K T C MAG A ZINE # 29 • DEC-FEB 2019 • €5, 9 9
DE KRACHT VAN CAFEÏNE | DARJEELING THEECHAMPAGNE HET GROTE KTC-DINER | KOFFIE MET EEN KWISPEL DE RAUWE WAARHEID OVER RAW CHOCOLATE
Cover-KTC29.indd 1
03-12-18 11:17
Een authentieke warme chocolademelk in een handomdraai..
8 10 VAN DE
gasten verwacht dat een warme chocolademelk wordt gemaakt met
ÉCHTE CHOCOLADE EN VERSE MELK*
5 %
VAN DE GASTEN zou frisdrank zelfs inwisselen voor een authentieke warme chocoladedrank, wanneer deze op het menu staat*
Zie callebaut.nl voor de bereidingsmethode en recepturen * Bron: consumentenonderzoek van Barry Callebaut uit 2016
002 adv.indd 1
30-11-18 15:04
HEADER
COLOFON & VOORWOORD
LONE WOLF COLOFON KOFFIE T C AC AO MAG A ZINE IS EEN UI TG AVE VAN KOFFIE T C AC AO B.V. EN VERS CHIJN T 4 KEER PER JA AR. INFO @KOFFIE T C AC AO.NL , W W W.KOFFIE T C AC AO.NL UI T GE VER / HOOFDREDAC TEUR MARC KLUIJVER, MARC@KOFFIE T C AC AO.NL
Foto World Coffee Events
BL ADMANAGER JAINY G ANS , JAINY@KOFFIE TC AC AO.NL EINDREDAC TEUR MARGOT SMOLENA ARS , MARGOT @KOFFIE T C AC AO.NL AR T DIREC T ION EN VORMGE VING DE DESIGN K AN T INE A AN DI T NUMMER WERK TEN MEE ROGIER VAN APELD OORN, PE T ER BA A S , EELCO VAN DEN BERG , WILLEM BOOT, EILEEN BROEIJKENS , E VA BROEKEMA , JENS CR ABBÉ, DEIRDRE DEPRE T T ERE, MAURICE GELUK , ANNE HAVEL A AR, ERIK HERMANS , JURRIA AN HU T ING , ANA JARÉN, NANNA DE JONG , LIZ A K ARSEMEIJER, ROB KERKHOFF, DIEDERIKE DE KOEIJER, JARRON K AMPHORS T, MAR T IJN KORVING , C AROLINE LUBBERS , ENRICO MALTONI, OPMEER REP OR T S , KENG PEREIR A , D OMINIQUE PERS OONE, JOE Y RIE T VELD, LENNAER T RUINEN, RICHARD S CHUKKINK , ROEL S T EENBERGEN, JA SMIJN VAN DEN T HILL AR T, MARLON VELVIS , LOEKE DE WA AL LI THOGR AFIE SEBA S T IA AN HANEKROOT (COLOUR AND BOOK S) DRUK WERK HABO DACOS TA BV, VIANEN DIS TRIBU T IEMANAGEMENT MAGNE T BV DIS TRIBU TEUR BE TAPRESS B.V. (NL ) EN AMP NV (BE) LEZERSS ERVICE WIL JE EEN ABONNEMEN T AFSLUI T EN OF C ADE AU GE VEN? G A DAN NA AR KOFFIE T C AC AOMAG A ZINE.NL/ ABONNEMEN T EN. EEN ADRES WIJZIGING D OORGE VEN OF ANDERE ABONNEMEN T S VR AGEN? CHECK KOFFIE T C AC AO.NL/F-A- Q. OF REGEL DIREC T BIJ ONZE ABO -PAR T NER IN NEDERL AND: +31 (0)251 25 79 24 , ABOL AND. NL EN VOOR BELGIË: +32 (0)28 0 8 55 23, ABOL AND.BE ABONNEMENT S PRIJZEN JA AR ABONNEMEN T (4 NUMMERS) NEDERL AND EN BELGIË: € 26. BUI T EN NEDERL AND/BELGIË BE TA AL JE E X T R A P OR TOKOS T EN. HE T ABONNEMEN T S GELD DIEN T VOORUI T T E WORDEN BE TA ALD, JE ON T VANG T HIERVOOR EEN FAC T UUR. ABONNEMEN T EN WORDEN VOOR 4 NUMMERS A ANGEG A AN, T ENZIJ ANDERS VERMELD EN LOPEN S T ILZ WIJGEND D OOR. OPZEGGINGEN DIENEN 12 WEKEN VOOR AFLOOP VAN DE ABONNEMEN T SPERIODE IN ONS BEZI T T E ZIJN. NA 4 NUMMERS MAG HE T ABONNEMEN T T USSEN T IJDS WORDEN OP GEZEGD. HE T ABONNEMEN T S TOP T DAN OP ZIJN VROEGS T 3 MA ANDEN NA OPZEGGING. OPZEGGEN K AN VIA KOFFIE T C AC AO.NL/F-A- Q KOFFIE T C AC AO B.V. LEG T VAN ABONNEES GEGE VENS VA S T VOOR DE UI T VOERING VAN DE (ABONNEMEN T S) OVEREENKOMS T. DEZE GEGE VENS KUNNEN WORDEN GEBRUIK T OM JE T E INFORMEREN OVER RELE VAN T E DIENS T EN EN PRODUC T EN. INDIEN JE OP DEZE INFORMAT IE GEEN PRIJS S T ELT, DAN KUN JE EEN MAIL S T UREN A AN ABONNEMEN T EN@KOFFIE T C AC AO.NL. COPYRIGHT NIE T S UI T DEZE UI TG AVE MAG OPENBA AR WORDEN GEMA AK T OF WORDEN GEREPRODUCEERD D OOR MIDDEL VAN DRUK , FOTOKOPIE, FILM, IN T ERNE T OF OP WELKE ANDERE WIJZE DAN OOK ZONDER VOOR AFG A ANDE S CHRIF T ELIJKE TOES T EMMING VAN DE UI TGE VER.
