bears the inscription «Ελευθερία ή Θάνατος» (Freedom or Death). After the destruction of the island, the inhabitants who survived dressed in black as a sign of mourning, painted their ships black, raised a flag of the same colour on them and continued the fight for freedom.

Flag of Hydra It had a red border, a blue background and a white cross in the center. At the base the ancient phrase "Ἤ τὰν ἤ ἐπί τας" was written. On April 2, ships from Spetses arrived at the port of Hydra and Revolution was declared on the island.

The people of Hydra designed a flag similar to that of Spetses, despite the objections of some, who did not want to adopt the emblem of another island.

Σημαίες της Σάμου Στη Σάμο υψώθηκαν τρεις διαφορετικές σημαίες. Η μία είχε τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας, η δεύτερη ήταν παρόμοια με αυτές των άλλων νησιών και η τρίτη εκτός από τον σταυρό και την ημισέληνο εικόνιζε έναν φοίνικα που ορμούσε και κατασπάραζε ένα φίδι, ενώ στις δυο πλευρές έφερε τα αρχικά ΗΕ-ΗΘ (Ελευθερία ή Θάνατος) Η επανάσταση στη Σάμο γενικεύτηκε στις 26 Απριλίου 1821 από τον Λυκούργο Λογοθέτη, που στις 8 Μαΐου ύψωσε και επίσημα τη σημαία της εθνεγερσίας στο Καρλόβασι. Την ίδια εποχή επαναστάτησαν και τα άλλα νησιά, ιδιαίτερα των Δωδεκανήσων (πρώτη η Κάσσος και μετά η Κάρπαθος, η Χάλκη, η Τήλος, η Νίσυρος, η Κάλυμνος, η Λέρος, η Πάτμος και η Αστυπάλαια.)

Flags of Samos Three different flags were raised on Samos. One had the symbols of Filiki Eteria, the second was similar to those of the other islands and the third depicted the cross and the crescent, as well as a phoenix rushing down and devouring a snake. On both sides of the cross, one could read the initials ΗΕ-ΗΘ (Freedom or Death). Revolution on Samos spread all over the island on April 26, 1821 under the leadership of Lykourgos Logothetis, who on May 8 officially raised the flag of the national uprising in Karlovasi. At the same time, the other islands, especially the Dodecanese, revolted (first Kassos and then Karpathos, Halki, Tilos, Nisyros, Kalymnos, Leros, Patmos and Astypalea.)

Σημαία του Καστελόριζου Έχει φόντο άσπρο και περίγραμμα μπλε, με σύμβολα παρόμοια με αυτά που έχουν και οι άλλες νησιώτικες σημαίες. Η καρδιά συμβολίζει την αγάπη, η άγκυρα την ελπίδα και ο σταυρός την πίστη.

Flag of Kastelorizo It has a white background and a blue border, with symbols similar to those of other island flags. The heart symbolizes love, the anchor symbolizes hope and the cross symbolizes faith.

Σημαίες της Κρήτης Στην Κρήτη η πρώτη επαναστατική σημαία υψώθηκε στις 14-6-1821 στα Σφακιά. Φέρει τον σταυρό με τα γράμματα ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ (Ιησούς Χριστός Νικά) και τα αρχικά: Κ (Κρήτη), Ε (Ένωση), Ε (Ελευθερία) ή Θ (Θάνατος). Η Επανάσταση στην Κρήτη ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1821 και κράτησε ως το 1830, αλλά η Κρήτη δεν περιλήφθηκε εξ αρχής στο Νέο Ελληνικό Κράτος. Μετά από συνεχείς επαναστάσεις με σύνθημα το «Ένωσις ή Θάνατος» (2η εικόνα) η Κρητική Πολιτεία αναγνωρίστηκε ως αυτόνομο κράτος (1869) υπό τουρκική κυριαρχία και την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων, (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσία) μέχρι την ένωσή της με την Ελλάδα (1913). Η σημαία της Κρητικής Πολιτείας (3η εικόνα) είναι μια παραλλαγή της ελληνικής σημαίας: λευκός σταυρός που χώριζε τη σημαία σε τέσσερα τετράγωνα από τα οποία τα τρία ήταν κυανά, ενώ το τέταρτο, το πάνω αριστερό, ήταν κόκκινο μ' ένα λευκό άστρο στο κέντρο και συμβόλιζε την υποταγή στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Flags of Crete In Crete the first revolutionary flag was raised on 14-6-1821 in Sfakia. It bears the cross with the letters ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ (Jesus Christ Victor) and the initials: Κ (Crete), Ε (Union), Ε (Freedom) or Θ (Death). The Revolution in Crete began in April 1821 and lasted until 1830, but Crete was not included in the New Greek State from the beginning. After constant revolutions with the slogan "Union or Death" (2nd photo) the Cretan State was recognized as an autonomous state (1869) under Ottoman rule and the protection of the Great Powers (United Kingdom, France, Italy and Russia) until its final unification with Greece (1913). The flag of the Cretan State (3rd photo) is a variation of the Greek flag: a white cross dividing the flag into four squares, three of which were blue, while the fourth, upper left, was red with a white star in the center, symbolizing submission to the Ottoman empire.

