Muszyna

Projekt współfinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej.

Pomocą, w planowaniu dojazdu transportem zorganizowanym, może służyć portal

e-podroznik.pl

Autobus

• Kraków-Brzesko-Nowy Sącz  – Krynica-Muszyna

www.szwagropol.pl

• Nowy Sącz-Nawojowa-Krynica-Muszyna

www.rafatex.pl

Kolej

• Kraków  – Tarnów  – Nowy Sącz  – Piwniczna Zdrój  – Żegiestów-Zdrój  – Muszyna

www.rozklad-pkp.pl

• Krynica-Zdrój  – Muszyna

www.rozklad-pkp.pl

Najbliższe lotniska

Kraków

• Katowice

• Rzeszów

WSTĘP

SPIS TREŚCI

INFORMACJE OGÓLNE POŁOŻENIE/GEOGRAFIA

Projekt „Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej” (nr RPMP.03.03.01-12-0593/18) współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014- 2020.

Fundacja Rozwoju Regionów www.f-rr.org

Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP www.sgurp.pl

Dyrektor artystyczny: Konrad Rogoziński

Tekst: Maria Kościelniak

Wykonanie: Wydawnictwo multimedialne Digital Places www.digitalplaces.pl

Kraszewskiego 1/406

33-380 Krynica-Zdrój

Korekta: Agata Kościelniak

Projekt: Klaudia Stochmal

Skład: Klaudia Stochmal

Mapy: Mapa-turystyczna.pl

Fotografie: © Konrad Rogoziński / DigitalPlaces.pl

Oprócz: Str. 11 © Freepik.com

Str. 13 Pijalnia „Ratuszowa” © Maciej Zwierz

Str. 28-29 zdjęcie nr 1; str. 28-29 zdjęcie nr 5; str. 28-29, zdjęcie nr 8; str. 28-29 zdjęcie nr 10 © Freepik.com

Muszyna

Gmina ukryta w górach

Małe, urokliwe miasteczko, ukryte w górach i dolinach, nad Popradem, który w tym miejscu tworzy przepiękny przełom. Dokoła niego jeszcze mniejsze wioski, wciśnięte w te same góry. Wszechobecna natura, spokój, harmonia, historia mieszkających tu przez wieki ludzi unosząca się w powietrzu jak lekki, ciepły wietrzyk... istna Kraina Łagodności.

Kiedyś mówiło się o Muszynie, że to taka mała mieścina, tuż przy granicy, że jest to koniec Polski, z małym rynkiem, z kapliczkami, z ruinami zamku, który tylko przypomina, że kiedyś... kiedyś to była wielka. Wszak była stolicą Państwa Muszyńskiego! Dziś to klimatyczny kurort, który z roku na rok odwiedza coraz więcej gości, zarówno tych jednodniowych, weekendowych jak i tych, którzy przyjeżdżają na dłuższe pobyty. Chwalą sobie oni zarówno nostalgiczny klimat małego, galicyjskiego miasteczka jak i widoczne z roku na rok wielkie zmiany w infrastrukturze turystycznej mające wpływ na jego atrakcyjność. Rynek i ruiny zamku, które kiedyś były jej centrum, dziś są tylko pierwszym etapem zwiedzania. Turystów zachwyca pięknie odnowione centrum, z nowym ratuszem z niesamowitymi, zabytkowymi piwnicami oraz pijalnią wody mineralnej wewnątrz, z fontannami i morzem kwiatów dookoła niego. A dalej? Dalej kwitną ogrody! Płyną wody mineralne. Wiją się ścieżki rowerowe. Powstają coraz to nowe atrakcje! W planach jest budowa wieży widokowej oraz chyba największego hitu, który przyciągnie jeszcze więcej turystów – kolei widokowej prowadzącej z dzielnicy Zapopradzie na Malnik (726 m n.p.m.), szczyt górujący nad Muszyną.

Mniej zmienia się to, co jest dookoła, czyli muszyńskie, połemkowskie wioski. Niezmienność w ich przypadku jest ogromnym walorem! Jest ich dziesięć. Choć wszystkie są podobne, to jednak każda inna. Miejscowości te rozsiane są w okolicach miasta, gdzieś nad Popradem, tuż przy granicy, lub wysoko w górach, pod samą Jaworzyną Krynicką (1 114 m n.p.m.), pamiętają jeszcze mieszkających tu przez wieki Łemków. Po łagodnych górach, po zielonych dolinach, po szemrzących potokach hulają anioły. Od kapliczki do kapliczki. Od cerkwi do cerkwi. Od źródełka, do źródełka. Pomiędzy wszechobecną zielenią i naturą. Wioski te są tak spokojne, że spokojniejsze miejsca na świecie trudno znaleźć. Prawdziwa Kraina Łagodności, o której nie raz pisał Harasymowicz. To właśnie tam, „w górach jest wszystko, co kocham”. Miejsce dla poetów i dla ludzi szukających wytchnienia. Kraina, gdzie kiedyś toczyła się wielka historia, gdzie żyli ludzie, artyści, budowniczowie cerkwi. Przez wieki tworząc te niezwykłe zakątki, tak pięknie wkomponowane w otaczającą je przyrodę.

Warto odwiedzić zarówno miasto Muszynę, jego część historyczną, rekreacyjną jak i uzdrowiskową, czy okoliczne wsie i góry. Mają do zaoferowania wiele ciekawych i różnorodnych atrakcji.

ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY MUSZYNĄ, A MIASTAMI

Województwo: Małopolskie

Powiat: Nowosądecki

Siedziba Gminy: Miasto Muszyna

Miejscowości: Andrzejówka, Dubne, Jastrzębik, Leluchów, Milik, Powroźnik, Szczawnik, Wojkowa, Złockie, Żegiestów

Sąsiaduje z: gminą Krynica-Zdrój, Łabowa, gmina PiwnicznaZdrój oraz od południa ze Słowacją

Powierzchnia: 141 km²

Liczba ludności: około 11 560

Status uzdrowiska od: 1930 r.

MAŁOPOLSKA

Krynica-Zdrój

Uście Gorlickie

Położenie/geografia

Nadpopradzka kraina

Gmina położona jest na terenie Beskidu Sądeckiego i Doliny Popradu, na pograniczu polsko-słowackim. Łącznie zajmuje powierzchnię 142 km². Jej siedziba, miasto Muszyna, położona jest w centralnej części regionu, w dolinie, na średniej wysokości 450 m n.p.m. Miasto otacza dziesięć wsi rozłożonych nad Popradem i na zboczach gór otaczających gminę. Jej najwyższy szczyt to Jaworzyna Krynicka (1114 m n.p.m.), leżąca na granicy z Krynicą-Zdrój. Choć centralna część gminy to dolina, to z każdej strony otaczają ją góry. Jej północna i zachodnia część to pasmo Jaworzyny Krynickiej (Beskid Sądecki), na zachodzie i południu łukiem rozciąga się zaś Pogórze Popradzkie

(dawniej nazywane Górami Leluchowskimi i słowackimi Górami Lubowelskimi).

Polsko-słowacką granicą wije się Poprad tworzący w tym miejscu malowniczą dolinę. Do niego spływają liczne potoki, w tym Muszynka i Szczawnik przepływające przez miasto Muszyna. Na terenie gminy znajduje się też jeziorko osuwiskowe Czarna Młaka oraz liczne źródła wód mineralnych występujących tu dzięki specyficznej budowie geologicznej Beskidu Sądeckiego.