D
aar rij je dan in je camper door de Algarve met vrouw en kind op zoek naar goede koffie. Onze meegenomen koffie was nu al ruim een week op en de zogenaamde voorgemalen single origin Kenia uit de supermarkt blijkt toch wel heel globaal single origin te zijn en vooral erg vies. Via Google vinden we een vage link naar Bean 17 coffee and more in Loule. We trekken de stoute schoenen aan en sturen via Facebook een berichtje in het Engels. Tot onze grote verrassing krijgen we antwoord in het Nederlands. We zijn welkom om langs te komen en koffie te halen, ze gaan speciaal voor ons open. De volgende dag rijden we Loule binnen en vinden Bean 17 in de enige bezienswaardigheid van dit kleine dorpje, de markthal. We worden opgewacht door Ilona van Meegen en haar man Jan. Ilona blijkt abonnee van koffieTcacao en beantwoordt hiermee meteen een vraag die wij ons weleens stellen op de redactie; wie zijn toch die abonnees in het buitenland? Met haar baristafoundation vers op zak vertrok Ilona drie jaar geleden
naar Portugal om een lang gekoesterde droom in vervulling te laten gaan; een eigen koffiezaak in een warm land. Tussen haar en Loule klikte het enorm en sinds een jaar staat ze aan het roer van Bean 17. De zaak bestond al maar draaide slecht en Ilona kreeg vrij baan om er een specialty-coffeebar van te maken. Een ware lone wolf in de Algarve. Ze vond een specialty-coffeebrander en serveert een toegankelijke maar zeer smakelijke Colombia. Met een beetje uitleg begrijpen de Portugezen de wat lichter gebrande koffie zelfs ook en een keer per week op zaterdag is het volle bak voor de busladingen met toeristen die de markthal bezoeken. Het zijn pioniers als Ilona die beetje bij beetje het verschil maken. Nog zo’n pionier is Felipe Croce van FAF Coffees in Brazilië. Lees in KTC op reis hoe hij de Brazilianen kennis laat maken met hun eigen prachtige koffies (pag. 68). Ook Sanjay Bansal, een voorvechter van biodynamische theeproductie in Darjeeling met een focus op sociaal ondernemen mag zich met recht een pionier noemen (pag. 34). Nicola Salvi en Vito Cortese opende vier jaar geleden de eerste rauwe patisserie ter wereld (pag. 62) en kunnen we ook met gemak in dit rijtje scharen. Met deze editie kom je dus zeker geïnspireerd uit de donkere dagen! Veel leesplezier,
De cover is deze editie ontworpen door Eelco van den Berg.
3
003-Colofon + Voorwoord_#29_v2.indd 3
Marc Kluijver
hoofdredacteur
3
30-11-18 16:31
INHOUD
COLUMNS 27 KOFFIE WILLEM BOOT Een Panamees in de hemel 49 THEE DEIRDRE DEPRETTERE Berberwhisky 67 CACAO DOMINIQUE PERSOONE Pralines als paradepaardjes 98 WISSELCOLUMN ROGIER VAN APELDOORN ‘As is’ en ‘Deep Fake’ Volg KTC op instagram: instagram.com/ koffietcacao
GESPOT De hotste koffie-, theeen cacaospots in Nederland, België en Verweggistan
28 FUKU AMSTERDAM 29 COMBI COFFEE PORTO 75 JACKRABBIT UTRECHT 83 T’S TEAS AMSTERDAM
DE STAMGAST
44
Jennie Lena
RUBRIEKEN 03 Voorwoord 06 KTC focus op hergebruik 08 Nieuws The Amsterdam Coffee Festival, Chocoa en eerste hulp bij koffie 12 Mail & win 5 kopjes koffie, abonnement en een rugzak 13 Mean Machines Snider 1920 15 Barista aan zet Elliott Szechtman 16 Flavourites Slim Jim, water koken in stijl en specialty capsules, koffiegin 31 Op de testbank Noveseinove Elba I ELBA 1 33 Smaken verschillen KTC proeft Shokunin, April. TEA en Amano
4
004-005 Inhoudsopgave.indd 4
03-12-18 10:38
INHOUD
KOFFIEPIONIERS ONDER DE BRAZILIAANSE ZON
OP DE COVER 20 KTC UNIVERSITY DE KRACHT VAN CAFEÏNE “Mensen kunnen zich beter en langer concentreren na een kop koffie” 34 KTC REPORTAGE AMBOOTIA “Om de theeplantages nieuw leven in te blazen, hebben we mensen nodig met energie en ideeën”
68 KTC OP REIS Brazilië
40 42 50 55 60 84 86 94 97 98
KTC Kunst Tjitske Oosterholt Lifestyle films, muziek, DIY, mode en tentoonstellingen KTC Duurzaam Vijf koffie-influencers over één stelling Verse KTC FRANK about tea #hoedan Een lekkere cappuccino zonder espressomachine Theekop Martine Puylaert Citytrip Los Angeles Sterrenkoffie tussen de celebrities Koken met KTC Mochi met vulling van pastinaak, yuzu, mandarijn en jasmijnthee Boer in beeld Kristiina Mehik en Miina Saak Cool stuff levende tekeningen, notities in je portemonnee en elektrisch skaten
56 ANDERE KOEK HET GROTE KTC-DINER “Et voilà, een diner met in iedere gang een k, een t of een c” 62 KTC UITGELICHT DOSSIER RAW CHOCOLATE “Het eindproduct heeft een wat grovere textuur: vaak kun je nog stukjes cacaonibs ontwaren” 77 KTC IN BEELD KOFFIE MET EEN KWISPEL “Huishond Olaf is niet alleen bij Coffeelab, maar met vierduizend volgers op Instagram, ook online populair”
5
004-005 Inhoudsopgave.indd 5
30-11-18 15:56
1 - 3 MAART 2019 WESTERGASFABRIEK AMSTERDAM
koffieTcacao READER OFFER 2 Standard Tickets for €20 * Use Code KTC123 * Offer available until 28 Feb 2019
coffee / cocktails / music / good vibes 010 adv.indd 1
30-11-18 15:11
NIEUWS
Choco, Chocola , Chocoa !
