Gp action #7

GP action

numer 7

semestr letni 2015/2016

MAGAZYN KNGP

TEMAT NUMERU:

POLSKA PIĘKNIEJE7 cudów funduszy europejskich Wielki student w wielkim świecie, czyli co może Architekt Krajobrazu Nie samą kopalnią Katowice żyją Wiatraki. Prawem mocne, wiatrem szyte GREEN VELO- Wschodni Szlak Rowerowy GIS- darmowe bazy danych wektorowych ZWYCIĘSKI ARTYKUŁ:

DODATEK SPECJALNY:

NAJWIĘKSZE ELEKTORWNIE WODNE na świecie

łamigłówki w języku angielskim

1/2016

i wiele więcej!

WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU

kngp-up.cba.pl WERSJA ONLINE !

ISSN 2084-9028

Spis

treści

STUDENCKIE ŻYCIE o Nas, dla Was......................................................................................................................................3

WOKÓŁ GP

Polska pięknieje- 7 cudów funduszy europejskich ..................................................................................4 Największe elektrownie wodne na świecie..............................................................................................7 Przychodzi planista do archeologa... czyli czego szukać w archeologii.........................................................9 Wielki student w wielkim świecie, czyli co może Architekt Krajobrazu...................................................12 Innowacyjne Dworce Systemowe, czyli niezmarnowany czas w oczekiwaniu na pociąg......................14 Zasady gospodarowania przestrzenią przy budowie i modernizacji stadionów.........................................16 Nie samą kopalnią Katowice żyją ................................................................................................20 Tereny zielone w mieście.....................................................................................................................23 Wiatraki. Prawem mocne, wiatrem szyte...............................................................................................25 Tramwaje w polskich miastach.............................................................................................................27 Green velo- wschodni szlak rowerowy....................................................................................................30

PORADNIKI GIS- darmowe bazy danych wektorowych..........................................................................................32

W WOLNEJ CHWILI Na wolną chwilę .................................................................................................................................34

Wydawca Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wydział Inżynierii Środowiska i Gospodarki Przestrzennej Adres korespondencyjny: ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań Adres e-mail: kngp@up.poznan.pl Strona internatowa: kngp-up.cba.pl Wersja on-line magazynu na:

zacja:

wizuali

kngp-up.cba.pl stopka redakcyjna

Redaktor naczelny: inż. Emilia Zimna

Opiekun Koła Naukowego: dr inż. Anna Zbierska

Nakład: 200 egzemplarzy

Redakcja: inż. Emilia Zimna inż. Mikołaj Sobieraj

Skład i opracowanie graficzne: inż. Emlia Zimna inż. Mikołaj Żak

Korekta tekstów: dr Michał Beim dr inż. Anna Zbierska prof. dr hab. inż. Janina Zbierska

Projekt okładki: inż. Emilia Zimna

Patronat medialny: Wieści Akademickie Urbanistyka.info dlastudenta.pl

Dodatek specjalny z języka angielskiego pod nadzorem: mgr Karolina Kowalska

Fotografia na okładce: inż. Mikołaj Sobieraj

Data wydania: 04.04.2016 r.

Roman

arek

Kaczm

o

Nas,

dla

Was

Od redakcji „Ten, kto nie spodziewa się mieć miliona czytelników, nie powinien zabierać się do pisania”- J. W. Goethe Drodzy Czytelnicy, cieszymy się niezmiernie z Waszej obecności i płynących zewsząd słów uznania czy drobnych sugestii dotyczących wydawania naszego magazynu GP Action. Numer, który trzymacie w ręku jest dla nas wyjątkowym numerem, ponieważ znajdziecie w nim zwycięski artykuł konkursu, pt. „Największe elektrownie wodne na świecie” nadesłanego do Koła Naukowego Gospodarki Przestrzennej oraz dodatek specjalny jakim są łamigłówki w języku angielskim. Dotyczą one tematyki ogólno pojętej gospodarki przestrzennej. Wierzymy, że w taki sposób łatwiej i z większą radością można przyswajać nowe „fachowe słownictwo”.

W niniejszym numerze GP Action czeka na Was bardzo ciekawy artykuł dotyczący funduszy europejskich, dzięki którym Polska pięknieje. Warto zapoznać się również z artykułem opisującym Green Velo - czyli wschodni szlak rowerowy. Może niejeden z Was wybierze się na niezapomnianą wycieczkę rowerową już wiosną. Warto również zagłębić się w artykuł pod tytułem: „Przychodzi planista do archeologa, czyli czego szukać w archeologii”, w którym poznacie tajniki tej niesamowitej dziedziny. W naszym numerze nie zabrakło również wywiadu, w którym dowiecie się jakie prawa ma architekt krajobrazu w dzisiejszym świecie. Uważa się, że Katowice to miasto cechujące się wyłącznie górnictwem, przeciw tej tezie postanowiła wyjść nasza koleżanka, czy jej się to udało, sprawdźcie sami. Skoro jesteśmy przy urbanizacji, na pewno powinien Was zaintrygować artykuł o tramwajach w polskich miastach, natomiast dla tych którzy wolą bardziej proekologiczne życie, zachęcamy do lektury na temat zieleni w mieście. „Ekologów” zaintrygują na pewno także artykuły o wiatrakach, elektrowniach wodnych czy dworcach systemowych, które swym rozwiązaniem technologicznym zachwyciły

niejednego pasażera, a przy tym są bardzo opłacalne. Warto także wspomnieć o bardzo ciekawym artykule, w którym dowiecie się jak odpowiednio korzystać z darmowych baz danych wektorowych. W naszym magazynie każdy znajdzie coś dla siebie, dlatego nie mogło zabraknąć tematu piłki nożnej, a dokładniej stadionów. Zarówno tych znajdujących się w Polsce, i tych podziwianych na świecie.

Miłej lektury! inż. Emilia Zimna

Chcesz poznać nowych ludzi, którzy tak jak Ty w pewnym stopniu pasjonują się otaczającą nas przestrzenią?

Chcesz brać udział w konferncjach, wyjazdach, szkoleniach? Chcesz poznawać świat z innej perspektywy?

Dołącz do NAS i połącz przyjemne z pożytecznym!

o Nas! dla Was!

#KNGP na UP a wyjazdy i n # e #iMpReZy l #funp o age k sz #nauka # #KONFERENCJE

#PRZYJAŹŃ

Wokół

gp

Polska pięknieje inż. Mikołaj Żak, gospodarka przestrzenna I rok II stopnia

KNGP

7 CUDÓW FUNDUSZY UE

Fundusze Europejskie to nie tylko dotacje na realizację wspólnej polityki rolnej, czy też wsparcie kapitału ludzkiego, ale także środki przeznaczone na rewitalizację, modernizację oraz poprawę stanu wszelkiego rodzaju ośrodków i dóbr turystyczno-rekreacyjnych. Przekazywane przez UE fundusze wykorzystywane są na rewitalizację nieużytków, modernizację istniejącej infrastruktury oraz budowę całkowicie nowych miejsc edukacyjnych, historycznych oraz turystyczno-rekreacyjnych.

mln złotych nakładu dworzec nie tylko jest punktem obsługi podróżnych, ale i siedzibą Młodzieżowego Centrum Kariery, Stowarzyszenie Inicjatyw Możliwych „RzeczJasna”, Zakład Aktywności Zawodowej oraz Klub Plastyka Amatora. Wygląd łączący nowoczesność z klasycznością.

Rewitalizacja Zwycięzcą w tej kategorii jest rewitalizacja dworca kolejowego w Ostródzie. Jest to niejako hołd i wskazanie pomysłu na zagospodarowanie i wykorzystanie zaniedbanych i opustoszałych dworców kolejowych. Obecnie, dzięki 9

4 40

Fot. 1. Budynek dwoeca w Ostródzie

Obiekt turystyczny Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu jako kolebki państwowości i chrześcijaństwa w Polsce zwyciężyło w kategorii „Obiekt turystyczny”. Ce-

Fot. 2. Źródło: funduszeeuropejskie.gov.pl

7 cudów Funduszy Europejskich” to konkurs organizowany przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Departament Informacji i Promocji i przeznaczony jest dla realizatorów przedsięwzięć z zakresu rewitalizacji, rozwoju turystyki (w tym turystyki mobilnej, wirtualnej, aktywnej, jak również obiektów turystycznych), miejsc przyjaznych rodzinie oraz turystyki edukacyjnej, kultury i sztuki, współfinansowanych z Funduszy Europejskich. Udział, a przede wszystkim zwycięstwo w tym konkursie daje szansę na promocję i reklamę projektu na arenie ogólnopolskiej a także europejskiej, co potęguje pozytywny efekt zgłoszonego przedsięwzięcia.

Spośród 195 zgłoszeń kapituła konkursu wybrała 21, które zakwalifikowały się do drugiego etapu konkursu w 7 kategoriach: •Rewitalizacja • Obiekt turystyczny • Turystyka mobilna i wirtualna • Turystyka aktywna • Kultura i sztuka • Miejsce przyjazne rodzinie • Edukacja „Przedsięwzięcia te pokazują, że tworzenie oraz modernizacja infrastruktury transportowej, kulturalnej i rekreacyjnej jest działaniem na rzecz aktywizacji, integracji oraz wyrównywania szans mieszkańców, łączącym to co lokalne i tradycyjne z tym, co globalne i nowoczesne” – tak skomentowała wybór 21 finalistów minister infrastruktury i rozwoju Maria Wasiak. Spośród nominowanych Kapituła wybrała zwycięzców we wszystkich kategoriach, laureata nagrody specjalnej, a internauci wybrali swojego faworyta. Oto krótkie ich przedstawienie.

Fot. 1 Źródło: ostroda.wm.pl

”Polska pięknieje -

Fot. 2. Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu

lem utworzenia tego centrum była akwizycja turystyczna i edukacyjna Ostrowa Tumskiego oraz Śródki, które są jednymi z najstarszych części nie tylko Poznania, ale i też całego kraju. Zadaniem Centrum jest przekazanie turystom niezbędnej wiedzy pozwalającej na odczytanie znaczeń zawartych w przestrzeni kulturowej Ostrowa Tumskiego oraz umożliwienie świadomego i pełnego poznania tych miejsc i właściwej interpretacji związanych z nimi faktów i sym-

GP Action #7

Turystyka mobilna i wirtualna Wirtualne Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku, a więc zwycięzca w tej kategorii, powstało w 2013 roku na zlecenie Miasta Jelenia Góra w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007–2013. Pomysłodawcą powstania muzeum był prof. dr hab. Andrzej Kozieł z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, który wraz z mgr Danutą-Marią Chałat przygotował koncepcję internetowego portalu oraz specjalnej sali multimedialnej, które miały służyć prezentacji, promocji, a także dokumentacji wszystkich barokowych fresków znajdujących się terenie Śląska. Freski na terenie Śląska chyba jednym z najmniej docenianych, a jednocześnie bardzo często najcenniejszym elementem wystroju budynków barokowych. Dzięki temu muzeum nie jest już konieczne zwiedzenie całego regionu, by zobaczyć te cenne dzieła sztuki, gdyż wszsytkie one są zebrane w jednym miejscu za pomocą fotografii czy filmów.

zadbaniu o unikatowe walory przyrodniczo rekreacyjne. Dzięki rozbudowie infrastruktury wodno-portowej w Nowej Soli czy Bytomiu Odrzańskim oraz uruchomieniu tras wycieczkowych statkami Laguna oraz Zefir, Odra ponownie stała sie ciekawą atrakcą turystyczną nie tylko dla Polaków i Niemców, ale i dla wszystkich „wodniaków”. A to wszystko dzięki wsparciu ze środków unijnych w wysokości ponad 5,5 miliona €.

Kultura i sztuka Czymże byłby świat bez muzyki? Nie wiadomo, ale na pewno nie był by pełny. Do tego samego wniosku doszli włodarze miasta Katowice budując kosztem okaz kunsztu architekto-

Fot. 4. Źródło: nospr.org.pl

boli. Dzięki przeprowadzonym działaniom obiekt staje się bodaj najważniejszym i najciekawszym punktem Traktu Królewsko - Cesarskiego, a dzięki lokalizacji w miejscu początku Szlaku Piastowskiego jest doskonałą zachętą do zwiedzenia pozostałych miejsc położonym na tymże obszarze.

Fot. 3. Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

Turystyka aktywna

nicznego dla prawdziwych wirtuozów dźwięku. Niezwykły budynek, urzekający wyglądem, estetyką, a w szczególnie ważnych miejscach, jakimi są sale koncertowe, także wyśmienitą akustyką, jest siedzibą Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Dla widowni zarezerwowano 1800 miejsc, która może podziwiać nawet rozszerzony skład orkiestry symfonicznej, 120 osobowy chór oraz, co niezwykle ważne, przepiękne i wyjątkowo barwne brzmienie organów. Do dyspozycji jest także mniejsza, 300-osobowa sala kameralna

Fot. 4. Źródło: funduszeeuropejskie.gov.pl

Drugi etap projektu „Odra dla turystów 2014 – rozwój turystyki wodnej na transgranicznym obszarze Doliny Środkowej Odry” został doceniony laurem w kategorii turystyki aktywnej.

Założeniem i celem projektu był rozwój turystyki na Odrze oraz aktywizacja społeczna Polaków i Niemców dzięki transgenicznemu charakterowi rzeki oraz możliwości turystyki wodnej. Obszar pogranicza Lubusko-Branderburskiego dzięki liczny portom i przystaniom turystycznym oraz uwypukleniu i

4

5

Fot. 4. Odra dla turystów 2014 – rozwój turystyki wodnej na obszarze Doliny

GP Action #7

40

Fot. 5. Źródło:gigantymocy.pl

Chcielibyście odwiedzić park, w którym można posłuchać śpiewu ptaków, odpocząć na łonie natury, czy to samemu czy z przyjaciółmi? A gdy przyjdzie ochota na aktywne spędzenie czasu skorzystać z licznych ścieżek pieszych i rowerowych, siłowni zewnętrznej, parku linowego, strzeżonych kąpielisk lub basenu, boisk sportowych lub, uwaga, toru kapslowego? Dodatkowo rozwinąć umysł i poszerzyć wiedzę na temat środowiska, aerodynamiki, ochrony przyrody czy energii? To wszystko i wiele więcej znajdziecie w Parki Rekreacji ZOOM NATURY w Janowie Lubelskim, zwycięzcy w kategorii „Edukacja”.

Fot. 5. Ekspozycja Giganty Mocy

jak również studio nagraniowe. Całość inwestycji pochłonęła 265mln złotych, przy czym 145 pochodziło ze środków UE.

Miejsce przyjazne dzieciom

Budowa nowego budynku Miejskiego Centrum Kultury oraz, a może przede wszystkim, ekspozycji Giganty Mocy została uhonorowana laurem za stworzenie miejsca przyjaznego dzieciom. Sala teatralno-widowiskowa z widownią dla 500 osób, pracownie ruchu artystycznego i scena z placem do imprez plenerowych to tylko część atrakcji. Prawdziwą furorę robi ekspozycja Giganty Mocy, która przyciąga dzieci, bawiąc i edukując. Mogą one dowiedzieć się m.in. jak powstaje prąd, co mają wspólnego lasy deszczowe z węglem brunatnym a także jak wyglądają szczątki mamuta odkryte w odkrywce kopalni. Stała się ona centrum wydarzeń społeczno-kulturalnych, artystycznych czy biznesowych. Giganty Mocy to miejsce , które zasługuje na uznanie.

Pozostałe wyróżnienia Wybór internautów: Rozbudowa Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego - etap 4.

Beneficjentem projektu jest Pomorski Park Naukowo-Technologiczny.

Wyróżnienie specjalne: Budowa Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.

Beneficjentem projektu jest Pomorski Park Naukowo-Technologiczny.

Wszystkie przedsięwzięcia, które zdobyły laury w tym konkursie mają jedną wspólną cechę: wywarły duży wpływ na otoczenie, w którym zostały zrealizowane. Edukacyjne, kulturalne, sportowe czy rekreacyjne, wszystkie już teraz wywarły pozytywne wrażenie na rzeszy ludzi. Dzięki temu konkursowi oraz promocji z nim związanej będą mogły jeszcze bardziej wpisać się krajobraz świadomości społeczeństwa oraz poprawić postrzeganie naszego kraju w Europie i na świecie.