Ponad 69% terytorium gminy to lasy. Cały jej teren leży w granicach Popradzkiego Parku Krajobrazowego.

Widok ogólny na Muszynę z wieży widokowej na ogrodach zmysłów na Zapopradziu.

Rezerwat „Las Lipowy Obrożyska”

Widok ze wzgórza zamkowego „Baszta”

Dolina Potoku Szczawnik

Widok na Pogórze Popradzkie, Góry Leluchowskie

Widok na Pasmo Jaworzyny

Widok na Dolinę Muszynki

SKĄD SIĘ BIORĄ WODY MINERALNE? BUDOWA BESKIDU

Wody mineralne występują w tym regionie dzięki specyficznej budowie geologicznej Beskidu Sądeckiego. Jego południowo-wschodnia część jest intensywnie pofałdowana. Fałdy te tworzą szczeliny, do których dostaje się woda opadowa. Tam woda nasyca się dwutlenkiem węgla ze skał i tak nagazowana łatwiej rozpuszcza skały, pomiędzy którymi później przepływa, przejmując z nich dobroczynne minerały  – magnez, wapń, potas i wiele innych. Im głębiej woda się dostanie, tym bardziej nasycona minerałami będzie.

POPRAD  – RZEKA NIEZWYKŁA

Poprad wypływa z Tatr Słowackich. Wydawałoby się, że powinien, jak sąsiedni Honrad, płynąć w stronę Dunaju i razem z nim wpaść do Morza Czarnego. A on? On łukiem kieruje się ku Polsce. Przecina góry i na terenie gminy, w Leluchowie, przekracza granicę. Dalej, niczym oś Beskidu Sądeckiego, przecina go na dwa Pasma  – Jaworzyny Krynickiej i Radziejowej, tworząc tym malowniczą dolinę. W Starym Sączu wpada do Dunajca i razem płyną w kierunku Wisły i Morza Bałtyckiego. Przez lata niektórzy geografowie twierdzili, że Poprad, płynąc w kierunku Polski, płynie pod górę właśnie dlatego, że nie podąża za Hornadem w kierunku Morza Czarnego! Rzeka łącznie ma 168,8 km i od zawsze była ważna dla mieszkańców nadpopradzkich miejscowości  – wzdłuż niej prowadził węgierski szlak handlowy.

POPRADZKI PARK KRAJOBRAZOWY I JEGO REZERWATY

Popradzki Park Krajobrazowy swym zasięgiem obejmuje niemal cały teren Beskidu Sądeckiego, w tym Gminę Muszyna. Łącznie zajmuje 53 419,14 ha, co czyni go jednym z największych parków krajobrazowych w Polsce. Powołany został w 1987 roku, choć podwaliny pod niego tworzył sam hrabia Stadnicki wiele lat wcześniej. Zadaniem parku jest ochrona bogactw przyrodniczych i niezwykłych krajobrazów regionu. Na jego terenie występują trzy piętra roślinne - pogórze, regiel dolny oraz regiel górny. Prócz przyrody ożywionej zobaczyć tu można niezwykłe, owiane legendami skałki oraz jaskinie. Występują tu także wody mineralne (aż 20% wszystkich wód występujących w Polsce). Ponadto na jego terenie znajduje się 13 rezerwatów przyrody i 130 pomników przyrody.

REZERWAT PRZYRODY „LAS LIPOWY OBROŻYSKA”

Rezerwat utworzony został w roku 1919 w celu zachowania pierwotnego lasu grabowo-lipowego. Częściowo znajduje się na terenie miasta. Przez rezerwat prowadzi ścieżka dydaktyczna, oznaczona biało-zielonym kwadracikiem. Siedem przystanków przybliża spacerującym najważniejsze miejsca w rezerwacie.

REZERWAT ŻEBRACZE

To jeden z młodszych rezerwatów, ponieważ założony został w 1995 r. Chroniona jest tu buczyna karpacka o różnorodnym składzie gatunkowym. W rezerwacie zobaczyć można bukowo-jodłowe drzewostany mające około 150 lat.

ŚCIEŻKA ORNITOLOGICZNA

W ŁOPACIE POLSKIEJ

Ścieżka liczy 2,1 km i prowadzi dookoła Łopaty Polskiej, w uzdrowiskowej części Żegiestowa-Zdrój. To wyjątkowe miejsce, w którym zobaczyć można kilkadziesiąt gatunków ptaków. Ścieżka podzielona jest na 10 stanowisk, a w każdym znajduje się tablica informacyjna opisująca wybrane gatunki ptaków. To wyjątkowa atrakcja dla fanów ornitologii i nadpopradzkiej przyrody.

MOFETY

Jedną z większych ciekawostek przyrodniczych gminy są mofety. Dawniej uważano, że mofeta to miejsce, w którym spod ziemi wydobywa się oddech diabła. Skojarzenia te przywodziły umierające w jej pobliżu małe zwierzątka. Czym tak naprawdę jest mofeta? To rodzaj wyziewu wulkanicznego (wydobywania się spod powierzchni ziemi różnych gazów), raczej chłodnego (o temperaturze poniżej 100°C), zawierającego głównie dwutlenek węgla (stąd obniżona zawartość tlenu powodująca śmierć małych zwierząt i owadów). Na terenie gminy mofety można zobaczyć na granicy wsi Jastrzębik i Złockie oraz w Szczawniku. Często nazywane są też bulgotkami, ponieważ wydobywający się z nich dwutlenek węgla tworzy na powierzchni wody charakterystyczne bąbelki. Bulgotanie jest też dobrze słyszalne w pobliżu mofet.

CZARNA MŁAKA

Czarna Młaka to kolejne, owiane legendami, miejsce, związane z ukształtowaniem geograficznym gminy. To jeziorko osuwiskowe, położone w samym sercu lasu, na zboczu Czarnych Garbów. Jeziorko powstało ponad 900 lat temu. Początkowo było większe, z roku na rok jednak zarasta. Położenie pośrodku lasu i ciemny kolor tafli wody sprawiły, że miejscowi od dawna opowiadają o tym miejscu legendy. Podobno w czarnej wodzie mieszkają czarne moce, które wciągają do jeziora podróżnych, a nawet i całe wozy z końmi. Warto tam podejść i przekonać się, czy legendy są prawdziwe! Przy jeziorku znajduje się podest i tablice informacyjne.

Uzdrowisko

Mineralny skarb i nadpopradzki klimat

uszyna to uzdrowisko z niemal 100-letnią tradycją. Jego początki datuje się na lata 30. XX wieku. Ówczesny burmistrz – Antoni Jurczak oraz doktor Seweryn Mściwujewski docenili lecznicze właściwości występujących tu naturalnie wód mineralnych. Już w 1932 roku w mieście dokonano dwóch pierwszych odwiertów  – źródła Antoni (nazwanego na cześć burmistrza) i źródła Wanda (nazwanego na cześć żony doktora Mściwujewskiego). Rozwój uzdrowiska zatrzymał wybuch II Wojny Światowej. Okupant zdewastował wiele budynków i urządzeń uzdrowiskowych. Dopiero w roku 1958 udało się w pełni wznowić jego działalność.

M

klimat – podgórski, umiarkowany, choć jak to w górach bywa, miejscami zdarza się być silnie bodźcowy. Duże znaczenie dla zdrowia ma także spore zalesienie gminy. Przyroda koi i pozwala jeszcze efektywniej odpocząć kuracjuszom. Od zawsze zwracało się tu uwagę na to, że właściwości zdrowotne ma także ruch. Dlatego też w uzdrowisku promuje się różnorodne formy aktywności fizycznej  – spacery, wycieczki górskie, rowerowe, pływanie i wiele innych, a szczególnie tych, które można uprawiać w górskim terenie.