Op 23 en 24 februari 2019 vindt het smakelijkste event van het jaar plaats: het Chocoa Chocolade Festival in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Tijdens dit winterse februariweekend kun je genieten van duizenden soorten en smaken cacao en chocolade. Daarbij kun je ‘chocolade’ en ‘winter’ niet samen noemen zonder aan warme
Specialty coffee voor geli jke kansen Als rijzende ster aan het specialty coffee firmament, verdiept 32cup dit jaar de samenwerking met de Jumarp El Palto coöperatie in Noord-Peru. Deze groep van koffieproducenten streeft naar sociaaleconomische emancipatie van hun leden en 32cup is daarin een trouwe partner. In 2017 startte El Palto een project om gelijke kansen voor man en vrouw als basisprincipe in hun gemeenschap te vestigen. Om dat project te steunen, importeerde 32cup de Jumarp Mujeres
chocoladedranken te denken. Chocoa organiseert daarom voor de tweede keer de Hot Chocolate Awards. Proef tijdens het weekend de deelnemende warme chocoladedranken en kies de beste van Nederland uit! Het weekend biedt niet alleen lekkere proeverijen, het beantwoordt ook serieuze vragen rondom cacao en chocolade. Want hoe ziet de toekomst voor chocolade eruit? Is het waar dat chocolade over een paar jaar schaars en onbetaalbaar is? En hoe gezond is chocolade eigenlijk? Tijdens de Grote Chocoladewijzer geven cacao-experts met verschillende achtergronden hun antwoorden en worden de mythes van de feiten gescheiden. Wat: Chocoa Wanneer: 23 en 24 februari 2019 Waar: Beurs van Berlage Amsterdam Tickets: vanaf 13 euro, verkrijgbaar op chocoa.nl
koffie. Opbrengsten daarvan gaan naar genderworkshops en kwaliteitstrainingen binnen de El Palto coöperatie. 32cup Specialty Coffee Merchants in Antwerpen wil de economische positie van koffieproducenten verstevigen via specialty coffee. Dankzij vaste prijzen die 32cup rechtstreeks onderhandelt en bijbehorende kwaliteitspremiums zijn de producenten niet langer afhankelijk van de grillige koffiemarktprijs.
Recept Pumpkin Oat Latte
Benodigdheden 250 ml Alpro Oat For Professionals / 20 ml espresso / 6 ml agavesiroop / 4 gr pompoenpoeder / 1 gr kaneelpoeder Bereiding 1. Mix de pompoenpoeder, kaneelpoeder, agavesiroop en espresso tot een geheel in een kop of glas. 2. Schuim de Alpro Oat For Professionals op. 3. Voeg een beetje Alpro Oat For Professionals toe aan de basismix als die nog niet vloeibaar genoeg is. 4. Voeg de opgeschuimde Alpro Oat For Professionals toe aan je drankje.
Try me
32cup.com
11
008-009 KTC-Nieuws_29.indd 11
03-12-18 10:45
018 adv.indd 1
30-11-18 15:10
FL AVOURITES
Vernieuwd icoon De nieuwe Faema E71E is een mix van het iconische E71-ontwerp van Giugiaro Design en moderne techniek. De nieuw ontwikkelde groepen zijn het hart van de machine en geven de veeleisende barista per groep volledige controle over de temperatuur voor een optimale extractie. Tevens beschikt de E71E over het Faema GTi-systeem wat zorgt voor een goede controle over de temperatuur en infusietijden. De pompdruk is in het zetproces continu verstelbaar met een draaiknop aan de zijkant van de machine, waardoor een uitgesproken smaakprofiel wordt versterkt. De lange coldtouch-stoompijpen zorgen voor
meer bewegingsvrijheid tijdens het opschuimen. Benieuwd naar deze nieuwe Faema? Maak kennis met de E71E bij DEAC Koffie Experts tijdens de Horecava van 7 tot en met 10 januari.
KOFFIE COCKTAIL CADEAU
Prijs op aanvraag deac.nl
Gecontroleerd opschenken De Electric Gooseneck Kettle is de ideale waterkoker voor het maken van specialty tea en slow coffee. De lange, smalle tuit geeft je meer controle over de doorstroomsnelheid. Met vier vast ingestelde temperaturen heb je ook veel controle over de temperatuur van het water. Twee cruciale onderdelen van het maken van een goede koffie of thee! De ketel van 1.2 liter meldt waterpeil en temperatuur door middel van een meter op de voorkant. De Gooseneck schakelt automatisch uit. Prijs € 89 homebarista.be
Gin in koffie Koffie en gin zijn twee van onze favorieten. Koffiebranderij Koffie Kàn brengt ze samen in één fles. Het idee ontstond toen eigenaar Marjolein Vermeersch geen ijsblokjes had voor haar gin-tonic. Koffie-ijsblokjes had ze daarentegen in overvloed: de vaste eindbestemming voor de overgebleven restjes in de koffiekan na het ontbijt. De verrassend lekkere smaak bracht Marjolein op ideeën: een koffie-ginproduct. Met ginkenners werd Roaster’s
Gin gemaakt. Mix hem in de zomer met je favoriete tonic en in de winter met je favoriete koffie. Prijs € 44,95 koffiekan.eu
Lekâh! Verwen jezelf of je beste maatje met een Tia Maria koffiecocktailcadeauset! Het originele recept van Tia Maria werd in de jaren ’50 teruggevonden door Kenneth Leigh Evans, die de likeur in productie nam en op de markt bracht. De koffielikeur is een exotische infusie van natuurlijke vanille en verse arabicakoffie. Bij de cadeauset horen twee Tia Maria-glazen. Al met al mooi gereedschap voor een lekkere koffiecocktail. Maak bijvoorbeeld een espressomartini, tia flat white Russian of een tia coffee tonic. Koop de geschenkverpakking bij de dichtstbijzijnde slijterij! Prijs € 18,99 disaronnointernational.nl
19
016-019 Flavourites.indd 19
30-11-18 17:06
KTC UNIVERSITY
20
020-025 Reportage Het effect van cafeine.indd 20
30-11-18 15:34
KTC UNIVERSITY
DE KRACHT VAN
Cafeïne
DRINK JIJ NOG STEEDS IETWAT SCHULDBEWUST DAT DERDE (OF VIERDE, OF VIJFDE) KOPJE KOFFIE? NERGENS VOOR NODIG. KOFFIE IS HARTSTIKKE GEZOND, EN DAT KOMT VOORAL DOOR DE CAFEÏNE. Tekst Anne Havelaar Illustratie Eileen Boeijkens
Cafeïne is een beetje de Whitney Houston van de voedingswereld: eerst vond iedereen het prima (yay, lekker veel energie), toen was het ineens slecht (nay, je krijgt er een hoge bloeddruk van) en nu is het weer cool. De Volkskrant schreef vorig jaar zelfs dat iedereen die geen koffie dronk, daar omwille van de gezondheid onmiddellijk mee moest beginnen. Cafeïne zou namelijk een gunstig effect hebben op het gemoed en op de ziekte van Parkinson. En wat betre die bloeddruk: het is waar dat koffie even de bloeddruk verhoogt. Maar die daalt daarna weer snel. Het effect is vergelijkbaar met een trap oplopen.