Η Σημαία της Κύπρου Η Κύπρος είχε περιληφθεί από την Φιλική Εταιρεία στο πρόγραμμα εξεγέρσεως μαζί με όλες τις Ελληνικές χώρες. Οι Κύπριοι ξεσηκώθηκαν από την πρώτη στιγμή της Επανάστασης του 1821 και αγωνίστηκαν προσφέροντας την ίδια τη ζωή τους για την ελευθερία. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης ελλιμενίστηκε για λίγες ημέρες, τον Ιούνιο του 1821, στο χωριό Άγιος Σέργιος κοντά στην Σαλαμίνα. Η οθωμανική διοίκηση απάντησε με διωγμούς, εκτελέσεις και λεηλασίες. Πολλοί Κύπριοι, που γλίτωσαν από τους διωγμούς και κατάφεραν να διαφύγουν από το νησί, έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα, όπου εντάχθηκαν σε διάφορα στρατιωτικά σώματα. Είχε όμως δημιουργηθεί και λόχος Κυπρίων, η γνωστή «Φάλαγγα των Κυπρίων», με επικεφαλής τον στρατηγό Χατζηπέτρο. Οι Κύπριοι αγωνιστές, μέλη της φάλαγγας, πολέμησαν υπό τη δική τους πολεμική σημαία στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο. Αυτή η πολεμική σημαία των Κυπρίων αγωνιστών ήταν από λευκό πανί με διαστάσεις 1,10 Χ 1,40μ που στο κέντρο του υπήρχε ένας γαλάζιος σταυρός. Στο πάνω αριστερό τεταρτημόριο, υπήρχε επιγραφή: ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ-ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ. Η σημαία των Κυπρίων ήταν στερεωμένη σε ξύλινο ιστό που έφερε στο πάνω μέρος του σταυρό σιδερένιο που κατέληγε σε λόγχη, έτσι που ο σημαιοφόρος να μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει και ως όπλο.

Τhe Flag of Cyprus Cyprus had been included by the Filiki Eteria in the uprising of all the Greek areas. The Cypriots fought with the rest of the Greeks from the first moment of the Revolution of 1821, offering their own lives for freedom. Konstantinos Kanaris docked for a few days, in June 1821, in the village of Agios Sergios near Salamina. The Ottoman administration responded with persecution, executions of Cypriots and looting of their estates. Many Cypriots, who escaped persecution and managed to flee from the island, arrived in Greece, where they joined various military corps. Moreover, a battalion of Cypriots had been created, the well-known "Phalanx of the Cypriots", led by General Hadjipetros. The Cypriot fighters, members of the phalanx, fought under their own war flag in Central Greece and the Peloponnese. This war flag of the Cypriot fighters was made of white cloth measuring 1.10 X 1.40m depicting a blue cross in its center. In the upper left quadrant, there was an inscription “ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ-ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ” (Greek Flag of Homeland Cyprus). The Cypriot flag was attached to a wooden mast with an iron cross at the top that ended in a spear, so that the flag bearer could use it as a weapon.

Η σημαία του Κανάρη (Ψαρρά) Η σημαία του Κανάρη μοιάζει πολύ με τη σύγχρονη επίσημη σημαία του Ελληνικού Κράτους. Πάνω αριστερά έχει λευκό σταυρό σε γαλάζιο φόντο και πέντε οριζόντιες λωρίδες λευκές και γαλάζιες.

The flag of Kanaris (Psarra) The flag of Kanaris is very similar to the modern official flag of the Greek State. On the top left corner it has a white cross on a light blue background and five horizontal stripes in white and blue.

Η σημαία του Μιαούλη (Ύδρα) Παρόμοια ήταν και η σημαία του Υδραίου καπετάνιου Ανδρέα Μιαούλη, με γαλάζιο σταυρό σε λευκό φόντο και οκτώ οριζόντιες λωρίδες The flag of Miaoulis (Hydra) The flag of Hydra captain Andreas Miaoulis was similar, with a blue cross on a white background and eight horizontal stripes

Η σύγχρονη Ελληνική Σημαία Στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1-1-1822) ορίστηκε η Ελληνική Σημαία να φέρει ως σύμβολο τον σταυρό και να έχει ως χρώματα το κυανό και το λευκό. Αργότερα αποφασίστηκε ότι η σημαία των χερσαίων δυνάμεων θα ήταν τετράγωνη, κυανού χρώματος, με έναν λευκό σταυρό στη μέση, ενώ η ναυτική σημαία θα είχε στην πάνω εσωτερική γωνία της κυανό τετράγωνο με λευκό σταυρό και εννέα οριζόντιες λωρίδες. Οι εκδοχές για την επικράτηση του λευκού και του κυανού είναι πολλές· μεταξύ αυτών ο συμβολισμός του ουρανού και των κυμάτων της θάλασσας ή της αγνότητας και της ουράνια δύναμης. Η χρήση των εννέα παράλληλων γραμμών δεν έχει ερμηνευτεί, ωστόσο ο αριθμός θεωρούνταν ανέκαθεν ιερός. Κατά μία εκδοχή είναι τόσες όσες οι συλλαβές του συνθήματος της Επανάστασης «Ελευθερία ή Θάνατος».