Dziś na terenie gminy zlokalizowane są dwa uzdrowiska Muszyna-Złockie oraz Żegiestów-Zdrój. Ich głównym bogactwem są lecznicze wody mineralne zawierające ważne dla zdrowia pierwiastki takie jak magnez, wapń, selen, potas, sód, żelazo czy lit. Korzystny jest także nadpopradzki

Kuracjusze i turyści przybywający do Muszyny mają możliwość pobytu w sanatoriach, pensjonatach, domach wypoczynkowych i hotelach z rozbudowaną strefą leczniczą oraz strefą Wellness. Mogą korzystać z wielu nowoczesnych zabiegów, zarówno leczniczych jak i relaksacyjnych, a także pobytów rekreacyjnych. Wizyty realizowane są w ramach umów z NFZ oraz prywatnie.

Widok z Malnika na Dolinę Popradu.

Oficjalne kierunki lecznictwa uzdrowiskowego

Muszyna-Złockie:

choroby reumatologiczne, choroby górnych dróg oddechowych, choroby układu trawienia, choroby endokrynologiczne.

Jakie zabiegi?

Sanatoria, zakłady lecznicze i hotele oferują szeroką bazę różnorodnych zabiegów leczniczych. Najbardziej popularne są te związane z występującymi tu wodami mineralnymi, na przykład krenoterapia – czyli kuracja pitna wodami leczniczymi, ale także inhalacje, kąpiele solankowe czy okłady borowinowe. Wodę wykorzystuje się także do hydroterapii, czyli różnorodnych hydromasaży. Jak w każdym uzdrowisku, popularna jest tu także fizykoterapia (m.in. pole magnetyczne, prądy, lasery, ultradźwięki) oraz kinezyterapia (ćwiczenia), termoterapia, czy też masaże.

Żegiestów-Zdrój:

choroby reumatologiczne, choroby układu trawienia, choroby nerek i dróg moczowych.

Helioterapia  – leczenie słońcem

Helioterapię, czyli metodę leczenia słońcem, odkrył duński lekarz Niels Ryberg Finsen w XX wieku. Za swoje odkrycie otrzymał Nagrodę Nobla. Lekarz udowodnił, że słońce może łagodzić dolegliwości skórne oraz działa na układ nerwowy. Dzięki słońcu wytwarza się także witamina D3, niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W Muszynie helioterapię wykorzystywano już w pierwszej połowie XX w. Dziś do tradycji tej mają nawiązywać Muszyńskie Ogrody. Znajdują się w nich bardzo dobrze nasłonecznione przestrzenie z ławeczkami i małą architekturą, która kąpiel słoneczną ma ułatwić. Muszyńskie Ogrody sprzyjają relaksowi i wyciszeniu  – to bardzo przyjemna forma terapii.

Kiedy woda jest mineralna?

Potocznie każdą wodę butelkowaną nazywa się wodą mineralną. Nie jest to poprawne określenie. Woda mineralna to woda, która zawiera minimum 1000 mg/dm3 rozpuszczonych składników stałych w postaci jonów (np. magnezowych, wapniowych czy sodowych). Najczęściej jest to woda podziemna, która sole mineralne pozyskuje podczas rozpuszczania skał i minerałów, tak jak ta pochodząca z Muszyny.

Wody występujące na terenie uzdrowiska:

Stanisław  – szczawa wodorowęglanowo-wapniowa żelazista (polecana w profilaktyce nadciśnienia tętniczego, przy niedoborach żelaza i wapnia),

Józef  – szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowa (polecana w profilaktyce nadciśnienia tętniczego, w chronicznych schorzeniach i infekcjach dróg moczowych, wspomagająco przy biegunkach, w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, przy leczeniu antybiotykami przy niedoborach wapnia i magnezu),

Antoni  – szczawa wodorowęglanowo-magnezowo-sodowo-żelazista (polecana przy chorobach układu trawienia, nerek i dróg moczowych, osteoporozie, otyłości, chorobach dolnych dróg oddechowych, reumatologicznych i niektórych chorób alergicznych),

Milusia  – szczawa wodorowęglanowo-magnezowo-sodowo-wapniowa (szczególnie polecana przy chorobach reumatologicznych, chorobach dolnych dróg oddechowych, chorobach nerek i układu moczowego, osteoporozie, chorobach układu trawienia i otyłość),

Anna  – szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-magn moodezowo-żelazista (polecana w chorobach przewodu pokarmowego i dróg moczowych, ma właściwości przeciwzapalne, antyalergiczne oraz alkalizujące),

Grunwald  – szczawa wodorowęglanowo-magnezowo-sodowo-wapienno-żelazista ( korzystnie wpływa na układ pokarmowy i moczowy, polecana jest do uzupełniania niedoborów magnezu, wapnia i żelaza).

Pijalnie Wód

Pijalnia Milusia

Pijalnia sezonowa „Grunwald”

Pijalnia sezonowa „Anna”

Źródełko z odwiertu Złockie-5 przy obiekcie Geovita w Złockiem

Pijalnia sezonowa „Józef”

Pijalnia „Antoni”

Pijalnia w Sanatorium Wiktor Cechini

Pijalnia „Ratuszowa”

Pijalnia sezonowa „Wapienne”

Źródło „św. Anny”

Źródło „Maryja”

Źródło „Graniczne”

Pijalnia sezonowa „Żródełko za Cerkwią”

Pijalnia sezonowa „Miliczanka”

Pijalnia sezonowa „Jakubianka” w Powroźniku

„Źródło św. Łukasza” w Jastrzębiku

Pijalnia Anna w Żegiestowie Źródło „Marcin” w Złockiem

Lokalizacje pijalni wód mineralnych i źródeł

Źródło „św. Anny”

Źródełko z odwiertu Złockie-5 przy obiekcie Geovita w Złockiem

Pijalnia Anna w Żegiestowie

Pijalnia sezonowa „Źródełko za Cerkwią”

Źródło „Marcin” w Złockiem

„Źródło św. Łukasza” w Jastrzębiku

Pijalnia sezonowa „Jakubianka” w Powroźniku

Źródło „Maryja” Źródło „Graniczne”

Pijalnia sezonowa „Grunwald”

Pijalnia sezonowa „Józef” Pijalnia sezonowa „Anna”

Pijalnia Ratuszowa

Pijalnia sezonowa „Milczanka”

Pijalnia Milusia

Pijalnia w Sanatorium Wiktor Cechini

Pijalnia „Antoni”

Pijalnia sezonowa „Wapienne”

Żegiestów – przedwojenny splendor i szybki upadek

Zakole Popradu i widok na Lopatę Slowacką

Dom Zdrojowy w czasach świetności

Źródlo: www.szukajwarchiwach.gov.pl  – domena publiczna

Willa Żegotka i kościól Św. Kingi

Źródlo: www.szukajwarchiwach.gov.pl  – domena publiczna

Źródlo: www.szukajwarchiwach.gov.pl  – domena publiczna

Przed II Wojną Światową Żegiestów-Zdrój uznawany był za jedno z najbardziej popularnych uzdrowisk w kraju. Był eleganckim i nowoczesnym uzdrowiskiem dla elit –pięknie położonym, ze świetnymi wodami. Pod koniec XX wieku przypominał już miasto widmo – zniszczone, opuszczone, odwiedzane tylko przez szukających adrenaliny fanów urbexu. Dziś jest odbudowywane, inwestorzy chcą przywrócić mu dawną świetność. Jego historia jest niezwykle ciekawa.