POSITIEVE EFFECTEN Monicque Lorist, hoogleraar cognitieve neurowetenschap aan de universiteit van Groningen, weet vooral veel van cafeïne en concentratievermogen. “Cafeïne – of theïne, want dat is gewoon een andere naam – hee een breed spectrum aan effecten. Mensen ervaren positievere emoties, kunnen zich langer en beter concentreren en cafeïne hee effect op het leervermogen, omdat je je beter kunt focussen op informatie die belangrijk is. Ook verhoogt het de reactiesnelheid, zonder dat het aantal fouten toeneemt. Dat is bijzonder, want over het algemeen gaan snellere reacties gepaard met meer fouten.” →
21
020-025 Reportage Het effect van cafeine.indd 21
30-11-18 15:35
Fairtrade Original. Pioniers sinds 1959 voor een beter leven voor de mensen daar en meer smaak voor jou hier. Zoals bij onze biologische zwarte thee met braambes en een vleugje roos. fairtradeoriginal.nl
Deze winter warming Chocolate Porter van HOOP bier uit Zaandijk heeft een licht-roosterige smaak met een chocoladeen mokkakarakter dankzij handgeroosterde cacaonibs. www.hoopbier.nl
Arla biologische Kefir is een pure, sprankelende zuiveldrank die net zo lekker smaakt, als dat het goed voor je is! Het zit vol melkzuurbacteriĂŤn, calcium, eiwitten, vitamine B2 en B12. arla.nl
PROUD
als je ook van packaging design houdt prouddesign.nl
030 adv.indd 1
30-11-18 15:09
O P D E T E SH TE BA AD NE RK
Docenten, studenten en professionals van de International Tea & Coffee Academy testen en bespreken elke editie een machine, van koffie olen tot ola to aat
NOVESEINOVE ELBA 1
Formaat: (bxdxh): 23,5 cm x 43 cm x 40 cm Gewicht: 21 kg Kleur: roestvrij staal Voor wie: de thuisbarista Prijs: 1.149 euro Vermogen: 1500 Watt Aansluiting: 230 Volt Boiler: 1,5 liter Waterreservoir: 2,5 liter Accessoires: geen
Toen we hoorden dat we de Noveseinove Elba 1 mochten testen, waren we verbaasd. Van dit merk handgemaakte Italiaanse espressomachines hadden we nog nooit. Dit vuurde ons enthousiasme om de machine uit te proberen natuurlijk direct aan. Het aansluiten blijkt zeer makkelijk en de machine heeft maar een paar minuten nodig om op te warmen.
Bonen op de molen en daar gaan we. Na wat afstellen van de molen komt er een heerlijke espresso uit. De machine bevat niet heel veel opties om mee te spelen. Hij beschikt bijvoorbeeld niet over een shotvolumemeter of shottimer. Dat betekent: timer erbij en weegschaal onder ons kopje. Dit werkt natuurlijk perfect voor thuis. Maar veel koffies achter elkaar zetten tijdens een druk evenement is wellicht wat te veel gevraagd voor dit apparaat. Na een paar espresso’s neemt de stoomdruk een beetje af, dus als je veel espresso’s en cappuccino’s achter elkaar wilt zetten, kost dit iets meer tijd. Door de warmtewisselaar in de machine kun je wel tegelijkertijd espresso’s zetten en melk opschuimen. THE GOOD
De lekbak is vrij groot en zit met magneten vast, waardoor we deze makkelijk van de machine kunnen halen. De espressomachine bezit voldoende stoomdruk om de melk goed op te schuimen.
THE BAD
De machine is vrij hoog en past waarschijnlijk net onder reguliere keukenkastjes. Dit maakt bijvullen van water in de bak bovenop de machine moeizamer. Er wordt een bescherming meegeleverd voor de kopjes. Deze plastic roaster moeten we samen met alle kopjes helemaal afhalen om de watertank te kunnen bijvullen. Omdat er een pulsatiepomp in zit, maakt de machine best veel geluid. Er zit ook geen heetwatertap op. CONCLUSIE
De Noveseinove Elba 1 is een mooie, compacte espressomachine, perfect voor de thuisbarista. Er zitten niet veel opties op, wat betekent dat er met de machine zelf niet veel te experimenteren valt. Maar wil je een gewoon goede espresso of cappuccino, dan is dat ook helemaal niet nodig.
31
031-Op de Testbank.indd 31
30-11-18 16:05
Een kopje koffie is 98% water. u filtert de koffie - waarom niet het water?
MET BRITA PROFESSIONAL. Gefilterd water - de ideale basis voor geweldige koffie en thee.
www.brita.net ACF_Magazine_210x265mm_Coffee 2.indd 1 032 adv.indd 1
17-5-2016 15:41:28 30-11-18 15:09
Fotografie Aukje van Rossum
Smaken VERSCHILLEN
SMAKEN VERSCHILLEN Elk nummer proeven KTC professionals blind koffie, thee en chocolade. Zij weten in eerste instantie niet wie de leverancier is of wat het merk is. We vertellen hooguit het land van herkomst. Jens Crabbé buigt zich als koffiekenner over een koffie. Theeprofessor Richard Schukkink beoordeelt een thee en chocoladeconnaisseur Caroline Lubbers buigt zich over een reep.
HOPONG LONG HAY SHOKUNIN COFFEE COLLECTIVE
OOLONG, DARK PEARL APRIL. TEA
DOS RIOS 70% AMANO
Een omni roast ditmaal; tricky! Een omni roast is zowel geschikt voor filter als espresso. De herkomst is mij nog onbekend, maar ik vermoed wel dat we te maken hebben met een natural of ongewassen koffie. We beginnen met de Kalita als zetwijze en proeven vooral chocolade en tabak, het mondgevoel is wat droog en mist aciditeit. Dan maar eens op espresso proberen. Het wordt snel duidelijk dat de branding hier meer geschikt voor is. De espresso is romig, zoet en heeft een aangename aciditeit. Ik proef banaan en gekonfijt fruit, tabak en sandelhout. Voor de herkomst wend ik mij tot de redactie. Het is koffie uit Myanmar! Een nieuwkomer met potentieel qua specialty coffee! Altijd fijn om verrast te worden met weinig bekende origines of verwerkingsmethodes, maar van het gegeven omni roast ben ik nog niet overtuigd.
Het eerste wat opvalt, is het verschil in formaat van de opgerolde bladeren. De kleinere bolletjes worden vaak te donker geroosterd, wat zorgt voor een licht verkoolde smaak, wat ook bij deze thee duidelijk waarneembaar is. Het blijkt tevens lastig om veel smaak te krijgen zonder wrangheid. Bij oolong is de temperatuur van het water niet alleen van groot belang om met de zoetheid en wrangheid te spelen, maar ook om de opgerolde bladeren te openen. Gesloten blaadjes hebben minder oppervlak en geven daarom weinig smaak af. Laat je de thee langer trekken, dan gaan de bolletjes uiteindelijk wel open, maar treedt ook wrangheid op. De tweede infusie met water op 80 graden Celsius geeft de beste smaak. Er zijn dan, helaas wel in de verte, aroma’s van steenvruchten en cacao te proeven.