Fot. 4. Źródło: http://zoomnatury.pl/

Edukacja

Bibliografia: www.funduszeeuropejskie.gov.pl www.naszaostroda.pl www.wirtualnefreski.pl www.poznan.pl www.odra2014.pl www.nospr.org.pl www.gigantymocy.pl

Fot. 6. Park Rekreacji ZOOM NATURY w Janowie Lubelskim

www.zoomnatury.pl

6 40

GP Action #7

Wokół

gp

Weronika Urbaniak, ogrodnictwo, III rok

NAJWIĘKSZE

Rys. 1. Źródło: www.budowle.pl

Zapora Itaipu Zapora ta powstała na rzece Parana na granicy Paragwaju i Brazylii. Budowę zaczęto w latach 70, zakończono natomiast w 1991 roku. Dostarcza ona 90 proc. energii zużywanej w Paragwaju i 19 proc. zużycia w Brazylii. Hydroelektrownia ta jest wyposażona w 18 hydrogeneratorów łącznej mocy 12 600 MW. Stała się ona nie tylko Fot.1 . Zapora Trzech Przełomów

Zapora Trzech Przełomów Największa zapora świata znajduje się na rzece Jangcy w centralnej prowincji Chin o nazwie Hubei. Jej budowę rozpoczęto 14 grudnia 1994 natomiast pełną funkcjonalność uzyskano 4 lipca 2012 roku (za wyjątkiem przejścia dla żeglugi). Koszt budowy sięgnął 30 mld dol. i ma zwrócić się w okresie 10 lat pełnego użytkowania zapory. Jej maksymalna moc przy odpowiednim poziomie rzeki sięga 22 500 MW. Wymiary to 2309.47 metra długości i 181 metrów wysokości.

Posiada ona 26 generatorów o łącznej mocy 18,2 tys. MW. Budowa tamy wzbudziła wiele kontrowersji zarówno wśród historyków, ekologów, geologów, jak i ekonomistów. W wyniku budowy Zapory Trzech Przełomów w 2008 roku doszło do trzęsienia ziemi w Syczuanie. Uważa się, że zginęło wtedy ponad 70 tysięcy ludzi.

Fot.2 Zapora Itaipu

źródłem energii elektrycznej, ale także atrakcją turystyczną. Co roku odwiedza ją 700 tysięcy osób. Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Cywilnych uznało zaporę Itaipu jako jeden z „Siedmiu Cudów Współczesnego Świata”

Fot.3. Źródło: www.wodociagi-polskie.pl

Największe Elektrownie wodne na świecie Zużycie energii elektrycznej na całym świecie w 2011 roku wyniosło 4 mld kWh. Taka ilość powoduje, iż konwencjonalne źródła energii zaczynają być uzupełniane i zastępowane odnawialnymi źródłami energii w związku z kurczeniem się zasobów surowców mineralnych. Sam udział hydroelektrowni stanowi już około 20% produkcji i z każdym rokiem wzrasta. Wynikiem tego jest powstawanie coraz to wydajniejszych i większych zapór.

Fot. 2.. Źródło: www.fozdoiguacudestinodomundo.com.br

elektrownie wodne na świecie

Fot. 3. Tama Guri

GP Action #7

7 40

Fot. 4 Źródło: www.pinkbike.com

Tama Guri` Ta trzecia pod względem mocy elektrownia znajduje się w Wenezueli. Zbudowano ją na rzece Caroni, 100 km od jej ujścia do Orinoko. Moc 10 055 MW zapewnia energię elektryczną dla większości obywateli. Susza w 2010 roku na tym terenie spowodowała wprowadzenie ograniczenia zużycia prądu przez władzę państwa. Jej budowa rozpoczęła się w 1963 roku a zakończyła się 15 lat później, a jej wysokość to 162m. Guri tworzy sztuczne jezioro o powierzchni 4250 km2, które stało się największym zbiornikiem słodkiej wody w Wenezueli.

Fot. 4. Hydroelektrownia Tucurui

Fot. 5. Źródło: www.abb.com

Hdroelektrownia Tucurui Tucurui zlokalizowana jest w Brazylii w amazońskich lasach deszczowych. Moc tej elektrowni wynosi 8 370 MW dzięki czemu 13 mln ludzi ma energię elektryczną.

Co ciekawe 60% wyprodukowanej energii trafia do przemysłu. Jej budowa przebiegała w dwóch fazach. Pierwsza zakończyła się w 1984 roku, a druga w 2010 roku.

Jej budowa oprócz korzyści przyniosła także straty. Jedną z nich jest zwiększona ilość zachorowań na malarie i AIDS w związku z powstałym zbiornikiem wodnym.

nie USA jest zarazem jedną z najstarszych budowli tego typu. Jej moc wynosi 6 765 MW. Prace nad nią rozpoczęły się w 1933 r. i trwały do 1942 r., a w 1974 dokończono jej rozbudowę o trzeci blok energetyczny. Stała się bardzo ważnym dostawcą energii w czasie wojny i w okresie powojennym. Poza funkcją energetyczną pozwala także na rozprowadzenie wody systemem kanałów irygacyjnych, co jest szczególnie ważne dla rolnictwa w tym regionie.

Hydroelektrownie w Polsce W Polsce ten rodzaj pozyskiwania energii nie jest mocno rozwinięty. Niewielkie zasoby wodne naszego kraju powodują, że dysponujemy w większości małymi elektrowniami wodnymi, których moc wynosi poniżej 100 kW.Przed II wojną światową w Polsce funkcjonowało ponad 8000 obiektów, takich jak elektrownie wodne, młyny, pompy wodne i inne. W okresie PRL ze względów ideologicznych wiele urządzeń zostało zdemontowanychi zniszczonych. Obecnie według danych z Urzędu Regulacji Energetyki w Polsce znajduje się 730 elektrowni wodnych o łącznej mocy zainstalowanej wynoszącej prawie 950 MW, w tym ponad 700 małych obiektów o mocy 250 MW. Pomimo iż obecnie ten dział energetyki nie jest bardzo rozwinięty, istnieje nacisk ze strony UE wymuszający na Polsce zwiększenie udziału OZE w produkcji energii. Budowa liczniejszych MEW poskutkuje polepszeniem współczynnika regulacji odpływu, przede wszystkim na mniejszych rzekach, co będzie korzystne dla naszego środowiska. Łączna suma energii wyprodukowanej przez elektrownie wodne na świecie wyniosła w 2013 roku 3782 TWh, co stanowi 16% całkowitej produkcji na świecie. Energia ta uznawana jest za „czystą” jednakże często budowa tych największych obiektów spotyka się z dużym sprzeciwem. W wielu przypadkach, aby powstała tama wymagana jest ingerencja w środowisko naturalne. Wiąże się to ze śmiercią tysięcy gatunków zwierząt, przesiedleniem ludzi oraz zalewaniem pobliskich terenów. Pomimo tego elektrownie wodne należą do najintensywniej wykorzystywanych odnawialnych źródeł energii i są obecnie zlokalizowane już w 150 krajach na świecie.

Bibliografia:

Fot. 5. Zapora Grand Coulee

www.forbes.pl www.forsal.pl

Zapora Grand Coulee Zbudowano ją na rzece Kolumbii w stanie Waszyngton.

Ta największa hydroelektrownia znajdująca się na tere-

8 40

GP Action #7

www.instytutobywatelski.pl www.encyklopedia.pwn.pl www.power-technology.com

Wokół

gp

inż. Agnieszka Bujak, gospodarka przestrzenna, I rok II stopnia

PRZYCHODZI PLANISTA DO ARCHEOLOGA...

KNGP

czyli czego szukać w archeologii

Kilka słów o pracy archeologa…

Badania archeologiczne prowadzi się w celu odkrycia, rozpoznania, udokumentowania i zabezpieczenia zabytków archeologicznych. Badania jednak nie oznaczają tylko i wyłącznie znanych powszechnie wykopalisk. Wśród nich najprostszą formą jest nadzór archeologiczny. Zadaniem archeologa jest wówczas obecność podczas prowadzenia rozmaitych prac ziemnych i inwestycji budowlanych, a w przypadku wykrycia zabytku, udokumentowanie go i zabezpieczenie.

b) zabytki ruchome – wytwór działalności człowieka.

Źródła danych Informacji do opracowywania dokumentów planistycznych dostarczają badania archeologiczne z zakresu archeologii niedestrukcyjnej. Pojęcie to obejmuje takie działania, które

Fot. 1. Źródło: pl.wikipedia.org

Co tak właściwie chronimy?

Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, opiece i ochronie podlegają przede wszystkim relikty działalności religijnej, gospodarczej i artystycznej, pozostałości terenowe osadnictwa pradziejowego i Fot. 2. Grodzisko w Topolnie z lotu ptaka historycznego, kurhany i cmentarzyska. Są to zabytki archeologiczne tworzące dziedzictwo kulturowe. Wyróżnia się: a) zabytki nieruchome – będące powierzchniozastępują lub ograniczają zakres przeprowadzania wykopawym, podziemnym albo podwodnym śladem dzialisk. Obecnie stosuje się również nowe urządzenia i technolołalności człowieka, składają się z nawarstwień kulgie, które przyczyniają się do ograniczania zniszczenia dzieturowych i wytworów, które się w nich znajdują, dzictwa archeologicznego. Dużą rolę odgrywa w tej kwestii program Archeologiczne Zdjęcie Polski.

Fot. 2. Źródo: Fot. Wiesław Stępień http://tpdw.pl

Archeologia to dziedzina nauki, która fascynuje wielu ludzi. Starożytne cywilizacje, średniowieczne budowle… Dzięki pracy archeologów człowiek poznaje przeszłość, a przez to lepiej rozumie teraźniejszość. Co wspólnego ma tak stara nauka z jakże aktualnym dzisiaj zagadnieniem planowania przestrzennego?

Archeologiczne Zdjęcie Polski W 1978 roku rozpoczęto ogólnopolski projekt o nazwie Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP), będący badawczo-konserwatorskim przedsięwzięciem obejmującym poszukiwanie śladów archeologicznych w całym kraju.

Jest to cenne źródło informacji o rozmieszczeniu stanowisk archeologicznych na obszarze naszego państwa. Co ciekawe, AZP jest zjawiskiem unikatowym w odniesieniu do całego świata. Przedsięwzięcie to ma na celu rozpoznanie poprzez badania powierzchniowe oraz analizę źródeł historycznych stanowisk archeologicznych, a następnie, korzystając

Fot. 1. Kurhan w Przywozie

GP Action #7

9 40

ska (istniejącego, zniszczonego, całkowicie przebadanego lub o znanym i nieznanym umiejscowieniu) sporządza się Kartę Ewidencyjną Zabytku Archeologicznego (KEZA).

Posiadanie takiej karty jest niezbędnym warunkiem do włączenia danego nieruchomego zabytku archeologicznego do krajowej i wojewódzkiej ewidencji zabytków archeologicznych. Badania terenowe stanowisk przeprowadzane są wczesną wiosną, przed rozkwitem roślinności i jesienią, kiedy zbiory z pól zostaną zwiezione. Wtedy to archeolodzy i studenci rozpoczynają poszukiwania powierzchniowe. Obecnie, dzięki rozwojowi nowych technologii wykorzystuje się także zdjęcia lotnicze. Dzięki nim możliwe jest rozpoznanie, w jakich miejscach zlokalizowane są takie obiekty jak kurhany czy grodziska.

mi amatorami czy poszukiwaczami skarbów. Warto zauważyć, że prowadzenie poszukiwań zabytków jest w Polsce dozwolone, ale pod pewnym warunkiem. Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami „poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania” jest możliwe tylko wtedy, kiedy uzyska się pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Za nielegalne poszukiwania grozi przede wszystkim kara grzywny. Interesujący w tej ustawie jest zapis, że osobie, która przypadkowo znalazła lub odkryła zabytek archeologiczny należy się nagroda.

Trzeba jednak spełnić kilka warunków. Wśród nich najważniejsze wydają się być: zabezpieczenie znaleziska, oznakowanie go i poinformowanie wojewódzkiego konserwatora zabytków, a w przypadku, kiedy nie jest to możliwe, wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Planowanie przestrzenne a archeologia Narodowy Instytut Dziedzictwa zachęca, aby w dokumentach planistycznych tworzonych na szczeblu gminnym, czyli w studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego i miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie zapominać o zabytkach archeologicznych i formułować zapisy o ich ochronie.

Znalazłem skarb!

Interesujący jest fakt, że AZP nie jest powszechnie dostępny w internecie. W celu skorzystania z dokumentacji należy złożyć wniosek o udostępnienie informacji z zakresu krajowej ewidencji zabytków archeologicznych i udać się do głównej siedziby Fot.3 Kurhan w Motyczu Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Dlaczego tak jest? Można spotkać opinie, że jest to swego rodzaju zabezpieczenie przed archeologa-

10 40

GP Action #7

Fot. 3. Żródło: pl.wikipedia.org

Ryc1. źrdło Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Międzychód, III

z zebranych informacji, utworzenie archiwum. W ramach programu całe terytorium Polski zostało podzielone na prostokąty o powierzchni 37,5 km2, z których każde otrzymało swój numer. Przebadano już ponad 87% powierzchni kraju, co poskutkowało zidentyfikowaniem ponad 435 000 stanowisk archeologicznych. Dla każdego takiego stanowi-

Zadaniem studium w zakresie archeologii jest identyfikacja stanowisk archeologicznych. Opracowując projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego należy skorzystać ze studium krajobrazu kulturowego gminy, w którym to powinny zostać uwzględnione wszystkie takie stanowiska. To właśnie na tej podstawie ustala się strefę konserwatorskiej ochrony stanowisk archeologicznych. Wyznaczając taki obszar chroniony w opracowaniach planistycznych, należy podać informacje dotyczące typu stanowiska archeologicznego, zasięgu strefy oraz zasad i sposobów jej zagospodarowania. Istnieje także specjalna forma ochrony stanowisk o dużym znaczeniu historycznym – archeologiczny park kulturowy. Szczególne znaczenie mają w takim przypadku np. pola bitwy, cmentarzyska, ruiny zamków i grodziska. Na takim obszarze zaleca się, aby wszelką działalność inwestycyjną prowadzić zgodnie z zasadami np. weryfikacji i systematycznych badań stanowisk oraz utrzymaniem historycznego zagospodarowania.

W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego następuje uszczegółowienie zapisów dotyczących strefy ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych. Określa się w nich zasady ochrony stanowiska i zagospodarowania strefy, a także zobowiązuje inwestora do przeprowadzenia nadzoru archeologicznego lub badań archeologicznych.

Wskazuje się także jakie prace ziemne można wykonać na obszarze strefy bez konieczności zgłoszeń i nadzoru lub badań.

we. Jeśli dotychczasowe zagospodarowanie zostało uznane za nieszkodzące i nie mające negatywnego wpływu na zabytek, można dopuścić jego utrzymanie. Dodatkowo należy określić, jakich działań nie należy wykonywać na obszarze stanowiska. Należą do nich np. intensywne zalesianie lub wykonywanie prac ziemnych. Stanowiskom archeologicznym zagrażają także realizowane inwesty cje liniowe o ponadlokalnym charakterze oraz gospodarowanie przestrzenią osadniczą w sposób prymitywny i rabunkowy.

Najlepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pomocy archeologa, który pomoże sformułować jak najlepsze ustalenia, mające na celu ochronę rozpoznanych stanowisk archeologicznych. Istnieje jednakże wyjątek. Ochronie nie podlega takie stanowisko, które zostało wykreślone z rejestru zabytków. Sytuacja taka następuje wtedy, gdy nastąpi jego negatywna weryfikacja albo dane stanowisko zostanie już w całości przebadane i wyeksplorowane.

Wyniki badań archeologicnych dostarczają dużej ilości informacji o danym terenie. Pozwalają na dokładne poznanie analizowanego obszaru, a w konsekwencji podejmowanie właściwych decyzji i działań. Współpraca archeologa z planistą stanowi dobre rozwiązanie dla każdego z nich, bowiem ochrona zabytków archeologicznych przyczynia się do zachowania i możliwości dalszego poznawania przeszłości.

Fot. 4. Źródło: pl.wikipedia.org

Jak gospodarować?