Uzdrowisko założył tu Ignacy Medwecki w drugiej połowie XIX wieku, był to węgierski szlachcic zarządzający kąpieliskami w Muszynie, który początkowo w Żegiestowie szukał żelaza. Zamiast żelaza znalazł coś, co okazało się cenniejsze  – zapomniane źródło wody mineralnej „Maria”. Odkupił otaczający je teren od Łemków i niebawem odkrył dwa kolejne źródła. Sprowadzeni do Żegiestowa chemicy, potwierdzili, że bijąca ze źródeł woda, to lecznicza woda mineralna zawierająca żelazo, lit, potas i sód. Medwecki postanowił wykorzystać naturalny potencjał regionu, odkupił całą dolinę i założył tu Park Zdrojowy, pierwsze Łazienki, restaurację, a nawet wybudował drogę do Muszyny.

Uzdrowisko swoją niezwykłą popularność zyskało jednak dopiero, gdy przez Żegiestów poprowadzono kolej. Tych czasów doczekał syn Ignacego, Karol, który wykorzystał kolej najlepiej, jak potrafił. Rozbudował Żegiestów w nowoczesny sposób, tak aby przyciągał kuracjuszy. Przyjeżdżały

tu największe sławy ówczesnej Polski, po to, by korzystać ze specjalistycznych zabiegów i luksusowych pensjonatów. Korzystano z wysoko wartościowych wód szczawiowych i pokładów borowinowych. Dbano także o rozrywkę dla gości – zbudowano salę balową, pijalnie wód, kręgielnie, czy kabiny do kąpieli w Popradzie. Niezwykłe znaczenie miała także okolica Żegiestowa, malownicze wzniesienia Beskidu Sądeckiego i jego „ożywcze powietrze”, o którym pisał sam Józef Dietl. Choć podczas I Wojny Światowej Żegiestów nieco podupadł, to jego kolejni właściciele doprowadzili do tego, że w dwudziestoleciu międzywojennym znowu nazywany został „diamentem polskich uzdrowisk”. Przyćmił Krynicę i Muszynę, konkurował z zagranicznymi kurortami. To wtedy powstały modernistyczne wille, Nowy Dom Zdrojowy i Sanatorium.

Wszystko zniszczyła II Wojna Światowa. Niemcy zajęli piękne i nowoczesne budynki, a pod koniec wojny zniszczyli i splądrowali je, zostawiając Żegiestów w opłakanym stanie. Zarządu Spółki Żegiestów-Zdrój nie było już stać na odbudowę. Uzdrowisko upaństwowiono, ale był to koniec jego wielkiej świetności. Powoli popadało w ruinę. Do 2015 roku. To wtedy potomkowie przedwojennych właścicieli wygrali spór sądowy o majątek bezprawnie zagarnięty po wojnie. Szybko pojawił się nowy inwestor, spółka Cechini z Muszyny, która chce przywrócić Uzdrowisku dawną świetność.

Kościól Św. Kingi obecnie

Wnętrze Pijalni Anna

Historia w pigułce

Państwo Muszyńskie

Państwo Muszyńskie, Klucz Muszyński, Muszyńskie Starostwo, Kres Biskupi – te hasła przewijają się w każdej publikacji dotyczącej historii Muszyny. Czym było to dumnie brzmiące „Państwo”? To historyczny obszar

(zajmujący około 450 m2) istniejący od XIV wieku na terenie Sądecczyzny. Jego historia zaczyna się od scholastyka krakowskiego, Wyszy Niegowickiego, do którego Muszyna należała w XIII wieku. W swoim testamencie przekazał swe dobra biskupom krakowskim. Po buncie Jana Muskaty, Władysław Łokietek odebrał biskupom Klucz Muszyński, ale już Władysław Jagiełło, chcąc wkupić się w łaski duchowieństwa, podarował im tę ziemię ponownie. W ich rękach klucz muszyński pozostał aż do zaborów. W skład Państwa Muszyńskiego ostatecznie wchodziły dwa miasta – Muszyna oraz Miastko (obecny Tylicz) oraz aż 35 wsi. Państwo cieszyło się dużą autonomią, posiadało swoją własną administrację, sąd i wojsko.

Węgierski szlak handlowy

Karpaty ciągną się długim łukiem pomiędzy kilkoma państwami. Beskid Sądecki, dziś wciśnięty między Polskę, a Słowację, kiedyś był granicą między Królestwem Polskim a Węgrami. Państwa te od wieków handlowały i współpracowały ze sobą. Góry jednak nigdy nie były łatwą barierą do pokonania. Szczególnie dla kupców z wielkimi wozami. Dlatego też wzdłuż najbardziej dostępnych dolin rzecznych prowadzono szlaki handlowe. Wzdłuż Popradu prowadził Szlak Węgierski, którym przewożono zboże, wódkę, płótno, żelazo, no i oczywiście węgierskie wino, które trafić miało na królewskie stoły Wawelu. Muszyna jako jedno z ważniejszych miejsc na szlaku, w tych okolicach miała prawo składu. To tutaj kupcy zatrzymywali się i wystawiali swój towar na sprzedaż. Za to musieli oczywiście zapłacić cło i niejednokrotnie przechowywać swój towar w wielkich

Kazimierz Wielki nadaje Muszynie prawa miejskie.

Pierwsza pisemna wzmianka o Muszynie w dokumentach, w których Wysz z Niegowici herbu Półkozic zapisał swoje dobra, a w tym Muszynę, biskupowi krakowskiemu Pawłowi z Przemankowa.

XIV wiek

I poł. XIV wieku

XVI wiek

1391  – 1782

Władysław Łokietek przyłączył ziemie biskupstwa do królewszczyzny na skutek zatargu z biskupem Muskatą.

Nadanie praw miejskich Muszynie przez Kazimierza Wielkiego.

Na teren Beskidu Sądeckiego zaczyna napływać ludność Wołoska, z czasem nazwana Łemkami.

Istnienie Klucza Muszyńskiego.

Władysław Jagiełło, chcąc zjednać sobie duchowieństwo, powrotnie daruje biskupom Klucz Muszyński.

1391 r.

piwnicach pod rynkiem. Szlak stracił na znaczeniu w XIX wieku gdy Poprad przestał być spławny oraz rozwinęła się kolej.

Łemkowie

Łemkowie to jeden z najbardziej tajemniczych ludów Europy. Historycy mają kilka teorii na temat tego, skąd przybyli na teren Karpat. Ci z Beskidu Sądeckiego mieli pochodzić z Wołochów, którzy dotarli tu w XVI wieku z Bałkanów. Byli to pasterze wędrowni, którzy zostali zmuszeni do osiedlenia się na tych terenach, ponieważ wędrując ze swoimi stadami po górach „niszczyli” okoliczne lasy i nie płacili danin, co miejscowym nie odpowiadało. To dla nich założono wiele okolicznych wsi. Wszystkie zakładano na prawie wołoskim. Wieś powstawała na dnie doliny, wzdłuż strumienia. Każdy z osadników dostawał pas ziemi, prostopadły do strumienia, na którym mógł postawić swoją chałupę. Prawosławni, później grekokatoliccy Wołosi z czasem zaczęli być nazywani Łemkami (od łemkowskiego słowa „łem”, często przez nich używanego). Żyli spokojne, trudnili się rolnictwem i pasterstwem, tworzyli swoją unikatową kulturę i budowali piękne, drewniane cerkwie. Po wojnie zostali stąd brutalnie wysiedleni podczas kilku akcji, w tym tej najbardziej znanej akcji „Wisła”, początkowo na ziemie zachodnie, później na wschód.