De kleur van deze reep is warm roodbruin. Er klinkt ook een mooie snap bij het breken. Tussen mijn vingers voelt de chocolade al heel fijn korrelig. De intense fruitgeur is rond en rijk met herkenbaar rood fruit, bessen en zoete pruimen. Dat belooft wat! Inderdaad heeft de chocolade een zeer verfijnd smeltpunt en er komt een zacht en rond mondgevoel los. Zoete fruittonen voeren de boventoon, met af en toe een zurige smaak die het dynamisch maakt. Er komt een vleugje van een gras- of hooismaak vrij, dat verwijst naar de manier van fermenteren van de cacaobonen. Op de achtergrond zijn er ook wat nootachtige smaken te herkennen. Als een theatervoorstelling met een mooie afwisselende decors opent zich de chocolade in mijn mond. De nasmaak is zoet en iets zurig. Een zeer levendige chocolade!
Prijs € 13,57 voor 250 gram shokunin.coffee
Verkoopprijs € 6,65 voor 30 gram bocca.nl
Prijs € 8,95 voor 85 gram thehighfivecompany.com
33
033 Smaken_Verschillen.indd 33
30-11-18 16:07
Ambootia
NIEUWE ENERGIE IN DARJEELING
034-039 KTC-Uitgelicht-Ambootia_v3.indd 34
30-11-18 16:11
K TC REPORTAGE
DARJEELING IS EEN KLINKENDE THEENAAM. HELAAS LIGGEN NIET ALLE PLANTAGES IN DEZE THEEREGIO ER EVEN FLORISSANT BIJ. DE AMBOOTIA GROEP PROBEERT DAAR VERANDERING TE BRENGEN DOOR VERVALLEN PLANTAGES OP TE KOPEN EN TE RENOVEREN. Tekst en fotografie Opmeer Reports
Als fotograaf hoop je altijd dat het zonnetje schijnt, wanneer je een thee- of koffieplantage bezoekt. Frisse kleuren, blauwe lucht, liefst nog een wolkje erbij. Helaas, het is grijs en het miezert als we aankomen op Ambootia, een theeplantage in Darjeeling, India. We troosten ons met de gedachte dat onze vriendelijke gastheren juist regen nodig hebben. Met die paar spetters kunnen ze echter weinig. Als we een week later vertrekken, regent het niet serieus en een maand later is het nog steeds droog. Of het nu komt door El Niño of vanwege een blijvende klimaatverandering, gebrek aan regenwater is één van de vele uitdagingen waar de Ambootia Groep oplossingen voor moet verzinnen. De Ambootia Groep wordt geleid door Sanjay Bansal, de charmante, humoristische en imponerende voorzitter en tevens CEO van Darjeeling Organic Teas Estates Private Limited (DOTEPL). Zijn neef Anil runt de plantages in Darjeeling, waar de champagne onder de theeën wordt geproduceerd. De thee-ervaring van de familie gaat terug tot 1948, toen ze het roer op plantage Ambootia overnamen van de vertrekkende Engelse overheersers. Wij worden ontvangen in de Engelse bungalow, die in zeventig jaar weinig is veranderd. Iedere ochtend worden we wakker gemaakt door een bediende in een hagelwit pak, met een pot thee en een biscuitje. Het zetten van de thee wordt hier vanzelfsprekend serieus genomen en →
35
034-039 KTC-Uitgelicht-Ambootia_v3.indd 35
30-11-18 16:11
DE STA MGAST
DE STAMGAST
Jennie Lena Het grote publiek leerde haar kennen door een spe erende auditie tijdens The Voice of
Holland. Maar zangeres Jennie Lena timmert al veel langer aan de weg. Met haar nieuwe album vol soul- en gospelinvloeden toerde ze vanaf de herfst door Nederland. In de Jordaan treffen we haar voor een warme chocolademelk.
Tekst Maurice Geluk Fotografie Jurriaan Huting
44
044-047 De Stamgast - Jennie Lena.indd 44
30-11-18 15:48
DE STA MGAST
45
044-047 De Stamgast - Jennie Lena.indd 45
30-11-18 15:49
KTC DUURZAAM
50
050-053 KTC_Duurzaam.indd 50
30-11-18 15:52
KTC DUURZAAM
IN DE HUIDIGE KOFFIESECTOR MOET HET VERWERKEN VAN JE RESTSTROMEN ONDERDEEL ZIJN VAN JE BUSINESSCASE NA OLIE IS KOFFIE HET MEEST VERSLEEPTE PRODUCT TER WERELD. 50 PROCENT VAN DE KOFFIEVRUCHT BLIJFT ACHTER IN LAND VAN PRODUCTIE EN BIJNA 50 PROCENT IN DE FILTER OF ESPRESSOAPPARAAT. BIJNA 9,5 MILJARD KILO BESSEN, SCHILLEN EN KOFFIEDIK BLIJVEN JAARLIJKS VERSPREID OVER DE WERELD LIGGEN. STEL DAT JE VOOR DIE VOLUMES NIEUWE TOEPASSINGEN WEET TE VINDEN EN DAAR SERIEUS GELD MEE KUNT VERDIENEN? WE VRAGEN VIJF KOFFIEPROFS OM HUN MENING EN VISIE. Illustratie Nanna de Jong
De rubriek KTC Duurzaam is een samenwerking van MVO Nederland en koffieTcacao magazine. Samen leggen we elk nummer een pittige stelling voor aan diverse influencers om erachter te komen hoe zij denken over de duurzame toekomst van de koffiesector.