Odpowiednie zagospodarowanie terenów o charakterze archeologicznym pozwala chronić dziedzictwo kulturo-

Fot. 4. Grodzisko Wyszogród w Bydgoszczy Bibliografia:: Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 Nr 162 poz. 1568), Michalik K.: Nadzór archeologiczny przy robotach budowlanych, www.rzeczoznawca-michalik.pl Trzciński M., Zeidler K. (2009): Wykład prawa dla

11

archeologów

GP Action #7

40

Wokół

gp

Patrycja Dreczka, architektura krajobrazu, II rok

WIELKI STUDENT W WIELKIM ŚWIECIE, czyli co może ARCHITEKT KRAJOBRAZU

PATRYCJA: Cześć Mateuszu miło Cię znowu widzieć ,jak zwykle uśmiechniętego i zapewne z dużym bagażem nowych doświadczeń.

MATEUSZ: Cześć! Ja również się cieszę ,że ciebie widzę. Tak, masz rację kolejne doświadczenia związane z Architekturą Krajobrazu pomogły mi jeszcze bardziej zrozumieć istotę tego zawodu.

Jak wiesz, był to udział w jednym ze spotkań orgaznizowanym przez ELASA w 2015r.

PATRYCJA: Jak wpadłeś na pomysł uczestniczenia w konferencji organizowanej przez organizację ELASA? MATEUSZ: Na pomysł wpadłem całkiem przypadkowo, szukając informacji aby zrealizować projekt na jedne z zajęć. Jednak juz wcześniej słyszałem o organizacji

12 40

ELASA; dzięki Pani dr hab. Elżbiety Raszeji na jednym z pierwszych wykładów z Zasad Projektowania Krajobrazu. Chcąc pogłębiać swoją wiedzę i doświadczenia nie tylko w Polsce ale także poza granicami naszego państwa, właśnie w takich organizacjach dostrzegłem szansę samorozwoju z dziedzinie ,która niegdyś „pokochałem”.

PATRYCJA: Jaki jest przebieg takiego zjazdu uczestników owej organizacji?

MATEUSZ: Spotkania te, organizowane są co roku w innym kraju, przez kolejnych przedstawicieli.

Tegoroczny „zjazd” został zorganizowany w Holandii. Pod koniec każdego spotkania ustala sie gdzie odbędą się kolejna spotkania.

Dzięki temu już wiemy, że za rok odbędzie się ono w Turcji, a na termin za dwa lata zgłosiła się grupa młodych studentów z Uniwersytetu w Monachium. Planowane jest, aby kolejno spotkać się w Niemczech, Austrii i Szwajcarii.Cała „sfera” organizacji powierzona jest studentom z danego kraju.

Oficjalnie ELASA przygotowuje dwa spotkania; tzw. małe-odbywa się ono wiosną i jesienią ,które trwa około tygodnia oraz jedno duże-w środku roku, z założeniem aby trwało minimum dwa tygodnie, sprzyja to współpracy i wymianie doświadczeń między studentami z całej europy. Ciekawostką jest ,że jedno ze „zlotów” odbywało się w Rosji 2014 r- czyli w kraju ,który jak powszechnie wiadomo nie należy do Uni Europejskiej. Świadczy to o prężnym rozwoju organizacji.

Studenci z kraju, w którym odbywa się spotkanie organi-

Fot. 1. Źródło: Patrycja Dreczka

Czy Wy też ostatnimi czasy zastanawialiście się nad swoją przyszłością? Jesteście być może na pierwszym roku studiów czy też stoicie u progu kariery zawodowej pisząc pracę inżynierską czy magisterską? To nie jest istotne... Ważne jest to ,że ten artykuł jest dla każdego kto poczuł stagnację w swojej karierze uczelnianej, ale ma zapał do pracy i otwarty umysł oraz serce na nowe doświadczenia. Chyba nie muszę nikomu mówić ,że czas studiów to najbardziej odpowiedni moment na podróżowanie, poznawanie, próbowanie..prawda? Jednak, szanowny studencie czy zrobiłeś coś w kierunku aby być ponad wszelkie standardy? Jeżeli „tak” to cudownie ,ale przeczytaj ten tekst ,ponieważ może on naprowadzić Cię na kolejną niezwykłą i wartościową przygodę. Jeżeli „nie” tymbardziej zapraszam do lektury.

Tematem tego artykułu będzie międzynarodowa organizacja stworzona dla studentów Architektury Krajobrazu-ELASA (European Landscape Architecture Student Association).

Europejskie Stowarzyszenie Studentów Architektury Krajobrazu skupiające studentów architektury krajobrazu krajów Europejskich. Stowarzyszenie powstało w 1991 roku w Budapeszcie by wspierać współpracę, wymianę pomysłów i porozumienie pomiędzy studentami architektury krajobrazu w całej Europie. ELASA skupia blisko 600 członków z 26 krajów.

Mam niezmierną przyjemność przedstawić wam studenta, który w ubiegłym roku został członkiem tego stowarzyszenia. Mateusz Chorzępa tegoroczny inżynierant Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Mateusz jest nie tylko niezwykłaym pasjonatem ale staje się bardzo dobrym specjalistą w danej profesji. Myślę ,że wywiad ,który miałam przyjemność z Nim przeprowadzić nie tylko zachęci Was do nowych działań ale również doda wam pewności siebie i motywacji do działania.

Fot.1. Wyjazd integracyjny Stowarzyszenia ELASA

zują spędzony tam czas. Zazwyczaj prowadzą warsztaty tematycznie związane z problemami ,z którymi borykają sie dane kraje lub tym czym się charakteryzują bądź wyróżnia je na tle innych państw w tematyce Architektury Krajobrazu.

Tak i w tym roku Holendrzy bardzo dobrze przybliżyli nam tematykę odnawiania przestrzeni mocno zdegradowanych przez społeczeństwo lub przemysł oraz skupiliśmy sie na

GP Action #7

opracowaniu projektu terenów podmokłych. Celem było osiagnięcie dużej ilościj korzyści ,które mogło dostarczyć uzytkownikom dane środowisko. Wszystko odbywało się pod czujnym okiem profesorów z Uniwersytety Wageningen.

ich projektach oraz co najważniejsze możemy wzajemnie inspirować się do twórczej pracy. Ja otwieram przed nią spojrzenie na AK w Polsce ,a ona robi to w „drugą stronę” na Włochy. Jest to niezaprzeczalnie rzecz bezcenna!

PATRYCJA: Czy podobała ci się tematyka poruszona na warsztatach w Holandii i jak oczeniasz ogólna organizację?

MATEUSZ: Tematyka była niezmiernie ciekawa!

Z przykrością jednak muszę stwierdzić, że „zgłębiliśmy” zagadnienia ,z którymi studenci AK na polskich uczelniach raczej rzadko „się spotykają”.

Sama organizacja była na wysokim poziomie. Należą się wielkie gratulacje dla Holenderskiej ekipy młodych studentów, którzy już dwa lata wcześniej podjęli ten trud aby „dopiąć wszystko na ostatni guzik”. Wszyscy uczestnicy byli pod wielkim wrażeniem, zwłaszcza organizacji transportu z jednego miejsca na inne. Moim zdaniem, sprawność z jaką plan został zrealizowany zasługuje na najwyższe uznanie

PATRYCJA: Co poradziłbyś młodym architektom krajobrazuj ,którzy chcą poszerzać swoje horyzonty i mają duży zapał do pracy: MATEUSZ: Życzyłbym wszystkim, robić to „z pasji i z pasją pogłębiać” swoją wiedzę. Jeśli będziemy pracować „wkładając w to nasze serce” to z pewnością łatwiej przyjdzie nam zdobywanie wiedzy, a AK to niekończąca się nauka! Nie obawiajcie się ,że trudno będzie nam znaleźć miejsca pracy. W brew temu co mówi się młodym ludziom ,praca znajduje się wraz z rozwijającą się ludzką świadomością. Lecz czasy się zmieniły! Trzeba wyjść pracodawcom na przeciw. Należy sięgać dalej i mierzyć wyżej! Zaangażowanie, rozwój, udział w warsztatach czy targach, chęć do działania to rzeczy ,które należy wypisać na kartce i powiesić nad łóżkiem, abyśmy mogli zaczynać kolejne dni od przyswojenia tych nadrzednych wartośći.

Doskonale zdaję sobię sprawę ,że język dla niektórych z Was może być barierą nie do pokonania. Jednak posługując się swoim przykładem chciałbym dodać wam otuchy! Na uczelni ukończyłem zajęcia z j. angielskiego z oceną dostateczną.

Prowadzący nie mieli najlepszego zdania o moim poziomie zaawansowania w tej dziedzinie. Lecz dokładnie rok później dołączyłem do spotkania w Holandii ELASA 2015 . Co więcej jako jedyny reprezentant polski w prawie czterdziesto osobowej grupie dogadywałem sie znakomicie. Każdy popełnia większe lub mniejsze błędy ale nikt za to tam nie krytykuje, ale widzi w Tobie człowieka z chęcią do rozwoju. Dlatego pomoc i wsparcie jest na porządku dziennym.

Nie obawiać się krytyki innych! Należy robić to co serce podpowiada. Praktykować, praktykować, praktykować!

PATRYCJA: Bardzo dziękuję za „wyczerpujący” wywiad. Jestem przekonana ,że czytelnicy nie tylko zostali pozytywnie nastawieni do tego typu organizacji międzyznarodowych ale również biorąc Twój przykład w kolejnych latach pojawi się więcej przedstawicieli z Polski na spotkaniach organizowanych przez ELASA. MATEUSZ: Było mi bardzo miło ,że mogłem podzielić się moimi obserwacjami i przemyśleniami w tym temacie. Dziękuję i widzimy się na spotkaniu w Turcji?

Fot.2. Wyjazd integracyjny Stowarzyszenia ELASA

Fot. 2. Źródło: Patrycja Dreczka

PATRYCJA: Jaka jest najcenniejsza rzecz jaką nabyłeś na tym wyjeździe: MATEUSZ: Najcenniejsza... (hmm)... Trudno powiedzieć, ale będąc szczerym to szczególnie ludzie ,których poznałem i relacje między nimi. Do jednej z bardziej cennych rzeczy zaliczam również nowe zupełnie niebanalne spojrzenia na AK. Zaciekawiły mnie również informacje jak wygląda program kształcenia w tym zakresie we Francji, Anglii, Finlandii, Włoszech, Belgii, Holandii, Łotwie, Słowenii, Bułgarii, Chorwacji, czy wielu innych krajach w Europie.

Możliwość konfrontacji wiedzy mniędzy uczestnikami spotkania było niesamowitym doświadczeniem. Interesująca wydała mi się również dyskusja na temat: „jak współcześni młodzi europejczycy szukają pracy oraz czy jest ti proces łatwy czy skomplikowany w ich rodzimych krajach”.

Takie spotkania dają coś więcej niż tylko wiedzę książkową, która niezaprzeczalnie jest znaczącym elementem w każdej dziedzinie pracy. Jednak dostarczają one ogromnej dawki pewność siebie i wiary we własne umiejętności. Nie wspominając o sprawdzianie praktycznym ze znajomości języka angielskiego. Każdy student wysławiał się w inny sposób.

Różnorodność akcentów chwilami mogła „przyprawiać o zawrót głowy”. Jednak im lepiej człowiek poznawał pozostałych uczestników z grupy tym bardziej „otwierał” się na wszystko co go w danej chwili otaczało. ELASA jest zdecydowanie „wyzwaniem” dla osób chcących czegoś więcej niż tylko tego co zapewnia uczelnia setkom studentów.

Z mojego prywatnego doświadczenia wiem że, kontakty zawarte z innymi uczestnikami czasami rodzą nowe przyjaźnie. Jednym z takich przypadków jest znajomość z przedstawicielką AK z Włoch.

Teraz już na płaszczyźnie prywatnej możemy rozmawiamy na tematy szeroko rozumiane jako „zielone”. Uczymy się wzajemnie nowych rzeczy jak: technologie stosowane w Europie i na świecie, indywidualne pomysły ,które wykorzystyjemy w swo-

13 40

Wokół

gp

inż. Emilia Zimna, gospodarka przestrzenna I rok II stopnia

INNOWACYJNE DWORCE SYSTEMOWE czyli niezmarnowany czas w oczekiwaniu na pociąg?

Fot. 2. Źródło: www.pkpsa.pl

trakcie przyjazdu pociągu, światło rozbłyska dużo jaśniej niż w czasie oczekiwania na pociąg. Rozwiązanie to zmniejszy ryzyko wypadków, oraz koszty oświetlenia wykorzystywanego w nocy. Według wyliczeń PKP koszty utrzymania IDS-ów spadną nawet do 40%.

Budynki te są tak rozplanowane, aby spełniały wszystkie funkcje związane z obsługą podróżnych mimo swojej ma-

Fot. 1. Budowa Innowacyjnego Dworca Systemowego w Mławie

czekać na pociąg, lub przesiadać się na dworcu bez konkretnych oznaczeń, który wręcz straszy swoim wyglądem i brakiem funkcjonalności. Bardzo często, szczególnie w małych miejscowościach, pojawia się brak udogodnień dla osób niepełnosprawnych czy komfortowych i bezpiecznych poczekalni. Jednakże PKP wprowadziło rozwiązanie- budowa nowych Innowacyjnych Dworców Systemowych.

IDS, czyli Innowacyjne Dworce Systemowe to pilotażowy projekt autorstwa PKP S.A., zakłada on wyburzenie starych, niefunkcjonalnych dworców i postawienie w ich miejscu nowych. Tak zwane eko-dworce mają charakteryzować się dostępnością, lepszym zagospodarowaniem oraz dostosowaniem do potrzeb użytkowników.

Główną charakterystyczną cechą dworców systemowych jest ich wygląd- parterowy, prosty budynek wykonany z przetworzonych materiałów.

Funkcjonalność, prostota, efektywne wykończenie to nie jedyne zalety Innowacyjnych Dworców Systemowych. Największą z nich są wszelakie rozwiązania ekologiczne. Do budynków użyteczności podróżnych będą zainstalowane pompy ciepła, panele słoneczne oraz system odzyskiwania wody deszczowej. Takie rozwiązania technologiczne przyspieszają zwrot kosztów inwestycji oraz wpływają bardzo korzystnie na środowisko. Dodatkowym, bardzo ciekawym zamysłem jest wprowadzenie systemu iluminacji. Polega on na tym, że w

14

Fot. 2. Wizualizacja Innowacyjnego Dworca Systemowego

łej kubatury. Gmach dworca podzielono na dwie części: miejska, w której znajdzie się miejsce na lokal usługowy, oraz dworcowa. W części dworca na pewno nie zabraknie komfortowej poczekalni, zarówno mieszczącej się w środku oraz na zewnątrz pod zadaszeniem. Pasażerowie będą mogli nabyć bilety w jednym z wielu okienek kasowych oraz w mieszczącym się na dworcu biletomacie. Dodatkowo znudzeni podróżni w każdej chwili będą mogli sko-

Fot. 3. Wizualizacja Innowacyjnego Dworca Systemowego

40

GP Action #7

Fot. 3. Źródło: www.pkpsa.pl

Fot. 1. Źródło: www.naszamlawa.pl

Wielu z nas decyduje się na podróż pociągiem wybierając się w dalszą drogę. Przewagę bierze wygoda, koszty czy czas przejazdu. Jednakże problem pojawia się, gdy należy

KNGP

Fot. 4. Źródło: www.pkpsa.pl

Fot. 5. Źródło: www.pkpsa.pl

rzystać również z sieci Wi-Fi. Wokół dworca znajdzie się parking samochodowy oraz stojak na rowery. Warto również wspomnieć, co jest ogromnym plusem, IDS-y są dostosowane także dla osób niewidomych i niedowidzących poprzez zastosowane w budynku linie prowadzące oraz specjalne tyflograficzne mapy obiektu.

Wspomniane wyżej założenia Innowacyjnych Dworców Systemowych wydają się bardzo interesujące i mocno przemyślane jednakże jak to przekłada się w rzeczywistości?