The Μodern Greek Flag At the National Assembly of Epidaurus (1-1-1822) the Greek flag was set to be white and blue and bear the cross as a symbol. It was later decided that the flag of the land forces would be square, blue, with a white cross in the middle, while the naval flag would have a blue square with a white cross in the top left corner and nine horizontal blue and white stripes. There are many versions of why the colours were chosen; namely they are supposed to be a symbol of the sky and the waves of the sea or of celestial power and purity. The choice of the nine parallel stripes does not have a definite interpretation, although number nine has always been considered sacred. According to one version, they are as many as the syllables of the slogan of the Revolution “Ε-ΛΕΥ-ΘΕ-ΡΙ-Α - Ή - ΘΑ-ΝΑ-ΤΟΣ” (Freedom or Death).

Η σημαία του Τζανετάκη-Γρηγοράκη υψώθηκε το 1821 στη Λακωνία (Πελοπόννησος). Εκτός από τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας, το σταυρό που στηρίζεται πάνω σε δεκαέξι κολόνες σε δεσμό, υπάρχουν και άλλα που δεν ερμηνεύονται εύκολα, όπως ο ήλιος και ο δράκος που καταπίνει τον λαγό. Ίσως αντιπροσωπεύουν κάποια μάχη του καλού ενάντια στο κακό, τον αγώνα των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς.

Ναυτική Σημαία της Επανάστασης Οι σημαίες που χρησιμοποιούσε το ναυτικό στον αγώνα είχαν ιδιαίτερα σύμβολα, όπως η άγκυρα, ένα πουλί (κουκουβάγια) και ένα φίδι που κουλουριάζεται γύρω από ένα σταυρό ή μια λόγχη. Ειδικά το φίδι εμφανίζεται σε πολλές σημαίες της περιόδου και φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία. Πιθανόν συμβολίζει τη δικαιοσύνη του αγώνα, ενώ ο τρόπος που κουλουριάζεται ίσως δηλώνει τη συνέχεια του αγώνα και της προσπάθειας.

Naval Flag of the Revolution The flags used by the navy in the revolution had special symbols, such as an anchor, a bird (owl) and a snake that coils around a cross or a spear.

Especially the snake appears on many flags of the period and seems to have a special meaning.

It probably symbolizes the justice of the fight, while the way it is coiled probably indicates the continuation of the fight and effort.

The flag of Tzanetakis-Grigorakis was raised in 1821 in Laconia (Peloponnese). In addition to the symbols of Filiki Eteria (Association of Friends), i.e. the cross resting on sixteen pillars tied together in a knot, there are other symbols that are not easy to interpret, such as the sun and the dragon that swallows the hare. Maybe they represent a battle of good against evil, in general, or more particularly the struggle of the Greeks against the Ottomans.

© ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ © PHOTOGRAPS : COLLECTION ON NATIONAL HISTROCAL MUSEUM OF GREECE (ATHENS) πηγές /sources : https://www.nhmuseum.gr http://users.sch.gr/maritheodo/history-pi https://www.mixanitouxronou.gr/ https://commons.wikimedia.org/

Τα παιδιά της S3ELB που συγκέντρωσαν το υλικό:

ANGELOPOULOU, Agni

KONSTANTINIDOU, Konstantina

ARGIRIS, Lydia

KONSTANTINOU, Georgios-Ion

ARVANITIS, Phevos

KOURTESIS, Stylianos

BAFA, Anna

KREMASTIOTIS, Panagiotis

BULLI, Cristina

KYRIAZIS, Andreas-Dimitrios

CHAITIDOU, Myrto Effrosyni

LOUPASIS, Nikolaos

DIMITRIOU, Danai-Stamatia

MARQUIGNY, Alexis Christos Gilles

DOIKOU, Athanasia-Ekaterini

PANAGOPOULOU, Iliana

FRAGIADAKIS, Lucas

PANOPOULOS, Odysseas

GEORGIOU, Rafael Angelos

PAPANIKOLAOU, Panagiotis

GKAKOUDI, Aikaterini-Vasiliki

PERDIKIS, Spyridon

HAMPSON, Konstantina

PSAROUDAKI, Foteini

KARATZIA, Mikaela

TITSIA, Maria

KOKOLAKIS, Petros

VASEY, Constantinos Alexandros

KONSTANTINIDIS, Konstantinos

PAPAKONSTANTINOU, Nikolaos (S1)