51
050-053 KTC_Duurzaam.indd 51
30-11-18 15:52
ANDERE KOEK
Om de winter geheel in KTC-stijl door te brengen, vroegen we Erik Hermans van De Limonadefabriek om ingrediënten van goede bekende en 2018-baristakampioen Lex Wenneker’s signature drink in een diner te verwerken. Et voilà, een diner voor vier met in iedere gang een k, een t of een c. Receptuur Erik Hermans | Styling Jainy Gans | Fotografie Joey Rietveld
56
056-059 Andere Koek-v5.indd 56
30-11-18 16:17
ANDERE KOEK
HAMACHI MET GROENE THEE INGREDIËNTEN
Hamachi 80 gr hamachi per persoon / olijfolie / geraspte citroen / peper / zout Crème van yoghurt, matcha en zeewier 3 el yoghurt / ½ tl zeewier poeder (spirulina) / ½ tl matcha poeder / rasp van een kwart citroen / zout Salade zeewier en groene thee 1 el groene thee die overblijft na het zetten van een glas thee / 1 el geweekte zeewierblaadjes / citroen / sushi-azijn Dressing van karnemelk en dragonolie 6 el karnemelk / 2 el dragonolie Garnering groene radijs / komkommer / avocado / gepofte wilde rijst / krokant zeewier
VOORGERECHT
BEREIDING
• Snijd de hamachi (geelvinmakreel) in mooie tranches en marineer ze met olijfolie, peper, zout en geraspte citroen. • Meng voor de crème van yoghurt, matcha en zeewier alle ingrediënten met elkaar en breng op smaak met zout. • Meng hierna voor de groene theezeewiersalade ook alle ingredienten en breng op smaak met citroen en een paar druppels sushi-azijn. • Voor de dressing alles voorzichtig mengen en op smaak brengen. Roer niet te hard, zodat er een schifting blijft tussen de karnemelk en de olie.
SERVEREN
• Plaats eerst de hamachi-tranches net op het bord en voeg de salade toe. • Op het bord vind je extra groene radijs, komkommer, avocado, gepofte wilde rijst en krokant zeewier. • Maak af met de dressing aan de zijkant.
57
056-059 Andere Koek-v5.indd 57
30-11-18 15:52
KTC UITGELICHT
Lovechock
DOSSIER
RAW CHOCOLATE
KRETEN ALS ‘RAUW’ EN ‘ONGEROOSTERD’ PRIJKEN STEEDS VAKER OP STRAK VORMGEGEVEN VERPAKKINGEN VAN CHIQUE CHOCOLADEREPEN. WAT IS RAW CHOCOLATE PRECIES, WAAR KUN JE HET KOPEN EN, MISSCHIEN WEL DE BELANGRIJKSTE VRAAG, IS HET EEN BEETJE TE ETEN? Tekst Liza Karsemeijer
Het fenomeen raw chocolate is onderdeel van de raw-foodbeweging. Dit eetpatroon gaat nog een stapje verder dan het veganistische dieet: het bestaat namelijk alleen uit rauw, onbewerkt voedsel. Er is geen officiële definitie voor wat je wel en niet rauw mag noemen, maar over het algemeen wordt een maximale bereidingstemperatuur van tussen de 40 en 48 graden Celsius aangehouden.
Waar de exacte definitie van rauw voedsel al open voor interpretatie is, geldt dat voor rauwe chocolade des te meer. Zo kun je je afvragen of een product als chocola, waar een uitgebreid bewerkingsproces voor nodig is, überhaupt rauw te noemen is. Een rauwe cacaovrucht is namelijk helemaal niet eetbaar: de bonen zitten verpakt in een dikke schil en een zaadmantel. Ze moeten eerst uit de vrucht gehaald, gefermenteerd en
62
062-065 KTC-Uitgelicht-veganchocolade.indd 62
30-11-18 15:49
KTC UITGELICHT
gedroogd worden, zodat zuren, bitterheid en tannine verdwijnen en de zaden niet meer kunnen ontkiemen. Chocoladeproducenten kopen cacaobonen in bij een cacaoplantage, die de bonen gefermenteerd en gedroogd aanlevert. Na fermentatie is de cacaoboon eigenlijk al niet meer rauw te noemen: de temperatuur kan hierbij namelijk oplopen tot wel 60 graden Celsius. Om er zeker van te zijn dat bij fermentatie de maximumgrens van 48 graden Celsius niet gepasseerd is, zou de chocoladeproducent totale controle moeten hebben over het oogst- en bewerkingsproces van de bonen op de plaats van herkomst. Cacaoboeren hebben meestal de tijd, middelen en bereidheid niet om tijdens het fermentatieproces zo nauwgezet op de temperatuur te letten. Toch zijn er uitzonderingen. Het Nederlandse Lovechock meldt bijvoorbeeld dat hun cacaoleverancier in Ecuador de temperatuur tijdens het fermenteren in de gaten houdt en dat deze altijd onder de 45 graden Celsius blijft. Op die manier garanderen zij echt rauwe chocoladerepen.
RAUW OF ONGEROOSTERD
Wanneer classificeert iets als rauwe chocolade? Dat is een lastige, want er bestaan geen wettelijke voorschriften. Merken en fabrikanten kunnen hun eigen gang gaan en doen dat vaak ook. De meeste repen die als ‘rauw’ verkocht worden, zijn eigenlijk gewoon ‘ongeroosterd’: de bonen zijn immers wel gefermenteerd en gedroogd, maar niet geroosterd. Sommige chocolademakers, zoals Raaka Chocolate uit Brooklyn, kiezen er daarom voor hun repen ‘unroasted’ of ‘virgin’ te noemen in plaats van ‘raw’ om verwarring en misleiding te voorkomen. Naast de bereiding van de cacao zelf, kenmerken rauwe chocoladerepen zich nog door een zo simpel mogelijk recept, oftewel: zo weinig mogelijk toevoegingen en altijd onbewerkt. Als alternatief voor geraffineerde suiker wordt bijvoorbeeld kokosbloemsuiker of ahornsiroop gebruikt. Ook ontbreken dierlijke producten als melk, wat
rauwe chocolade een geliefde optie voor veganisten maakt. GEZOND ALTERNATIEF?