Ostatnia czarownica

Łemkowszczyzna to region obfitujący w legendy i magiczne historie. Ponoć także w czarownice! W samej Muszynie przez wieki mieszkało ich wiele. Dziś jedną można zobaczyć w Ogrodach Baśni i Legend, a drugą w piwnicach pod Ratuszem. Ciekawa jest historia tej ostatniej, oskarżonej w mieście o czary  – Oryny Pawliszanki. Oryna pochodziła z Tylicza, który wtedy był częścią Państwa Muszyńskiego. Była piękna i pracowita, dzięki temu bardzo dobrze jej się powodziło. Niestety, nie wszystkim się to podobało, szczególnie tym, którym wiodło się gorzej. Szybko po mieście zaczęły rozchodzić się plotki głoszące, że swoje powodzenie zawdzięcza diabelskim mocom. Mówiono, że rzuca uroki na noworodki, że nad ranem zbiera rosę z kwiatów, aby zatrzymać mleko krowom. Ktoś doniósł, że widział, jak w cerkwi przyjęła komunię i szybko ją wyjęła z ust, by zapewne użyć jej do uprawiania czarów. Doniesień było coraz więcej, postanowiono więc poddać ją próbie spławiania. Wywieziono dziewczynę do Muszyny i związaną łańcuchami wrzucono do Popradu. Gdyby utonęła, zostałaby uniewinniona. Oryna jednak unosiła się na wodzie, za sprawą porządnej, lnianej spódnicy. To był znak wskazujący na to, że jest czarownicą. W muszyńskim sądzie postanowiono, że zostanie spalona na stosie. W ramach łaski jednak przewieziono ją z powrotem do Tylicza i tam powieszono.

r.

Po rozbiorach Muszyna przechodzi w ręce władz austriackich. To koniec historii Państwa Muszyńskiego

Paleolit (20 000 lat p.n.e.)

Z okresu paleolitu pochodzą pierwsze archeologiczne znaleziska z terenu Muszyny (narzędzia krzemienne).

Muszyna zyskuje status uzdrowiska.

Uruchomiono prowadzącą przez teren gminy kolej tarnowsko-leluchowską.

Powstają pierwsze muszyńskie ogrody  – Ogrody Biblijne.

1769  – 1770

Na terenie Państwa Muszyńskiego przebywa Kazimierz Pułaski, jeden z dowódców Konfederacji Barskiej.

Neolit (3500  – 3700 lat p.n.e.)

Z okresu Neolitu pochodzą kolejne znaleziska archeologiczne, z których czerpiemy wiedzę na temat ludzi żyjących w tym okresie na terenie Muszyny. Nie możemy jednak na ich podstawie powiedzieć, kim byli ci pierwsi osadnicy oraz z jakich plemion czy narodowości się wywodzili.

Muszyna

Serce Gminy

uszyna to niewielkie miasteczko. Dziś zamieszkuje ją niecałe 5 tysięcy mieszkańców. Niewielkie, ale zdecydowanie piękne i ciekawe. Idealne zarówno dla fanów historii, przyrody oraz aktywnego wypoczynku. Początki miasta sięgają czasów Państwa Muszyńskiego, a jego historia związana jest z przebiegającym Doliną Popradu szlakiem handlowym i żyjącymi na tym terenie Łemkami.

M

Miasteczko leży tuż przy granicy ze Słowacją, w Dolinie Popradu i wpadających do niego potoków – Szczawnika i Muszynki. Miasto otaczają góry Beskidu Sądeckiego i Pogórza Popradzkiego. Centrum Muszyny to zrewitalizowany rynek, od którego wychodzi jedna z najciekawszych miejskich ulic – ulica Kościelna z zabytkową zabudową. Nad centrum wznosi się wzgórze zwane Basztą, na którym znajdują się ruiny muszyńskiego zamku. Południowo-wschodnia część miasta to tak zwane Zapopradzie,

dzielnica uzdrowiskowa leżąca na lewym brzegu Popradu. Od wschodu nad miastem wznosi się Malnik (726 m n.p.m.), góra, na której zboczach znajdują się muszyńskie osiedla. Z jej szczytu rozciąga się panorama na miasto i dolinę Popradu. Zachodnia część Muszyny to już jeden z rezerwatów Popradzkiego Parku Krajobrazowego – rezerwat Las Lipowy Obrożyska.

Muszyna to z jednej strony popularne uzdrowisko, a z drugiej świetna baza wypadowa do zwiedzania okolicznych miejscowości. Z roku na rok rozwija się coraz bardziej, powstaje tu wiele ciekawych atrakcji. W mieście można znaleźć różnorodną bazę noclegową, od luksusowych hoteli, przez klimatyczne pensjonaty i domki, po pokoje prywatne. Znajduje się tu także wiele punktów gastronomicznych, szczególnie ciekawe są te serwujące kuchnię regionalną – góralską i łemkowską.

Tonący w tulipanach rynek w Muszynie po renowacji

Ruiny zamku

Pierwsza warownia zbudowana na wzgórzu zwanym Basztą (w paśmie Koziejówki) powstać miała w XI wieku. Tak twierdzą niektórzy badacze. Miała być niewielka i już w XIV wieku zastąpiono ją kamienną strażnicą. Zamek, którego ruiny dziś można tam podziwiać, powstał około 1390 r. Inicjatorem budowy był biskup Jan Muskata. Obiekt do 1474 r., był główną rezydencją biskupów krakowskich, miał też chronić granic i szlaku handlowego, a także pełnić funkcję komory celnej. Niemal doszczętnie zniszczono go podczas najazdu króla węgierskiego, Macieja Korwina. Odbudowano go w stylu renesansowym, ale od tego momentu pełnił już tylko funkcję strażniczą, a urzędowali w nim starostowie muszyńscy. Gdy Ci, w XVII wieku, przenieśli się do dworu, zamek popadł w ruinę. Dziś jest sukcesywnie odbudowywany i jest świetnym punktem widokowym na zakole Popradu i okoliczne góry. Legenda głosi, że pod zamkiem znajdują się tajemnicze lochy. Według jednej wersji znajduje się w nich skarb, a według innej uśpiona armia, która ma obudzić się w obliczu zagrożenia, połączyć ze śpiącymi rycerzami z Tatr i razem z nimi bronić granic Polski.

Rynek i ulica Kościelna

Muszyński rynek powstał w miejscu, w którym krzyżowały się średniowieczne szlaki handlowe. Miał nieregularny, trójkątny kształt. Nie zachowało się na nim wiele z zabytkowej zabudowy. Po obu jego stronach usytuowane są kapliczki powstałe na przełomie XVIII i XIX wieku –

św. Floriana i św. Nepomucena. W centrum rynku stoi wzniesiony w 2021 r. budynek ratusza wzniesiony na zabytkowych piwnicach. Od rynku odchodzi ul. Kościelna, na której zachowało się więcej z historycznej zabudowy miasta. To ulica, na której można przenieść się w czasie i poczuć klimat lat galicyjskich. Domy przylegające do ulicy pochodzą z XIX i XX wieku. Szczególnie charakterystyczne są bramy wjazdowe prowadzące do sieni, podobne spotkać można w innych miasteczkach leżących na dawnych szlakach handlowych.