Dnia 28.08.2015 r. otwarto pierwszy IDS w Nasielsku. Nowy dworzec jest dużo bardziej estetyczny od swojego poprzednika, ale również bardziej funkcjonalny i tańszy w utrzymaniu dzięki innowacyjnym technologicznym zastosowaniom. Koszt inwestycji wyniósł ok. 5,4 mln zł co stanowi dużo niż- Fot. 4. Wizualizacja Innowacyjnego Dworca Systemowego szą kwotę niż w przypadku modernizacji starego dworca. linii helskiej. Analizowane są między innymi: Jurata, Ja„Dzisiejsze otwarcie nowego dworca w Nasielsku to przystarnia i Kuźnica. Pierwsze roboty związane z budową makład tego, jak na naszych oczach zmienia się polska kolej, łych IDS-ów przewidziane są na przełomie 2016/2017 r. stając się nowoczesna i przyjazną pasażerowi.”- mówiła na Według projektów na dworcach sezonowych pojawią się rówuroczystości oddania dworca do użyteczności publicznej nież: toalety, lokal usługowy o powierzchni około 12-13 m2, Maria Wasiak- ówczesna Minister Infrastruktury i Rozwoju. niewielka poczekalnia, wiata stanowiąca osłonę dla pasażeAktualnie trwają również prace przy budowie rów czekających na przyjazd pociągu oraz część techniczna.

IDS-ów na stacjach: Ciechanów, Mława i StrzelInnowacyjne Dworce Systemowe to przede wszystkim ce Krajeńskie Wschód, jednakże PKP S.A. analizuinwestycja na miarę XXI wieku, których ogromnym pluje kolejne lokalizacje. Pod uwagę brane są: Pomiesem jest zastosowanie technologii zmniejszające koszty chówek, Sędziszów Małopolski oraz Poznań Garbary. eksploatacji budynku. Warto jednak pamiętać, że budowa Realizując takie inwestycje, jakimi są Innowacyjne Dwortakich dworców powoduje monotonię architektoniczną, ce Systemowe, spółka PKP bierze także pod uwagę natęponieważ są one do siebie bardzo podobne pod względem żenie ruchu pasażerskiego w poszczególnych miesiącach wizualnym. Ponad to, często lepszym rozwiązaniem jest roku na danym dworcu. Tak właśnie narodziła się idea buwyremontowanie starego dworca o wysokich walorach nie dowy dworców sezonowych, czyli małych Innowacyjnych tylko architektonicznych ale i historycznych. Dlatego „staDworców Systemowych. Takie rozwiązanie sprawdzałoby wianie” nowych Innowacyjnych Dworców Systemowych się znakomicie głównie w małych miastach turystycznych, jest bardzo dyskusyjną sprawą pozostawiającą wiele do żydlatego w planach wprowadzenie jest miniIDS-ów wzdłuż czenia nie tylko ze strony ekspertów ale i społeczeństwa.

Fot. 5. Wizualizacja Innowacyjnego Dworca Systemowego Bibliografia:

15

http://www.rynek-kolejowy.pl/54614/rusza_projekt_innowacyjnych_dworcow_systemowych.htm http://www.portalsamorzadowy.pl/inwestycje/nasielsk-pierwszy-innowacyjny-dworzec-systemowy-otwarty-dla-podroznych,73050.html http://www.mir.gov.pl/strony/aktualnosci/pierwszy-innowacyjny-dworzec-systemowy-otwarty-w-nasielsku/ Magazyn „W podróży; lipiec 2015” wydawnictwo: KOW sp. z.o.o.

GP Action #7

40

Wokół

gp

inż. Stanisław Adamiak, gospodarka przestrzenna I rok II stopnia

ZASADY GOSPODAROWANIA

KNGP

PRZESTRZENIĄ PRZY BUDOWIE I MODERNIZACJI STADIONÓW PIŁKARSKICH

Fot. 1. Źródo: http://news.o.pl

„Wspólna przestrzeń – wspólne dobro” Na poczucie estetyki i ładu wpływ ma przestrzeń, w której funkcjonujemy. Planowanie przestrzenne to prawdziwa

Fot.1. Zintegrowany Węzeł Przesiadkowy Wrocław Stadion

wszystkim w braku harmonii między nową zabudową a istniejącą tkanką miejską, żywiołowym rozpraszaniu się zabudowy w obszarach podmiejskich oraz zawłaszczaniu przestrzeni publicznych. Zajmowanie kolejnych podmiejskich terenów zielonych pod zabudowę przeczy idei miasta zwartego i kłóci się z dążeniem ku gospodarce niskoemisyjnej.

Także komunikacja, czyli systemy służące przemieszczaniu się ludzi w mieście w szczególny sposób jest powiązana z przestrzenią i w nią wpisana. „Przestrzenność” systemu komunikacji (głównie dróg) determinuje jego funkcjonalność. Dobrze zaprojektowane oraz we właściwym czasie zrealizowane rozwiązania komunikacyjne, w tym także dojazdowe do stadionów mają ogromną moc kreacyjną wobec ładu przestrzennego. Stadiony jako wyraźne dominanty w przestrzeni miasta wymagają szczególnej uwagi na etapie ich planowania uwzględniającej zarówno etapy budowy, ale przede wszystkim ich wieloletniej eksploatacji.

Sportowe areny lubią dominować w przestrzeni, jak na

Fot. 2. Źródło: https://www.google.com

plątanina rozbieżnych interesów, potrzeb oraz wizji. Centra wielu miast kryją wciąż zapomniane przestrzenne enklawy, które warto przekształcić w tętniące życiem miejsca. Trzeba tylko stworzyć dla nich kompleksową wizję i działać konsekwentnie przez lata. Ciekawa przestrzeń publiczna może być swoistym rodzajem inwestycji. Wzbogaca otoczenie, podnosi jakość życia i sprawia, że całe miasto staje się bardziej atrakcyjne. Niewielkie pokrycie miast miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego daje urzędnikom możliwość dowolnych rozstrzygnięć. Jeżeli nie ma planu, każdy może wystąpić o warunki zabudowy w dowolnym miejscu. Obowiązuje wtedy tzw. dobre sąsiedztwo. W efekcie deweloper może dostać zgodę na budowę wieżowca tuż obok niskiej, starej zabudowy, bo niedaleko stoi podobny wieżowiec, ale Fot.2. Zintegrowany Węzeł Przesiadkowy Wrocław Stadion to nie jest żaden ład przestrzenny tylko przypadkowość! przykład warszawski Stadion Narodowy, który widoczny Dobre praktyki w kształtowaniu ładu przestrzennego jest z wielu miejsc i ze znacznej odległości. Jednak obiekty Coraz intensywniej dostrzegamy w Polsce symptomy naratego typu mogą być również wkomponowane w otoczenie. stającego chaosu przestrzennego. Przejawia się on przede

16 40

GP Action #7

Fot.4. Stadion Narodowy w Warszawie

Fot 3.Żródło: http://krakow.gazeta.pl

Stadion jako obiekt dominujący, Porządkujący ład przestrzenny albo kształtujący wzorzec Budowla w centrum musi komponować się z istniejącymi już zabudowaniami. Może zostać zaprojektowana jako obiekt o roli „porządkującej”. Projekty o możliwie dużej skali przestrzennej i dużym zakresie oddziaływania, często pełnią funkcję mającą na uwadze „przywracanie ładu przestrzennego”, lub też wyraźnie wyznaczają taki kierunek jej kształtowania, aby kolejne

Fot.3. Stadion Cracovii po przebudowie

obiekty wpisywały się w narzucony pozytywny wzorzec.

Elementy stadionu Projekt powinien zakładać oprócz budowy trybun i zadaszenia także oświetlenie boiska ( maszty oświetleniowe, które najczęściej usytuowane są w narożnikach stadionu). Przy planowaniu trzeba pamiętać o punktach gastronomicznych, trybunach które wykorzystywać będą mogły stacje telewizyjne podczas nadawania transmisji z meczów, strefie roboczej mediów, szeregu pomieszczeń technicznych i magazynów oraz toaletach dla kibiców.

Stadion powinien zostać wyposażony w ułatwienia dla osób niepełnosprawnych ( np. windy zamiast schodów, podjazdy dla wózków).

Infrastruktura techniczna Wybudować stadion to nie wszystko, równie ważny jest wygodny i sprawny dojazd do obiektu. Dlatego w planach budowy/rozbudowy stadionu należy uwzględnić także nie-

Fot. 4. Żródło: http://roch.info/blog

Budowa i modernizacja stadionów piłkarskich Pod budowę stadionu należy pozyskać odpowiedni teren. Bardzo ważnym czynnikiem jest rodzaj podłoża – czy jest odpowiednie pod tego typu budowlę, ale równie istotna, zarówno przy budowie jak i modernizacji stadionu, jest lokalizacja tzn. czy znajduje się on w centrum miasta, czy na obrzeżach oraz czy występują naturalne bariery ograniczające rozbudowę np. rzeka, góry itp. O ostatecznej wersji projektu decydują często potrzeby i oczekiwania kibiców czyli jak dużą liczbę miejsc powinien obiekt zagwarantować, ale też niestety względy ambicjonalne.

zbędną infrastrukturę techniczną, m. in. drogi dojazdowe (kołowe, tramwajowe, kolejowe), przystanki i parkingi samochodowe. Dojazd komunikacją zbiorową w dane miejsce na ogół jest bardziej opłacalny niż dojazd indywidualny.

Przewaga transportu zbiorowego dotyczy ilości przewożonych osób, co w przypadku stadionów ma istotne znaczenie i dlatego np. we Wrocławiu postawiono na precyzyjnie zaplanowany Zintegrowany Węzeł Przesiadkowy. Obsługujący sportową arenę węzeł przesiadkowy funkcjonalnie połączył przystanki szybkiego tramwaju miejskiego oraz PKP i wygodnie prowadził na stadion. Do węzła można też dojechać ścieżką rowerową lub samochodem i zostawić go na niewielkim parkingu. Ten węzeł przesiadkowy to także przykład rozpoznawalnego symbolu w przestrzeni.

Polskie stadiony Stadion Narodowy w Warszawie – wielofunkcyjny (głównie piłkarski) wybudowany w niecce byłego Stadionu Dziesięciolecia. Ponadto będzie on pełnił funkcje biurowe, handlowe, hotelowe, gastronomiczne. Stadion posiada największe centrum konferencyjne w Warszawie. Dojazd do parkingów zapewniają istniejące już wcześniej tunele w wałach ziemnych Stadionu Dziesięciolecia, ale także nowe, przebite w trakcie budowy.

Tego typu obiekty mogą być jednak także kameralne. Nie każdy stadion musi być wykrzyknikiem w przestrzeni, wręcz przeciwnie – niekiedy sztuką jest ukryć sporą skalę sportowego obiektu. Udało się to w przypadku stadionu miejskiego klubu Cracovia w Krakowie, który otwiera się na otoczenie. Zespalają go z nim przestrzennie i funkcjonalnie dwa place. Ulokowanie gastronomii lub handlu jest szansą na wprowadzenie w to miejsce typowego śródmiejskiego życia. Szeroki pas między gmachem, a jezdnią to idealne miejsce na ogródki gastronomiczne. W ten sposób stadion uzupełnia rekreacyjny charakter okolic i wzbogaca je w funkcje, których brak w pobliżu. Mimo sporych gabarytów skala obiektu nie przytłacza. Cieszy dbałość o osie widokowe oraz skromna, choć dopracowana forma budynku.

GP Action #7

17 40

Wymagania dla obiektów piłkarskich w Polsce Wymagania dla obiektów piłkarskich zawarte są między innymi w wytycznych Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie wymogów techniczno-organizacyjnych dla poprawy bezpieczeństwa.

Przy budowie, modernizacji, remoncie obiektu piłkarskiego (wraz z ich technicznym wyposażeniem) należy przestrzegać obowiązującego prawa, przepisów i zarządzeń. Stadion powinien być połączony ze sprawnymi drogami dla ruchu indywidualnego i w miarę możliwości mieć również wygodne powiązanie ze środkami komunikacji.

W razie potrzeby powinny być zapewnione również oświetlone parkingi dla samochodów osobowych i autobusów dostosowane wielkością do wielkości stadionu. Drogi piesze do stadionu oraz parkingi muszą uwzględniać przewidywane natężenie ruchu.

Fot. 6. Źródło: http://www.dailymail.co.uk

Fot. 5. Źródło: http://www.e-architect.co.uk

Fot.5.Bernabeu Stadium Madrid

wchodzą: dwupiętrowa trybuna północna im. Matthew Hardinga,; również dwupiętrowa trybuna północna – „Shed End”, trzypoziomowa „East Stand” oraz najnowocześniejsza i największa „West Stand”.

Stadion może pomieścić 41 841 kibiców.

Obiekt zawiera ponadto 2 czterogwiazdkowe hotele, 5 restauracji, sale bankietowe i konferencyjne, nocne kluby, podziemny parking czy różnego typu pomieszczenia rekreacyjne i odnowy biologicznej.

Stadion Madryt: Atletico – powstaje na terenie nieużywanego stadionu lekkoatletycznego w północno-wschodniej części Madrytu . Całkowita pojemność to nieco ponad 70 tysięcy. Nad trybunami przebiegać będzie pierścieniowy dach podobny do tego jaki jest na Estadio Olimpico de Sevilla. Ponadto na stadionie znajdą się bary, klubowe muzeum, sklepy oraz przestrzeń biurowa. Wymiary boiska będą identyczne jak te na Vicente Calderón. Estadio La Peineta spełniać będzie wszystkie wymogi UEFA/FIFA Elite. Nowy stadion to także znaczący wzrost możliwości komercyjnych.

Fot.6 .Stamford Bridge - Chelsea F

Charakterystyka wybranych stadionów w Europie Estadio Santiago Bernabéu – stadion piłkarski w stolicy Hiszpanii, Madrycie. Jest obiektem Realu Madryt., Został oddany do użytkowania w 1947 r. Pierwszą z wielu modernizacji przeprowadzono już w 1954, powiększając pojemność z 75 342 miejsc do 120 tysięcy miejsc. Kolejną dużą przebudowę przeprowadzono w latach 80. ponownie ograniczając pojemność obiektu do 90 800 miejsc. Ostatnie dwie przebudowy to utworzony w 2007 roku dach nad trybuną (wschodnią) oraz utworzone w 2011 roku 900 nowych miejsc. Stadion ma własną stację metra – Estación de Santiago Bernabéu – przez którą przejeżdża linia nr 10. W pobliże dojeżdżają też autobusy kilku linii autobusowych.

Stamford Bridge – stadion w Londynie, na którym swe mecze rozgrywa angielska drużyna Chelsea F.C.. może pomieścić 41 ,841 widzów. Oficjalne otwarcie Stamford Bridge nastąpiło 28 kwietnia 1877 roku. Przeznaczenie obiektu na użytek czysto piłkarski wiąże się z powstaniem klubu Chelsea. Kilkakrotnie był przebudowywany. W jego skład

18 40

GP Action #7

Lokalizacja Budowla w centrum miasta musi komponować się z istniejącymi już zabudowaniami. Może zostać zaprojektowana jako obiekt o roli „porządkującej”. Projekty o możliwie dużej skali przestrzennej i dużym zakresie oddziaływania, często pełnią funkcję mającą na uwadze „przywracanie ładu przestrzennego”, lub też wyraźnie wyznaczają taki kierunek jej kształtowania, aby kolejne obiekty wpisywały się w narzucony pozytywny wzorzec.

Pod odpowiednią lokalizację stadionu należy pozyskać właściwy teren pod budowę . Zarówno do budowy jak i modernizacji obiektu bardzo ważnym czynnikiem jest odpowiedni teren ( grunt). Istotnym czynnikiem jest również miejsce gdzie ma powstać, albo gdzie będzie rozbudowywany stadion tzn. czy znajduje się on w centrum miasta, czy być może na obrzeżach oraz to czy istnieją naturalne bariery ograniczające rozbudowę np. rzeka, góry itp.

Fot. 7. Źródło: http://www.index.hr

Różnorodność funkcji stadionów Przy budowie i modernizacji stadionów piłkarskich często decydują nie tylko potrzeby kibiców, ale też niestety względy ambicjonalne. Zatem przy projektowaniu stadionu należy odpowiedzieć na kilka pytań: jakie są oczekiwania kibiców? jak dużą pojemność miejsc obiekt powinien zagwarantować? Jaką inną funkcję (oprócz sportowej) ma spełniać?