Raw chocolate zou veel voedingsstoffen bevatten die bij ‘normale’ chocola door verhitting zijn verdwenen, waaronder antioxidanten, mineralen, omega 6-vetzuren en verschillende vitamines. Verder zorgen theobromine en cafeïne voor een stimulerende werking. Toch hebben veel chocolade-experts en voedingswetenschappers het niet zo op de rauwechocoladetrend. “De kwaliteit van de cacao maakt het verschil, niet het feit dat een reep als ‘rauw’ wordt bestempeld”, zei de Britse chocoladeexpert Jennifer Earle in 2014 tegen de BBC. Ook de Nederlandse hoogleraar voedingsleer Martijn Katan noemt de gezondheidsvoordelen van rauwe cacao verwaarloosbaar. Wel beoordeelde de European Food & Safety Authority de positieve effecten van antioxidanten in →
GECONTROLEERD MALEN
Eenmaal in de fabriek worden de stappen van steriliseren en roosteren overgeslagen, omdat de temperatuur daarbij ver boven de 48 graden Celsius uit zou komen. Rauwechocolademakers gaan dus direct verder met malen. Dat moet langzaam en gecontroleerd gebeuren, omdat ook hier de temperatuur kan oplopen door wrijving. Het eindproduct heeft een wat grovere textuur: vaak kun je nog stukjes cacaonibs ontwaren. Dennis van Essen van The High Five Company, importeur en distributeur van ambachtelijke chocolade, vergelijkt het met muziek: “Een luxe, niet-rauwe chocoladereep is als klassieke muziek. Door het roosteren zijn de ruwe randjes weggepolijst en is de smaak heel delicaat. Ongeroosterde cacao is meer een rocknummer. Het smaakprofiel is ongenuanceerder, minder harmonieus, puurder. Je proeft veel meer van de cacaoboon zelf.”
als klassieke “Een luxe, niet-rauwe reep is is meer een muziek. Ongeroosterde cacao Raaka rocknummer” 63
062-065 KTC-Uitgelicht-veganchocolade.indd 63
30-11-18 17:08
KTC OP REIS
068-073-KTC op Reis Brazillie-v3.indd 68
30-11-18 17:07
KTC OP REIS
Brazilië
KOFFIEPIONIERS ONDER DE BRAZILIAANSE ZON BRAZILIË STAAT AAN DE VOORAVOND VAN EEN KOFFIEREVOLUTIE. IN HET GROOTSTE KOFFIEEXPORTERENDE LAND TER WERELD PIONIEREN KOFFIEBOEREN EN -PRODUCENTEN MET NIEUWE FERMENTATIETECHNIEKEN, VARIËTEITEN EN VERWERKINGSMETHODEN. OP UITNODIGING VAN AVILA REIZEN VLOGEN JASMIJN VAN DEN THILLART VAN ANNE&MAX, ROB KERKHOFF VAN KEEN COFFEE EN DAGMAR GEERLINGS VAN DAGGER COFFEE NAAR ZUID-AMERIKA. Tekst en Fotografie Jasmijn van den Thillart en Rob Kerkhoff
Een pauw die trots zijn veren toont, een levensgroot portret van voetballegende Pelé en een lommerrijke boom die in alle kleuren van de regenboog over een muur heen waait. Elke vierkante centimeter van de Beco do Batman (Batman Alley) in het Braziliaanse São Paulo is bedekt met graffitikunst. Van psychedelische fantasiefiguren tot kubistische abstracties, de kleuren op de betonnen muren in het straatje in de westelijke buitenwijk grijpen de bezoekers bij de strot. Oorspronkelijk was het gebied rondom de Rua Gonçalo Afonso en Rua Medeiros de Albuquerque een achterstandswijk. Een favela zoals er zo veel zijn in de Braziliaanse miljoenenstad. In de afgelopen jaren kwam hier langzaam verandering in. Door de lage huren in de buurt trokken jonge ondernemers en kunstenaars massaal naar de wijk. Het gebied groeide uit tot een culturele hotspot en werd omgedoopt tot Beco do Batman. Een eerbetoon aan de beeltenis van de gelijknamige superheld, die nog altijd op een van de muren van het straatje prijkt. Een van de jonge ondernemers in de Batmansteeg is Felipe Croce van FAF Coffees. Naast
zijn werk als exporteur en boer, richtte hij Isso é Café op. Een koffiebar waarmee hij de lokale, superieure koffie dichter bij de bevolking wil brengen. Isso é Café behoort dan ook tot de avantgarde van de koffiescene in São Paulo. De bar is experimenteel opgezet en staat vol met hippe koffiemachines. Het meubilair bestaat uit zwart staal en afgewerkt hout. De gasten zitten aan hoge tafels en kijken hoe de barista’s met chirurgische precisie cappuccino’s schenken. De gesprekken worden levendiger met elke slok. Isso é Caffé is een uitzondering in het Braziliaanse koffielandschap. Ondanks dat het land omkomt in de goede koffie, vindt de koffie van superieure kwaliteit maar zelden de weg naar de eigen bevolking. Het gros is voorbestemd voor de export. Onzin volgens eigenaar Felipe. Hij is van de overtuiging dat de Brazilianen zelf ook recht hebben op de beste koffie van eigen bodem. En dat is te merken. De koffies in zijn bar hebben een fruitige, volle smaak. Ze stuiven het kopje uit. Daarnaast experimenteert hij met diverse zetmethodes. Van Italiaanse percolators tot halfautomaten en van fi lterkoffie tot de →
69
068-073-KTC op Reis Brazillie-v3.indd 69
30-11-18 17:08
ABONNEER JE NU OP KOFFIE CACAO EN KRIJG DE ICONISCHE EM77 THERMOSKAN VAN STELTON T.W.V. € 69,95 CADEAU!
CADEAU
Deze awardwinnende thermoskan in de kleur saffraan is één van de klassiekers in de collectie van Stelton. Het ontwerp uit 1977 van Erik Magnussen heeft nog niets aan kracht ingeboet. Het eenvoudige design maakt dit ontwerp tijdloos. De kan heeft een inhoud van 1 liter en is uitgerust met een unieke kanteldop, waarmee je schenkt als je de kan schuin houdt. Zet je de kan weer neer, dan zorgt het kantelgewicht in de dop dat de kan weer automatisch wordt afgesloten.