Ratusz i piwnice pod Rynkiem

Ratusz stojący na rynku to obiekt wybudowany w latach 2019-2021, to jedna z najnowszych atrakcji Muszyny. Architekturą ma nawiązywać do XIX-wiecznych ratuszy, które zachowały się w innych, małych miasteczkach. Miejsce, w którym stoi, nie jest przypadkowe. Pod ratuszem znajdują się historyczne piwnice mające kilkaset lat, składowano tam towary przewożone węgierskim szlakiem handlowym, między innymi wino, które trafić miało na królewskie stoły. Archeolodzy odkryli także, że to właśnie w tych piwnicach znajdowało się kiedyś więzienie. Dlatego też dziś w podziemiach zobaczyć można ekspozycję prezentującą średniowieczne narzędzia tortur, a także schwytanego do celi rabusia i ostatnią muszyńską czarownicę. W drugim pomieszczeniu można zobaczyć, jak składowano setki lat temu wina. Ponad piwnicami znajduje się Centrum Informacji Turystycznej, kawiarenka, pijalnia wody mineralnej i przestrzeń, w której organizowane są różne imprezy kulturalne.

Widok ze wzgórza zamkowego „Baszta”

Ul. Kościelna po renowacji

Piwnice pod nowym Ratuszem

Kościół św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Marii Panny

Świątynia, którą dziś można zobaczyć na końcu ulicy Kościelnej, pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku, choć parafia w tym miejscu istniała już wcześniej. Kościół wybudowany został w stylu barokowym, z cegły i kamienia. Miał spełniać funkcje obronne, w górnej kondygnacji wypatrzeć można wnęki strzelnicze. Wyposażenie kościoła częściowo starsze jest od samego budynku. W klasycystycznym ołtarzu głównym stoi XV-wieczna rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem. Będąc w środku warto też zobaczyć cenny XVIII-wieczny kurdyban ozdabiający ołtarz, późnobarokowe ołtarze boczne i gotyckie rzeźby św. Jadwigi i św. Otylii.

Park Kultury i Dawnego Rzemiosła

Park Kultury i Dawnego Rzemiosła to przestrzeń składająca się z dawnego Dworu Starostów Muszyńskich, zajazdu i kordegardy. Dwór powstał w XVIII wieku jako siedziba starostów muszyńskich, którzy przenieśli się tu z podupadającego zamku. Dziś w budynku dworu działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury oraz Kawiarnia. Zajazd to rekonstrukcja budynku z XVIII wieku, w którym dziś funkcjonuje Muzeum Regionalne oraz Informacja Turystyczna. Można tam zobaczyć zbiory związane z historią i kulturą regionu.

Ogrody Biblijne

Ogrody Biblijne to największe ogrody tego typu w Polsce. Łącznie zajmują 1,2 ha. Podzielono je na 5 stref, w których w artystyczny sposób przedstawiono historię ujętą w Starym i Nowym Testamencie. Można podziwiać w nich rośliny występujące na terenie ziemi świętej lub te wymienione na kartach Biblii, ciekawe instalacje i rzeźby wkomponowane w ogród. W ogrodach znajduje się źródełko wody mineralnej Maryja.

Zapopradzie

Dzielnica uzdrowiskowa Muszyny i jej rekreacyjne centrum życia. To właśnie tutaj znajdują się największe w Polsce Ogrody Sensoryczne, które na przełomie marca i kwietnia toną w milionach krokusów. Z kolei w Ogrodach Magicznych czekają na turystów alpaki, rzadkie białe daniele czy egzotyczne ptaki. Nie brakuje także ogrodów tematycznych nawiązujących do różnych zakątków świata. Na Zapopradziu można rozpocząć swoją przygodę ze spływem kajakami lub pontonami na górskiej rzece Poprad. Uzupełnieniem infrastruktury są korty tenisowe, skatepark, lodowisko, kompleks basenów, pole do minigolfa, park linowy dla dzieci, aquazorbing, wypożyczalnie gokartów czy elektrycznych rowerów i hulajnóg.

Ogrody Sensoryczne

Ogrody Sensoryczne stworzone zostały na zboczach Suchej Góry, na Zapopradziu. To miejsce niezwykłe, prawdziwa duma miasta. Nazywane są także Ogrodami Zmysłów, ponieważ podzielono je na kilka stref, z których każda oddziaływać ma na inny zmysł: smak, węch, wzrok, słuch i dotyk. Tak zbudowane ogrody mają mieć, poza funkcją rekreacyjną, funkcję terapeutyczną. Dostępne są dla osób z niepełnosprawnością ruchową i niewidomych, a także dla rodziców z wózkami. Na samym szczycie, w strefie wzroku, znajduje się wieża widokowa, z której oglądać można panoramę na Dolinę Popradu i Pasmo Jaworzyny Krynickiej. Ciekawą strefą ogrodów jest także Ogród Baśni i Legend. Można tam poznać najciekawsze muszyńskie legendy i zajrzeć do chatki czarownicy.

Ogrody Magiczne

Poniżej Ogrodów Sensorycznych położone są Ogrody Magiczne, nazywane też Ogrodami Miłości. To miejsce złożone z uroczych alejek poprowadzonych pomiędzy różnorodną roślinnością i rzeźbami greckimi oraz rzymskimi. Uroku dodają mu szumiące strumyki i małe stawy. Szczególnie przyjemnie jest tutaj wieczorem, gdy ogrody rozświetlają kolorowe iluminacje. Ciekawym miejscem jest także Ptaszarnia, najnowsza atrakcja ogrodów. Można w niej zobaczyć wiele egzotycznych gatunków ptaków np. pawia indyjskiego, kaczkę mandarynkę czy też pięknego łabędzia czarnego. Na terenie Ogrodów znajduje się także Pijalnia Wody Mineralnej „Antoni” - to miejsce, w którym narodziła się historia Muszyny jako uzdrowiska.

Miejscowości

Tam gdzie hulają anioły

O Leluchowie, miejscowości położonej w najbardziej na południe wysuniętej części gminy, tuż przy granicy ze Słowacją, śpiewało kiedyś Stare Dobre Małżeństwo, że to wioska, w której zaczyna się koniec świata. Tam czereśnie dziko krwawią, granicy pilnuje całkiem wesoły anioł, który traci głowę i z brzozami się brata. To opis, który pasuje do wszystkich dziesięciu miejscowości otaczających Muszynę  – Andrzejówki, Dubnego, Jastrzębika, Leluchówa, Milika, Powroźnika, Szczawnika, Wojkowej, Złockiego i Żegiestowa.