Przebudowy stadionów prowadzone są najczęściej w celu powiększenia pojemności miejsc oraz spełnienie narzuconych wymogów bezpieczeństwa. Kształt stadionu Fot.8 . Stadion Werderu Brema po przebudowie często bywa spuścizną we atrakcje np. basen kąpielowy, który w przyszłości również po poprzednich projektach budowlamoże zarabiać. Przykładem może być Weserstadion w Niemnych, ale może też przyjąć zupełnie nowatorski wygląd. czech. Obiekty te powinny służyć jako centra sportowe nie tylko podczas meczów, ale przez cały czas ich funkcjonowania.

Stadiony to bardzo duże i drogie inwestycje, dlatego powinny być możliwie wielofunkcyjne. Należy znaleźć najemców dla pomieszczeń biurowych, gastronomicznych itp.

Warto zastanowić się nad wyposażeniem stadionu w dodatko-

Fot. 8. Źródło: http://www.bremen-tourism.de

Fot.7 . Projekt Stadionu Atletico Madrid

Bibliografia: 1. Publikacja „Wspólna przestrzeń – wspólne dobro” https://www.mir.gov.pl/ rozwoj_regionalny/Polityka_przestrzenna 2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stadion_Narodowy_w_Warszawie 3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stadion_Cracovii

19

4. WYTYCZNE POLSKIEGO ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ W SPRAWIE WYMOGÓW TECHNICZNO-ORGANIZACYJNYCH DLA POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA NA OBIEKTACH PIŁKARSKICH https://www.pzpn.pl 5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Estadio_Santiago_Bernau 6. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stamford_Bridge

40

Wokół

gp

inż. Justyna Karolczak, gospodarka przestrzenna II rok II stopnia

NIE SAMĄ KOPALNIĄ

KNGP

K A T O W I C EŻ Y J Ą

Nowoczesna architektura Na przestrzeni ostatnich kilku lat centrum Katowic wzbogaciło się o kilka niebanalnych architektonicznie obiektów, które powodują, że nawet najmniej wymagający śmiertelnik przystaje i zawiesza na nich oko. Mimo, że każdy z nich pełni odmienną funkcję, bez wątpienia łączy je prostota, niebywała estetyka oraz spójność. Budowlanym symbolem Katowic z pewnością jest Spodek i można przypuszczać, iż długo nikt nie odbierze mu tego zaszczytu. Jednak znajdujące się w jego bliskim otoczeniu obiekty niewątpliwie depczą mu po piętach!

Międzynarodowe Centrum Kongresowe

20

Fot. 2. Źródło: Kasia Gędoś

Obiekt o niezwykłej bryle zajmujący powierzchnię blisko 4 ha. Prostopadłościan o prostej sylwetce. Jednak jeden z zabiegów przeprowadzony przez architektów sprawia, że miejsce to zyskuje na wyjątkowości. Mowa o rozcięciu przypominającym „kanion”, rozciągającym się od podłoża po sam dach, w całości pokryty trawą. Miejsce to, w całości dostępne dla przechodniów stanowi ogólnodostępną

Fot. 1. Międzynarodowe centrum kongresowe

Fot. 1. Źródło: Julisz Sokołowski

Pierwsze skojarzenie, jakie zazwyczaj rodzi się w naszych głowach na myśl o Katowicach, to miasto robotnicze, naszpikowane szybami kopalnianymi, pochłonięte przez smog. Tego typu wyobrażenia o stolicy województwa śląskiego z pewnością mają swoje historyczne poparcie, ale czy nadal stanowią rzeczywistość?

Moje oczy na Katowice otworzyły się tuż po wyjściu z p ociągu, na Dworcu Głównym. Mimo wysokich temperatur, które wówczas zawładnęły Polską (sierpień 2015 r.), dworzec stał się bardzo dobrym prognostykiem dla wizyty w tym mieście! Surowy beton i bryła budynku sprawiająca wrażenie dużej, otwartej przestrzeni w zupełności wystarczą, by móc wziąć głęboki oddech i z uśmiechem ruszyć w dalszą drogę.

przestrzeń miejską, wypełniając dotąd zaniedbane centrum, podnosząc wartość Katowic. Architektoniczna wyrazistość to jednak nie jedyna zaleta! Wraz z budową Międzynarodowego Centrum Kongresowego Katowice zyskały przestrzeń sprzyjającą organizacji imprez, konferencji, ekspozycji, o ponadprzeciętnym miastotwórczym charakterze.

Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia Projekt wyłoniony w konkursie, o prostej i spójnej bryle. Motywem przewodnim obiektu jest czerwona cegła okalająca bryłę w formie strzelistych kominów, uzupełnionych oknami. Dobór materiałów wcale nie jest przypadkowy, nawiązuje bowiem do dawnych tradycji budowlanych regionu. Szorstka, brunatna cegła z zewnątrz, we wnękach natomiast szklisto czerwona. Podążając za myślą projektantów, siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia to zbiór wielu komponentów, odzwierciedlających swoisty obraz tętna budynku, nieprzeciętna przestrzeń ukształtowana przez strukturę, materiały, fakturę, światło oraz brzmienie, „która stopniuje emocje tworząc wyjątkową

Fot. 2. Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia 40

GP Action #7

Fot. 5. Źródło: www.polenjurnal.de

atmosferę spotkań muzyków i melomanów wokół muzyki” /Tomasz Konior/. Dodatkowe atuty siedziby NOSPR-u?

Lokalizacja w centrum miasta vis-à-vis Spodka oraz Międzynarodowego Centrum Kongresowego, w otoczeniu zaprojektowanej z zamysłem przestrzeni publicznej okraszonej placami, parkiem miejskim, amfiteatrem, fontannami, czy też różnymi urządzeniami wrażliwymi na muzykę.

Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka

Fot.3. Źródło: HS99

Tak zwany „katowicki rudzielec” to kolejny obiekt znajdujący się w tym mieście na co najmniej chwilę uwagi.

Wspólna inicjatywa Uniwersytetu Śląskiego i Akademii Ekonomicznej pozwoliła na powstanie gmachu nie tyl-

Fot. 5. Muzeum Śąskie

łaźni i stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice, a obecny wydźwięk Muzeum Śląskiego jest efektem przeprowadzonej rewitalizacji. Na potrzeby Muzeum zaadaptowane zostały istniejące budynki pokopalniane, a doskonałym rozwiązaniem było schowanie części nowych obiektów pod powierzchnię ziemi, by uniknąć ograniczeń w zabudowie terenu oraz zasłonięcia zabytkowych obiektów kopalni. Nowopowstały budynek Muzeum Śląskiego stawił przed projektantami niemałe wyzwanie. Ze względu na niezwykle ciekawe otoczenie, zdecydowano się na charakterystyczne szklane bryły, tzw. „glass boxy”. Dodatkowo mają wywołać efekt zaciekawienia i zaintrygowania przechodnia.

Fot. 3 Centrum Informacji Naukowej i Bibliotek Akademicka

ko zachwycającego formą architektoniczną, ale także umożliwiającego szerokiemu gronu odbiorców dostępu do wiedzy odmienianej w tym budynku przez wszystkie przypadki. Biblioteka znajduje się na obszarze kampusu uniwersyteckiego, który wymagał uporządkowania urbanistycznego i szukającego wyrazistego obiektu, który mógłby tchnąć w ten obszar nieco życia. Tchnął i to jak!

Rudy zygzak, nieco abstrakcyjny, kolorem swej elewacji nawiązuje do tradycyjnie stosowanej na Śląsku cegły, natomiast układ i rozstaw okien to ukłon w stronę charakterystycznych dla miasta modernistycznych realizacji z lat 60.

Muzeum Śląskie

Fot.4. Źródło: Kasia Gędoś

Fot. 6. Źródło: Justyna Karolczak

Kolejny obiekt, a właściwie cały ich kompleks wypełniający ścisłe centrum Katowic. Zajmuje ono obszar dawnej

21

Fot. 6. Muzeum Śląskie

Fot. 4. Nikiszowiec

GP Action #7

40

Fot.7. Źródło: www.wordpress.org

Fot. 7. Nikiszowiec

Rewitalizacja tego obszaru nie zakończyła się jedynie na budynkach, na dachu Muzeum Śląskiego znajduje się park, z wyznaczonymi licznymi ścieżkami dla pieszych.

Niebywałe wrażenie sprawiają także nasadzenia w postaci traw na skarpach otaczających Muzeum. Dodatkowych wrażeń dostarcza także odrestaurowany szyb „Warszawa”.

Może zrodzić się pytanie, skąd w samym centrum Katowic tyle wolnych przestrzeni, które zostały zagospodarowane dopiero w niedalekiej przeszłości? Są one efektem blisko 20 hektarowej pustki pokopalnianej przechodzącej rewitalizację na niespotykaną w Polsce skalę. Jednym z założeń jest zwrócenie się miasta w stronę kultury. Realizowane w tej strefie obiekty mają charakter ponad lokalny pobudzający cały region.

Historia nabierająca nowego życia Nikiszowiec

Cudo architektury zlokalizowane w południowo-wschodniej części Katowic, oddalone od centrum o kilka kilometrów.

Wraz z początkiem XX wieku rozpoczęto budowę osiedla robotniczego na obszarze obejmującym powierzchnię 15 ha.

Dawniej była to typowa kolonia mieszkalna, na terenie której zapewniony był dostęp do szerokiego programu usług, edukacji i opieki zdrowotnej. Z biegiem lat ludność zamieszkująca Nikiszowiec ewoluowała. Z czasem miejsce to zaczęło cieszyć się niechlubną opinią i uchodziło za jedną z najbardziej niebezpiecznych dzielnic Katowic. Niszczejący kompleks obiektów został w końcu dostrzeżony, w 2011 roku uznany został za pomnik historii. Osiedle to jest unikatowym zespołem urbanistyczno-architektonicznym. Nikiszowiec złożony jest z trzech zróżnicowanych funkcjonalnie obszarów, dla których spoiwem jest układ komunikacyjny.

Budynki Nikiszowca w przewadze są trzykondygnacyjne, w

22 40

całości budowane z czerwonej cegły. Charakterystycznymi elementami są również ceglane arkady łączące budynki, stanowiące przejścia bądź przejazdy, liczne ryzality, detale, a przede wszystkim ościeża okienne malowane są ponadto na kolor czerwony (nawiązanie do tego typu rozwiązań zastosowane zostało chociażby w budynku siedziby NOSPR). Obszary wewnątrz kwartałów wypełnione są zielenią, stanowiąc przestrzeń wspólną dla mieszkańców, jednak estetyka i ich jakość zagospodarowania nie napawają tak dużym zachwytem jak architektura czy układ urbanistyczny Nikiszowca.

W minionym roku Katowice obchodziły 150 lat istnienia. Mimo specyficznego dla całego Śląska charakteru miasta robotniczego, pokrytego w dużej mierze terenami kopalnianymi, Katowice, mimo iż lata świetności w tej dziedzinie ma daleko za sobą (obecnie na terenie Katowic funkcjonują 4 kopalnie), są miastem, które cały czas tętni życiem. Tworzone są nowe niebanalne obiekty architektoniczne ukierunkowane na kulturę oraz szeroko pojętą dostępność na mieszkańca. Niebywałe jest także to, że obiekty te (Międzynarodowe Centrum Kongresowe, NOSPR, Muzeum Śląskie, Spodek) często łączą wspólnie siły przy organizacji różnego rodzaju imprez masowych, czy też wydarzeń kulturowych. Doskonałym Przykładek jest Festiwal Tauron Nowa Muzyka, który od wielu lat odbywa się na terenie Katowic i przyciąga rzeszę słuchaczy, z różnych stron Polski, a także spoza granic naszego Kraju.

Obiekty te są wspaniałą wizytówką Katowic, dzięki którym niejedno wyobrażenie na temat tego miasta uległo zmianie!

GP Action #7

Bibliografia: www.wordpress.org www.polenjurnal.de

Wokół

gp

Kamila Bilska, gospodarka przestrzenna III rok

TERENY ZIELONE

Fot.1. Źródło: http://www.techbud.com.pl

Według danych udostępnionych przez ONZ, do 2025 roku duże aglomeracje miejskie zamieszkiwać będzie 60% populacji świata, natomiast aż 80% ludności będzie mieszkać w miastach liczących do 20 tysięcy mieszkańców. Wraz ze wzrostem urbanizacji coraz częściej zwraca się uwagę na ogromną rolę zieleni na terenach miejskich, a należy dodać że rola zieleni w mieście będzie tylko wzrastać. Ze względu

Fot. 1. Zielony ekran akustyczny

na życie wśród drapaczy chmur, ruchliwych ulic, zabudowy mieszkaniowej, usługowej i przemysłowej, ludzie szukają i nadal będą szukać miejsc, w których można zrelaksować się i wypocząć. Zieleń jest coraz ważniejszym składnikiem tkanki miejskiej, ponieważ to ona nadaje charakter, indywidualność oraz oryginalny wygląd dzielnicom i miejscom, w których mamy do czynienia głównie z asfaltem, betonem i szkłem. Ponadto w dużych aglomeracjach miejskich tereny zazielenione oddziałują na człowieka, gdyż to one pozwalaja mieszkońcom na kontakt z naturą, wyciszenie się oraz na chwilę wytchnienia i odpoczynku od miejskiego zgiełku.

Fot.2. Źródło: http://kwiatkibratki.pl

Tereny zielone spełniają wiele ważnych funkcji. Zieleń kojarzy się głównie z miejscem wypoczynku i rekreacji, ponieważ pozytywnie wpływa na naszą psychikę, pozwala nam być bliżej natury, co ma na człowieka dobry wpływ, pozwa-

Fot. 2. Ogrody na dachach w ekologicznej dzielnicy Toronto

KNGP

W MIEŚCIE

la odprężyć się po ciężkim dniu w pracy, rozładować stres.

Tereny zielone dają możliwość aktywnego spędzania czasu na świeżym powietrzu, gdyż są miejscem dziecięcych gier i zabaw oraz uprawiania sportu. Zieleń ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka, pełniąc rolę filtra biologicznego.

Chroni ludzi od zanieczyszczeń powietrza, oczyszczając je, zatrzymując pyły i pochłaniając niektóre zanieczyszczenia gazowe. Ponadto tereny zielone dostarczają tlen którym oddychamy. Zieleń może być traktowana również jako ekran akustyczny, który wygłusza, wchłania i rozprasza nadmierne fale dźwiękowe, które nie tylko uprzykrzają życie człowieka, ale powodują różne dolegliwości oraz atakują system nerwowy. Pozytywny wpływ zieleni na psychikę człowieka, nie podlega dyskusji, dlatego zielone ekrany akustyczne są najlepszym rozwiązaniem, aby ochraniać ludzi i miejsca, w których przebywają od uciążliwego wpływu hałasu. Poza funkcjami pro zdrowodtymi, zieleń wpływa na mikroklimat chroniąc przed nadmiernym nasłonecznieniem, podnosząc wilgotność powietrza, zmniejszając amplitudy dobowe co odczuwalne jest niezwykle latem oraz zmniejszając od 20 do 80% prędkość wiatru, co uzależnione jest od szerokości i wysokosci pasa zieleni. Ponadto roślinność pełni funkcje ochronne osłonowe, czy też jako zapory przeciwpożarowe, zapobiegając rozproszaniu się ognia. Dla miast ważne są kliny zieleni współgrające z jego układem urbanistycznym, aby dzięki roślinności można było „przewietrzać miasto”. To obszary zieleni miejskiej usprawniają cyrkulację powietrza z terenów podmiejskich zalesionych na tereny zurbanizowane. Tereny zieleni spełniają też funkcj artystyczne i estetyczne, poprzez tworzenie i urozmaicanie miejskiego krajobrazu.

Dzięki roślinom można tworzyć tło dla zabudowy, kształtować układy urbanistyczne, jak i operować barwą, dzięki czemu dany teren zmienia się wraz ze zmianą pór roku.