KTC VOOR JEZELF
KTC ALS CADEAU
Ontvang 4x per jaar het lifestyle magazine over koffie, thee en cacao op je deurmat. Nu voor € 35
Maak iemand blij met 100 pagina’s koffienieuws, theeverhalen en chocoladerecepten. En dat maar liefst vier keer voor € 35
JOUW ABONNEMENT SLUIT JE AF OP KOFFIETCACAO.NL/ABONNEMENTEN
076-ABO_pagina_v2.indd 76
30-11-18 17:09
KTC IN BEELD
KOFFIE MET EEN
kwispel
DE HARIGSTE WEZENS IN DE ZAAK ZIJN VAAK OOK DE TREKPLEISTERS. EN DAT IS EEN ECHTE HONDENBAAN. Tekst Marlon Velvis Fotografie Aukje van Rossum
77
077-081 KTC-in-Beeld_v3.indd 77
30-11-18 15:41
CITYTRIP
LOS ANGELES Koffie 90210 l Tekst Loeke de Waa
IN LOS ANGELES GELDT: IS HET NIET GEÏNSTAGRAMD, DAN IS HET NIET GEBEURD. ZO VLIEGEN HASHTAGS ALS #POKÉBOWLGOALS EN #KOMBUCHAADDICT JE HIER IN THE CITY OF ANGELS OM DE OREN. MEER REDEN HEBBEN WE BIJ KOFFIETCACAO NIET NODIG OM DE STAD TE VERKENNEN. Los Angeles is voor Europeanen even wennen, al was het alleen al vanwege de omvang. Dat veroorzaakt voor een reportage als deze een paar 'uitdagingen'. Geen mens loopt verder dan een straat, als eerste. De meeste afstanden zijn gigantisch, waardoor je niet even gezellig van het ene naar het andere tentje slentert. Op de bonnefooi iets ondernemen, is daarom niet heel verstandig. Je moet gericht op bezoek. Uitdaging nummer twee: LA is verwend. In een van sterren vergeven omgeving is men gewend aan de spotlights. Dat betekent dat het ook in koffie-, thee- en cacaobarretjes lastig is om de oprichters te spreken te krijgen. En foto's? Sturen ze wel op, liever niet zelf doen. Dat resulteert in een ietwat a-typische citytrip, waarin we dus heel gericht op zoek gingen naar vijfsterrenproducten in lala-land. We starten door aan de toeristische drukte te ontsnappen bij Verve Coffee Roasters. Dit koffiecollectief uit Santa →
86
086-093 Citytrip Los Angeles.indd 86
30-11-18 17:11
CITYTRIP
87
086-093 Citytrip Los Angeles.indd 87
30-11-18 16:25
VLIEGEN OP WIELEN Getekende figuren komen tot leven met de Doodle3D. De Doodle wifi-box is een klein apparaat dat het mogelijk maakt om je 3D-printer makkelijk en draadloos met je computer, smartphone of tablet te verbinden. De box wordt geleverd met de Doodle3D Transform-app die je eigen tekeningen automatisch transformeert tot 3D-ontwerpen. Super simpel! En daarom ook uitermate geschikt voor kinderen.
WISSELCOLUMN
Prijs € 91,95 via doodle3d.com
PORTEMONNEE MAAL TWEE Een notitieboek en portemonnee in één: dat is de Wallaby. De portemonnee is 100 procent vegan en voor elk verkocht exemplaar wordt er bovendien een nieuwe boom geplant. Perfect als cadeau voor die vriend of familielid, die wel een beetje structuur in het leven kan gebruiken. Extra handig voor koffieliefhebbers: de Wallaby biedt genoeg plaats voor een cuppinglepel en het notitieblok leent zich goed voor cupping notities. Prijs € 11,47 via cr-brand.com
De Mellow Drive is een elektrisch besturingssysteem voor je skateboard. Het wordt in Duitsland op maat gemaakt en kan op ieder skate- of longboard gemonteerd worden. Dit maakt je skateboard in één klap tot ‘s werelds kleinste en flexibelste elektrische voertuig. Voortaan ‘vlieg’ je met de Mellow Drive naar je werk.
Prijs € 999 via mellowboards.com
‘AS IS’ EN ‘DEEP FAKE’ “As is verbrande turf”, zou mijn opa gezegd hebben; als dit dan dat, wanneer zus dan zo. Bijna iedereen doet weleens een uitspraak gebaseerd op aannames, vaak als reactie op de media. Af en toe ‘hypet’ er wat, een presidentsverkiezing, de zoveelste nieuwe ‘update’ en nu dus deep fake, waarbij het ‘as is’-principe op losse schroeven is komen te staan; er wordt ons een werkelijkheid voorgehouden, die in werkelijkheid niet is wat ze lijkt te zijn. Bestaat er deep fake in de echte wereld? Als het er al is, zal dat niet alledaags zijn. In een wereld van vrienden en kennissen, de mensen die je tegenkomt bij het boodschappen doen, je collega’s, kortom het grote scala aan dagelijkse ontmoetingen die je dag maken, zal heus weleens iets neps gebeuren. Maar deep fake, zoals in de digitale wereld?
Ik denk het niet, hoogstens een beetje ondiepe fake. Thee, of koffie, cacao, de meest voorkomende drankjes in dit blad, dienen na zorgvuldige productie, uiteindelijk ook bereid te worden. Daar zijn vakmensen voor. Tot aan het moment van uitserveren, hebben die er vat op. Er wordt hier en daar wel over beleving gepraat en geschreven, maar koffie, thee en cacao blijven een zaak van ‘as is’. De bereiders halen simpelweg het pure van het product naar boven. En wij, de drinkers, nemen het drankje tot ons zoals het komt. Het eenvoudige ‘as is’ zorgt ervoor dat we ons niet meer hoeven te storen aan de deep fake uit de digitale wereld. We gaan gewoon zorgdragen voor een perfect product, want niemand wil een kopje deep fake.
Rogier van Apeldoorn Hotsoup.nl
KTC magazine vraagt elk nummer een professional uit de koffie-, theeof cacaobranche om zijn of haar gedachten met ons te delen.
98
098_CoolStuff_Wisselcolumn_29.indd 98
30-11-18 15:32
CHOCOLADE FESTIVAL 2019
CACAO FAIR | CHOCOLATE MAKERS’ FORUM MASTERCLASS | CONGRES | FESTIVAL Hét jaarlijkse evenement over duurzame cacao en chocolade.
Proef en ervaar zelf de origine van jouw favoriete chocolade! Vanuit de hele wereld komen 20 - 24 februari 2019 cacao en chocolade samen in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Werk je met chocolade? Bezoek de cacaobeurs, het congres, de masterclass of het Chocolate Makers’ Forum en volg de discussies, trends en innovaties. www.chocoa.nl/business De echte chocoladeliefhebber ontdekt op zaterdag 23 en zondag 24 februari het festival, met proeverijen, Hot Chocolate Awards, muziek, masterclasses en meer. Chocolademakers laten hun bijzondere repen en creaties proeven en vertellen de verhalen áchter hun chocolade, over de herkomst van cacao, duurzaamheid en kwaliteit. Proef en geniet van good cocoa, better chocolate!
23 & 24 FEBRUARI | BEURS VAN BERLAGE AMSTERDAM BESTEL NU TICKETS OP WWW.CHOCOA.NL
099 adv.indd 1 246.000.035_CHO-ADV-2019-NL.indd 1
30-11-18 21-11-18 15:04 10:16
Bezoek Lattiz op de Horecava Ervaar hoe jij je business kunt laten groeien met perfect melkschuim
www.lattiz.nl 100 adv.indd 1
30-11-18 15:04