Wszystkie są bardzo spokojne, ale i piękne. Leżą na pograniczu, w dolinie Popradu, i powoli wspinają się na zbocza Jaworzyny Krynickiej i Pogórza Popradzkiego. To region nazywany Krainą Łagodności. Piękny, spokojny i ciekawy. Miejsca te dziś sprawiają wrażenie wyludnionych, wrażenie prawdziwych końców świata, choć kiedyś licznie zamieszkiwali je Łemkowie. Okrutna historia sprawiła jednak, że musieli stąd odejść po II Wojnie Światowej. Po sobie pozostawili jednak piękne, drewniane cerkwie, stare domostwa i przydrożne kapliczki, postawione wysoko w górach. Muszyńskie wioski to teren idealny dla tych, którzy szukają ukojenia, spokoju, pięknych krajobrazów, zalesionych szlaków i ciekawej historii.

turystyczne

Cerkwie

Największym dziedzictwem kulturowym gminy, a z pewnością gminnych wiosek, są drewniane cerkwie. Niezwykłe, piękne, pachnące drewnem, idealnie wkomponowane w krajobraz Beskidu Sądeckiego świątynie. Jest ich tu dziewięć, niemal każda ze wsi ma swoją. Każda jest na swój wyjątkowy sposób piękna i cenna. Każda jest dziedzictwem mieszkających tu kiedyś Łemków. To oni je tu wybudowali, dbając o każdy, nawet najmniejszy szczegół budynku. To oni się w nich modlili przez stulecia. Po przymusowych wysiedleniach musieli je opuścić, dlatego dziś większość z cerkwi pełni funkcje kościołów katolickich. Wszystkie Cerkwie zostały wpisane na Szlak Architektury Drewnianej Województwa małopolskiego, dzięki czemu dziedzictwo Łemków zostało zachowane jako najcenniejsze zabytki kultury ludowej województwa. Obiekty te można zwiedzać w sezonie letnim (wyjątkiem jest Cerkiew w Powroźniku otwarta dla turystów przez cały rok). Warto do nich zajrzeć, by zobaczyć oryginalne bryły i cenne wyposażenie. Latem organizowane są w nich koncerty z cyklu „Muzyka zaklęta w drewnie”.

Na Szlaku architektury Drewnianej znajdują się:

Cerkiew pw. św. Michała Archanioła w Dubnem

Cerkiew pw. św. Dymitra w Leluchowie

Cerkiew śś. Kosmy i Damiana w Wojkowej

Najcenniejsza z drewnianych świątyń gminy stoi w Powroźniku. To Cerkiew pw. Świętego Jakuba Młodszego Apostoła, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jest to też najstarsza cerkiew w polskich Karpatach. Jej początki datuje się na rok 1600. To typowa cerkiew trójdzielna, drewniana, z dachem pokrytym gontem. Nad przedsionkiem wznosi się wieża z drewnianym hełmem. Kościół pięknie prezentuje się z zewnątrz, ale warto wejść do środka (przez cały rok na turystów czeka tam przewodnik).

Już po przekroczeniu progu, jeszcze zanim wzrok przyzwyczai się od półmroku, zwiedzający mogą poczuć specyficzny, przesiąknięty historią zapach drewna, który dodaje każdej drewnianej świątyni klimatu miejsca przesiąkniętego sacrum. W środku oglądać można XVII-wieczny ikonostas, barokowy ołtarz, czy też cenną polichromię z 1637 roku. Po akcji „Wisła” i wysiedleniu Łemków z tych terenów świątynie zamieniono na kościół katolicki. Parafia dba jednak o to, by zachować jak najwierniejszy klimat cerkwi. Aby odwiedzający ją goście mogli poznać dziedzictwo dawnych mieszkańców Powroźnika.

Cerkiew pw. św. Łukasza Ewangelisty w Jastrzębiku

Cerkiew pw. św. Dymitra w Złockiem

Cerkiew pw. św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Cerkiew pw. św Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku

Cerkiew pw. śś. Kosmy i Damiana w Miliku

Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Bogurodzicy w Andrzejówce

Cerkiew pw. św. Dymitra w Szczawniku

Architektura drewniana i spokojne, nieprzeludnione zalesione szlaki  – to dwa elementy, które tworzą niezwykły klimat gminy. Góry otaczające Muszynę to Pasmo Jaworzyny Krynickiej Beskidu Sądeckiego i część Pogórza Popradzkiego, dawniej nazywana Górami Leluchowskimi. To góry mocno zalesione, z niewielką ilością punktów

widokowych, rzadko odwiedzane przez turystów, przez co doceniane są przez wielu piechurów. Mówi się, że to góry dzikie. Na muszyńskich szlakach można odpocząć, odetchnąć pełną piersią i obcować z naturą. A przy tym znaleźć miejsca związane z historią regionu i ciekawe okazy przyrody ożywionej i nieożywionej.

Malnik nad Muszyną. Tędy przebiega żółty szlak turystyczny prowadzący do Powroźnika, Dubnego i Wojkowej.

Górskie szlaki

Jaworzyna, choć jest Krynicka, to sam jej szczyt leży na terenie gminy Muszyna. Na Jaworzynę Krynicką prowadzi zielony szlak rozpoczynający się w centrum Muszyny. Szlak poprowadzony jest przez miejscowość Złockie, a ponad wsią wchodzi w otaczający szczyt las.

Pogórze Popradzkie, czyli Góry Leluchowskie, zajmujące teren pomiędzy Muszyną, a Wojkową to najrzadziej odwiedzana część Powiatu Nowosądeckiego. Na szlakach można tu odnaleźć spokój i kilka ciekawostek przyrodniczych oraz historycznych.

Niebieski szlak z Powroźnika do Leluchowa to idealna trasa na całodzienną wycieczkę. Cały szlak ma 11,5 km. Zaczyna się w centrum Powroźnika, gdzie zobaczyć można Cerkiew wpisaną na listę UNESCO, i prowadzi przez Czarne Garby, na których zboczach znajduje się jeziorko osuwiskowe Czarna Młaka (trzeba odejść od szlaku, ale odejście jest dobrze oznaczone). Szlak prowadzący przez Dubne, Zimne i Kraczonik schodzi do Leluchowa, gdzie znajduje się kolejna cerkiew.

Żółty szlak prowadzący z Muszyny do Wojkowej ma około 10 km. Z Muszyny wspina się na Malnik, z którego oglądać można piękne panoramy, dalej prowadzi przez Dubne i schodzi do Wojkowej. Trasę można wydłużyć, wędrując dalej żółtym szlakiem, wzdłuż granicy państwa, aż do Muszynki.

Schronisko „Bacówka nad Wierchomlą” to miejsce, które znajduje się na pograniczu gminy Muszyna i Piwniczna-Zdrój, ale prowadzą na nią szlaki z różnych miejscowości:

Szlak żółty ze Szczawnika prowadzący przez Wyżne Młaki. To jeden z najbardziej widokowych, gminnych szlaków. Do schroniska można z niego dojść przecinającym się z nim niebieskim szlakiem.

Szlak żółty lub czarny z Żegiestowa prowadzący na Pustą Wielką. Z Pustej Wielkiej, już niebieskim szlakiem, można dojść do Bacówki nad Wierchomlą.

Do „Bacówki” można dojść też drogą dojazdową prowadzącą ze Szczawnika. Początkowo droga ta pokrywa się z przebiegiem czerwonego szlaku, który pod szałasem Betlejemka odbija na Wielką Bukową.

Widok z Jaworzyny Krynickiej na Tatry

Widok z żóltego szlaku na Malniku

Widok spod Bacówki nad Wierchomlą

Na rowery

Malownicze okolice Muszyny to także miejsca idealne na wyprawy rowerowe. Trasy można układać samodzielnie, tak by w ciągu jednodniowej wycieczki zobaczyć najciekawsze atrakcje gminy. Istnieje jednak wiele ciekawych, widokowych szlaków już zaprojektowanych, idealnych zarówno dla początkujących rowerzystów jak i dla tych bardziej wymagających:

Rowerowy Szlak Wód Mineralnych w Gminie Muszyna – szlak oznaczony kolorem czerwony o długości 33 km, prowadzi przez Żegiestów, Milik, Szczawnik, Złockie, Jastrzębik i Muszynę.