W literaturze opisującej tereny zielone znajduje się wiele klasyfikacji tych terenów. Do terenów zieleni można zaliczyć parki miejskie, które są podstawą zieleni w miastach. Parki są w dużej mierze zaprojektowane i wytworzone przez człowieka. Na roślinność parku składają się głównie drzewa i krzewy, jak i trawniki wraz z kwietnikami. Teren parku przecinają szlaki spacerowe. Następnie można wyróżnić ogrody miejskie, które tak jak parki pełnią funkcje rekreacyjno-wypoczynkowe, ale dodatkowo mogą pełnić funkcje dydaktyczne jak np. ogrody botaniczne, czy też rozrywkowe np. ogrody jordanowskie, których głównym celem jest zapewienie warunków do zabawy dla dzieci . Natępnie na obrzeżach miast spotykać można ogródki działkowe, z których korzystają ich właściciele, nie tylko wypoczynkowo i rekreacyjnie,

GP Action #7

F

23 40

ale również jako przestrzeń do uprawy ogrodniczej. Do terenów zieleni zaliczne są również tereny cmentarzy. Znajdujące się na nich obszary zielone, są stosunkowo niewielkie, ale z reguły występuje tu roślinność wysoka. Problemem zieleni cmentarnej w aglomeracjach miejskich jest zachowanie bezpieczeństwa przy starych drzewach. Przy wietrze suche gałęzie strodrzewia łamią się, dlatego w obawie przed wypadkami jak i pod pretekstem brudzących nagrobki spadających liści, drzewa cmentarne są drastycznie przycinane.

Niejednokotnie cięcia są nieprofesjonalne, przez co drzewa obumierają bądź drastycznie zmienia się kształt koron. Wycinak drzew na cmentarzach dużych aglomeracji miejskich wynika często też z faktu, że liczy się miejsce. Jednkże stosunkowo młode cmentarze głównie wiejskie, planuje się mając na uwadze zasady kształtowania zieleni. Ponadto do terenów zielonych zakwalifikować można tereny sportu, na których w otoczeniu zieleni człowiek może aktywnie spędzać czas. Tereny zielone tworzy również zieleń towarzysząca szlakom komunikacyjnym, czyli różnego rodzaju zadrzewienia, zakrzewienia i żywopłoty, które mają za zadanie oddzielić przestrzeń samochodową od przestrzeni przeznaczonej dla pieszych. Jest to z reguły najbardziej zaniedbana zieleń miejska, gdyż funkcjonująca w najtrudniejszych warunkach. Ostatnim z typów zieleni miejskiej jest zieleń na budynkach, która rozwija się na dwóch płaszczyznach: poziomej (zielone dachy), oraz pionowej (zielone ściany). Zielone ściany tworzą pnącza roslinności znajdującej się przy lub na budynku. Oprócz funkcji wizulanych, czy sanitarno-klimatycznych, pnącza spełniają funkcję termoizolacyjną budynków Natomiast zielone dachy, pośród których wyróżniamy dachy ekstensywne, które obrasta zieleń niska i dachy intensywne, które mogą być traktowane jako dodatkowa powierzchnia użytkowa, może obrastać w zasadzie dowolna roślinność pod warunkiem odpowiedniego przystosowania konstrukcji dachu do przewidywanego ciężaru zieleni.

Tereny zieleni miejskiej są elementem miejskiego systemu

24

Bibliografia 5) Skórkowska Anna, Zielone ekrany akustyczne, w: Zieleń miejska tekst dostępny na http://www.zszp.pl/?id=28&nid=121&lang=1 1) Sutkowska Eliza, Współczesny kształt i znaczenie zieleni miejskiej jako zielonej przestrzeni publicznej w strukturze miasta – przestrzeń dla kreacji tekst dostępny http://www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa/TArch2/Sutkowska.pdf

40

2) Walkowicz Tomasz, Społeczne i ekologiczne aspekty tworzenia i utrzymania terenów zieleni miejskiej tekst dostępny http://www.zb.eco.pl/inne/lokalne/ fwie.htm

GP Action

3) Wronkowski Adam, Istota zieleni w przestrzeni miejskiej tekst dostępny http://urbnews.pl/istota-zieleni-w-przestrzeni-miejskiej/ 4) Struktura rodzajowa terenów zieleni, w: Zieleń w mieście tekst dostępny http://zielen-w-miescie.eprace.edu.pl/1240,Struktura_rodzajowa_terenow_zieleni.html

Uważam, że nie ma wątpliwości iż tereny zieleni mają ogromne znaczenie dla obszarów zurbanizowanych. Zieleń w mieście jest z pewnością wartością dodaną i podwyższa jakość życia. Pytanie czy w miastach, które zamieszkujemy, istnieje wystarczająca liczba miejsc, w których możemy się spotykać, odpoczywać i relaksować obcując z naturą? Za jakiś czas puste plamy zajmą tereny zabudowane, a dla terenów zieleni miejskiej zabraknie miejsca.

Ten scenariusz raczej nikomu, oprócz deweloperów, nie sprawia radości. Zatem należy już dziś zadbać o lepsze jutro i zacząć kreować przestrzeń publiczną w taki sposób, aby współtworząc obraz miasta, podnosiła ona jakość życia mieszkańców, ponieważ to właśnie przestrzeń publiczna świadczy o odbiorze miasta. Każdy z nas może mieć swój udział w tym procesie, dbając o czystość i jakość miejsc publicznych w najbliższym otoczeniu, reagując na przejawy wandalizmu oraz uczestniczac w konsultacjach społecznych na etapie sporządzania dokumentów planistycz-

Fot.4. Źródło: http://zielen-w-miescie.eprace.edu.pl/

Fot.3. Źródło: http://www.e-sciany.pl/

Fot. 3. Ogród wertykalny na elewacji budynku

przestrzeni publicznej, czyli w myśl ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku, „obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne”.

Przestrzeń publiczną planuje się na etapie sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a bardziej szczegółowo projektuje się przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub koncepcji zagospodarowania terenu.

Niestety podczas planowania zbyt mało uwagi poświęca się na zieloną przestrzeń publiczną, momo że tereny zielone są tak ważnym elementem miasta. Mogą one wzbogacić przestrzeń placów i bulwarów. Ponadto otwarte tereny publiczne wnoszą w przestrzeń miejską głębszy widok, co jest niezwykle atrakcyjne. Tereny zielone są miejscem spotkań, integracji i nawiązywania interakcji między ludzkich.

Fot. 4. Znaczenie pasów ochronnych z drzew dla miasta: a) zmniejszenie prędkości wiatru b) zmniejszenie zawartości pyłu w powietrzu c) tłumienie hałasu

Wokół

gp

inż. Kinga Robaszkiewicz, gospodarka przestrzenna I rok II stopnia

PRAWEM MOCNE WIATREM SZYTE

MOC MOCY NIE RÓWNA Tak naprawdę nie farma wiatrowa jest podstawową jednostką zmieniającą moc wiatru w energię. Jest nią turbina, która w swojej budowie zawiera siłownię, warunkującą transformację siły wiatru. Rozróżniamy wiele typów i rodzajów tych budowli, jednak każda z nich ma tożsamy cel, produkcja energii.

O ich wydajności stanowi rozpiętość łopat wirnika. Minimalna ich rozpiętość wynosi 50 m, przy której uzyskać można moc w zakresie 0,5MW do 1MW. Aby wyprodukować ilość energii porównywalną do ilości produkowanej przez elektrownię konwencjonalną (atomową, opalaną węglem kamiennym oraz brunatnym) potrzebne jest prawie 3000 turbin o mocy 1MW, co wynika z faktu, że właśnie taka konwencjonalna elektrownia posiada moc sięgającą 1GW i pracuje rocznie przez około 1500 godzin. Czy obecny stan energetyki wiatrowej w Polsce pozwala na rentowność jej rozwoju? „PRAWO-MOCNE” USTALENIA Mimo, iż aktualnie nie istnieje jednoznaczny akt prawny stanowiący o sposobie i procedurze powstawania farm wiatrowych, wiążącą dla sposobu ich lokowania jest Koncepcja Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030, warunkująca zasady i założenia kształtowania przestrzeni. Bezpośrednie decyzje o potencjalnym powstaniu elektrowni wiatrowej następuje na poziomie gminy. Kreowane jest poprzez postanowienia ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2015 nr 0 poz. 199). Zawiera zasady przeznaczania terenów pod określone cele oraz sposoby zabudowy i zagospodarowania. Zgodnie z jej założeniami obligatoryjne jest umieszczenie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin ustaleń dotyczących rozmieszczenia urządzeń energetyki odnawialnej o mocy powyżej 100kW i ich stref ochronnych (art.10, pkt.

2a). Konsekwencją tego stanu stają się postanowienia art.15, ust. 3, pkt 3a ustawy o p.z.p, wskazujący na konieczność określania w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego granic terenów pod budowę urządzeń o których mowa w art. 10, ust. 2a ustawy (wyżej wspomnianych urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł, o mocy przekraczającej 100kW). Powszechnie dominuje założenie,

że elektrownia wiatrowa nie jest inwestycją celu publicznego.

Fakt ten zostaje jednak poddany w wątpliwość w wytycznych zawartych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2015 nr 0 poz. 782). W oparciu o art. 6, pkt. 10 ustawy o g.n. uznać można elektrownię wiatrową jako inwestycję celu publicznego, ustalaną na zasadach art. 50 ust. 1 ustawy o p.z.p. Jest to element przysparzający najwięcej problemów z uwagi na brak jednoznacznej negacji uznawania elektrowni za inwestycję celu publicznego. Prawnych uwarunkowań sytuowania elektrowni można doszukiwać się też w ustawie z dnia 7 lipca 1994r- Prawo budowlane (Dz.U. 2013 nr 0 poz. 1409), gdzie wzniesienie elektrowni jest działaniem wymagającym pozwolenia na budowę, którą poprzedza decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji. Warunki budowy turbin zawarte są także w ustawie z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych (Dz.U. 2015 nr 0 poz. 460), która reguluje odległość turbin od dróg w zależności od ich rodzaju oraz ustawa z dnia 3 lipca 2002r. Prawo Lotnicze (Dz.U. 2013 nr 0 poz. 1393), wskazująca na regulacje wysokości i brak możliwości zabudowy w strefach ograniczenia zabudowy z uwagi na tereny zamknięte lub ograniczonego użytkowania.

Fot. 1. Źródło: Robaszkiewicz Kinga

Dostrzegalne wśród wielu współczesnych krajobrazów naszego kraju, farmy wiatrowe, coraz bardziej powszechne, nie tylko urozmaicają pozorną monotonię w większości prostego horyzontu, ale w szczególności wzbudzają wiele kontrowersji społecznych. Powstają głównie z uwagi na zobowiązania wynikające z Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku.

Farmy wiatrowe przez brak jednoznacznego fundamentowania sposobu ich lokalizowania w aktach prawnych obowiązujących w Polsce, są elementem wielu dyskusji o podłożu ekologicznym, estetycznym, ekonomicznym, prawnym i społecznym.

Większość zainteresowanych postrzega je jako źródło energii taniej i nie zakłócającej porządku samoregulujących się ekosystemów, jednak czy jest tak w rzeczywiści?

KNGP

25

Fot. 1. Turbina wiatrowa w miejscowości Kołaczkowo w gminie Witkowo

40

Fot. 2. Źródło: Robaszkiewicz Kinga

Fot. 2. Turbiny wiatrowe w miejscowości Chłądowo w gminie Witkowo

ZIELONE PRZESZKODY Ważne z punktu widzenia zrównanego rozwoju w aspekcie ekologicznym i przyrodniczym stają się ograniczenia dla elektrowni zawarte w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627). Ustawa ta reguluje ich funkcjonowanie w zakresie elementów środowiska, w szczególności ochrony przed hałasem, przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego, ochrony roślin i zwierząt oraz ochrony powierzchni ziemi. Zawiera dopuszczalne poziomy hałasu, minimalne odległości od określonych miejsc i dopuszczalne normy poziomu pola magnetycznego. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2013 poz. 627) warunkuje natomiast zakazy (oraz ewentualne odstępstwa) budowy turbin na obszarach wszystkich form ochrony przyrody, w zależności od ich rodzaju i zastosowanych na ich obszarze restrykcji.

PRIORYTET ŻYCIA VS. POLITYKA Energia odnawialna to nie tylko „sztywne” prawo i zobowiązania narzucone przez regulacje międzynarodowe.

Na pierwszy plan zdaje się wysuwać zagadnienia związane ze społeczną ich akceptacją i wpływem na mieszkańców obszarów ościennych dla umiejscowienia turbin, który staje się coraz częstszym obiektem badań i analiz. Autorką jednych z nich jest amerykańska lekarz pediatra Nina Pierpont, która wyniki zamieściła w swojej książce pt. „Syndrom Turbin Wiatrowych”(2009). W opracowaniu wskazuje na fakt, iż działanie turbin wiatrowych wpływ negatywnie na wiele aspektów życia ludzi mieszkających w ich pobliżu. Należą do nich: obniżenie zdolności przyswajania wiedzy, negatywne oddziaływanie na system sercowo- naczyniowy, irytacja i rozdrażnienie, napady paniki, problemy ze snem, problemy ze wzrokiem, bóle głowy czy mdłości. Osoby poddane badaniom wyzbyły się objawów w momencie zmiany miejsca zamieszkania, w wyniku którego zwiększyła się odległość przebywania w sąsiedztwie turbin.

Zgodnie z tymi ustaleniami minimalna odległość elektrowni od obszarów zaludnionych powinna być nie mniejsza niż 2 km, a w przypadku zróżnicowanej topografii terenu- jeszcze większa. Całość objawów odkrytego schorzenia uwarunkowana jest głównie powstawaniem w wyniku działania turbin

26 40

hałasu niskoczęstotliwościowego, infradźwięków oraz efektu stroboskopowego, który jest konsekwencją odbijania się promieni słonecznych od łopat siłowni wiatrowej.

Negatywne oddziaływanie elektrowni znaczące jest w przypadku istniejących w pobliżu ekosystemów. Dotyczy to nie tylko ich elementów biotycznych, ale też klimatu i krajobrazu. Ocena atrakcyjności turystycznej czy rekreacyjnej krajobrazu podlega ocenie subiektywnej, dlatego nie można jednoznacznie wskazać na negatywny wpływ istnienia elektrowni wiatrowych na odbiór krajobrazu. Pewien staje się fakt, iż jest on znaczący i występuje z uwagi na duże wysokości masztów, przez co stają się dominantą. Lokalny mikroklimat zostaje zmienionych w wyniku wzrostu średniej prędkości wiatru o ok 2 m/s oraz wzrostu temperatury powietrza w nocy bliskiej 2°C. Dodatkowo występuje problem ze zidentyfikowaniem wpływu turbin na korytarze wędrowne ptaków. Zdania naukowców są podzielone. Grupa opozycjonistów twierdzi, że populacje ptaków na terenie, gdzie znajdują się wirujące łopaty elektrowni narażone są na ogromne niebezpieczeństwo. Western Ecosystem Technology opublikował raport z 2001 roku, w którym, zamieszcza informacje, że w całkowitej liczbie zabitych ptaków udział tych, które zginęły przez działanie turbin wiatrowych waha się w przedziale od 0,01% do 0,02%, co daje łącznie 2,9 „ptaka” w ciągu roku na wszystkie takie budowle w USA. ZŁOTY ŚRODEK Wspomniana już wcześniej Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku narzuca konieczność dywersyfikacji struktury produkcji energii elektrycznej w Polsce. Wynika to także z rankingu atrakcyjności inwestycyjnej Polski pod kątem energetyki wiatrowej, w którym Polska zajmuje 10 miejsce na świecie. W związku z rozwojem istniejących możliwości energetycznych kraju i kontrowersją społeczną wywołaną z tego tytułu, konieczne jest odnalezienie porozumienia w obu aspektach. Panaceum ma stać się przygotowywany projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii. Rozwiązać ma problemy legislacyjne dotyczące ich instalacji. W jakim stopniu realia polskiego prawa pozwolą na pełną realizację założonych przez nią celów, okaże się po jej wprowadzeniu. Pewnym jest, że konwencjonalne źródła energii szybko się wyczerpują i musimy szukać nowych rozwiązań energetycznych.

Bibliografia: 1.Regulacje prawa krajowego dotyczące inwestycji w elektrownie wiatrowe (wybrane aspekty). Robert Zajdler.

Instytut Sobieskiego, Warszawa. 2012 2.Lokalizacja elektrowni wiatrowych- uwarunkowania środowiskowe i prawne. W: Człowiek i Środowisko.

Michał Jan Banak. Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH, 34 (3-4) 2010, s. 117-128 3.https://www.windturbinesyndrome.com/wind-turbine-syndrome/ 4.http://termo-sfera.pl/odnawialne-zrodla-energii/energia-wiatrowa/wady-elektrowni-wiatrowych.html 5.http://stopwiatrakom.eu/pliki/Polish-final-6-6-10.pdf 6.http://www.west-inc.com/

GP Action #7

Wokół

gp

inż. Błażej Matuszak, gospodarka przestrzenna I rok II stopień

Tr a m w a j e KNGP

W POLSKICH MIASTACH

w rozwój istniejących systemów opierając się w głównej mierze na środkach finansowych pochodzących z Unii Europejskiej. Na kolejny nowy system czekano 56 lat (ostatni w Częstochowie 1959). Do 2010 roku w Polsce realizowano jedynie rozbudowę systemów już istniejących: Poznański Szybki Tramwaj (1997), Krakowski Szybki Tramwaj (na odcinku:

Charakterystyka istniejących systemów

Fot. 1. Źródło:Opracowanie własne

Złożoność każdej aglomeracji powoduje, że konieczne jest zapewnienie jej mieszkańcom sprawnej komunikacji zbiorowej.

Na świecie jak i w kraju w różnych miastach istnieje wiele skomplikowanych systemów łączących ze sobą różnorakie środki transportu tj. komunikacja autobusowa, trolejbusowa, tramwajowa czy oparta na komunikacji podziemnej - metro.

Każdy z nich ma swoje wady i zalety, jednakże warto jest się zastanowić nad kosztem budowy takich systemów.

W Polsce najbardziej popularna jest komunikacja autobusowa, której jakość z roku na rok jest coraz wyższa ze względu na wprowadzanie niskopodłogowego, ekologicznego i ekonomicznego w eksploatacji taboru. Jest to stosunkowo niedroga opcja niewymagająca skomplikowanej i kosztownej infrastruktury. Specyficzną pod względem technologii jest system trolejbusowy, który łączy elementy komunikacji autobusowej (pojazdy) i tramwajowej (sieć trakcyjna). Na obszarze całego kraju trolejbusy możemy spotkać jedynie w: Gdyni, Lublinie i Tychach. Najmniej rozbudowanym systemem komunikacji zbiorowej w kraju jest metro, które w formie dwóch linii funkcjonuje jedynie w Warszawie. Warto jest jednak przyjrzeć się drugiemu pod w względem popularności systemowi transportu zbiorowego w Polsce, który na naszym krajowym podwórku przechodzi renesans. Mowa tutaj o komunikacji tramwajowej.

Obecnie w Polsce istnieje 15 systemów tramwajowych, a ich rozmieszczenie nie jest uwarunkowane tylko i wyłącznie wpływem dużych aglomeracji. Tramwaje możemy już spotkać w niespełna stutysięcznym Grudziądzu. Co ciekawe, między tymi systemami występują pewne rozbieżności, jak Fot. 1. Elektryczny transport miejski w Polsce choćby różnice w rozstawie torów (10 systemów o rozstawie normalnotorowym- 1435 mm, 5 o rozstawie wąskotorowym do Kurdwanowa w 2000 r., tunel KST – 2008 r., odcinek do – 1000 mm) [1]. Spośród tych systemów możemy wyłonić Małego Płaszowa – 2010r.), budowa trasy na Bemowie (2006 także takie, które obsługują mieszkańców na terenie nie tyr.), tramwaj na Chełm w Gdańsku (2007 r.) oraz trzy nowe lko jednego miasta. Do takich operatorów możemy zaliczyć odcinki w Elblągu (2002, 2006, 2010 r.) [2]. W 2015 roku Tramwaje Śląskie obsługujące konurbację górnośląską. W po 50 latach na ulice Olsztyna w ramach całkowicie nowej skład tej sieci wchodzą: Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, sieci tramwajowej wyjechały nowe pojazdy z podpoznańskiej Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Siemifabryki Solarisa. Inwestycja pozwoliła spiąć osiedle Jaroty anowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Ruda Śląska na południu oraz kampus uniwersytecki na Kortowie z cenoraz Zabrze. Drugim z rozległych systemów jest sieć tramtrum. Całe przedsięwzięcie kosztowało bagatela 496 960 130 wajowa aglomeracji łódzkiej obejmująca swoim zasięgiem: zł. Dotacja unijna stanowiła dużą część wszystkich koszKonstantynów Łódzki, Lutomiersk, Ozorków, Pabianice, tów – ponad 70% (ryc. 1). Warto zaznaczyć, że cena wybuZgierz oraz mniejsze miejscowości na trasie tramwaju. dowania jednego kilometra trasy (toru podwójnego) wyniosła nieco 44 771 180 zł. Na podstawie zebranych danych w tabeli Nowe inwestycje w kraju 1. można przeliczyć, iż średnia cena z wybranych inwestycji Wydawać by się mogło, że miejski transport szynowy odchodzi za jeden kilometr trasy wynosi 52 606 000 zł. Oznacza to, że w zapomnienie. Od lat nie budowano nowych systemów na olsztyński projekt, w przeliczeniu na kilometr, był najtańszą terenie kraju, a nawet je likwidowano. Po II wojnie światowej inwestycją tramwajową ubiegłych lat w Polsce. Włodarze usunięto tramwaje aż z 10 miast. Przez wiele lat miejski transmiasta Olsztyn przeprowadzają analizy i tworzą kolejne konport szynowy był niedofinansowany. Obecnie miasta inwestują cepcje mające na celu dalszą rozbudowę sieci tramwajowej.

GP Action #7

27 40

Tabela 1. Wybrane inwestycje tramwajowe w kraju w latach 2007-2013 [3]

Nazwa inwestycji

Miasto

Wartość ogółem (tys.)

Dofinansowanie UE (tys.)

Długość trasy (km)

Cena za 1 km (tys.)

Budowa linii tramwajowej łączącej ul. Brożka oraz Kampus UJ wraz z systemem sterowania ruchem i nadzoru

Kraków

182 856,95

52 372,20

3,30

55 411,20

Budowa "Szczecińskiego Szybkiego Tramwaju"

Szczecin

188 542,19

86 121,73

4,00

47 135,55

Budowa linii tramwajowej do dzielnicy Fordon z przebudową układu drogowego w Bydgoszczy*

Bydgoszcz

437 308,98

206 975,96

9,50

46 032,52

Budowa trasy tramwajowej Os. Lecha – Franowo**

Poznań

265 837,33

99 873,04

2,50

106 334,93

Przedłużenie trasy Poznańskiego Szybkiego Tramwaju (PST) do Dworca Zachodniego w Poznaniu

Poznań

126 080,36

54 992,88

2,00

63 040,18

Modernizacja i rozwój zintegrowanego systemu transportu zbiorowego w Olsztynie

Olsztyn

496 960,13

350 391,02

11,10

44 771,18

*Dodatkowe koszty związane z budową wiaduktu tramwajowego **Dodatkowe koszty związane z przeprowadzeniem trasy tunelem •1 km sieci trakcyjnej – 750 000 zł •Przystanek z wiatami – 73 000 zł •Biletomat – 120 000 zł •Tablice informacyjne na przystanku – 50 000 zł •1 km rozjazdów wbudowanych na trasie – 11 600 000 zł •1 km rozjazdów wydzielonych – 6 100 000 zł

28

Fot.2. Źródło: www.lodz.wyborcza.pl

Ile kosztuje budowa linii tramwajowej?

Koszty budowy trasy tramwajowej są bardzo trudne do oszacowania. Na etapie planowania nie jesteśmy w stanie uwzględnić wszystkich wydatków jak Fot. 3. Solaris Tramino na linii nr 1 na ulicach Olsztyna choćby kolizji z infrastrukturą podziemną. Przedstawione ceny są szacunkowe i opierają się na wskaźnikach sto- Należy pamiętać, że każdy projekt charakteryzuje się własną sowanych w różnych projektach i są to tylko wybrane koszty. specyfiką, ukształtowaniem i przebiegiem trasy. Niejednokrotnie wymagana jest przebudowa istniejącej infra•1 km linii dwutorowej (cena samych torów) – 5 400 000 zł struktury drogowej, zakup sygnalizacji świetlnej, wykup prywatnych terenów czy oznakowanie trasy.

Warto też przyjrzeć się cenom nowych niskopodłogowych tramwajów kursujących po ulicach większych miast w Polsce. W tabeli 2. zestawiono wartości przetargów na zakup pojazdów tramwajów niskopodłogowych na polskim rynku. Głównymi graczami na tej arenie są bydgoskie zakłady PESA oraz podpoznański Solaris.

Cena jednego pojazdu waha się w granicach 8 mln zł. Jest to kwota, w porównaniu do ceny zakupu jednego autobusu marki Solaris (największego polskiego producenta autobusów), około osiem razy większa. 75 autobusów (różnych wielkości) zakupionych przez MPK Poznań w 2009 kosztowało łącznie ok. 73,6 mln złotych co oznacza, że jeden pojazd kosztował blisko 1 mln zł.

Fot. 2. Tamwaj wyjeżdżający z Lutomierska (aglomeracja łódzka)

40

GP Action #7

Fot.3.. Źródło: : wiadomosci.olsztyn.pl

Bardzo ciekawą inwestycją, zakończoną w styczniu 2016 r, jest budowa całkowicie nowej trasy mającej na celu spięcie komunikacją tramwajową dzielnicy Fordon (ok. 70 tys. mieszkańców) z centrum Bydgoszczy. Okazała trasa o długości 9,50 km jest dwutorową linią, na której zlokalizowanych zostało 13 przystanków. Projekt zakładał także przebudowę stacji kolejowej Bydgoszcz Wschód, nad którą wybudowano wiadukt tramwajowy (fot.

3.), w celu zintegrowania przesiadek z kolei na komunikację miejską. Przebudowany został także układ drogowy. Cała inwestycja pochłonęła blisko 440 mln złotych, jednakże koszt budowy 1 km tej trasy w całkowitym rozrachunku wyniósł ok. 46 mln złotych. Porównując koszty jednostkowe z tabeli 1. okazuje się, że ceny nie były wygórowane.

Tabela 2. Wartość wybranych przetargów na zakup tramwajów niskopodłogowych w kraju (źródło: opracowanie własne na podstawie danych przetargowych) Miasto

Rok przetargu

Producent

Wartość przetargu (zł)

Liczba pojazdów

Cena jednego pojazdu (zł)

Poznań

2009

Solaris

386 984 951

45

8 599 665

Szczecin

2012

PESA

241 063 002

28

8 609 392

Olsztyn

2012

Solaris

120 500 000

15

8 033 333

Toruń

2013

PESA

92 500 000

12

7 708 333

Łódź

2014

PESA

166 232 000

22

7 556 000

Fot. 5. Wnętrze olsztyńskiego Solarisa Tramino Bibliografia: [1] Jagodziński G. (2013): Prześwit linii kolejowych i tramwajowych [2] Beim M. (2012): Sprawny transport w polskich miastach, Instytut Sobieskiego [3] Lista beneficjentów programów operacyjnych na lata 2007-2013 - stan na 31 grudnia 2014 r. www.infotram.pl www.fotodron.pro www.wiadomosci.olsztyn.pl www.lodz.wyborcza.pl

Fot.4. Źródło: www.fotodron.pro

W Polsce inwestycje w rozbudowę sieci tramwajowych nasiliły się po wejściu Polski do UE, gdzie samorządy mogą ubiegać się o dofinansowanie, które w niektórych przypadkach stanowi nawet ponad 2/3 wszystkich kosztów (np. Olsztyn).

Jak podaje Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju z unijnych środków pozyskano już 5,3 mld zł na takie przedsięwzięcia.

Wynika to z faktu, że infrastruktura transportowa cechuje się wysoką kapitałochłonnością, a Unia Europejska propaguje tramwaj, jako ekologiczny środek transportu. Stawka 52 mln zł za kilometr gotowej trasy wydaje się być bardzo duża, jednakże tramwaj niesie zyski dla miasta w innej postaci.

Mniejsze zatory uliczne, zapewnienie wygodnego dostępu mieszkańcom do komunikacji zbiorowej oraz podnoszenie walorów i wartości otaczającej przestrzeni w dużej mierze rekompensują straty. Niestety, taka infrastruktura wymaga nie tylko budowy nowych szlaków transportowych, ale także odpowiedniego i nowoczesnego taboru. Każdy z nowych pojazdów musi spełniać wymogi dotyczące dostępu dla osób niepełnosprawnych. Pojazdy na życzenie zamawiającego są wyposażane w wiele udogodnień dla pasażerów. Posiadają klimatyzowane wnętrza, bezprzewodowy dostęp do internetu, automaty biletowe czy też stacje USB umożliwiające podładowanie smartfonów. Wnętrza są przestronne i dostępne z poziomu płaskiej podłogi.

Fot.5. Źródło: infotram.pl

Podsumowanie

Fot. 4. Wiadukt tramwajowy nad stacją kolejową Bydgoszcz Wschód

GP Action #7

29 40

Wokół

gp

inż. Magdalena Szamreto, gospodarka przestrzenna, I rok II stopnia

Kaliningradzkim), na wschód przez Warmię i Mazury (zaGreen Velo Wschodni Szlak Rowerowy to jedno z więkmek w Lidzbarku Warmińskim, Wielkie Jeziora Mazurskie, szych przedsięwzięć w roku 2015 w Polsce. Jest to najdłużwiadukty kolejowe w Stańczykach). Docierając do zbiegu szy, dokładnie oznakowany szlak rowerowy w Polsce, granic trzech państw tj. Polski, Rosji i Litwy szlak prowadzi który prowadzi przez pięć województw, pięć parków naprzez Suwałki, Wigierski Park Narodowy i Puszczę Aurodowych oraz wiele parków krajobrazowych. To specjalgustowską. Kolejno Doliną Biebrzy i Narwi (Biebrzański nie wytyczona trasa, która liczy blisko 2070 km, przebiega oraz Narwiański Park Narodowy), przez Puszczę Białowieona przez tereny leśne, doliny rzek oraz nasypy dawnych linii kolejowych (północna część trasy). Na oficjalnej stronie internetowej Green Velo (greenvelo.pl) przeczytać możemy: „Około 300 kilometrów trasy stanowić będą nowe i przebudowane drogi rowerowe oraz ciągi pieszo-rowerowe, a blisko 150 kilometrów to wyremontowane drogi gruntowe.

Powstanie lub wyremontowanych zostanie ponad 30 mostów i kładek, przebudowie ulegnie ponad 20 kluczowych skrzyżowań.” Szlak rowerowy powinien być ukończony do końca grudnia 2015r.

Koszt całego projektu to ok. 274 mln zł, w skład tej kwoty wchodzą m.in. wydatki takie jak wykup gruntów, roboty budowlano-montażowe, przygotowanie dokumentacji, zarządzanie projektem, oraz opłaty i nadzór. Przedsięwzięcie to, aż w 85% dofinansowane jest z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, resztę kwoty pokrywa budżet Państwa oraz zainteresowane projektem województwa i miasta, przez które przebiega trasa. Fot.2 Przebieg trasy Green Velo

Przebieg trasy Szlak podzielony został na 12 atrakcyjnych regionów, w których warto zatrzymać się na dużej. Gdybyśmy chcieli wycieczkę szlakiem rowerowym rozpocząć na północy, musimy udać się do Elbląga, gdyż tam zacznie się nasza trasa Green Velo. Następnie wzdłuż Zalewu Wiślanego jedziemy przez Frombork gdzie możemy zwiedzić bazylikę archikatedralną, Braniewo (blisko granica z Obwodem

30 40

ską i Knyszyńską (Białystok, Białowieski Park Narodowy) oraz Dolinę Bugu. Następnie przez Roztocze (Roztoczański Park Narodowy, Horyniec-Zdrój), Przemyśl, kolejkę wąskotorową „Pogórzanin”, Rzeszów oraz Łańcut, gdzie warto zwiedzić zamek. Kolejno trasa Green Velo kieruje nas przez Ziemię Sandomierską i Dolinę Dolnego Sanu (ruiny renesansowego zamku w Ujeździe), stamtąd udać się można przez Góry Świętokrzyskie do Kielc. Końcowy odcinek trasy prowadzi przez Oblęgorek, Sielpie Wielkie

GP Action #7

Fot. 2. Źródło: www.wrower.pl

Fot. 1 Źródło: www.wrower.pl

KNGP

kowym zatrudnieniem ludności, rozwojem usług, itp.

Mimo wielu korzyści szlaku Green Velo pojawiły się również drobne problemy. Nie wszystkie ścieżki Wschodniego Szlaku Rowerowego są asfaltowe oraz w idealnym stanie.

Jednakże dla jednego może to być minus, a dla drugiego

Fot. 4. Źródło: www.greenvelo.pl

Fot. 3. Źródło: www.wrower.pl

oraz Końskie gdzie dla jednych kończy się wschodni szlak rowerowy, a dla innych może być on początkiem wycieczki.

Cała trasa jest specjalnie oznakowana. Główny znak informacyjny, który kieruje nas przez trasę, to oznaczenie

Fot.4 Miejsce Obsługi Rowerzystów

Fot.3 Główny znak informacyjny szlaku

szlaków rowerowych w całej Polsce [R-4] (kwadrat w kolorze pomarańczowym). W centralnej części znaku prowadzącego przez szlak Green Velo znajduje się symbol roweru, oraz niżej usytuowane jest na nim logo szlaku.

Miejsce Obsługi Rowerzystów (MOR) Wschodni Szlak Rowerowy na całej swojej trasie posiada 230 MOR-ów, średnio w odległości 8-10km od siebie.

Są to miejsca, gdzie każdy podróżny może zatrzymać się, odpocząć czy naprawić swój rower. Każdy MOR wyposażony jest w wiatę, stojaki na rowery, ławki, stoły, kosze na śmieci, tablice informacyjne, a nieliczne w toalety oraz zbiorniki z wodą. Miejsca Obsługi Rowerzystów usytuowane są zazwyczaj w ciekawych miejscowościach oraz przy atrakcjach turystycznych, które warto zobaczyć. O Miejscach Obsługi Rowerzystów informować będzie zielona tablica informacyjna z logo Green Velo.

Cel projektu, jego korzyści oraz problemy Green Velo ma na celu przede wszystkim promocję turystyki rowerowej oraz atrakcyjnych miejsc, które możemy zobaczyć i zwiedzić przemierzając wschodnim szlakiem. Jest to stworzenie bezpiecznej infrastruktury dla rowerzystów.

Korzyści jakie płyną z realizacji tego projektu to poprawa stanu ścieżek rowerowych, ochrona miejsc cennych przyrodniczo. Ludzie chętniej wybiorą jazdę na rowerze jako formę spędzenia wolnego czasu. Projekt ten daje również możliwość rozwoju miast i wsi, gdyż wzrośnie zapotrzebowanie na obiekty gastronomiczne oraz miejsca do noclegu dla podróżnych. Wiąże się to z dodat-

wielki plus, iż może jechać na zmianę drogą asfaltową, drogą szutrową czy też utwardzoną ścieżką przez las. Kolejnym problemem dla rowerzystów jest przeprawa przez rzekę Bug na trasie w województwie lubelskim. Żeby przedostać się z jednego brzegu rzeki na drugi konieczna jest przeprawa promem, który kursuje tylko w ciągu dnia.

Kto może korzystać z trasy?

Trasa Wschodniego Szlaku Rowerowego skierowana jest tak naprawdę dla wszystkich. Korzystać z niej mogą mieszkańcy z kraju i zagranicy. Na stronie internetowej www.greenvelo.pl użytkowników trasy rowerowej podzielono na trzy grupy, tj. turyści długodystansowi, osoby aktywnie spędzające wakacje lub weekendy na rowerze oraz rowerzyści okazjonalni, którzy wybrali się na krótką wycieczkę rowerową.

Na oficjalnej stronie internetowej Green Velo możemy sprawdzić, jak postępują prace budowlane i modernizacyjne nad projektem. Istnieje również możliwość aby wirtualnie ustalić przebieg naszej wycieczki rowerowej, sprawdzić na mapie okoliczne atrakcje i miejsca warte zwiedzenia lub też sprawdzić prognozę pogody w danej miejscowości na szlaku.

Green Velo Wschodni Szlak Rowerowy zdecydowanie zachęca do spędzenia aktywnie wolnego czasu na rowerze.

Daje możliwość poznania nowych miejsc we wschodniej, jak i północnej części kraju.

Niewątpliwie trasa ta będzie cieszyła się dużym zainteresowaniem i przyciągnie do siebie wielu turystów.

Fot.5 żródło: www.bridgestudio.eu

GP Action #7

31 Bibliografia: http://greenvelo.pl/portal/pl

40

Poradniki inż. Mateusz Iwiński, gospodarka przestrzenna, II rok II stopnia KNGP

GIS

DARMOWE BAZY DANYCH

-

Programy operujące w dziedzinie systemów informacji geograficznej bądź informacji przestrzennej, potocznie nazywane są oprogramowaniem GIS. Doskonale wiemy, że tego typu aplikacje możemy podzielić na te: komercyjne, z płatnymi licencjami, wykorzystywane często przez firmy, biura projektowe czy instytucje, jak i niekomercyjne - o darmowych licencjach, które wykorzystywane są zazwyczaj przez studentów, urzędników czy inne jednostki.

Istotnym argumentem przemawiającym za niekomercyjnym oprogramowaniem typu GIS jest ich wolna licencja, która nie wymaga płatnych subskrypcji czy kosztownych zakupów programów. Wracając bezpośrednio do definicji GIS, należy pamiętać, że poprzez oprogramowanie tego typu rozumie się wszystkie aplikacje zawierające funkcje pozwalające na gromadzenie, edytowanie, analizowanie, wprowadzanie oraz wizualizacje danych geoprzestrzennych. Dlatego też, niezbędnym elementem pracy w tego typu programach są bazy danych. Bazy te możemy tworzyć sami np. poprzez wektoryzacje podkładów rastrowych. Jednak jest to praca niezwykle mozolna, czasochłonna oraz niosąca za sobą ogromny margines błędu mający podstawę w samym procesie odtwarzania.

Zdecydowanie bardziej ergonomicznym sposobem pracy w programach GIS jest korzystanie z gotowych baz danych, udostępnianych przez poszczególne jednostki i organizacje.

Rozpoczynając pracę na takich plikach, pochodzących ze znanych i zweryfikowanych źródeł, margines błędu - niezwykle istotny we wszelkich działaniach projektowych, jest minimalny i należy go pominąć. Dlatego możemy zapomnieć o wszelkich błędach geometrii podczas rysowania warstw typu poligon czy linia, niedociągniętych wierzchołkach czy warstwach nachodzących „na siebie.” Nasza praca w takich przypadkach nie musi skupiać się na pilnowaniu poprawności odtwarzanych przez nas danych (z podkładów rastrowych), ale pozwala na dokładniejszą analizę samych danych wprowadzanych dla określonych warstw. Ilość danych przestrzennych udostępnianych społeczeństwu rośnie w bardzo szybkim tempie w efekcie wdrażania tzw. Dyrektywy INSPIRE, której jednym z celów jest zminimalizowanie powielania tworzenia tych samych danych przestrzennych przez różne instytucje a zamiast tego powszechne udostępnienie meta danych – czyli informacji o tym kto, jakie dane przestrzenne ma w swoim zasobie. Zgodnie z ustawą z dnia 4 marca 2010 roku o Infrastrukturze infor-

32

macji przestrzennej, organy administracji prowadzące rejestry publiczne, związane z tematami danych przestrzennych zobowiązane są do bezpłatnego i powszechnego udostępniania niektórych usług z nimi związanych takich jak np. wyszukiwanie, przeglądanie, pobieranie czy przekształcanie tych danych. Organy te muszą zapewnić dostęp do tych usług za pomocą środków komunikacji elektronucznej.

Największym problemem w przypadku chęci pracy na gotowych bazach danych jest dostęp do nich jak i sam koszt zakupu plików. W zdecydowanej części gotowych warstw wektorowych mamy do czynienia z licencjami komercyjnymi, bądź licencjami przeznaczonymi na cele dydaktyczne. Jednak dostęp do tych danych jest utrudniony i często wymaga złożenia odpowiednich wniosków i próśb o udostępnienie danych (np. do pracy dyplomowej). Jednak podobnie jak w przypadku samych programów, tak i bazy danych w postaci warstw wektorowych podzielić możemy na te komercyjne jak i te o licencjach darmowych, ogólnodostępnych. Poniżej przedstawionych zostało kilka źródeł, z których można bezproblemowo pozyskać dane w postaci ESRI shp., jak i innych formatach wektorowych.

Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej zgodnie z art. 40a ust. 2 pkt.1 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 maja 1989 r., Dz. U. z 2014 r. poz.897 (tekst jednolity), z początkiem lipca 2014 roku zaprzestał pobierania opłat za udostępnienie określonych zbiorów danych geoprzestrzennych. Na swoich stronach internetowych udostępnia jedne z największych baz danych dla naszego kraju. Niezwykle przydatnym zbiorem danych jest zdecydowanie Państwowy Rejestr Granic. PRG to zbiór warstw wektorowych (poligony, linie, punkty) na temat granic jednostek administracyjnych. Przedstawia on w sposób wektorowy granice obrębów, gmin, powiatów, województw oraz kraju wraz z danymi dotyczącymi powierzchni tych jednostek. Dane te dostępne są w postaci sześciu warstw typu ESRI shp. w układzie EPSG:2180 [PUWG 1992] i można je pobrać ze strony http://www.codgik.gov.pl/. Dodatkowo CODGiK udostępnia jedną z największych baz danych dostępnych dla naszego kraju - mianowicie PRG z niemal 6.8 milionami punktów adresowych. Numeryczny model terenu o interwale siatki co najmniej 100 m oraz bazę danych obiektów ogólnogeograficznych dla Polski. Wszystkie bazy danych dostępne są do pobrania na stronie CODGiK.

40

GP Action #7

niezwykle rozbudowanym źródłem wszelkiego rodzaju danych geoprzestrzennych są strony fao.org, na których odnaleźć można niemalże wszystkie zbiory danych dostępnych na zasadzie darmowych licencji na użytkowanie.

Posiadając gotowe bazy danych w postaci warstw wektorowych, prowadzenie badań jak i sporządzenie map tematycznych jest zdecydowanie prostsze i mniej czasochłonne. Dzięki korzystaniu z gotowych elementów jesteśmy w stanie niemal do zera zredukować błędy, które mogłyby pojawić się w naszych pracach podczas działań odtwórczych. Natomiast dzięki właściwościom programów GIS mamy możliwość rozbudowy tych baz, ich wizualizacji działania na nich czy modyfikacji w taki sposób aby odpowiadały potrzebom realizowanych projektów.

Krótko podsumowując, większość danych geoprzestrzennych dostępnych na zasadzie płatnych licencji posiada swoje odpowiedniki w formie niekomercyjnej, a korzystanie z nich wymaga jedynie odszukania odpowiednich plików na stronach instytucji rządowych czy korzystając z wyszukiwarek danych geoprzestrzennych. Należy jednak pamiętać, aby za każdym razem uważnie zapoznać się z warunkami darmowego dostępu i wykorzystania bazy danych, tak aby nie naruszyć praw autorskich. Należy również zwrócić uwagę na skalę dokładności i aktualność danych oraz ich referencyjność, czyli spełnianie określonych standardów jakości. Pracując na warstwach wektorowych sporządzonych w różnych układach współrzędnych, koniecznym jest ich konwersja do jednego układu współrzędnych, aby umożliwić dalszą prace i działania np. geoprocesingu Dlatego im więcej mamy informacji o źródłach danych przestrzennych i samym procesie tworzenia tych danych przez instytucje udostępniające tym lepiej i łatwiej możemy z tego typu danych korzystać.

Fot. 1. Źródło: www.goldenline.pl

Kolejnym bardzo obszernym i dokładnym źródłem baz danych jest serwis OpenStreetMap działający w oparciu strony geofabrik.de. Warstwy możliwe do pobrania w formacie ESRI shp. są aktualizowane 24h na dobę i stanowią jedną z najbardziej aktualnych baz danych. Serwis http:// download.geofabrik.de/ umożliwia pobranie danych dla całego świata. Przykładowo dane dla Polski w formacie shp. są dostępne dla poziomów województw i składają się na nie warstwy o tematach dotyczących dróg, budynków, użytkowania terenu, linii kolejowych, dróg wodnych, obiektów naturalnych. Istotnym w pracy na tych zbiorach danych jest układ współrzędnych - WGS84. Dlatego należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem pracy na tych bazach odpowiednio zmodyfikować układ na EPSG:2180.

Bardzo ciekawym źródłem danych możliwych do pozyskania jest Urban Atlas tworzony przez European Environment Agency. Dane te dotyczą użytkowania terenu (temat land use i land cover) dla europejskich obszarów metropolitalnych, czyli aglomeracji o 100 000 mieszkańców i więcej. Aktualność tych danych datowana jest na rok 2009. Warstwy wektorowe w postaci shp. możemy pobrać ze strony http://www. eea.europa.eu/data-and-maps/data/urban-atlas natomiast na stronach agencji możliwe jest też przeglądanie danych online i analizowanie zmian w użytkowaniu terenu w latach 20092014 (dla niektórych aglomeracji aktualizacja zmian trwa na bieżąco). Dane te są w układzie współrzędnych EPSG:3035.

Dane geoprzestrzenne udostępniane są również przez inne instytucje krajowe. Na stronach Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska znajdziemy bazy wektorowe dotyczące Polskich form ochrony przyrody w formacie shp.

Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej udostępnia dane dotyczące Rastrowej Mapy Podziału Hydrograficznego Polski, natomiast odnosząc się do stron zagranicznych,

33

Fot.1. Logo Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geograficznej i Kartograficznej

GP Action #7

40

źródło: www.sudoku.name

źródło: www.sudoku.name

Na

40

luzie

SUDOKU

34

GP Action #7

luzie

źródło: www.sudoku.name

Na

KĄCIK SUCHARA Co ma fryzjer w lodówce?

Jaki jest ulubiony owoc informatyka?

- ma szynke

- Apple!

W jakim stanie nie pije się w USA alkoholu?

Dlaczego blondynki nie używają bułki tartej?

- w stanie trzeźwym

- bo się źle smaruje

Jak nazywa się blondynka świeżo po prysznicu?

- czysta głupota

Jakie warzywo najlepiej sprzedaje się na targu?

-bestseler

Skąd informatyk bierze wodę?

Jak nazywa się lew którego coś boli?

- z e-kranu

- bulion

Dlaczego klatka piersiowa ma grosze?

Co robi kierowca, kiedy jest zimno?

- bo żebra

-siedzi w golfie

35 GP Action #7

40

Na

luzie

KRZYŻÓWKA

1. Nurt stylistyczny występujący w końcowym etapie baroku (XVIII w.)

2. Inaczej lico budynku 3. Jakich obszaarów dotyczy ruralistyka 4. Niecka ……..

5. Objętość budynku 6. Popularny środek transportu miejskiego 7. Minierał wtórny ilastej frakcji glebowej 8. Ogół elementów nieożywionych i ożywionych, może być sztuczne 9. Odczuwalnie wyodrębniony fragment przestrzeni 10. Zasoby będące przyszłością energetyki 11. System informacji na temat przestrzeni pod kierownictwem Europejskiej Agencji Środowiskowej 12. Nauka zajmująca się opisem kształtu ziemi 13. Sposób ukształtowania przestrzeni, który tworzy harmonijną całość

36 40

GP Action #7

Na

zakończenie

W numerze napisali:

inż. Stanisław Adamiak Kamila Bilska inż. Agnieszka Bujak Patrycja Dreczka inż. Mateusz Iwiński inż. Justyna Karolczak inż. Błażej Matuszak inż. Kinga Robaszkiewicz inż. Magdalena Szamreto Weronika Urbaniak inż. Emilia Zimna inż. Mikołaj Żak

Pisz z nami!

.......................................................................................................................................................................................................................................................................

MASZ POMYSŁ NA ARTYKUŁ?

JESTEŚ ZAINTERESOWANY WSPÓŁPRACĄ?

CHCESZ DOŁĄCZYĆ DO KOŁA NAUKOWEGO?

NAPISZ!

kngp@up.poznan.pl

LUBISZ TO?

Zapraszamy na nasz profil facebook www.facebook.pl/KNGPup

Magazyn dostępny również w wersji online!

na kngp-up.cba.pl

.......................................................................................................................................................................................................................................................................

37 40

GP Action #7

Na

zakończenie

Gruzja w obiektywie Mikołaja Sobieraja

38 40

Na

zakończenie

39 40

magazyn koła naukowego gospodarki przestrzennej Fot. inş Mikołaj Sobieraj

Patronat Medialny

numer 7