Karpacki Szlak Rowerowy – jego część przebiega przez gminę na trasie Leluchów – Wierchomla. Trasa ma 25 km i oznaczona jest kolorem czerwonym.

Turystyczna Pętla Muszyńska – szlak oznaczony czerwonym kolorem łącznie liczący około 30 km. To pętla prowadząca od Muszyny przez Leluchów, Dubne i Powroźnik, z powrotem do Muszyny.

Wokół Kotylniczego Wierchu – to trasa dla osób bardziej wymagających. Liczy sobie prawie 20 km, z czego połowa to podjazy. Trasa prowadzi z Muszyny przez Szczawnik, schronisko „Bacówka nad Wierchomlą” i Runek.

EuroVelo 11 w Andrzejówce

EuroVelo 11 – Szlak oznaczony międzynarodowym znakiem EV11, długości ok. 6 tys. km (asfalt, drogi gruntowe, ścieżki). Przez rowerzystów nazywany jest „Bestią Wschodu”. Trasa prowadzi przez sześć skrajnie różnych stolic: modne Helsinki, malownicze Wilno, Warszawę –„Miasto Feniksa”, „Białe Miasto” Belgrad, starożytne Skopje i niebywałe Ateny. W taki sposób można wybrać się w rowerową podróż z mroźnej Norwegii, szlak rozpoczyna się na Przylądku Północnym (Nordkapp), do gorącej Grecji. Oczywiście po drodze warto złapać oddech i zregenerować siły w Muszynie.

Aqua Velo – Trasa długości 230 km łączy miejscowości uzdrowiskowe pogranicza Polsko-Słowackiego Bardejovské Kúpele – Bardejov – Krynicę-Zdrój – Muszynę –Piwniczną-Zdrój – Szczawnicę – Vyšné Ružbachy –Starú Ľubovňu  – Ľubovnianske Kúpele. Trasa przebiega malowniczymi przełomami Popradu i Dunajca, przez najcenniejsze przyrodniczo i krajobrazowo tereny (parki narodowe i krajobrazowe) oraz obejmuje cenne zabytki architektury drewnianej, pijalnie i samowypływy wody mineralnej. Daje możliwość rekreacji osobom o różnych możliwościach wysiłkowych i zainteresowaniach.

Rowerowy Szlak Wód Mineralnych w Żegiestowie na Palenicy

Turystyczna Pętla Muszyńska w rejonie Majdanu

Karpacki Szlak rowerowy w rejonie Milika

Na trasie Wokól Kotylniczego wierchu

AquaVelo na odcinku wzdluż potoku Muszynka w Muszynie EuroVelo 11 w okolicach stacji PKP w Muszynie

Centrum Rekreacji i Sportu Zapopradzie to kompleks basenów odkrytych z atrakcjami takimi jak sztuczna fala, jacuzzi czy zjeżdżalnie. Jest tu też brodzik dla dzieci, park linowy, basen z aquazorbingiem, boisko do siatkówki i stoły do tenisa oraz pole do minigolfa.

Spływy pontonowe i kajakowe

Poprad to rzeka idealna do uprawiania kajakarstwa. Na terenie gminy spływy organizowane są już od Leluchowa. Tras jest kilka, te najdłuższe kończą się w Starym Sączu, tam, gdzie kończy się Dolina Popradu. Pływać można kajakami i pontonami. Spływy organizowane są przez kilka firm.

Park Rowerowy wokół Sankolandii w Muszynie

Park Rowerowy wokół Sankolandii znajduje się na obrzeżach Muszyny, na stokach Kotylniczego Wierchu. Posiada trzy trasy o różnym stopniu trudności, tak aby każdy mógł wybrać te dostosowaną do swoich umiejętności. W Parku można wypożyczyć rower i kask.

Paintball

Ta, bardzo popularna forma aktywnej rozrywki, polegająca na rozegraniu bitwy na karabiny na kulki z farbą, dostępna jest na terenie gminy. Lesiste, górskie tereny sprawiają, że miejsca przeznaczone na grę są bardzo atrakcyjne. Paintball organizowany jest w Domu Wczasowym Kolejarz w Złockim, Hotelu Activa w Złockiem i Ośrodku Wypoczynkowym Andrzejówka.

Elektryczne rowery i hulajnogi

W dzielnicy uzdrowiskowej Zapopradzie można wynająć elektryczną hulajnogę lub rower. To doskonałe alternatywy dla długich spacerów. Na rowerze ze wspomaganiem elektrycznym można dosłownie osiągać szczyty, o których by się nam nie śniło, jeżdżąc na zwykłym rowerze. Frajda w każdym wieku gwarantowana. E-hulajnogi można wynająć przy lodowisku (w sezonie letnim kryty kort tenisowy), rowery elektryczne dostępne są w ofercie Centrum Rekreacji i Sportu Zapopradzie.

Off Road

Piękne krajobrazy i duża dawka adrenaliny - Off road to coś, co przypadnie do gustu fanom szybkiej, ekstremalnej jazdy! Wycieczka samochodami z napędem 4x4 po górskich terenach dostępna jest w Złockiem, w Domu Wczasowym Kolejarz.

Siłownie Plenerowe

Siłownie plenerowe to atrakcje, które w wielu miastach znaleźć można w parkach. Są darmowe i pozwalają na aktywne spędzanie czasu na świeżym powietrzu. W gminie siłownie znajdują się w Muszynie w Ogrodach Sensorycznych i w Parku Zdrojowym, w centrum wsi Milik i w Szczawniku obok boiska „Orlik”.

Dla aktywnych

Aktywnie zimą

Narty biegowe

Gmina to doskonałe tereny do uprawiania narciarstwa biegowego. Gdy tylko spadnie śnieg, można wyruszyć na kilka malowniczych tras. Niektóre pokrywają się z trasami pieszymi, inne poprowadzić można według własnych upodobań. Popularny jest na przykład niebieski szlak z Jaworzyny Krynickiej do Żegiestowa lub zielony szlak ze Złockiego na Jaworzynę. W gminie działają także wypożyczalnie sprzętu narciarskiego.

Sankolandia

Kto z Was nie marzy o powrocie do dzieciństwa i wyruszeniu na sanki? Na zboczach Kotylniczego Wierchu, w Złockiem, można poszaleć na torach saneczkowych

o łącznej długości aż 5 km! Możliwe są. Możliwe są zjazdy także na Trikke Skki.

Lodowisko

Będąc w Muszynie zimą, można także skorzystać z lodowiska. Obiekt znajduje się w uzdrowiskowej dzielnicy miasta, na Zapopradziu. Tafla ma aż 20 × 40 m, dzięki czemu każdy znajdzie tu dla siebie miejsce. Obok lodowiska działa wypożyczalnia sprzętu.

Skutery Śnieżne

Ta niezwykła atrakcja dostępna jest w Hotelu Active w Złockiem. Szybka jazda wśród śnieżnego puchu w górskich terenach to atrakcja, o której marzy wielu, z pewnością będzie to niezapomniane przeżycie.

Muszyńska śnieżna dolina o świcie

Projekt „Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej” (nr RPMP.03.03.01-12-0593/18) współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014- 2020.

Fundacja Rozwoju Regionów

www.f-rr.org

Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP

www.sgurp.pl

Projekt współfinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej.