Lapis sa kalye issue 4 by Lapis Sa Kalye

Online Magazine

Rizal Day Special

Sulat Mula Sa Editor Princess Cindz

! Mabilis na natapos ang taong 2014 at heto na naman tayo, mag-bubuklat ng isang panibagong kabanata ng ating buhay. Nandyan na naman ang mga New Year’s Resolution na “Mag papapayat na ako”, habang ang iba naman ay nangangakong mag-iipon na para sa pangarap na bahay at lupa. Pero mga kalapis, ating tandaan na hindi lamang pang-pisikal o pinansyal ang mga dapat pagyamanin, huwag nating kakalimutan na dapat din palaguin ang ating mabuting pag-uugali, pati na rin ang ating mga utak. Maaaring hindi ka na sasagot sa tuwing pinapagalitan ka ng magulang mo sa sobrang paglalaro ng Dota, o puwede mong isama sa iyong New Year’s Resolution na magbabasa ka na ng mga librong may kabuluhan, na mag-aaral ka ng mabuti at gagawin mo ang lahat para maisama ang iyong pangalan sa Top 10 ng inyong klase. Gamitin mo ang taong 2015 para maabot ang iyong mga pangarap, tandaan mo na bawat hakbang na iyong ginagawa ay nakakaapekto sa iyong magiging kinabukasan. Sabi nga ng mga nakakatanda, “Kung ano ang tinanim, ay siyang aanihin.” ! Sa sulat kong ito ay nais kong pinapasalamatan ang mga sumusuporta sa Lapis sa Kalye. Sa mga nagpasa ng kanilang sulatin para sa Maikling Kuwento Writing Contest, mabuhay kayo! Kayo ang nagpapatunay na hindi pa patay ang literatura ng ating bansa. Nais ihandog ng Lapis sa Kalye ang espesyal na edisyon na ito na naglalaman ng mga kuwentong inyon sinumite. ! At dahil sa walang sawa niyong suporta, kami naman po ng aking mga kapwa manunulat sa Lapis sa Kalye ang nagnanais maghandog sa inyo ng isang obramaestra, isang librong lalabas na sa unang buwan ng taon, na galing sa aming mga pinigang utak, at ilang buwang masusing pag-aaral ng bawat salitang aming inilalapat sa papel, aming hinahandog ang... PENdulum.

Ang Lapis sa Kalye ay binuo apat na taon na ang nakakaraan kasabay ng putukan at mga sulating natabunan ng Harry Potter at Twilight, tumamlay kasabay ng pagkawala ng jejemovement

nung

2012.

Muling

nagbalik at nilabas ang pangatlong webmagazine para sa buwan ng disyembre at susubukang sundan para sa buwan ng enero. Patuloy parin kami sa pagsuporta ng mga sulating gawang Pilipino at pagbigay halaga sa ating literatura. Ngayong nalalapit na ang limang taon ng grupo may niluluto kaming panibago, gusto ko sana sabihin kaso wag na muna abangan na lang sa 2015

- Dudong Daga

LSK INSIDE VOICE Layunin ay i-ahon ang literatura ng Pilipinas, Ang pagbabagong dala ay pag-asa ng bukas, Puno man ng tanong ay itinutulak pa rin na walang wakas, Isagawa ang dapat, huwag puro sat-sat, Sa isip, sa salita at sa gawang gamit ay lakas. Sa mga sulatin naibabahagi ang mga pinaniniwalaan, Ang lapis at papel ang nagiging sandigan. Kahit maliit ang tinig ay naririnig pa rin, Ang panahon ay lilipas at magbago pa sana ang paningin, Liparin ang pangarap para sa bansang itinataguyod nang pilit, Yakapin ang pagbabagong nais, Ehemplo sana ang katantungan ng aming lapis. 2

Mariyey del Rio at mga sulating puno ng damdamin

Mahilig ako sa chocolate. Hindi, sucker ako ng chocolate. Naniniwala ako na may kanya kanyang oras ang pagkinang ng mga tao sa mundo. Mahilig ako sa music, nagkakasundo kami. Manunulat ako ng pag-ibig. Gusto ko ang idea ng mainlove, hindi dahil malandi ang character ko kung hindi, may puso sya. Mahal ko ang mga karakter na ginagawa ko at kadalasan ay kinakausap ko sila (yes! I am weird and I'm cool with it) Narealize ko na hindi mo ako kailangan kilalanin pero sana yung mga kwento ko huwag sanang malimutan. Mahilig ako sa kulay violet pero gusto ko rin ang kulay Pula at Dilaw pati puti at Itim. Mahilig ako sa kulay dahil iyon ang bumubuhay sa malungkot at malamlam kong mundo.

Kailan ka nagsimulang mag sulat? Anong klase ng sulatin ang mga nauna mong gawa? Nagstart akong magsulat noong ako ay grade 7 pa lang. Nagsulat ako noon ng isang kuwento pero hindi ko iyon natapos pero yun yung starting point dahil after noon nahilig na akong magsulat ng random na mga tula hanggang sa makagraduate ako ng highschool. Halos lahat ng tula ko noong highschool ay tungkol sa crush ko na naheartbroken lang ako. Hindi tinatanong! Share lang. Haha! Matatawag mo ba ang sarili mo na isang romantiko dahil madalas ng iyong sinusulat ay patungkol sa pagibig? Romantiko ako in a sense na naniniwala pa rin ako sa tunay na pag-ibig. Yung darating sa buhay mo yung isang tao na hindi mo kayang mawala kahit ano pa mang mangyari. Yung happy thought mo kapag natatakot ka or

nalulungkot. Yung masasandalan, maiiyakan at makaka-usap mo kapag pakiramdam mo, inaapi ka ng mundo. Pero romantiko na naniniwala sa poreber? Pektusan kita! Gaano katotoo na kinakausap mo ang mga sarili mong likhang fictional characters? Totoong totoo. This may sound weird but yes, kinakausap ko nga ang sarili kong fictional characters. Kahit sino sa kanila na puwede and available. Sino sa mga fictional characters na gawa mo ang pinakapaborito mo? Meron ka bang pictuer niya? Bakit mo sya paborito? Sa lahat ng fictional characters na nagawa ko, si Christian Paolo "Cee" Villonco ang pinakapaborito ko. Meron akong picture niya na kinoconsider kong siya. Ang totoo niyan sa sobrang pagkatuwa ko sa kanya, ginawan ko pa siya ng sarili niyang facebook account. Paborito ko si Cee dahil cool lang siya, chill, yung character niya ay flexible and approachable. Siya yung tipo ng lalaki na masarap i-bestfriend dahil lagi kang papatawanin at ichicheer-up. I consider him as my fictional best friend.

Ang balita ko ay may bago kang nilulutong istorya sa wattpad, ang FICCON. Pwede bang bigyan mo kami ng detalye tungkol dito? FICCON stands for FICtional CONversation. Hindi ito kuwento, malinaw naman sa diclaimer niya na lahat ng nakasulat at laman noon ay random conversations ko with my fictional characters throughout the day. Gusto ko lang ng compilation dahil minsan may mga ideas sila na kapupulutan din naman ng aral. Ano o sino ang "Dream Guy" mo? Wala na akong dream guy, simula noong namulat ako sa totoong mundo, sabi ko, tatanggapin ko na lang yung taong matatanggap din yung kaweirduhan ko sa buhay. Basic like is not too good yet not too bad. Sino ang paborito mong manunulat at bakit? Kapag talaga paboritong manunulat, isang tao lang ang pumapasok sa isip ko. Bob Ong agad agad. Siya lang kasi yung kaisa-isang manunulat noon na nakapagpatawa sa akin at nakapagpabili ng halos lahat ng libro niya. Pero bukod doon ay may laman kasi at may sense yung mga sinusulat niya kaya magiging tagahanga talaga ako. Muntikan ko nang masabing poreber!! Tagahanga ako ni Sir

Bob Ong hanggang sa aking huling hininga. Asus! Ang drama! Sa buhay mo ngayon, ano ang masasabi mong pinaka-challenging? Ang pinakachallenging sa buhay ko ngayon ay sagutin ang tanong na ito. Pero seriously, mahirap magkaroon ng tao sa paligid mo na hindi naiintindihan yung ginagawa mo, para saan ito at sino ang mga sumasaya dahil dito. Ano ang mga short term goal mo sa buhay? Eh long term goals? Bakit? Ang short term goal ko ay magkaroon ulit ng trabaho sa mas maayos na lugar at ang long term goal ko ay magkaroon ng sariling bahay at pumunta sa magagandang lugar.

"Ellay! Gimme five!" (Swear! Naiiyak ako while seeing those 3 words together) "Apir!" Isisigaw ko ng malakas matapos naming maghigh-five. "M&ms para sa mabait kong apo." (Ah! Tears you're not invited!) "Thank you Daddy you're the best!" I'll kiss him in his' left cheek. "Daddy, magiging part ako ng isang book sa 2015. Nakaka-excite!" Sabi ko na may ngiti sa labi. "Ang galing naman ni Ellay! Proud ang Daddy sa'yo." Ngumiti rin siya at tinapik ako ng mahina sa aking likuran. ------------------------

Dear

Kung may isang tao sa nakaraan ang gusto mong kausapin, sino ito at ano kaya ang pwede niyong maging conversation? Kung may isang tao man mula sa nakaraan na gusto kong kausapin ay iyon ay ang aking lolo, na daddy ng mommy ko na namatay 14 years ago. Siya ang naka-impluwensiya sa akin na mahilig sa chocolates dahil kapag bumibisita kami sa kanila ay lagi niya akong binibigyan. Kung buhay ang daddy ngayon malamang ganito ang maging usapan namin...

Lapis sa Kalye Mga tanong mula sa ating Kalapis na si Titania: Bakit kailangan na laging nasasaktan sa crush? Una sa lahat ay dapat naiintindihan mo ang sakop ng "Crush code" na "Puwedeng tingnan at

titigan, huwag lang mamahalin kung walang ga5

gawin." Dahil kapag sinuway mo ang code na iyon

hawak. At kahit sinasabi mo na wala kang kara-

na iyon, kalandian na iyon. Napansin niyo ba na

gan ka lang o ni hindi ka niya kilala, pakiramdam

ay hindi na crush ang tawag sa meron ka, iba

ang salitang 'crush' ay "pagdurog" din ang isa pang

kahulugan bukod sa wikang Filipino? Nagkataon?

Sa palagay ko ay hindi! Dahil isa rin ako sa nabiktima ng crush na iyan. Nadurog na rin ang puso

ko dahil kay crush, dahil isa ako sa mga pasaway na sumuway sa Crush Code. Naiintindihan ko na

hindi maiwasan na kung minsan o kadalasan ay magkaroon ng "emotional attachment" sa kanila dahil sabi nila, ang crush daw ang simbolo ng mga

patan dahil hindi ka naman niya karelasyon, kaibimo ay bahagi ka na ng buhay niya dahil naginvest ka ng feelings at paghanga sa kanya. Iyon

mismo ang dahilan kung bakit maraming tao ang

nagseselos or sabihin na lang natin na naiinis kapag ang taong mahal mo ay may kasamang iba.

Dahil sa kaibuturan ng puso mo ay humihiling na

sana ikaw ang kanyang katabi at kahawak kamay kahit hindi dapat at hindi puwede.

bagay na wala sa ating sarili at gusto nating maging, hindi man eksakto ay malapit doon.

Pero

sa tanong na... "bakit kailangan na laging nasasaktan?", ang sagot ko diyan ay itanong mo rin sa sarili mo kung "bakit hindi kailangan nasasaktan?"

at malalaman mo na para kang baliw. Palagay ko kasi, desisyon na natin iyon kung magpapa-

apekto tayo. At kung sasabihin mo sa akin na

wala kang choice dahil lagi mo siyang nakikita sa

Facebook, Twitter at ang mga cute niyang posts sa Instagram, eh isa lang ang dapat mong gawin! Huwag

nang

i-follow

kung

ayaw

mong

maapektuhan. Oo, mahirap pero kailangan. Maliban na lang kung masokista ka at gusto mong nasasaktan,

huwag

ganoon

Kalapis.

Hindi

iyon

nararapat sa mapagmahal mong puso. Maawa sa

pusong maka-crush ni Crush kapag nakita mo siyang may kayakap or worst kahalikan na iba.

Bakit nagseselos ang tao kahit alam nila na wala silang karapatan? Ang pagseselos ay ang isang bagay na hindi mapipigilan na maramdaman. Hindi kontrolado at hindi mo 6

Paano ko makakalimutan ang isang tao na nahulog ang aking kalooban nang hindi nasisira ang pagkakaibigan? Ayaw kong i-suggest pero makakatulong ang pag-

iisip ng mga bagay na hindi maganda tungkol sa kanya.

Iwasan

rin

ang

mga

bagay

makakapagpa-alala tulad ng pabango, mga kanta o kahit iyong fishballs na tinutusok-tusok niyo

noon sa kanto. As much as possible, huwag magbabago ang pakikitungo sa kanya. Act as normal as

possible. Para bang bago lang kayong magkakilala.

Wattpad & Other News Sa pananaliksik si Princess Cindz Inilunsad ng Wattpad.com ang kanilang 30-

Mahirap iyon pero kaya yan! Sa tototoo lang ay dumaan na rin ako sa ganitong sitwasyon noon at ganito rin ang ginawa ko. Dedma na lang sa

feelings na iyan para isalba ang aming pagkakaibigan dahil alam ko rin naman na walang pupuntahan. At sa kabutihang palad ay mas naging

malapit kami sa isa't-isa pero pilit ko nang ibinaon

sa limot ang mahiwaga kong feelings. Kahit sobrang clichĂŠ, totoo ang sabi nila na..."It takes time to heal."

YOUR AD HERE

day Writing Challenge, kung saan sa loob ng tatlumpong araw ay magsusulat ka ng hindi bababa sa limampung libong salita. Isa itong magandang ideya para mahikayat ang mga users na magsulat, at syempre makahikayat pa ng mas maraming mambabasa. Sabi nga nila, napakahirap ang magsulat ng isang nobela, pero napakadali naman nitong basahin? Para magkaroon ka ng isang tagumpay na sulatin ay kinakailangan mong maglaan ng oras at lakas, syempre kinakailangan mo ring magsikap, isiping mabuti kung ano ang susunod na plot sa istoryang iyong ginagawa. Aminin nating hindi naman madali talaga ang magsulat, nakakaranas tayo ng tinatawag nilang writerâ&#x20AC;&#x2122;s block o yung mga pagkakataon na ubos na ang tinta ng inyong utak at wala ka ng maisulat. Isa sa mga rason kaya ito nangyayari ay dahil nauubusan ng inspirasyon ang isang manunulat, at tunay ngang hindi ito maiiwasan. Hindi madali magsulat ng limam-

pung libong salita araw araw, kaya naman nag-post din ang Wattpad ng tatlumpung videos na naglalaman ng mga tips kung papaano magtu-tuloy tuloy ang pagsusulat, mula mismo sa mga sikat na manunulat ng Wattpad. Nandyan ang mga tips sa kung paano ka magsulat, hanggang sa paano makakuha ng mga mambabasa. Ang pagsusulat ay isang tuloy tuloy na proseso dahil hindi lang ito natatapos lang sa pagalapat ng mga salita sa iyong papel, o ang pagtype sa iyong keyboard. Kinakailangan mo ring i-check kung ang mga sulatin mo ba ay may kahulugan o saysay, kung tama ba ang gramatika, kung maayos ba ang iyong istilo. Sa kabilang dako ng mundo, itinatag naman ang Team PSYDEM o ang ibig sabihin ay Psycho Tandem. Baakit Psycho Tandem, itinanong ko sa founder na si Ms. Sarrah Jane Mae Armenta o SJM Armenta for short. “Kasi writing in tandem kaming dalawa, eh pareho kaming psychotic.” ang kanyang tugon na tinutukoy ang kanyang kasamang founder na si Ms. Mitchi Mangulabnan. Sa kasalukuyan, meron silang labing pitong manunulat sa kanilang website: www.psydempublishing.jimdo.com na ang layunin ay makapag-palimbag ng mga sulatin na may kalidad. Buwan ng Hunyo nang una silang nagpapasa ng mga sulatin para sa kanilang unang proyekto: The Art of Braveity na naglalaman ng limampung “Flash Fiction stories” o ang ibig sabihin ay, mga istoryang naglalaman lamang ng isang libong salita. Ang isang flash 8

fiction story ay madalas na nagkakasya lamang sa dalawang pahina ng isang magazine. Unang ginamit ang katagang “Flash Fiction” noong taong 1992 sa isang antolohiya na ang pamagat ay Flash Fiction: Seventy-Two Very Short Stories. Hindi madali ang mag-publish ng isang libro, maraming pagsubok ang dumating at nalampasan ng dalawa. Una, hindi madali paabutin ng limampu ang bilang ng istorya, at pangalawa ay pagdating pa lang sa pag-edit, na siyang inabot di lang ng oras o ilang linggo, kung

hindi ilang buwan. Ilan lang yan sa mga naging suliranin ni Sarrah pero dahil sa sipag at tiyaga ay natapos din niya ang libro, at sa kabutihang palad ay ilalabas na ito sa buwan ng Enero, sa halagang PHP 240. Suportahan po sana natin ang mga librong gawa ng mga Pilipinong manunulat!

Isang Gabi Nakausap ko si Jose Princess Cindz

Binabagtas ko noon ang mahabang kalye ng Molino, maingat akong naglalakad habang nakatingin sa paligid. Malalim na ang gabi, at delikado para sa isang babaeng katulad ko ang maglakad magisa, kahit pa maraming jeep ang dumadaan. Alas diyes y media na ng gabi, at sarado na ang mga pangunahing establisyemento. Dahil tatlong piso na lang ang laman ng pitaka ko, wala akong magagawa kung hindi ay ang maglakad pauwi, hindi na rin naman kalayuan ang lalakarin. Ang tanging dasal ko lang ay makarating ako ng buhay, sa dami ng masasamang balitang napapanood ko araw araw sa telebisyon, ay nenerbyosin ka talagang maglakad mag-isa sa ganitong oras. Wala ng masyadong tao sa kalsada, siguro dahil lunes bukas, araw ng pagpasok sa eskwela at sa trabaho. Nanlamig ang mga kamay ko nang makasalubong ako ng isang malaking mama na nakalabas na ang pusod sa laki ng kanyang tiyan. Hawak hawak niya ang isang bote ng alak at kahit pa iilang metro ang layo niya sa akin, ay amoy na amoy ko ang chiko. “Diyos ko po Lord, huwag naman po sana...” pagdadasal ko. Nagbilang ako ng sampu habang papalapit siya sa akin, sa awa ng Diyos, ang tanging nasabi niya lang sa akin ay ang mga katagang, “Miss, g-gabing gabi nnnnaaa, mag-iingat ka sa dddaannn.” “Sige po kuya.”

Malayo na siya pero hindi pa rin nawawala ang takot ko. “Joan, mag hulos dili ka nga!” malakas na bulong ko sa sarili. Limang minuto na lang at sa tingin ko ay makakarating na ako sa bahay namin. Nadaanan ko na rin ang isang waiting shed na sa umaga ay punong puno ng mga estudyanteng naghihintay ng jeep, pero sa pagkakataong ito, isang lalakeng nakasuot ng itim ang nakaupo. Mahaba ang manggas ng kanyang damit, abot hanggang pulso, sa pambaba ay nakasuot siya ng pantalon. Ano kaya ang ginagawa ng lalakeng iyon sa waiting shed? Naghihintay ng forever? Alam kong hindi iyon ang oras para maging interesado sa mga bagay bagay. Pero sadyang matigas ang aking ulo, lumingon ako sa kinaroroonan niya. Maliwanag ang waiting shed dahil sa fluorescent na ilaw na napaka-tanglaw. Napalunok ako sa aking nakita, kamukha niya si Dr. Jose Rizal. Hindi kaya naka-costume lang ang lalake? Ano ba itong naglalaro sa isip ko? Nasobrahan ata ako sa pagbabasa ng Noli Me Tangere kaninang tanghali. Hindi ko na sana papansinin, pero nakita kong kumaway siya. Kung nakakita ka ng isang lalakeng kamukha ng iyong idolo pagkatapos ay kumaway pa, ano ang iyong gagawin? Kumaway din ako nang nakangiti at tumingin sa kaliwa’t kanan bago ako tumawid sa kinaroroonan niya. Ang sabi ko pa nga sa sarili ko, kung sakaling masamang loob ito, ay wala siyang mapapala sa akin dahil unang una, wala akong cellphone at pangalawa, tatlong piso na lang ang laman ng aking bulsa.

Nang ako ay nakalapit, kinusot ko ang aking mata at saka nagbiro. “Kamukhang kamukha niyo po si Dr. Jose Rizal ah! Meron po ba kayong show ngayon?” Umiling siya. “Ako talaga ito Nene.” Napagpasyahan kong sakyan ang trip ni Manong Jose. “Kinagagalak ko po kayong makilala, ako po si Joan.” iniabot ko ang aking kamay at nakipag-kamay. “Meron po ba kayong hinihintay?” “Wala naman akong hinihintay.” tugon niya. “Halika, maupo ka muna.” Sa kabila ng agam agam ko ay pinili kong umupo sa harap niya. “Alam mo bang buong tanghali kong binasa ang nobela mo? Kaya iniisip ko, kung totoo ka ba o galing ka lang sa imahinasyon ko.” sabi ko sabay kusot ng mga mata. “Hindi naman na importante iyon, pero kung papipiliin, mas gugustuhin ko siguro kung manggagaling ako sa imahinasyon mo.” Nasamid ako bigla sa sarili kong laway sa aking narinig. “Buong araw akong naglakad sa siyudad na ito. Tunay ngang napaka-laki na ng pinagbago ng Pilipinas kumpara sa mga panahong iniwan ko ito.” “Mahigit isang daang taong na rin kasi ang nakakaraan, Dr. Rizal.” sabi ko. “Napaka-laki na ng pinagbago ng mundo, nakakita ka na ba ng cellphone? Halos lahat ng tao meron ng ganoon, kung kaya naman sa tingin ko nawawalan na ng tunay na komunikasyon. Halimbawa, sa isang hapagkainan, kailangang kunan daw muna ng litrato ang pagkain, bilang “remembrance” ng kinain nila ng araw na iyon.

Dahil sa pagkuha ng litrato, naku, nakalimutan ng magdasal!” “Cellphone? Telepono ba ang ibig mong sabihin?” tanong niya. “Ay, opo! Telepono pero maliit na lang siya, mga kasing-laki ng kamao mo. Kung kaya naman kahit saan ay puwedeng puwede mo siyang madala.” “Parang nakakita nga ako ng ganoon kanina sa aking paglalakad, meron ka bang ganoon?” Napakamot ako ng aking ulo. “Pasensya na po, sinangla ko na noong isang linggo, lumang model na rin iyon kaya kahit pa dala dala ko siya ngayon ay hindi siya magandang halimbawa.” Bigla kong naalala ang isang proyekto sa aming eskwelahan dati kung saan nilista namin ang mga katanungan namin kung makikita namin si Dr. Jose Rizal sa kasalukyang panahon. Mabilis kong inisip kung ano nga ba ang mga katanungang nilista ko, dahil heto na ang pagkakataon ko. Bahala na kung galing man siya sa imahinasyon ko o kung totoong nanggaling siya sa nakalipas. “Marami po sana akong itatanong kaso iniisip ko pa po yung listahan ko.” “Kung meron kang itatanong, ay huwag kang mag-atubili Joan. Tungkol ba ito sa nakaraang panahon? Sa aking palagay, mas makakabuti kung ang mas bibigyan ng pansin ng mga Pilipino ngayon ay ang kasalukuyan. Ang nakaraan ay maaari ng ibaon, alalahanin paminsan-minsan, pero hindi mo ito puwedeng gamitin sa kasalukuyang panahon. Ikinalulungkot kong sabihin ngunit marami na tayong naging pagkakamali sa nakaraan.”

“May punto po kayo diyan. Pero sa paglalakad - lakad niyo kanina, ano po ang palagay niyo sa inyong mga nakita?” “Sa totoo lang ay nalulungkot akong makita na hindi pa rin pala ganap na malaya ang Pilipinas. Katulad ng dati, may ilan mang nagpupumiglas, mas marami namang tao ang piniling magpapasakop na lamang, mga taong kinalimutan ang sariling kultura. Nakakalungkot din malaman na hanggang sa ngayon ay korupsyon pa rin ang problema ng ating bansa. Mukhang mas naghirap pa ang Pilipinas sa sarili nitong mga mamamayan kaysa sa mga dayuhan.” aniya. “Hindi ito ang demokrasyang aming pinapangarap.” Napayuko na lamang ako. Hindi alam kung ano ang sasabihin. “Kakayanin ng Pilipinas na maging dakila muli, ngunit kailangan nating lahat ng pagkakaisa. Sa aking panahon, merong mga taong mas nanaisin pa na makalamang sa kanilang kapwa, hindi na inalintana ang pinsalang maidudulot sa bayan. Makalipas ang isang daang taon, hindi ko inakalang mas dadami pa pala ang katulad nila. Mga taong mapanira ng kapwa, mga taong hindi bale ng masaktan ang lipunan, para lamang sa pang-sariling kapakanan.” “Ano po ba ang dapat naming gawin? Nagkaroon na ng People Power 1,2,3 para lang ipaglaban ang aming mga karapatang pantao-” “Hindi lang ang mga tao na may posisyon ang may problema Joan. Pati na rin ang mga mamamayan. Ang kailangan ng ating bansa ay mga mamamayang may paninindi-

gan sa tamang gawain, na kahit anong mangyari isipin natin kung tama nga ba ang ating gagawin at kung mayroon itong magandang maidudulot. Kung maaari din sana, kung sino ang mas nakakalamang, ay piliing tumulong sa iba. Huwag kayong magdamot sa mga mahihirap at ang mga mahihirap naman ay kinakailangang magsikap upang makaahon sa kahirapan. Hindi rin naman puwedeng lagi silang sinusubuan.” Napabuntong-hininga ako. Hindi ko alam ang aking sasabihin. “Huwag kang mag-alala, hindi lang puro negatibong bagay ang mga nakita ko sa aking paglalakad. Sa panahong ito, nakita ko ang pag-asa na hindi naman malayo ang lahat ng aking pangarap sa bayan. Napadaan ako sa isang klinika kanina, at alam mo ba ang aking nakita? Libreng pagpapagamot sa mga mahihirap. Walang pangalan ng politiko ang karatula!” pagyayabang niyang sabi. “Pinagmamalaki ko pa rin ang Pilipinas sa mga dahilang hindi pa rin nawawala ang pagtulong sa mga nangangailangan, ngunit hiling ko na sana ay mas dumami pa ang mga katulad nila, mga taong hindi humihingi ng kahit na anong kapalit.” “Hindi naman po malayong mangyari ang mga pangarap natin sa bayan Dr. Rizal. Naisip ko kung lahat ng tao ay magsisimula sa isang maliit na hakbang, makakamit natin ang ating mithiin.” tugon ko. “Maraming paraan, halimbawa kung gagamitin ang teknolohiya para magpakalat ng mga karunungan o di naman kaya mga impormasyon. O di naman kaya imbestigahan lahat ng mga taong nasa posisyon, yung tipong cleansing ng buong gobyerno, sisimulan sa mababang posisyon xii

hanggang sa itaas. Parang ‘yan naman po ang nangyayari ngayon pero Diyos ko, inaabot ng siyam siyam bago may mapatunayan sa korte.” “Nakikita ko na ito ang panahon ng rebolusyon gamit ang kakaibang sandata, ang ating talino, ang ating pribilehiyo, ang ating mga karapatan. Buong puso ko pa ring ipinagmamalaki ang Pilipinas.” Tumayo siya at nag-ayos ng kanyang manggas sa may bandan pulso. “Saan na po kayo pupunta ngayon?” natataranta kong tanong, marami pa akong gustong itanong kay Dr. Rizal, pero dahil nalipasan na ako ng gutom ay wala ng salitang namutawi sa aking bibig. Gusto kong maniwala na hindi siya si Rizal, ang pambansang bayani ng Pilipinas, pero “Pagpapatuloy ko ang aking paglalakad. Umuwi ka na Joan dahil panigurado akong hinahanap ka ng iyong mga nagaalalang magulang.” “Babalik ka ba?” “Hindi ko pa mawari kung kailan pero palagay ko ay magkikita tayong muli.” ‘Yon lang at siya ay gumayak na, habang ako ay naiwan sa waiting shed, hindi malaman kung ano ang sunod na gagawin. O iisipin.

Malaya na nga ba ang Pilipinas?

Ika-labing-dalawa ng Hunyo taong isang libo walong-raan siyam na puâ&#x20AC;&#x2122;t walo; ang kalayaan ng Pilipinas ay dineklara sa Kawit Cavite, sa pamamahay ng ating unang pangulo. Dito unang winagayway ang ating pambansang watawat at dito rin unang narinig ang ating pambansang awit. Ngunit, masasabi bang malaya na talaga ang isang bansa dahil nagkaroon lang ng ganitong kaganapan?

Sa panulat ni Hinaharap Setyembre 2006

Ano nga ba talaga ang tunay na kahulugan ng kalayaan? Talaga bang binigay sa atin â&#x20AC;&#x2DC;to? O, isang istratehiya ng isang tunay na pagsakop? Malaya bang maituturing ang panghihiram ng ibang wika? E yung kawalan ng lupa? Kung sino pa ang Pilipino siya pa ang walang titulo! Ang mga malalaking gusali, mga may-ari ng malalaking lupa, mga pasyalan, kanino ba nakapangalan? Sa mga Pilipino ba? Napapakinabangan ba ng mga mahihirap ang mga kinikita nila? Imbis na tulungan tayo, sila pa ang nagpapahirap sa atin. Karamihan sa mga may-ari ng mga malalaking pabrika, dayuhan!! Tayo ang nagsisilbi sa kanila at ano? Ang sinusukli pa sa atin ay pang-aabuso ng ating kabaitan. Kaya maraming ralihista eh!

Malaya bang masasabi â&#x20AC;&#x2DC;to kung hanggang ngayon may mga tao pa ring patuloy na pinaglalaban ang karapatan na dapat ay nasa kanila?

Tulad ng mga Katipunero! Ang gusto lang naman nila ay pagbabago. . . ngunit sa tingin niyo ba ay may nagbago? Oo, may nagbago, lalong lumala! Ang ebidensiya? Tingnan niyo ang mga suot niyong damit, ang ating mga ginagamit, at ang ating tinatangkilik. Ang bayan kong sinilangan ay tuluyan nang lumulubog . . . Kailan ba tayo kikilos? Pag huli na? May pag-asa pa ba? Kahit ako’y nawawalan na. . Ang sinasabi ng iba ay magdasal. Magdasal? Nagdadasal ka nga, ‘di ka naman kikilos.. wala pa ring kuwenta!

mga batang walang kakayahang makapag-aral. Sinasabi ng iba “Kung puwede lang ibalik ang nakaraan” ngunit ‘di nila alam na ang gagawin nila sa nakaraan ay puwedeng gawin sa kasalukuyan; para gumanda ang hinaharap. Ibigsabihin lang ay puwede pang baguhin ang maling nangyari. Kaya huwag mag alala! May pag-asa pa! Pag-asa na magdadala sa atin sa taas. Nakakasawa ang laging nasa ibaba. At nakaka-asar isipin na ang tingin pa rin sa atin hanggang ngayon ay indiyo. Indiyo na sunud-sunuran sa kanilang mga “Ipinamamalakad”. Masarap maging malaya. . . pero mas masarap ang kalayaan na hindi panandalian. Kalayaan na sa tingin ko, wala pa talaga sa atin. Dahil sa palagay ko, sa salita lang tayo malaya, ngunit sa isip, sa ginagawa natin, sa ispirituwal ay hindi pa. SAMPUNG TAON MULA NGAYON PANIGURADO MAY PAGBABAGO.

Pagkilos ang kailangan natin! Hindi niyo ba napapansin? Ang kultura nating mga Pilipino ay unti-unti nang nawawala. Natatabunan ng maling paniniwala. Kailan ba lalawak ang ating pag-iisip na tayo’y niloloko! Ako’y katoliko ngunit ang sinasabi ba nila’y totoo? Eh ang relihiyon mo? Sa tingin niyo ba malaya na tayong mga Pilipino? Bakit tayo naghihirap? Paghihirap simula pa nang tayo’y unang sinakop. Paghihirap na hanggang ngayon ay hindi mawala-wala! Hahayaan pa ba nating ang paghihirap na ito ay maabutan pa ng mga magiging anak at apo natin? Bawat pagpasok ko, nakikita ko ang mga drayber, tindera, mga taong biktima ng kahirapan, 14

Sana ang pagbabagong ‘yon ay hindi ang tuluyang pagbagsak ng ating kultura, ng ating bansa! Para sa susunod uling sampung taon, wala nang katulad ko na magtatanong na kung

MALAYA NA NGA BA TALAGA ANG PILIPINAS?!

Lapis

granted

Kalye

has

been

permission

publish this article by Mr. Kristoffer P, also known as Panalong

Indio.

Visit

blog for more at: indiohistorian.tumblr.com

THOUGHTS ON NATIONALISM

his

Exactly four years ago, I still remember that expressing patriotism meant being a weirdo. A mentor of mine rode a plane. She was fortunate to have another Filipina for a seatmate. The seatmate kept sharing stories about her foreign husband, and then she told my mentor, “Buti ka pa, pa-travel travel nalang.” The next topic was how her husband hated her cooking of the delectable Filipino food called tuyo. Of course my mentor exclaimed, “Sobra naman sila. E yung cheese nga nila e amoy imburnal.” What’s so surprising was the reply of the Filipina. “Uyyyyy, patriotic!” As if patriotism was an anomaly in itself, when in fact our Asian neighbors are more patriotic than ever. Now, patriotism or nationalism has become a fad. Team Manila releases cool t-shirt statements all related to love of country. Even Starbucks have tumblers and mugs with the label “Philippines” (Philippine Eagle design) or “Manila” (with the jeepney design). All these aren’t bad at all. It’s just that we haven’t gotten past the romanticist trap in our nationalism, in that any criticism against the country, even if valid, is unacceptable to us.

Rizal never romanticized his love of country. It was not emotional, but it was born out of pain. He saw both sides of the coin. Yes, there were many things to be proud of. He was never impressed by Niagara falls and instead preferred 16

the little humble falls of Los Banos. He loved his people and even annotated a history book in an attempt to discover who the Filipinos were before they were conquered. At the same time, his love was also grounded in the fact that we

have a dark side too. Even Filipinos can harsher to their fellow Filipinos than the Spaniards were. Who could forget Dona Victorina de de Espadana, that social climber, that noisy lady who drives Sisa mad, that if she lived today would be like those ladies who wear boots in the heat of the sun at Serendra and would utter broken English just to appear to be “spoken in dollar”? How about in our history? Who could forget Emilio Aguinaldo, that amidst the defeats of the revolution, found time to sentence Andres Bonifacio to death? Rizal’s love of country accepts the situation of the Philippines as it was. Therefore any critic would be welcomed by him, saying, "I bless all insults if they bring such results. Long live all the enemies of my country, if their lives are a medicine for my people!” We need a balanced love of country, one that does not get deluded by ethnocentrism, even if it’s so tempting to degrade and insult the colonizer. Rizal’s concept of love of country was grounded on principles of justice, mutual responsibility, and education. No race was higher than the other. "Genius has no country," Rizal uttered in that famous speech in Hotel Ingles, "it is the heritage of all." Oh how tempting it is to create a history that compromises truth for it to appear that we Filipinos were a greater race than we really are, exaggerating facts. Take for example the Laguna Copperplate Inscription. Some people see it as a glorious testament to our precolonial civilization, when in fact it is just a mere receipt! There is not even a proof that tells us if the artifact was really made here. For all we know it was just brought here by a trader. We make everything a big deal like this stone of Baybayin found in Luzon just to comfort ourselves, deluding ourselves in the name of nationalism. Are we that desperate? We are looking and trying to redefine our identity, but should that search and exaggerations define our identity? One must never forget how Marcos himself did that to Philippine history—to create history out of thin air with a made-up history book he entitled “Tadhana”. Let us imbue the nationalism that Rizal had—one that does not shy away from the truth even when it hurts our pride, one that is responsible enough to own the faults and mistakes of our people, one that recognizes the loss done to us by our colonizers but one that also refuses to blame our colonizers for our present malady, one that wishes to stand on our own two feet and contribute to the world stage, instead of having us beg for other countries to support us, one that does not pretend to be who we are not but accepts who we really are, wholeheartedly willing to change for the better. ABOUT PANALONG INDIO I’m a Filipino historian. A cultural worker by day, and a history detective by night. In my heart, I’m young, restless and reformed (YRR). I used to be a former educator and curator. For a time I was also into a lot of science fiction and fantasy (a phaser and a bat’leth are my dream weapons, aside from Glamdring and Anduril). I knew I was born to do history but I just took the decisive step last 2008 and since then the discoveries have opened my eyes to a lot of things. Uh yes, I’m into studying dead people (bida or kontrabida depending on how you look at them, and I firmly believe Emilio Aguinaldo should be categorize with the latter), and I love the smell of antiquities although most of the time they give me nonstop sneezes. (thanks to allergic rhinitis).

I love archaeology, ancient civilizations, and especially the deep lessons one can learn from history. History is memory and the drama of the human condition. Forgetting it is forgetting who we are. It is what keeps us rooted lest we forget. It is this personal quest that I am embarking on where I get the goosebumps and a sense of awe. In my country, the Philippines, history is somewhat an antiquity in itself. Some Filipinos would even think, “saan ba ang pera dyan?” (Where is the money there?) There are many things that money can’t aﬀord to buy… things like dignity, faith and hope despite the dark depravity of man. All these can be found in the pages of history. If taught truthfully, history ennobles. The cause and consequences expose flawed philosophies over time bringing out a clearer picture of what ought to be. I’m one with those crazy few who dream of resurrecting a history of TRUTH in the consciousness and heart of the next generation of Filipinos. Yes that’s the whole point of history. Truth. Truth that does not side with either the colonizer or the colonized. Not everyone can swallow that.

We Filipinos are all familiar with how one night in Calamba, Laguna, Dona Teodora Alonzo taught the story of “The Foolish Moth” from a children’s book El Amigo de los Ninos to the young Rizal. The story goes that there was once a young moth who was attracted to the flame of an oil-lamp. The mother moth had warned him that to go near it was to endanger his own life. But the young moth would not listen. He got nearer and nearer the light, not heeding his mother’s advice, until the young moth was engulfed in flame… to his death. But an adult Rizal wrote later on how he took in that children’s poem: "My mother repeated her warning, but, how curious, the light seemed to me more beautiful, the flame more attractive. I envied the fate of the insects. They frolicked so joyously in the enchanting splendor that their falling into the oillamp didn’t cause me any dread. The flame now rolled its golden tongue and caught a moth that fluttered. and was still. That seemed to me a great event. It stirred my emotion. My mother’s voice sounded strange and uncanny. I did not notice it when the fable ended. My attention was fixed on the fate of the moth. I watched with my whole soul. It had died a martyr to its dream…How many years have elapsed since then; the child has become a man who has crossed the seas and all the oceans. From experience he has received bitter lessons—oh, infinitely more bitter than the sweet lesson his mother gave him! Nevertheless he preserves the heart of a child: he believes that light is the most beautiful thing there is in creation and worthy enough for a man to sacrifice his life for it!" Our life is not our own. There is nothing like gazing at the beauty of the Light and to give it to our people, even if it costs us everything. *Photo of Rizal as a young painter at Casa Tomasina, dated 1879.

Mga Nakatagong Libro Sa panulat ni Princess Cindz A tribute to: Ms. Martha Cecilia

Katatapos lang namin mananghalian sa may malinis naming sahig, katulad ng aming nakagawian kahit nandyan naman ang mesa at upuan. Hindi ko alam kung kailan kami nagsimulang kumain sa sahig, basta sa tuwing kakain na kami, meron kaming kanya-kanyang tungkulin, kung sino ang kukuha ng plato, ng kubyertos, ng tubig, ng kanin at ng ulam. Apat kami sa aming pamilya ang magsasalu- salo, ako, ang bunso kong kapatid na si Jeya, si Ate Lady na matagal na naming yaya, at si Mama. Wirdo man sa paningin ng iba, madalas ay ipinagmamalaki ni Mama kung gaano kalinis ang sahig namin sa bahay, ang sabi niya pa, “Naku Sandra mas malinis pa yang sahig natin sa pagmumukha mo!” Naisip ko na lang kumakain kami sa sahig dahil gusto namin ng pakiramdam na para bang nagpi-picnic sa aming bahay, kumakain habang naka-Indian seat, lahat ng gusto naming abutin ay abot kamay lang namin, at minsan pa ay magkakamay lang kami. Kahit nandyan ang yaya namin na si Ate Lady, bilang babae ay naturuan kami na pagkatapos kumain, huwag na huwag iiwanan ang hapagkainan, kailangan tumulong din kami sa pagliligpit. Strikto si Mama at hindi niya kami papayagang manood ng kung anu-anong TV shows, lalo na yung mga palabas sa tanghaling tapat na inilalarawan niya bilang, “Mga walay saysay na palabas, wala naman tayong mahihita sa mga palabas na yan! Sayang lang sa kuryente.” Kung kaya naman kahit araw iyon ng Abril, araw ng bakasyon, walang nanonood ng TV sa tanghali, ang lahat ng tao ay nagpapahinga at nagsi- siesta o di naman kaya ay maghahanap kami ng kapatid kong si Jeya ng pagkakabalahan. Wala kaming personal computer at lalong wala pa kaming mga cellphone nang mga panahong ito. Minsan pa, kung gagamit kami ng telepono ay kinakailangan pa naming magpaalam kay Mama. Nasa ibang bansa si Papa kung kaya naman hindi ko masasabing mahirap kami, nakikita ko naman na lahat ng kinakailangan namin sa buhay ay kumpleto. Hindi marangya ang pamumuhay namin, wala kaming kung anu-anong gadget kaya kailangan namin maghanap ng iba’t ibang paraan para maaliw. Pumasok na ako sa kwarto naming magkapatid at nagkunyaring tulog. Matapos kong marinig na nagsara na ng pintuan si Mama ay agad kong kinuha ang librong nakatago sa ilalim ng aking unan, ang librong sinadyang iwan ng aking Tita Gina, anak sa labas ng aking Lolo. Alam kasi ni Tita Gina na mahilig ako sa mga libro kaya pag sa tuwing nagpupunta siya sa may bahay ay magdadala siya ng samu’t saring mga libro, madalas ay iyong mga maninipis at may tatak na Precious Hearts Romance.

Binuklat ko ang librong isinulat ni Martha Cecilia, isa ito sa kanyang mga Sweetheart Series, mga kuwento ng pagibig na mula pagkabata pa lang ng dalawang bida ay masasabi mo ng, sila na nga ang itinadhana sa isa’t isa. Labing apat na taong gulang pa lang ako at dahil hindi naman ako pala-labas na bata ay umaasa na lang ako na sa pamamagitan ng libro ay madadala ako nito sa iba’t ibang dimensyon. Hindi ko akalaing dadalhin ako nito sa mga dimensyon na hindi ko inakala. Nagka-boyfriend na ako sa school, pero yung tipong puppy love lang, hindi yung mga katulad sa mga bida ng mga librong nababasa ko na inilalarawan bilang isang makisig na lalake, tipong kaya kang ipagtanggol kahit kanino. Dahil sa mga librong binabasa ko, ay nagkaroon ako ng pamantayan pagdating sa isang lalake, kinakailangan may pera siya, may hitsura at matalino. Nanlamig ang mga kamay ko nang mapunta ako sa isang parte na merong love scene at nasapo ko na lamang ang aking bibig habang mabilis na tinatakbo ng aking dalawang mata ang eksena. Sandra, balang araw.... “Uy, ano yang binabasa mo? Hindi ba bawal ka na magbasa ng mga ganyan?” Dahil sobrang akong naka-focus sa binabasa ko ay hindi ko na namalayan na pumasok na pala si Jeya sa kwarto, hawak niya ang Barbie na dala sa kanya ni Papa. “Shhhh, huwag kang maingay kay Mama.” “Sige, pero sa akin na lang yung chocolate mo sa ref?” Napabuntong hininga ako, inisip kung mas importante ang chocolate o ang maligtas ako sa mga palo ni Mama. “Okay fine, sayo na ang chocolate ko.” masama sa loob kong sabi kay Jeya. Hay, kabata pa ng kapatid kong ito ay marunong ng makipagkasundo makuha lamang ang gusto. 20

Pinagpatuloy ko na lamang ang aking pagbabasa, mukhang ilang minuto na lang naman ay nasa ending na ako. Nilubos ko ang pagbabasa habang nakatutok sa akin ang electric fan na kasalukuyang naka-number two. Napakainit naman talaga sa tuwing sasapit ang buwan ng Abril. Sa wakas ay dumating na ako sa parteng pinakahihintay ko, ang huling chapter ng libro. Madalas eto ang kabanata kung saan magtatagumpay na ang bidang babae sa kanyang mga adhikain sa buhay. Tapos ang lalake naman ay magbabalik, matapos kang bigyan ng napakaraming sakit sa dibdib. Pag ako ang nagbabasa ng ganitong istorya ay masyado kong dinadamdam at dahil babae ako, inilalagay ko ang sarili ko sa posisyon ng babae. Nararamdaman ko ang lahat ng emosyon na nararamdaman ng babaeng bida, ang kasiyahan, ang kilig, takot, galit at pati na rin ang kalungkutan. Oo, minsan ay bigla bigla na lang akong luluha sa binabasa ko. Ganyan kagaling ang manunulat na si Martha Cecilia. Malamang ay hindi naman ako nagiisa at sigurado akong marami pang ibang nahuhumaling sa series na kanyang sinusulat. Sa wakas ay natapos ko rin ang libro, pero sakto namang narinig ko ang pagbukas ng pintuan ni Mama. Hindi ko namalayan na alas tres y media na pala. Nataranta ako dahil baka mahuli ako ni Mama na nagbabasa ng pinagbabawal na libro. Agad akong tumayo at binuksan ang cabinet na puno ng libro, isiniksik ko ito sa pinaka-likod para walang makakita. Sa cabinet na ito makikita ang aking koleksyon na hindi bababa sa kwarentang piraso ng libro. Biglang nagbukas ang pintuan sa kwarto namin at bumungad sa akin ang mukha ni Mama. Sa sobrang gulat, hindi ko na rin namalayan ang sunod sunod na pagbagsak ng mga libro sa ulo ko.

Letâ&#x20AC;&#x2122;s Talk About Love Ipinasa ni Silent Sakura

Sabi nila mahirap daw magmahal? Totoo kaya ito? Minsan natanong mo na ba yan sa sarili mo? Ano ba ang status mo ngayon? Single at ready to mingle? Complicated na mahirap i-explain? In a relationship na away-bati? Yon ang karamihan sa mga status sa fb di ba? Pero paano naman ang mga NBSB? Mga inlove sa bestfriend nila? Mga torpe na di masabi-sabi sa babae na gusto nila ito? Mga umaasang dumating ang prinsesa/prinsipe ng buhay nila? Mga inlove sa taong inlove sa iba? Mga wasak na hanggang ngayon di maka-move on? Mga taong heartbroken ika nga nila? Ikaw, saan ka ba nararapat? Mahirap ipaliwanag ang pag-ibig dahil sa lawak nito sa ating buhay minsan sinasakop na ito ang buong pagkatao natin.

Bakit ba may nagpapakamatay sa ngalan ng pag-

nit itoâ&#x20AC;&#x2122;y damdamin na unti-unting nagiging bukas

ibig? Para sa iba isa iyong kahibangan pero para

sa bawat aspeto ng ating buhay. Binubuksan nito

sa mga taong wagas kung umiibig, isa iyong tunay

ang puso mo upang mas maunawaan ang tunay

at di matitinag na pag-ibig.

na kahulugan ng buhay. Isa itong di maipahiwatig

Ang pag-ibig ay isang bagay na mahirap ipaliwanag, maraming ibig sabihin ang pag-ibig, maram-

na damdamin na kayang magsakripisyo alangalang sa taong minamahal.

ing deskripsyon tungkol dito. Pero para sa iyo ano

Sa panahon ngayon minsan nagiging laro na

nga ba ang pag-ibig? Isa lang ba itong damdamin

lang ang pag-ibig minsan pampalipas oras nalang

na pinupukaw ang puso natin? O isa itong mis-

ito ng kabataan. Hindi nila naiintindihan kung ano

teryosong bagay na kapag dumapo sa puso ng

ba talaga ang tunay na pag-ibig minsan ang nagig-

tao ay nagiging iba ang pananaw ng taong iyon.

ing batayan na lang nito ay ang panlabas na anyo

Maraming uri ng pag-ibig. Pag-ibig sa pamilya, Pag-ibig sa Diyos, Pag-ibig para sa mga hayop, Pag-ibig para sa Bansa, Pag-ibig para sa kalikasan pero ang pinakamahirap ipaliwanag ang pag-ibig para sa isang tao.

ng isang tao, kapag gwapo o maganda ang isang tao sinasabi na agad ng ilan na inlove siya dito. Batayan nga ba ang anyo ng isang tao sa isang pag-ibig? Baka dahil first kiss mo siya? O baka naman gusto lang niya ang pagkatao mo? Minsan ang mga bagay na ginagawa lang kapag kasal na

Paano kaya kung walang pag-ibig dito sa mundo?

ang babae at lalaki ay ginagawa nalang ngayong

Siguro nagpapatayan at nagkakagulo na tayo pero

pang-anniversary gift o ang masaklap for good

dahil sa pag-ibig maraming tao ang may malasakit

times only.

sa iba, maraming tao ang patuloy na magmamahal kahit ilang ulit na masaktan.

Bakit kaya kahit na-

saktan na ang isang tao ay handa pa rin siyang umibig?

Dahil ba ito ay tradisyonal na o sadyang

hindi lang talaga maipaliwanag.

Wag na tayong in-denial, alam mo kung ano ang ibig kong sabihin at magpikit man tayo ng mata alam nating talamak na ito sa kabataan ngayon. Masakit isipin na ang mga ganung bagay ang nagiging sukatan ng tunay na pag-ibig, mahirap

Ano nga ba ang batayan ng pag-ibig? Paano mo

intindihin para sa isang taong tuwid ang pananaw

malalaman kung ikaw ay umiibig?

pagdating sa pag-ibig dahil pagbalik-baliktarin man ito alam nating hindi iyon dapat na

Mararamdaman lang ba ito sa lakas ng pintig ng

nangyayari.

puso mo? O ang hindi maipaliwanag na tibok ng puso mo?

Love at first sight kaya?

O Love is

Blind kaya?

Sa panahon ngayon tuluyan na bang nagbago ang batayan ng pag-ibig?

Sa tingin mo ganito ba ta-

laga ang tunay na pag-ibig? Sabi nga nila kapag ang pag-ibig dumapo sa sino man, hahamakin lahat masunod ka lamang. Isang tunay at wagas na pag-ibig ika nga nila.

Bakit ba sa murang

edad ng mga kabataan ngayon ay natuto na sila sa ganung bagay, minsan mas advance pa sila sa pag-iisip.

Para sakin ang pag-ibig ay hindi isang

laro at mas lalong hindi ito uri ng bagay na dapat Ang pag-ibig ay hindi isang panandaliang dam-

minamadali dahil kinakailangan ito ng sapat na

damin isa itong wagas at tunay, dahil kapag nag-

panahon upang masuring mabuti ang nilalaman ng

mahal ka, wala ng mas gaganda/gagwapo kundi

puso at pagtimbangin ang utak at puso dahil ang

ang taong minahal mo. Hindi ito isang sensasyon

dalawang iyon ay palaging nagtatalo. Hindi nga ba

nararamdaman mo na unti-unti ay maglalaho ngu-

totoo? Ano ba talaga ang dapat sundin? Ang puso

o ang utak? Para sakin dapat balansi ang dala-

kanta dahil dinadala ka lang nito sa matinding

wang iyon at dapat magkasundo pagdating sa

kalungkutan at ang pinaka matindi nadi-depressed

pag-ibig dahil kapag ang isa ay hindi sumang-ayon

ka yon na dapat mong iwasan.

hindi magiging masaya ang buhay pag-ibig mo.

Wag mong kahayaang magbago ka dahil sa ka-

Naranasan mo na sigurong naguluhan pagdating

sawian, wag mong hayaang malulong ka sa matind-

sa pagdedesisyon sa pag-ibig, mahirap at magulo

ing kalungkutan.

kaya’t kailangan analisahing mabuti ang bawat

lang ng buhay ng isang tao kung wala ito sa isang

desisyong gagawin dahil minsan ang desisyon na

tao hindi tayo matututo, hindi tayo magiging ma-

ating nagagawa ay nagdadala sa atin sa kaligayan

tured at hindi tayo matututo magpatawad at hum-

o di kaya sa kasawian.

ingi ng tawad.

Marami akong naririnig

Ang kasawian ng tao ay parte

Bilang isang tao dumaranas tayo

tungkol sa pag-ibig tulad ng pagmomove-on.

sa kasawian ng ating puso pero kahit gaano ka-

Paano nga ba magmove

sakit pa yan, mamugto pa ang mata mo sa kakai-

on ang isang taong gal-

ing sa matinding kasawian? Isang araw lang ba

yak kailangan nating tanggapin ang katotohanang

ito? Nadadaan ba ito sa pag-inom og pag-iyak

wala na siya sa buhay natin at matuto tayong tu-

buong araw? Sa tingin ko hindi ito madadaan sa

mayo at magsimulang magmahal muli. Sa bawat

paglasing. Isa itong landas na masakit harapin at

kasawian na inyong naranasan mayroong pagasang naghihintay na kapitan mo at nagpapakita sa atin na ang buhay ay maganda. Maghihilum ang sugat kahit gaano pa ito kalalim at tanging pilat ang mamarka sa ating puso na magpapaalala sa atin kung gaano tayo katatag at natuto. Pag-ibig nga naman! Ang daming bagay ang nauugnay sa pag-ibig pero wala na yatang mas liligaya pa sa isang taong natagpuan na ang kanyang tunay na pag-ibig, katulad ng mga palabas “happy ever after” masarap sa pakiramdam na sa wakas ito na itatali ka na sa tunay mong pagibig. Isang pag-ibig na tunay at wagas at mananatiling matatag sa paglipas ng panahon. Sabi nila mahirap daw hanapin ang soulmate o destiny mo sagot ko, “hindi mahirap iyon dahil hindi mo naman iyon hahanapin dahil katulad ng ulan kusa

minsan gusto nating takasan pero uminom ka naman ng isang dosenang alak o umiyak ka man ng isang balding luha di mo makakaila na masakit talaga ito sa puso, mahapdi na tila ba tinutusok tusok ang puso mo. Gusto mong lunurin ang sarili mo upang makalimutan ang sakit pero sa paggising mo sa umaga di mo makakaila ang nangyari. Minsan pagsisi, galit, sakit lahat na ata ng emosyon na sayo na gusto mong magkulong at hindi lumabas sa kwarto mo, ayaw mong makinig ng 23

itong babagsa sa iyo kung talagang nakalaan para saiyo”. Kung nakatadhana kayo sa isa’t isa kahit anong unos pa ang dumaan sa buhay ninyo, pagtatagpuin at pagtatagpuin talaga kayo. Ang tunay na pag-ibig ay handang maghintay, handang magsakripsyo at handang maging matatag hanggang sa walang hanggan.

HULA HULA

lagahan ng tatlong iyan kapag nararamdaman na nila ang kanilang inaakalang True Love. Nak u h a m o ?

PAANO KA TATAMA?

IPINASA NI: DODONG BALOT

Lucky Book: The Diary Of a Young Girl- Anne F r a n k

CAPRICORN <Dec. 22 - Jan 19> - Bawasan ang oras na ginugugol sa paglalaro ng Applications sa iyong smartphone. Magiging dahilan ito ng pag-aaway niyo ng sarili mo. Siyempre, ayaw mong makabangga ang self mo. Mahirap labanan yun kaya, prevention is better than cure. Maaaring itapon saglit ang smartphone at magtatakbo sa labas at magpapawis sa ilalim ng araw. Para naman mabanat yang mga buto mong di mo napapalakas sa paglalaro ng clash of c l a n s .

A r i e s < M a r c h 2 1 – A p r i l 1 9 >  Nakakatakot at delikado ang nakikita kong mangyayari sa iyo. Bawas-bawasan ang panonood nangg telebisyon. Huwag agad maniwala sa mga napapanood, kung maaari makinig na lang muna sa radyo. Minsan mas magandang makinig sa may sinasabing boses kaysa m a k i n i g s a n a k a k a b i n g i n g n a k i k i t a .    Lucky Book: Lumayo Ka nga sa Akin – Bob Ong    Ta u r u s < A p r i l 2 0 M a y 2 0 >  Regaluhan ang sarili nang oras para magnilaynilay. Maglakad nang ilang kilometro. Lasapin ang hangin na hatid ng kalikasan. Makakatulong ito upang maibsan ang lungkot na nadarama. Wala na sigurong tatalo pa sa pagdamay na kayang ibigay nang kalikasan. Iyan ang tot o o n g “ c a l l o f n a t u r e ”.

Lucky Book: 5 Things you need to do before you Die – Bo Sanchez     AQUARIUS < Jan 20- Feb 18> - Ang taong ito ay panibagong pagkakataon upang mas lumago at tumaba ang karneng nasa loob ng iyong ulo. Iwasan ang pagkain ng mga chichiryang nabibili sa tindahang nakatayo sa harap ng bahay niyo. Pag napasukan ang katawan ng betsin galing sa pagkaing iyon, papas o k n a r i n a n g m a l a s .    Lu c ky B o o k : Ka p i t a n S i n o – B o b O n g

Lucky Book: Gulliver’s Travel – John Swift

PISCES <Feb. 19 - March 20>

G e m i n i < M a y 2 1 - J u n e 2 0 >  Mamomroblema ka sa pinapanood mong Telenovela. Makakagawa ka ng mga bagay na di mo inaasahang makakayanan mong malikha. Magiging Admin ka ng isang Facebook Fan Page patungkol sa paborito mong telenovela. Sisikat ka’t hindi na magiging normal lang buhay mo. Ngunit base sa hula ko, sampung taon pa mula ngayon mangyayari ang mga iyan. Kaya gugulin muna ang sampung taon sa paghahanap ng trab a h o a t p a g p a p a l a g o s a s a r i l i .

- Pinakamaswerte ka sa Lovelife. Maraming love ang maipapadama sa iyo. Love of GOD, Family at friends. Enjoyin ang mga happenings na kasama ang mga nabanggit. Dahil kadalasan ang mga kabataan ngayon, nakakalimutan ang kaha24

Lucky Book:Bulaklak sa City Jail – Lualhati Baut i s t a

l e m a k a .    C a n c e r < J u n e 2 1 - J u l y 2 2 >  Ikaw ang pinakamaswerte sa lahat ng Zodiac signs. Kahit na sa totoong buhay ay marami kang pinapatay, kapangalan mo kasi yung malulubhang sakit. Sa mundo ng Horoscope, ang mga taong cancer ay masuswerte. Hindi sa pagtaya sa Lotto o Jai Alai, kundi swerte sa haba ng buhay. Oo, aabot pa ang edad mo sa Isandaan at sampu. Gamitin ang mahabang buhay sa makabuluhang bagay. Hindi iyong nabubuhay ka lang p a r a m a m a t a y .

Lucky Book: Make your Nanay Proud – Boy A b u n d a

Scorpio < October 23 – November 21>  Sisikat ka sa Internet! Paano? May gagawin kang kakaiba sa isang sikat na noontime show. Magpapasikat ka. Magtutula ka sa harap ng madlang pipol .Marami ang bibilib at magpapapiktyur sa’yo. Bibihira na raw kasi ang mga taong mahilig sa tula ngayon. K a h i t a k o h a h a n g a .

L u c k y B o o k : B i b l e    Leo <July 23 – August 22>

Lucky Book: Looking Back – Ambeth Ocampo

Madidiskubre mo ang iyong kakaibang kapangyarihan. Oo! As in Super Power! Hindi iyong Power to Nominate, Power to save o kaya’y Power to Evict sa mga Housemates ni Kuya. Ang Power to Vote! Sa 2016 elections mo iyan magagamit. Use it responsibly. May isang buong taon ka p a p a ra ku m i l at i s n g m g a t at a k b o.

Sagittarius < November 22 – December 21>

Maaliwalas ang nakikita kong buhay mo sa buong taon. Laging mag-iilaw ang bombilya ng ulo mo. Kakaiba, kung kakailanganin mo ng mga ideya, agad na magsusulputan ang mga ito sa iyong isip. Madalas nga lang kayong mag-away ng nanay mo. Dahil sa pagtaas ng babayarin niyo sa kuryente. Madaling araw ka na kasi natutulog dahil sa pagbabasa ng mga wattpad stories. Mabilis na lalabo ang paningin. Lalo na sa pagi b i g . S a t u l o n g n g w a t t p a d .

L u c k y B o o k : S i n – F. S i o n i l J o s e    V i r g o < A u g u s t 2 3 – S e p t e m b e r 2 2 >  Beer Go! Iwasan ang sobra-sobrang pag-inom, lalo na sa gabi. Mahirap kontrolin at labanan ang espiritu ng alak. Maraming bukol ang kaya nitong ibigay sa’yo. Bukol sa ulo, sa tuhod at (ehem!) pagbukol ng tiyan. ‘Di naman bawal uminom, huwag lang sobra. Magtira para sa sarili.    Lu c ky B o o k : E s p i r i t u – Lo u rd D e Ve y ra  L i b r a < S e p t e m b e r 2 3 - O c t o b e r 2 2 >  Magkakaproblema ka sa Lovelife. Ang taong pinapangarap mo noong elementary ka pa ay bigla ka na lamang papansinin. Sasabihan ka niya na gusto ka niya. Masaya n asana, kaso magdadalawang-isip ka kung ano ang pipiliin mo, Aral o Pag-ibig. Sabi sa’yo e, magkakaprob25

Lucky Book: Diary ng Panget na Gangster – Lil G a g o G .      PS. Ang mga hulang nasambit ay nakalap galing sa kakarampot na utak ni Dodong. May pagkakataong tatama ang hula, siguraduhing handa lagi sa mga pupwedeng mangyari. Ang pinakamainam pa rin, gawin mo kung ano ang magpapasaya saiyo. Gawin mo kung ano ang nararapat at tama. Laging manalig sa Panginoon. Nawa’y magkaroon kayo nang napakasayang bagong taon. Tumalon-talon para tumangkad ang pagiisip.

Ang mga pasok na entry: Almost Paradise - Siarnaq Frost Ang Asul na Bag ni Totoy - Estelle Deamor Elcarte Ang Babaeng Alupihan - Ralph John D. Rafael Ang Kasal - Marvin Medrano Barbero - Dodong Balot Burador ni Jeric - Joshua Crismo Butil ng Buhay - CK Ramses Champ - Dj W. Dan Elasho - Cliﬀord Andawi Gapos - Julius Samonte Hindi Ko Naligtas si Mama - Patch Loto Loko - Don Mark Optical Love - Cheery Camalon Pa Experience ng Ina - Yobmij Oaranib Pagkimkim - Jay Traquina Pananampalataya - Jeﬀrey Ricafort Piko - Christopher Breis Special Kind - Josepen Jowkings Tagpi-tagping Pangarap - Kimberly Orquiola The Power of Love - Manilyn Nale Baguna Tupe - Jhay Lee Unang Pasko - SJM Armenta Vocation of Love - Silent Sakura Walang Forever - Celine Lei Garcia

ANG MGA HURADO Dudong Daga (D.D.) - Ang isa sa mga founder ng Lapis sa Kalye - Hindi ito ang normal mong nababasa. Nago-opisina sa gabi, naglalabada sa tanghali at singer ng isang banda pag day-oﬀ. Princess Cindz (P.C.) - Ang Editor in Chief ng Lapis sa Kalye Online Magazine. Pangarap niyang lakbayin ang bawat sulok ng Pilipinas at ng mundo, siya ang prinsesa na mas marami pang libro kaysa sa damit. Anino - Siya ang nanalo sa unang patimpalak ng Lapis sa Kalye ilang taon na ang nakakaraan, at dahil sa galing niya sa pagsusulat, kinuha na rin namin siya bilang admin at manunulat ng pahinang ito. Matalabong Kwago - Bukod sa pagiging manunulat ng mga importanteng isyu sa lipunan, isa rin siyang magaling na negosyante. Jesse - Hindi siya admin ng pahina pero isa rin siya sa mga hurado noong unang patimpalak namin. Isa siyang "certified book worm" at may prinsipyo sa buhay.

xxvi

Almost Paradise Siarnaq Frost “Nandito na po ako,” sabi ko kila Mama at Papa pagkapasok ko ng pinto ng aming bahay.

Umihip ng malakas ang hangin at napatingin ako sa bintana. May nakita akong anino na sa isang iglap ay lumitaw na la, mang. Nandito na naman siya. Si Auel. -0“Stellar...”

Pero gaya ng dati ay parang wala silang nakinig. Hindi man lang sila lumingon o nagpakita nang kahit anong indikasyon na napansin nila ang pagdating ko.

Nagtaklob ako agad ng kumot at humarap sa dingding, “Umalis ka na!” malakas kong sigaw.

Dahil siguro nasanay na din ako ay hindi na ako umimik at dumeretso na ako sa aking kwarto sa second floor ng bahay at nagkulong.

“Stellar...”

Hindi ko na maalala kung kailan pero ang alam ko, hindi na, man kami ganito dati. Masaya kaming pamilya. Parang kailan lang, cinelebrate namin ang birthday ko at ka, hit kaming tatlo lang ay ang ligaya na namin. Pero sa isang iglap. Isang araw na umuwi ako ay nagbago na ang lahat. Hindi na nila ako pinapansin. Ang mga iilang sandali na mapapatingin sa akin si Mama, napupuno ng luha ang kaniyang mga mata. Ano ba ang nagawa ko? Pilit akong nagtatanong kay Papa at Mama ngunit sa tuwi ko silang kinakausap ay parang ayaw nila ako pakinggan. Kaya minabuti ko na lang na magkulong lagi sa aking kwarto tuwing nasa bahay ako. Nakakalungkot mag-isa.

Pumikit ako at nagdasal ng paulit-ulit. Pero ramdam ko na nasa kwarto ko pa rin siya.

“Stellar...”

Napatigil ako sa pagdadasal at napalitan ng inis ang aking takot. Ang ayaw ko sa lahat ay iyong makulit.

Bumangon ako sa aking pagkakahiga at hinarap ko ang mul, tong ilang buwan nang nangungulit sa akin.

Si Auel daw siya, sixteen years old at obviously, patay na.

Wala akong makausap o makasama. Naalala ako ang masasayang sandali dati na masaya kaming nagkwekwentuhan sa hapag-kainan. Ang mga biro ni Mama ang pagsaway ni Papa at ang pagaalala nila sa akin. Parang ang tagal na panahon na mula nang masilayan ko silang ngu, miti. Parang araw-araw nahihirapan sila, nalulungkot, naiiyak at parang nawawalan na ng pag-asa.

Kahit kinakabahan ako ay tinaasan ko ang aking boses at kin, unot ko ang aking noo, “Ano ba?! Nakakainis ka na! Lagi ka na lang napunta dito! Ano ba ang kailangan mo?! Dasal?”

Sa aking gulat ay nakuha pang ngumisi ng multo. Napaatras ako sa aking kinauupuan at dumikit ang aking likod sa ma, lamig na dingding.

Para akong nauupos na kandila sa tuwing nakikita ko silang ganoon. Ginawa ko na lahat ng paraan pero balewala pa rin. Ayaw na nila akong pansinin. Hindi ko na namalayan ang takbo ng oras at inabot na ako ng gabi sa aking pag-iyak habang nakahiga sa aking kama ng biglang umalulong ang mga aso sa labas ng bahay. Nanlamig ako at kinilabutan. Napatingin ako sa wall clock at nakita kong alas dose na pala ng hating gabi.

xxvii

“Ikaw. Lagi namang ikaw ang kailangan ko Stellar,” mabilis niyang tugon sa akin.

Umiling ako at huminga ng malalim. Nanginginig akong suma, got sa kaniya, “Hindi ako sasama sa iyo. Please move on na!”

“Paano ako mag momove on eh hindi pa nga nagiging tayo diba?” napapailing na sagot niya at napailing pa na parang nagsasalita ako ng nonsense.

“Hindi ka ba nakakaintindi? Diba paulit-ulit na sinabi ko na sa’yo. Wala akong gusto sa’yo! Patay ka na!” galit kong sigaw sa kaniya.

Kitang-kita ko si Auel na napaltan ng lungkot ang kaniyang masayang ekspresyon. May luhang pumatak mula sa kaniy, ang mga mata at tumalikod siya sa akin.

Gaya na naman ng dati ay hindi ko na namalayan ang takbo ng oras. Nagulat na lamang ako nang dahan-dahang bumu, kas ang pintuan ng aking kwarto at nakita ko si Mama na nak, abihis ng pang-alis at malungkot na nakatitig sa aking di, reksyon bago naglakad papunta sa picture frame na nakapa, tong sa aking inaalikabok na desk. Tinitigan niya iyon at huminga nang malalim bago umupo sa paanan ng aking kama at tumungo. Hindi ko siya pinansin at nagpanggap akong tulog habang nakapikit na nakaharap sa pader.

Naglakad siya papunta sa tapat ng bintana at biglang nagla, hong parang bula sa kadiliman ng gabi.

“Stellar anak, kailangan nang umalis ni Mama. Hindi na namin kaya ni Papa mo na tumira pa dito. Masakit man sa amin ay kailangan na naming lumayo para pareho na tayong mata, himik,” malungkot na imik niya.

Naiwan na naman akong nag-iisa at sa hindi ko maipaliwanag na dahilan ay nakaramdam ako ng lungkot sa kaniyang pagli, san.

Hindi ako sumagot at pumikit lang ako ng mariin habang patuloy na nadaloy ang aking mga luha mula sa aking mga mata. Pilit kong pinapanalangin na isang masamang panag, inip lang ang lahat.

-0“Aalis na tayo mamaya dito. Bilisan mo ang paghahanda,” sabi ni Papa kay Mama habang nakain sila ng umagahan. Pagbaba ko ng hagdan ay nakita ko silang magkaharap sa dining table at seryosong naguusap. “Parang hindi ko kayang iwan ang bahay na ito,” malungkot na sagot naman ni Mama. Umiling si Papa at tumungo, “Napagusapan na natin ito diba? How many times do I have to explain na hindi tayo pwepwe, deng magtagal pa dito?”

Na magigising din ako sa bangungot na ito.

Humikbi si Mama at tumayo na. Bago siya lumabas ng ku, warto ay muli siyang lumingon sa akin at naiiyak na sinabing, “Mahal na mahal ka namin anak. Tandaan mo iyan,” at mabilis na siyang lumabas ng aking kwarto at naiwan na akong nagiisang muli. Ilang saglit pa ay nakinig ko ang sasakyan ni Papa.

“Mama wag mo ako iwan!” naiiyak kong sigaw sa aking ina.

Bigla akong tumayo at nagmamadali akong bumaba ng hag, dan para habulin ang aking mga magulang.

Napalingon naman sa akin si Mama at nanlaki ang kaniyang mga mata. Napuno ng luha ang kaniyang mga mata. Mga matang dati’y puno ng ligaya at pagmamahal.

Ngunit pag dating ko sa aming pintuan ay nakalayo na sila.

“Stellar?” naiiyak niyang tawag sa akin.

Kahit anong tawag ko at hiyaw, hindi na sila bumalik pa para sa akin.

Napalingon naman si Papa sa aking direksyon pero parang wala siyang pakialam sa akin. Kunot noo niyang hinarap si Mama at galit na umiling.

Nasaan na ang pangako nilang hindi nila ako iiwang mag-isa? Na kahit ano mangyari kami pa rin tatlo ang magkakasangga sa hirap at ginhawa? Pag may problema o wala ang mahalaga iisa kami ng bahay na inuuwian?

“Estella makinig ka. Kung magpapadala ka lagi sa damdamin mo, hindi matatahimik ang pamilyang ito,” paalala niya sa ak, ing ina.

Nasaan na? Bakit ang mga pangako nila ay naglahong bigla?

Napatungo si Mama at napahagulhol. “We are going and that’s final,” giit ni Papa. Tumakbo ako pabalik sa aking kwarto at doon ako umiyak ng umiyak ng malakas.

Napaupo ako sahig at ako’y umiyak ng umiyak. Hindi ko na alam ang gagawin ko. Nabalot ng lungkot ang aking buong pagkatao sa katotohanang sumisiksik sa aking utak. Nagsosolo na ako... Tuluyan na nila akong iniwan...

Bakit parang hindi nila ako isasama?

Nakakarinding katahimikan ang tanging sumagot sa aking mga taghoy at iyon ang hudyat na nag-iisa na ako sa aking buhay.

Ano ba talaga ang nagawa kong pagkakasala?

-0-

Samantalang dati sa bawat desisyon at problema ay lagi ak, ong hinihingan ng opinion.

Ilang araw ang lumipas matapos akong iwan nila Mama at Papa na mag-isa sa aming bahay. Naisipan ko na ding umalis na at pumunta sa ibang lugar.

Saan sila pupunta?

Pero ngayon, bakit parang ako’y ayaw na nilang makita pa? xxviii

Pero sa hindi ko maipaliwanag na dahilan ay sa tuwing nagla, lakad ako papalayo ay lagi ko na lang natatagpuan ang sarili ko sa harap ng aking madilim na tahanan. Para bang wala na akong ibang maaaring mapuntahan pa at sadyang nakatali ang aking buong pagkatao sa lugar kung saan ako lumaki at natutong magmahal. Ang lugar kung saan ako’y minahal din ng lubos. At ang lugar kung saan natapos ang pagmamahalang iyon. Nauubos ang aking oras sa pag-iyak sa aking kwarto buong araw at sa tuwing sasapit ang gabi, may isang nilalang na lagi na lang akong binibisita. “Stellar...” Napatingin ako sa wall clock at nakita kong alas dose na ng hating gabi. On time lagi siya ah. Paglingon ko sa may bintana ay nakita ko na naman siya. Si Auel. “Stellar...”

“Promise hindi ka mamamatay Stellar! Cross my heart, hope to die!” mabilis niyang sabi sa akin. “Anong hope to die, eh patay ka na nga diba?” pagtatama ko sa sinabi ni Auel. Parang sirang naliwanagan ang mukha multo at napatawa, “Ay. Oo nga ano? Pero promise. Hindi ka mamamatay Stellar! Sumama ka lang sa akin!” Namewang ako at ikiniling ko ang aking ulo, “Makulit ka din ano? Sige nga aber, saan mo ako dadalhin? Sa sementeryo?” napapatawa kong tanong. “Porke ba multo ako sa sementeryo agad?” naoofend nyang tanong sa akin, “Kahit patay na ako, lalaki ako, kaya kita ipasyal sa mga lugar na pinupuntahan din ng iba.” Napaupo ako sa aking kama at tumingin sa aking paligid. Nag-iisa na din naman ako dito sa amin. Wala naman sigu, rong masama kung lumabas ako ng bahay. It’s not like I have parents to stop me or impose curfew. Wala na sila. Why not exercise the freedom that I have? Besides, kung nandito man sila, makikita ba nila ang kasama ko? Napatingin ako kay Auel na nakatitig pa din sa akin. Pero paano kung isang multo ang magpapasyal sa iyo?

Hinarap ko siya at pinagtaasan ng boses gaya ng lagi kong ginagawa, “Ano ba?! Ang kulit mo ah!”

Parang ang creepy naman.

“Natawag lang naman. Masyado ka namang high blood,” nakangiting sabi niya sa akin at nilagay niya ang kaniyang mga kamay sa bulsa ng kaniyang shorts.

“Kaysa naman sa mabulok ka ditong nag-iisa Stellar. Pasyal na lang tayo. Dali na,” ungot niya sa akin.

“Ikaw kaya ang maiwan sa bahay na nag-iisa, hindi uminit ang ulo mo?!” inis kong sagot.

Huminga ako ng malalim at tumango, “Okay sige. Pero gusto ko pag umaga na,” suko kong sagot, “Pero pwede ka ba sa um, aga Auel?” nakangisi kong tanong sa kaniya.

Napatungo siya at napailing bago muling tumitig sa akin bago ngumiti, “Nandito naman ako Stellar. Hindi kita iiwan. Pangako yan.” Napatingin lang ako sa kaniya at napamaang. Hindi siya yung mga multo na katulad sa horror films na napapanuod ko dati. Yung creepy at bloody. He is “normal” enough, albeit parang lagi siyang basa. “Wag mo akong masyadong titigan Stellar. Baka mag-blush ako niyan,” nakangiwing sabi niya. Hindi ko napigilang tumawa, “Nag bublush pala ang patay?” “Ay. Oo nga ano?” natatawa niyang sagot sa akin. Napatingin si Auel sa picture frame sa aking desk. Malungkot siyang napailing at tumitig sa akin. “Ano na ang gagawin ko? Solo na ako dito sa bahay namin,” natagpuan ko na lang ang sarili ko na nagtatanong sa mul, tong nasa aking harapan. Baka may solusyon ang multo sa aking problema. Baka lang. “Madali lang ang problema mo Stellar. Sagutin mo na ako at sumama sa akin,” nakangising sagot niya agad. Umiling naman ako agad, “No way! Ayoko pang mamatay!” xxix

Nagthumbs up lang siya at naglakad papunta sa paanan ng aking kama at umupo, “Oo naman. Day and night ang mga multo. Mamahinga ka lang at dito na ako maghihintay ng araw,” nakangiti niya sabi sa akin. Humiga na ako sa aking kama at pumikit. Nawawala na siguro ako sa katinuan pero ayokong mabaliw sa pag-iisa kaya kahit pa multo ang natitirang kasama ko ay ipagpapasalamat ko na sa Diyos kaysa wala. -0“Paborito kong lugar ito dati nung buhay pa ako,” masayang sabi sa akin ni Auel. Nandito kami sa isang kanto. Hindi kalayuan sa bahay ko. “Bakit naman?” taka kong tanong sabay tingin sa kalye. Parang wala namang interesting dito. Napakamot siya sa ulo at nahihiyang napangiti, “Kasi dito ko lagi inaabangan si best friend pag papasok na kami sa school.” “Mukhang close kayo ng best friend mo ah?”

Tumango siya at napatingin sa kanto na parang may inaaban, gan pero walang dumating kundi malamig na hangin.

“Tayo na ba Stellar?” pasimpleng tanong ni Auel nang makarating na kami sa gate ng aking bahay.

Humarap si Auel sa akin at kumindat, “Pero syempre mahal kita Stellar.”

Napatawa naman ako at umiling, “Syempre hindi. Sige, una na ako,” sabi ko sabay lakad papalayo sa kaniya.

“Naku tigilan mo nga ako,” mabilis kong sagot at nagsimula na akong maglakad at ramdam kong kasunod ko si Auel na pasipol-sipol pa.

“Mamayang gabi ulit Stellar,” tahimik niyang paalam at pag lingon ko ay wala na siya sa aking likuran.

Nagpatuloy kami sa paglalakad hanggang sa maka-abot kami sa parke. Along the way, thankfully as usual walang napansin sa amin. Well merong iba na parang gulat na nakatingin kay Auel. Baka may third eye yung nakakakita sa kaniya like me. Nang makaupo kami sa bakanteng bench ay bigla siyang umimik, “Alam mo Stellar bago ako mamatay hindi ako nanini, wala sa multo. Tapos nung namatay ako naniwala na ako,” na, tatawa niyang sabi sa akin. “Kasi, multo ka na.” Lumingon siya sa akin at ngumisi, “Oo Stellar”. Biglang may dumaan sa aming magkasintahan na magkahold, ing hands at pakanta-kanta pa. Paglingon ko sa aking tagiliran ay may nakita akong lalaki na parang naghihintay habang may tangan na isang rosas at lag, ing natingin sa relo. Pasipol-sipol pa siya. Ngayon ko lang naalala na popular meeting place itong part ng park na ito ng mga magkasintahan. Sa tagal kong nakaku, long sa bahay at sa laki ng problema ko ay ang dami ko nang nakakalimutan.

May itinuro bigla si Auel na lalaki sa aming unahan na may hawak na gitara at nakatayo sa harap ng isang babae na nakangiti. Nagsimula na siyang kumanta at kahit hindi kagan, dahan ang kaniyang boses ay nakuha niyang pangitiin ang babaeng hinaharanan niya. Huminga ako ng malalim at napailing. “Kung iisipin mo dapat sawa na ang mga tao sa mga paulitulit na love songs ano?” tanong ko kay Auel. Napatawa ng mahina ang katabi kong multo at tumingin sa kaniyang paligid bago umiling, “Sa nakikita ko mukha na, mang hindi Stellar”. “Hindi ko ba alam kung saan mas naiinlove ang tao. Sa kanta o dun sa kumakanta?” magkahalong inis at taka kong balik tanong sa aking katabi.

Sa gulat ko ay sa halip na kilabutan ako sa bigla niyang pag, kawala, napangiti pa ako at napatingin sa papalubog na araw. I’m starting to get used to him. -0“Ang ganda naman dito Auel,” masaya kong sabi sa lalaking nakatayo sa gilid ng puno kung saan nakasabit ang duyan na aking inuupuan ngayon. Nasa taas kami ng burol sa likod ng chapel kung saan may nakatanim na malaking puno ng narra at may isang duyan sa sanga nito na nakatapat sa papalubog na araw. Kumindat siya sa akin, “Oo naman. Pero syempre, mas ma, ganda ka pa rin Stellar,” nakangising sagot niya. Napatawa na lang ako at nagsimula ko nang iduyan ang sarili ko at naramdaman kong hinihipan ng hangin ang aking kata, wan habang parang papalapit ako sa araw na kulay kahel na ngayon. “Paborito ding lugar ito ng best friend ko. Lagi kaming natam, bay dito dati at nagkwekwentuhan,” nakangiting sabi ni Stel, lar habang nakatingin sa akin. “Nasaan na ba ang best friend mo na iyan? Bakit hindi mo mul, tuhin?” biro ko sa kaniya. Tumawa naman ng malakas si Auel at tumango, “Minumulto ko na nga siya kaso parang hindi siya nakakaramdam man lang,” napapailing na tugon niya sa akin. Napatigil ako sa pag duyan at kita ko sa kaniyang mga mata na malungkot na malungkot siya kahit natawa siya.

“Wag ka susuko Auel. Kaya ba hindi ka maka move on kasi hindi ka pa napapansin ng best friend mo?” Tumango siya sabay tingin sa araw, “Oo Stellar. Pero hindi ako susuko,” determinado niyang sagot. “Mabuti yan,” nakangiti kong sabi sabay tayo. “Parang sa iyo Stellar. Hindi din ako susuko hanggat hindi nagiging tayo,” singit niyang sabi sa akin.

Nagkibit balikat naman si Auel at tumayo sa harap ko at pilit inayos ang kaniyang basang buhok at ngumiti sa akin, “Ano namang mali? Ang mahalaga nagmamahal sila diba?”

Sa halip na mainis ay natatawa na lang ako sa kakulitan niya at umiling ako, “Tigilan mo nga ako Auel. Humanap ka ng ba, baeng multo at yun ang ligawan mo. Wag ako, may balak pa akong magtagal sa mundong ito,” sabi ko sa kaniya.

“Hindi ko gets. Uuwi na ako,” paalam ko sa kaniya.

Napailing lang siya sa akin, “Tigas talaga ng ulo”.

Tumango naman siya at sumunod sa akin nang nagsimula na akong maglakad papauwi.

Pinagtaasan ko na lang siya ng kilay bago mabilis na tu, makbo pababa ng burol.

xxx

Sa laking gulat ko ay nakita ko na lang siya na nag-aabang sa akin sa ibaba habang pilyong nakangisi, “May advantages din ang pagiging multo.”

Pero nauwi din sa lahat ang kanilang mga pangakong parang isinulat sa buhangin sa dalampasigan at dahan-dahang binub, ura ng alon ng panahon.

“Che!”

Ngayon meron na namang isang tao na nagsabing mahal nila ako. Pero bakit pakiramdam ko mauuwi din sa wala ang kaniy, ang mga binibitawang pangako?

-0Kinabukasan ay lumabas kami ulit ng multo kong manliligaw. This time sa beach naman niya ako dinala. There is something nostalgic about it. Kung malinaw lang sana ang memorya ko sana naalala ko na kung ano iyon. Pero these past few months, parang ang dami ko nang nakakalimu, tan. Marahil ay dahil sa aking problema. “Paano ka namatay Auel?” Napatigil siya sa paglalakad at dahan-dahang itinuro ang da, gat, “Lumulubog ang barko na sinasakyan namin ng best friend ko. Tumalon ako sa dagat pero nalunod ako,” malung, kot niyang sabi. “Auel...” Umiling siya at pilit na ngumiti sa akin, “Alam mo ba na may mga nakapagsabi sa akin na katulad kong patay na totoo yung lugar kung saan hindi ka na daw maghihirap pa. Walang nasa taas o nasa ibaba, lahat pantay pantay. Hindi ka malu, lungkot o iiyak kahit kailan.” “Totoo kaya yung lugar na iyon? Parang paraiso diba?” tugon ko sa kaniya at sabay kaming napatingin sa malawak na da, gat. “Oo. Pero ang tanong, gaano katagal akong maghihintay bago makarating doon? Totoo ba iyon o isang pangarap lang?” na, tatawa niyang tanong na parang natatangahan siya sa sarili niya. Nagkibit balikat ako at huminga ng malalim, “Sinong may alam?” mahina kong balik tanong sa kaniya. “Mahal kita Stellar. Sana mahalin mo din ako. Kahit ganito ang kinahinatnan ko, sana malaman mo na hindi ako tumigil ma, halin ka. Bago pa maubos ang oras natin magkasama sana masuklian mo ang pag-ibig ko sa’yo,” malinaw niyang sabi habang nagsusumamo ang kanyang mga mata sa akin.

“Tama na iyang pag-iyak mo Stellar,” malumanay niyang alo sa akin. Nakatalikod ako sa kaniya pero ramdam ko ang sinseridad ni Auel. “Kahit pakiramdam mo ay nag-iisa ka, nandito naman lagi ako. Hindi kita iiwan. Hanggang sa huling sandali ng oras ko dito sa mundong ito na walang ginawa kundi iparamdam sa iyo na hindi ka na nababagay dito. Nandito naman lagi ako. Mahal na mahal kita Stellar...” “Auel?” mahina kong tawag nang hindi na siya muling nag, salita pa makalipas ang ilang sandali. Pero walang sumagot sa akin. Pag lingon ko ay wala na siya sa aking likuran. Naiwan akong nag-iisa sa dalampasigan walang kasama kundi ang buhangin at ang alon na pumupukaw sa aking dam, damin at isipan. -0Lumipas ang mga araw at hindi na muli nagpakita sa akin ang aking multong manliligaw. Natagpuan ko na lang ang sarili ko na hinihintay gabi gabi tuwing alas dose ng hating gabi. Ang oras kung kailan lagi siyang nabisita sa akin. Pero walang dumating kundi malamig na hangin ng ma, panglaw na gabi. Lumipas pa ang ilang araw ngunit hindi pa rin dumadalaw si Auel. Nakaramdam ako ng matinding kalungkutan at muli ay naubos ang oras ko sa walang tigil na pag-iyak sa aking kwarto. Naghihintay.

For the first time since we met, nakaramdam ako ng kakaiba. Bumilis ang tibok ng puso ko at kung dati ay alam na alam ko isasagot ngayon ay parang na blanko na ang utak ko.

Patuloy na naghihintay sa pagbalik nila Mama at Papa.

Habang nakatingin ako sa kaniya na nakatayo sa buhangin at dinig ang hampas ng alon sa dalampasigan ay parang may kung anong pilit na kumukurot sa aking puso na hindi ko mai, paliwanag.

Sabi niya ay hindi niya ako iiwanan.

Tumalikod ako sa kaniya at pilit hinanap ang boses kong bi, glang nawala, “U-uwi na ako Auel,” paalam ko sa kaniya. Pumatak ang aking mga luha. Naalala ko sila Mama at Papa. Ang pangako nila na mama, halin nila ako lagi. Na walang iwanan.

xxxi

Natagpuan ko ang sarili ko na nangungulila na ako sa pag, kawala hindi lang ng aking mga magulang kundi pati sa pag, kawala ni Auel.

Pero nasaan na siya? Hanggang sa dumating ang isang umaga at napagpasyahan ko na lalayo na ako sa lugar na ito. Hindi na ako pwedeng magtagal pa dito. Hindi ko na kaya. Parang mababaliw na ako sa pagiisa. Nagsimula na akong maglakad papalayo. Bawat hakbang ay naaalala ko ang pasipol-sipol na si Auel. Bakit ba naiisip ko na lagi siya. Hindi kaya may nararamda, man na rin ako para sa kaniya?

Umiling ako at binilisan ko ang aking lakad. Hindi pwepwedeng magkaron kami ng relasyon patay na siya.

Auel Vidal

Buhay ako.

September 14, 1990-August 21, 2006

Pakiramdam ko ay nakalayo na ako ngunit laking panlulumo ko ng makita kong sa pagtigil ko sa aking paglalakad ay nasa tapat muli ako ng aming madilim na bahay.

In Loving Memory of His Family and Friends

Bakit hindi ko matakasan ang lugar na ito? Bakit lagi akong dinadala dito ng aking mga paa? Wala na ba akong ibang mapupuntahan kung saan hindi na ako makakaramdam ng lungkot at pagdurusa? “Stellar...” Napalingon ako sa pinanggalingan ng boses at nakita ko si Auel. Bago pa ako makaimik ay nawala siyang parang bula at nakita ko muli siyang naglalakad papalayo sa akin. Lumakad ako para sundan siya pero kahit anong gawin ko ay hindi ko siya maabutan. Hindi ko alam kung gaano katagal akong naglalakad sa ha, bang sinusundan ang likod niya hanggang sa tumigil siya at nagulat ako sa aking nakita. Nakarating kami sa sementeryo sa sulok ng bayan. Tunog lang ng ilang mga sasakyan na dumadaan ang buma, basag sa nakakabinging katahimikan dito. Hinarap na ako ni Auel at napaatras ako sa aking nakita.

“Ang bilis ng buhay Stellar. Ang bata ko pa. Akala ko ang haba pa ng buhay ko. Hindi ko agad nagawa ang gusto kong gawin. Sabihin ang gusto kong sabihin. Kung kailan nasa huling sa, glit na ako ng aking buhay, tsaka lang ako nagkaroon ng lakas ng loob na itama ang mali ko. Pero huli na ang lahat,” malungkot niyang sabi habang nakatitig sa kaniyang puntod. “Auel...” Humarap siya sa akin at pilit na ngumiti, “Pero kung may natu, tunan man ako sa pagkamatay ko, iyon ay ang katotohanan na ang pagmamahal, walang kamatayan, walang hanggan o katapusan. Ang daming pagkakataon na nakakalimutan ko na ang nakaraan pero dahil sa pagmamahal ko sa iyo, naaalala kong muli lahat.” Bago pa ako makasagot sa sinabi niya ay bigla ulit siyang naglaho sa isang kisap-mata at nakita ko na lang ulit siya na naglalakad papaloob pa ng sementeryo. Sinundan ko siya sa paglalakad at hindi ko na alintana ang mga kaluluwang nadadaanan namin. Nakatitig lang sila sa akin. Ang iba ay nakangiti samantalang malungkot naman ang karamihan. Ilang sandali pa ay nakarating kami sa isang puntod sa gitna ng lote na puno ng mga bulaklak at damo. Umupo si Auel sa tapat ng nitso at tumungo.

Putla ang kaniyang balat at bakas ang munting mga kulubot na nagpapakitang matagal siyang nasa tubig. Basang basa ang kaniyang buong katawan at damit.

“Gusto ko lang humingi ulit ng tawad. Hindi kita nailigtas. Ang tangi ko lang nagawa ay mamatay kasama ka. Pero pilit ko namang tinutupad ang pangako ko sa iyo. Kahit mahirap, kahit nakakainis ka na pag minsan, hindi ako susuko...”

Nakaramdam ako ng takot. Ito siguro ang hitsura niya ng ma, matay siya. Hindi ko alam kung bakit niya pinapakita ito sa akin. Dati naman ay hindi siya ganito.

Tumayo siya at umatras bago lumakad papalapit sa akin at itinuro ang lapida ng nitso.

“Halika Stellar,” tawag niya sa akin at nagsimula na siyang maglakad papasok ng sementeryo. Hindi ko alam kung bakit pero parang may kung anong naguutos sa aking utak na sundan ko siya when I have all the rea, sons to run away as fast as I can. Tahimik kaming naglalakad habang nilalampasan ang hindi mabilang na mga nitso at lapida. Ilang minuto pang katahimikan hanggang sa tumigil na kami sa harap ng isang nitso na sa wari ko ay wala pang isang taon ang pagkakagawa. Lumakad papalipit si Auel dito at malungkot na tiningnan ang nakasulat sa lapida. “Tingnan mo Stellar, dito ang huling himlayan ko,” naiiyak niy, ang sabi sa akin. Lumapit naman ako at tumayo sa kaniyang tabi at nabasa ko ang nakasulat doon. xxxii

Nakakailang hakbang pa lang ako papunta sa nitso ng mapa, tigil ako. Nabasa ko ang nakasulat sa lapida... Stellar Daza January 28 1990-August 21, 2006 Mama and Papa Will Always Love You Napailing ako sa aking nakita. Hindi totoo ito. Hindi pa ako patay. Anong biro ito? “Stellar, tara na sa ating paraiso,” tawag ni Auel sa akin ha, bang inaabot ang kaniyang kamay sa aking direksyon. Umiling ako at tumakbo papalayo. Hindi totoo iyon. Buhay pa ako.

Nananaginip lang ako! Mabilis akong nakatakbo palabas ng sementeryo at tu, matawid na ako ng kalsada ng biglang may mabilis na bus na humaharurot papalapit sa akin. Napatigil ako sa gulat at hindi ko na nagawang makalakad kahit isang hakbang.

Napapikit na lang ako sa takot at hinintay ang pagtama ng sasakyan sa akin. Pero makalipas ang ilang sandali ay mumulat ako at laking gulat ko na paglingon ko sa aking kaliwa ay nakalampas na ang bus. Tumagos lang iyon sa aking katawan. Lalo akong binalot ng takot at nagtatakbo ulit ako palayo. Lumapit ako sa isang tindera ng prutas at kinausap ko siyang pilit. “Ate! Ate nakikita ninyo ba ako?! Ate!” malakas kong sigaw pero parang wala siyang nakikita o nakikinig.

Hindi sumagot ang lalaki sa aking likuran. Bagkos ay mas ni, laksan niya ang tulak sa aking likod na naging dahilan ng pa, gangat ko ng mataas na parang papalapit na ako sa pa, palubog na araw. “It’s complicated Stellar. Problema ko na yun,” iritableng sagot niya bigla, “Ay. Maalala ko. Sasama ka ba sa field trip natin sa cruise ship?” tanong niya out of the blue. Tumango ako at huminga ng malalim habang ramdam na ramdam ko ang hangin sa aking katawan at ang malakas na tulak ng kamay ni Auel sa aking likuran. “Oo naman!”

“Good! Ipapakilala ko na sa’yo yung sinasabi ko sayong ba, bae,” nakangising sabi niya sa akin. Nanlaki ang mata ko at nilingon ko siya na nasa malayo na naka abang ang kamay at naghihintay sa pagbaba ng aking duyan. “Auel promise yan ha?” excited kong sabi.

Tinadyakan ko ang kaniyang paninda pero sa gulat ko ay tumagos lang ang paa ko sa kahoy.

Tumango siya at kumindat sa akin, “Promise! Cross my heart hope to die!”

Napaatras ako at tumakbo akong ulit hanggang sa nakarating ako sa kanto na pinagdalhan sa akin ni Auel dati.

Bumalik ang aking isipan sa kasulukuyan at napatingin ako sa duyan na puno ng mga alaalang hindi ko akalaing iiwanan ako.

Habang nakatitig sa pamilyar na kalsada ay biglang may bu, malik na alaala sa aking utak. Alaalang nabaon sa limot. Naglalakad ako papasok sa school. Naka uniform at bitbit ang aking school books. Napangiti ako ng makita ko ang isang pamilyar na lalaki na nakasandal sa poste at naghihintay sa akin. “Good morning Stellar!” masaya niyang bati sa akin. “Uy Auel! Mukhang puyat ka na naman ah!” puna ko sa kaniya. Napakamot sa ulo ang aking best friend since elementary at tumango bago humikab at naginat, “Oo nga eh. Maganda yung game na nilalaro ko. Sige mauna ka na maglakad. Sa likod mo lang ako at magtatanggal ng muta.” Napailing na lang ako at napatawa. Nagsimula na akong maglakad without a worry knowing full well na nasa likod ko lang si Auel na pasipol-sipol. Napaiyak ako sa aking naalala. Paano ko siya nakalimutan? Bakit at kailan pa? Patay na nga ba talaga ako o panaginip lang ito? Muli akong tumakbo. Nasagasaan na naman ako ng sasakyan pero lumusot lang ang katawan ko na parang hangin lamang ako. Tumakbo ako ng tumakbo hanggang sa makarating ako sa burol na may puno at duyan. Pagkarating ko sa tuktok ay may bumalik na namang alaala mula sa aking nakaraan na akin nang nakalimutan. “Bakit ba kasi hindi mo pa siya ligawan, kung sino mang pon, cia pilata yan, Auel?” xxxiii

Ang dami ko pang nakakalimutan. Naguguluhan ako. Muli akong itinakbo ng aking mga paa hanggang sa abutin na ako ng dilim. Hindi ko na namalayan na nakarating na pala ako sa dalampa, sigan. Napaupo ako sa buhanginan at nababasa ng alon ang aking mga paa habang nakatitig ako sa madilim na karagatan. May mga mumuting bituin sa langit at ramdam ko ang lamig ng hangin. Habang nakatingin sa tubig ay naalala ko ang isang malaking alaala na aking nakalimutan. “Sumakay na kayo sa mga lifeboats!” “Bilis!” “Lulubog na ang barko!” Nakaupo na ako sa lifeboat namin na ibinababa na sa tubig. Nagkabutas ang cruise ship na sinasakyan namin dahil sa lakas ng alon. Mabilis na pinasok ng tubig dagat ang barko at unti-unti na itong nalubog. Nakita ko si Auel na nasa kabilang lifeboat at nauna na nang naibaba sa tubig ang sinasakyan nila. Nasa kalagitnaan na kami ng barko ng biglang napatid ang tali ng lifeboat at bumulusok kaming mga sakay papunta sa tubig.

Lumubog ako pero nakaahon din ako ng mabilis. Naghahabol ako ng hininga ng makarinig ako ng malakas na ugong at pa, glingon ko sa aking likuran ay mabilis na lumulubog na ang barko. Nagpanic ang mga tao sa paligid ko na pilit lumalangoy pa, layo pero hindi ako ako makagalaw sa takot. “Stellar!” Napalingon ako sa pamilyar na boses na tumawag sa aking pangalan. Nakita ko si Auel na mabilis na lumalangoy papalapit sa aking direksyon. “Bakit ka nandito?! Bakit ka pa bumalik?!” galit kong tanong sa kaniya matapos siyang makalapit sa akin at niyakap niya ako ng mahigpit. Ngumiti lang siya at hinalikan ako sa noo, “Hindi ko kayang iwan ka Stellar.” “Ano bang katangahan yan?!” naiiyak kong tanong habang nararamdaman ko ang hila ng papalubog na barko sa amin.

“Gusto sana kitang iligtas Stellar pero mukhang wala rin ak, ong magagawa,” naiiyak niyang sabi sa akin habang nakikinig namin ang iritan ng mga taong lumulubog kasama ng barko, “Mas gugustuhin ko pang mamatay kasama ka kaysa mabu, hay ng wala ka.” Palakas ng palakas ang ingay ng papalubog na barko at ang hiyawan ng mga tao sa tubig pero parang wala lang sa akin habang magkadikit kami ni Auel.

“Mali ka Auel. Sapat na nakasama kita hanggang huli at hang, gang ngayon, hindi mo ako iniiwan kahit nakalimutan kita.” Malungkot na ngumiti siya at inilapit niya sa kaniyang pisngi ang aking kamay, “Ang hirap mo palang ligawan. Thank God walang pagod ang multo kundi sumuko na ako sa taray at tigas ng ulo mo.” Napatawa na lang ako ng mahina, “Hindi ka pa rin nagbabago Auel. Kahit patay ka na hindi nawala ang sense of humor mo.” Tumango siya at niyakap ako, “At hindi din nawala ang pag, mamahal ko sa iyo.” “Patay na ba talaga ako Auel?” naiiyak kong tanong sa kaniya. “Tumagos lang sa iyo ang bus. Ano sa tingin mo?” natatawa niyang tanong sa akin. “Bakit hindi mo agad sinabi sa akin?” balik tanong ko sa kaniya. Napailing siya at tinitigan ako sa aking mga mata, “Hindi ka maniniwala. Akala mo buhay ka pa. Hindi ka umaalis sa bahay ninyo. Nakalimutan mo pati ako. Ang tangi ko lang kayang gawin ay magtyaga at balikan ka lagi sa pag-asang maalala mo ako.” “Salamat sa hindi mo pagsuko sa akin Auel,” taos puso kong pasasalamat sa kaniya. “Hindi kita kayang iwan kahit kailan dahil mahal na mahal kita Stellar. Kaya sagutin mo na ako,” nakangiting udyok niya sa akin.

“Paano na yung babaeng liligawan mo?!”

Napatawa ako ng mahina at hinalikan ko siya sa kaniyang mga labi.

Napatawa lang siya at niyakap ako ng mahigpit, “Ay. Oo nga ano? Nandito siya. Yakap-yakap ko.”

Biglang nagliwanag ang kalangitan sa ibabaw ng dagat. Iba’t ibang kulay ng mga fireworks ang sumabog sa kalangitan.

“Auel...” napaiyak ako sa sinabi niya at nararamdaman ko na ang hatak ng papalubog na barko pailalim ng dagat.

“Oo Auel. Tayo na. A lifetime late but yes Auel. Yes,” nakangiti kong sagot sa kaniya.

Tumingin siya sa aking mga mata at buong hinalikan niya ang aking mga luha, “Liligawan na lang kita sa kabilang bu, hay Stellar. Hahanapin kita. Pangako iyan. Kung hindi ka naniniwala ngayon sa pag-ibig, sisiguraduhin kong sa kabi, lang buhay ay hindi kita tatantanan hanggang sa hindi mo ako sinasagot. Basta’t hintayin mo lang ako.”

Niyakap niya ako ng mahigpit at nakinig ko ang mahina niy, ang pag-iyak, “Sabi nga nila. It’s better late than never Stellar. I love you when I’m living until now that I’m dead. I will love you until we ceased to exist.”

“Hihintayin kita...” iyon na lang ang nasambit ko bago kami lumubog sa ilalim ng dagat at nagdilim na ang lahat. “Sorry Stellar...” Napalingon ako sa lalaking umupo sa tabi ko. Nakatungo siya habang nakatitig sa kaniyang mga kamay at umiiling. “Sorry hindi kita nailigtas. Wala akong nagawa,” naiiyak niy, ang sabi sa akin. Umiling ako at inabot ko ang kaniyang mga kamay. Nagulat ako at parang walang nagbago. Akala ko ay malamig at mati, gas ngunit parang normal lang sa pakiramdam. Mainit at malambot na mga kamay na laging nakaalalay sa akin. xxxiv

“I love you too Auel. Sana nasabi ko na nung buhay pa tayo pero at least, nasabi ko diba?” “Oo naman Stellar...” “Diyos ko, gabayan ninyo po si Stellar. Mahal na mahal po namin siya”. “Patawarin ninyo ako kung naging matigas ang puso ko sa aking anak pero ang tangi kong hiling ay makarating na siya sa piling ninyo mahal na Ama.” Nakaramdam ako na parang nagaan ang aking katawan na parang aangat ako. Unti-unti na rin akong napapapikit. “Narinig mo iyon Auel?” mahinang tanong ko sa kaniya. Mahigpit niya akong niyakap at hinalikan niya ang ulo ko, “Oo Stellar. Mahal na mahal ka ng mga magulang mo. Ang mga

dasal nila ang makakapagdala sa iyo sa lugar kung saan na tayo nararapat. Kung makarating man tayo doon sa paraiso na pinapangarap ko ngayong papaubos na ang oras natin dito sa mundo isa lang ang hiling ko. Ang makasama ka pa rin.” “Nalaman ko na kung hindi magbabago ang mundo kahit an, ong pilit ko ay hindi ako makakahanap ng tunay na kaligaya, han,” malungkot kong sambit kay Auel. Napatawa siya at pinisil ang aking pisngi, “Tapos na kasi Stel, lar ang oras natin dito sa mundong ito, oras na para pumunta na tayo sa sarili nating paraiso”.

“Ano ka ba, kanina pa kita tinatawag, mahuhuli na si JM dahil sa’yo! Batugan ka talagang bata ka, palalamunin ka pa!” Sabay pingot sa tenga ni Totoy na manhid na sa arawaraw na kapipingot dito. “Arraaay! Tita tama na po!” Kungyari nasasaktan para hindi masira ang araw ng Tiyahin niyang sa tingin niya ang tanging kasiyahan ay ang pingutin siya.

Pilit kong inaaninag ang kaniyang mukha at hinawakan ko ang kaniyang pisngi, “Kung ito man ang huli, natutuwa ako at ang huli kong nakita ay ikaw Auel.”

“Nasaan na ang bag ni JM? Siguraduhin mo lang na wa, lang naiwan! Sigaw ni Tiya Anita habang tinatapos ang hina, handang baon para kay JM.

“Hindi ito ang huli Stellar. Nalampasan nga natin ang kamata, yan, sigurado ako kahit saan tayo mapunta magkasama pa rin tayo,” paninigurado niya sa akin at nabalot na kami ng liwa, nag.

“See you soon Stellar,” mahinang sambit niya sa akin. “See you soon Auel,” tugon ko sa kaniya at tuluyan na nga kaming binalot ng nakakasilaw na liwanag. Sa wakas ay nakarating na kami sa bagong mundo na para sa mga katulad naming naligaw ngunit natagpuan muli ang daan. Isang mundo kung saan walang nasa itaas o nasa ibaba. Mun, dong walang hirap at pasakit. Walang kalungkutan at walang hanggang kaligayahan. Ang tunay na pinangarap na lugar sa piling ng Diyos at sa pil, ing ng isa’t isa. Isang paraiso. The End

Ang Asul Na Bag ni Totoy Estelle Deamor Elcarte Dali-daling ipinasok ni Totoy ang mga notebook at lapis sa loob ng asul na bag. Asul ang paborito niyang kulay. Bigla niy, ang naalala ang kanyang mahal na Itay na minsan niyang nakasama noong kaarawan nito tatlong taon na ang nakakali, pas. Asul na bag na may larawan ni “Ben 10” na may secret pocket pa ang pinangakong ibibili ng Tatay niya para sa kanya. Napangiti si Totoy sapagkat ang bag na iyon na noo’y kanyang tinitingala mula sa pagkakadisplay nito sa Quality Supermarket, ay sa wakas ngayo’y hawak-hawak na niya. Dahan-dahan niyang isinilid ang mga bagong libro sa Wika, Mathematics, at Science sa loob ng bagong bag. Ang ganda tingnan sapagkat napakakulay nito at tila’y inuudyok ng mga itong basahin sila. “Toootttooooyyyyy!!!” Ayun parang nag-ring na ata yung bell. Pasukan na! Nagmamadali niyang isinama sa bag ang isang box ng krayola sa side pocket nito.

xxxv

“Piiitt, piiitt!”, dumating na ang school bus. Nakapasok na si JM kaya oras na para sa araw-araw na singilan ni Totoy. Maglilibot na naman siya para kolektahin ang bayad sa mga kustomer ng Tita niya sa kanyang negosy, ong pautang. Isinuot niya ang gamit-na-gamit na niyang pares ng tsinelas. Nakasalubong niya ang mga batang ba, gong ligo, na handang-handa na para pumasok. “Pagbutihan niyo ha, ‘wag unahin ang paglalaro.” Taim, tim na bilin niya sa mga batang kasing edad lang niya. Na, pangiti siya at dali-daling sumabay sa mga batang naglalakad papunta sa elementary school na malapit sa kanila. Binilisan niya ang lakad at umarteng kaklase ang mga ito at natatakot na mapagalitan ni Ma’am dahil sa pagiging late. Napatigil siya sa kakatawa ng nakita ang masasamang titig ni Manong guard. “Opoh, ito na po, aalis na po, hindi naman talaga ako papasok diyan.” Sigaw niya sa guard na humaharang sa harap ng gate. Ang ingles na salitang “NO I.D., NO ENTRY!” ang kontrabida sa buhay niya. Pinangako niya sa sarili na balang araw ay mai, intindihan ang ibig sabihin ng mga ito. Napakamot siya sa ulo at patuloy na naglakad papunta sa unang bahay na sisingilin niya. Minsan nahihirapan siyang intindihin ang mga mata, tanda. Makapal ang mukha kung merong hinihinging pabor pero kung oras ng gampanan ang responsabilidad ay halos hindi mo na makita ang mukha, ni anino. Subalit hindi na ito bago para kay Totoy. Siya man ay mismong kabayaran sa isang napakalaking utang. “Totoy ikaw na ba yan?” Bumukas ang pintuan ni Aling Sonya, ang matalik na kaibigan ng pumanaw na ina ni Totoy.

“O eto, kumpleto na iyan ha sabihin mo sa Tiyahin mo.” Habang inaabot ang dalawang daang piso. “Akala ko ba papag-aralin ka nila? Bakit ikaw pa rin ang gumagawa nito? Parang pinagbabayad ka ata ni Tiya mo sa mga utang ng Tatay mo sa kanya. Ano ba ‘yan, hindi pa ba talaga siya nagbabago? Mabuti naman at hindi na ako nakakakita ng mga pasa diyan sa mga braso mo, dahil kung hindi mapipilitan na talaga akong makialam.” Tumahimik lang si Totoy, randam niya ang pagmamalasakit ni Aling So, nya. Lumipas na ang gutom ni Totoy at malayo-layo pa ang lalakarin niya pauwi. Ang mga salita ni Aling Sonya ang patu, loy na umiikot sa isipan. “Sabi ni Tita mag-aaral daw ako sa susunod na pasu, kan.” Paulit-ulit na sinasabi nito sa kanyang sarili. Ngunit kasabay nito ang kirot na hindi maitindihan ng kanyang musmos na isipan. May pag-asa nga ba para sa isang siyam na taong gulang na bata, na naiwang maging ka, bayaran sa isang utang? Wala nga ba siyang karapatan na tu, luyang makasabay ang ibang batang pumasok sa eskwela?

Sa ngayon, hindi ito masasagot ni Totoy. Hindi niya alam na meron palang mga kasagutan sa kanyang mga kata, nungan. Na ito lamang ay ipinagkakait sa kanya. Na meron siyang karapatan na maintindihan ang bawat salitang ingles. Na meron siyang karapatan na maangkin ang pinakaaasamasam na asul na bag. Na meron siyang karapatang mabuhay na isang bata na libre sa kahit na anong utang. Nakarating na si Totoy sa gate ng bahay ng Tiyahin niya. Sa bahay na tinuturing niyang, tahanan niya. At doon sa may pintuan nakita niya, ang kanyang asul na bag.

Ang Babaeng Alupihan Ralph John D. Rafael “Huwag kang magpapalinlang sa nakikita ng iyong mga mata, dahil hindi lahat ng ito ay totoo.” Nababalot ng misteryo’t hiwaga ang baryo kung saan ako nakatira – ang Sitio Talim. Pangalan pa lang ay talagang kakaiba na. Sabi raw ay hinango ang pangalang ito mula sa gabi. Kaugalian na kasi sa Sitio Talim na sa tuwing sasapit ang kabilugan ng buwan, ang bawat bahay sa amin ay nagha, handa ng kanilang mga patalim. Naglalagay kami ng kahit anong patalim sa labas ng bahay at ang ilan ay nagtatabi pa sa higaan bago matulog. Proteksyon daw iyon, proteksyon mula sa panganib ng isang kakaibang nilalang, isang hali, xxxvi

maw. Musmos pa lamang ako ay karaniwan ko na iyong narir, inig ngunit ni minsan ay di ko pa nakita ang sinasabi nilang halimaw. Mahigpit ang bilin sa akin ng aking mga magulang na bago lumubog ang araw, dapat ay nakauwi na ako. Naging panakot sa akin noong kabataan ko at sa iba pang mga bata ang kuwento ng halimaw na iyon. Napakadilim sa amin kapag sumapit na ang gabi. Wala pa noong kuryente at tanging tanglaw lamang mula sa mga sulo ng tukarol at gasera ang nagbibigay liwanag sa gabi bukod sa buwan. Ngunit ang buwan ay hindi namin kakampi. Sa tuwing kabilugan nito at tila pinagmamasdan ang maliit naming baryo, namamahay naman ang takot at pangamba sa’min. Iyon ang naghahari sa amin, ang takot. Ngunit mapanganib ang takot, pagkat mula rito ay nakakapag – isip tayo ng kung anu – anong mga bagay. Sa kabila ng pagiging malayo namin sa bayan, buti na lamang at mayroon kaming nahihingan ng tulong sa aming lugar. Ang pinakamatandang nabubuhay sa amin, si Tata Selo. Siya ay isang matandang lalaking halatang maraming karanasan. Siya ang tagapayo sa amin at lahat kami ay sinusunod at naniniwala sa lahat ng sabihin at iutos niya. Siya rin ang am, ing manggagamot. Ang lahat ng aming na dinadaing na sakit ay mahiwagang napapawi gamit ang kaniyang mga halamang gamot, kaunting haplos sa sumasakit na bahagi ng katawan at ilang mga orasyon. Hindi man lahat, ayos na rin sa amin iyong may maisalba siya. Kung ang kalikasan ang bumawi sa buhay ng isang tao, malugod namin iyong tinatanggap ngunit kung iyon ay kagagawan ng tao, ipinagdarasal namin na sa gabi’y ‘wag siyang patulugin ng kaniyang kasalanan. Kaya na, man nang pumanaw ang mga magulang ko, maluwang ko iy, ong tinanggap. Si Tata Selo, bukod sa sinasabing halimaw ay ang isa pa nam, ing kinatatakutan bagaman wala naman siyang ginagawang masama para ikapahamak namin. Ayon sa kaniya,ang lahat ng natatamong sakit ng tao ay kagagawan ng mga hindi nakikitang nilalang – mga engkanto, duwende at marami pang ibang lamang lupa. At para sa amin, isang tao lamang na may kaalaman sa mahiwagang mundo ang may kakaya, hang salungatin ang mga ganoong klase ng nilalang, at iyon ay si Tata Selo. “Napaglaruan ng duwende.” “May nagkagustong kapre.” Ganyan ang madalas naming naririnig sa tuwing nanggaga, mot siya. Lahat kami ay naniniwala sa kaniya pagkat siya la, mang ang may kakayahang ipagtabuyan ang mga nilalang na iyon na nagpapahirap sa kaawa - awa naming kabaryo. Min, san na rin nagpaanak si Tata Selo pagkat takot ang manghihi, lot na paanakin si Aling Tasing na ayon kay Tata Selo ay na, gustuhan ng engkantong naninirahan sa malaking punong

katabi ng bahay niya habang mahimbing itong natutulog. May edad na siya at walang asawa ngunit nagdalang tao pa rin kung kaya’t ipinagpalagay na rin naming may katotoha, nan nga ang sinabi ni Tata Selo. Ngunit ang mas nakakagulat sa lahat ay nang manganak siya ng isang ahas. Nagulantang ang lahat sa nasaksihan, maging si Tata Selo. Unang pagkaka, taon iyon na nagsilang ng ahas ang isang tao. Hindi pangkara, niwan. Matapos ang ilang sandali, nagluwal naman siya ang isang babaeng sanggol. Nasaksihan ko pa ang pangyayaring iyon at maging ako ay nagulat. Gusto ko sanang itanong kay Tata Selo kung bakit hindi niya mapalayas ang halimaw kung gayon may kakaya, han naman pala siyang itaboy ang mga lamang lupa, pero di ko iyon maitanong sa kaniya o kahit kanino. Katulad nga ng sinabi ko, si Tata Selo ay isa rin sa hiwaga sa aming lugar at walang sinuman ang gustong kuwestiyonin siya. Itinago ko na lamang sa sarili ko ang mga katanungang bumabagabag noon sa mura kong isipan. Nang sandaling nililinis na ng manghihilot ang nagkalat na dugo sa sahig, sa mga kumot at namuong dugo sa inunan ng kapapanganak pa lamang na sanggol ay nanumbalik sa alaala ko ang mga naririnig kong kuwento tungkol sa halimaw. Ayon sa mga kuwentong matagal nang kumakalat sa aming lugar at nagpasalin – salin na, ang sinasabing halimaw ay mai, hahalintulad sa isang sirena. Hindi dahil sa mapang-akit ito o maganda ang tinig katulad ng sinasabi tungkol sa mga si, rena, kung hindi dahil ang parehong nilalang ay may bahagi ng tao. Ang itaas na bahagi ng sirena ay sa tao ngunit ang pambaba nito ay sa isang isda, samantala ang halimaw na, man na tinutukoy ko ay kahalating tao sa itaas habang ang kalahati naman sa baba ay sa alupihan. Ang pinagkaiba la, mang ng dalawa ay walang pares ng paa ang sirena samanta, lang ang halimaw ay marami nito. Isang babaeng alupihan ang pinaniniwalaan naming halimaw. Di ko alam kung saan nagmula ang kuwentong iyon, basta ang malinaw sa akin, mapanganib siya. Minsan na akong nakakita ng alupihan ng maligo ako sa sapa. Pahaba ang kata, wan nito at may mahabang sungot sa unahan na parang sa hipon at ang kamangha mangha ay ang maraming bilang ng mga paa nito. Higit sampo marahil ang pares ng mga paa nito. Nabuo tuloy sa isipan ko ang itsura ng halimaw na ibi, nase ko lang sa mga sirenang napagkukuwentuhan sa amin. Wala pang nakakakita ng sirena o nakapag papatunay na may, roon nga nito at ganoon din sa babaeng alupihan. Pero sa pa, lagay ko, ang itaas na bahagi niya ay isang magandang babae samantalang nakakapangilabot naman ang ibaba nito dahil ito’y sa alupihan. Marami at malalaking pares ng mga paa na dahilan para makagapang siya ng mabilis. Tumakbo ka man ng napakatulin sa abot na iyong makakaya, siguradong aabu, tan ka pa rin niya. Kabisado ng alupihan ang lupa – ang bawat butas na nagsisilbing lagusan, alam nito kung alin ang mata, bang lupa sa hindi at kung alin ang basa sa tuyo. Kung may nakaengkuwentro na nga sa babaeng alupihan, siguradong walang nakaligtas ni isa man. Wala, walang nakakawala! Pero kung ganoon nga, paanong nagpasalin – salin ang kuwento niya? Kailan nga kaya nagsimula ang kuwentong iyon? Ang sabi sa’kin ng aking mga magulang ay mula’t sapul pa lamang ng magkamalay sila ay naroon na ang kuwentong kababalaghan na iyon. Minana pa raw nila sa kanilang mga magulang ang paniniwalang mayroon ngang isang nakakapangilabot na nila, lang sa amin. Kasing tanda na marahil ng Sitio Talim ang ala, mat ng babaeng alupihan o kung hindi man ay kaunting pana, hon lamang ang agwat. Totoo nga kaya ang kuwento? Totoo xxxvii

nga kaya na may isang kakaibang nilalang sa aming baryo na kalahati tao at kalahati alupihan? Hindi ko alam, hindi ko pa alam ng mga panahong iyon ang katotohanan sa likod ng mga kababalaghang pinaniniwalaan ko at ng lahat sa amin. Napakatanda na marahil ng nilalang na iyon o kaya’y hindi siya tumatanda kung kaya naman hanggang ngayon ay nananatili pa rin siyang isang misyteryo. Nalibing na sa lupa ang mga unang taong nagpakalat ng alamat niya ngunit ang pangamba sa kaniya ay nabubuhay pa rin sa baryo ng Sitio Talim. Umahon na mula sa putik ang mga alupihan at nag, tago ulit sa butas kasabay ng paglubog na araw ngunit ang mga tanong sa aking isipan ay nananatili pa rin walang kasa, gutan. Samantala, taliwas naman sa iniisip ko ang ilang mga kumaka, lat na sabi – sabing ang babaeng alupihan daw ay isang matandang babae. Tungkag at magulong magulo ang mga nagkukulay abo nang mga buhok, sira – sira’t nangingitim ang mga ngipin at ang pinakamatindi sa lahat, dumudura daw ng dugo! Hindi malinaw sa amin kung ano nga ba talaga ang itsura ng nilalang na aming kinatatakutan at pinangingila, gan kapag sumapit na ang dilim. Ngunit sa lahat ng aming mga hinuha tungkol sa kaniya, ang sabi – sabing iyon ang mas pinaniniwalaan ng nakararami. “Ano kaya ang kinakain niya kaya nasira ang mga ngipin niya at dumudura siya ng dugo? Karne kaya ng anong hayop? O baka… sa tao ang kinakain niya.” Iyan ay ilan lamang sa mga tanong na gusto kong hanapan ng kasagutan noon. Napakalawak ng imahinasyon ko, ngunit ang pag – iisip na karne ng tao ang kinakain ng halimaw ang siyang naghahatid sa akin ng matinding takot. May mga naniniwala naman na isang matandang babaeng nakatira ilang metro lamang ang layo mula sa dulo ng sapa ang siyang sinasabing halimaw. Halos magkalapit din ang deskripsyon ng matandang babaeng iyon at ng matandang pinaniniwa, laang siya na ngang babaeng alupihan. Ngunit walang ginaga, wang hakbang ang sinuman sa amin dahil sa takot sa maaar, ing mangyari. Isang umaga nadatnan kong nagpupulong ang mga nakatatanda sa aming baryo sa kubo ni Tata Selo. “Matagal na panahon nang hindi umaatake ang babaeng alupi, han. Huwag tayong basta – basta gumawa ng hakbang,” pauna ni Mang Karding. “Hihintayin pa ba nating umatake muli ang halimaw na iyon bago tayo gumawa ng hakbang? Hindi tayo mapeperwisyo kung uunahan na natin siya,” sagot naman ni Mang Ishmael. “Tama ang sinabi ni Ishmael, ngunit may punto rin si Karding. Huwag tayo basta – basta gumawa ng hakbang. Pag – isipan natin ang bawat kilos na ating gagawin,” suhestiyon ni Tata Selo. Maliit lamang ang aming baryo kung kaya naman kilala ko na halos lahat sa amin lalo na ang mga nakatatandang siyang nagdedesisyon tuwing may unos o ganitong suliranin. Pero sa huli, ang payo pa rin ni Tata Selo ang nasusunod. Pagkat siya ang pinakamatanda sa aming lugar, siya rin ang may pinaka, maraming karanasan sa lahat, lalo na pagdating sa usapin ng halimaw. Matapos ang pagpupulong ay nagsiuwian na ang lahat. Lumapat nang muli ang gabi at sinakop na ng kadiliman ang buong baryo. Nagsimula nang ihanda ng mga tao ang kani, lang mga patalim at ganoon din ang mga sulo. Kabilugan ng buwan ng gabing iyon. Dagdag liwanag sa paligid, ngunit hindi iyon maganda para sa amin, dahil para sa aking mga

kabaryo, mas lumalakas aniya ang babaeng alupihan sa tuwing bilog ang buwan. Hindi ko alam kung ano ang ma, raramdaman ko ng gabing iyon – takot ba ang paiiralin ko o pagkamangha sa kagandahang taglay ng buwan? Napakaliwa, nag, payapa ang paligid at tanging mga kuliglig lamang ang masiglang humuhuni na parang nagpapahiwatig na sa kanila ang gabi. Dama ko rin ang preskong samyo ng hangin na du, madampi sa aking balat, nagpapakalma sa akin at pinapawi ang pag - aalala. Di ko tuloy maiwasang gunitain ang aking ina na noong kabataan ko pa ay walang pagod na nagpapay, pay sa’kin upang mahimbing ako sa pagtulog. Habang ang aking ama naman ay walang sawang nagkukuwento ng kaniy, ang mga karanasan sa laot at kung anu ano pang nakakaeng, ganyong alamat. Kaya marahil lumaki ako na napakalawak ng imahinasyon ay dahil sa kaniya. Pero ang lahat ng iyon ay matagal ng panahon, binata na ako ngayon at kaya ng buhayin ang sarili. Biro nga sa akin ng mga kapit bahay ko ay kaya ko nang bumuhay ng pamilya – pero ang pabirong sagot ko naman, ang babaeng alupihan ang gusto kong mapangasawa. At saka sila magtatawanan. Ganoon lamang palagi ang biro nila sa akin at ganoon lang din ang sagot ko, paulit ulit. Sumagi na rin sa isip ko ang pag – aasawa, pero sa tamang panahon. Bukod sa pagsama ko kila Mang Karding sa laot para mangisda, na siyang pangunahing ikinabubuhay dito sa amin, nagtatanim din ako ng mga gulay at prutas at nag – aalaga pa ng mga hayop. Simpleng pamu, muhay lang kami sa Sitio Talim, magbanat ka ng buto kung ayaw mong magutom. Ang sabay – sabay na tilaok ng mga tandang tuwing umaga ang kadalasang gumigising sa aming baryo, ngunit ng uma, gang iyon, isang malakas na sigaw ang bumulabog sa natutu, log na baryo ng Sitio Talim na naging dahilan upang ang la, hat ay magsilabasan sa kani - kanilang kubo at tuntunin ang pinagmulan ng ingay. “Hhhaahhh… hhhaaahhh… sino ang may kagagawan nito? Sino?” malakas na sigaw ni Aling Bebang, ang asawa ni Ka Unding, na tila naghahanap ng salarin. Nagulat ang lahat sa nadatnan, nagkalat ang mga patay at nilalangaw nang mga hayop sa kanilang bakuran. Mga manok at pati ang kanilang alagang aso, pawang walang buhay. Parang kinatay sa brutal na paraan. Wakwak ang sikmura ng aso, bukang buka, wala ng mga lamang loob at halos di na maintindihan ang hitsura nito. At ganoon din ang mga manok na nagkalat sa buong paligid. Masangsang din ang amoy sa paligid dahil ikinakalat ito ng hangin sa buong baryo. Sino naman kaya ang kayang gumawa ng brutal na pagkatay sa mga hayop na iyon? Walang awa, tanging mga langaw lang ang natutuwang pagmasdan ang eksenang iyon. “Sinasabi ko na,” untag ni Mang Ishmael, “binalaan ko na kayo pero di kayo nakinig! Mabuti na lang at mga hayop lang ang biniktima niya, pero paano bukas, o sa mga susunod pang mga gabi? Hihintayin pa ba nating ang mga anak naman natin ang mapahamak bago tayo umaksiyon?” Sa sinabing iyon ni Mang Ishmael ay nagsimulang mangamba ang lahat ng taong nakikiusyoso sa nangyari. Nagsimula ang mga bulong bulungan at saka nilamon na ng ingay ng mga tao ang buong paligid. Nagsimula lamang sa isang tao hang, gang sa magpapasa pasa na; nagsimula lamang sa mahinang bulong hanggang sa ito ay lumakas ng lumakas at nagdulot ng nakabibinging ingay. Ngunit ang lahat ng ito ay natigil bu, hat sa malakas at kilalang boses ni Tata Selo na siyang nag, patahimik sa lahat. xxxviii

“Hanggat maaari ay huwag tayong gumawa ng hakbang han, gat hindi pa tayo nakakasiguro. Marahil ay kagagawan la, mang iyan ng isang mabangis na baboy ramong gumagala sa kakahuyan at napadpad dito sa atin para maghanap ng makakain,” kongklusyon ni Tata Selo. At katulad ng nakagawian, sa huli, si Tata Selo pa rin ang nasusunod. Napakatalino niya nga talaga, ang lahat ng mga payo niya ay may punto. Hindi nagpapadalos dalos di katulad ni Mang Ishmael, pero hanga rin ako sa katapangan niya dahil siya lang ang tanging humihimok sa amin na tuntunin at pa, slangin na ang babaeng alupihan upang tuldukan na ang takot sa aming lugar. Di ko masisisi si Mang Ishmael kung bakit ganoon na lamang ang galit niya sa halimaw, paano ba naman kasi naulila siya dahil pinaslang ng mabangis na nila, lang na iyon ang kaniyang mga magulang. Kalat na kalat sa amin ang mapait niyang kuwento. Bagamat walang nakakaa, lam kung totoo nga iyon, para sa kaniya, iyon ang gusto niy, ang paniwalaan, iyon ang totoo. Di natagpuan ang bangkay ng mga magulang niya, kung kaya’t di ito umaayon sa sabi – sabing tanging lamang loob lang ang kinakain ng babaeng alupihan at saka iiwan ang katawan matapos sipsipin ang dugo mula sa kaawa awa niyang biktima kagaya ng sinapit ng mga alagang hayop ni Aling Bebang. Samantala, nagsibalikan na rin kami sa aming mga gawain. Naghanda na ang mga kalalakihan para sa paglalaot, at ang mga kababaihan naman ay abala rin sa kanilang gawain sa bahay. Nang araw na iyon, di muna ako sumama sa paglalaot upang asikasuhin ang mga alaga kong hayop. Habang gina, gawa ko iyon ay naiisip ko ang kaawa awang kalagayan ni Al, ing Bebang. Ramdam ko sa kaniyang pagtangis ang lubos na panghihinayang sa pinatay nilang mga alaga. Ikaw ba naman na siyang nagtiyagang magpatuka sa mga manok na iyon ay di manghihinayang na isang umaga ay madadatnan na la, mang silang kinatay ng iba. Sila ang nagpatuka ngunit iba ang nakinabang. Nakakalungkot isipin ang nangyari lalo pa’t napakarami nilang anak ni Ka Unding. Mga sampu na siguro at ngayon ay buntis na naman si Aling Bebang. Biro pa nga ng ilan naming kabaryo, may sa pusa raw si Ka Unding, ang gusto lang, anak ng anak. Pero ang malaking tanong ngayon ay kung saan naman kaya silang mag – asawa hahanap ng ipa, pakain sa kanilang mga anak? Kawawa naman ang kanilang mga kuting, este mga anak. Dapit hapon na nang maisipan kong magtungo sa sapa para maligo. Malamig ang tubig at presko sa pakiramdam. Napaka, laking pakinabang sa amin ng sapa dahil doon na rin kami naglalaba. Hindi na kailangang sumalok o umigib pa ng tubig sa balon para gamitin. Isang malaking biyaya talaga mula sa kalikasan ang sapa. Hapon ako palaging nagpupunta doon para siguradong walang ibang tao. Para tahimik at payapa ang paligid. Mainam na lugar para makapag – isip. Pinikit ko sandali ang mata ko. Pinapakiramdaman ang kalikasan at ni, nanamnam ang bawat momento. Ilang minuto rin akong ganoon. Ngunit lingid sa kaalaman ko, hindi pala ako nag - iisa. Mula sa malayo ay may nagmamasid sa akin na para bang tulad ko, ay nakikiramdam din sa kapaligiran. Iminulat ko ang aking mga mata at nagulat ako sa aking nakita. Mga alupihan! Gumagapang sila papalapit sila sa akin. Mukhang ako ang pakay nila. At di nga ako nagkakamali, ako ang pakay nila! Sa akin sila patungo. Mabilis ang mga pangyayari. Huli na nang naisipan kong bumangon pagkat may ilan nang matagumpay na nakagapang sa aking mga braso, sa’king paanan at sa ibang bahagi pa ng katawan ko. Hindi pangkaraniwan ang ganoon karaming alupihan na sabay – sabay na nagsisilaba,

san kaya naman talagang nakakagulat. Kadalasan ay isa o da, lawa lang ang nakikita ko pero ng mga oras na iyon ay na, pakadami nila. Nakakadiri. Nakakatakot. Tumindig lahat ng balahibo ko sa katawan sa aking nasaksihan. Hanggan sa… may nagsalita mula sa likuran ko, “Maghanda ka pagkat nasa likuran mo lang ang babaeng alupihan,” nagbabanta ito. Matinis ngunit buo ang tinig niya. At ng wa, lang anu – ano’y nakatayo na ako mula sa kinahihigan at napa, balikwas sa pinanggalingan ng tinig. Gulat na gulat ako ng mga sandaling iyon. Isang babae ang nakatayo sa likuran ko. Nakalugay ang mahaba niyang buhok. Wala akong maaninag na damdamin sa kaniyang mga mata. Diretso lang ang tingin sa akin at dahil doon ay nagsimulang manlamig ang pakiram, dam ko. Walang ibang naroon maliban sa kaniya. Kayat mala, mang sa malamang, siya na mismo ang tinukoy niya. Siya na nga kaya? Siya na nga ba ang babaeng alupihan? Iyan ang mga tanong na mabilis na pumasok sa isip ko na simbilis na lamang ng paggapang ng mga insekto sa’kin. “Ito na marahil ang katapusan ko,” bulong ko sa aking sarili na may halong takot at pangamba. Pakiramdam ko may isang dosenang kabayong naghahabulan sa dibdib ko nang huma, rap ako sa babae. Mabilis at malakas ang kalabog ng puso ko. Hindi dahil nabighani ako sa kaniya kung di dahil sa nerbyos. Nerbyos na siyang dahilan kung ba’t di ako nakagalaw ng ilang minuto. Nakatingin lang ako sa kaniya habang siya ay di mapatid ang pagkakatitig sa akin. Di ko alam kung anong ga, gawin ko. Tatakbo ba ako, magtatago o magpapaubaya na lang sa kaniya dahil kung totoo ngang siya na ang babaeng alupihan, di ko rin siya matatakasan! Maaabutan at maaabu, tan niya ako kahit gaano kabilis ako tumakbo. Mahahanap at mahahanap niya ako kahit saan man ako magtago. Kabisado ng alupihan ang lupa at ganoon din ang sapa. Wala na akong kawala; wala! Kahit natatakot ay nagtanong ako sa kaniya, “Kakainin mo ba ang lamang loob ko saka sisipsipin ang dugo ko sa katawan?” sabay lunok. Total sa isip – isip ko naman ay papatayin na rin niya ako kaya pakonsuelo na lang sa sa’kin iyong sagutin niya ang tanong ko. At doon na nagsimulang magbago ang ayos ng babae. Mula sa di mapatid na titig niya sa akin ay yumuko siya. Ilang segundo siyang ganoon… at saka humalakhak ng napakalakas! Di ko mawari kung iyon ay halakhak na nananakot o natatawa dahil sa sinabi ko. “Sa alupihan ba ang ibabang bahagi ng katawan ko? Pag, masdan mo nga,” pangiting tugon niya ngunit may kahalong pang – aakit. At mula sa sa kaniyang kinatatayuan ay dahan – dahan siyang naglakad palapit sa akin. Nahawi ang mga nag, tataasang mga damo’t talahib na tumatabing sa kalahati ng kaniyang katawan. Di nagtagal ay lumantad sa akin ang kaniy, ang kabuuan. Laking pasasalamat ko nang makitang hindi sa alupihan ang ibabang bahagi niya kung di isang magandang pares ng binti. Hubog kandila, ika nga ng ilan; sa ganoon ko maihahambing ang binti niya. Napagmasdan ko pa siya ng matagal nang lumapit siya sa akin. Makintab ang mahaba niy, ang buhok na lampas balikat, mapusyaw ang balat at simpula na parang rosas ang labi. Pero ang pinaka nakakabighani sa lahat ay ang mga mata niya, parang buwan na habang ang lahat sa aking mga kabaryo ay natatakot, ako naman ay pinag, mamasdan ito mula sa langit at di maiwasang humanga sa taglay nitong kagandahan. May kakaiba akong naramdaman sa loob ko na noon ko lang naranasan. Sigurado akong hindi iyon takot ngunit nang sandaling iyon ay di ko mapigil ang mabilis na pintig ng puso ko.

xxxix

“Balita ko nakatira sa dulo ng sapa ang sinasabing babaeng alupihan, di ba natatakot maligo dito?” tanong niya sa akin. Sa ginawa niyang iyon, tuluyang naglaho ang takot ko sa kaniya. Pinagpag ko rin ang mga gumapang na alupihan sa katawan ko saka sumagot, “Di ah, ikaw ba?” paagmamayabang ko. Ayoko naman isipin niyang duwag ako, kahit ang totoo ay ha, los magkakaihi na nga ako sa takot dahil sa mga insekto at lalo pa nang magsalita na siya sa unang pagkakataon. Na, pangiti siya sa sinabi ko, napakatamis na ngiti. “Matapang ka pala, anong pangalan mo?” Dahil sa maliit lang ng aming baryo at halos magkakakilala na ang lahat sa amin, iyon pa lang ang unang pagkakataon na may nagtanong sa akin ng pangalan ko. “Ah, eh S – Se – Sebastian ang pangalan ko, ikaw?” pautal – utal ko pang sagot. Matipid at agaran lang ang tugon niya sa tanong ko, “Lupe,” sabay tingin sa malayo, “maggagabi na, malayo pa ang uuwian ko, sige.” “T-teka, saan ka ba nakatira? Ihahatid na kita,” alok ko sa kaniya pero muk, hang may pagkamisteryosa siya dahil lumingon lang siya sa’kin at saka naglakad ulit ng mabilis hanggang sa di ko na siya maabot ng tanaw dahil na rin sa nagtataasang mga da, mong bumura sa dinaan niya. Madami pa sana akong gus, tong itanong sa kaniya, pero nagmamadali siyang umalis. Gusto ko pa sanang makausap siya ng matagal. Pinilit ko pang sundan siya pero talagang mabilis siya maglakad. Medyo madilim na nang makauwi ako sa amin. Naghahanda na ang lahat na kanilang mga patalim at sulo pero wala pa rin ibang laman ang isip ko kung di ang magandang babaeng nakilala ko sa sapa – si Lupe. Paulit – ulit na rumerehistro sa isip ko ang mga salitang binitawan niya sa saliw ng napaka, gandang melodiyang nilikha ng kaniyang tinig habang nag – uusap kami sa sapa. Si Lupe, si Lupe lang ang tanging laman ng isip ko buong gabi. Walang buwan ng gabing iyon na siya pa naman kinagigiliwan kong pagmasdan pero ang kaganda, han lamang ng mata ni Lupe ay sapat na para sa gabing iyon. Hanggang sa makatulugan ko na lang ang pag – iisip sa kaniya. Uminog na ang mundo at naghari na ang liwanag. Isang pani, bagong araw na naman sa Sitio Talim. Ngunit panibago nga kaya? Marahil ay isang pangkaraniwang araw na naman iyon katulad ng nakasanayan, maliban na lang kung may kakai, bang magaganap. Kasabay ng paglapat sa aking mukha ng sinag ng araw ay siya na rin pagdilat ng mga mata ko. Ngunit di tulad ng dati’y pinakiramdaman ko muna ang paligid at nakinig. Ilang minuto lang akong ganoon hanggang sa su, mang ayon na akong walang nangyaring kakaiba sa labas ng aking kubo. Walang tumatangis para sa kaniyang mga ala, gang hayop, walang kaganapan na pinagbubulong bulungan at higit sa lahat, walang pag – uusap tungkol sa halimaw na matagal nang kinatatakutan sa aming lugar. Lumuwas na ako upang tingnan ang mga alaga kong hayop at laking pasasala, mat ko na lamang dahil walang nabawas sa kanila. Mas mabuti na ‘yung ganito na walang nangyayaring kakaiba pero minsan, nakakasawa rin ang paulit – ulit na gawi. Sumama ako sa paglalaot nila Mang Karding. Mukhang maganda naman ang panahon kaya madami rin ang sumama. Malayo layo ang narating namin kaya’t madami kaming nahuling isda. Hapon na nang makabalik kami sa baryo. Medyo nabigatan pa ang bangka sa dami ng huli pero ayos lang dahil sa dami niyon, tiyak kaya na nitong tustusan ang pagkain namin para sa tat, long araw. Lumipas nang mabilis ang maghapon na walang kakaibang nangyari sa baryo pero mas mabuti na iyon. Pagka, tapos kong kumain ng gabihan ay agad na akong nahiga. Pa, god at masakit ang katawan.

Kinabukasan ay araw ng pahinga. Walang mabigat na gawain. Ang mga bata’y masayang naglaro sa labas buong umaga. Ang ilang kalalakihan naman ay nasa isang malaking kumpu, lan. Masayang nag – iinuman at nagtatawanan sa sari – saring mga kuwento. Ganoon ang libangan sa amin. Napakasayang pagmasdan kapag ganoon ang nangyayari sa Sitio Talim. Ang mga kababaihan naman ay nagluluto ng kanilang panang, halian. Samantalang ako, walang ginagawang ganoon. Dahil nga binata pa ako, wala pa akong pamilyang inaasikaso. Sarili ko lang ang responsibilidad ko. At nang hapon na’y naisipan kong bumalik sa sapa, umaasang makikita kong muli doon si Lupe, pero wala siya. Naghintay ako pero ni anino niya ay di ko man lang nakita. Ilang hapon din akong nagpabalik – balik sa sapa ngunit di ko pa rin siya nakikita. Inisip ko na lang na nakalimutan na niya ako.

ang ihip ng hangin. Sa simula’y patak – patak lang hanggang sa di naglaon ay bumuhos na rin ang ulan. Nagmadali agad akong umuwi. Nang gabing iyon ay hirap akong matulog. Naglakad – lakad muna ako sa labas sandali para magpaan, tok. Nakasalubong ko si Ka Unding.

Hanggang sa isang hapon, nagtiyaga talaga akong maghintay sa sapa at umaasang makikita ko rin siya. Kahit madaming insekto sa paligid, kahit kumpulan ang mga lamok na umaali, gid sa’kin na nagnanasang matikman ang dugo ko ay matiy, aga pa rin akong naghintay. Hanggang sa di ko namalayan ay naidlip na pala ako. At isang pamilyar na boses ang gumising sa natutulog kong diwa ng oras na iyon. “Sebastian, ba’t diyan ka natutulog? Gusto mo na naman ba gapangin ka ng mga alupihan?” Di ko makakalimutan ang nagmamay ari ng boses na iyon. Paano ko siya makakalimutan kung palaging siya lang ang laman ng isip ko? Sigurado akong si Lupe na iyon, wala ng iba pa. Matapos madinig ang tinig niya ay di na ako nag – aksaya ng oras. Agad akong bumangon. Napakaganda talaga ni Lupe, walang kapantay. Siya na; siya na ang babaeng gusto kong makasama habambuhay.

Ang katahimikan sa Sitio Talim ay nagtagal din ng ilang linggo. Sa awa ng Diyos ay walang kakaibang nangyari; akala nami’y tuloy – tuloy na iyon. Ngunit isang mainit na hapon nang magkagulo ang lahat sa isang dayo. Isang matandang babaeng gumagala sa aming lugar. Ang lahat ng naroon ng oras na iyon ay parang sinusuri ang matandang babae. “Ang babaeng alupihan! Ang babaeng alupihan!” sigaw ng ilan ha, bang nagsisitakbuhan palayo sa tuwing lalapitan sila nito. May pagkakahalintulad ang istura ng matanda sa kumakalat na sabi – sabi tungkol sa babaeng alupihan. Siya na nga kaya ang sinasabing halimaw? Katulad sa deskripsiyon na pinanini, walaan ng ilan ay tunkag din ang magulo’t namumuti ang buhok ng matanda. Sira – sira’t nangingitim ang mga ngipin. Pero ang pinakanakakatakot sa kaniya ay ang kaniyang tingin. Masama ang kaniyang titig na parang hindi natutuwa sa inaasal ng mga tao. Kakaiba ang isang mata ng matanda. Kakulay iyon ng mga mata ng uwak. Walang siyang ginagawa kung di ang tingnan ang bawat isang naroon. Pinagbabato siya ng lahat at doon na nagsimula ang tensyon. Tinamaaan siya sa may sentido. Umagos mula doon ang dugo at labis niy, ang ikinagalit. Sumisigaw siya sa sakit at galit habang si, nusugod ang mga taong nanakit sa kaniya. Nagsitakbuhan ang lahat maliban sa isang lalake – si Mang Ishmael na nana, tiling nakatayo. Itinulak niya ang matanda palayo sa kaniya at sa sobarang lakas ay napasubsob ang matanda sa lupa, “Hali, maw ka!” Humahangos sa galit ang dalawa ngunit mukhang mas matindi ang galit ni Mang Ishmael. Dinampot niya ang isang matalim na kahoy at akmang palapit sa matanda ngunit mabilis itong tumakas sa kakahuyan. Hindi na hinabol ng ak, ing mga kabaryo ang matanda dahil na rin sa takot at gulat.

“Ah kasi, hinihintay talaga kita tuwing hapon dito sa sapa, gusto kitang makita,” sagot ko pero parang walang epekto ang sinabi ko sa kaniya. Tutuloy na sana siya sa paglalakad pero pinigilan ko siya. Nakiusap na kahit saglit lang ay pag, bigyan niya ako at mukha naman nadala siya sa mga pakiu, sap ko. Naupo kami sa malaking bato sa gilid ng sapa. Noong una ay medyo nahihiya pa ako pero iyon na ang pagkakataon ko para kilalanin siya kahit papaano. Di ko alam kung paano ko sisimulan ang aming pag – uusap. Hanggang sa siya na ang nag – umpisa, “May sasabihin ka ba? Aalis na ako bago magdilim.” “Ah… eh, kasi palagi kang nasa isip ko,” nabigla ako sa sinabi kong iyon pero nakita kong bahagya siyang ngu, miti. Tipid nga lang at parang ayaw ipahalata saka siya tumingin sa akin. Napatingin din ako sa kaniya, ngumiti, nag, tagal iyon ng ilang saglit at saka sabay kaming bumaling sa ibang direksiyon. Wala akong ibang maisip sabihin kaya inumpisahan ko na lang sa pagkukuwento ng mga nakakata, wang karanasan ko at ilang nakakalibang na kuwentong naaa, lala ko mula kay Itay. Di siya nagsasalita pero halatang intere, sado siyang makinig at ayos na sa’kin iyon na kahit sa maliit na paraan ay nagiging komportable siya sa’kin. Di ko namala, yan ang oras, malapit na pala magdilim. Tumayo na si Lupe at minasdan ang papalubog na araw sa kanluran. “May alupihan sa balikat mo!” wika niya. Nagulat ako sa sinabi niyang iyon kaya’t agad kong tiningnan ang parehong balikat sa pag – aakalang totoo nga ang sinabi niya. At sa muling pag, baling ko sa ay wala na siya doon. Mag – isa na lamang ako. Saan kaya siya dumaan? Walang anumang bakas ang naiwan. Napakamisteryosa niya talaga. Naglalaho at sumusulpot na lang siya basta. Naghahanap pa rin ako sa paligid kung saan siya maaaring dumaan ngunit wala talaga. Napakabilis naman niyang maglakad at di ko man lang naramdaman ang kaniyang pagli, san. Nang hapong iyon ay naramdaman kung tila nagbago xl

“Oh Ka Unding, saan ka galing?” bati ko. “Ah…eh, diyan lang sa tabi – tabi,” tipid na tugon niya saka nagmadaling umalis. Animoy nagulat ng makita ako, pero ang nakapagtataka ay kung saan naman kaya siya nagphangin dahil halatang pawi, san at pagod. Sa may dulong bahagi na iyon ng baryo at wa, lang ibang nakatira doon maliban kay Aling Tasing na ilang metro lang ang layo mula sa pinanggalingan ni Ka Unding. Pero di ko na inisip iyon, bumalik na rin ako sa’king bahay matapos makadama ng antok.

Hindi ko alam kung anong mararamdaman ko sa’king nasaksi, han. Nakadama ako ng awa para sa matandang babae dahil sa inabot niyang kalupitan kahit na para sa lahat ay isa siyang halimaw. Ngunit ang nakita ko ng hapong iyon ay hindi ang mabangis na nilalang na kinakatakutan sa’min kung di isang nakakaawaang matandang babae lang. hindi ko rin matim, bang kung saan ako papanig, kung sa matanda ba o sa aking mga kabaryo na matagal ko ng kasama? Simula nang nagpakita sa Sitio Talim ang matanda ay naka, pagtatakang napeste ang ilang sa aming pananim. Noong simula ay kakaunti lang ang umaatakeng peste ngunit di naglaon ay nadagdagan pa sila. Buti na lang at nakapag – ani na kamin ng kaunting gulay bago sila dumating pero hindi pa rin iyon sapat. Sa pangyayaring iyon, isa lang ang itinuturong salarin at walang iba kung di ang matandang babae. Siya raw ang nagdala ng salot sa aming lugar, iyon ang kaniyang paghi, higanti! Napagkasanduan pa nga nila na hanapin at patayin na siya ng tuluyan para matuldukan na ang paghihirap ng am, ing baryo ngunit ang mas problema namin ng panahong iyon ay kung saan hahanap ng makakain. Hindi naman kasi palag,

ing maganda ang huli sa laot. Minsa’y madamot ang dagat at hindi nagbibigay kaya’t kailangan din marunong kaming hu, manap ng ibang mapagkukunan ng pagkain. Samantala, sa likod ng lahat ng nangyayari sa aming baryo, may isang bagay akong ikinakatuwa – ang patuloy na pag, kikita namin ni Lupe. Madalas kaming magkita sa sapa tuwing hapon. Mas nakapagpalagayan kami ng loob kahit tipid siy, ang magsalita. Minsa’y tinanong ko siya kung saan siya naka, tira pero di niya sinabi. Isang beses nama’y nagtanong ako tungkol sa mga magulang niya ngunit tumingin lang siya sa’kin at di sumagot na para bang may mali akong nasabi. Kaya mula noon ay di na ako nagtanong sa kaniya ng mga personal na bagay. Inisip kong mapait ang sinapit ng mga ma, gulang niya o baka higit pa doon; marahil ay nabiktima sila ng halimaw. Minsan tinatanong ko ang sarili ko kung mahiwaga nga ang aming lugar o sadyang kagagawan lamang ito ng mga sirkum, stansiyang nagaganap. Dapit hapon na nang umuwi ako gal, ing sa pangangahoy para panggatong nang makadinig ako ng nagtataasang boses ng babae. Agad kong tinunton ang pinagmulan niyon at nakita ko ang kumpol ng mga tao. Na, kita ko si Aling Bebang, mukhang may kaaway. Di ako maka, silip ng maayos dahil sa dami ng usyusero pero naririnig ko ang lahat ng sinabi niya. “Kaya ka nanganak ng isang ahas dahil katulad mo rin na isang ahas! Ahas ka, ahas!” galit na galit na paratang niya. Sa pagkakatanda ko, walang ibang nangangak ng ahas sa amin maliban kay Aling Tasing. Alam kong may pagkamabunganga si Aling Bebang kaya madalas sila mag – away ni Ka Unding pero ni minsa’y wala pa siyang nakaaway sa’min. “At ikaw na, mang lalake ka, ikaw pala ang sinasabi ni Tata Selo na umeng, kanto sa ahas na iyan!” baling naman niya kay Ka Unding na noo’y halatang nahihiya na sa eskandalong nagaganap. Nanli, liit sa kahihiyan ang dalawa at di nagtagal ay nagsilayas na rin kaming lahat. Pag – uwi ko sa bahay agad kong naisip ang mga nangyari. May katotohanan nga kaya ang mga sinasabi ni Tata Selo tungkol sa mga engaknto kung ngayo’y alam na ng lahat na si Ka Unding at di ang engkanto ang nagkagusto kay Aling Tasing? Sa kabila ng nangyayaring kababalaghan sa Sitio Talim, isa na ang napatunayan ko, may sa pusa nga si Ka Unding. Sapat na ang isang nakakaintrigang pangyayari para sa isang araw, ngunit parang nananadya ang pagkakataon. Kabilugan ng buwan ng gabing iyon, nagbabanta ang panganib para sa kaawa – awang naming baryo. Hating gabi nang maalimpunga, tan ako dahil sa narinig kong mga kaluskos. May tila pagga, pang ng kung ano mula sa labas ng bahay. Sa wari ko’y likha iyon ng isang insekto ngunit isang napakalaking insekto da, hil nagawa ko pang marinig ang paggapang nito. Ang kal, uskos, paggapang na tila sa insekto, saka na prinoseso ng isip ko ang lahat, “Ang halimaw!” mahinang sambit ko. Mabilis kong dinampot ang aking itak at nagbitbit ng sulo. Dahan – dahan akong naglakad at pinakiramdaman ang paligid. Nakikinig. Nag – aabang. Naghihintay ng mga mangyayari. Isang napakalakas na sigaw mula sa di kalayuan ang bu, masag sa katahimikan ng gabi, “Lumayo ka sa anak ko, lu, mayo ka!” Boses iyon ni Mang Karding! Ilang metro lang ang layo nila mula sa aking bahay kaya’t agad akong nagtungo doon. Nadatnan ko ang maalaking kumpulan sa harap ng ba, hay ni Mang Karding. Ang lahat ay may dalang patalim at sulo. Nakipaggirian pa ako sa mga taong naroon at nakita ang noo’y naghihinagpis na si Mang Karding. “Ang anaaak kooo… ang babaeng alupihan… ang gumawa sa kaniya ni, xli

tooo…” umiiyak habang karga – karga ang anak na walang malay. Ano kayang nangyari sa kanila? Napakabilis ng mga pangyayari dahil ilang minuto lang bago ako makaramdam ng kakaiba sa paligid ay ito na agad ang sasambulat sa’min. Napaluhod habang umiiyak si Mang Karding at hiniga ang anak. Lumapit sa mag – ama si Tata Selo. Sinuri ang kalagayan ng bata, hinapo sa noo ng ilang saglit at saka nagtungo sa braso. Mariing pinagmasdan ang sugat doon. Nangingitim ang bumakat nitong ugat. “Nalason ang anak mo,” pahayag ni Tata Selo. Ipinasok nila ang bata sa loob ng bahay upang gamutin. At sa pagkakataong iyon, nakausap namin si Mang Karding at ina, lam ang nangyari. Ayon sa kaniya ay totoo nga ang alamat ng mabangis na nilalang na gumagala sa aming baryo. Mabilis daw itong gumalaw at talagang nakakapanghilakbot. Ang iba, bang bahagi raw nito’y parang sa isang dambuhalang alupi, han na may napakaraming mga paa. May matalim na sungot sa dulo at iyon ang tumusok sa kaawa – awa niyang anak. Samantala ang itaas na parte nito ay sa isang babae. Madilim kaya’t di niya raw nakita ng maayos ang bahaging iyon ngunit sigurado siyang sa katawan iyon ng babae base na lamang sa hubog nito. May mahabang buhok ang halimaw na tumatak, lob sa kaniyang mukha. Ngunit nagawa niya pa raw sugatan ito gamit ang kaniyang matalim na itak at saka ito mabilis na tumakas. Si Mang Karding pa lang ang kauna – unahang nag, patunay na totoo nga ang halimaw. Matapos ang nagyaring iyon ay hindi na muling natulog pa ang lahat. Ang bawat isa ay nagbabantay. Naghahanda sa muling pag – atake ng mabangis na halimaw. Bigla kong naa, lala si Lupe. Maayos lang kaya siya? Labis akong nag – aalala para sa kaniya ng mga oras na iyon. Ipinagdarasal na sana’y di siya napahamak. Kaya kahit di pa hapon ay nagbaka sakali na akong makita siya sa sapa kung saan palagi kaming nagta, tagpong dalawa. Pinaspasan ko ang takbo ko patungo sa sapa habang iniisip na kung may nangyaring masama sa kaniya ay di ko makakaya. Siya na ang babaeng pinapangarap ko at di ko makakaya kung mawawala siya. Kahit hinihingal pa ay agad ko siyang hinanap pagkarating ko doon. Paulit – ulit kong sinisigaw ang pangalan niya sa pag – asang marinig niya ako. Labis akong nangamba nang makita ang ilang patak ng dugo sa lupa. Halos mamaos na ako pero tuloy pa rin ako sa pagsigaw. Ilang minuto pa’y may nagsalita sa likod ko, “Se, bastian,” Laking pasasalamat ko nang paglingon ko sa’king likuran ay naroon si Lupe. Nakahinga rin ako ng maluwang sa wakas. “Lupe,” sabay yakap ko sa kaniya ngunit napaatras siya ng kaunti na parang nasaktan ang noo’y may takip na balabal niyang balikat, “nag –alala ako sa’yo. Ang babaeng alupihan, umatake siya sa aming baryo kagabi!” pagpaptatuloy ko. Ngu, nit wala akong natanggap na tugon mula sa kaniya. Kinukum, binsi ko siyang sumama na sa’kin sa baryo. Tiningnan ko siya sa mata habang kinukumbinsi, “Mas ligtas ka kung sasama ka sa’kin, poprotektahan kita mula sa halimaw.” Saglit kaming nakahinto hanggang sa wakas ay pumayag din siya sa alok ko. Sa aking pagbalik ay kasama ko na si Lupe. Napanatag na rin ang kalooban ko. Naisip kong yayain siyang magpakasal pero saka na, kapag natapos na ang kalbaryo sa aming lugar. Baga, man may ilang nakakitang may kasama ako, hindi na nila siya pinansin dahil ang nasa isip ng lahat na panahong iyon ay ang halimaw. Dalawa ang kuwarto sa bahay, isa para sa’kin at isa para sa mga magulang ko at dahil wala na sila, wala ng gumagamit niyon kaya iyon ang inalok ko kay Lupe. Nagpaa, lam ako sa kaniyang lalabas sandali para mag – igib ng tubig sa balon. Napansin kong nagmamadali ang mga tao kayat nagtanong ako sa nakasalubong ko, “Anong nangyayari? Saan

kayo papunta?” “Ang anak ni Karding, patay na!” sagot niya. Nagulat ako sa sinabi niyang iyon. Hindi umepekto ang kagal, ingan ni Tata Selo. Marahil ay mas higit pa sa kakayahan ng mga engkanto ang sakit na dulot ng babaeng alupihan. Su, mama ako pagpunta sa bahay ni Mang Karding. Umiiyak siya habang tangan ang noo’y wala ng buhay na anak. Mabilis daw na kumalat sa katawan ng bata ang lason ng babaeng alupi, han. Naaawa ako sa kanila, iyon pa naman ang kaisa – isang anak ni Mang Karding dahil ayon kay Tata Selo, isang beses lang magbubuntis ang asawa niya at ngayon, binawi na ang buhay nito. “Tama si Ishmael, dapat noong una pa lang ay gu, mawa na tayo ng hakbang!” sambit niya sa lahat ng taong naroon ng oras na iyon. Sumagot naman dito si Mang Isha, mael na parang nabuhayan ng loob, “Wala na tayong maga, gawa upang ibalik ang buhay ng anak ni Karding pero may magagawa pa tayo para isalba ang buhay ng mga anak natin,” at doon na nagsimulang sumang – ayon ang lahat, “kailangan natin maghanda dahil lubhang mapanganib ang ating kaka, harapin at kapag handa na ang lahat ay saka tayo susugod para siya’y paslangin!” pagpapatuloy pa niya. Iyon ang unang pagkakataong nakita kong hindi nilamon ng takot ang aking mga kabaryo. Matapos ang sinabing iyon ni Mang Ishmael ay nagdesisyon na ang lahat na bumalik sa kanilang tahanan at maghanda ng mga gagamitin para sa pagsugod. Sa aking pagbalik ay agad akong naghanda ng gabihan namin ni Lupe. Nang pumanaw ang mga magulang ko ay palaging mag – isa na lang akong kumain ngunit nag – iba ng gabing iyon, may kasalo na ako – si Lupe. Masayang masaya ako ng mga oras na magkasama kami at magkasabay na kumakain. Ayos lang sa akin kahit halos di siya umiimik, ang mahalaga ay ang kasama ko siya. Maaga kaming natulog ng gabing iyon buhat sa pagod. Pasado hating gabi’y nagising ako para uminom ng tubig. Naisipan ko rin silipin sa kaniya kuwarto si Lupe upang tiyak, ing maayos ang kalagayan niya. Ngunit laking gulat ko ng wala siya doon at tanging ang balabal lamang na nakatabing sa kaniyang balikat ang naiwan sa kuwarto. Hinanap ko siya sa buong bahay pero wala siya. Hinanap ko siya sa labas pero wala rin akong nakitang maski bakas niya. Saan kaya siya nag, punta? Nasaan na si Lupe? Sa labis kong pag – aalala sa kaniya ay naisipan kong humingi ng tulong sa mga kapit – bahay ko. Isa si Mang Ishmael sa mga unang nagbukas sa akin ng pinto, “Mang Ishmael, si Lupe, iyong kasama ko kan, ina sa bahay, nawawala, baka biniktima na rin siya ng ba, baeng alupihan,” humahangos kong pahayag sa kaniya. “Peste! Halika, hanapin natin,” sagot niya at isa – isang nagsila, basan din mula sa kanilang tahanan ang iba pa bitibit ang kanilang patalim at sulo. Ginalugad namin ang kakahuyan pero wala siya doon, sunod naman ay sa sapa kami nagtungo pero bigo ulit kaming mahanap siya. Habang patagal nang patagal ay lalong lumiliit ang tiyansa kong mahanap siya. Sa huli ay napagdesisiyunan namin na magtungo na sa wakas sa sinasabing pinamamahayan ng pinaniniwalaang babaeng alu, pihan – ang matandang nakatira sa may dulo ng sapa. Malapit ng mag – umaga ng makarating kami doon. Isang maliit na kubo ang nadatnan namin. “Lumabas ka diyan, hali, maw!” galit na sigaw ni Mang Karding. At nagsimula nang bu, labugin ng lahat ang lugar. Hanggang sa lumabas na nga ang matandang babae, ganoon pa rin ang kaniyang tingin tulad ng pumunta siya sa aming baryo, nakakatakot. Pero siya ang mas natakot ng oras na iyon nang makita ang dala naming mga sulo at patalim. “Ayan na siya, ano pang hinihintay natin? Gapiin na natin ang halimaw para wakasan na ang takot sa Sitio Talim,” may galit rin na panghihikayat ni Mang Ishmael sabay hubad ng nakapulupot na lubid sa kaniyang malaking xlii

braso. Tumakbo kaagad ng mabilis ang matanda ng akmang palapit na sa kaniya ang aking mga kabaryo at naghabulan silang lahat sa masukal na kakahuyan. Samantalang ako ay naiwan sa kubo. Nagbabaka sakaling may matagpuan anu, mang bagay na makapagtuturo sa kinaroroonan ni Lupe pero wala talaga akong natagpuan ni anumang makakatulong sa aking paghahanap. Nadudurog ang puso ko ng mga oras na iyon. Sa isang iglap ay bigla siyang naglaho. Ano kayang nangyari sa kaniya? Ayokong isiping malagim ang sinapit niya sa halimaw kahit parang iyon na rin ang lumalabas dahil wala talaga akong matagpuang maski anong bakas niya. Sumuko na ako sa paghahanap sa paligid ng kubo ng matanda at sumunod na sa aking mga kabaryo. Nag – uuma, paw ang galit ko ng mga oras na iyon dahil parang ipinagkait pa sa akin ng mabangis na halimaw ang pangarap ko. Gusto kong patayin ang babaeng alupihan! Gusto kong maramda, man niya ang sakit na dinulot niya sa akin at sa aking baryo. Gusto kong ipadama sa kaniya ang takot na ipinadama niya sa Sitio Talim sa napakahabang panahon. Wala na akong ibang gustong gawin kung di ang gumanti! Naabutan ko may parang ang aking mga kabaryo habang pinalilibutan ang matanda at hinahayaan ng kanilang mga sulo’t patalim. Iyon ang paghihiganti namin. Ang paghihiganti ng Sitio Talim sa babaeng alupihan. Pinagtulong tulungan nila Mang Ishmael na dakpin ang matanda at saka tinalian ang katawan nito para di makapiglas. Pinuluputan siya hanggang sa leeg. Isinabit ni Mang Ishmael ang tali lampas sa pinakamataas na sanga ng kalapit lang na puno kung saan nila nahuli ang matanda. Nahuhulaan ko ang ibig nilang mangyari, balak nila siyang bitayin hanggang sa malagutan ng hininga! Ang awang naramdaman ko para sa matandang iyon ng minsa’y pumunta siya sa amin ay napalitan na ng pagkamuhi. Hinila ng ilan ang lubid na nakasabit sa sanga ng mataas na puno dahilan upang mahila rin paangat ang matandang ba, bae habang patuloy ang pagtawag sa kaniya ng “Halimaw! Ha, limaw!” Kumakawag – kawag pa siya habang itinataas. Hala, tang nahihirapan ng huminga pero wala akong maramdaman ni katiting na awa. Wala, wala! Kahit nasasakal ay nagawa pang makapagsalita ng matanda, “Kayo…ekh…ang tunay… ekh...na halimaw!” pero di namin iyon pinansin. Kahit ano pang sabihin niya ay di na siya makakawala. Nang mga oras na iyon, tila nagbago ang baraha para sa amin ‘pagkat hindi na kami ang dating natatakot kung di kami na ang mabangis na halimaw na dapat katakutan ng matanda. Ngunit di pa di, yan nagtatapos ang pagpapahirap namin sa kaniya dahil sinilaban pa namin siya gamit ang mga dala naming sulo. Ka, pantagan ang siyang nararamdaman namin habang unti – uniting nilalamon ng apoy ang katawan ng matanda na siy, ang dahilan din ng kaniyang unti – unting pagkamatay. Tapos na ang pagtitiis. Tapos na ang pangngamba sa tuwing sasapit ang dilim sa aming baryo dahil sa wakas, napuksa na namin ang halimaw, ang babaeng alupihan. Kasabay nang pagsikat ng araw ay ang pagkaabo ng halimaw. Sabay – sabay kaming bumalik sa Sitio Talim. Pagod ngunit may nadaramang isang panibagong tuklas na tapang sa am, ing sarili. Ngunit hindi ako masaya ng araw na iyon. Ramdam ko ang labis na kalungkutan sa pagkawala ni Lupe. Mabigat ang pakiramdam ko Ang balabal niya lamang ang naiwan niya sa’kin. Parang may kulang na parte sa sarili ko na siya lang ang makakapuno. Sandaling nangilid ang aking luha hanggang sa di ko namalayang nakatulog na lang habang iniisip pa rin si Lupe. Hanggang sa may naramdaman akong kaluskos sa labas ng bahay. Dahan – dahang akong naglakad papunta sa pintuan

at binuksan. Napansin ko ang isang damit sa labas ng pin, tuan. Dinampot ko iyon. Nakapagtataka dahil iyon ang damit na suot ni Lupe bago siya nawala at ngayon, paano iyon napunta sa labas ng bahay ko? May pag – asa kayang buhay pa si Lupe? Gusto kong umasang tama nga ang iniisip ko ng mga sandaling iyon kaya naghanap ako sa paligid. Kung bu, hay pa nga si Lupe, sigurado akong nasa paligid lang siya. Hangggang sa may narinig akong ingay na nanggagaling sa likod bahay kung saan naroon ang mga alaga kong hayop. At saka maingat akong nagtungo doon. Sumilip muna ako at na, gulat ako sa sumambulat sa akin – may isang kakaibang nila, lang sa likod bahay pero ang kalahating bahagi lang niyon ang nakita ko. Hindi ako makapaniwala. Iyon ay bahagi ng isang alupihan, isang napakalaking aupihan kung tutuusin! Mabilis ang pintig ng puso ko na parang gustong kumawala sa’king dibdib. Pahaba ang itsura nito, napakaraming mga paa at may mahaba’t matalim sungot pa sa dulo. Gumgalaw – galaw pa ang matalim nitong sungot. Hindi ako nananaginip ng mga oras na iyon, totoo ang nakita ko! Agad akong nagulu, han. Maraming tanong ang pumasok sa aking isipan. Baka hindi lang iisa ang babaeng alupihan? O nagpadalos – dalos kami kaya hindi talaga ang halimaw ang natugis namin kung di isang kaawa – awang matandang babae lang na biktima ng aming mapanghusgang isipan? Nakokonsensiya ako sa na, gawa namin sa matanda. Tama nga siya, kami ang tunay na halimaw! Kung gayon, gusto kong malaman na sa wakas kung ano talaga ang itsura ng halimaw, ng babaeng alupihan. Sa aking paglantad ay nagulat ang babaeng alupihan, ngunit ng pagakakataong iyon ay ako ang mas nagulat. Isang kakai, bang nilalang na kalahati alupihan at kalahati tao ang tumam, bad sa akin pero di pa ‘yan ang mas ikinagulat ko sa lahat… “Lupe?” iyan ang tanging nasambit ko ng oras na iyon. Mas nanaig ang pagkagulat ko kaysa sa nadarama kong takot. Hindi ako makapaniwala. Si Lupe ang babaeng alupihan, wala ng iba! Isa –isang nagbalikan sa alaala ko ang ilang mga ba, gay – ang mga alupihan ng una kaming magkita, mga patak ng dugo sa lupa, ang nakatabing na balabal sa kaniyang balikat at ang pahayag ni Mang Karding na nasugatan niya ang halimaw sa balikat. Ang lahat ng iyon, may kinalaman kay Lupe at sa babaeng alupihan dahil sila ay iisa lamang. Huma, rap siya sa akin. Ang mga mata niya ay katulad pa rin una kaming nagkita. “Ngayong alam mo na ang tunay kong anyo, hindi na tayo puwedeng magkita,” mahinang sagot niya. ““Lupe, hindi, walang nagbago sa pagtingin ko sa’yo, tanggap kita kahit ano ka pa,” alam kong hindi pangkaraniwan pero iyon talaga ang nararamdaman ko para sa kaniya. Walang makapagsasabi sa akin kung alin ang tama at ang mali. “Hindi

kong magutom para sa laman at mauhaw para sa dugo, madami na akong nabiktima at ayokong maging isa ka sa kanila, hindi ako tumatanda pero sa napakahabang panahon ko ng nabubuhay, ikaw pa lang ang nagpadama sa akin na espesyal ako, kaya Sebastian, ayokong mapahamak ka,” may halong pait sa boses ang tugon niyang iyon. May punto ang mga sinabi niya pero para sa akin, handa kong harapin ang panganib. Tumalikod si Lupe at mabilis na gumapang palayo. “Lupe san, dali,” lumingon siya sa akin, nakita ko ang kalungkutan sa kaniyang mga mata, “gusto kong malaman mo na kahit ano ka pa, mahal kita…” Sandaling tumitig siya sa’kin at saka tu, malikod at nagpatuloy sa paglayo. Ramdam ko ang kalungku, tan sa kaniyang mga mata nang tumalikod siya sa akin sa huling pagkakataon. Mula noon ay hindi ko na nakita pang muli si Lupe – ang ba, baeng alupihan. Ngunit batid ko na sa tuwing sasapit ang kabilugan ng buwan ay nariyan lang siya sa paligid. Nagma, masid. Nag – aabang. Wakas.

Ang Kasal Marvin Medrano “Hon” bulong ni Jeff kay Izza habang nakayakap sa nobya. “Masaya ka ba?”Maagap naman siyang ngumiti dito. Tatlong araw na lang at ikakasal na sila. Siya na ata ang pinakamasay, ang babae sa buong mundo. Napakabait ng pagkakakilala niya sa nobyo niya. Kung tutuusin na kay Jeff na ang lahat ng mga katangiang nais niya sa isang lalaki. “Oo naman. Sino ba naman ang hindi sasaya na maikasal sa lalaking mahal ni, ya?”Narinig niya ang pagtawa nito. “Napakaswerte ko na naka, sama kita, Izza”Ang mga katagang iyon ang labis na nakapag, paligaya sa mga tenga ni Izza. Hinarap niya ng diretso ang kanyang nobyo. Iginuhit niya sa isip ang bawat anggulo ng mukha nito. “Talaga?” tanong niya na animo’y nagdududa pa sa sinabi nito. Muli itong tumawa at bahagyang hinawakan ang pisngi niya. “Oo naman.” Tinitigan niya ito ng ilang sandali saka ngumiti. “Hindi mo alam kung gaano mo ako napasaya, Jeff. I am more blessed having you, hon.” Niyakap niya ito ng mahigpit na agad na, mang yumakap rin naman sa kanya.“Ipinapangako ko na magiging masaya ka, Izza” sabi pa nito Sumulyap siya sa nobyo. “Alam ko. Alam kong gagawin mo ‘yan.” “Halika. Pasok na tayo sa loob.” Aya nito sa kanya.

tayo maaaring magsama dahil magkaiba tayo, tao ka at isa akong mabangis na halimaw, hindi ko mapipigilan ang sarili xliii

Tumango siya at magkahawak-kamay silang naglakad papa, sok ng bahay nito. Si Jeff ay mayroong sariling bahay. May, roon din siyang sariling business, a family business. Wala na ang magulang nito at mag-isa nalang sa buhay pero hindi na, man ito naging dahilan para hindi nito maabot ang pangarap nito. Boto naman ang mga magulang ni Izza sa nobyo kahit noong una palang. Maraming nagsasabi sa kanya na bagay na bagay silang dalawa ni Jeff, pero may iba naman na hindi na, sisiyahan sa kanilang relasyon. Kung gaano kaganda ang pagsasama nila ni Jeff, ganoon naman ang sama ng imahe niya sa ibang mga kaibigan nila. Dalawang taon na simula ng

maging nobyo niya ito. Jeff was her best friend’s fiancé. Ikaka, sal na sana ang dalawa ng maaksidente ang best friend niya a year ago. Car accident ang dahilan. Matapos ang isang taong pagdadalamhati nito sa pagkawala ng nobya, hindi niya inaasahang liligawan siya nito na kaibigan na rin niya ng mga panahong iyon. Noong una, hindi siya makapaniwala sa mga sinasabi nito.“Izza, pwede ba kitang maging girlfriend?” Tan, ong nito sa kanya, isang araw na lumabas siyang kasama nito.Kunot-noo siyang tumingin kay Jeff. “Ako? S-sigurado ka ba Jeff?” Ngumiti ito at tumango sa kanya. “Oo. Gusto kita Izza” Tumingin siya ng diretso ditto, hindi makapaniwala sa narinig. Ilang sandal siyang natahimik bago nakapagsalita. “Pero----…. Nakarecover ka naba sa pagkamatay ni bet, friend?”“’Wag na natin siyang pagusapan” Maagap na tugon nito sa kanya. “Taon na ang lumipas. Saka, ikaw ang bestfriend niya. Alam kong matutuwa siya kapag nalaman niy, ang sa iyo ako napunta.” Umiling siya. Dapat ba siyang mani, wala ditto? Aaminin niya. Masaya siya sa narining niya na ‘yon. Noon pa man, may lihim na siyang pagtingin kay Jeff. Pero da, hil sa kanyang bestfriend, pinigil niyang mahulog ng tuluyan ditto. At ngayon ngang wala na ito. Si Jeff ay nasa kanya na ngayon. Sa totoo lang, hindi niya alam kung matutuwa ba siya o malulungkot sa pagkawala nito. Ngunit sa tuwing maiisip niya ang pinagsamahan nila ni Sheryl, naiinis siya sa sarili niya. Iniisip niyang isa siyang taksil na kaibigan. Pero masama ba ang magmahal? Wala na naman ang kaibigan niya. Gaya nga ng sabi ni Jeff, si Sheryl ay magiging masaya dahil sa kanya napunta si Jeff. “Sinasabi mo lang ba yan para maka, limutan ang kaibigan ko?” Gusto pa ring makasiguro ni Izza. “Sinasabi mo lang ba yan dahil nakikita mo sa akin si Sheryl?”“Natural hinde!” Mariin naming sagot ni Jeff. Huminga ito ng malalim. “Ang totoo, ikaw ang mahal ko Izza”. Nanlaki ang mga mata niya sa sinabi nito. “A-ano?” “Noong una pa lang kitang makita, nahulog na agad ang loob ko sayo. Hindi na kita makalimutan.” Dagdag pa nito na la, long nagpakunot ng noo niya. “Kaya nga lang engaged na ako kay Sheryl, hindi ko masabi sayo dahil alam kong magagalit ka lang. Mahal mo ang kaibigan mo ng sobra.” “I really do”. Sabi naman niya ng may pag-aalinlangan. “Kung una kitang nakilala, then you’ll be…” sumulyap ito sa kanya. “….my fiancé. Pero dahil sa nangyari kay Sheryl, tingin ko tayong dalawa ang nakatadhana, Izza”. Sabi nga nila ang matatamis na salita ay medaling bilhin at siya naman ay nakabitbit nito. Isa pa, mahal rin niya si Jeff. At hindi nagtagal dumating na sila sa ‘in a relationship’ at ngayon nga ay ikakasal na sila sa kabila ng mga masasamang sinasabi sa kanya ng ilan. Pakiramdam kasi ng mga ito, mata, gal na silang may relasyon at pinlano nila ang biglang pagka, matay ni Sheryl.Isang ingay ang nakapukaw ng pansin ni Izza habang nakatingin sa engagement ring sa daliri niya. Wala pa noon ang nobyo na si Jeff dahil nagovertime ito sa kompanya. Mag-isa lamang si Izza sa loob ng tatlong palapag na bahay nito na sinlaki na ng mansyon sa luwang. Nasa terrace siya kung saan siya palaging naglalagi upang lumanghap ng sari, wang hangin. Hindi naman siya mahilig manood ng TV. Mas gusto pa niyang mapag-isa habang iniisip ang mangyayari sa kasal niya. Ngunit dahil nga sa ingay, naputol ang pagkasabik niya. Mabilis na pinuntahan ni Izza ang pinaggagalingan nito at dahan-dahan siyang bumaba ng hagdan hanggang sa marat, ing ang living room sa unang palapag ng mansyon. Laking pagtataka niya ng makitang buhay ang 72 inches na flat xliv

screen TV na nakadikit sa malapad na pader nito. Hindi na, man niya natatandaan na binuhay niya ito. Unti-unti siyang kinabahan. Takot pa naman siya sa multo simula noong bata siya. Sumagi sa isipan niya ang kaibigang si Sheryl. Hindi kaya minumulto na siya nito dahil ayaw na matuloy ang kasal nila ng dating nobyo? Napakabait ni Sheryl. Hindi niya ito mumul, tuhin. Isa pa, wala naman siyang nakikitang mali sa ginawa niya. Inalis niya ang takot na nararamdaman. Baka nga nabu, hay niya ang TV at nakalimutan lamang na patayin. Kinuha niya nag remote at mabili na piñata ang TV. May kung anong bagay ang pumuwing sa mata niya. Mahapdi at halos hindi niya maimulat ang kaliwang mata niya. Napasulyap siya sa may hagdan habang kinukusot ang mata niya. Walang anuano ay may napansin siyang babaeng nakatayo sa hagdanan at nakatingin sa kanya saka naglakad papanhik ditto. Pilit niy, ang iminulat ng ayos ang mga mata ngunit wala na ito. Ram, dam niya ang mabilis na tibok ng puso niya. Alam niyang tama ang nakita ng mata niya. O baka naman guni-guni niya lang? Isa pa, medyo malabo ang paningin niya dahil sa mga luhang nanggigilid ditto. Agad na nagpunta sa shower block si Izza at humarap sa malaking salamin upang tingnan kung ano ang nakapuwing sa kanya. Hinubad niya muna ang suot niyang engagement ring. Medyo masikip kasi ito at medyo nakakaabala sa kanya. Ipinatong niya muna ito sa gilid ng la, babo saka ipinagpatuloy ang pag-inspeksiyon sa mata niya. Wala naman siyang nakitang dumi dito. Basta nalang sumakit na parang may nakapuwing sa kanya. Medyo nawawala na ang hapdi nito matapos siyang maghilamos ng tubig. Nagbuntong-hininga siya ng maisip ang nakita niyang apari, syon sa hagdan. Hindi ito magandang timing para sa mga ganoong bagay, lalo na at wala siyang kasama sa bahay. Sa tinagal-tagal niyang nakatira doon, ngayon lamang siya nakar, anas ng ganoon. Marahil nga ay dinadaya lamang siya ng pan, ingin niya. Akma na niyang kukunin ang sing-sing ng bigla na lamang itong nahulog at nagpaikot-ikot papunta sa di kala, yuan. Mabilis niya itong sinundan at nang agad na niyang pu, pulutin ay may kamay na salisi sanang kukuha sa nasabing sing-sing na muntikan na niyang mahawakan pa. Nakasuot ito ng puting gwantes na balot na balot ng dugo. Napaurong siya. Nanghilakbot. Inilibot ang buong paningin. Hinanap ang maaring may-ari ng nasabing kamay na may suot ng duguang gwantes na puti. Sigurado siyang kamay ito ng babae. Sa it, sura at hubog pa lamang. Wala siyang nakita na kung ano doon. Wala ni isang tao, multo o kung anuman. Pinaglalaruan ba siya ng imahinasyon niya ngayon? Nang mapanatag, ay mabilis niyang dinampot ang engagement ring at dali-daling umakyat ng hagdan papunta sa kwarto nila ni Jeff. Mabilis siy, ang nagtakip ng kumot, ni hindi na nangahas na alisin ito o lumabas man lang ng silid. Ipinikit niya ang mga mata ha, bang pilit na pinapakalma ang sarili. Sheryl. Ikaw ba ‘yan? ‘Wag mo naman akong takutin? Bulong ng isip niya. ---Isang banayad na haplos sa noo ang gumising kay Izza ng sumu, nod na araw. Nakatulog na pala siya ng nakaraang gabi nang hindi niya nalalaman. “Okay ka lang ba hon?” Tanong ni Jeff sa kanya.PIlit siyang ngumiti dit0. “Oo. Sorry. Hindi na kita nahin, tay kagabi”. Ngumiti naman si Jeff sa kanya. “Okay lang ‘yon.” Pansin niya ang paiwas na tingin nito. “Ngayon ang fitting ng wedding dress mo, hindi ba?”. Agad siyang napabangon. Nawala sa isip niya ang bagay na ‘yon. “Oo nga pala. Anong oras na ba?”. Sumulyap si Jeff sa kanya. “9:00 na, hon”. Tanghali na pala! Dali-dali na siyang bumangon at nagpunta sa shower. Sinamahan naman siya ng nobyo papunta sa ba,

hay ng kaibigan nilang designer kung saan siya nagpagawa ng gown. Muntikan pa nila itong hindi maabutan dahil 7:30 pa ang sinabi niyang schedule ditto. Mabuti na lamang at hinin, tay pa rin sila nito.

buhok niya. Ganoon pa man, hindi pa rin napanatag ang ka, looban niya. Bakit parang may mali? Mali ba ang magpakasal siya? Hindi talaga ata tama ang ginawa niya.Kumalas siya ditto at umupo sa gilid ng kama. “Matutulog muna ako”.

Nasa fitting room si Izza at nakaharap sa salamin. Hindi mai, paliwanag ang saying nararamdaman niya. Ang gown ay na, pakaganda. Saktong-sakto lang sa kanya. Bigla naman siyang natigilan ng maalala ang mga nangyari ng nakaraang gabi. Hindi pa niya ito nasasabi kay Jeff. Baka kasi kung anong isipin nito. Isa pa, malapit na silang ikasal. She doesn’t ruin the excitement. Iwinaglit na lamang niya ang iniisip at nagfocus sa pagsukat ng gown. Isang bouquet ng white lilies ang nakita niyang nakalagay sa vase. Kinuha iyon ni Izza at gina, wang bouquet. She was the most beautiful brideshe had ever seen.

Tumango si Jeff “Kinausap ka ba ni Sheryl?” Pahabol na tan, ong nito.Umiling siya. “Hindi, nagpapakita lang siya sa akin pero alam ko na galit siya, Jeff. Anong gagawin natin?” Dala, wang araw nalang kasal na nila ngunit may nangyayari pang katulad katulad niyon. “’Wag nalang kaya natin ituloy ang ka, sal?” Isang tingin lamang ang sinagot nito sa kanya saka tu, luyan ng lumabas ng silid. Mukhang hindi naman naniniwala sa kanya si Jeff. Kung anu-ano pa ang sinasabi niyang wag itu, loy ang kasal. Napabuntong-hininga siya at nahiga sa kama.

Hindi niya sinasadyang matapakan ang gown at bahagyang yumuko upang ayusin ito. Nang muli siyang sumulyap sa sala, min ay nakita niya ang kaibigang si Sheryl na nasa likuran niya. Tumutulo mula sa noo nito ang sariwang dugo. Suot nito ang isang damit pangkasal na animo’y nasunog at ilang marka rin ng sariwang dugo ang mababakas dito. Pigil niya an gang bawat paghinga. Para siyang nilalamon sa nakakapanindig-balahibong titig nito sa kanya. Napakasama. Marahil may galit ito sa naging pasya nilang pagpapakasal ng dating nobyo nito. Hindi nito inaalis ang pagkatitig sa kanya. “Bakit mo ginagawa ito, Sheryl?” garalgal ang boses niyang nagtanong dito. “Hayaan mo na kaming maging masaya!” Wala siyang nakitang ekspresyon sa mukha nito. Lakas loob niya itong hinarap ngunit wala na ito. Napasulyap siya sa ha, wak na bouquet ng putting lilies. Umaapaw ito ng sariwang dugo at pumapatak sa kinatatayuan niya. Mabilis niya itong naitapon na husto namang pagpasok ng kaibigan nilang de, signer at nasalo ito. “Wooooaaaah!!!” Gulat na wika nito ng makita ang takot na takot niyang mukha. “Anong nangyari sa’yo Izza? Okay ka lang ba?”Maya-maya pa ay pumasok na si Jeff na agad na kumunot ang noo ng makita siya. Isang maka, buluhang tingin ang ipinukol nito sa kanya. Na maging siya ay hindi rin niya maipaliwanag. “Anong nangyari?” Hindi naman siya paniniwalaan ng mga ito kapag sinabi niy, ang nakita niya ang multo ng bestfriend niya. “M-m-may ipis sa bulaklak”. Pagsisinungaling niya. “Hah! Ipis!?” Tanong naman ng kaibigan niya saka itinapon sa sulok ang bulaklak. Pilit siyang ngumiti at tumango. “Gusto ko yung disenyo. Maganda siya.” Sabi niya ditto saka buma, ling ang tingin sa nobyo. “Medyo masama ang pakiramdam ko. Uwi na tayo.” Kunot-noo naming nakamasid ang kaibigan nila. Lumapit si Izza ditto. “Sorry ha? Okay lang yung damit. Masama lang talaga pakiramdam ko”. Mabilis silang umuwi ni Jeff. Pagkababa ng sasakyan ay sa kwarto na kaagad nagtungo si Izza. Sinundan naman siya ng nobyo. “Ano bang nangyari Izza?” Tanong nito. “Kanina ka pa balisang-balisa”. Huminga muna siya ng malalim. “Nakita ko si Sheryl,” umpisa niya. Gumuhit sa mukha ni Jeff ang pagkagulat. “Kailan? Paano?” “Kanina sa fitting room,” tugon niya saka mahigpit na na yu, makap dito. “Mukhang galit siya sa akin Jeff. Galit siya sa atin!” Nagumpisa na siyang umiyak. Naningkit ang mga mata ng nobyo niya. “Hindi ako papayag na saktan ka niya. ‘Wag kang mag-alala.” Hinaplos nito ang xlv

Ilang oras ang lumipas nang maalimpungatan siya. Walang kailaw-ilaw sa buong bahay. Mukha ring wala doon ang nobyo niya sa sobrang tahimik. Brown-out siguro. Takot pa naman siya sa dilim. Lalo na sa mga nakikita niya. Mabilis niyang binuksan ang cellphone para hanapin ang flashlight sa mga drawer. Swerte naman niya at may nahanap agad siya. It, inutok niya ang flashlight sa orasan. 10:00 PM. Bumaba siya sa hagdan. Ang hagdan kung saan niya nakita ang babaeng titig na titig sa kanya. Sa bawat pagyakap niya sa hagdan ay kasunod ang kaba sa dibdib niya. Hindi rin siya nakatiis at nilakasan na lamang ang loob, mapatay lamang ang gripo. Iniiwasan niyang tumitingin sa salamin habang pinapatay ang buhay na gripo. Ngunit kahit anong pilit niya ay hindi niya naiiwasan na sulyapan ang salamin. Laking pasasalamat na, man niya ng tanging repleksyon lamang niya ang nakita niya doon ng ilawan niya ng flashlight ang salamin. Hindi naman kaya nagpakita lang si Sheryl sa kanya upang batiin siya nito sa kanyang kasal? Ngunit bakit ganoon ang tingin nito sa kanya? Marahil ito rin ang nais na kumuha sa nahulog niyang engagement ring. Ilang sandali pa ay nabuhay na ang lahat ng ilaw. Doon lamang siya nanghilakbot ng muling tumingin sa salamin. Hindi lang dahil sa sariwang dugong bumabalot ditto kundi sa mismong nakasulat. “UMALIS KA NA HABANG MAY ORAS KA PA” Kasunod noon ang pagpapakita ng pag-aalalang mukha ng kaibigang si Sheryl kasama ang ilan pang babaeng hindi niya kilala. Nakasuot ang mga ito ng duguang damit pangkasal. May isinesenyas ito ngunit hindi naman niya maintindihan. Di nagtagal ay umiling na lamang ang kaibigan niya at untiunting naglaho ang mga ito. Ramdam niya ang takot na nama, mayani sa kanya. Ano bang sinasabi sa kanya ni Sheryl? Sinusino ang mga babaeng iyon? Isa ba itong babala ng pan, ganib? Maya-maya pa ay nakita niya sa salamin ang pagpasok ng nobyo sa shower room. Ngumiti ito sa kanya. “I, Jeffrey Espinosa, take you Izza Lagda, meo, to be my lawfully wedded wife….” Lumapit ito sa kanya at tumingin sa salamin saka siya niyakap. “….to have and to hold,…from this day forward. For better or for worse, for richer and for poorer, in sickness and in health….” Hindi na nakagalaw si Izza sa kinatatayuan. Inilabas ni Jeff ang hawak na patalim at agad na ibinaon ang matalas na talim niyon sa leeg niya. Rason para maputol lahat ng ugat niya dito na ha, los lumapat na sa buto. Rinig pa niya ang malakas na pagtawa nito habang pinapanuod siyang malagutan ng hininga. “………until death do us part.” Bumulong si Jeff. Siya ay isang misogynist. Galit siya sa mga babae at natutuwa siya habang tinitignan silang namamatay.

----------END----------

Barbero Dodong Balot Kapag biniro ka ng tadhana huwag ka agad matawa dahil hindi mo alam kung ang birong iyon ay nakatalaga para pata, wanin ka o kaya birong tatagos sa puso mo’t magpapa-iyak pala sa iyo.Kaya kapag biniro ka ng tadhana, hangga’t maaari seryosohin mo. Kakaiba ang araw na ito, maraming nangyari. Bago ako umalis ng bahay yakap yakap ko ang aking anak, ngayong patapos na ang araw, narito kami sa ospital , yakap yakap ko uli ang anghel ng buhay ko. Napakasarap niyang yakapin, ito ang nagsisilibing pahinga ko sa buong araw na trabaho. Mabait, masunurin , magalang at napakamapagma, hal ng batang ito. Masaya ako’t lumaki siyang ganyan kahit wala siyang ina. Si Gloria, naalala ko nanaman ang nag-iisang babaeng nagpatibok ng puso ko.Ilang buwan matapos niyang iluwal sa mundo ang anak naming si Nonoy, umalis siya. Sigu, ro’y hindi niya nakayanan ang bigat at hirap ng buhay. Naintin, dihan ko iyon, disi-sais pa lang naman kami noon, ang tang, ing alam ay magpakasaya’t magrebelde. Alam kong pareho kaming nagulat sa nangyari. Maaga kaming binulag ng pag, mamahal. Ganun pala, kapag bata ka at ang ginawa mong sen, tro ng paningin mo ay ang pag-ibig,maaari kang mabulag. At sa pagkabulag na iyon, mamumulat ka na lang na marami ka nang nasira. Siguro’y mabilis na nakakita si Gloria. Nakita niy, ang mali ang pagmamahal namin, mali ang mahalin ako, kaya iniwan niya ako. Nagkamali siya, dahil nanatili siyang bulag sapagkat di niya nakita ang anghel na yakap yakap ko ngayon. Nanatili ba akong bulag? Umaasa pa rin akong babalikan niya kami. Sabi sa sulat na iniwan niya , sana ay maging Masaya ako, kami ng anak niya. Hindi niya ba alam na mas mahirap magkunyaring masaya kaysa magkunyaring malungkot? Na, pakadaling malungkot. Hindi ko lang siya makita ng isang araw, malungkot na ako.“ Tay.. Tatay.. okey na po ba si ro, la?”“Ha.. ‘di pa nak, ginagamot pa siya ng Doktor.”Kakadrama ko sa nanay niya, nagising tuloy si Nonoy.“ ‘Giging okey lang si rola diba tatay?.”“ Oo ‘nak, ang galing galing nung Doktor na gumagamot kay Lola.”Tiningnan niya ako nang nakangiti. Kawawang Gloria,hindi niya naranasang makita ang anghel na ito.“Pag malaki na’ko ,gusto ko maging duktol pala ako na mag alaga kay rola ! Pati sa iyo Tatay, para rible!”, pagmamaya, bang ng anak ko. “Talaga? Salamat anak.” Binigyan ko siya ng halik sa noo at niyakap pa ng mahigpit.“Pelo, tulog muna ko tatay, antok na ko e!”Napatawa ako ng bahagya. “O sige nak, kukuwentuhan ka na lang ulit ni tatay.” Tuwing gabi, bago matulog kinukwento ko sa anak ko ang nangyayari sa maghapon kong trabaho. Madalas hindi ko matapos, madali kasi siyang nakakatulog. Pero ngayon kahit matulog na siya itutuloy ko ang kwento sobrang kakaiba kasi. Maaga kong inumpisahan ang paglalakad dahil hinabol ko ang hamog ng umaga—napakasarap. Kung may oras na pwede mong ipagyabang sa mga taga-Maynila, iyon ay ang umaga sa probinsiya. Sa aliwalas ng mga puno’t mga mukha ng mga tao na bagong gising, iisipin mong pasko lagi. Maswerte ako, sa tulong ng panahong ganito nababawasan ang sakit ng mga paa ko sa paglalakad ng malayo. Isa akong barbero sa bayan, minsan umeekstrang magsasaka. Tumutulong sa pagbibilad ng mga palay at mais, kaya siguro umitim nang ganito ang kutis ko. Napakahirap ng buhay , natutunan ko na agad iyon sa edad na Bente. Lalo na at lumaki akong walang tatay. Na, matay ang aking ama noong bata pa ako, nabangga ng kotse. xlvi

Kaya eto lumaki akong sanay na sa hirap. Yung iba ang pino, problema mga grado nila sa pag-aaral, perang pang-iinom nila ng mga barkada nila, yung bulok nilang selfon na napagiiwanan na dahil naka keypad pa rin, kung papaano liligawan yung babaeng nagpapakilig sa kanila , samantalang ako, pino, problema ang bubuhay sa amin ng anak at nanay ko. Maswerte si Gloria at nakatakas siya sa sumpang ito. Gloria nanaman. Ayoko na muna siyang isipin. Ituloy natin ang kwento. Nakalahati ko na ang distansiya ng bahay at ang bar, berya ng biglang makakita ako ng mga taong nagkumpulan sa daan. May aksidente kasing nangyari. Ayoko na sanang maki-tsismis kaso nagulat ako nang makita ang kaklase ko nung elementarya, si Joseph. Si Joseph ang laging binoboto noon na maging Adonis sa klase namin, guwapo kasi kaso hanggang mukha lang ata ang maganda sa kaniya. Ubod ng yabang, yung tipong mawawala espiritu mo sa katawan sa so, brang lakas ng hangin kapag kausap mo siya. Kotse niya pala yung nabangga ng isang traysikel. Galit na galit siya, napuno kasi ng gasgas yung iniingatan niyang sasakyan. Nangingiti naman yung ibang usisero, isama mo na ako. Siguro’y iniisip nila ngayon, “Buti nga sa’yo! Ang yabang mo kasi”. Nagpatuloy na lang ako sa paglalakad, habang iniisip yung nangyari sa mayabang na kaklase. Naawa ako sa kanya, kahit ano kasing singil ang gawin niya doon sa drayber ng traysikel alam kong walang maibibigay ito sa kanya na pampaayos. Ganyan talaga ang buhay, minsan pag wala kang problema, bibigyan ka bi, gla. Pasado ala siyete na ako nakarating sa barberya, naroon nang naghihintay sa loob ang isa sa mga kasama ko, si Eros. “ Maganda ang araw pre, napanaginipan kong maraming mag, papagupit sa atin ngayon.” Yan si Eros, halos lahat ng ikwekwento niyan tungkol sa na, panaginipan niya sa nagdaang gabi. Kakaiba ngang tao to e, napakapositibo niya lagi. Masarap kasama ang ganitong tao, mahahawa ka.“ Talaga pre? Sige, uwi ka nalang ipaubaya mo na lang sila sa akin.”“Ano ka? Sinuswerte? Hindi makakapasok si Ricky, nilagnat raw.” Si Ricky, siya ang may-ari ng barberyang ito. Napakabait na tao. Kung papabinyagan ko ang anak ko, kukunin ko itong ninong. Ayoko kay Eros, baka gayahin lang siya ng anak kong sa panaginip lang lagi ang pangarap. “ Oh, kawawa naman, napapadalas ang pagkakasakit ni Bosing.” “Ganyan talaga, pag puro bisyo ang inaatupag, walang pagmamahal sa kata, wan. Bibilis ang buhay mo.” Bakit ako, puro pagmamahal ang alam ko pero parang napapadali ang buhay ko. Ewan, minsan talaga ang gulo ng buhay. “Pre, si Mayor.” Napalingon ako sa labas. Si Mayor Marcelo nga, mukhang papunta sa barberya namin. May mga kasamang malalaking lalaki na nakabarong. Aakalain mong inililibing si Mayor sa suot nila. Kumakaway kaway pa ang walanghiyang (patawad sa mura) pulitiko. May sumusunod rin sa kanyang tao na may hawak na kamera at isang reporter. Isang sikat na reporter, Dorina Manchez ata ang pangalan. Ang kutis parang labanos. Swerte ng magiging asawa nito. Tuloy-tuloy sa pagpasok si Mayor sa aming barberya. Nagulat naman kami ni Eros. “ Magandang Umaga Mayor Marcelo.” Bi, gay galang ni Eros. “Magandang Umaga, puwede ba akong magpagupit?”, sabi ng matanda. “ Ah.. siyempre po. . di..dito..”, inalalayan ni Eros ang Mayor sa pag upo. Nakangiti lang ako sa kanila habang tinitingnan pa rin si Dorina, na ngayo’y nagrereport na ata sa harap ng kamera. Binawi ko ang tingin ng bigla itong pumasok. “ Manong, pwede po ba kayong main, terbyu?”. Tanong niya sa akin. Oo! Ni Dorina Manchez! “ Ah. Sige po pero wag ni’yo na po akong tawaging manong. Bente pa lang po ako ,” magalang kong sagot. “Ha! Bente ka pa lang?

Hindi halata e, naku.. Sorry for that.” Kung hindi lang ‘to babae baka sinapak ko na. Oo nga mas mukhang bata siya sa aming dalawa,kahit kuwarenta mahigit na ata ang edad. Tumalab nga siguro sa kanya ang mga iniendorso ng mga artistang pampabata. At ganyan talaga ang kutis ng malalamig ang ba, hay at walang problema sa buhay. Sa bahay kasi, kahit anong oras mainit.Ngumiti lang ako. At inantay ang itatanong ng batang kuwarenta anyos. “ So, Anong nararamdaman mo ngayon at nagpagupit sa inyong Barber Shop si Mayor Marce, lo?”Napatingin ako sa ginugupitang Mayor. Nag-isip ng isasa, got. Ang hirap ng tanong. “ Ah.. Nagulat po, kasi simpleng tao lang pala si Mayor. Buti ho at nakunan ng kamera niyo, malak, ing bagay ho iyan sa kanya.” Hindi ko alam sa sarili ko kung bakit iyon ang naisagot ko. Hindi ko na alam, wala na rin ak, ong magagawa, nasabi ko na e. Ayoko nang isipin. Totoo na, man e, malaking bagay ang kamera lalo na sa pangangampa, nya hindi ba? Pero bakit iyon ang nasabi ko. “ Ah.. Nagulat po, kasi simpleng tao lang pala si Mayor. Buti ho at nakunan ng kamera niyo, malaking bagay ho iyan sa kanya.” Sinabayan pa ng tawa ni Eros ang paggaya niya sa sinabi ko kanina. Nangaasar ang loko. “Walanghiya ka Pre! Andami mong pwedeng sabihin! Yung pasimpleng banat pa kay Mayor!” lumakas pa ang tawa ng gago habang ginugupitan ang isang binata. Hindi ko rin maayos yung buhok nitong Doktor na ginugupi, tan ko, kakaisip sa nangyari kaninang umaga. “Hoy! Kanina pa si Dok oh! Di mo pa nabawasan ang buhok,” sigaw sa akin ni Eros. Ngumiti lang ako sa suki naming Doktor, naiintindihan naman niya siguro ang pagkawala sa sarili na na nararamda, man ko, isama mo na ang hiya.“Pagpasensyahan mo na Dok, mukhang kabado sa buhay dahil sa sinabi tungkol kay Mayor kanina.”“Ang iniisip ko, yung mukha ko habang kinukunan ako’t iniinterbyu ni Miss Dorina.” Napatawa silang dalawa. Buti naman at naniwala sila, pero tama si Eros. Paano kung balikan ako ni Mayor? Sa panahon ngayon, lahat kaaway. At ang kaa, way sa mukha ng desperadong pulitiko dapat namamatay. Hindi naman siguro. Kung may babalik man sa akin, sana si Gloria na lang. “ Tama na yan, Salamat ha, Sa iyo na sukli.”sabay abot sa akin ni Dok ng bayad niya at tsaka umalis. Idadagdag ko sa mga listahan ng magiging ninong ng anak ko itong si Dok Jun. Napakagalante, lagi niya akong bini, bigyan ng tip. Mayaman nga pero hindi mayabang.Laging may libreng Medical check-up pa iyan, para sa mahihirap na hindi kayang pumunta sa ospital at bumili ng gamot. “Pre, nahulog ni Dok yong wallet niya, tignan mo! Andaming laman!”, pabu, long na pasigaw na sinabi sa akin ni Eros. Inagaw ko sa kanya ang pitaka. Nakita ko ngang maraming pera ang laman. “Hati tayo diyan pre ha!.” “ Anong hati! Ibabalik natin ito kay Dok.” Aaminin ko, nakakademonyo na kunin na lang ang pitaka at itago. Kung tatanungin sa amin ni Dok kung nakita namin ang pitaka niya madaling sabihin ang hindi. Kaso hindi ko ugali ang magnakaw kahit ganitong mahirap ang buhay. Ayokong tumulad sa napakaraming mayaman na ang dahilan ng pag-unlad ay nanlalamang ng kapwa. Iyong iba nga akala mo mabait, pero kapag eleksiyon lang pala.Bumalik nga ang doktor at kahit medyo labag sa loob ko ibinalik ko ang pitaka niya.

kaniya. “Sa panahon ngayon hindi, pera ang kailangan natin ngayon at tandaan mo! Kapos ka ng ganun ngayon”. Sakto sa paghinto ng motor ang mga binitawang salitang iyon ni Eros. “Salamat sa paghatid pre”. Iyon ang tanging nasabi ko. Tiniti, gan ko ang kanyang umaalis na presensya hanggang sa ito ay mawala. May punto siya. Sa panahon ngayon, pagkakaroon ng pera ang kasiyahan ng tao. Hindi ko iniisip iyon dati,pero ngayon matapos kung makahawak ng ganoong pera, tama si Eros. Sayang, hindi bale, siguro nama’y nakita ng Diyos ang kabutihang ginawa ko. Aantayin ko na lang ang pabuya na ibibigay niya sa takdang panahon. Pero kapag naglaro nga naman ang tadhana, hindi mo alam ang gagawin. Pag-uwi ko, nalaman ko na lang sa kapitbahay na itinakbo sa ospital ang nanay ko. Inatake raw ng sakit niyang altapresyon.Kaya heto kami ngayon sa ospital ng anak kong si Nonoy, yakap yakap ko siya habang inaantay ang paglabas ng Doktor. Sana maayos ang lagay ng nanay.Napakamalas ko nga bang tao o bobo? Mayroon na akong napakagandang Gloria, pero anong ginawa ko? Hinayaan ko lang siyang mawala. Mayroon akong pagkakataon para bigyan ng pera ng isang mayor, gandahan ko lang ang sasabihin ko tungkol sa kanya pero anong gi, nawa ko? Hinayaan ko lang na mawala iyon. Mayroon akong pagkakataon na yumaman bigla sa tulong ng pitaka ni Dok Jun, pero anong ginawa ko? Hinayaan ko lang mawala iyon sa aking mga kamay. Hindi ko alam kung ako ba’y pinaglalaruan ng tadhana o ako rin lang ang gumagawa. “Nasaan dito ang pamilya ng pasyente?”.Lumabas ang Doktor mula sa Emer, gency Room.Agad akong tumayo,para alamin ang nangyari sa nanay. Pero nagulat ako ng makita si Doktor Jun. “Ako po Dok.” “Jose? Nanay mo ba ang pasyente? Okey na sila, mabuti at nadala agad siya sa Ospital. Pagod lang siguro kaya tumaas ang dugo ng nanay mo. Sa tulong ng mga gamot na irereseta ko , panigurado gagaling ang nanay mo.” “Salamat naman sa Diyos at maayos ang nanay”, nakangiti kong sabi kay Dok Jun. “Pwede mo na siyang tignan,pero sa ngayon tulog pa ang nanay mo.”

“Hayop.. Ang bait ng kasama kong barbero oh! Pera na yun pre!”. Inasar pa rin ako ni Eros buong maghapon hanggang sa pagsasara namin ng barberya para umuwi.

Joshua Crismo

“Sigurado ako pre, hindi ka makakatulog sa ginawa mo. Big, time na sana tayo ngayon!” Di pa rin tumitigil sa panenermon sa akin tong kasama ko ka, hit pauwi na kami gamit tong bulok niyang motor. “Alam mo pre, mas mabuti na iyong mahirap na mayaman sa kabutihan. Kaysa mayaman pero kulang sa kabutihan.” Banat ko sa xlvii

Tinapik niya ako sa balikat at saka umalis. Papasok na sana ako sa silid ng biglang tinawag ulit ako ni Dok Jun. “Ngapala Jose!, huwag ka nang mag-alala sa gastusin, ako na ang ba, hala.” Nakangiti niyang sinabi iyon, halatang bukal na bukal sa loob niya. “Maraming Salamat Dok.” Pumasok na kami ng buhat buhat ko at tulog na tulog na anak ko sa kuwarto ng nanay. Habang lumalapit sa nanay na ngayo’y may katabing nurse. Naisip ko na, kapag nagbiro ang tadhana, hindi mo alam kung biro ba talaga ito o kaya ay totoong biro sapagka’t may dala tong puwersa na pwedeng bumago sa buhay mo, depende sa pagtrato mo sa birong iyon. Pero teka, puro biro lang ba ang alam ng tadhana? paano ko kaya malalaman kung.. “Jose..”Natigil ang pag-iisip ko nang magsalita ang nurse na katabi ng nanay “Gloria?.”..seryoso na ang tadhana.

Burador ni Jeric Sa sobrang pressure ko sa deadline nung short story contest napag pasyahan kong hindi na sumali. Hindi pala ako handa. Hindi ko pala kayang magsulat ng kwento tungkol sayo, sa byahe ko o yung mga gabi sa beer house. Hindi ko pala kay, ang gawan ng kwento yung mga nangyari sakin. Halimbawa nung isang gabi sa may Cubao Ex, malamig ang gabi nun. Wa, lang bituin sa langit. Sabi mo hawakan ko yung kamay mo. Sabi ko pilitin mo ko. Tumawa ka muna ng malakas sabay sab,

ing ulul. Tumuloy tayo sa paglalakad. Sa tancha ko isang dipa ang pagitan nating dalawa. Bago ka sumakay pauwi tinignan mo ko. Wala akong nakitang kahit anong emosyon na sa mukha mo. Walang bituin sa langit. Hindi ko pala kayang isulat yung mga naiisip ko sa byahe. Yung mga 'sana.' Sana kasing galing akong kumanta ng bespren mo. O kaya kasing tangkad ng kaibigan mo. O kasing gwapo kaya nung ex mo? Kung sana mayaman ako katulad ng boss mo. Sana ako yung senador, congressman o pangulo. Sana may kapangyarihan akong lumipad, super human strength. Sana may dagger of escape ako. Makakatakas kaya ako sa kalungkutan ko ngayon? At mahaba pang listahan ng 'sana.' Sana hindi mo ko iniwan. Pero sa totoo lang meron naman talaga akong gustong isulat. Yun yung mga karanasan ko sa beerhouse. Hindi yung tung, kol dun sa mga bilugang suso nung mga nagsasayaw ng wa, lang saplot. Yung mga kwento nila. Nung mga babae mismo. Kilala mo ba si Magda? Katulad din sya ni Pia. Pero hindi katu, lad ni Magda na lumuwas dahil sa pag-ibig, si Pia naman lumu, was dahil sa kahirapan. Panglima sya sa anim na magkakapa, tid. Iba iba daw sila ng ama. Yung nanay nya puta. Yung ate nya puta. Yung kuya nya adik. Matanda na daw ang nanay at ate nya para magtrabaho kaya sakanya pinamana yung nai, wang business. Iba si Pia sa lahat ng naka table ko. Hindi sya masarap humalik. Sa totoo lang hindi ko talaga alam kung masarap syang humalik kasi hindi ko naman sinubukan. Nag, kukwentuhan lang kami. Makwento si Pia. Madami syang kwento. Nung minsan ang kwento nya sakin sya daw si Apple. Dalawang linggo pa lang daw sya dun sa beer house. Panga, nay sa apat na magkakapatid. Kelangan daw nya ng pangpaaral kaya nandun siya.

Pero hindi yun yung kakaiba kay Pia. May natatangi siyang alindog. Iba yung dating ng ganda nya sa patay sinding ilaw. Iba yung amoy nya. Yung iba amoy pokpok. Pero sya iba. Amoy 'Pia.' Hindi siya gaanong touchy. Marunong makinig. Tang ina ang galing (chumupa) kumanta! Sumasayaw pa. Hindi rin tumatanggap ng dagdag bayad. Ibang iba talaga siya noh? Sa lahat ng nakatable ko sa bar, siya lang yung ma, ganda. Maganda at may bayag. Tang ina.

Isusulat ko sana yang mga yan. Kaso hindi ko pala kayang pagsama-samahin yung detalye. Hindi ko pala kayang sumu, lat ng kwento na tungkol kay Jeric na estudyante sa isang pa, mantasan sa Sta.Mesa na na-inlove sa matalik nyang kaibi, gang si Sophie. Hindi na kelangan ng deskripsyon ni Sophie, pangalan pa lang alam mo ng maganda at maputi siya. Wa, lang Sophie na maitim at di maganda ang itsura. Nagkakilala sila isang gabi sa Cubao Ex. Doon sila nagsimula. Along the way yung bahay ni Sophie sa pinapasukan ni Jeric kaya sabay silang bumabyahe pa Edsa. Tapos maglalakad sila papuntang LRT sa gateway mula Farmers kasi si Sophie sa Unibersidad sa Taft pumapasok. Lagi silang sabay pumasok at umuwi. Madami silang napuntahan. Sinasadja nilang magsabay papa, sok at pauwi para sabay tignan ang papasikat na araw at pa, glubog nito. Sabay nangangarap. Pero isang punto sa byahe nila, may bababa. Si Sophie yun. Madilim ang gabi. Walang bi, tuin sa langit. Hindi na daw siya masaya. Madrama si Jeric kaya inaya nyang mag Cubao Ex si Sophie. Tying both loose ends. Doon sila nagsimula kaya kelangan doon din sila magta, pos.

xlviii

Isang taon ng mag-isa na lang bumabyahe si Jeric. Ang huli nyang balita kay Sophie eh may boypren na daw. Arthur yung pangalan. Kayo na bahalang mag-isip kung anong katangian nung lalaking yun. Naiwan si Jeric sa sinasakyan nilang bus. Naiwan siyang nangangarap mag-isa. Nangangarap siyang maging kasing galing, kasing pogi, kasing yaman nung Ar, thur na yun. Nangangarap siyang magkabalikan sila ni So, phie. Isang araw sa pangangarap nya ay nakatabi niya si Pia. Mukhang pagod na pagod si Pia sa kung ano man ang ginawa niya kaya nakatulog sya sa balikat ni Jeric. Eto namang si Jeric na-love at first sight. Ngayon lang ulit siya nakakita ng babae na magtatyagang humiga sa balikat nya. May kaliitan kasi siya. Sa sobrang pagkabighani ni Jeric kay Pia, hindi nya alam na ninanakawan na pala siya nung babae. 'Tang inang babae yun, akala ko yung puso ko lang yung dinala nya sa pagbaba nya yun pala pati wallet ko.' Tuwang-tuwa naman si Pia nun. Binuklat nya yung pitaka. Madaming laman. May tag-iisang libo, limang daan, may con, dom at sulat. 'Para sa susunod kong mamahalin.' Tapos sa dulo nun yung buong pangalan ni Jeric. Kinilig siya sa sulat. Saka nakita din naman nya si Jeric. Mukha naman matalino. Sabi dun sa ID na nasa wallet nya eh teacher sya sa isang skul sa Bulacan. May number din dun kaya kinontak nya. Nagpaki, lala siya kay Jeric tapos nagpaliwanag kung bakit nya nagawa yun. Okay lang naman daw kay Jeric basta mababalik yung ID at pera, kaso nagastos na ni Pia kaya gamitin na lang daw nila yung condom. Nagkita sila sa isang maliit na espasyo sa Sta.Mesa malapit sa dating pinapasukan ni Jeric. Kaso hindi pa pala sya handa sa ganun. Saka kakakilala lang daw nila. Kaya inaya nalang nya ng date si Pia.

Naging malapit sila sa isa't-isa. Alam ni Pia na broken hearted parin si Jeric at alam ni Jeric na puta si Pia. Pero kahit ganon hindi nya parin yun ginagalaw. Napadalas pa nga sya sa beer, house na pinagtatrabahuan ni Pia. 'Pagnakaluwag-luwag ako ilalabas na kita dito' Matapang na sabi ni Jeric. Magkahalong tuwa at takot ang naramdaman ni Pia. Konting drama. Tapos ayun. Malalaman ni Jeric na may titi pala tong si Pia. Guguho ang mundo ni Jeric tapos hindi ko pa alam ang gagawin nya. Maiiwan ulit siyang mag-isa. Pero sa totoo lang talaga gusto kong sumali dun sa lintik na contest na yun. Wala lang talaga akong ganang magsulat ng kwento. Ayoko ng detalye. Ayoko ng ala-ala. Sa tuwing susulat kasi ako ng kahit ano, kahit 'putang ina' lang eh si Sophie ang naiisip ko. Saka hindi ata pasok sa kategorya tong nagawa ko. Maiksing istorya daw, kaso ang haba na neto. Pano to? Pero mabuti pa tong contest na to may kategorya, tayo wala. Nasa pagitan tayo ng itim at puti. Magkaibigan at magkasinta, han. Buti pa ang gray mag eksaktong depinisyon. Tayo wala. Naghiwalay tayo ng isang taon tapos bumalik ka isang araw sabi mo mahal mo ko. Sabi ko mahal kita. Pero bakit hindi tayo? Kumbinsido yung mga kaibigan ko na 'tayo' na pero hindi eh. Pero kung kaibigan lang kita bakit naghahalika tayo? Bakit nagtatabi tayong matulog? Samantalang si Pia na kahit puta eh hindi ko naisipan ng ganun kahit minsan. SAka bakit bigla kang bumalik? Bakit, minahal mo siya, pero hindi ka nya mahal tapos alam mong mahal parin kita? Pero kung bibigyan tayo ng kategorya mahihirapan ako. Katu, lad dito sa contest na to. May eksaktong kategorya. Kailan, gang maikling kwento. Eh etong sinulat ko eh nasa isip ko palang. Pasok ba yun bilang isang maikling kwento? Tapos hindi dapat hihigit sa 10,000 salita. May batas na kelangang sundin. Kelangang tama ang spelling at punctuation. Yung

'kelangan' dapat kailangan. Kung hindi bawas yun sa points. Hirap ako sa pagsunod sa mga ganun. Kung bibigyan natin ng tawag yung kung ano mang mayroon tayo baka hindi ko rin kayanin. Baka mapressure lang din ako. Baka hindi ko na rin ituloy yung kung ano mang meron tayo katulad nung pag, sali ko sa contest. Gusto kong sumali pero ayaw ko. Gusto ko na tayo na lang ulit pero ayoko din. Ang gulo ko noh? Parang tong kwentong to.

Butil ng Buhay CK Ramses Dapithapon nang ako ay makauwi galing sa paaralan. Du, madagundong na katahimikan ang siyang sumalubong sa akin pagpasok ko sa loob ng bahay na halos ikabingi ko na. Walang ibang tunog ng ingay kundi ang bukod tanging pag, patak ng tubig sa may palikuran. Tubig na bumubuhay sa la, hat ng nilalang sa mundo mula sa mga halamanan at mga puno ng buhay hanggang sa lahat ng mga kahayupan at ng iba pang mga hindi nakikita ng mga mata sa loob ng daigdig, saan mang lupalop. Tubig na siya ring pumapatay sa lahat ng likha sa sansinukuban. Wala pa sina inay at itay.. Si inay na mag-isang kumakayod at naghahanap ng buhay sa lansangang walang kasiguraduhan at nakikipagsapalaran sa dagok ng mapaglarong buhay. Si itay na walang ginawa kundi ang magpakasasa at magpakalunod sa pampainit ng kaniy, ang tiyan na para bagang nagdadalang-tao sa katabaan nito, na dapat ay ipinanlalaman at ipinambibili namin ng makakain sa araw-araw, kasama ng kaniyang mga kaibigan. Tumungo ako sa maliit na lamesita at naghanap ng tinapay ng buhay ngunit ako ay nabigo dahil naunahan na pala ako ng mga mababait. Karakarakang tumungo ako sa palikuran namin, agad tumingala at naghintay ng pagpatak ng mas maliit pa sa isang butil ng bigas na butil ng buhay na nangga, galing pa sa tubong butas ng kapitbahay. Matapos kong maghintay ng walang hanggan, natapos na ang magpakailan, man, unti-unti nang nawawala ang pagpatak nito. Hindi bale sapagkat panandaliang napawi na nito ang uhaw ko, sapat na yaon para magpatuloy muli ako sa walang katapusang hamon na sobrang lupit kung humagupit na buhay. Hindi ko na nawaring ako pala ay nawalan ng malay at nagis, ing nalang sa ingay nina inay at itay. Pilit ko mang pigilan ang pagpatak ng luha sa nagtutubig kong mga mata ay hindi ko magawa. Ayan na naman sila. Nakaririnig na naman ako ng mga nakaririnding mga salitang hindi ko naman naiintindi, han at hindi ko alam dahil hindi pa siguro abot ng aking du, nong at karunungan sa kadahilanang masyadong mura pa ang edad ko at ako ay musmos pa lamang. Paulit-ulit kong naririnig, araw-araw sa tuwing ako ay uuwi sa amin. “Putang ina mo! Nanlalalaki ka na naman! Hinayupak kang walanghiya ka! Gago!” Kasabay ng mga ‘yun ang paghagulgol ng aking pinakamama, hal na inay na dahilan sa lalo pang umiigting na pagpatak ng nasasayang kong luha. Luha na kahit singpait ng buhay ko ay nananatiling tubig pantanggal uhaw kahalintulad ng pawis. Hindi na yata siguro titigil ang walang hanggang sigawan at bangayan nina inay at itay. Wala akong kayang gawin at wala akong magawa, ni hindi ko magawang maipagtanggol ang xlix

inay. Walang sapat na lakas ang nanghihina kong katawan na parang buto’t balat ngunit hindi lumilipad bagkus ay inililipad ng ihip ng buhay. Hindi ko magawang pigilan sila sa kanilang lambingang ewan. Hindi kakayanin ng mga mahihina at wa, lang kwenta kong mga buto sa tuhod. Tanging ang kaya ko lang gawin ay ang magtago at magku, long sa lumang tukador na yari sa punong Narra habang wa, lang tigil kong naririnig ang ingay nila. Mula sa pagbubukang-liwayway at pag-aagaw dilim hanggang sa pag, tatakipsilim, sa paglubog ni Haring Araw kasabay ng kawalan ng pag-asa ay nasa loob lang ako ng tukador. Doon habang namumugto at walang tigil ang pagtutubig ng aking mga mata hanggang sa wala ng matira sa gabutil ng buhay. Poong Maykapal.. Poong Maykapal na nasa itaas, Kayo na pong bahala.

Champ DJ W. Dan Bawat isa sa atin ay ipinganak daw na may kaakibat na ang, hel. Isang anghel na siyang parating na sa tabi natin upang tayo’y bantayan. Ngunit hindi katulad ng karaniwang bata, hindi ko yun pinaniwalaan noon. Kung mayroong anghel, bakit hindi ko sila nakikita? Bakit nadadapa pa rin ako at hindi niya yun ginawan ng paraan upang hindi ako masaktan? Sana man lang, ginamit niya ang pakpak niya para ilipad ako sa ligtas na lugar. Pero ngayong matanda na ko; kung kailan hindi na ko bata, tsaka ako naniwala sa anghel. Totoo ang anghel. Dipende ito kung paano natin titignan ang anghel na darating sa buhay natin. Katulad ko, nang makilala ko ang babaeng makakasama ko sa habang buhay, alam kong siya na ang anghel ko. Babantayan at aalagaan ako sa tuwina. Nang biyayaan kami ng anak, na isip ko, isang anghel na naman ang dumating sa buhay ko. Ang aming munting anghel na si Melody, na walang ibang idinulot sa amin kundi ligaya at kapanatagan. Bilang ama ni Melody, gusto kong ako mismo ang magsilbing anghel sa buhay niya. Poprotektahan siya anumang oras. Iin, gatan, babantayan at hindi siya iiwan. Kung posible lang ta, laga na sa kahit anong oras, hindi ako mawala sa tabi niya, ginawa ko na. Ngunit alam kong hindi sa lahat ng pagkaka, taon, na sa kanya ang mga mata ko para siguraduhin ang ka, ligtasan niya. Kaya nga’t laking pagsisisi ko ng minsang nawa, lay ako sa kanya at may nangyaring hindi maganda. Kasalukuyan akong nasa business trip nang mga panahong na sa peligro ang asawa ko at ang anak ko. Nasunog ang ba, hay namin. Sa kabutihang palad, hindi naman napahamak ang mag-ina ko. Ngunit ang pangyayaring iyon ay nagdulot ng matinding takot kay Melody. Takot na siyang naging dahilan kung bakit hanggang ngayon hindi na siya nakakapagsalita. Hindi ko na naririnig ang mumunti niyang halakhak. Ang ma, sigla niyang pagbati sa amin ng mommy niya sa umaga, at sa pagsalubong niya sakin tuwing uuwi ako galing trabaho, ng mga kwentong nangyari sa kanya sa buong araw. Pinawian ng sigla ang anak ko. Ninakaw ng trahedya ang mga ngiti ng munti kong anghel. Mag-iisang taon na rin simula ng maganap ang sunog. Mabilis naman kaming nakabangon mula sa pangyayari. Naka, lipat kami ng tirahan sa ibang subdivision. Sa lugar na ito, sini,

mulan namin ang isang panibagong buhay. Kailangang mag, ing bago ang lahat para sa amin. Lalong lalo na kay Melody. Mga bago at masasayang alala na pupunong muli sa mura niyang isipan. Kailangan naming maging matatag ng asawa ko para sa kanya. Dapat kaming maging masaya sa mata at isipan ng anak namin ng sa gayon, makatulong ito sa paggal, ing niya.

Gaya ni Melody, malungkot ang naging tugon niya. Tumungo siya nang nakababa ang tingin. Matapos ay bigla siyang puma, sok sa bakuran nila. Sabi ng papa niya, malungkot si Andrei hindi dahil may sakit siya. Malungkot ang anak niya dahil ki, nakailangan nilang umalis at hindi na sila makakapaglarong muli ng anak ko. Hindi lang si Andrei ang mahalaga sa anak ko, dahil pati si Melody mahalaga rin para sa kanya.

Unti unti, nanumbalik naman ang sigla ng munti kong anghel. Kahit na hindi pa siya tuluyang nakapagsasalita uli, masaya pa rin kami ng asawa ko dahil nakakangiti at nakakapaglaro na siya gaya ng normal na bata. Laking pasasalamat ko din ito dahil sa batang madalas niyang kalaro. Si Andrei na anak ng kapitbahay namin ang natatanging bata sa komunidad ang nagtitiyagang makipaglaro kay Melody.

Sa muling paglabas ni Andrei, nakita kong may bitbit na siya na kung ano. Nang makalapit siya sa amin ng papa niya, doon ko nakitang isang tuta pala ang tangan niya. Nagulat ako nang iniabot niya ito sa akin. Dahil sa sakit niya hindi na daw siya pwedeng mag-alaga ng hayop. Tinanggap ko naman ‘yon na may kasama pang habilin ni Andrei.

Madalas akong na sa opisina kaya’t hindi ko masyadong na, saksihan ang unti unting pagsigla ng anak ko nang dahil sa bago niyang kalaro. Ayon sa asawa ko, madalas na nasa ba, hay namin si Andrei para makipaglaro kay Melody. Mula sa paglalaro ng lutu-lutuan, video games at pagbubuo ng lego, muling nabuo ang kasiglahan ng anak ko. At sa simpleng tak, buhan nilang dalawa sa bakuran, nanumbalik ang ngiti niya. Gusto kong makaramdam ng pagseselos sa batang ‘yon dahil hindi ako na mismong ama ni Melody ang muling nakapag, pangiti sa kanya. Pero nangingibabaw ang pagkagiliw ko kay Andrei. Dahil sa batang ‘yon, naisip kong hindi lang ako ang anghel sa buhay ng anak ko. Ang problema nga lang sa mundong ito, walang permanente. May mga bagay sa buhay natin ang mangyayari ng hindi natin inaasahan. Kung pabor sayo, matuto kang magpasalamat. Kung hindi ayon sa kagustuhan mo, matuto kang tanggapin yun at isiping, ‘Hindi pa naman natatapos ang bukas.’ May mga tao ding dumarating at umaalis sa buhay natin. May mga nananatili at bumabalik. Ngunit kahit ano pa man ang mga ‘yan, hindi dapat ito maging hadlang para maging masaya tayo sa buhay. Gusto ko sanang ipaliwanag kay Melody ang mga ito. Nais kong maunawaan niya kung bakit kinakailangan pang umalis nila Andrei at ng mga magulang niya para lang makapagpagamot siya. Kaya nga lang, limang taong gulang lang siya. Masyado pang bata ang anak ko para maunawaan niya kung bakit kailangan lumayo ng kalaro niya. “Baby, aalis na sina Andrei. Hindi ka ba magpapaalam sa kanya?” Narinig kong sambit ng asawa ko kay Melody habang pababa ako ng hagdan. Nang tignan ko ang anak ko, mahigpit ang pagkakayakap niya sa manikang hawak. Bakas pa sa mga mata niya ang mat, inding pag-iyak. Naaawa ako sa anak ko. Ang taong nagbigay ngiti sa kanya ay siya rin palang papawi no’n. Pero ganoon talaga sa buhay, hindi parating masaya. Magiging makasarili naman ako kung kapakanan lang ni Melody ang iisipin ko. Hindi naman kagustuhan ni Andrei ang magkasakit kaya hindi dapat siyang sisihin sa kalungkutan ng anak ko. Sinilip ko sa bintana ang mag-anak na aalis. Inilalagay ng papa ni Andrei ang mga bagahe nila sa compartment ng kotse. Lilipat na kasi sila sa ibang bansa para doon makapag, pagamot si Andrei. Inaya ko si Melody na sumama sakin para magpaalam sa kanila pero hindi niya ko tinugunan kaya’t magisa akong lumabas at lumapit sa kanila. “Pare, mag-iingat kayo doon.” Paalala ko sa papa ni Andrei. “At ikaw Andrei, magpapagaling ka do’n ha. Kapag magaling ka na, bumalik ka na agad dito para naman makapaglaro na kayo uli ni Melody.” Sabi ko naman kay Andrei. l

“Alagaan niyo po siyang mabuti. Sabi po ng mommy ko, ka, pag inalagaan niyo po ang tuta, aalagaan niya rin po kayo ka, pag malaki na siya. Kaya pakisabi po kay Melody na alagaan niya si Champ.” Si Champ ang munting nilalang na iniwan ng umalis na ang, hel ng anak ko. Isang bagay na may kakayahan ding punan ang lungkot sa puso ni Melody. Hindi man ito katulad ni An, drei na nakakapagsalita o nakakapaglaro ng video games ka, sama niya, si Champ na ang naging kalaro niya, at kalaunan, naging matalik na kaibigan. Wala pang isang araw si Champ sa bahay namin, nakuha na niya ang loob ni Melody. Alam kong malungkot pa rin siya sa pag-alis ni Andrei ngunit hindi ko akalaing magiging mabilis ang pagtanggap niya. Nabaling ang atensyon niya kay Champ na siyang umaliw sa kanya sa pagalis ng kaibigan niya. Halos hindi na mapaghiwalay ang dalawa. Oras oras silang magkasama. Kahit saglit, hindi umalis si Champ sa tabi ni Mel, ody. Sa pagkain, sa paliligo at kahit maging sa pagtulog, mag, kasama silang dalawa. Itinatabi pa rin ni Melody si Champ sa kanya kahit na madalas siyang pagsabihan ng mommy niya na hindi dapat pinapatulog sa kama ang aso. Unang araw ni Melody sa paaralan nang una silang magkahi, walay ni Champ. Kahit na panandalian lang naman ang paghi, hiwalay nila, para bang miss na miss pa rin nila ang isa’t isa sa tuwing magkikita na uli sila sa bahay. Lalong lalo na si Champ sa tuwing sumasalubong. Tatalon siya kay Melody at pilit na aabutin ang mukha nito upang dilaan. Kalaunan, pati kami ng misis ko, ganoon na rin kung salubungin ni Champ. Ang isang buong araw sa amin ay katumbas na ng isang buong linggo sa kaya kaya’t napakalupit naman namin kung pagdadamutan namin siya ng yakap. Noong una, naiinis pa nga ang asawa ko. Masakit daw kasi sa binti ang mga kuko nito kapag sasalubong sa kanya. Minsan naman, sa pagngangatngat naman ng mga kagamitan sa ba, hay ang kinakukunsumi niya kay Champ. Tiyempo namang sa tuwing papagalitan ng misis ko si Champ ay wala si Melody. Alam niya kasing hindi nito gusto ang pinapagalitan ang aso niya. Pero ibang klase si Champ. Sa akin siya tatakbo kapag napagalitan siya. Ako naman itong si maaawa. Bubuhatin ko siya at papalubagin ang loob na parang anak. Natutuwa pa ko sa maamo niyang mukha kahit na ako dapat ang masnaga, galit dahil sapatos ko ang nginatngat niya. “Hayaan mo na Hon. Kasalanan ko naman e. Hindi ko nilala, gay agad sa sapatusan yung hinubad kong sapatos. Ayan tu, loy, nangatngat ni Champ.” Sabi kong minsan sa asawa ko. Palibhasa’y mahal siya ni Melody. Siya ang nagpapasaya sa anak ko kaya’t hindi ko magawang magalit kay Champ. Yung

ginagawa niyang pagsisira ng mga gamit na maabutan niya sa sahig, nakikita ko yun bilang pagtuturo samin ni Champ na maging masinop. Yung araw araw na pagpapakain, pagpa, paligo at pagpapatulog sa kanya, nakikita ko yun bilang pagtuturo kay Melody na maging responsible kahit sa murang edad pa lamang. Normal lang ang mga sumunod na araw. Mag-iisang buwan na rin sa amin ang magtatatlong buwang gulang na si Champ. Hindi pa rin nagbabago ang ginagampanan niya sa anak ko. Nananatili siyang dahilan ng kaligayahan ni Melody. Hindi pa rin siya nakakapagsalita kaya’t tulad ng dati, sa komunidad namin, walang gustong makipaglaro sa kanya. Sa tingin ko naman, balewala yun sa anak ko. Hangga’t nariyan si Champ na matalik niyang kaibigan, hindi niya alintana ang pag-iisa. Isang araw, pag-uwi ko mula sa opisina, ginulat ako ng ekse, nang naabutan ko. Kakapasok ko pa lang sa pintuan ng mahu, lunigan ko ang mumunting tinig na nagsasalita. “Champ! Ayan na si Daddy!” Isang maliit na tinig ngunit kay laki sa pandinig ko nang makita kong nagmula ito sa bibig ni Melody. Niyakap ko si Champ. Siya at si Melody. Sa sobrang saya ko, ako naman ang walang mabigkas ni isang salita. Nakatitig lang sa akin ang asawa ko. Tinitigan ko naman siya ng may galak. Para bang tumigil ang mundo ng mga oras na yon. Wala akong ibang pinakikinggan kundi si Melody na panay ang kausap kay Champ. “Shoes ito ni Daddy, wag mo ‘tong kakainin ha.” Sabi niya ha, bang ipinapakita pa kay Champ ang pares ng sapatos na hinu, bad ko. “Siguro naman, papatawarin mo na si Champ sa pangungun, sumi niya sayo.” Natatawa kong sinabi sa misis ko. Tama, napakalaki ng pasasalamat ko kay Champ. Magmula sa pagiging kaibigan niya kay Melody, sa pagiging dahilan upang makapagsalitang muli ang anak ko, hanggang sa ba, wat araw na kasama niya ito. Binabantayan at pinapasaya niya si Melody. Isang hindi pangkaraniwang anghel si Champ na hindi ko akalaing darating sa buhay namin. Isa lang siyang munting nilalang noon. Alagang hayop ni Melody, hanggang sa maging kaibigan, at ngayon, parte na ng aming pamilya. Hindi nagbago ang samahan ni Melody at ni Champ kahit na kapwa na sila lumalaki. Akala ko nga’y kapag malaki at matanda na ang aso niya, mababawasan na ang pagkagiliw niya rito; Magaalaga siya ng bago at hahayaan na lamang si Champ. “Daddy, kapag mahal mo, kahit hindi na siya cute kagaya nang una, dapat mahal mo pa rin.” Ang sagot sakin ni Melody ng minsang tuksuhin ko siyang baka baliwalain na niya si Champ dahil tumatanda na nga ito. Hayskul na si Melody at walong taong gulang na si Champ. Madalas mang abala si Melody sa eskwelahan, pagdating na, man sa bahay ay ibinubuhos niya ang buong atensyon niya kay Champ. Nang mga panahong din ‘yon, nakakausap ng muli ni Melody si Andrei. Madalas, kapag kachat niya ito sa computer ay ipinapakita pa niya si Champ. Nakakatuwa silang pagmasdan. Parang kailan lang nung ibinigay sakin ni Andrei si Champ. Isang munting nilalang noon na hindi ko akalaing magbibigay ngiti sa amin sa tuwina. li

Isang umaga, naka upo ako sa sofa habang nanonood ng tv. Biglang sumampa si Champ sa sofa at naupo siya sa tabi. Nung una’y hindi ko siya pinapansin. Ngunit kalauna’y napuna kong habang na sa telebisyon ang atensyon ko, nakat, ingin sakin si Champ. Nakaharap siya sakin na para bang gusto niya kong makausap. Pinatay ko ang tv at nagtuon ako sa kanya. Tinitigan ko siya sa mata. Ang maamo niyang mukha na animo’y may ipinapahayag. Ngayon, nag-uusap kami. Hindi gamit ang bibig kundi sa mata. Hinaplos ko ang makapal niyang balahibo. Hindi ko maintindihan, pero narinig ko na lamang ang sarili ko na nagsasalita sa kanya. “Champ, mabuhay ka pa ng matagal ha. Samahan mo pa kami at pinapangako ko sayo, aalagaan ka namin.” Mabilis na lumipas ang mga araw. Ang bawat buwan ay nag, ing mga taon. Nananatili ang pagiging malambing ni Champ sa amin. Madalang na siya kung makipaglaro kay Melody pero kahit gano’n, hindi siya nawawala sa tabi ng anak ko. Kapag dumarating kami, hindi na siya ganoon kasigla kung suma, lubong. Nakakalungkot pero, kahit papaano’y tumatayo pa rin naman siya mula sa pagkakahiga sa sulok para salubungin kami. Nakakapangamba ang sitwasyon ni Champ. Hindi lang sa kanya kundi sa mga katulad niyang aso. Maigsi lang ang bu, hay nila, at yun ang hindi namin matanggap. Hanggang sa du, mating na nga sa puntong hindi na kumakain si Champ. Alam ko ng malapit na ang oras niya. Walang kahit isa sa amin ang hindi malulungkot. Ang higit na inaalala ko lang, ang anak ko. “Dad, iligtas natin si Champ. Dad ayoko siyang mawala Dad, please.” Labing anim na taong gulang na si Melody. Ngunit nang makita ko siyang umiiyak at nakiiusap para sa buhay ni Champ, isang walang muwang na bata ang nasilayan ko. Mara, hil nagdadalaga na nga ang anak ko, pero nananatiling bata pa rin ang puso niya. Ang lahat ng iyon ay dahil kay Champ. Alam ko na kung nakapagsasalita lamang siya, sasabihin niy, ang mahal na mahal niya kami. Alam kong darating ang panahong ito na iiwanan na niya kami. Kailangan na niyang bumalik sa langit para mas higit niya kaming mabantayan. Aaminin ko, masakit pala talaga kapag nawala siya. Kahit anong paghahanda namin sa pangyayaring ito, hindi namin napigilang umiyak. Lalong lalo na ang anak ko. Lumipas ang mga araw bago naging normal ang lahat sa amin. “Okay ka na ba anak?” Ang minsang tanong ko kay Melody. Pinilit niyang ngumiti sa kabila ng kalungkutan. Masakit pero kailangang tanggapin. Kahit papaano, masaya ako dahil hindi siya naging mahina. “Mamimiss ko siya Dad. Kahit alam ko pong hindi na siya ba, balik, dala dala ko naman po ang ala-ala niya. Mananatili si Champ sa puso ko.” Noon bata ako, hindi ako nagkaroon ng aso. Ngayon naiintin, dihan ko na kung bakit hindi ako naniniwala sa mga anghel. Hindi kasi ako nagkaroon ng Champ na katulad ng kay Mel, ody. Isang nilalang na nilikha para mahalin tayo ng higit pa sa kanilang sarili. Isang anghel na ipinadala ng Diyos sa anyo ni Champ para bantayan si Melody. Ang mga natatanging nila, lang na karapat dapat mabuhay magpakailanman.

Elasho CliďŹ&#x20AC;ord Andawi "Wag kang mabahala, may nagbabantay sa dilim. Nag-aabang sa sulok, at may hawak na patalim. Di ka hahayaan na muli pang masaktan. Wag ka nang matakot sa dilim.

Ito ay kwentong hango na galing sa dalawang taong nagmamahalan ng tunay ang ngala'y Elsa at..."

***********************************************************

"Oooop. Ever, Ever! Baba na yung mga Ever dyan! Eveerr!" alas diyes pasado ng gabi, sa kasasagsagan ng Commonwealth, boses na lamang ni Elasho ang naririnig sa loob ng bus, kasa, bay ng mga mahihinang tunog na nanggaling sa tv na wala namang video transmission. Rush hour. Kailan nga ba di nag, ing Rush hour sa killer highway na â&#x20AC;&#x2DC;to? Kahit sabay sabay pang ipagsimba ng mga kardinal sa Vatican ang ikaaayos ng trapiko, at ikadidisiplina ng mga tsuper dito, ay paniguradong wala ring maidudulot na pagbabago. "Eveeeer! Baba na!" Pan, galawang sita na 'to ni Elasho sa mga naiwang pasaherong sumakay kani kanila lang sa Philcoa, na dapat ay bababa na ng Gotesco dahil hanggang dun nga lang naman ang abot ng pamasaheng binayad nila. "Boss, Ever na po! Dito na ho tayo." sita niya ulit.

Bente uno anyos pa lamang si Elasho, pangalawa sa apat na magkakapatid. Ang panganay, maagang sumakabilang buhay dahil sa sakit na leukemia. Tumigil sa pag-aaral nitong nakaraang semestre dahil sa problemang pinansyal, at syang tumutulong ngayon sa mga magulang na mairaos ang dalawa pang mas nakababatang kapatid. Maagang nakabuntis sa edad na dise syete. Hindi alam ng mga magulang at maging sinong kakilala, bukod sa kanyang nakalaguyo, ang sinapit dahil ang nobyo ng babae ang umako sa pag-aakalang sya ang ama ng bata. Matangkad, matipuno, may itsura, at higit sa lahat, may utak.

Pero sa pagkakataong ito, hindi natulungan ng kanyang mga natapos na unit sa Mechanical Engineering, at mga training sa pagiging konduktor ang matalas na utak ng binata. "Boss, hanggang dito lang ho yung binayad ninyo!" Hindi pa rin umimik ang mga sinasabihan ni Elasho. Nakadama sya ng kaunting kaba. Alam nya na â&#x20AC;&#x2DC;to. Parang nangyari na sa kanya â&#x20AC;&#x2DC;to dati. Pero hindi talaga, kasi naikwento lang naman ito sa kanya ng mga kasamahan nya sa trabaho, nung uminom sila dalawang araw na ang nakakalipas. Hindi sa pangmamata, pero sa pananamit pa lang ay naisip nya nang may kakaiba sa mga lalakeng to. Bibihira sumakay ng aircon na bus ang mga nagtatrabaho sa construction, lalo na mga sa ganitong oras ng gabi, gayo'y wala naman silang hinahabol na quota ng oras sa pagpasok sa trabaho. Magkakahiwalay ang pwesto ng

lii

mga lalake, na syang nagsilbing patunay niya sa mga hinala niya. "Boss! Naririnig ninyo ho ba 'ko?"

"O, ano, pare? Kamusta naman ang karanasan mo dito?" "Ayos lang ho ako, mas maayos ang mga tao dito kaysa sa bus liner na pinagtrabahuan ko dati." Sagot ng bunsong si Elasho, dahil siya ang pinakabata sa mga nagtatrabaho dito. Beinte tres na ang sumunod sa kanya, si Elmer, ang kaibigang nagyaya sa kanyang dito na lamang magsilbi. "Basta ha, pa, lagi kang mag-iingat. Hindi mo alam kung kailan aatake ang mga masasamang loob gaya ng sa kinwento ko kanina." ha, bang tinatagayan ng gin bilog, ng senior na si Gudo si Elasho. Tumatak sa utak niya ang imahe sa gin, isang demonyong tinalo ng anghel sa isang labanan. "Mananaig ang hustisya," bulong ng binata sa kanyang sarili habang nakatitig sa imahe.

Hinayaan na lamang ng drayber ang apat na nagmamatigas na lalaki. "Pabayaan mo na, mahirap palagan yan," sabi ng matandang tsuper nang may pag-aalala, kay Elasho. "Hindi ho pepwede iyon."

Noong kamusmusan ni Elasho ay madalas syang mapaaway sa kanyang mga kalaro, kapag siya ay dinudugas sa teks, o ang kanyang mga kasama. "Putanginamo, oblek yan a," sabay sapak sa mukha ng kalaro. Hindi man makatotohanan, pero totoo. Noong hayskul ay napaaway rin siya sa lalaking nagpu, pumilit manligaw sa kanyang nakababatang babaeng kapatid. Noong kolehiyo, sa kanyang tatay noong minsan niya itong nakita sa beer house na nakikipaglandian sa isang GRO, nata, pos ang eksena na tumakbong palayo ang babae, nakadapa sa sahig ang kanyang lasing na ama, habang siya ay pinahina, hon at hinila ng mga kumpare ng kanyang tatay papalabas, at pinauwi sa kanila.

"Sir, lumagpas na ho tayo sa dapat na bababaan niyo," sabi niya sa lalakeng pinakamalapit sa pintuan. Hindi umimik ang lalake, halatang bagito lang din sa larangang pinili niyang ta, hakin. Tahimik lang ang bus, nang biglang sumabat ang isa pang lalake, pangalawang pinakamalapit sa pinto, mukhang lider ng apat dahil sa angas at kampante nya sa ganitong sit, wasyon. "E, ano bang pakialam mo?" "Sir..." Di na nakasagot si Elasho, nakita nya ang patalim sa tagiliran ng lalaking ma, mula mula ang mata. Tantya nya, magkapareho lamang sila ng edad. Pinakabata sa edad, ngunit siyang pinakamatapang sa apat. Lumapit ang lalakeng nasa pinakalikod, ngunit du, maan lamang sa kanilang dalawa, at pumunta sa harapan, sa tabi ng tsuper. Hinugot ng lalakeng nakaalitan ni Elasho ang lanseta sa kanyang tagiliran, at kanyang sinaksak sa tagiliran naman ni Elasho. Kasabay ng paghugot ng lalake ng patalim sa tiyan ni Elasho ay ang mga imahe ng kanyang ina, nakaba, batang babaeng kapatid, ni Elmer, ni Gudo, at ang simbolo ng hustisya sa tatak ng gin bilog. Sinaksak uli ng lalake ang lan, seta, palabo nang palabo ang mga imahe sa isipan ni Elasho. Nagsigawan ang mga pasahero ng bus. Tinutukan ng lumapit na lalake ng baril ang tsuper, binuksan ng tsuper ang pinto, nagmamadali ang pangatlong lalake mula sa pinto palabas tangay ang iba't ibang nakuha sa mga pasahero, at saka sumi, gaw nang may halong pagkataranta at saya, ang pinakabagito sa apat..

"Tangina mo, Lando, tara na!"

Gapos Julius Samonte Bangungot.Yan ang buhay ko. Namulat ako sa mundo na puro sakit at pighati ang dinaram, dam ko. Mga panahon na halos magdugo ang puso ko sa so, brang lungkot na bumabaon dito. Siguro ito talaga yung naka, tadhanang mangyari sa akin. Puro trahedya, puro iyak, at puro dalamhati. Hindi ko nga alam kung isinumpa ba ako ng Diyos at bakit naging ganito ang buhay ko. Kung isinumpa man ako sana mawala na ito. Sana matanggal na ang Gapos na nakatali sa aking leeg. Sana…. Musmos pa lamang ako turing na sa akin ng pamilya ko ay iba. Ikinahihiya, kinamumuhian at parang tingin nila sa akin ay hindi kabilang sa kanilang perpektong pamilya. Ewan ko ba, sa tuwing magkakasiyahan sila ayon punong-puno ng mga ngiti sa kanilang mga labi, samantalang ako ito nagmu, mukmok sa isang sulok. Pilit na itinatago ang pait na nararam, daman at inggit na sana kasama ko sila. “Itong si Elizabeth, maganda na, matalino pa. Buti nalang ta, laga hindi ka nagmana sa Ate mong patapon ang buhay. Ewan ko ba dyan sa Ate Elaiza mo, wala ng ginawa kundi umuwi ng gabi, magbulakbol. Sayang lang ang pera ko para ipangtustos sa pag-aaral niya.” Saad ng taong nagluwal sa akin na ang tur, ing pa sa akin ay mas masahol pa sa isang pusang kalye. “Ma, hindi naman ganyan si Ate. Mabait kaya siya.” Sabi na, man ng pabida kong kapatid. Siya ang tinuturing na prinsesa ng lahat. Lahat ng atensyon nakukuha niya. At ito ngayon umaarte na kunwari mabait siya para mas lalong mahalin. “Hayy naku! Lumayo-layo ka nga diyan sa babaeng yan. Baka maimpluwensiyahan ka pa niyan.” Sagot naman ng ina ko. Diyan sila magaling, ang ikumpara ako. Ang isa-isahin ang lahat ng mga kasalanan ko. Kung alam lang nila kung bakit ko ito ginagawa lahat. Kung alam lang nila kung ano ang pu, no’t dulo kung bakit nangyayari sa akin ang lahat ng ito. Bakit? Sino nga ba ako? Wala naman akong karapatan na lumaban sa kanila eh. Wala naman akong karapatan na sabi, hin sa kanila kung ano ang nararamdaman ko. Tae nga lang ako sabi ni Mama eh. Walang kwenta, walang pakinabang. Lumabas ako ng bahay. Nagmuni-muni, nagpalamig. Nagpali, pas ng sama ng loob sa pamilyang kahit kailan hindi ko naramdaman ang pagmamahal. Ilang araw nalang darating nanaman ang araw kung kalian ako isinilang. Madadagdagan nanaman ng isang taon ang pasakit na ipapasan ko. Sa December 28 magiging 17 years old na ako. Sana naman sa panibagong taon ng buhay na ha, harapin ko may magbago. Yung pagbabagong matagal ko ng hinihiling. Sana mahalin ako at tanggapin ng pamilya ko. Kung ano ako at kung sino ako. Pumasok na ako sa loob ng aming tahanan. Maghahatinggabi na rin kasi at may pasok pa ako kinabukasan. Bubuksan liii

ko na sana ang pintuan ng kwarto ko. Nang biglang may tu, mawag sa pangalan ko. “Ate Elaiza.” Sino pa ba? Eh ‘di ang pabida kong kapatid. Ano naman kaya ang naisipan nito at tinawag ako? Hindi na sana ako lilingon at tutuloy ng pumasok ngunit sa pangalawang pagkakataon tinawag niyang muli ang pangalan ko. “Ate Elaiza.” “Pwede ba, kung may sasabihin ka sabihin mo na. Wala akong oras makipag-usap at may pasok pa ako bukas.” Sagot ko sa kanya ng hindi man lang nakatingin. “Ate sorry nga pala sa sinabi ni Mama kanina ha. Pinagtang, gol naman---“ Humarap ako sa kanya at agad kong pinutol kung ano pa ang sasabihin niya. “Hindi mo kailangan na ipagtanggol ako at mas lalong hindi mo kailangan na pahirapan ang sarili mo para umisip pa ng mga adjectives para lang ipampuri sa akin. If I know, pag nakatalikod ako kung anu-anong paninira ang sinasabi mo laban sa akin. Kaya please tama na ang pagpapanggap hindi bagay sa’yo.” “Pero Ate---“ “Umalis ka na. Wala na akong pake-alam sa sasabihin mo.” Agad akong pumasok sa kwarto ko. Isinara ang pinto at pilit na pinipigilan ang pagpatak ng mga luhang nagbabadyang tumulo sa mga pisngi ko. Hindi ko alam pero sa tuwing nasas, abihan ko ng ganun ang kapatid ko parang ako mismo nasasaktan. Parang may karayom na tumutusok sa kailaliman ng dibdib ko. Nahiga ako sa kama. Inilaan ang paningin sa kisameng kara, may ko palagi sa tuwing may kadramahan ako sa buhay. Siya lang ang tanging maiging nakikinig sa akin sa tuwing may gusto akong ilabas na sama ng loob. “Sorry Elizabeth. Sorry….” Dahan-dahang pumikit ang mga mata ko hanggang sa tan, gayin ako ng agos patungo sa mundo ng panaginip. Mundo kung saan nagagawa ko kung ano ang gusto ko at mahal ako ng mga taong nasa paligid ko. Kung maaari lang na manatili ako dito ay matagal ko nang ginawa, ngunit hindi pwede. May, roon pa akong gagawin bago tuluyang mawala sa mundong ito. Lumipas ang mga araw. Mga normal na araw gaya ng dati. Gigising sa umaga, papasok sa school, uuwi, at raratratin ng sandamukal na pagalit at sermon. Sanayan nalang siguro kaya nakakatagal ako sa impyernong buhay na ito. December 27. Isang araw bago ang kaarawan ko. Napagpasyahan ng bar, kada na icelebrate agad ang kaarawan ko. Nagkainan, nagkasi, yahan hanggang sa hindi ko na mapansin ang oras. 1:25 na ng umaga nang matapos ang kasiyahan. Naghiwa-hiwalay na kami ng landas at tumungo na sa kanya-kanyang tahanan.

Antok, pagod, at may onting hilo dahil na rin siguro sa kalasin, gan nang dumating ako sa bahay. Didiretso na sana ako sa kwarto ng bumukas ang ilaw. Medyo lumabo ang paningin ko dahil sa sinag na nanggagaling sa bumbilya. Nakita ko si Mama nakatayo malapit sa sofa at mababakas sa kanyang mata ang galit at pagkainis. Wari isang leon na nais na akong lapain. “Anong oras na at saan ka galing?” tanong ni Mama “Ma please, wag ngayon. Pagod po ako.” Sagot ko naman.

Tumakbo ako palabas ng bahay. Tinahak ko ang daan sa ka, laliman ng gabi. Puro hikbi, luha at hagulgol ang tangi kong naririnig habang takbo ako ng takbo. Ang sakit, sakit. So, brang sakit. Parang may punyal na tumatarak sa dibdib ko. Naupo ako sa semento at patuloy parin ang pagbagsak ng mga maiinit na likido sa aking pisngi. Luha na tanda ng sakit at pighati na dinaramdam ng puso ko ngayon. Bakit ganito? Bakit ganito ang buhay ko? May ginawa ba akong masama kaya’t nangyayari ‘to.

“Anong wag ngayon? Ikaw na babae ka wala ka na ngang nai, tutulong dito, puro pabigat lagi ang dala mo tapos ngayon sasagot-sagutin mo ako!”

Sa matagal na panahong pagkikimkim ko ng sama ng loob nailabas ko na rin ngayon. Ang lahat ng sakit at lungkot na matagal nang pumapatay sa akin. Sana mawala nalang ako sa mundong ito. Sana hindi nalang ako nabuhay.

Sobrang sakit na talaga ng ulo ko at gustong-gusto ko nang mahiga. Bubuksan ko na sana ang pinto ng kwarto ko at hindi na sasagutin pa si Mama kaso bigla siyang sumigaw. Sa so, brang lakas parang mababasag ang eardrums ko.

Dirediretsong umaagos sa pisngi ko ang mga luhang bunga ng paghihirap. Parang pinipiga ang puso ko sa mga nangyayari at ang tanging nais ko lamang ngayon ay ilabas ang lahat ng sama ng loob ko.

“ELAIZA! HUWAG KANG BASTOS KINAKAUSAP KITA! Ano bang problema mong bata ka? Ano nangyayari sayo?”

Paunti-unti kumalma ako. Tumigil na ang mala-ilog na pagagos ng luha ko. At napag-isipan ko nang bumalik sa amin. Gusto kong humingi ng tawad, gusto kong magsorry sa lahat ng nagawa kong pagkakamali at kasalanan.

Nagsilabasan sa kwarto sina Papa at si Elizabeth. Gulat na gu, lat sa nangyayari at parang may namumuong bagyo sa pagi, tan namin ni Mama. “Gusto mong malaman kung ano ang problema? Gusto mo?” “Sabihin mo sa amin dahil hirap na hirap na kami sa’yo. Hindi namin alam kung bakit ka nagkakaganyan.” “KAYO! Kayo ang problema. Lahat kayo ang turing sa akin iba. Lahat kayo ayaw sa akin. Lahat kayo kinamumuhian ako. Bakit Ma kung sinabi ko ba ito mababago yung pagtingin niyo sa akin? Diba hindi naman. Sa bawat masasakit na salitang binibi, tawan niyo unti-unting nadudurog yung puso ko. Hindi niyo alam kung gaano kasakit. Na sa bawat malalamig na gabi ha, bang umiiyak ako ay hinahanap-hanap ko ang yakap ng isang ina na magpapatahan sa akin. Ma ang sakit, sakit. Lahat na, man ginawa ko para mapansin niyo. Lahat ibinigay ko para magawa ko yung best ko pero Ma bakit parang kulang parin? Mahal niyo ba talaga ako? O Minahal niyo ba talaga ako kahit papaano?” “Ate…” “Lalo ka na Elizabeth! Ikaw to’ng laging magaling. Ikaw to’ng matalino, maganda. Na sa iyo na ang lahat kaya pati atensyon na hinahanap ko inagaw mo. Lagi akong kinukumpara sa iyo. Sobrang sakit. Hindi ko alam kung ano pagkakamali ang gi, nawa ko kung bakit ganito niyo ako kung ituring. Hindi ko alam kung nagkulang ba ako bilang anak niyo at kung bakit ganito niyo ako kung tratuhin.” “Anak hindi namin gusto…” “Wow Ma! Ngayon ko lang ulit narinig na tinawag niyo akong anak. Ngayon lang ulit sumagi sa tainga ko ang salitang mata, gal kong hinihintay. Ma minsan ba naiisip niyo na anak niyo rin ako? Minsan ba sumasagi sa utak niyo na hindi lang si Elizabeth yung anak niyo. Ma nandito pa ako. Hindi ako nawala, hindi ako namatay pero sa ginagawa niyo paunti-unti niyong pinapatay yung puso ko. Wala kayong alam kung gaano kasakit yung nararamdaman ko. WALA KAYONG ALAM!”

liv

Tumindig ako at muli kong binaybay ang madilim na eskinita patungo sa aming tahanan. Habang mapayapa akong nagla, lakad may isang grupo ng kalalakihan ang natanaw ko sa di kalayuan. Tila mga lasing at malalakas na ang tama dahil narin sa alcohol na nainom. Dirediretso akong naglakad at pinalakas ang loob na daanan ang mga lasing na iyon. Makakalagpas na sana ako sa kanila ngunit hinarang ako ng isa sa mga lalaki. Nakakasulasok ang kanyang amoy at halatang marami na ang nainom nito. “Hi miss..” saad ng lalaki Hindi ko siya pinansin at tutuloy na sana ako sa paglalakad ngunit bigla nitong hinawakan ang braso ko na nagpahinto sa akin. “Wag ka namang snob miss, makikipagkaibigan lang naman kami eh.” “Sorry marami na akong kaibigan at tsaka pwede ba ang baho-baho mo. Lumayo ka nga sa akin!” Pagtataray ko. “Aba bastos to ha. GUSTO LANG NAMAN NAMIN MAKIPAGKAI, BIGAN AYAW MO PA! Oh sige ayaw mo ng kaibigan ha, IKAW ANG GAGAWIN NAMING LARUAN.” Pinalibutan ako ng mga kasamahan nito. At sabay-sabay na tumatawa na parang sinapian ng masamang espiritu. Hindi ko na alam ang gagawin ko, natatakot na ako. Hinatak nila ako patungo sa isang bakanteng lote. Isang madilim na lugar at punong-puno ng matatayog na mga punong-kahoy at talahib. Malamig ang ihip ng hangin na nag, papadagdag sa kabang nararamdaman ko. “Ano ba! Bitawan niyo ako.” Palag ako ng palag ngunit sadyang malalakas sila. Isa lang ako at 4 silang mga lalaki. “Please maawa na kayo. Please..” Pagmamakaawa ko sa kanila

“Wag ka mag-alala miss masasarapan ka naman sa gagawin natin eh.” Bigla akong tinulak ng isa sa mga lalaki na naging sanhi ng pagkakadapa ko sa sahig. Tawa sila ng tawa. Nakakarindi, nakakatakot at nakakapangilabot. Muling tumulo ang mga luha ko. Paunti-unting bumabagsak dahil sa tindi ng kaba na nararamdaman ko. “Please wag po… Maawa po kayo. Please mga kuya. Nagma, makaawa ako sa inyo.” “Hahahahahahaha…….” Patuloy ang kanilang pagtawa. Tila tuluyan na silang napasailalim ng masamang demonyo. Dumagan ang isa sa akin at pilit akong hinahalikan. Pilit na idinidikit ang kanyang mga labi sa mukha at leeg ko. “Tulong… Tulungan niyo ako…” Impit kong pagsigaw kasa, bay ng pagbagsak ng mga luha ko. Pleaseeeee…. Tulungan niyo ako. Please.. Pilit na pinapasok ng lalaki ang kamay niya sa damit ko at paunti-unti itong tinatanggal. Ibinigay ko na ang lahat ng lakas ko at pinaghahampas ang lalaking nakadagan sa akin ngayon. Sinikmuraan niya ako na siyang tuluyang nagpahina sa akin. Natanggal na niya ang damit ko at tanging bra na lamang ang natitira kong damit pang-itaas.

Sa mismong harapan ko binaboy nila ang kapatid ko. Nakita ng dalawang mata ko kung paanong panghahalay ang ginawa nila kay Elizabeth. Ang sama nila. Ang sama-sama nila. Wala silang awa. “Tumigil na kayo!! Maawa kayo sa kapatid ko. Please.” Pagsusu, mamo ko habang si Elizabeth ay patuloy na umiiyak at sakit na sakit sa mga nangyayaring pambababoy sa kanya. Tumigil ang apat na lalaki. Akala ko doon na nagtatapos ang lahat ngunit nagkakamali ako. Naglabas ng balisong ang isa sa mga lalaki, sinuri niya itong mabuti habang nakatingin sa akin ang kanyang mala-demonyong mata. “Ano akala niyo papabayaan pa naming kayong mabuhay matapos naming kayong galawin? Ano kami tanga? Eh ‘di nagsumbong kayo sa mga pulis. Ang dapat sa inyo pinapata, himik na.” Hinablot ako patayo ng lalaking may hawak ng balisong at sasaksakin na sana ako nang biglang itulak ni Elizabeth ang lalaki. Ngunit mas lalong bumagsak ang mundo nang biglang sinaksak ng lalaki ang kapatid ko. Bumagsak sa lupa ang naghihingalong katawan ni Elizabeth. Dugo.. Puro dugo. Tuloy-tuloy na bumagsak ang luha ko. At niyapos ko ng mahigpit ang nag-aagaw buhay kong kapatid. “WALA KAYONG AWA! ANG SASAMA NINYO!”

“TULONG!!!”

Yakap-yakap ko si Elizabeth sa aking mga bisig at pilit akong nananalangin na sana wag pa. Wag pa siyang kunin.

Ibinuhos ko na ang natitira kong lakas sa pagsigaw na iyon ngunit tila wala ng makakatulong sa akin. Pagkatapos nito’y pandidirihan ako ng lahat, kamumuhian lalo at itatakwil.

“A-ate sor-ry sa lahat… Patawad sa lahat ng nagawa ko, kung na-nasak-tan man ki—ta.. Patawa—rin mo ako. Ma-hal ki..ta Ate Elaiza. Mahal na Mahal.”

Iyak ako ng iyak habang pinagsasamantalahan ng lalaking iyon ang katawan ko. Wala na akong magawa ng biglang…

“Ok lang Elizabeth, please wag mo muna iwan si Ate. Please lumaban ka! Para kay Ate. Please…”

“ATE!!”

Isang matamis na ngiti ang itinugon sa akin ni Elizabeth at tuluyan na siyang nawala. Tuluyan nang nawala ang kapatid ko. Kasalanan ko, kasalanan ko ang lahat ng ito. Kung hindi dahil sa akin hindi mawawala ang kapatid ko.

Natigil ang mga lalaking humahalay sa akin at sa panandali, ang panahon nawala ang kakarampot na kaba ko. Lumayo sa akin ang mga lalaki at agad na tumakbo palapit sa kinaro, roonan ko si Elizabeth. “Ate ok ka lang ba? Pasensya na nahuli ako.” “Bakit ka nandito? Umalis ka na Elizabeth, tumakbo ka na.” Sagot ko habang patuloy ang pagtulo ng luha ko. “Ate hindi, hindi kita iiwan.” “Uy may bago tayong laruan mga pre.” Saad ng isang lalaki “Hahahaha mukhang mas masarap to. Mas bata at sariwa.” Tugon pa ng isa “Please maawa kayo, wag na ang kapatid ko ako nalang. Please…” pagmamakaawa ko Parang wala silang narinig at pilit na kinuha ang kapatid ko. Inihiga nila ito sa damuhan at pinagsamantalahan ang murang katawan nito. Wala akong magawa, sa tuwing pipigi, lin ko sila puro sampal at suntok ang nakukuha ko. Masyado silang malalakas. lv

Huli na ang lahat, huli na. Sana naiparamdam ko sa kanya ang pagiging Ate ko. Sana bago siya nawala nasabi ko kung gaano ko siya kamahal. *** *** *** “Isang mabait na kapatid si Elizabeth. Siya lang ang bukod tanging tao na naniniwala sa akin. Siya lang ang laging nan, dyan sa tuwing malungkot ako. Ngunit ito ako, pilit na pinag, tatabuyan ang kaisa-isang taong umaalala sa akin. Sa pag, panaw ni Elizabeth baon ko ang isang alaalang kahit kalian ay hindi ko malilimutan. Alam ko na nagkulang ako bilang kapa, tid niya. Hindi ko naiparamdam sa kanya ang magkaroon ng isang Ate’ng mag-aaruga at magmamahal sa kanya. Sana pwede pa, sana… Ngunit ngayong wala na siya hindi ko na maipaparamdam sa kanya ang pasasalamat ko dahil siya ang naging kapatid ko. Kung nasaan ka man ngayon Elizabeth at kung nakikinig ka, mahal na mahal na mahal ka ni Ate. Ikaw lang ang tanging tao na hindi ko malilimutan dahil sa iyo nag, karoon ako ng pag asa at dahil sa iyo mabubuhay akong muli. Mabubuhay sa panibagong mundo na nilikha mo para sa akin. I LOVE YOU ELIZABETH. Hinding-hindi kita malilimutan.”

Natapos ang libing ni Elizabeth na tanging iyak ko lamang ang naririnig ko. Ang sakit ang mawalan ng kapatid. Akala ko dati ang hindi pagturing sa akin na kasapi sa Pamilya ang pi, nakamasakit na mararamdaman ko, ngunit mali pala ako. Ang mawalan ng taong mahal sa buhay ang wala ng sasakit pa sa lahat. Pakiramdam mo kasama mo silang pumanaw at kailan, gan mong harapin ang panibagong bukas na hindi sila ka, sama. Nabigyan ko ng hustisya ang pagkamatay ng kapatid ko. Nai, pakulong ko ang apat na lalaking walang awang bumaboy at pumaslang kay Elizabeth. Alam kong masaya na siya kung nasaan man siya kapiling ang Diyos at nananatiling nagma, matyag sa amin mula sa itaas. Sabi nila sa panahon ngayon mahirap na ang makahanap ng taong tunay na nagmamahal saâ&#x20AC;&#x2122;yo. Isang taong magsasabi at maghahawi ng kurtina kung sino ka ba talaga. Isang taong alam kung ano ang tunay mong pagkatao. Kayaâ&#x20AC;&#x2122;t hanggang maaga pa mahalin mo ang taong lubos na nakakaunawa sayo. Hindi mo alam kung ano ang haharapin mo pagsapit ng kinabukasan. Marahil wala na siya sa tabi mo at gaya ng nangyari sa amin ni Elizabeth huli na ang lahat. Nasa huli ta, laga ang pagsisisi. Sa nangyaring insidenteng ito namulat ako. Nagising ako sa realidad ng buhay. Sinubukan kong muling magpatuloy sa buhay at sumabay sa agos ng pangarap. Sa panibagong bu, hay na ito malaya na ako. Wala ng tali. Nakalas na ang sumpang sumasakal sa leeg ko. Naglaho na ang GAPOS. ~ THE END ~

laanan ng oras dahil hindi naman ako pinapalabas ng bahay ni Mama. "Walang-wala pala ang dinadanas ko sa mga dinanas ni Hesus" nasa isip ko. "Hindi ako dapat mag-iiyak dito,panigu, rado namang tutulungan niya ko." dagdag ko pa. Ang isang nagpapalakas ng loob sakin,ang tanging kaibigan at guro ko,minsan siya na din ang doktor ko pati nanay o kaya naman tatay.Nung una nag-aalinlangan ako,kung totoo ba siya o baka naman naloloka na ko.Hindi ko naman siya na, kita,ni narinig .. pero bakit ako umaasang totoo siya? Pananampalataya.Siguro dahil sa pananampalataya ko.Siguro nga. Nagpatuloy ako sa pagbabasa.Bigla akong napatigil.Bigla ak, ong umiyak . Bigla akong humagulgol . Bigla akong natahimik.Tila may biglang sumanib sakin. Ang sakit sa pakiramdam . Ang sakit sa kaisipan . Ang sakit sa kalooban.Sinara ko ang libro ko at tinago sa damitan ko.Mahirap na at baka matuluan ng walang tigil kong pagluha.Mapunit pa at masira ang kaisa-isang kayamanan ko. May naiisip ako,na bumabagabag ng lubha sakin.Tila bangun, got ng totoong buhay.Bakit ganon si Mama? Bakit kami ini, wan ni Papa? Bakit ako ang sinisi niya? Bakit ganito? Nalulung, kot ako.Pakiramdam ko ay wala akong pamilya.Kinalimutan na kami ng mga kapatid kong may mga pamilya na.At si Mama? Lagi siyang nasa sugalan at naglalasing,ako ang pinag, bubuntunan niya ng walang katapusang galit sa puso niya.Bakit ako?? Wala naman akong ginawa .. Bakit?

Hindi Ko Naligtas si Mama

Biglang may kumalabog na malakas.Agad kong pinunasan ng damit ko ang mga luha na kanina pa bumaba sa mukha ko.

Patch

"TINTIN !! UMUTANG KA NGA KAY MARING NG SARDINAS NG MAY MAKAIN AKO!" pasigaw niyang utos.

Sabado noon.Tahimik akong nagbabasa ng libro ng tinawag ako ni Mama. "Pu@#!## naman TinTin! Bakit wala pang sinaing!!" Agad akong napabalikwas sa pagkakaupo at tinago ang li, brong binabasa.Dumiretso ako ng kusina kung saan nakatayo si Mama at sinalubong ako ng batok sa ulo. "MAGSAING KA NA!! ALAM MO NAMANG GUTOM AKO PAGUWI!! KAYA AKO INAALAT EH!!" sigaw niya habang dinuduro ako sa ulo. Napayuko ako .. habang namumuo ang luha sa mga mata,h, inugasan ko ang kaldero,nagsalok ng natitirang bigas at nagsaing.Ito na naman.Magsisimula na naman ang mapait kong araw. "UMAYOS KA TINTIN HAH!! ULITIN MO PA!!" nanggagalaiti niy, ang sigaw bago tuluyang lumabas ng pinto para tumambay na naman sa kumare niya at magsugal.

Pinunasan ko ang mga luha sa mata ko.Inayos ang suot na damit at kinuha ulit ang nag-iisa kong libangan sa bahay,ang pagbabasa ng libro.Ito lang ang katangi-tangi kong napagla,

lvi

"Eh Ma,sabi ni Te Maring magbayad daw muna." dahilan ko. Lumapit siya sakin ng may galit na galit na ekspresyon. "EDI SABIHIN MONG WALA PA KAMONG PAMBAYAD!! WALA KA BANG UTAK HAH ?!? ALAM MONG GUTOM NA GUTOM NA KO DAHIL WALA PA KONG KAEN!! UMUTANG KA DON !!" sigaw niya habang dinuduro ako. Tumakbo ako ng may mabigat na kalooban palabas ng bahay.Pilit kong pinupunasan ng kamay ang mga walang sa, wang luha na araw-araw na lang ay lumalabas sa mata ko.Dumiretso ako sa tindahan ni Ate Maring at ng nasa bun, gad pa lang ako ay nagsalita na siya. "HOY TINTIN! SABIHIN MO SA NANAY MONG SUGAROL NA MAGBAYAD NA SIYA NG UTANG NIYA DAHIL WALA NA KONG IPAPAUTANG SA KANYA!! HALA ALIS !! " pagtataboy niya sakin. "Pero Ate Maring .. " pagpupumilit ko. "ABA TINTIN.KUNG IDADAHILAN MO NA NAMANG MAKAKA, GALITAN KA EH WALA AKONG PAKE !! ANG MAHALAGA AY MA, BAYARAN NIYO KO! MAMATAY KAYO SA GUTOM!" walang modo niyang sigaw sakin.

Napayuko ako sa kahihiyang inabot ko.Anong gagawin ko?? Wala akong dalang ulam pag-uwi para kay Mama.Nagsimula na kong maglakad pabalik ng bahay. "Kung si Hesus nga,gumagawa ng pagkain para sa limang libong tao,sakin pa kaya na isa lang?? Haha.. Nga naman." pan, gungumbinsi ko sa sarili. Bumalik ako ng bahay ng walang dalang kahit ano.Hinanda ko na ang sarili ko sa batok at sabunot mula kay Mama. "Ma .." pagsisimula ko. "Oy Tin,kain ka na o." "Ate Mel,b-bakit ka po andito?" tanong ko. "Nagbigay lang ako ng ulam sa inyo.Kain na na." Tumungo ako at nakaramdam ng ginhawa.Parang nawala la, hat ng bigat sa dibdib ko. "Right timing ka talaga Lord." sa isip-isip ko. Pumunta na ko ng lamesa para kumain.Si Mama,talagang gutom na gutom na siya. "Ah Ma.Nga pala,sa linggo po may simba kami -- " napatigil ako ng hampasin niya yung mesa. "ANAK NG TETENG! HINDI MO BA NAKIKITANG KUMAKAIN AKO?!? " "K-kasi Ma,mamaya a-aalis ka na naman eh." "KINU-KWESTYON MO BA AKO HAH??" Umiling-iling ako.Wala akong magawa.Kahit siguro ipagpilitan ko pa kay Mama,wala ring mangyayari. "MANAHIMIK KA TINTIN HA!! TIGIL-TIGILAN MO KO.." Nanahimik ako . Gustung - gusto kong magsimba si Mama.Pakiramdam ko kasi ay magbabago siya kapag nangyari yun.Kahit isang bisita lang.Kahit isa lang. Matapos kumain,lumabas na si Mama at dumiretso sa sug, alan. "TINTIN! AYUSIN MO DITO SA BAHAY! BABALIK AKO MA, MAYA!" habilin niya. Nagwalis-walis ako,hugas ng pinagkainan namin ni Mama at konting ayos lang ng mga upuan.Nahiga ako sa upuan nam, ing mahaba at nilabas na naman ang libro ko.Pinagpatuloy ang naudlot kong pagbabasa kanina. Lumipas ang ilang oras at nakaramdam ako ang antok.Ipinikit ko ang mga mata ko at nagdasal na sana pagmulat ko .. ... .. ay nasa lugar na ko Niya.Yung lugar na hindi ako magugutom,na puro kasiyahan at walang makakapasok na kalungkutan.Yung lugar na wa, lang mananakit sakin at hindi na muli tutulo ang luha ko da, hil sa bigat na nararamdaman ko. "TINTIN !! TINTIN !! TINTIN !!!!! " nagising ako sa katok at sigaw ni Mama.Agad akong tumakbo sa pintuan at binuksan ito. PAAKKKK. Biglang nawala ang antok ko.Bumagsak ako sa sahig namin sapo-sapo ang kaliwa kong pisngi.Isa-isa na namang nagunahan ang mga luha sa mata ko.

lvii

"P@#$%!@ KANINA PA KO MUKHANG TANGANG NAKATOK ! BINGI KA BA HAH?!" "Ma ... Ma .. " "MAMA ?! IKAW ANAK KO?! EH NAPAKA-WALANG KWENTA MO! MAMAYANG GABI,SUMAMA KA SA MGA PINSAN MO SA BAR AT MAGBANAT KA NG BUTO MO! HINDI YUNG NAKAHILATA KA JAN AT WALANG GINA, GAWA." Pumasok siya sa loob.Pero may iba pa siyang kasama.Tumayo ako hawak pa rin ang namumula kong pisngi.Patuloy ang pag-agos ng luha. "Sige Mars,lapag mo na lang yan jan.Buksan ko lang tong alak." Mama. "Eh pano yung anak mo?" "Di ko anak yan.Galing yan sa probinsya pinadala lang dito sakin." dahilan niya.Nasaktan ako sa sinabi ni Mama. "Ganun ba? O sige tagay na!" Pumasok ako ng kwarto habang maingay silang nag-inuman sa labas.Dinala ko ang libro ko at pilit nagbasa habang puma, patay ng oras para subukan ulit yayain si Mama.Hindi ako susuko,hindi ko naman kailangan sumuko.Anong silbi nun? Wala namang mangyayari kung gagawin ko yun.Eh ano na, man kung pagod ako? Kung nasaktan ako? Makakapag, pahinga naman ako,gagaling din ako. Maya-maya ay may biglang pumasok sa utak ko.Sino kaya ang Papa ko? Nasaan kaya siya? Minsan kapag nababanggit ko iyon kay Mama ay nanggagalaiti siya sakin. "YUNG TATAY MONG WALANGHIYA NA PAGKATAPOS AKONG ANAKAN AY INIWAN AKO!! WAG LANG SIYA MAGPAKITA SAKIN AT BAKA MAPATAY KO SIYA!" Eh nasan na nga siya? Mayaman ba si Papa? Malay mo balikan tayo nun? Isang sabunot lang naman ang inabot ko sa kakatanong ng tungkol kay Papa.Ano kaya ang tunay na nangyari sa kanila? Ala una na ng madaling araw ng narinig ko na magsi-uwian na ang mga kainuman ni Mama.Kinalampog ni Mama ang pin, tuan ko. "TINTIN! LUMABAS KA JAN AT TIMPLAHAN MO KO NG KAPE! " Lumabas ako ng kwarto dala ang libro ko at pumunta ng kusina para timplahan si Mama.Bumalik ako sa sala para ibi, gay yung kape niya.Huminga muna ako ng malalim para subu, kan ulit. "Ma .. tungkol dun sa ano .. sa inaalok ko po .. na .. na ano po." nauutal kong sabi. "AYUS-AYUSIN MO NGA YANG PANANALITA MO! TA!@$%# ..DAIG MO PA BATA AH!" "Kasi po .. tungkol dun sa pagsisimba. Ma .. kahit isa lang .. kasi po ... ano ... birthday ko naman." ako

"UTANG NA LOOB TINTIN TIGILAN MO KO JAN! AYANG KA, LOKOHAN MO! NAGPAPAKA-BANAL KA HAH?! BAKIT ?! MAY DIYOS BA?! GINAGAYA MO YANG MGA KAPITBAHAY NATING SANTA-SANTANITA! NA AKALA MO EH SANTO KUNG MAKAPANGARAL!" "Ma naman." pag-papahinahon ko kay Mama. Kitang-kita ko sa mga mata niya ang galit.Puno ng kapaitan at sama ng loob ang mata ni Mama.Na wari ba'y iyon lang ang nag-iisa niyang ekspresyon.Kahit kailan ay hindi ko pa siya nakikitang ngumiti o tumawa ng may tunay na kagalakan.Kahit kailan ay wala pang pagkakataong nagsalita si Mama tungkol sa kaligayahan niya.Bata pa ang Mama ko,nasa 35 pa lang siguro siya.Maganda si Mama,morena ang balat at may magagandang mata.Lubos akong nagtataka kung bakit ganito ang nangyari sa kanya. Maya-maya ay hinab, lot niya ang librong kanina ko pa yakap.Na kanina pa nagbibi, gay ng lakas loob sakin. "Ma Wag! " sinubukan kong kunin pabalik ang libro pero nata, maan ko lang ang mukha ni Mama. "PU@#%$#!#$ ! LUMALABAN KA NA HAH!? " sigaw ni Mama. "H-hindi Ma.Eh kasi po .. y-yung libro ko Ma .." nagsimula na naman akong umiyak. "ANONG INIIYAK-IYAK MO?! ITONG LIBRO MO?! DAPAT DITO SINUSUNOG TOH NG TIGILAN MO YANG KATANGAHAN MO!! KUNG ANU-ANONG PINANINIWALAAN MO !! " "Ma wag po! Please Ma balik niyo na lang sakin y-yung bib, liya." pagmamakaawa ko. "ABA'Y BIBLIYA PALA TOH?? KAYA NAMAN PALA PURO KA, LOKOHAN ANG PUMAPASOK SA KUKOTE MO!! " Patuloy akong umiyak. Sinimulan niyang punitin ang bawat pahina ng libro ko. "Ma wag!! Ma!! Please Ma! Huhuhu .. Ma naman.Wala na kong gamit .." sinubukan kong pigilan si Mama.Hinawakan ko ang kamay niyang patuloy sa pagpunit ng aking libro.Lalo siyang nanggigigil sa pagkalas nito.Lahat ng galit niya ay ibinubuhos niya dito. "Ma ! Ano ba!! " sigaw ko.Tinulak niya ko kasabay ng paghagis niya ng munti kong libro.Tumama ako sa upuan namin.Sobrang sakit ng tagiliran ko.Para bang nadurog ang isa kong buto.Sobrang sakit! Napa-iyak ako. "ANO HA TINTIN!! TALAGANG LUMALABAN KA NA NGAYON?!! AYAN BA NATUTUTUNAN MO KAKABASA NG LINTEK NA LI, BRONG YAN!! HAH?!!" galit na galit niyang sigaw sakin.Hindi ako makasagot.Walang lumalabas na boses sa bibig ko,puro sakit ang nararamdaman ko.

Lumapit sakin si Mama at sinabunutan ako patayo.Ini-angat niya ang ulo ko at gigil na gigil na nakatingin sakin. "ANO NAGDA-DRAMA KA?! TUTULUNGAN KA BA NG DIYOS MO?! WALANG DIYOS TINTIN!! WALANG DIYOS!! IPASOK MO YAN SA KUKOTE MO!" Umiling-iling ako. "H-hindi Ma,m-meron." hirap na hirap kong sambit. Binitawan ako ni Mama ng malakas at tumama ang ulo ko sa semento naming sahig. "MAY DIYOS?! NASAN SIYA!! NASAN SIYA NUNG NAGHIHIRAP AKO!! NASAN SIYA NUNG INIWAN AKO NG PUNYETA MONG AMA!! HAH?! SABIHIN MO NGA SAKIN! BOBO KA BA HAH TINTIN!! PINAG-AARAL KITA PARA LUMAWAK YANG KUKOTE MO!!" Hindi ako makasagot . Nahihirapan ako.Tumayo,magsalita,mag-isip,mabuhay.Nahihirapan ako ngayon. "Hindi... Walang-wala toh sa dinanas ni Hesus." ang tanging katagang nagbibigay sakin ng lakas ng loob. Na, pangiti ako.Hindi ko alam.Yun ba ang motto ko? Para kasing magic words ang mga iyon na sa t'wing naiisip at nasasambit ko ay parang may kung anong lumalakas sakin. Ang sakit ng ulo ko.Sobra.Pero tumayo ako.Para sakin,para kay Mama,para sayo Lord.Tumayo ako kasi inalalayan niya ko. Bakit ko pipili, ing manatili sa semento kung kaya ko namang tumayo? kung kaya ko namang lumakad? "M-ma .. m-matulog na po k-kayo." ako.

Tahimik si Mama.Naka-upo sa upuan namin at nakayuko.Para bang may malalim na iniisip. "Dahil sayo.Dahil sayo kaya ako iniwan ni Reynald.DAHIL SAYO HAYUP KA!! DAHIL SAYOOO!!:" nakakatakot ang mga mata ni Mama. "M-ma .. " tanging nasambit ko. Tumayo siya.May mga luha sa mata niya.May kalungkutang namumutawi doon . Napa - atras ako . Bigla akong kinilabutan.May kung anong takot na nangingibabaw sakin. "DAHIL SAYO KAYA INIWAN AKO NG ISANG TAONG MINAHAL KO!! DAHIL NG PINANGANAK KITA!! TINAKASAN NIYA KO! DA, PAT PALA DATI PA LANG PINALAGLAG NA KITA! " patuloy siya sa paglalakad palapit sakin.Patuloy din ang luha niya.Nalulungkot ako.Hindi para sa buhay ko kundi para kay Mama,na dahil sakin ay napariwara siya.Nakokonsensya ako.Na dahil sakin kaya ganito si Mama.Bakit? "DAHIL SAYO !! TAPOS ITO IGAGANTI MO SAKIN?! PAGKATA, POS NG GINAWA MO SA BUHAY KO?! " dinuduro ako ni Mama.Napayuko ako.

"SUMAGOT KA!! TUMAYO KA JAN PUNYETA KA!! TULAD KA LANG NG AMA MONG WALANG KWENTA!! MGA WALANG SILBI!!!!" nagwawala si Mama.

"M-m-ma .. s-sor rryy p-po.." umiiyak din ako.

"TIGIL-TIGILAN MO YANG PAGDA-DRAMA MO!! MANANGMANA KA TALAGA SA AMA MO!!"

"Baket ?! Nakokonsensya ka ?!? Aba dapat lang!! " nanggaga, laiti niyang sigaw sakin.May pait ang boses niya na tumata, gos sa pagkatao ko. Sinubukan kong hawakan ang kamay ni Mama pero binatukan niya ko. "Anong karapatan mong ha,

lviii

PAK!

wakan ako?! Wala ng magbabago sa buhay ko!! WALA NA !! Lumayas ka !!" Napa-angat ang ulo ko sa sinabi ni Mama. "M-ma naman." pagsusumamo ko.

wa,makinis pala ang mukha ni Mama.Hinawakan ko iyon at pinunas ang luha niya na matagal ko ng gustong gawin.Bakit? Bakit ngayon lang ito nangyari? Anong mali? "Tin."

"HIndi mo ko narinig?? LUMAYAS KA !!"

"S-sorry Ma.Hindi kita naligtas." pinilit kong magsalita sa pagi, tan ng masikip kong paghinga.

"Ma a-ayoko p-po."

Hinawakan ni Mama ang kamay ko.Mahigpit.Sobrang higpit.

"Hindi ka lalayas hah?" sabay batok sakin ni Mama.Napayuko ako.

"Wag.. Wag Tin .. Wag.. P-patawa-rin mo k-ko .. Sor--ry .." paulitulit niyang banggit na may "O-opo Ma .. O-opo.. " hinigpitan ko ang pagkakahawak kay Mama.Sobrang sikip ng paghinga ko.Hindi ko ipinikit ang mga mata ko.Gusto ko siyang makita sa huling sandali.Gusto kong baunin ang imahe niya pag nakapunta na ko dun sa paborito kong lugar. May kapaya, paang sumandal sa akin ..... na tila ba isang pangarap na bi, glaang natupad.

Pumasok si Mama ng kwarto ko at binato sakin ang mga damit ko. "Tama lang na lumayas ka ng mabawas-bawasan naman ang pabigat sa buhay ko." kataga niya. "M-Ma .." Lumabas si Mama ng may maleta at hinagis sa harap ko. "LAYAS !!!" sigaw niya.Patuloy ang pag-agos ng luha ko.Ayoko.Ayokong umalis.Ayokong iwan si Mama.Hindi ko alam kung san ako pupunta. "Mama." Humampas ang ulo ko sa semento. "WAG NA WAG MO KONG TATAWAGING MAMA !! HINDI KITA ANAK !! " Wala akong marinig.Lumalabo ang paningin ko.Marahil ay sa sobrang daming luhang lumalabas dito.Nakaramdam ako ng basa sa mukha ko at tainga. "ANU PANG HINIHINTAY MO!! LUMAYAS KA NA !!" hindi ko nar, inig ng maayos ang sinabi ni Mama.Bumulong ba siya? O na, pagod na siya sa kasisigaw? O baka naman wala na siyang boses? Sana .. Sana nga ..

"Mama." sambit ko. " Mama." Natahimik ang paligid.Biglang nangibabaw ang kapayapaan sa buong bahay.Gusto kong pumikit,dahil first time yatang nangyari toh.Kahit isang minuto lang.Kahit talumpung se, gundo lang. "Tintin." narinig ko si Mama. Nakaramdam ako ng kamay sa ulo ko.Nakita ko si Mama sa harap ko,at nakita ko ang dugo sa palad niya ng initaas niya ito. "Tintin." banggit niya pa.Nakita ko ang kakaibang takot sa mga mata niya.Kahit medyo malabo .. .. ay nakita ko kung paano siya mag-alala.Ang kakaibang mata ni Mama,sana lagi ko yun nakikita.At kung bakit siya takot na takot sa pangyayari.Bakit? Anong dapat ikatakot? "M-ma .. W-wag kang m-matakot.Ma" banggit ko. Tumulo ang luha sa mata ni Mama.At patuloy itong bumag, sak sa mukha ko.Pinilit kong itaas ang kamay ko hanggang sa mahawakan ko ang mukah ni Mama.Ngayon ko lang ito naga, lix

Loto Loko Don Mark “Yes,” isang malakas na hiyaw ang bumalot sa kanyang bahay. Maiyak-iyak sa tuwa. Tumatalon-talon. Ang lahat ay nangyari matapos lumabas sunod-sunod sa bola ng 6/49 superlotto ang mga numerong inaalagaan niya sa loob ng dalwampu’t isang taon. Araw- araw, di sya pumapalya sa pagtaya, block, buster man ang pila tulad ng pelikula ng mga batang artista, pila man ng NFA o ng MRT. Dos, trenta y sais, bente nuwebe, kinse, kwuarenta, nuwube ang numerong tumama. Ang mga numerong iyan ay napanaginipan niya noong diessi, ete pa lang siya, “May isang matandang pulubi ang lumapit sa kanya habang papauwi sa eskwela. Humingi ito ng limos. At binigyan naman niya. Lumakad ang pulubi ngunit may na, hulog rito kaya pinulot niya. Isang kuyumos na tiket ng lotto. Doon nakita niya ang ‘numerong dos, trenta y sais, bente nu, webe, kinse, kwuatrenta, nuwube’ Itinaya raw niya at tumama ito”. Nagising siya, akala niya totoo. Mula noon kahit disisyete sya, bawal pang tumaya ay lihim syang tumataya. Kahit hindi tumatama ay hindi sya tumigil. Naniniwala siya sa panaginip na iyon. “Ang atin pong jackpot ay tumatagingting na isang daan da, wamput’ isang milyon, pitong daan siyam napu’t walong libo, apat na raan, labing dalawang piso at dies sentimos.” wika ng announcer. “Tumatagingting na Isang daan dawamput’ isang milyon, pi, tong daan siyam napu’t walong libo, apat na raan, labing dala, wang piso at dies sentimos, yan ang makukubra ko” wika niya sa sarili. Inilabas ang tiket ng lotto para mapatunayang panalo siya, walang duda tama ang kumbinasyon niya dos, trenta y sais, bente nuwebe, kinse, kwuatrenta, nuwube mag, katulad ang nasa tiket at sa telebisyon. Nagkumpute siya, “araw-araw akong tumataya, bente arawaraw, dati dies lang pero ipagpalagay na nating bente” Ku, muha siya ng papel at lapis. “Sa isang taon mag 365 na araw, dalawang dekada na akong halos tumataya, dalawamput isang taon yun. 365 times 21.” Bumilang siya sa daliri, nagsulat,

“7665 na araw, mali pala may leap year pa, apat na leap year, di bale 7669 lahat walang palya.” “itatimes natin yung sa bente.” Nagcompute ulit siya. 7669 times 20, 153,380.00 pesos, yan lahat ng gastos ko sa pagtaya. Malaki na pala, pwede na pang paba, hay, pero mas malaki yung napanalunan ko, wala pang 1/50 yun ng napanalunan ko sa lotto.” sabi niya sa sarili. Lalabas sana siya ng bahay pero nagdalawang isip siya. Ipagsasabi ba niya o hindi, hindi ang naging pasya niya. Gabi na rin naman yun. Pinatay na niya ang T.V.. Humiga na siya. Paikot-ikot sa higaan, dumantay sa unan, umikot ulit, nagku, mot. Ngunit hindi sya makatulog ng maayos. Nababagabag siya. Mag-aalas dose na dilat pa rin siya. Binabagabag pa rin siya ng Milyones niya. “Ganito pala pagyayaman ka na, kaya pala makati ang kamay ko kanina pa” banggit sa sarili. “Ano kaya ang gagawin ko kapag nakuha ko na ang milyones ko?, gaano kaya karami yun?, makapal kaya yun?, isang dang, kal, di lang wari isang dangkal kong libuhin. Ano kaya kung bente-bente, masarap kayang humiga sa pera, malambot kaya yun?” paikot-ikot sa higaan. Inabot na siya ng madaling araw ngunit iniisip pa rin niya ang gagawin niya sa kanyang tumatagingting na isang daan dawamput’ isang milyon, pi, tong daan siyam napu’t walong libo, apat na raan, labing dala, wang piso at dies sentimos. “ ilalagay ko kaya sa bangko, ganoon naman yung lagi kong naririnig, alam ko na ibibili ko ng dyip, mag-donate kaya ako sa simbahan, para mas laong lumaki ang pera ko, ‘it bitter to gib dan to resib’. Papagiba ko na itong bahay, tapos ipapayos ko. yung mala-palasyo. makakatikim na pati ako ng Fried Chicken. Ah alam ko na, ipa, pasara ko yang kalye mula Gumamella , Rosal at Kamias. Ipa, palabas ko ang mesa nila, tapos sabay-sabay kami magtataghalian, hanggang hapunan, ako na ang Bahala sa pag, kain, para makaiwas na ako sa balato. Ano kaya kung magpoli, tiko na lang ako? Vote buying?.” “tiktilaok” tumilaok na si tilaok, ang alaga nyang manok, texas, pansabong.. “Umaga na pala, nakatulog ba ako?, parang hindi,” bumangon ito, kumuha ng baso tsaka binisita ang manok niya, “Alam mo tilaok nanalo tayo sa lotto, maya, man na tayo, mayaman na tayo, makakakain na tayo ng fried chicken, tilaok. Mamaya rin pupunta ako sa PCSO, kukunin ko na yung panalo natin. “tiktilaok.” “ah gusto mong sumama, wag na dito ka na lang baka di ako papasukin,bawal hayop doon, halaka baka kanila adobohin doon. Dito ka na lang sa bahay nagbabantay ka dito” Iminomog niya ang tubig sa baso. Ibinuka ang pakpak ng manok at ibinuga dito ang tubig na minumog, ganun din sa kaliwa. Nilagok niya ang tirang tu, big. Tska hinimas-himas ang manok. Lumakad ito papaloob, tsaka naligo. Pasipol-sipol siyang lumabas ng Kubeta. Nakabrief lang ha, bang tinutuyo-tuyo ng tuwalya ang katawan. Binalot ng amoysabon ang boung bahay. Kinuha niya sa aparador ang isang lumang polo, ang nag-iisang polo at pantalon. Sinuot niya iyon. Handang-handa na siya. Kinuha ang wallet. Makapal ito na puno ng I.D. at lumang tiket ng lotto, magkakaiba ang petsa pero iisa ang numero, ang kombinasyon ng dos, trenta y sais, bente nuwebe, kinse, kwuatrenta, nuwube, may dalawang benteng nakasingit at isang limang daang piso. Nagsuklay sa harap ng salamin, mukhang bayani na siya. “Babye, Tilaok, pakabait ka ha, pupunta na ako ng Office, ikeclaim na natin ung premyo, Shee, wag kang maiingy ha. lx

Wag mo ipagsasabi, baka humingi sila ng balato.” tumilaok ang manok habang hinihimas niya. Lumabas siya ng gate at isinara ito. Bumugad sa kanya ang bagong umaga. Ang main, gay at mausok na lungsod, batang naka-hubo, ang matatan, dang naghuhuntahan sa tindahan ni Aling Tenyang. Nilakad niya ang kahabaan ng Brgy. 116 papunta sa Brgy. 119, kung saan ang sakayan. Pinagtitinginan siya ng mga tao. Kanya-kanya ng usisa sa kanya. “Saan ang lakad?” “Pasaan ka?” “aba bakit ngayon ka lang ulit lumabas?” Gwapo ah” “Uy, yoh, dudz, tagay kah mhunaaa” “Mare alam mo ba kung bakit yan hiniwalayan ng asawa niya” “Hindi Mare” “ako alam ko” ”share nyo naman” Ano man ang naririnig niya hindi sya lumilingon. Nakapinid ang mata sa direksyon ng pupuntahan niya. “Anong tatama ngayon” tanong ng lalaking nagmumunog na agad ng alak. Napatigil siya at natawa sa tanong na iyon. Naglakad muli para sa kanyang mapapanalunan na tumatag, ingting na Isang daan dawamput’ isang milyon, pitong daan siyam napu’t walong libo, apat na raan, labing dalawang piso at dies sentimos at sumigaw ng “Hindi ko alam kung ano ang tatama ngayon, tska hindi ka naman tatami. Ako,ako na ang bahala sa inumin mo kahit habang buhay pa, tulal maiksi na ang buhay mo. Naglakad na ulit siya. Narating na niya ang Bgry. 119. Doon sumakay siya ng dyip, tapos nag-tren at naglakad muli para marating ang kanyang paroroonan. Nasa harap na siya ng pakay nya. Bago siya pumasok sa ma, laking gusaling iyon ay pinagmasdan niya muna, ang PSCO, kung magkatulad ng nasa T.V.. Sa salaming pinto, tiningnan niya ang itsura. Ang buhok niya ay parang bayani pa rin. Ihinatid siya ng guwardiya sa lobby. “Good morning po.” Masayang bati sa kanya ng recepsionist. Nakangit at smarteng nakaupo sa mataas na upuan. “Magandang umaga” ang sagot niya. “Sir, what’s your business” tanong nito sa matanda. Napaku, not ang ulo ng matanda. Natahimik sila. “sir, ano po ang kai, langan ninyo?” “ ice-claim ko lang po yung napanalunan ko” sagot nito. “ ganoon po ba.” Sagot nito habang nananatiling nakangiti. “Sir patingin po ako ng ticket ninyo” Kinuha ng matanda ang tiket mula sa wallet niya, inilabas ang tiket na ang kombinasyon ay dos, trenta y sais, bente nuwebe, kinse, kwuatrenta, nuwube. Ang natatangin kombinasyon nasa wallet niya. “Ito po miss” kinuha ng babae ang tikit. Tiningnan niya ng mabuti. Kinuha ng kaliwang kamay ang te, lepono at nakipag-usap. Ingles, hindi naman niya maiintindi, han. Bumaling sa kanya ang babae “I am sorry sir, this ticket is in, valid, this combination won yesterday yet your ticket is dated past years ago.” Mabilis na banggit ng receptionist. “Miss, paumanhin po, maaari po bang pakitagalog.” Sabi ng matanda.

“Ganito sir, luma na yung ticket ninyo, mali ang date.” Pagpag, papaliwanag ng babae.

“Bakit hindi, loko pala kayo eh,” sagot nito. “Hindi pa ba pwede ito, teka hahanapin ko na muna, letche.”

“baka mali lang ang nakuha ko.” inilabas niya ang lahat ng ticket, lahat simula nang una siyang tumaya.

Nagulat ang babae sa matanda, “Sir, huminahon kayo, trabaho lang sir.”

“Hmm, Sir nakita nyo na po ba, tutulongan ko na kayo” alok ng babae.

Lumapit ang lalaking naka-Americana, “This is your third time, oh, isang libo, umuwi ka na lang muna, mag-iwan ka ng contact number mo, tatawagan ka nalang namin tungkol dito.” Inabot ng Naka-amerikana ang Isang Libo.

“Wag na ako na po, kaya ko.” wika ng matanda, binubuklat ang lahat ng tiket niya. “Sir, ang dami niyang ticket, pare-parehas ang number, muk, hang matagal na niyang inaalagaan ang number na yun,” wika ng babae habang mag kinakausap sa telepono. “oo nga sir” hindi pa po” “teka sir itatanong ko lang” ibinaba ng babae ang telepono tsaka bumaling sa matanda “ excuse me po, ano raw po ang pangalan ninyo?” Inabot ng matanda ang ID niya. Binasa ang I.D at kinausap uit ang nasa telepono “Sir, ang pangalan po niya ay Teofilo Siraolo” ‘okie sir bye.”

“gusto ko ay ang tumatagingting na Isang daan dawamput’ isang milyon, pitong daan siyam napu’t walong libo, apat na raan, labing dalawang piso at dies sentimos, hindi ko kelan, gan ng isang libo, ang Isang daan dawamput’ isang milyon, pitong daan siyam napu’t walong libo, apat na raan, labing dalawang piso at dies sentimos, na napanalunan ko, hindi ko kelangan ng isang libo mo, ang gusto ko ay yung akin, ibigay nyo sa akin.” Wika niya habang tinatanggihan ang pera. “Guard ilabas niyo ‘to.” Sigaw ng lalaking naka-amerikana

Lumabas sa elevator ang isang lalaking naka-americana. Por, mal ang dating. “Sino yung nagcle-claim, siya po” itinuro ng babae yung matanda, “What, ikaw na naman” “ patingin ng ticket mo”

Kinuha siya ng guwardiya, pumapalag-palag siya, pero sa utos ng naka-americana, inilabas ng guwrdiya ang matanda. Buong galit na sumigaw ang matanda “Just give me my ONE HUNDRED TWENTY-ONE MILLION, SEVEN HUNDRED NINTYEIGHT THOUSAND FOUR HUNDRED TWENTY-TWO, give me that, just that without those few cents.” dumura ito, swerteng nakaiwas ang mga guwardiya, ngunit ang natalsikan ng plema ay ang naka-americana.

“Saglit po” nakayukong hinahanap ng matanda ang tiket inaaninaw maiige

“Letsugas na hampas-lupa, may meeting pa naman ako sa presdiente.”ang bulyaw ng naka-amerikana

“Wala naman ata” wika ng naka-amerikana

“Umuwi ka na” itinulak ng gwuardiya ang matanda. Napaupo ng matanda sa malakas na pagkatulak sa kanya.

“Sir nakita nyo na po ba? Bababa po dito yung manager namin” wika ng babae.

“Sir tingan mo tama naman ang kombinasyon ko ah, hindi ko lang makita” “sir oh ito?” “Tama nga ang kombinasyon mo pero dapat tinabi mo yang ticket mo para may proof ka, malay mo hindi ka tumaya nang araw na iyon, itong ibinigay mo s akin nung nakaaan bola pa yan, iba ang tumama ng araw na iyon” wika ng naka ameri, kana na may kakaibang tono. “Tumaya po ako, dalawang dekada ko nga yung inaaalagaan ngayon pa ako papalya” “Oo nga sir, iisa lahat ng combination ibabang date lang” sa, bat ng babae “Sige hanapin mo” lumakad papalayo ang dalawa. Ngunit ma, sigasig nagpatuloy sa paghahanap ang matanda. “We are wasting our time pangatlong beses na niyang bu, malik di naman sya tama, alam mo na ang gagawin mo diyan.” Utos ng lalaking naka Americana. “okie sir” lumakad ang babae pabaik sa matanda. “sir nakita nyo na ba?” “Hindi pa po, pero di pa ba sapat yung iba kong ticket, ito nung nakaraan, tapos ito nung makalawa, ito yung isang lingo” pagpapaliwanag niya. “Sorry, sir pero hindi pwede, kailangan namin ng proof na tu, maya kayo that time na tumama ang number mo?” Pagpapali, wanag ng babae.

lxi

“The Rumors where right, there were no real winner in these crazy lotto draws, they are just imaginary, your fooLing Filipi, nos. And if there were victors your sewing stories and build, ing reasons just to justify that wean’t claim the prizes that we deserved.” Dumura siya ng tatlong beses sa harap ng gusal, ing iyon tska tumalikod. “Tumama na naman ako ah, tumama naman ako ah” sigaw niya, kinakausap ang sarili habang papalayo sa opisinang iyon. Lumakad siya papauwi, sumakay ng tren, nag-dyip at naglakad. Nakauwi siya ng bahay na hindi napansin ng mga tao na laging inuusyoso siya, dahil nang dumaaan siya sa may kanto nagtitimbunan ang mga tao patay si Mang kanor, naka, saksak sa bibig niya ang basag na bote ng red horse, at nag, mumumog ngayon ng dugo, imbes na alak. Tumilaok si tilaok ng bukasan niya ang gate. Hinimas niya ang alaga at kinalas ang tali. Hindi pa sya nagpalit ng damit ngunit nagluto agad siya ng hapunan mukhang gutom na gutom. Napagod lang siya para sa wala. Tumatalsik ang mantika, at umalingasaw ang masarap ng amoy. Iniahon niya ang mga luto na at inilagay sa mangkok. Lumabas siya ng bahay, dala ang isang mangkok. “Magandang gabi” kumatok siya sa kabilang bahay. Sinalubong siya ng bata. “Hapunan oh,” inabot niya ang mang, kok sa bata.

“Wow, fried chicken, salamat po.” Umalis siya bumalik sa ba, hay tska nanood ng T.V. naupo sa set. Hanbang ang magkaka, patid ng masayang nilatakan ang di pangkaraniwang pagkain “Magandang gabi po, dahil may tumama kahapon, ang bago nating jackpot prize ay 23,629, 154.09 pesos , Mga ka-lotto, wag nang maglilipat, kuhain na ang tiket ninyo, at ang unang bolllllll-” biglang tumahimik, pinatay niya ang T.V. Tumunog ang cellphone nito, may tumatawag at sinagot niya, “hello po, hello, ito po ba si Sir Teofilo Siraolo, ahm sir nakita na naming yung ticket nyo, nalaglag pala, We want to con, gratulate you. Pasensya na po sir ah.” Kinuha niya ang kut, silyo, sinaksak niya ang kanyang cellpone, namatay ito. Pina, tay ng buong pwersa. Wala na siyang narinig. Walang makita. “Tao po, tao po, tao po,” kinakatok ng batang may hawak na mangko ang pinto. “Tao po.” Katahimikan ang tanging su, masagot. Sinubukan ng batang buksan ang pinto. Lumngitngit ang lumang pinto. Pinasok na bata ang bahay, dahandahan na kikiramdam. “isosoli ko lang po yung” yung mang, kok ay nahulog, nabasag. Nakita niya ang matanda. Nakaratay, nakahiga sa Tiket ng lotto, at naliligo ng sariling dugo. “Aray” napasigaw ang bata nang matusok siya ng basag na mangkok. Hindi niya alam kung ano ang gagawin. Nakita niya sa kamay ng matanda ang isang kumpos ng papel, may nakasulat. Kukunin sana ng bata, ngunit agad itong nagkubli sa likod ng aparador nang may maramdamang papasok.

Optical Love Cheery Camalon

Sunod-sunod kong hikbi matapos sabayan ang kanta ni Celine Dione habang nasa Eastwood Cloud 9 Bar & Resto ako’t nagpapakalasing, eksenang nadatnan ng best friend kong si Heidi. First time niya akong makitang umiiyak, nagpapaka, lango sa alak at durog na durog dahil sa sobrang sakit na nararamdaman. Sa hindi nila malamang dahilan ay patakbo akong umalis kanina sa surprise engagement party na ini, handa ni Xion, pagkalipas ng ilang oras ay saka ko pa lang siya tinawagan para papuntahin dito sa nasabing lugar. “Early this morning, I found out that I have stage 3 lymphatic leukaemia. The doctor told me that I only have a year to live, though I’ll be needing a chemotherapy sessions, it’s just to give my life a bit extensions but it doesn’t assure na mawaw, ala ang cancer cells.” I explained as tears fell down on my face and we’re hugging so tight.” Alam kong batid ng matalik kong kaibigan ang takot na nasa loob ko pero hindi muna siya nagsalita, sa halip ay tahimik ding pumatak ang kanyang mga luha habang yakap ako ng mahigpit para kumalma. Dahil bahagya na akong nahimas, masan, umalis sandali si Heidi para bayaran ang bill sa counter, nang mapag-isa’y natulala ako sa mga usok ng si, garilyo na naglalaro sa hangin... Ulilang lubos na ako, maliban kay Heidi na nakasama ko sa kinalakihang orphanage ay wala na akong ibang itinuturing na kamag-anak. She has her own family now, kahit mawala ako I know she’ll be okay. Unlike my situation, I am technically alone and my days are numbered. I have nothing to lose, so I decided that after this night, I also have to give up the most important person in my life, I have to walk away from the man I truly love. Xion is my ideal man. He’s also my companion, my comforter, my clown, my prince charming. He’s the one that I asked from God to cherish me, to protect me, and to love me forever, but how come that our “FOREVER” has to end this soon on its toughest way? Life is so unfair! My world stopped not because of the thought that I got ill but the thought of the possibility of leaving him behind, alone. I intend not to tell him about this matter, I don’t want him to pity me. I don’t want him to stay because of it, I don’t like him to go either, but I had gotten plans to go away for I don’t want to see him seeing me dying, I’ll go away without him knowing it. Leaving him was the best act for me to do. It may sound self, ish but I know this is the righteous way for me to hide him the pain. I know he’ll hate me for the fact that I left with no basis, I know this will cloud his love for me, I feel sorry for him. Natigil ang pag-iisip ko nang yayain ako ni Heidi para umuwi pero tumanggi akong sumama dahil buo na ang desisyon kong magpakalayo-layo, pumayag siyang ilihim ang kala, gayan ko at kung saan ako pupunta sa kondisyong ipagpa, patuloy ko ang pagpapagamot at hindi puputulin ang kumoni, kasyon sa pagitan naming dalawa. Far from him, my health wasn’t change. I know I’ll going to die in pain without seeing him, before my journey ends.

“Wish I could be the one, the one who could give you love...Oh’ I could say that I’ll be all your need but that would be a lie, I know that I’d only hurt you, I know I’d only make you cry, I’m not the one you needing, I LOVE YOU GOODYE!!!” Hik... hik... hik... lxii

They say that miracles happen, but for me, should I expect for it? I don’t know. I began to pity myself. Day and night, my room witnessed me sob and my pillows are bathed by my tears. I thought that we’re meant to be, I thought our joy is complete, I thought we will grow old together. I thought and I thought... I have so much “I thought”, yet they just remain unthought-of!

Pagkalipas ng anim na buwan, nabalitaan kong ikakasal na ang pinakamamahal kong lalaki. Ang sakit! Ganoon ba niya ako kadaling napalitan?! Ganoon ba kababaw ang kanyang pagmamahal kaya mabilis niyang nakalimutan ang aming pinagsamahan?! Pero ano ba ang karapatan ko para magalit? Hindi ako dapat magselos dahil sa aming dalawa, ako ang un, ang lumayo, ako ang bumitaw, ako ang naduwag, “AKO” ang may kasalanan kaya ako nasasaktan! Kasabay ng muling pagbuhos ng matinding emosyon ay ang pagtanggap ko sa reyalidad na tuluyan na siyang malalayo sa akin at ang tanging maiiwan sa puso ko ay ang pagsisisi, panghihinayang at pangungulila. August 8, 2014, 6:00 o’clock pm at Calaruega church. Petsa, oras at simbahan kung saan mag-iisang dibdib sina Xion at Ashley. Ito rin ang eksaktong detalye noong nagpaplano na kaming magpakasal ng dati kong nobyo at tulad din ng napag-usapan namin, isang masquerade wedding ang maga, ganap. Sa huling pagkakataon, ninais kong muli siyang makita hindi para guluhin ang masaya na niyang mundo kundi para tuluyang lihim na magpaalam. Mabuti na lang nasa ibang bansa si Heidi para sa isang business conference kaya malaya akong gawin ang pinaplano ko, nagpunta ako sa simbahan para magpalista bilang wedding singer at halos madurog ang puso ko nang i-abot sa akin ng office staff ang listahan ng mga kantang patutugtugin sa araw ng kanilang kasal, theme songs naming ni Xion! Gusto kong isipin na kami ang haharap sa dambana para magpalitan ng mga matatamis na pangako ng wagas na pagibig, nangangarap akong kami ang magsasama habangbuhay. “Sana...sana...sana...” Dumating ang araw ng kasalan, mabilis akong pumuwesto sa lugar na nakalaan sa mga choir para ihanda ang mga piye, sang kakantahin ko maya-maya lamang nang hindi ko sinasa, dyang mapatingin sa direksyon kung saan nakatayo si Xion habang hinihintay ang pagdating ng kanyang mapapan, gasawa. Bagamat nakatago sa maskara ang kanyang mukha, bakas pa rin ang kanyang kagwapuhan sa maamo niyang mga mata at matatamis na ngiti. I missed him so much! I want to get closer to him, wrap him around my arms, and grab his hands at this moment to run away with me in this wedding. How silly am I, right? Haha! She’s truly lucky to have him as a partner. Ilang sandali pa ay dumating na ang bridal car kaya hu, mudyat na ang wedding planner na mag-ready na ang lahat dahil magsisimula na ang ceremony. “To have and to hold, for richer and poorer, in sickness and in health, until death parted us, I’ll always love you.” Habang nagpapalitan sila ng personal at final vows, naninikip ang dibdib ko at lalo pang bumigat ang nararamdaman ko noong kinanta ko na ang I owe you ng Greenwood...

hanggang sa pagtanda, tayo sana ang magkasama hanggang kamatayan.” Walang patid ang pag-agos ng mga luha ko, basag na din ang boses ko dahil tuluyan nang nilamon ng sakit ang puso ko. “Paalam, Xion... Paalam, mahal ko!” Sa pagpatak ng mga segundo, naramdaman kong marami na ang nakatingin sa akin ngunit sa lahat ng pares ng mga matang nakatutok sa kinatatayuan ko, tanging ang mga mata ni Xion ang tumagos sa loob ko dahil siya ang may pinakama, lalim na pagkakatitig. Pinag-aaralan ang pagkatao ko na tina, takpan din maskara, nabasa ko sa kanyang mga labi ang ta, himik niyang pagsambit ng aking pangalan... “Zailah?!” Upang hindi siya tuluyang makahalata, ako na mismo ang un, ang umiwas ng tingin, sa halip ay nag-focus na lang ako sa mga susunod na kanta. After the wedding ceremony, mabilis akong umalis ng simba, han. Nakita ko sa gilid ng aking mga mata na pupunta sana si Xion sa akin pero naharang na agad sila ng mga bisitang bumabati ng “Best Wishes!” kaya sinundan niya na lang ako ng kanyang paningin, bagay na hindi ko na pinagkaabalahang lingunin pa... Isang aksidente ang naganap sa Bicutan flyover Biyernes ng umaga, December 05, 2014. Habang nakahiga at nagpapahinga ako sa hospital bed buhat sa katatapos lang na chemotherapy session ay mataman ak, ong nakatutok sa T.V screen nang pumutok ang nasabing balita kung saan isang kotse ang bumangga sa isa pang kotse. Tatlong katao ang napinsala, ang isa ay nag-aagaw bu, hay, ang isa’y masuwerteng galos at ilang sugat lang ang na, tamo, at ang huli’y isang babaeng nagdadalang tao na posi, bleng mabulag dahil tumama ang ulunang bahagi nito sa na, basag na salamin ng sasakyan. Sa umpisa, inakal kong isa lang iyong pangkaraniwang balita pero ganoon na lang ang pagkabigla ko nang banggitin ng news anchor ang mga pangalan ng mga nasangkot sa aksi, dente. “Ernesto Marcelino” “Xion Wilson” “Ashley Wilson” Kahit na bahagyang nahihilo at nasusuka pa ako dahil sa chemo treatment, agad akong nagrequest sa doctor ng dis, charge slip para puntahan ang hospital na pinagdalhan kina Xion at Ashley. Gusto kong alamin ang totoong kalagayan nila, nais kong masiguro na maayos at ligtas siya!

“I owe you the sunlight in the morning, and the night of hon, est loving the time can’t take away, and I owe you more than life now more than ever, I know that it’s the sweetest debt I’ve ever have to pay.”

It took 30 minutes before na-release yung receipt sa billing section, pagkakuha ko sa resibo’y mabilis akong nagpunta sa parking lot at in-start ang kotse ko. Halos liparan ko ang lahat ng sasakyang nasa unahan ko, parang mabubura ang mga kalyeng dinaanan ko papuntang Makati Medical Center.

“Tayo dapat ang ikinakasal, tayo dapat ang magkatabi sa harap ng altar. Kamay ko dapat ang hawak mo, ako dapat ang hinahalikan at kayakap mo. Ako sana ang dahilan ng paggising mo tuwing umaga, ako sana ang mag-aalaga sayo

Pagdating ko sa hospital, nakita kong naka-cast na ang isang braso ni Xion habang nakaupo siya sa wheelchair sa gilid ng Emergency Room at nakatanaw sa wala pa ring malay na asawa. He looks very sad, pale and weak.

lxiii

I had never seen him terribly hurt like that before. I wonder if he felt the same way too on the day that I’d gone, ‘cause if I did? I should hate myself for that! Noong mga sandaling iyon, all I wanted to do is to comfort him. I wanted to wipe his overflowing tears, I wanted to vanish his fears, and I wanted to ease the pain inside his heart. Lalapitan ko na sana siya nang kausapin siya ng dotor, hindi naman sa nag-eavesdropped ako pero malinaw kong narinig ang sinabi nito... “I am sorry to tell you, but your wife had miscarriage. Her eyes were severely damaged, and she needs a cornea transplant as soon as possible.” When the news burst on him, he turned devastated. The urge I have to hug him became more eager, so I took a bit step for, ward, and he noticed me, but as our eyes met, I saw the foun, tain of confusion and anger gets fiercer. Questions are lying in his eyes. I can see a deep hate that seems to kill me any dreadful minute then. I don’t know what I’m going to say or do? Fear enveloped me so I just run away again, and again, and again... Maraming beses ko nang tinakbuhan, nilayuan, at pinagta, guan si Xion. Paulit-ulit ko na siyang pinaiyak at sinaktan, what the heck is me? He doesn’t deserve this, I really don’t deserve him! He is a good man, a very loving person, what he only deserves is the ‘’best’’, he deserves to be genuinely happy. Kaya sa pagkakataong ito sisiguraduhin kong magig, ing maligaya na siya, I’ll make sure that his coming days with Ashley will be brighter even if it means darkness for me. Kinabukasan, pumunta ako ng maaga sa St. Aloysius Hospital. Dumiretso ako kay Dr. Decena para tanungin kung capable pa rin ako na magdonate ng organ? And according to her, pwede pa akong maging organ donor as long as hindi pa apektado ng cancer cells ang parte ng katawan na ibibigay ko. Almost 80% na ng system ko ang affected ng sakit, so I have to un, dergo another series of tests to assure that I am still allowed to give my corneas. Pagdating ni Heidi mula sa business conference niya sa Singa, pore ay ikinuwento ko ang lahat ng nangyari noong araw ng kasalan, noong pinuntahan ko si Xion sa hospital nang maak, sidente sila ng asawa nito at pati na rin ang balak kong pagpapa-opera sa susunod na buwan. Sa umpisa’y tinutulan niya ang gagawin ko pero hindi kalaunan ay sinuportahan niya na rin ang naging desisyon ko... Pagkalipas ng dalawang linggo ay maayos na naisagawa ang mga physical tests at cornea transplant. I wake up with aware, ness that I have bandages in my eyes, and even if these cov, ers were removed? I am definitely sure that dimness will be with me until the day that I die. Sadness defeats me, but I know that despite of this weary is the consolation of Xion and Ashley’s lifetime happiness, and by that fact, I’ll gone wearing the sweetest smile. Maya-maya’y narinig ko ang pagbukas ng pinto...

“Bakit hindi mo sinabi sa akin? Bakit ka naglihim? Bakit ka lu, mayo? Bakit mo ginawa ‘to?” Sunod-sunod niyang tanong. I know exactly to whom that modulated voice belongs to, it’s Xion’s. “How...did...you...know? si Heidi?” putol-putol kong tanong, I was astonished! “Yeah.” He replied. “I told her never give my informations to you, I asked her a favour not to tell you about this matter, why she did this to me? She promised me!” I screamed as I got hysterical. “Huwag kang magalit sa kanya, I forced her to tell me the truth when I saw her talking to Ashley’s doctor regarding the transplant 2 weeks ago. Kung hindi pa niya ipinagtapat ang totoo, lagi kong dadalhin ang galit ko sayo, araw-araw kong sisihin ang sarili ko dahil wala akong nagawa para gumaan ang pinagdadaanan mo, pero ganoon pa man habang buhay kitang pasasalamatan sa pagbibigay mo ng cornea kay Ash, ley. Salamat! Salamat!” Xion explained. I don’t know what I’m going to say, I don’t know where I will start to unfold my side, so I just hugged him back while cry, ing. Maraming beses ko siyang tiningnan mula sa malayo, maram, ing pagkakataon ang sinubukan ko para makausap siya at makapagpaliwanag ng maayos, ilang ulit kong hiniling na sana’y muli akong makulong sa kanyang mga yakap, ngunit ang lahat ng pagnanais na iyon ay napangunahan ng matind, ing “takot.” Maybe this is the right time for us to reconcile, tadhana na din ang gumawa ng paraan para makapag-paalam kami ng maayos sa isa’t isa. “I am sorry if I run away without any valid reason, I’d feared. Many times I’ve tried to talk to you, on your wedding day...” “You were the wedding singer?” putol niya sa pagsasalita ko. “Oo.” I admit. “I knew it then!” he exclaimed. “And even when you see me in the hospital, ginusto kong makausap ka pero palaging nababahag ang buntot ko. Hindi ako natakot sa posibilidad na iwanan mo ko sa oras na mala, man mo ang totoo, ayoko lang maging pabigat at alagain mo, natakot akong mamamatay habang nakikita kang nasasaktan. For me, leaving you was the least option I had to do to save you from a total heartache. I gave my eyes to Ashley so two of you will live normally and happy ‘till you grow old together. I already accepted the reality that our destiny has destined to reach its melancholic destination, but I hope that every time you look into her eyes, you’ll remember that I’ll be looking you from afar, and I wish that you won’t forget how much I LOVE YOU!” I uttered.

“Heidi, ikaw na ba ‘yan?” tanong ko. Subalit labis ang pagtataka ko nang wala akong natanggap na sagot. Ilang sandali pa ay naramdaman ko ang paglundo ng kama at ang pagtabi sa akin ng hindi kilalang bisita, agad niya akong niyakap ng mahigpit saka nagsalita kasabay ng pag-iyak na tila kaytagal na panahon niya nang kinikimkim. lxiv

I know he understand me by cupping my face and gently wipe my tears through his thumb, I’m now relieved. Dahil nahihirapan na ako, dahan-dahan niya akong inalalayan para makaupo ng maayos sa hospital bed saka tumabi sa gaw,

ing kanan para isandal ang likod ko sa kanyang dibdib at may, akap mula sa likuran. I lean my head on his shoulder and feel the rhythm of his heartbeat, the most beautiful music that I’ve always love to hear. “Can you do me a favour?” I asked. “Sure, anything. What is it?” he replied. “Will you sing me a song?” I requested.

Pa-experience ng Ina Yobmij Oarnib Ma, baon ko po? Ma, ano ulam?

Then, he started humming.

Ma, bigayan ng card sa school mamaya kailangan pumunta mga parents

“Sabi ko kumanta ka, hindi mag-hum.” Reklamo ko.

Ma, pengeng pera!

“Hahaha! sandali huwag kang excited, kinukuha ko pa ang tono.” Dipensa niya.

Ma, nakita mo ba kung san nakalagay yun ano ko? Kanina ko pa kasi hinahanap

In just a second, napangiti na lang ako nang magsimula na siyang kumanta...

Ma, I love you.

“Tomorrow morning if you wake up, and the sun does not ap, pear, I...I will be here. If in the dark we lose sight of love, hold my hand and have no fear, ‘cause I...I will be here.” He started. While Xion is singing, I recall all the memories that we have... The first time we met, I was a fast food crew before sa isang sikat na fast food, chain and he was a half Filipino and half American guy who ordered “manok na maligaya” at “masay, ang spaghetti”. Hindi ko alam kung nag-uumpisa lang talaga siyang mag-Filipino noong mga panahong ‘yun o trip niya lang i-translate ang menu ng Jollibee sa Filipino para maasar kami? Nakakatawa na nakakainis. Hay, ewan! “I will be here when you feel like being quiet, when you need to speak your mind I will listen. I will be here when the laugh, ter turns to crying; through the winning and losing trying we’ll be together ‘case I’ll be here.” He continues. I also remember our first date. Niluto niya ang paborito kong ulam, adobong chicken feet at sinigang na baka. Grabe, bu, sog na busog ako noon! He gave me bunch of yellow tulips and we dance in a floor that full of red petals of roses with sweet melody of love songs. “Tomorrow morning if you wake up and the future is unclear, I...I will be here...I will be here, you can cry on my shoulder when the mirror tells us we’re older I will hold you. I will be here to watch your growing beauty, tell you all the things you are to me, I will be here.” He pauses. “Nanghihina na ako, Xion.” I whispered “Rest. Do not be afraid, I’ll be here.” Then, he held me tighter. Kahit pahina na ng pahina ang dating ng boses ni Xion sa akin, his voice will remain as the most wonderful melody I heard forever! “I will be true to the promise I have made to you and to the one who gave you to me. I...I will be here. I...I will be here.” The last scenario that flashed on my memory was his gentle kiss, and before I take my last breathe, I heard him say... “Thank You, Zailah. I love you, Goodbye!”

lxv

Ma, thank you Ilan yan sa mga linya na sinasabi sa mama/nanay/ermats/ mommy natin. Sila yung taong pinaka importante sa buhay natin. Syempe sa simula pa lang 9 na buwan tayong inalagaan nila sa kanilang sinapupunan, hanggang sa iluwal nila tayo sa mundong ibabaw. Mula sa pagiging sanggol hanggang sa nag, ing makulit na paslit ay buong sipag at tiyaga na nila tayong binantayan at ginabayan. Walang sawang mag turo sa mga mabubuting gawi at bagay. Sila yung taong handa kang ipag tanggol sa.mga gustong manakit o mang api sayo. Sila yung taong naghahawi ng kalungkutan na ating nararanasan sa tuwing tayo ay dumadaan sa kabiguan. Sila yung taong paga, galitan ka tuwing madaling araw kana umuuwi ng bahay dahil nag aalala sila. Sila yung taong un mong hahanapin sa tuwing may problema ka, mapa simple oh mabigat na problema.. Ang sarap ng may ina, yung tipong nayayakap mo, nahahag, kan at nahahalikan mo. Napapasalamatan mo sa mga bagay na ginagawa oh sinasakripisyo nya para sayo. Ano ba pakirandam ng may ina? Masarap ba? Masaya ba? Nakakainis ba? Ako kasi hindi ko alam ang ganyang pakirandam. Hindi ko alam ang ideya ng pagkakaroon ng isang ina. Hindi ko alam ang pakirandam ng tawaging anak ng isang ina. Hindi ko nara, nasan ang pagalitan oh pagsabihan ng isang ina. Di ko alam ang pakirandam ang masabihan ng "anak mahal kita, kahit makulit at sobrang pasaway ka" "anak kumain kanaba?" "Anak kamusta kana? Ayos ka lang ba?" "Anak ano pa kailan, gan mo?" "Im so proud of you anak" "sige lang anak nandito lang si nanay pag kailangan mo." "Anak ano gusto mong pasa, lubong ko sayo?" Ilan lang yan sa mga linyang narinig ko sa ina ng mga kaibi, gan ko. Sobrang naiinggit ako sa tuwing nakaka saksi ako ng ganyang tagpo at di ko maiiwasang maawa at itanong sa sar, ili ko. "Ano kaya pakirandam ng ganyan?" habang nasa sulok ako at nakatingin sa tagpo nilang mag ina. Isa sa mga tagpo sa buhay ko na hinding hindi ko makaka, limutan. Mga kapanahunang ako ay nag aaral pa sa elemen, tarya. May isang seremonyang gaganapin para sa mga estudy, anteng kalahok sa "cab scout". Sa seremonyang ito ay kailan, gan na may kasama kang magulang. Nanay oh tatay. Sabik ang lahat ng estudyante sa seremonya, lahat sila ay may ka, samang ama, ina, tiyuhin, tiyahin, lola, lolo, ate, kuya oh yaya. Samantalang ako nakapila mag isa at walang kasama. Isa sa

aking kaklase ang nagtanong "hoy nasan parents mo? Bakit wala kang kasama?" Sumagot ako "mamaya dadating sila, ma, huhuli lang ng saglit pero dadating na yun." At kunyari may nililingon ako na tila may hinahanap. Sabay paalam ng kak, lase ko na pupunta na sa kanyang pila kasama ang kanyang ina habang pinupunasan ang ang pawis sa kanyang likod at pinapayungan pa. Kahit bata pako nung mga panahon na yan ay awang awa ako sa sarili ko at nauuwaan ko ang sitwasyon ko sa mga tagpong iyon. Natapos ang programa at seremo, nya na ako lang ang mag isa sa pila. Muling lumapit sa aking kaklase at nagtanong "bakit wala kang kasama kanina sa pila?" Sumagot ako "ah, hindi ata ako nakita ng mama ko sa pila kanina nasa bandang hulihan kasi ako. Pero nandon sya sa gilid nakatingin sakin. Hindi na lumapit nagsisimula na kasi yung ceremony" at nagpa alam na sya sa akin "sige class, mate pupunta kasi ni mama sa jollibee" Mag isa akong naglalakad pabalik sa aming silid aralan upang kunin ang aking mga gamit. Habang ako ay naglalakad ay nakikita ko ang mga kaklase ko na masaya kasama ang mga magulang nila, naka hawak sa ina at ama nila, ang iba karga karga pa. Nang marating ko ang amin silid aralan ay kinausap ako ng aking guro. " bakit wala kang kasamang par, ents kanina sa pila? Napansin ko na mag isa ka lang buong program." Sumagot ako ng "wala po kasing pupunta para sa akin mam." Sabay yuko at di ko mapigilang umiyak. Tinanong ako ng aking guro kung bakit ako umiiyak. Sa sobrang lung, kot ko ay hindi ko na sya sinagot at nagulat na lang ako na niyakap nya ako sabay himas sa ulo ko. Sa mga sandaling iyon ay gumaan ang paki randam ko at niyakap ko ang aking guro at umiyak ng umiyak. Nung ako ay tumahan at kumalma ay nagpa alam nakong uuwi. Kasalukuyang ako ay mag isang naglalakad pauwi ay nakita ko mula sa malayo ang iba kong mga kaklase sa isang sikat na na kainan. Kitang kita ko na masaya sila kasama ang mga magulang nila. Nang papalit nako sa lugar na kinaroroonan nila ay laking gulat ko at nasa harapan ko na ang ka klase ko na kanina p nagtatanong sakin mula sa paaralan at sabay ha, wak at sabing "tara sa loob ayain daw kita sabi ni mama" wala na akong nagawa dahil patakbo nya akong hinila at pumunta da lamesa nila. Nang ako ay umupo ay nagsalita ang kanyang ina "ano gusto mong kainin?" Sa hiya ay hindi ako sumagot. Sabay sabat ng aking kaklase na "spagheti din gusto nya mama yung may chicken joy" naalala kong nagkwentuhan kami sa eskwelahan tungkol sa paborito naming pagkain. Ha, bang ako ay kumakain ay tinanong ng aking kaklase " nasan yung mama mo? Bakit mag isa naglalakad pauwi?" Huminto ako sa aking pagkain at sumagot "ah, nauna nang umuwi may aasikasuhin pa daw kasi kaya nagpa iwan nako" pagkatapos ko kumain ay nagpasalamat ako at nauna nang umuwi.

Hans. “Darius! Tara basketball tayo.” Hirit ni Hans. Sagot na, man ni Darius “Sige pare, susunod nalang ako. Gumagawa pa kasi ako ng assignment eh.”. “Dalian mo nalang diyan kasi baka kulang players natin eh.” Sabat ni Xavier. Patuloy siyang lumakad sa tindahan ni Manang Elsa. *tok tok tok!* “Pabili ho!” Sigaw niya habang tinataktak ang piso sa kahoy. Agad na pumunta ang tindera para pagbenta, han ang bumibili “Oh Darius! Himala at lumabas ka ng bahay, ano yun?” Biglang natulala si Darius sa kanyang nakita, sapag, kat hindi si manang Elsa ang nag-approach sa kanya kundi ang anak niyang si Mika na kaibigan na niya simula pagka, bata pa lamang. “Ahh. P-p-pabili nga ko ng Piatos at Mountain Dew na maliit Miks(Miks ang tawag niya kay Mika)” Nang iaabot na niya ang bayad kay Mika, nadama niya ang lambot at kinis ng mga kamay ng dalaga, subalit….

*tok tok tok!* Isang malakas na katok sa pinto mula sa labas ng kwarto. “Darius! Gising na at male-late ka nanaman sa klase mo!”

Na-alimpungatan at agad-agarang bumangon mula sa kan, yang kama “Opo ma, gising na ako!”.

Mabilisang naligo, nagbihis, nag-ayos at kumain si Darius sa sobrang pagmamadali dahil sa sobrang late na siya sa kan, yang klase. Darius: “Ma, alis na po ako…” Ina: “Oh mag-ingat ka, anak. Ito baon mo. Umuwi kang maaga ha..” Darius: “Opo, ma.”

Aalis na sana, may napansin ang kanyang ina sa kaliwang ba, hagi ng pisngi ng kanyang anak. Ina: “Anak, bakit may pasa ka sa iyong pisngi?” Darius: “A-ay, wala po ‘to ma. Tumama lang po mukha ko sa bakal kahapon nung pauwi na ko.”

Kahit kailan ay hindi ko naranasan na ang pakirandam ng pag, kakaroon ng isang ina. Hanggang dito na lang muna at sana ay naka pag bigay aral itong isang bahagi na istorya ng aking buhay.

Ina: “Nako naman, araw-araw kitang sinasabihan na magingat ka eh. Oh sige na at baka mahirapan kang sumakay ng jeep niyan.”

Pagkimkim

Tuloy-tuloy na lumabas si Darius sa kanilang bahay, subalit napatigil siya at saglit na pinagmasdan ang tindahan ni man, ang Elsa.

Jay Traquina Si Darius ay lumabas ng bahay para bumili ng kanyang mery, enda dahil bigla siyang nagutom habang ginagawa niya ang kanyang takdang aralin. Sa kanyang paglabas, ang bumungad sa kanya ay ang kanyang mga kaibigan na sina Xavier at lxvi

Darius: “Hay, Miks… Kung nabubuhay ka pa ngayon. Dala, wang taon na ang nakakalipas nang mangyari ang aksiden, teng ‘yon…”

Tinamaan ng ligaw na bala si Mika sa kanyang dibdib. Gawa ng nalalapit na ang bagong taon, parami nang parami ang natatamaan ng ligaw na bala o kaya naman napuputukan ka, hit hindi pa nagdadaan ang pasko.

Sa kasalukuyang pangyayari… Darius: “Kung puwede lang sana ibalik yung nakaraan… Ahh, tama na nga ‘to at male-late na talaga ako!!”

Patuloy siyang lumakad papunta sa sakayan ng jeep at agad siyang nakasakay. Mabuti naman at napabilis ang biyahe ni Darius papuntang eskwelahan. Nang makababa sa desti, nasyon, pinaspasan niya ang paglakad papunta ng kanyang classroom, isang malaking halinhan at hindi siya na-late sa klase.

Darius: “Buti nalang wala pa si ma’am Claire… Makapag-CR muna bago magreview para sa pagsusulit mamaya.”

Sa banyo, habang naghihilamos si Darius, mayroong dala, wang lalaki ang lumapit sa kanya. Lalaki#1: “Hoy! Kumusta na!? Himala, at hindi ka na-late sa klase ngayon.” Lalaki#2: “Pare, may pera ka ba diyan? Akin na lang oh, kulang kasi binigay sakin ng nanay ko eh!”

Biglang nag-flashback ang tinukoy niyang aksidente. Isang gabi, naglalakad sina Darius at Mika pa-uwi… Mika: “Darius! Ano mga pagkain niyo sa darating na pasko?” Darius: “’Di ko pa nga alam eh, pero alam ko sari-sari yun kasi uuwi si papa bago mag pasko. Sa inyo ba, Miks, ano handa niyo?” Mika: “The usual handa tulad ng Spaghetti, Fried Chicken, tina, pay at palaman pati lumpia. ‘Nga pala, magpapaputok kayo sa bagong taon?”

Darius: “Kayong dalawa na naman… Xavier, Hans. Bakit niyo ba ginagawa ‘to sakin? Ano bang ika-uunlad niyo sa panglala, pastangang ginagawa ninyo?” Hans: “Aba, aba sasagot ka pa eh! Wala ka nang pakialam doon dahil kaming dalawa ang masusunod. Naiintindihan mo ba!?”

Lumapit si Xavier sa pintuan palabas ng cr at sinilip niya kung may tao pa bang dadating. Xavier: “Mukhang walang gagamit ng banyo ngayon dahil Flag Ceremony na mamaya. *ni-lock ang pinto*”

Darius: “Si papa siguro, pero kung ako tatanungin, ayoko ha, hahaha… Magpa-ilaw nalang tayo ng mga lusis candles.” Mika: “Sige, sige!! Nakaka-excite naman.”

Subalit, sa ‘di inaasahang pangyayari… Darius: “Miks? MIKA!! *umiiyak*”

Nagmistulang demonyong humahalikhik ang dalawang ham, bog habang sila’y palapit sa kinakabahang binatilyo. Hans: “Aba, ang bilis gumaling ng pasa mo sa pisngi ah!! Tara, dagdagan natin hahaha.” Darius: “Nakikiusap ako. Itigil niyo na itong ginagawa niyo sakin. Sapat na ang --- *ARGH!!*”

Mika: “Hay.. Sayang naman di natin matutuloy binabalak natin.” Darius: “Huwag kang magsalita ng mga ganyang bagay! ”

lxvii

Biglang suntok sa sikmura ni Xavier. Xavier: “Magsasalita ka pa, ha!? Wag ka nang magsalita!”

Patuloy na binugbog nina Hans at Xavier ang kawawang si Darius. Pinagsusuntok sa iba’t ibang bahagi ng katawan, binuhusan ng tubig-inidoro, hinampas ang mukha sa pader, inihian pero hindi pa nakuntento ang dalawang maton at inilu, blob nila ang ulo ng binatilyo sa inidoro. Nagmistulang Tor, ture Chamber ang palikuran nung mga oras na iyon. Matapos ang karumal dumal nilang ginawa, agad silang naghugas ng kanilang mga kamay para matanggal ang du, gong mantsa sa kanilang mga kamay, isinuot ang kanilang uniporme, at lumabas ng banyo na parang walang nangyari.

Nagmadaling pumunta ng eskwelahan ang ina ni Darius. Hindi siya mapakali habang siya’y kasalukuyang nasa biyahe. Nang makarating siya sa eskwelahan, nakita niya na may mga pulis na nakapaligid. Paulit-ulit siyang sumisigaw: “Nasaan ang anak ko? NASAAN ANG ANAK KO!?” Sinundan niya ang daan kung saan padami nang padami ang mga tao na umaalam kung ano angnangyayari, hanggang sa makarating siya sa palikuran ng mga lalaki. Ina: “Darius, anak!? Ano nangyari… Sinong gumawa nito sayo!?”

Parang naligo sa dugo ang nakahilata sa isa sa mga cubicle na si Darius, naghihingalo, umiiyak at hindi na halos maidilat ang kaniyang dalwang mata, hindi na makagalaw, hindi na halos makapagsalita at hinahabol na ang kanyang paghinga dulot ng isang parusa na hindi niya karapat dapat maranasan.

Darius: “Ma… S-s-sorry ah, ayoko k-kasi kayong m-m-mag alala sakin eh.”

Sa isip-isipan niya’y sinabi…

Ngumiti si Darius at nakaramdam ng hinahon at saya. Pinilit niyang i-angat ang kanyang kaliwang braso para yakapin ang kanyang ina, ngunit biglang bumagsak ang kanyang braso..

Darius: “Tapos na ba nila akong bugbugin? Ano nang nangyari? Bakit hindi ako makagalaw… Bakit punong-puno ako ng dugo sa katawan? Ito ba ang nakatakdang mangyayari sakin? Naging mabait ako sa kapwa ko, ni isang tao wala ak, ong natapakan. Pero bakit ganito ang ganti nila sakin? Sig, uro.. Pinabayaan ko kasi silang gawin sakin ‘to. O kaya naman masyado ako naging mahina para tumayo sa aking sarili, wala na akong nagawa kundi ang kimkimin ang lahat ng sakit at lupit ng ginawa nila sakin…”

Ina: “Shh, shhhh.. tama na ‘nak, wag ka masyado magsalita.. wag ka mag-alala, nandito na si mama.”

Ina: “Darius? Anak? Naririnig mo ba ako!? DARIUS!?”

Pananampalataya Jeﬀrey Ricafort

Darius: “Ahh, bakit parang humihina pandinig ko? Ang sakit kapag ididilat ko ang aking mga mata…”

Samantala, sa bahay ni Darius, ang kanyang ina ay kasalukuy, ang naglilinis ng bahay, subalit nabitawan niya ang nililinisan niyang litrato… Ina: “AY!! *nabitawan ang litrato ni Darius*”

Biglang kinabahan ang ina nang ‘di inaasahan. Ina: “Hay, anak.. Kumusta ka na? Sana walang nangyaring masama sayo.”

*ring ring ring!* Tumunog bigla ang telepono at agad niyang sinagot ang tawag. Ina: “Hello, good morning.” Guro: “Ma’am, kayo po ba ang mama ni Darius Tamayo?” Ina: “Opo, ako nga.. Ano po yun? Bakit nanginginig ang pananalita mo!?” Guro: “Ang anak niyo po… *hindi na makapagsalita at huma, gulgol nalang*” Ina: “Anak ko!? Anong nangyari sayo? *umiiyak*”

lxviii

SA isang maliit na pamayanan sa Bayan ng Baco, mayroong dalawang pamilya ang naninirahan dito. Ang pamilya Perez at ang pamilya Cruz. Kapwa sila naninirahan sa lugar na iyon. Ang mga Perez ay mayaman, at may magandang pamumuhay. Samantalang ang pamilya Cruz ay salat naman sa karangyaan at masasabing mahirap. Isang araw, araw ito ng Linggo. Parehong pumunta ang dala, wang pamilya sa simbahan sa kanilang lugar upang dumalo sa lingguhang misa. Pansin na pansin agad ng mga tao ang kislap at gara ng suot ng pamilya Perez. Si Gloria, ang mayba, hay, ay suot ang kaniyang blusang binili pa raw sa ibang bansa ng asawa. May suot din itong rosaryo sa leeg nito at nakasuot ng shades. Ang anak naman nilang dalaga na si Janeth ay nakasuot ng bistidang gawa raw sa ibang bansa, samantalang ang padre de pamilya na si Ramon ay nakasuot naman ng americana. Nakapayong pa sila habang naglalakad matapos bumaba sa kanilang kotse na tila ba ayaw masisina, gan ng sikat ng araw.

Agad na kinamayan ni Gloria ang ilan sa mga kakilala niya sa loob ng simbahan. Abot tainga rin ang ngiti nila sa lahat. Ang totoo kasi'y kilalang-kilala sila sa parokya. Lagi silang nagbibi, gay ng donasyon dito at laging sumisimba. Lagi ring sumasali sa mga aktibidades dito kaya marami ang hinahangaan sila. Samantala, mula naman sa tricycle, dito'y bumaba naman ang pamilya Cruz. Kompleto rin sila at simple lamang ang panana, mit. Akay-akay pa ni Stella, ang maybahay, ang asawa niyang si Nestor na kagagaling lamang sa sakit. Nandoon din ang dalawa nilang anak na babaeng sina Ellaine at Lalaine na pa, wang nagdadalaga na. Pagkapasok nila sa simbahan ay hu, manap kaagad sila ng mauupuan. Ang totoo'y noon lamang uli sila nakasimba. Minsan ay isang beses lamang sa isang buwan lalo na kapag maraming pinagkakaabalahan. Habang nakaupo ang pamilya Cruz, bigla naman silang na, pansin ni Gloria. Naisipan niya tuloy munang lapitan ang mga ito. Isa pa, naalala niyang bibihirang sumimba ang mga ito kaya naisipan niyang kumustahin.

"Oo nga, siguradong sa langit sila mapupunta," sagot naman ng kasama nito. "Diyos ko, sana'y malaki na naman ang kickback na makuha ng asawa ko. Sana rin ay mabili ko na ang pinag-iipunan kong Hermes. Promise, magdo-donate uli ako sa simbahan kapag nangyari iyon," dasal ni Gloria. "Lord, give me signs kung sino ang dapat kong sagutin sa mga suitor ko. Sana rin po, dagdagan ni Mama ang allowance ko. Magpapakabait po ako," dasal naman ni Janeth. "Lord, sana ay 'wag malaman ni Misis na may kabit ako..." dasal naman ni Ramon. Sino nga ba sa kanila ang tunay na nagmamahal sa Diyos? Sino sa kanila ang tunay na nananampalataya?

WAKAS

"O, Aling Stella. Mukhang ngayon ko lamang yata kayo nakita rito?" tanong ni Gloria. "Dumarami na ang kasalanan n'yo sa Diyos..." bulong pa nito kay Stella upang hindi marinig ng iba.

Piko

"Pasensya na po Ma'am. Nagkasakit po kasi si Mister. Kinailan, gan kong magdoble-kayod. Sina Ellaine naman ay tinutulun, gan ako kapag walang pasok para may pambili kami ng ga, mot. Sa pangkain din po," nangigiti namang sagot ni Stella na para pang nahihiya sa kausap.

Christopher Breis

Ngumiti naman si Gloria sa kanila. Ito ay upang ipakitang nai, intindihan niya ang mga ito. Hindi na siya nagsalita pa at pag, katapos noon ay tinalikuran na niya ang mga ito. Binukad niya ang kaniyang dalang pamaypay at nagpaypay siya ha, bang naglalakad papunta sa unahan kung saan naka-upo ang mag-ama niya.

"Hindi kasi nagsisimba kaya patuloy pa ring naghihirap..." bu, long pa ni Gloria at pagkatapos ay nag-antanda na siya ng krus. NANG matapos ang misa, may ilan pang mga naiwan sa loob ng simbahan. Kabilang na nga roon ang pamilya Perez at Cruz. Nagdasal pa sila bago tuluyang umalis. Nakaluhod sina Stella habang taimtim na nagdarasal sa kani, lang p'westo. Nagpasalamat sila sa mga biyayang natatang, gap nila sa araw-araw. Humingi rin sila ng tawad sa hindi nila laging pagsisimba. Nangako rin sila na lagi pa rin silang mag, darasal para magpasalamat sa Panginoon. Pagkatapos din noon ay nakangiti silang lumabas ng simbahan. Magaan ang pakiramdam at may saya sa mga puso. Samantala, nakaluhod naman habang nakapikit si Gloria sa harapan ng altar. Hawak-hawak din niya ang kaniyang ro, saryo. Nasa likuran naman niya ang kaniyang mag-amang nag, darasal din. Lagi nila itong ginagawa tuwing matatapos ang misa kaya marami tuloy ang humahanga sa kanila. "Napakabanal talaga ng mga Perez. Kaya siguro sila yuma, man dahil malapit sa Diyos," sabi ng isa sa mga nasa loob pa ng simbahan na nakakita sa mga Perez.

lxix

Papikit pikit ang namumulang mata. Butil-butil na pawis ang lumalabas sa kanyang katawan. Palinga-linga din siya, sa kala, wakan, sa gilid at minsan nga'y umiikot ang paningin. Tinata, wanan niya lahat ng dumadaan. Sa bahaging yun malapit sa tindahan ni Aling Minang niya ginagawa ang araw araw niy, ang sesyon ng pagsinghot ng solvent. Ng kanyang pagrarugby. Manas na ang mukha at katawan ni Inton. Naninilaw na din ang mga ito. Laking pasalamat niya nung araw na iyon sapag, kat ibinigay sa kanya ni Mang Iko ang natirang rugby na pi, nangagamit nito sa pagdikit ng mga sapatos bilang kanyang trabaho. Wala kasi siyang pera na pambili ng pagkain, ku, makalam na ang kanyang sikmura. Ang tanging bagay na maaring susulusyon sa problema niyang iyon ay ang pagtira niya ng rugby. Ang pagtakas sa mundo. "Hahahaha... gag..gago" Tinuro niya ang grupo ng mga estudy, anteng dumadaan.

Tumingin ang mga ito sa kanya at pagkatapos ay tiawanan lamang siya. Hawak niya ang supot na nakadikit sa ilong niya. Hithit-buga, hithit-buga. Nararamdaman na Inton ang pagtalab sa kanya. Unti unti na niyang pinapasok ang kabilang mundo. Gumu, guhit siya ng pagkain sa ere. Masayang masaya siyang pag, masdan iyon. Pangiti-ngiti siya nang bigla siyang napasigaw. Nakita niya ang mukha ni Dennis. Tumatawa ito sa kanyang paningin. Alam niya na malaki ang nagawa niyang atraso kay Dennis. Alam niyang wala na siyang magagalawan. Binilangan niya siya nito nung huli nilang pagkikita. Siya ang dahilan kung bakit nabulilyaso ang lakad ng droga nung isang araw. "Ako na, ako na Dennis..." Sigaw niya. Napapaatras siya sa so, brang takot. Patuloy ang pagtawa ni Dennis sa kanya.

"...gagawa ak..ako ng paraan..." dugtong niya na parang gusto nang tumakbo. "..parang awa mo na.." Bigla siyang napatigil nang marinig niya ang tawanan ng mga binata sa harap niya. "Matindi na naman ba tinitira mo Inton? Hahahaha." Natulala lang siya. Ilusyon lang pala ang nangyari. Napatigil siya saglit at biglang natawa sa sarili. "Ano Ton? Nakakakita ka na naman ng malaking bote ng rugby no? Hahaha." Patuloy lang sila sa paghalakhak. Suminghot muli si Inton nang bigla niyang mapansin ang ilang mga bata ang nagla, laro sa kalsada. Natuwa siya sa nakita. Mukhang pamilyar siya sa larong iyon. Kaya pinili niyang tumungo ang paa niya doon. "Sali ako.. hehe!" Aniya. Napasigaw at nagsialisan naman ang ilang mga bata ng ku, muha ito ng bato at ikiniskis sa kalsada. Sinimulang gumuhit ng linya si Inton. Ngunit bigla na lamang nagumpisang tumulo ang kanyang mga luha. Ilang mga bagay ang pilit na umalala sa kanya ha, bang gumuguhit gamit ang kinikiskis na bato sa kalsada. Ang kanyang masayang kabataan. Ang larong piko. Na sa huling bahagi ng laro ay makakagawa ka ng bahay. Ang mga bagay na nais niyang maibigay na pangarap ng kanyang yumaong ina. Sa isip ni Inton, nais niyang ipupok ang bato sa sarili. Wala na siyang kwenta. Naging patapon ang kanyang buhay. Pagkatapos niyang gumuhit ng bahay ay siya'y ngumiti. Ngu, nit di niya inaasahan ang sa kanya'y tatambad sa kanyang pagtingala. Dalawang putok ng baril galing sa dalawang nakamotorsiklo ang kumitil ng kanyang buhay. Nagsigawan ang mga tao. Nagtakbuhan sa kanya-kanyang bahay. Naiwan naman si Inton sa gitna ng kalsada. Ang bahay na iginuhit niya sa daan ay natabunan ng umaagos niyang dugo. Ang larong piko na kapagka nakagawa ka na ng bahay, ay maaari din itong mabura. Parang pangarap ni Inton. Nagla, hong bigla ang tahanan niya sa daan.

Special Kind Josepen Jowkings INTERMISSION NAKAKAPAGOD NA! Palagi na lang ganito ang ginagawa ko. Araw-araw na lang! Bago pumasok sa eskwela dadaan sa maputik na eskinita palabas ng mismong kalye. Ikakaskas ko muna sa semento yung sapatos ko para matanggal yung mga dumikit na putik. Araw-araw ko ding nadadaanan yung naglxx

iinumang mga taxi driver. Ginagawang dahilan ang alak para hindi muna umuwi sa kani-kanilang mga bahay. Andyan yung sasalubungin ka ng mga bagong lutong almusal. Paborito kong amoy e yung amoy ng sinangag ni Aling Nyo-nyay dahil sa tipak nitong bawang. Galit siya masyado sa bawang kaya napagkakamalang aswang. Hindi naman ako pinapalagpas ng amoy ng mga nagkalat na basura sa kabilang bahagi ng ka, lye. Para bang normal na ‘tong amoy na ‘to sa mga tao dito sa amin. Manhid na ang sistema sa sistema ng mga manhid. Ma, layo pa lang e pipigilan ko na yung paghinga ko. Iniisip ko na lang na sumisisid ako sa kailaliman ng karagatan para taka, san ang kababawan ng lansangan. Alas-singko pa lang ay umaalis na ako sa amin dahil sobrang layo ng pinapasukan ko. Bukod sa mahirap sumakay e nan, dyan yung mga punyetang kalye na paulit-ulit na lang ata ginagawa. Ang totoo, hindi naman talaga yung kalye ang punyeta, yung mga paulit-ulit na nagpapaayos nuon na wa, lang magawa ang. Kakaayos lang tapos sisirain ulit, tapos aa, yusin ulit. Mas marami kasing gawa mas marami ang kurakot ng mga loko. Sa kabila ng aking pagkababae at suot na palda hindi ko ini, inda ang pagsakay sa likod ng tricycle. Wala e, naubos na ata yung mga matitinong kalalakihan, pero minsan, puro babae ang pasahero kaya no choice, sa likuran talaga ang bagsak ko. Andyan yung tatangayin yung buhok ko ng malamig na hangin na gawa ng hamog. Andyan yung mapupuwing ako sa mga alikabok. Andyan yung mga nag-aabang na mga manyak na sisilipan ka. Samu’t-saring mga loko-loko. Samu’t-saring kabulukan. Minsan iniisip ko, bakit pa ba ako pumapasok? Bakit pa ako nag-aaral? Para makapagtrabaho? Para may ipagmalaki? Para matuto? Hindi ko na alam! Tinatamad na ako sa buhay ko. Sa sobrang paulit-ulit na lang pakiramdam ko kinakain na ako ng kabulukan at kamangmangan. Hanggang dito na lang ba talaga ako? Pagkatapos ko ng kolehiyo ano na? Magtatrabaho tapos ano? Tutulong sa pamilya, mag-aasawa, mag-aanak ta, pos ano? Tatanda at mamamatay mag-isa? Ayoko! Ayokong isipin ang sarili kong kamatayan. Napakalungkot! Kahit sabi, hin mo nang nandyan ang lahat para sayo, mag-isa ka pa ring mamamatay at iyon ang katotohanan. Sa wakas, pababa na rin ako ng trike. Konting lakad lang papuntang terminal ng dyip. Siksikan, amuyan, langhapan. Minsan mamalasin ka, kundi lasing e amoy putok ang makakatabi mo, pero syempre, magreklamo ay hindi puwede. Ikaw na nga lang ang nakiki-amoy e! Minsan nakakatulog ako at ginigising ng lubak na daan. Kung mamalas-malasin pa e mauuntog pa ako nyan sa bubungan. Badtrip! Ayaw na ayaw kong nag-aabot ng bayad ng mga pasaherong walang modo. Hindi ko talaga pinapansin yung mga wala man lang ‘paki-suyo’ o ‘paki-abot’ bago o pagtapos sabihin ang salitang ‘bayad’. Kung wala silang respeto sa maliit na bagay e paano pa sa malaki? Minsan nandyan pa yung magsa-sign-ofthe-cross pero ‘paki-suyo’ lang e hindi pa masabi. Pakitang hayop! Ayon sa aking pagsusuri at pag-aaral sa mga pasahero ng dyip nitong nakalipas na apat na taon, nahahati ang mga ito sa walong uri. Ang unang uri ay tinatawag kong:

Passenger seat. Sila yung mga pasahero na kahit na magantay nang matagal e ayos lang basta sila ang nasa harapan. Isa sa mga dahilan e gusto nilang nakikita yung mukha nila

sa side mirror. Ang cool nga naman tignan yung mukha mo habang buma-byahe ‘di ba?

trapik, pagkabagot at pagkalungkot. Gagawin ang lahat para makatakas sa reyalidad ng sarili kong bangungot.

Sunod ay ang: First gentleman/lady. Eto yung mga pasaherong umuupo sa makabilang bungad ng dyip. Ang dahilan? Ayaw nilang magabot ng bayad. Sila yung may bossy-personality dis-order. Feeling boss at order nang order kahit hindi naman. Pangatlo ay ang: Middleman. Eto naman yung mga pasaherong gustonggustong nag-aabot ng bayad at pinapalitan yung ‘daw’ ng ‘ho’. Imbes na ‘bayad daw’ e ‘bayad ho’ ang sasabihin sa drayber. Astig ‘di ba? Nakatulong ka na, nakalibre ka pa! Pang-apat: Chairman: Eto yung mga pasaherong umuupo sa likuran ng upuan ng drayber o ng passenger seat. Pasaherong ginaga, wang unan yung likurang upuan para matulog. Pag masarap ang tulog, sigurado, laway tulo. Pang-lima: Underworld. Sila yung mga naka-headset at walang paki-alam sa mundo. Eto yung mga pasaherong yumuyugyog yung mga ulo kahit na walang lubak. Rock and Roll! Pang-anim: Pakyu-t: Sila yung mga pasaherong ngumingiti sa ibang pasa, hero. Feeling close. Tulad na lang ng lalaking katapat ko ngayon. Hey kid, you’re not my type. Sarap sapakin! Sila yung mga nagpapantasya at nag-aakala na makukuha nila ang la, hat ng babae sa pangiti-ngiti lang. Sarap pakyuhin, hence, pakyu-t (although hindi ko iyon ginagawa). Pang-pito: Dis-Counter. Sila yung mga estudyante o senior na nagba, bayad ng hindi sakto at biglang ka-counter ng ‘Estudyante po yung bente’ kapag kulang yung sukli ni Manong drayber. Kaya ako, hindi ko hinahayaan na mawawalan ako ng barya sa katawan dahil ayokong maging parte ng grupong ‘to. Kaloka! Pang-walo: Ang-hang. Sila yung mga pasaherong nakasabit sa dyip. Hot kung tawagin ko. Ang astig lang kasi, sana kaya ko din sum, abit sa dyip. Nakakatakot kaya!

CHAPTER ONE: GOODBYE KISS Present ang sabi ko nang marinig ko ang pangalan ko. How ironic is that? Bukod sa wala ang isip ko sa classroom e wala din ang isip ko sa kasalukuyan at hindi ko din maituturing ang sarili ko na isang regalo sa kahit na sino. Ang totoo, hindi ko na din iniisip kung ano ang mangyayari at gusto ko sa hi, naharap. Wala din akong pakialam sa mga nangyari sa nakaraan. Hindi ko na iniisip ang ilusyon na binibigay ng oras. Hindi ko na iniisip ang ilusyon na binibigay ng reyalidad. Tu, migil na ako sa pag-iisip na mayroon sa aking magliligtas. Na may sasalo sa pagkahulog ko. Malamig at madilim na hangin lang ang laman ng utak ko ngayon. Hindi ako naliligaw dahil hindi ko na hinahanap ang tamang daan. Sa mundo kasi na ‘to, kapag may tama kang nakita ay may makikita ka ding mali, kaya magiging imposible na mag, karoon ng tamang daan kung walang naging mali sa daan na iyon. At mauulit lang ulit ang lahat. Magiging mali ang mga tama at magiging kalungkutan ang kaligayahan. Hindi ko na din hinahanap ang pagmamahal. Paano ko makikita ang isang bagay na hindi ko na pinaniniwalaan? Nakatingin silang lahat sa akin, tinatawag pala ako ni Sir. Ti, nanong ko ulit yung tanong habang binabalik ko ang sarili ko sa reyalidad. “What is love?” ulit nito. Hindi ko alam kung paano napunta sa love ang topic pero sinagot ko siya. “Love doesn’t exist. It’s just the absence of hate.” sabi ko. Na, gulat silang lahat. Shit! Nagulat din ako. Wala pa yung buong isip ko sa reyalidad. Ganito ang nangyayari kapag nagbangga ang sarili mong reyalidad sa reyalidad ng sarili mo. Napataas yung kilay ni Sir. Sinusubukang buuin yung nabasag niyang trip. “Ok. Will you explain your answer Katrinna?” mahinahon yung boses niya sa simula tapos ay biglang tumaas kasabay ng pag, pilantik ng mga kamay. “Explore it. Expand it. Elaborate it!” Nagtawanan yung mga classmates ko. Ano bang nakakatawa sa bading na ‘to? Ang totoo, wala akong pake kung bading siya, tibo o alien. Ang nakakaasar e yung paraan ng pag-asta niya. Hindi pa rin ba niya matanggap na maganda ako at ako ang crush ng crush niya at hindi siya? Isang buwan na ‘yon ha! Palagi na lang akong pinag-iinitan at tinatanong ng mga walang kuwentang tanong. “Enlighten us Katrina, Go!”

Walang. Sila yung mga pasaherong wala sa walong uri. Nakakatamad silang i-describe actually so tinawag ko na lang silang walang means Wala-lang o Walang-bilang at dahil wa, lang sila, hindi ko na din isinama sa bilang.

“Puwedeng tagalog?” sabi ko. Basagan pala ng trip ha.

Teka, saan ako kabilang? Wala ako dyan ‘no! Kabilang ako sa espesyal na uri o kung tawagin ko nga ay:

“Love doesn’t exist. According to Law of Emoticians, the love we feel is just the absence of hate. Everything is all about hate. We measure every damn thing by hate. How we hate each other. How we disgust each other. How we curse each other. We just simply name the feeling we feel when we are not feel the hate inside us but the truth is, love doesn’t really exist! Love is just an excuse to use people. If hate doesn’t work, use love. Simple as that!”

Special Kind. See? How special is that? Kami yung mga pasa, hero na malawak ang imahinasyon. Ako? Madalas, ginagawan ko ng kuwento yung mga pasahero. Kung paano sila konek, tado sa bawat isa. Minsan iniisip ko, biglang may babagsak na asteriod at ang tanging makakaligtas lang e kami. Minsan na, man, iniisip ko na aliens ang mga kasabay kong pasahero at binabantay nila ako sa aking paglalakbay sa mundo. Ako yung tipo na gagawin ang lahat para hindi mamalayan ang lxxi

“Oo naman basta ikaw.” sabi niya. May demonyitang ngiti na nakatago sa ngiti niya. Nakakaasar talaga!

Umupo ako agad pagtapos kong sumagot.

Tameme si Sir pati mga classmate ko. Ang sarap sa pakiram, dam! I feel alive! Gustong-gusto kong kinokontra kung ano man yung pinaniniwalaan nila, tama man o hindi. Masyado kasing mapagpanggap ang mga tao. Naniniwala sila sa isang bagay pero salungat naman sa mga ginagawa nila.

May mga nagsusulat tungkol sa hustisya.

Uwian na!

Eto na naman ako, pilit tinatakasan ang reyalidad upang ma, kumbinsi ang sarili na hindi eto ang buhay na para sa akin, gumagawa ng sarili kong mundo sa loob ng aking isipan. Mundo na perpekto at walang kasamaan. Bakit ba ginagawa ng mga tao iyon? Hindi ko rin alam!

“Inna!” sigaw ni Noel. Si Noel na ata ang pinaka-cool na lalaki na kilala ko. “Kung” magbo-boyfriend man ako, siya ang gusto ko. Tahimik lang siya sa room, matalino, nagpapakopya, nanli, libre minsan at higit sa lahat, hindi nakakabagot kausap. Nakangiti na ako bago pa lang lumingon sa kanya. Narinig ko na naman kasi yung boses niya na tinatawag ako. Tuwing uwian, nauuna akong lumabas, naglalakad nang mabilis para lang sa moment na ‘to. Effective everyday! Ha-ha-ha!

At may mga nagsusulat para magpatawa. Ako? Nagsusulat para lang mang-asar.

“Hi!” sabi ko. Sinabayan niya akong maglakad.

Namulat ako sa mundo ng kahirapan. Ang hirap! Kailan kaya magiging madali ang pagiging mahirap? At bakit hindi madali ang tawag sa mga mayayaman? Hindi ba’t ang kabaliktaran ng mahirap ay madali? At sigurado akong napakahirap ang yumaman kaya, paano nangyaring ang tawag sa mga mayaya, man na mahirap maging o hindi madali ay mayayaman?

“Love doesn’t exist?” sabi niya tapos tumawa.

Parang ang gulo!

“Well, gan’own talaga. . .” sabi ko naman.

Inatras ko nang bahagya ang imahinasyon ko at inulit ang tan, ong.

“Anong tawag mo sa ‘tin?” tanong niya. Napataas yung kilay ko. Shit! Anong sinasabi niya? Palagi na lang may pahapyaw yung mga banat nitong si Mokong nitong mga nakaraang araw ha. “Noel and Inna.” “I mean, sa tingin mo ba hindi tayo nag-e-exist?” Hayup talaga sa mga banatan! Mukhang seryoso na ‘to. Kanino ka nag, paturo nyan ha? Ngumiti lang ako. Nag-iisip ng isasagot. Sa, got na hindi ako mako-corner kundi siya. Ilang hakbang pa ang lumipas at wala pa rin akong maisip. Pagliko namin sa pasilyo, hinatak ko yung mukha niya at hinalikan ko siya ta, pos ay mabilis na tumakbo palayo. Naka-ngiti akong lumabas ng University habang pumapatak ang mga luha. Sorry Noel, sorry talaga! May buwan pa nang umalis ako, madilim, wala pang tao sa kalye. Backpack at isang malaking handbag ang dala ko. Ang konti lang pala ng lahat ng gamit ko. Ang lamig pa rin kahit may suot na akong jacket. Huminga muna ako nang malalim bago muling tinignan ang buong lugar. Eto na ang huling tingin ko. Masaya dahil kahit papaano ang huli kong memo, rya na mababaon ay ang katahimikan. Dahan-dahan kong tinahak ang palabas. Dinadama ang bawat hakbang sa kabila ng bigat na mga dala. Hindi ko alam kung saan ako pupunta pero sinisigurado kong papunta na ako. Pagdating ko sa kanto, may nakita akong nakatayong tao. May dala ding backpack at malaking handbag. Napa-wow pa nga ako pero mahina lang. Mukhang may kasabay pa akong umalis isip ko. Tumayo ako sa bandang gilid nito, naka-jacket din siya, suot ang hood, nag-aabang ng tricycle tulad ko.

Paano naging mayaman ang mayaman kung mahirap naman ang yumaman? Hindi ba’t dapat ang tawag sa mga mayaya, man ay mahirap dahil mahirap ang yumaman at ang tawag sa mga mahihirap ay madali kasi madali lang ang maging mahi, rap. Kahit ako nalito sa kaululan ng aking sariling utak. Tumayo ako mula sa pagkakahiga at dinampot ang pitsel, binuhusan ko ng malamig na tubig ang basong gamit ko kan, ina. Walang hinto ko itong nilagok, minumog yung kaunti at nilunok sabay ‘Owsem!’ sa dulo ng dighay. Humiga na ako ulit at tumingin sa nabubulok na yero. ‘Mother Father!’ madiin na sabi ko, dinadama ang letter F para mukhang maangas tulad sa mga napapanood ko. Isang butiki na lang ata ang pipirma sa bubungan na ‘to at mabubutas na. Hindi ko na lang pi, nansin dahil wala naman akong magagawa kung ako ay magwawala, ‘zi va? Ginawa kong unan yung dalawa kong ma, gagandang palad na ginagamit ko lang sa mga importanteng bagay tulad ng pagsusulsulat. (slang it!) Tinanong ko si Fucking Fred kung ano ang pinakamahirap na tanong. Sumagot siya ng ‘mahirap yan ha’ sabay tawa. Tang ina! Baliw! Si Fucking Fred ay hari sa larong Forces of United Clans o mas kilala sa tawag na F.U.C. at dahil masipag ang mga ka, bataan sa pagsasalita ng mga akala nila ay cool wordings e nabuo na nga ang planado kong kalokohan, Go FUCKing Fred! Ang totoo, madaming mas magagaling kay Fucking Fred kaso dahil nga kaibigan ko siya, palagi kong sinasabi na siya ang hari sa larong FUC. Tunay pa nga daw akong kaibigan pero sa loob ko, tawa na ako nang tawa. Alam ko kasi na sa lugar namin, hindi magtatagal, may makaka-gets ng kagaguhan ko.

INTERMISSION

Go King Fred, Go!

Laftrip!

Dinadama ko ang bawat usok, pinapatagal ko ‘to sa baga ko hanggat kaya ko sabay ‘hoooo!’ sa dulo ng buga. Tamang trip na naman ako, sabog na kasi sa MJ. Tulala lang si Fucking Fred sa bandang paanan ko, nakasandal sa dingding na ka, hoy at palaging may kasukbit na mahinang tawa sa dulo ng pagsasalita. Tinanong ko ulit siya kung ano naman ang pi, nakamadaling tanong, sumagot ulit ‘to ng ‘mahirap yan ha’

May mga nagsusulat tungkol sa pag-ibig. May mga nagsusulat tungkol sa kapayapaan. May mga nagsusulat tungkol sa pagbabago. lxxii

may halo nang ubo yung tawa niya. ‘Taena ka!’ sabi ko ha, bang humihithit, binigay ko sa kanya yung joint. ‘Lakas tama ka na naman..!’ Magtanong nang magtanong ang trip ko kapag sabog na at siya naman ay sumagot nang sumagot tapos ay tatawa. Kami ang dream team na tinatawag. Nakahiga pa rin ako at nakatitig sa bulok na yero. Parang tumagos yung paningin ko at biglang nakita ang buwan. Ti, nanong ko si Fucking Fred kung bakit bilog ang buwan, pilit itong kumukuha ng hangin. Ubo, sige ubo! Taena kasi, pinagsasabay yung tawa at ubo! Tawag ko nga sa ginagawa niya e tawbu, kabaliktaran ng butaw! Tawag yun sa amin ka, pag bugok sa kahit na anong laro. Tawbu pa! Sige! Nang naka-recover na ‘to sa choke slam ni MJ sinagot niya ako. May tawbu pa rin sa bawat salitang binibitawan niya. Lakas tama ampucha! ‘Bakit, saan ba lumalabas ang buwanang dalawa? ‘Zi va sa bi, log?’ seryoso yung mukha niya nang tinignan ko. Nagkatiti, gan kami sabay tawa nang malakas! ‘Taena ka ang talino mo talaga Fucking Fred!’ sabi ko. Inabot niya yung joint, taena paubos na! Isang mahabang hithit hang, gang maubos, pinahinto ko muna sandali ang sarili kong oras, dinadama ang panandaliang kasiyahan sabay buga ha, bang nakapikit. Nag-iisip ng blanko, dinadaya ang sariling pantasya at nangangarap na mabuhay sa kasuluk-sulukan at pinakamadilim na bahagi ng mundo na hindi ina-abot ng ka, hit na anong liwanag. Malamig at walang kahit na ano kundi kadiliman lang. Sobrang saya ng pakiramdam! ‘Wala na ba?’ tanong ko habang nakapikit pa rin. Walang sagot! Ibig-sabihin ay wala na nga! Unti-unting winasak ng kalungkutan yung kadiliman na binuo ko. Kalungkutan dahil ang ibig sabihin na ng MJ sa amin ngayon ay Michael Jackson – wala na! Kanina lang ay tuwang-tuwa pa ako kay MJ bilang Mary Jane at ngayon, Michael Jackson na siya. Wala na! Pinatugtog na ni Fucking Fred yung kanta ni Mike na ‘Heal the world’. May teorya kami na ginawa ni Mike ‘tong kanta na to dahil gusto niyang maging ligal ang paggamit ng MJ. Kung iisipin naman talagang mabuti, kung ligal lang ang MJ, maga, gamot ang mundo, ‘zi va? Malapit na ang paborito naming linya.

ina mo!’ sabi ko habang nakapikit pa din. ‘Sira-trip ka na na, man!’ Naririnig ko na tumatawa siya kaya napatingin ako, amputa puno ng luha yung mukha tapos natawa? Malala na ‘tong si Gago! Tumayo ako habang umiiling, lumabas at tumawid sa kabilang eskinita para bumili ng sigarilyo. Deputa! Walang tao? Anong oras na ba? Ang tagal! Ang init sa paa ng semento! Alas-dos pa lang pala ng tanghali. Tulog siguro si Mang Putang-ina! Ayun! Narinig din yung malakas kong katok. Bad, trip si Gago, naistorbo yung pagtulog. E kung hindi ba naman gago, matutulog hindi isara yung tindahan. Umupo ako sa tapat namin, habang humihithit at bumubuga e pinapanood ko yung mga taong dumadaan, mga batang naglalaro at mga adik na nag-aabutan ng kagaguhan nila. Sa bandang kaliwa ko e nandun nakatambay yung mga gangster na akala mo talaga alam yung salitang gang. Tawag ko nga sa mga gagong yun e gungster kasi mga gung-gong. Sa kanan ko ay yung grupo ng mga adiktus na walang ginawa kundi magbulungan. Napa-iling na lang ako. Ang init! Hinubad ko yung suot kong puting t-shirt tapos, pinunas ko sa naglalagki, tan kong balat at sabay sampay sa kanang balikat. Dumaan sa harap ko yung mga gungster, ang slow pa ng mga lakad. Sarap i-fastforward sabay pagpapatirin tapos padapain sa se, mento, instant daing na galunggungster! ‘Warrap G? Warrap Fu?’ sabi ko, may kasama pang hand-sign na pang-rockers, nangingiti lang sila at walang magawa sa pang-aalaska ko. Nagpahabol pa ako ng ‘Watsap Mada-Fada?’ hindi ako nilingon. Yung isa bumubulong pa, para bang si, nasabi na huwag na lang akong pansinin. Binigyan ko kasi sa sikmura yung isa sa mga beterano nila kaya ayun! Walang nagawa!

Heal the world

Walang nakapalag!

make it a better place

Gangster-gangster, hindi puwede sa akin yan! Kahit nga yung mga adik na patapon na yung buhay ilag sa akin e sila pa kay, ang umuusbong pa lang sa mundo ng kaululan.

for you and for me and the entire human race. There are people dying if you care enough for the living make it better place for you and for me. Solid! Gusto ko palaging umiyak kapag pinapatugtog na ‘to pero mas pinili ko ang tumawa dahil si Fucking Fred na ang umiiyak. Hindi ko alam kung umiiyak ba siya dahil sa kanta o dahil ubos na yung MJ. Crytrip ampucha! Nakakaiyak naman talaga yung kanta pero tang ina kasing mukha yan ni Frederick amputa! Ulul na ulul na hindi mo maintindihan kung namatayan o nahihirapan tumae. ‘Tang

lxxiii

Tinapik ako ni Fucking Fred sa likod, humihingi ng yosi. Ina, bot ko yung hawak kong may sindi pero ‘di niya tinanggap. Kinuha ko yung nasa tenga ko, tang ina neto gusto pa buo! Owshet! Si Ermats! Dali-dali ko ‘tong sinalubong at tinulungan sa mga dala niya. Paring Fred maya na lang sabi ko. Tumango na lang ‘to ha, bang inuubos yung hawak na stick-O. Bumalik na naman kami sa mundo namin. Mundo na kami ang pinagti-tripan, na kami ang magagalang at hindi makabasag pinggan.

Ang daming tanong ni Ermat tungkol sa mga bilin niya at puro ‘opo’ at ‘oho’ lang ang sagot ko. Balik na naman sa pagig, ing matatakutin at masunurin. Kailan ba ako magkakalakas ng loob na gawin yung mga gusto kong gawin? Mag-MJ talaga at hindi stick-O. Pagtripan yung mga gangster na kami ang pinagti-tripan. Makipagtiti, gan sa mga adik, hindi yung palagi na lang nakayuko sa tuwing makakasalubong sila.

paglalakad niya. Nakangiti siyang humaharap sa akin tapos ay nag-hi. Hindi ko alam ang sasabihin ko. Batikan sa chicks yung katrabaho ko at sa kanya ako nagpaturo ng mga linya na dapat sabihin sa mga ganitong pagkakataon. Binigyan pa nga niya ako ng FIVE GOLDEN RULES na dapat kong sundin. Rule # 1: Smile. Huwag mong pahalata na kinakabahan ka. Ka, pag ngumiti ka magiging normal ang lahat pati ang tibok ng puso mo. Isipin mo na customer lang siya.

Langyang buhay ‘to o-o!

So nginitian ko din si Inna.

‘Noel! Hindi ka pa rin nagsasaing??!!’

Rule # 2: Magbigay ka ng topic. Yung sa tingin mo cool pagusapan. Gawin mong nakakatawa yung mga seryosong bagay.

O hinde! Oo nga pala! Paktay na naman ako!

Ano ba yung cool pag-usapan? Wala akong maisip. Bigla ko na lang nasabi yung nasa isip ko. O hinde! Na-break ko ata yungRule # 3: Huwag mong pakita yung negatibo mong emosyon. Dapat lagi ka lang chill at masaya.

CHAPTER TWO: TURN! Walang kasing sarap ang paggawa ng isang bagay na gusto mo at mahal mo. Kung sa lugar namin, palagi akong niloloko, pinagti-tripan at inaasar, dito sa University, ako ang hari. Well, sa classroom lang namin actually. Scholar ako dito obviously dahil hindi naman namin afford ang tuition. Kapag sa school talaga nag-iiba yung paraan ko ng pagsasalita. Anyway, kung may gusto akong maging reyna siya ang gusto ko. Oo siya. Siya ang dahilan kung bakit hanggang ngayon nagpapatuloy pa rin ako sa pag-aaral. Kung wala siya, tinamad na ako dahil tignan niyo naman kasi, kahit na scholar ako dito marami pa ring gastos kaya working student nga ako e. Pero siwsiw na lang ang school kapag may inspirasyon at iyon ang napatu, nayan ko. “What is love?” tanong ni Sir German. Taas agad ako ng ka, may. Pagdating dyan madami akong alam pero nilagpasan niya lang ako ng tingin. Galit pa rin siya? Kasalanan ko ba kung hindi ko siya type? Tinanong niya si Inna. Dapat talaga hindi ko sinabi sa kanya na si Inna ang gusto ko, nadamay pa tuloy ang mahal ko.

“Love doesn’t exist. It’s just the—” kusang huminto ang mga tainga ko sa pakikinig. Love doesn’t exist? Biglang gumuho yung mundo ko. What the Fudge Inna? Ano yung sinasabi mo? Eto ba yung sagot mo sa sulat na binigay ko? O hinde! Kumiki, rot yung puso ko. Eto ba ang pakiramdam ng pagkabigo? Parang gusto kong pahintuin ang oras pero narinig ko na na, man ulit yung sinabi niya. “Love doesn’t exist. According to Law of—” What? O hinde! Nablanko ang paningin ko. Siguro nga hindi niya ako gusto. Ayoko na! Suko na ‘ko! Teka, paano kung hindi niya nabasa yung sulat ko? Tama! Baka hindi niya lang nabasa. Tatanungin ko siya mamaya. May pag-asa pa! Love does exist Inna! I can feel it! Uwian na! Nalingat lang ako saglit wala na agad siya. Nagmadali akong lumabas. Hinahanap siya sa gitna ng nag-uuwiang mga estudyante. Isinigaw ko yung pangalan niya. Bumagal yung lxxiv

“Love doesn’t exist?” sabi ko. Tumawa ako para hindi niya ma, halata. “Well, gan’own talaga. . .” sabi niya. Mukhang hindi naman niya napansin yung negatibo kong emosyon. Nice! Punta na ako saRule # 4: Eto yung pinakamahirap sa lahat. Tinatawag ko itong TURN. Ibabalik mo sa kanya yung nararamdaman mo sa pa, mamagitan ng mga banat. Ibalik mo lang nang ibalik at kung sino man ang sumuko siya ang talo. “Anong tawag mo sa ‘tin?” tanong ko. Napataas yung kilay niya. Effective! “Noel and Inna.” sabi niya. Tama si Jhong. Ibabalik at ibabalik niya talaga sa akin yung TURN kaya hindi dapat ako mag, patalo. “I mean, sa tingin mo ba hindi tayo nag-e-exist?” ngumiti siya. Nice Noel! Malapit na! Konti na lang! Ang tagal niyang suma, got pero hindi ako nagpahalatang naiinip. Pagliko namin sa pasilyo nagulat na lang ako sa biglang humatak sa akin. Ano ‘to? Bakit magkadikit ang mga labi namin ni Inna? Ang liwanag? Nasa heaven na ba ako? Para bang nag-flashback yung buong lifetime ko sa moment na iyon. Napapikit ako at sa pagdilat ko wala na siya. Tumakbo papalayo sa akin. An, ong gagawin ko? Wala sa RULE na binigay sa akin ni Jhong yung nangyari sa akin ngayon. Hindi ko maintindihan yung nararamdaman ko. Masaya ba o malungkot. Iiyak ba o tatawa.

Shet! Ninakawan niya ako ng halik! RULE # 5: Don’t break the rules. O hinde! Naalala ko na! TURN! Hindi dapat ako nagpatalo! Kailangan kong ibalik kung ano yung ginawa niya sa akin. Hindi ko puwedeng sirain ang FIVE GOLDEN RULES kundi hindi ako magtatagumpay sa aking misyon!

CHAPTER 3: TURN-AROUND Nagulat ako sa pagharap nung naka-jacket. Si Noel! Paano niya nalaman na paalis ako? Paano niya—ang dami kong tan, ong sa sarili ko pero pinigilan lahat ito ng halik ni Noel. Sa kabila ng kalamigan, ramdam ko yung init ng mga labi niya. Buhay na buhay na mga halik. Lumaban din ako. Gusto ko siya! Gustong-gusto ko siya dati pa pero natatakot ako! Nata, takot ako sa puwedeng mangyari. Sa puwedeng kahantungan ng isang maling desisyon ko. Pero yung takot na yun ay may kahalong pagsisisi at pangungulila. Ayokong magaya sa nanay ko na iniwan na lang matapos anakan o sa kapatid kong nagpakamatay dahil iniwan ng babaeng sobra niyang mahal. Ayokong magaya sa kanila! Gusto kong ibahin yung daloy ng buhay ko. Pero hindi ko mapigilan yung nararamda, man ko. Binuhos ko lahat sa paghalik ko kay Noel. Humihiwa, lay yung katawan ko at utak ko sa kaluluwa ko. Sino ba ang dapat kong sundin? Ano ba ang mas matimbang? Ano ba yung gusto ko? Ano ba? Akala ko napatigil na ng halik ni Noel yung mga tanong ko pero mas lalo pa palang lumala. Sa sobrang dami ng puwe, deng maging kahantungan ng gagawin kong desisyon ngayon, bigla na lang pumatak yung mga luha ko na sobrang tagal nang nakatago sa biyak kong puso. Yung mga tunog ng halik ko ay napunta sa paghikbi at hagulgol. Bigla ko na lang siyang niyakap at nagpatuloy sa pag-iyak. Niyakap niya ako nang mahigpit. Ramdam ko yung pagmamahal ni Noel. Alam ko, alam namin, na mahal namin yung isa’t-isa pero pagmama, hal ba ang hinahanap ko? Eto ba ang gusto ko? Sa tuwing nararamdaman ko at ginu-gusto kong manatili sa buhay na mayroon ako ngayon, palaging may umuusbong na tanong. Tanong na hanggang ngayon hindi ko alam ang sagot. Hinawakan niya ako sa mukha at pinunasan yung mga mata ko na walang tigil sa pagluha. Hindi siya nagsasalita, nakat, ingin lang siya sa akin. Naghihintay ng isasagot ko. Pero an, ong isasagot ko? Na ‘sige, samahan mo ako sa lugar na hindi ko alam kung saan’? Ayokong masira yung buhay niya. Mata, lino siya kaya sa tingin ko alam niya na ang sagot. Hindi ko na kailangan pang sabihin na ‘Noel, hindi ka puwedeng su, mama.’ Ayokong sabihin! Ayoko! May mga bagay na mas mabuti kung hindi na sabihin. Mga bagay na hindi na dapat pa pag-usapan. Mga bagay tulad neto. Mga bagay na buong buhay ang nakataya sa isang maling desisyon. Naririnig ko na yung tunog ng tricycle, papalapit na ito sa amin. Hinalikan ko siya nang matagal. Hinawakan at dinama ang maganda niy, ang mukha. Ngumiti at tumalikod. Hindi na ako muling lumin, gon pa at deretso nang sumakay sa loob ng tricycle. Pinipigi, lan ko ng kamay yung hagulgol ko. Ang sakit! Sobrang sakit! Sorry Noel, Sorry! Sa huli, talo pa rin ako. Bakit sa kabila ng nararamdaman kong pagmamahal sa kanya e hindi ko siya nagawang pigi, lan? Hindi ko siya nagawang pilitin na isama ako? Dahil ba sa huling halik niya? Dahil ba naramdaman ko sa huling halik niya na iyon na hindi ako puwedeng sumama? Pero paano kung mali ako? Paano kung inaantay niya lang akong sabihin yung mga salitang hindi ko masabi? Nakita naman niyang may dala akong gamit at handa ko siyang samahan kahit saan pero bakit? Bakit? Bumwelta na yung tricycle. Sumakay na siya pero bakit hindi pa rin ako makagalaw? Bakit hindi ko siya mapigilan? Dahil ba pareho kami? Dahil ba nauunawan ko siya sa gusto niyang gawin? Tama ba siya na kaming da, lxxv

lawa ay espesyal na uri ng tao? Na kaya naming baguhin ang ikot ng buhay namin sa paraang gusto namin? Pero hindi! Ayokong maging espesyal kung wala naman siya sa buhay ko! Siya lang ang espesyal sa buhay ko! Ayoko nang maging malungkot ulit! Ibabalik ko sa kanya ang RULE # 4. “Ang tawag sa TURN na kapag ibinalik sayo at ibinalik mo ulit ay TURN-AROUND. Hindi ka dapat magpatalo Noel. Kailangan mong lumingon!” Sa paglingon ko, tila bangungot ang aking nakita. Sa isang segundong pagbalik sa akin ng lahat ng magagandang alaala namin ni Inna kasabay nito ang pagbangga ng malaking track sa sinasakyan niyang tricycle. Gumuho ang lahat ng pangarap ko... Gumuho ang buong mundo ko... Gumuho ang reyalidad ko... At nang sandaling iyon namatay ang aking sarili. Eto na naman ako, pilit tinatakasan ang reyalidad upang ma, kumbinsi ang sarili na hindi eto ang buhay na para sa akin, gumagawa ng sarili kong mundo sa loob ng aking isipan. Mundo na perpekto at walang kasamaan. Bakit ba ginagawa ng mga tao iyon? Hindi ko rin alam! “Boss, nandito na si Freddy.” sabi ni Karlo. Lumabas ako ng kwarto, nagsuot ng sando tapos bumaba sa basement. Ma, talik kong kaibigan si Fred pero sa negosyo ko, bawal ang ahas. “L-Leon, patawad, hindi ko na uulitin..!” nangangatog yung bo, ses niya. Umiiyak. Ikinasa ko yung baril na hawak ko. “Fred, alam mo yung panglima sa FIVE GOLDEN RULE?” “D-Don’t b-break t-the rule..” nauutal niyang sabi. “And you know why?” umiling siya. “Because you’ll be dead!” binaril ko siya sa puso para maram, daman niya kung gaano kasakit yung naramdaman ko nuong namatay si Inna sa harap ko dahil sa pagsira ko sa Golden Rule. Tinitigan ko siya sa mga mata habang pinapanood ang papawala niyang buhay. Sa isang banda, nakita ko ang sarili ko sa kanya matagal na panahon na ang nakararaan. Pag, sisisi, galit, kalungkutan. Lahat ng ito ay kinuha ng sariling kamatayan. Ako na ngayon si Leon, ang hari ng mababangis na hayop ng lansangan.

Tagpi - tagping Pangarap Kimberly Orquiola Nauubos o natatapos man lang ba ang pagkakaroon ng pan, garap? Marahil hindi, sapagkat sa bawat pagkamit ng isang pangarap ay may tumutubong damdamin at lumilipas na panahon para madagdagan pa ang isang ito. Gayunman, paano nga ba natin makakamit ang isang pangarap? O mas magandang sabihin na kung 'paano nga ba natutupad ang

isa sa mga bahay na bato doon, pinagpala ka na ng Pangi, noon. " Manong! Sa may tabing dagat po."

pangarap'? Nasa paggawa nga lang ba ito ng tao na kapag walang kilos ay walang ginhawa? Subalit kadalasan, hindi natin napapansin na tadhana na ang gumagawa ng paraan para makamit mo ito. Hindi nga lang sa paraang gusto at iniisip mo, pero ang mahalaga? Nagkaroon ng pagkakataong matupad ang isang pangarap. "Yung mga bababa dyan! Lucena na," sigaw ng konduktor ng bus. Hudyat ito na malapit na ako sa destinasyon ko. Pagkababa ng bus, para akong naliligaw dahil hindi ito ang inaasahan kong makita at madatnan.

Mula sa pinanggalingang subdibiyon, unti-unti ko nang naramdaman ang pagbabalik sa nakaraan. Parang hinhila ang buong ako sa dati kong pinanggalingan. Habang nakasakay sa tricycle ay maraming ala-ala ang nagbabalik sa akin sa ba, wat lugar at eksenang nakikita ko. Nakita ko ang mga batang naglilinis ng jeep. Alam ko kung ano ang nararamdaman nila, ang pakiramdam ng pagkakababad sa malamig at masabong tubig para lamang kumita ng limang piso. Na kung tutuusin ay mas marami pa ang kulubot ng paa mo kaysa sa bayad. Alam ko dahil ako ang gumagawa nito noon, kasama ang nag iisa kong kababata, si Ali. Nadaanan din namin ang daan papuntang fishport. Paborito naming tambayan ni Ali tuwing pinapayagan siya ng ina. Tahimik doon. Ang paaralan namin ni Ali noong elementarya kung saan nabuo ang pagkakaibi, gan namin. Pagkababa sa tricycle, naramdaman ko na ang pangkarani, wang pakiramdam na tumatagos sa aking balat. Tumutulay ito sa ugat patungo sa aking puso na magdadala sa isip ko ng mga ala-alang masakit hindi para sa akin, kundi sa bawat ta, ong nakasama ko sa lugar na ito. Ilang sandali pang pagpapa, dala sa pakiramdam na ito ay sisilip na ang luhang hindi ko alam ang pinanggalingan. Marahil ay epekto lamang ito ng hanging dagat.

Ilang taon na rin ang nakalipas nang huli kong masilayan ang lugar na ito. Marami nang nagbago sa lugar na maagang nag, pamulat sa aking mga mata ng realidad ng buhay. Tila naabot na ng sibilisasyon ang lugar na noo'y hindi binigyang-pansin. Bumungad sa akin ang mga nagtataasang mansyon na dati'y kinatatayuan ng mga puno. Mga mansyon na tila ba walang nakatira. Wala man lamang pagdungaw ng may bahay sa mga babasaging bintana. May magagarang kotse ang nakagarahe sa mga ito. Tuwid na rin ang mga kalsada na para bang ini, laan talaga para sa mga iyon. Bukod pa rito, hindi na rin mabi, lang ang mga naglalakihang resort sa banda roon. Tanging mga mangingisda lamang ang nakalagi dito noon na ang tanging hangad ay ang makahuli isdang sasapat sa panang, halian pero ngayon, batid kong narito na rin ang mga negosy, anteng walang ibang inisip kundi ang kumita ng pera.

Kaunting silip pa lamang sa amin ay alam ko nang ito pa rin ang naiwan ko noong katorse anyos pa lang ako. Walang pagbabago. Marahil tumanda na ang mga tao dito ngunit sa mga lumipas na panahon ay inaasahan kong sila pa rin ang mga taong kilala ko noon. Bagaman hindi nila nilisan ang lugar na ito, sana ay may pagbabago na silang nakamtan. Umaasa ako na mayroong pagbabago dahil minsan nang it, inaga ng kababata kong si Ali na, "...ayokong mabulok dito."

Lokohin ko man ang sarili ko, hindi ko maitatago sa kahit na sino sa inyo na hindi ito ang mismong lugar na tinutukoy kong nagpalaklak sa akin ng realidad. Ang lugar na nagbukas sa isip kong mahirap ang buhay lalo na kung mahirap ka. Hindi ito ang lugar na nais kong masilip muli, at bisitahin upang malaman ang kalagayan. Marahil naging instrumento ang mga mansyong ito para pagtakpan ang sinasabi ng ilan na 'sakit ng lipunan'. Kung hindi man sakit ay kapintasan kung tawagin ng mga nakagagaan sa buhay. Lingid sa kaala, man ng iba, sa bawat mansyong nakatayo ay may mga hinaha, rangan ito sa likuran. Sa labas ng mga matataas na bakod nito ay mga tahanang gawa sa kawayan, plywood, tambil, sako, buli at kung ano-ano pang materyal na hindi ko sinisigu, radong makapagbibigay ng kaligtasan. Kung minsan ay dina, daan na lamang ng ilan sa biro ang pagkakaroon ng mga tam, bil na posters at tarpaulins. Kunwari pang iniidolo ang mga naggagandahan at nagseseksihang modelo nito pero gina, gamit lang din nila ang mukha ni Anne Curtis na endorser ng Emperador Lights sa pagtatakip ng kapintasan sa sariling tira, han. Kahit papaano ay nananaig pa rin naman ang mga bahay na gawa sa bato. Yun nga lang, hindi mo rin masabi kung tata, gal ito ng marami pang taon. Pero kung nakatira ka man sa

Tumakbo na sila nang paisa-isa palapit sa akin

lxxvi

Kakalabas ko pa lang ng eskinita papuntang tabing-dagat ay marami nang mata ang nakatingin na parang nakakita ng artista. Sa kabilang dako ay nakita ko ang mga taong sadya ko na nangakatingin na rin. Hindi naman masama kung sasamantalahin ko ang ganitong presensya sa tao kaya't bina, galan ko pa ang paglakad.

"Wow pre, bigtaym ka nang talaga a," habang hinihimashimas ang balikat ng suot kong poloshirt. Ito si Duardo, ang mortal naming kaaway ni Ali, noon. Pero tingnan mo nga naman ngayon. Tao talaga, o! "Kamusta na kayo dito?" tanong ko sa kanya pero hindi pa man siya nakakasagot ay may nagsalita nang may pamilyar na boses mula sa likuran ko. "Sino ba yang binatang ang gwapo ng likod?" agad ko siyang niyakap, si Nana Fely. Siya ang tagarasyon namin ni Ali ng isda noon- ay hindi niya pala alam na kumukuha kami sa banyera niya. "Ang tanda niyo na ho, uugod-ugod na ka-" "aba'y loko kang bata ka!" putol niya sa akin.

"Biro lang ho, ang Tata?" natigilan ang lahat sa sinabi ko. May mali ba kong sinabi? Hinahanap ko lang naman ang mahilig manghabol sa amin ni Ali noon, si Tata-

"Porket napakagara mo nang manamit," sabi nito kasabay ng padamping suntok sa tiyan ko, " ayaw mo nang magpatawag na Ramon. Wala ka bang pasalubong diyan?"

"Matagal na siyang wala," ang marahan niyang tugon.

"Naku, e hindi po alak e," sabi ko ng may kaunting pag aalin, langan.

Sa pagkakataong ito, ako na ang natigilan. "Nana, patawad ho."

"Aba, loko kang talaga a," sa puntong ito ay medyo makatoto, hanan na ang suntok ni Ka Ato sa braso ko.

Hindi pa nakalimang segundo ng kathimikan ay may bu, masag na nito, si Anding, ang nag iisang babaeng bayarin sa aming lugar. Ngunit hindi alintana ng mga taga-rito ang kala, gayan nya para layuan at hindi na respetuhin. Kung minsan nga lamang ay may pagkadesperado na itong makahanap ng kapalit niya sa trabaho kaya't kung minsa'y pati si Ani, kinu, kumbinsi na niya. Gusto na kasi niyang makawala sa boss niya.

Ilang saglit pa'y dumadami na ang nakapalibot sa akin. Nau, bos na rin ang mga bibit ko at tanging ang kay Ali na lang ang natira.

"Ikaw ba yan, Mongmong?" tugon niya kasabay ng masiglang paghampas malapit sa 'ano' ko.

"Oho, e may anak na-"

"Hoy Andeeeng! Magtigil ka nga," agad na saway ni Nana Fely. "Parang iba na ang kalagayan mo ngayon a," agad kong pansin sa kanya. "Mong, nakawala na ko," may kakaibang kislap sa mga mata niya nang sinabi ang mga katagang yun.

" Nasaan na ang tiyahin mo?" tanong ni Nana Fely. "Oo nga, sila pa ba ng kano niyang boyfriend?" dagdag ng leader ng mga tsismosa.

"May anak na agad? Ilan?" putol sa akin ng vice president ng mga tsismosa. "Tingnan mo nga naman ang swerte kapag dumapo sa tao." "Bakit hindi mo siya kasama?" "e, apat na h-"

Pero bakit natahimik na naman ang ilan?

"Ay pu**, sinulit na ng tiyahin mo ang hilaw."

"Dapat lang e, tumatanda ka na rin," biro kong sabi para ma, basag ang katahimikan.

Tawanan.

Paparating na ang mga"Mongmong, ang ganda naman ng relos mo. Papasko mo na sakin oh!" "Mong, anong gamit mong sabon? Kakaiba ang bango mo a" "Oo nga pre, paparte naman diyan. Pang akit lang ng mga chiks!" Halakhakan. Ibang saya ang nararamdaman ko kaya't hindi ko na pinanghinayangan ang mga materyal na bagay na dala ko.

Magkahalong tuwa at lungkot ang nararamdaman ko. Tuwa dahil hindi nagbago ang lahat sa pakikitungo sa akin. Parang nagbalik ang pakiramdam ng pagmamahal ng isang pamilya. Pamilyang hindi mo man kadugo, tatanggapin ka ng buong puso. At ang lungkot? Hindi ko pa malaman kung bakit. Pero sa dami na ng sumalubong sa akin, may hinahanap pa ring mukha ang mga mata ko. Kanina ko pa siyang nababanggit at naaalala sa bawat taong nakakausap ko pero ni anino niya, wala. " Hala boy. Tara sa bahay," anyaya ni Ka Ato. Tinapik siya nito sa balikat.

Itong mga kainuman kasi ng tatay ni Ali, ang hirap tanggihan.

"Sumunod ka nalang. Kumain ka ha."

At mawawala ba naman sa eksena ang mga dakilang tsis, mosa ng lugar namin na wala kang maririnig kundi,

"Sige ho," agad kong sagot.

WALA. Hindi ko marinig e. Pero may kung ano na namang nag, pakuha ng atensyon nila sa pagbisita kong ito. Nakasisigu, rado ako dun. Kakaiba naman kasi talaga ang kagwapuhan kong taglay. Samantalang dati'y binabatok-batukan lang ako diHindi ko pa man natatapos ang pagpapapogi ay may isang malapad na kamay na ang dumampi sa ulo ko.

Habang naglalakad kami'y nag iba ang presensya ni Ka Ato na para bang may malalim itong iniisip. May kakaibang kata, himikan ang nakapagitan sa amin. Napansin ko ring may lung, kot sa mga mata niya mula pa kanina nang nagkita kami, ibang lungkot sa pangkaraniwang lungkot na nakikita ko noon. Pero parang iba na rin ang pinatutunguhan naming direksyon papunta sa bahay nila o matagal na lang talaga akong nawala.

"MONG!" kasabay ng isang malakas na halakhak.

"Lumipat na ho pala kayo?" agad kong usisa nang matanaw ko ang dati nilang bahay sa malayo.

" Ka Ato naman, Ramon na ho" habang hinihimas-himas ang ulo ko.

Wala. Wala akong natanggap na sagot. Iwas siya. May kung anumang pumipigil sa kanyang magsalita.

Ito si Ka Ato, ama ni Ali at asawa ni Aling Ana.

Matagal na katahimikan.

lxxvii

"Bata, matagal kang nawala," sabi niya sa malalim na boses. Napatahimik ako. Oo nga, ang tagal ko ngang nawala. Hindi ko maintindihan ang mga pabigla-biglang pagtahimik ng mga taga-rito. Hindi sasapat ang isang araw kong pagbisita, ang ngayon, para malaman ang lahat ng nakaligtaan ko. Napalingon ako sa dati nilang tinitirhan at sa pagkakabukas ng bintana ay napansin ko ang isang babae na tila ba hinang hina sa pagkakahiga, ito si Aling Ana. Napatingin ako kay Ka Ato. Tuloy-tuloy lamang ito sa paglakad hanggang sa puma, sok sa isang bahay na gawang plywood. Hiwalay na sila. Pero bakit? At... "Nasaan si Ali," hindi ko sinasadyang maibulalas ang mga sali, tang iyon. Bigla na lamang lumabas sa bibig ko ang mga kata, gang ito na kanina ko pang itinatago. Nakatingin lang sa akin si Ka Ato na nakatayo sa may pituan. May kung anong kirot ang nakita ko sa kanya nang marinig niya ang pangalan ng anak. "Buhay pa naman siya, wala ka pang dapat ipag alala," patungo niyang sabi habang ibinibigay sa akin ang isang pilit na ngiti, "pumasok ka na dito at kumain ka, alam kong mata, gal ang binyahe mo". Sinundan ko na siya sa loob. Hindi ko alam kung ano ba dapat ang mga bagay na maaari kong banggitin at itanong sa mga tao dito, lalong-lalo na kay Ka Ato. Mabuti na lamang at siya na ang nakapagbibigay ng mga bagay na maari naming mapag usapan. Masyado nang naging malapit ang loob ko sa pamilya ni Ali, lalong-lalo na kay Ka Ato. Ako yata ang tagabili niya ng alak noon para lang payagan niya akong kausapin si Ali kahit sa bintana lang ng kwarto nila. Hindi kasi nakakalabas ng bahay si Ali ng basta basta dahil kailangan niyang bantayan ang pan, ganay na kapatid, si Mena. May sakit ito, problema sa pagiisip, kaya umaga't gabi'y kinakailangang may nakabantay dito at walang ibang makakagawa nito kundi si Ali. Pinatigil na rin naman si Ali nang makatapos ng elementarya kaya't wala na itong ibang ginawa kundi bantayan ang ate. Su, masama sa pangingisda ang kanyang ina at nakikipag inu, man ang ama sa bawat bahay na mayroon dito. Magpang abot man silang lahat sa bahay, walang ibang nangyayari kundi ang pag bubunganga ng kanyang ina at ang pagdadabog ng kanyang ama hanggang sa mauwi ito sa sakitan at layasan sa bahay. Habang siya, si Ali, binabantayan ang kanyang kapatid na kadalasang natutulog. Walang ibang tinitingnan kundi ang kalagayan ng kanyang ate dahil bilin ito ng kanyang ina. "Huwag kang malilingat man lang! Kapag may nangyari sa ate mo, lagot ka sa akin." Ito raw ang dayalogo ng kanyang ina tuwing aalis ng bahay, kwento niya sa akin. Minsan nasasaktan na raw siyang lagi na lang ate niya ang nasa isip ng ina. Paano ang ate mo? Ka, musta ang ate mo? Huwag mong iwan ang ate mo! Hindi na nga raw siya natatanong ng ina kung kumain na ba siya. Ni hindi siya makasilip sa labas at lalo na ang makasali sa mga batang naglalaro. Makalabas man siya sa bahay na iyon, ha, pon na para sa karamihan ng mga bata upang maglaro. Ang tanging nakakasama niya na lamang sa katahimikan ng gabi ay ako. Mabuti na lamang at palaging abala ang tiyahin ko sa pakikipag usap sa boyfriend niyang kano. Hindi niya naibabal, ing ang atensyon sa akin tuwing gabing gabi na akong umuwi lxxviii

sa pakikipaglaro at pakikipag usap kay Ali. Nakapagbibigay rin ako sa kanya ng mga tsokolateng padala nang hindi nama, malayan ni tiya. Ang palagi niyang sinasabi sa akin noon, "Buti nakilala kita, kundi ang ate nalang ang palagi kong ka, sama. Hindi pa nakakausap." Bulalas pa ang tawanan namin tuwing pupuslit ako sa may likod bahay nila para sabay kaming kumain ng isdang puslit kay Nana Fely. Iba na nga ang samahan namin. Paano ba na, mang hindi e magkaklase na kami noon sa buong anim na taon ng elementarya. Kaya't hindi na nakapagtataka kung hanggang sa pagtigil namin sa pag aaral at sa paglaki ay mag, kaibigan pa rin kami. Katorse kami nang huli naming pag, kikita. Marahil marami na rin ang nagbago sa kanya. Nasaan na kaya siya ngayon? Tapos na ang tanghalian pero hindi ko pa rin siya nakakausap o nakikita man lang. "Alas dos na," pagpapabalik sa akin ni Ka Ato sa kasalukuyan, "kung may makakapagbigay man sayo ng mga kasagutan sa lahat ng tanong sa isip mo ngayon, si Ali lang ang may kara, patan." Nabuhayan ako ng loob nang banggitin ni Ka Ato ang pan, galan ni Ali. Ibig sabihin, makikita ko siya bago ako umalis. " Nasa may fishport siya ng ganitong oras," nakatungo si Ka Ato sa pagsasabi ng tinitigilan ni Ali sa mga oras na 'to. Hindi ko na mabigyan pa ng pansin ang kung anumang bumabaga, bag pa sa kanya. Ang nasa isip ko nalang, makikita at makakausap ko na si Ali. Pangalan na lang ni Ali ang tu, matakbo sa isip ko kaya't hindi na rin siguro lingid sa kaala, man niyo kung gaano siya kaimportante sa buhay ko. Hindi lang siya simpleng kababata na hinahanap ko para makalaro. Nagsilbi siyang anghel sa punto ng buhay ko na hakot ko ang lahat ng negatibong pag iisip mula sa kawalan ng interes sa pag aaral hanggang sa kawalan ng pangarap sa buhay. Baterya siya ng pagkaengganyo ko sa lahat ng bagay. Kung wala siya noon, hindi ko malalaman ang halaga ng edu, kasyon. Wala akong karapatang balewalain ito sapagkat ma, rami ang nangangarap na makakuha nito, tulad niya. Siya rin ang nagturo sa akin kung paanong mangarap. Nangako pa kami sa isa't isa na tuparin ang mga pangakong binitawan nang hapon bago ko tuluyang iwan ang lugar na ito. Ang pan, garap na sinabi ko noon sa kanya ay ang makatapos ng pag aaral. Lingid sa kaalaman niya, pangarap ko iyon dahil panga, rap niya iyon. Gusto kong matupad ko para sa kanya ang pan, garap na yon. Malinaw na kasi para sa kanya ang katoto, hanang hindi na siya makapagtatapos pa ng pag aaral. Kaya't ang binitawan niyang pangarap noon ay naririnig ko pa rin hanggang ngayon, "Pangarap kong makawala sa kadenang itinatali ng nanay ko sa leeg ko at sa higaan ng ate. Gusto kong makalayo sa anino ng dagat. Sa madaling salita, ayokong mabulok dito."

"Salamat ho," lumapit ako sa kanya at kinuha ang kanang ka, may upang magmano. Nakagawian ko na ito mula noong bata pa kami ni Ali. 'Huwag tayong magmano kapag kakarating pa lang," sabi niya, "pag paalis nalang para bago naman." Hindi ko alam kung bakit ako natakbo dahil kung tutuusin, may masasakyan pa naman ako kahit alas dose na nang madaling araw ako umalis. Hindi ko din alam kung saan nang, galing ang pagkasabik ko na makita sya. Siguro natatakot lang ako baka mahuli ako't hindi ko na siya maabutan.

'Marami na kayang nagbago sa kanya?' Ang kababata at childhood first love ko, na kasama sa lahat ng pangarap ko. Alam kong kailangan ko na kayong paalalahanan na ito ay hindi isang istorya ng pag iibigan na nakikita niyo sa telebi, syon. Istorya ito ng pagmamahal, bukod sa pag ibig na kiniki, lala ng ilan, sa pangarap na kahit pagtagpi-tagpiin pa ng pana, hon ay hindi dapat sinusukuan. Isang pamilyar na postura ang nakaupo sa may dulo ng fish, port. Hindi man niya taglay ang pangangatawang naaalala ko, alam kong siya iyon. Habang papalapit ako ng papalapit sa kanya ay lumilinaw ang mukhang hinahanap hanap ko. Nakat, ingin siya sa kawalan. Hindi ko mabasa sa mga mata niya kung ano bang iniisip o nararamdaman niya sa mga oras na to. Hindi ko din alam kung paano ako lalapit sa isang kaba, bata na matagal ko nang hindi nakikita, na marami nang pinagdaanang sakit. Hindi ko alam kung hihilingin ko ba na sana naabutan ko nalang siyang umiiyak. Siguro mas madali kung ganon para may maitulong ako kahit papaano sa pag aalok ng panyo at balikat ko. Gayunpaman, narito ko sa likod ng isang babaeng walang bahid ng luha ang mga mata ngunit alam mong maraming bigat na dinadala. Paano nga ba? "May hinihintay ka ba?" ang nasabi ko nalang sa pagtabi ko sa kanya. Nakayuko lang ako sa takot na makita ko ang lahat ng sakit na dinadala niya kapag tumingin ako ng direkta sa mata. Naramdaman kong tumingin siya sa direksyon ng kinauu, puan ko. Sa pagkasabik na makita siyang muli, hindi nagpaa, wat sa pag angat ang ulo. Nakatingin lang siya sakin. Blanko ang lahat lahat sa kanya. Matagal. Matagal kaming nakatingin lamang sa isa't isa. Wala akong mabasa na kung anuman mula sa kanya. "Ang tagal mo kasi," sabi niya sa garalgal na boses. At bu, malik na ang tingin niya sa kawalan at kalawakan ng dagat. Nasasaktan ako kapag nakikita ko siyang ganito nang hindi ko nalalaman kung ano bang dapat at pwede kong gawin. Gusto kong sabihin sa kanya na,

Bakit, Ali? Mas pinipili mo nang malunod sa kawalan ngayon. Hayaan mo kong tumulong sa bigat na dinadala mo. "Alam mo sa sarili mong wala kang kasalanan, Mong. Kinailan, gan mong sumama sa tiyahin mo sa Maynila. Hindi natin ha, wak ang mga buhay natin. Bata lang tayo. Pero..." pagtigil niya ng sandali, "hindi ko rin alam kung sino ang may kasalanan." Katahimikan. "H-h-hayaan mo kong tulungan ka sa bigat na dinadala mo, Ali," nakatungo na lamang ako,"Ako pa rin si Mong na kaibi, gan mo noon... hanggang ngayon." Aabutin ko sana ang kamay niya na nakatuon sa semento pero iniiwas niya ito. Katahimikan. "Mong, naaalala mo pa ba yung pangako natin sa isa't isa na pagtupad ng pangarap?" ang sabi niyang ikinukubli ang pagkagaralgal ng boses. " '...ayokong mabulok dito' ang sabi mo noon," ngumiti siya nang banggitin ko ang pangarap niyang sinabi noon. "Alam mo bang pagkatapos nating magbitaw ng mga panga, rap noon, hindi natin namalayan na unti-unting natutupad ang mga ito. Nagsimula yun noong kinagabihan na nabalitaan mong pag aaralin ka ng boyfriend ng tiyahin mo sa Maynila. At hindi pa nagtagal, natupad naman ang piraso ng akin, nakawala ako sa kadena ng ate," pagsisimula niya, "yun nga lang, halos isumpa at patayin na ko ni nanay sa galit." Oo, Ali. Nasaksihan ko lahat ng iyon, nasaksihan ng lahat. "Ang sabi ng ilan, hindi matitiis ng ina ang kanyang anak pero bakit iba ang dinanas ko?" Nang maulan na gabing yon, sa kabila ng ligayang nais kong ibalita kay Ali ay sinubukan kong pumuslit sa kanilangb likod bahay at nasaksihan ko ang pait ng buhay niya sa kamay ng ina. Balita ko'y iniwan ni Ali na tulog ang kanyang kapatid para magkita kami saglit. Pagkabalik niya nang hapong iyon, nagwawala na ang kanyang ina kakahanap sa ate niya.

Katahimikan.

Bawat hampas at dampi ng hanger na inihampas sa kanya ni Aling Ana ay dama sa buong baryo. Bukod pa dito, ramdam din ang dagundong ng pagkakatulak kay Ali sa pader. Marir, inig din ang masasakit na salitang hindi mo lubos maisip na masasabi ng ina sa sariling anak. Gayunpaman, sa tindi ng mga pananakit na ito, wala kang maririnig kay Ali na pag iyak bilang bata. At kung mayroon man? Hikbi na lamang sa pagka, manhid, hindi lamang ng kanyang katawan kundi pati na rin ng kanyang damdamin. Wala kang maririnig sa kanya na kara, niwang gawain ng mga batang sabihin,

"Patawad," ulit ko.

"Inay, tama na po. Hindi na po mauulit."

"Bakit?"

o kaya naman " Aray ko po, Masakit po Nay!"

"Wala akong alam para magsalita ng kung ano. Hindi ko rin alam kung anong ikagagaan ng loob mo. At patawad dahil..." malalim na buntong-hininga ang kailangan kong pakawalan para masabi ang lahat ng ito, "kaibigan mo ko pero hindi ko alam kung paano papagaanin ang loob mo at... lahat ng iyon ay dahil iniwan kita noon."

"Matagal ko naman nang tinanggap na para sa kanya, si ate lang ang anak niya. Samantalang ako, isang hamak na taga, bantay lang," pagpapatuloy niya.

"umiyak ka lang, nandito na ko," naibulalas ko. "Hindi na kasi kaya ng pag iyak to, Mong,"agad niyang sagot. Bakit? Ano bang nangyayari, Ali? Ano? "Patawad, Ali."

lxxix

Hindi nagbabago ang blanko sa mukha niya na nakatulala sa kawalan.

" Pilit kong inintindi ang galit na bumabalot sa kanya nang mga oras na iyon, pero..."

Alam kong masamang kwestyunin ang lahat ng ito pero bakit? Bakit kailangang mahirapan siya ng ganto?

... pero kung wala man ang galit, hindi mo alam kung may pinagkaiba pa ba ang sitwasyon?

Nagpatuloy lamang siya sa pag iyak samantalang ako, ang tangi ko na lang magagawa ay ang yakapin siya at pakalma, hin sa pamamagitan ng paghagod sa likod nito. Magkakapitkamay pa rin kami ng mahigpit hanggang sa uniti-unti na siy, ang kumalma.

Unti-unti nang sumisilip ang luha niya, "kaya nang magising ako ng gabing yun, pagkatapos ng maiingay at malalakas na pagpatak ng ulan, pagkatapos ng sumisiklab na galit ng nanay, at pagkatapos ng pagkaka alpas ko sa kadena, nakaramdam ako ng kakaibang katahimikan. Nakakabingi. Hindi ko alam na ganoon pala kasarap sa pakiramdam ang isang tahimik na mundo. Sa pagnanais kong makalaya pa nang higit sa naramdamang katahimikan, hindi pa sumisilip ang araw non, binalak kong makalayo sa lugar na 'to. Ginusto ko ring maranasan ang kalayaan nakakamit mo pero siguro, hindi talaga para sa akin yon." Sa puntong ito, kasing lakas na ng hangin sa dagat ang emo, syong ipinapakita niya. Magkahalong galit, poot, at sakit ang nakikita ko sa mga mata niya. Kaya sa pagkakataong ito, hindi ko na hinayaang tanggihan pa niya ang pagkakakapit ko ng mahigpit sa kanyang kamay. Sinagot niya ang paghawak ko at nagpatuloy, "Hindi pa man ako nakakalayo sa anino ng dagat, may humablot at pumigil na sa pagtatangka kong makamit ang kalayaang pinapanga, rap. Ninakaw niya ang pangarap na yon, ang pinapangarap kong payapang mundo, pati na rin ang dangal na tanging meron nalang ako." Sa mga sinabi niyang iyon, hindi ko na rin napigilan ang na, mumuong luha sa mga mata ko. Kasabay ng pag agos ng mga ito, bumilis ang tibok ng puso ko. Parang naghihimagsik ito sa loob. " Bukod sa sakit ng katawan na ibinigay ng inay, sa sobrang sakit dito," sabay turo sa may dibdib, "hindi ko kinayang man, laban, kahit sa huling pagkakataon hindi ko nagawang manin, digan para sa sarili ko." Sa mga oras na ito ay hindi na niya namamalayan ang ginaga, wang paghagulgol. Ramdam ko rin ang sakit at galit niya sa pahigpit ng pahigpit niyang pagkakakapit. " Sa sobra-sobrang sakit, sobrang sakit, durog na durog ako. Akala ko mamamatay na ako sa sobrang galit na mayroon sa loob ko. Pero mas masakit malaman na nabubuhay pa ko nang dala-dala lahat ng 'to." Humarap siya sa akin. Naging mabilis ang pangyayari, ang alam ko lang, gusto kong bawasan ang bigat na dala niya. Hindi man sasapat ang mahigpit na pagyakap kong ito sa kanya, sa ngayon, ito pa lang ang kaya kong ibigay. "Sobra-sobrang panlalamig ang bumabalot sakin." Mali, Ali. Minamanhid mo lang sarili mo. "Nawalan ako ng kontrol sa buhay ko, Mong. Sinamantala ito ng inay, ganti sa idinulot kong pangungulila sa kanya. Ipinau, baya niya ko sa boss ni Anding." Naiintindihan ko na ngayon ang pananahimik nila kanina. Alam nilang sobrang malapit ang loob ko sa kanilang lahat, lalong lalo na kay Ali. Kaya't hindi nila alam kung paano ko matatanggap ang lahat ng ito kung sakaling sabihin pa nila. Paano nga ba? Hindi ko na rin alam.

lxxx

Nagsimula nang lumubog ang araw at napansin kong kami nalang ang tao sa fishport. Ang tagal niyang inipon ang lahat ng ito. Pero alam kong may magagawa pa ko, "Sumama ka na sakin, Ali." Umalis siya sa pagkakayakap sa akin. Maluha-luha pa rin ang kanyang mga mata pero may ngiti siyang ibinibigay sa akin. Muli niyang diniinan ang pagkakahawak sa kamay ko habang nakatitig sa akin. "Pero Mong, huli na. Hindi na kailangan. Akala ko rin hindi ko na makakamit ang mapayapang mundo pero... nagkamali ako." May kung anong kislap sa mata niya na hindi ko malaman kung sa tuwa ba. Iba. "...kasi matutupad ko na ang pangarap kong 'yon. Hindi na ako mabubulok dito." Nakangiti siya. Niyakap niya ko ng nakangiti. "Per-" "Maniwala ka sakin, Mong," sabi niya ng nakayakap pa rin sa akin," hinintay lang kita para ibalita sayo na matutupad ko na yung akin." "Kung magbago ang isip mo, iiwan ko sayo number ko a" Walang sagot. Nakayakap lang siya sakin pero dama ko pa rin ang pagpatak ng luha niya sa balikat ko. Halos limang minuto kaming magkayakap lang. Tahimik. Pero bakit nga ba ganon? Tahimik na buhay lang ang gusto niya at wala nang iba pang materyal na bagay pero... Umalis na siya sa pagkakayakap sa akin. Parang nakita ko ngayon ang pamilyar niyang mukha, masaya, masayang mukha ng isang batang babae habang nakikinig sa titser, at nakikipaglaro sa mga kaklase. Ito ang sayang mayroon siya noong elementarya pa kami. "Paano ba yan? Kailangan mo ng bilisan yang pagtupad sa pangarap mo. Naunahan pa kita. Kailan ka ba magtatapos?" tanong niya. "Ali," hinawakan ko ang mga kamay niya, " tutuparin ko ang pangarap ko. Pangako. Para sa'yo." "Mong," hinalikan niya ang kamay ko na nakahawak sa kamay niya, " ipangako mong gagawin mo ang lahat para sa panga, rap mo pero..." 'gawin mo yan para sa sarili mo' Tandang tanda ko pa ang mga katagang iyon. Mali nga na siya ang gawin kong dahilan para tuparin ang pangarap ko. Umpisa pa lang, mali na dahil siya ang dahilan ng pagkaka,

roon ko ng pangarap. Nalaman kong kailangan ko itong gawin para sa sarili ko. May sarili siyang buhay na gusto niy, ang patakbuhin at hindi maaari ang ganito. Hindi pwedeng nakasandal ako sa kanya sa lahat ng bagay. Nasa sa akin ang desisyon sa pagkakaroon ng motibasyon sa mga bagaybagay. Kailangan kong dumepende sa sarili ko lamang. Gayu, paman, umaasa pa rin akong tawagan niya ako atMay tumatawag sa akin. Hindi nakarehistro ang numero. May kung anong bilis ang pagtibok ng puso ko. " Hoy! Tititigan mo nalang ba yang natawag sayo?" sigaw ng katrabaho ko. Nataranta ako at bigla ko na lang napindot ang Answer but, ton. "Mong," sabi ng nasa kabilang linya. Lalaki ito. "Mong, si Ka Ato mo ito," marahan nyang sabi. "Ka Ato, bakit ho?" agad kong usisa sa biglaan niyang pagta, wag. "Bumisita ka naman dito sa amin... ngayon," sabi niya sa garal, gal na boses. Umiiyak si Ka Ato? Huli ko siyang nakitang umiyak nang mawala ang ate ni Ali. Natigilan ako. Paano niya nakuha ang numero ko? Napatayo ako. "M-may naghihintay sa'yo. Hinihintay ka ni Ali." Naramdaman ko ang pagkadurog na naramdaman noon ni Ali. Hindi ko na alam ang mga sumunod pang pangyayari pag, tapos ng tawag na iyon. Natagpuan ko na lang ang sarili kong humahagulgol sa libing ni Ali. AIDS daw ang dahilan. Ngayon ko lang lubos na naintindihan ang lahat. Ang pag, kakaroon ng pangarap, kung hindi mo magagawan ng paraan ay tadhana ang makikialam. Sa paraang hindi namin ginusto at inasahan, tagpi-tagping pangarap ang nakamit ni Ali. Nakawala siya sa kadena ng ate niya nang mawala ito. Nakawala siya sa anino ng dagat ngunit nalagi sa mga mala, lamig na kwarto ng hotel. At ngayon, hindi na siya mabubulok dito pero ang mahalaga? Nakamit niya ang mapayapang mundo.

The Power of Love Manilyn Nale Baguna Dalawang taon ako noon nang umalis si papa para maki, pagsapalaran sa ibang bansa, bago siya umalis isang malak, ing handaan ang kanyang inihanda para sa aking kaarawan, theme song namin ni papa ang kantang " Dance with my Fa, ther " habang tugtug ang aming theme song sinayaw ako ni papa, at yun ang pinaka masayang araw ko at yun din yung huling araw na makita ko si papa. Sabi nila kapag OFW daw ang papa or mama mo, maginhawa ang buhay pero kami hindi, dumanas kami nang sobrang hirap, sa isang araw da, lawa lang makakain, minsan walang-wala talaga, dalawang taon palang ako nun kaya hindi ko matulongan si mama, siya ang tumatayong ina at ama sa amin, kumayod siya para mabu, lxxxi

hay kami. buo ang pananampalataya namin sa Dyos, hindi niya kami pinababayaan, naging scholar ako sa paaralang pinapasukan ko, nag tapos ako ng elementarya na Valedicto, rian, masayang isinabit sakin ni mama ang aking medalya, dahil sa gusto kung makapagtapos nang high school nag working student ako, pinag sabay ko ang trabaho at pag skwela, sobrang napakahirap, pero palagi kung sinasabi sa sarili pagsubok lang lahat ang dumaan sa buhay ko, umiiyak pag gabie, kapag umaga naman smile lang, ganyan ko hi, narap ang hirap nang buhay, dahil narin sa pagsisikap naka, mit ko ang aking pangarap, nakapagtapos ako ang high school at isa akung suma cumlaude sa college sa kursong nursing, at ngayun isa na akung ganap na nurse at nagtatra, baho narin ako sa isang pribadong hospital, ako narin ang nag papaaral sa aking bunsong kapatid, naipagpatayo ko nang bahay si mama, ang matagal na niyang pangarap, na magkaroon ng sariling bahay, hindi yung umuupa at kapag na delay ang bayad pinapagalitan, nagbago nang buhay namin, kahit walang ama naging masaya kami, nagawa nam, ing maayos ang buhay, pero puno nang galit ang puso ko sa aking ama. ISANG araw kakauwi ko galing sa pagtuturo, nakita kung nasa labas nang bahay si Maricar ang bunso kung kapatid. " Ate, nandito kana pala, may bisita tayo sa loob, si papa daw? nang marinig ko ang pangalang papa dali akung pumasok sa loob, hinanap si mama nakita ko siya sa kusina, nakatayo, na, pansin ko din ang lalaking naka upo. Hindi man sabihin may, run kaming pag kahawig, kaya siya nga ang papa ko, agad akung nagmano kay mama. " Sino po tong bisita natin ma? wala naman akung alam na may kaibigan pala kayong lalaki,, mahinahon ko lang sabi kay mama, Lumapit sa akin si papa...... " a....anak? nakita ko ang pag agos nang luha sa kanyang mga mata, napa atras ako ng lumapit siya sa akin, pinigilan ko ang sariling huwag umiiyak. ' Huwag kayong lumapit sa akin, at huwag niyo akung mata, wag tawag na anak, dahil wala akung ama na katulad niyo!!!!! umalis na kayo dahil hindi namin kayo kailangan, umalis na kayo!!!!!!!!! napa iyak na ako, " Patawarin mo ako- umiyak na nang umiyak si papa. ' Patawad? alam niyo ba ang pinagsasabi nyo, sa tingin nyo ba, ganun lang kadali ang magpatawad??? Umalis na kayo,at huwag na kayong bumalik, UMALIS NA KAYO!!!!!!!!!! sinigawan ko na siya. " Anak tama na, niyakap ako ni mama, habang umiiyak siya.

" Alam niyo ba kung bakit kinamumuhian kita, kung bakit galit na galit ako sa inyo? dahil iniwan mo kami, nag hirap kami, nasan na ang pangako mong hindi mo kami iiwan? NA, SAN KA NUNG KAILANGAN KA NAMIN? NASA IBANG BAHAY, TAMA AKO DIBA??? NASAN NA ANG PANGAKO MO NA IKAW ANG TATAYONG HALIGI SA PAMILYA NA ETO!!!!!!! AT NGAYON BUMALIK KA PARA ANO??? HINDI- HINDI KITA MATATANGGAP, AT HINDING- HINDI KITA MAPAPATAWAD, at patakbo akung umakyat sa aking silid. Sumunod pala sa akin ang aking ina... " Anak, agad kung niyakap si mama.

' I'm sorry ma, sa mga sinabi ko kanina, pero ma maayos na tayo diba, hindi na natin siya kailangan, " Alam mo ba kung bakit tinanggap ko siya ulit kahit alam kung iniwan niya tayo noon, naghirap tayo, pero nagawa ko parin siyang patawarin, dahil yun sayo anak dahil alam kung matagal munang pinangarap na mabuo ulit ang pamilya natin. ' Pero ma, noon yun hindi na ngayun, i'm sorry pero hindi ko siyang kayang patawarin, hindi ba kayo nagalit sa kanya? " naintindihan kita anak, pero bigyan mo sana siya nang pag, kakataon na iparamdam sayo ang pagmamaal ng isang ama, alam kung hindi madali ang pag papatawad, pero anak, ama mo parin siya, Simula nang araw na yun hinayaan kung manatili si papa sa bahay kahit labag sa kalooban ko, para na rin kay mama, maaga akung nagising kinabukasan nakabihis na ako, gutom narin ako kaya tinungo ko ang kusina.

' patawarin mo ako anak dahil hindi ko sinabi sayo ang totoo, bata kapa nuon kaya hindi ko sinabi sayo dahil hindi mo rin maintindihan, hindi totoong umalis ang yung ama para mag abroad at hindi rin totoo na iniwan niya tayo, nalaman nang yung lolo ang pinagtataguan namin nang yung ama, pinag, bantaan kami nang lolo mo na kapag hindi siya magpapaka, sal sa anak na babae ng kasosyo niya sa kompanya kukunin ka niya sa amin bilang kapalit, hindi pumayag ang yung ama dahil sobrang mahal ka niya, kaya pumayag siyang magpaka, sal sa anak na babae nang kasosyo nang kanyang ama, anak bumalik ang yung ama para sa atin, tinupad niya ang pan, gako niya sa akin na babalik siya, patawarin mo sana ako anak, humagolgol na ang iyak si mama, naramdaman kuna, lang ang sunod-sunod na pag agos nang luha sa aking mga mata, niyakap ko si mama at hinalikan ang kanyang noo. " Tama napo ma, hindi po ako galit sa inyo, sana po sinabi niyo sa akin ang totoo, ang papa ko,,,, umiiyak na ako, napaka, sama kung anak, ' Nasan po si papa? pinahiran ko ang aking luha.

" Nasan si mama bakit ikaw ang nagluto? seryoso kung sabi sa kanya.

" Umuwi muna siya sa Hacienda para kunin ang mga gamit niya.

" Tulog pa, sinabi ko sa knaya na ako na ang magluto nang agahan, anak paano ba to gamitin, tinignan ko siya dahandahan akung lumapit sa kanya.

" Ma nasan napo yung babae?

" HUwag po kayong magsayang nang oras para iparamdam sa akin na kayo ang ama ko, dahil hindi magbabago ang pagtingin ko sa inyo, aalis na ako sa canteen nalang ako kakain, at umalis na ako nakasalubong ko pa ang kapatid ko. ' Ate nag breakfast kana? hindi ko siya sinagot nag patuloy lang ako sa paglakad. Lumipas ang tatlong buwan pinaramdam ni papa sa akin ang pagmamahal nang isang ama pero hindi ko iyon pinansin nangingibabaw parin sa akin ang galit, hindi madaling lumi, mot. Patuloy ko parin siyang trinato na parang hindi ama. Ta, himik akung umiinom nang tea sa garden nang bahay namin, " Anak, pwede ba kitang maka usap? ngumiti ako kay mama. " oo naman po, pinatabi ko si MAMA sa duyan. Inakbayan ako ni mama, sinuklay niya ang buhok ko. " Masaya ako dahil ikaw ang naging anak ko, napakamabait mong bata, may ekukwento ako sayo, mahirap lang kami noon, at napaka yaman nang papa mo, siya ang taga pag mana nang kanilang Hacienda, nung malaman nang ama niya ako ang iniibig ni Fernando, sobra etong nagalit, mahirap lang kami kaya hindi niya ako gusto para sa kanayang anak, pinapili pa siya nang kanyang ama, ako o ang mana dahil so, bra niya akung mahal pinili niya ako kaysa kayamanan nila, lumayo kami, hanggang sa pinanganak kita, sobrang saya nya nung ipinanganak kita ni hindi kanga niya binigay sa akin da, hil mas gusto niyang palaging kang kinakarga, naging masaya kami nang iyong ama, mahal namin ang isat isa, hang, gang sa nasundan ka at yun si Maricar, tinignan ko si mama haplos2x parin niya ang buhok ko, ngumiti siya sa akin.

" Hindi ba kayo galit kay papa, sa ginawa niyang pag iwan sa atin ma? umiling si mama at nakita ko ang pag agos nang luha sa kanyang mga mata, lxxxii

" Wala na siya anak, niyakap ko si mama, at umiyak nang umi, yak. Dumating ang araw nang kaarawan ni papa, nag handa ako nang isang malaking party para sa aking pinakamamahal na ama, lahat nang kaibigan niya, inimbita ko, gusto ko kasi siy, ang bigyan nang masayang kaarawan,, gusto kung bumawi sa kanya, hihingi nang tawad. masaya ang lahat sa garden ng bahay namin, ngayun ang uwi ni papa kaya inabangan siya ni mama sa labas, narinig namin ang paghinto nang isang sasak, yan sa labas kaya dali kung tinurn off yung ilaw. " Nandito kana pala, brown out kasi tayo kaya walang ilaw, agad siyang hinalikan ni mama sa pisngi. ' Nasan ang mga anak ko si April umuwi naba, baka mapano yun sa daan, madilim panaman susunduin ko nalang yun, napa luha ako sa narinig, mahal na mahal ako ni papa. ' Huwag kang mag alala nasa loob sila hinihintay ka, halika kana, sabay silang pumasok ni mama, pag bukas palang ni mama sa front door,bumukas lahat ang ilaw pati narin ang dancing light. " HAPPY BIRTHDAY " sabay- sabay na sabi ng lahat, sunodsunod na pag putok ng mga fireworks, nakita ko ang pagluha ni papa, tears of joy,, hindi niya inakala ang surprisang ini, handa ko, nag silapitan ang lahat mga kompare niya, barkada, high school classmate, nagbigay nang regalo sa kanya, tumug, tog ang theme song namin ni papa, ang kantang dance with my father. Agad akung lumapit kay papa, hindi ko mapigilan ang sariling huwag maiyak. " P....papa, agad ko siyang niyakap nang napakahigpit, umiyak na ako, " I'm sorry po papa, mahal na mahal po kita papa, im sorry po, hindi kopo sinadyang sabihin yun sa inyo, mahal na mahal ko po kayo papa " Shhhhh, di mo kailangang humingi ng tawad, mahal na ma, hal ka ni papa, hindi ako galit sayo, hinalikan pa niya ang noo ko, agad lumapit si mama at si maricar, at nagyakapan kami,

pinahiran ko ang luha sa mga mata ni papa.

ang pag-ibig pag siya naghari,

" Ayan, ang gwapo talaga nang papa ko , sumayaw po tayo, at hinalikan ko siya sa pisngi, HAPPY BIRTHDAY PAPA, I LOVE YOU

araw araw ay magiging paskong lagi!

sinayaw ko si papa hanggang sa matapos ang theme song namin, " I LOVE YOU ANAK " THE END..........

patuloy siyang sumabay kay atoy na higit na may alam sa mga kantang pamasko kshit na halatang nakikitunog lang siya sa bawat salita at tono nito. Isang malakas na 'Patawad' ang narinig nila mula sa nagtutinda s sarisari store kahit na hindi pa tapos ang pagkanta nila. nawala na ulit ang ngiti sa labi ni tupe pero pagka-alis naman nila, bigla namang ku, manta si atoy habang nasa daan sila. "salamat salamat! pwet mo may lamat salamat!" nagtawanan sila pareho.

Tupe Jhay Lee Alas sais. isang malakas na hampas sa pinto ang narinig ni tupe - anim na taong gulang, maliit, payat at hindi pa nakaka, tuntong ng elementarya, habang siyay naglalaro ng mga holen sa madumi nilang sahig. at dahil alam niya na kung sino ang dumarating ng ganoon oras, dali dali siyang tumayo at pinagbuksan ang nasa likod niyon. si aling teresita - kwar, enta anyos niyang nanay, sugarol at may mabigat na mga ka, may. nilingon niya ito at nagmano pero tinitigan lang siya nito ng mga namumugto at nangingitim na mata buhat sa pagsusugal buong gabi sa kapitbahay. halatang bad mood ito sa pagkatalo. "nay wala na po tayong bigas" "alam ko putangina naman oh" singhal nito, "kelan ba tayo nagkaroon?!" gamit ang kuko nitong mahaba at may nail polidh na pula, pinitik siya nito sa nuo. hindi na ito tumuloy sa loob at umalis nanaman. bukod sa hindi alam ni tupe kung san iyon mag, paparoon, iniwan nanaman siya nitong walang makain. siya namang pagdating ng kaibigan niyang si Atoy - matang, kad, sampung taong gulang at gusgusin ng kaunti sa pagbe, benta ng kalakal. may dala itong isang pares ng istik na may nakagomang filter ng sigarilyo sa dulo, dalawang latang bu, tas sa magkabilaan at may nakagoma rin na plastik sa isang dulo, at saka isang karakas na gawa sa pinitpit na tansan. "anong gusto mo dito?' tanong nito 'etong tambol o tansan?' pinatunog nito ang mga gawagawang instrumento. "anong gagawin natin diyan?" "edi mangangaroling tanga! ano sama ka? maglilibot tayo sa barangay tapos kakanta ng mga pampasko para bigyan tayo ng pera" tuwang tuwa itong nagpaliwanag kay tupe. "ano sama ka?" nagdalawang isip pa siya. mapapagalitan siya ni aling teresita pero kung sakali naman na magkapera siya baka matuwa iyon. nagpasya siyang sumama kay atoy nasa ikalawang kalye na sina tupe, may barya na rin silang ikinskalantsing sa mga bulsa. sapat narin iyon pambili ng pa, borito niyang boy bawang. meri krismas nawawalati, lxxxiii

ang mga nagbibigay sa kanila ay nahati sa tatlo: ang iba ay magbibigay, at ang iba'y 'patawad' lang ang kaya. pero nag, patuloy parin sila sa daan. di kalaunan ay napagod sila sa kakasikut-sikot sa mga kalye't eskinita kaya naman nagpasy, ang maupo muna sina tupe at atoy sa isang gilid ng sidewalk at nagpahinga. pinagmasdan ni tupe ang mga tao sa paligid, may mga bitbit na mga makukulay na kahon, ang mga maku, kulay at kumikislap-kislap na mga mumunting ilaw sa mga tahanan, pati na ang mga kung tawagin ay parol. nakadama si tupe ng kakaibang lamig sa pinakaunang pagkakataon nang umihip ang malamig na hangin ng disyembre. iba sa karani, wang lamig na sa tuwing hindi siya pinapagamit ng kumot ng kanyang nanay. muntik ng dalawin siya ng antok nang makaramdam ng garalgal sa sikmura. narinig ito ni atoy at biglang tumayo na may bakas ng ngiti sa labi. 'Hahahaha! gutom ka na ba pare?' tanong nito. tumango lamang si tupe. agad na kumuha ng barya sa maliit nilang ipon si atoy at ipinambili ng mga tig-pisong sitsirya at isang ice-water. matapos mapawi ang gutom at uhaw, at ng saglit na meryenda at pahinga ay nagpatuloy sila sa pagla, lakad. sa di kalayuan ay may isang grupo ng mga kabataan na tulad nina atoy ay may dala ring mga tambol at karakas. mas mata, tangkad ang mga iyon at mas malaki sa kanila. tinignan sila ng mga ito at tinawag sa malakas na 'hoy!'. biglang nakaram, dam ng kaba si atoy. kilala niya ang grupong iyon, at hindi lang sila naroon para mangaroling. sina Billy. mga binatilyo na nangha-hablot ng mga dala ng ale. agad niyang pinayuhan na tumakbo sila ni tupe hanggang sa makapagtago sila. de, likado ang mga lalaking iyon, nakita na ni atoy kung paano mambugbog ang mga iyon sa mga nasaksihan niyang rayot sa lugar nila. mas halimaw pa ang mga iyon kaysa sa tatay niyang lasinggero kung manakit, naisip ni atoy. walang kaalam-alam si tupe sa mga nangyayari kaya't sumunod na, lang siya sa nakakatanda. "Hoy tumigil kayo!!" patuloy na sigaw sa kanila ng mga binata na nasa kanilang mga matutulin na paa. patuloy rin naman sa paghingal at pagtakbo ang dalawang bata. may kaba sa dib, dib at hingal na hingal. di nagtagal ay nakahabol ang mga hi, gante sa kanila at nahablot ang bisig ni atoy. kumalanching ang mga baryang nasa bulsa nito kaya agad na kinapkap ng isa sa mga binata. isang suntok sa tiyan at dalawang sapok sa muka ang tinanggap ni atoy bago bumagsak na lamog ang manipis na pangangatawan sa malamig na kalsada at walang malay. natulala sa takot si tupe. tinignan siya ng grupo ni billy. alam niyang siya na ang isusunod kaya naman ang naisip niya na lang ay tumakbo.

tumakbo at lumayo sa mga halimaw. hanggang sa kanyang paglingon sa likod. malayo na siya sa mga napa-hintong mga binatilyo. gulat ang mga hitsura nila, marahil ay dahil sa hindi na nila siya masundan. hanggang sa makarinig si tupe ng ma, lakas na busina. lumipad ang karakas niyang tansan. isang malamig na hangin ang muling dumampi sa kanya kasabay ng paglaho sa puti ng mga nakikita. --Mabuti't saglit lamang ang itinagal ng kaniyang pakikipagsugal sa kumpareng si nestor at bukod pa rito'y sinwerte siya bigla. "Bwenas" ang tangi niyang nasambit habang bumibili ng isang kilong bigas at isang lata ng sardinas sa tindahan. isang kabog ng dibdib ang gumulantang sa kanya habang iniaabot ng matabang ale ang kanyang sukli. sa di kalayuan ay nakita niya ang kakilalsng sugarol na dali daling tumakbo sa kumpol ng mga nakiki-usyoso sa gitna ng daan. malamang ay naaksidente. naisip niyang baka ito ang dahilan ng kanyang swerte kaya't tumungo siya ruon at nag, tanong.

"ale anong meron dyan?" "mare bata raw eh" pilit siyang sumingit sa makapal na kumpol ng mga tao kaya nakita niya rin kung sino ang naka-handusay sa gitna ng daan. kasabay ng paghulog ng mga luha niya ay ang pagbag, sak ng plastik niyang dala. isang malakas na hagulgol ang narinig sa gitna ng daan kasama ng mga salitang "putangina ka talaga, anak!"

Unang Pasko SJM Armenta Whenever I see girls and boys, Selling lanterns on the streets; I remember the child, in the manger as he sleeps; Pagpasok pa lang ng bangko kung saan siya nagtatrabaho ay bumulaga na sa tainga ni Jeanine ang isa sa mga pamPaskong tugtugin na sobrang kinaiiritahan niya. Kung saba, gay, lahat naman ng pam-Paskong tugtugin ay kinaiinisan ta, laga niya. Hindi kasi siya maka-relate sa mga ito. Simula pagkabata ay hindi niya ipinagdiwang ang kapaskuhan. Ni hindi nga niya nakilala si Santa Claus, e. Higit sa lahat ay hindi niya kilala si Kristo na siyang tinatawag na anak ng Diyos ng mga tao. "Good morning, Ma'am," nakangiting bati sa kaniya ng guwar, diya, ngunit sa halip na sumagot ay nagdire-diretso lang siya papunta sa kaniyang opisina. Senior Accountant siya sa bangkong iyon.

lxxxiv

Bubuksan na sana niya ang pintuan ng kaniyang opisina nang biglang nakuha ng isang kulay pulang bagay na nakasabit sa pinaka-gitnang bahagi nito ang kaniyang atensyon. Napaatras siya ng kaunti at sinuri ito. "Marie!" sigaw ni Jeanine sa assistant niya na agad naman siy, ang pinuntahan. "Bakit po Ma'am?" "Hindi ba sabi ko 'wag ninyong lalagyan ng decorations 'tong opisina ko? E anoâ&#x20AC;&#x2122;ng ginagawa ng parol na ito rito?" Sabay turo sa nakasabit na pabilog na bagay na gawa sa pulang gar, land sa pintuan ng opisina niya. "Ay Ma'am, sorry po. Nakalimutan 'ata nila," sagot naman ni Marie na ang tinutukoy ay 'yung mga cashiers nila na nagtulong-tulong sa paglalagay ng Christmas decorations sa buong bangko. "O sige, tanggalin mo na lang 'yan d'yan." "Opo Ma'am." Mabilis na tinanggal nito mula sa pagkakasabit sa pintuan ang parol habang si Jeanine naman ay nagtuloytuloy na sa pagpasok sa opisina niya. Pabagsak na inilapag ni Jeanine ang attache case niya sa mesa at saka umupo sa kaniyang itim na swivel chair. Pag, pikit niya ng mga mata'y isa-isang nanumbalik sa kaniyang isipan ang mga paghihirap na pinagdaanan niya magsimula noong siya'y musmos pa lamang. Nagkaisip si Jeanine sa piling ng kaniyang Lola Isidra na na, matay rin naman noong siya'y sampung taong gulang na. Ayon dito ay namatay ang kaniyang ina sa panganganak sa kaniya habang ang Tatay naman niya ay natamaan ng ligaw na bala noong siya'y sanggol pa lamang dahilan upang ito'y mamatay rin. Malupit sa kaniya ang kaniyang Lola Isidra. Hindi naman kasi talaga niya ito kaanu-ano. Kapitbahay la, mang ito ng mga magulang niya.

Sa kabila ng kaniyang murang edad ay lagi siya nitong sina, saktan. Nariyan ang gulpihin siya nito kapag hindi napapau, bos ang lako niyang sampagita, patayin siya sa gutom kapag nakakagawa ng maliit na pagkakamali kagaya ng pag, kasunog ng sinaing at kung anu-ano pa. Hanggang sa na, matay ito nang dahil sa sakit na pneumonia. Magsimula noon ay mag-isa na lamang siyang namuhay. Ilang beses siyang pinagtangkaang kunin ng DSWD, pero sa tuwing pinupunta, han siya ng mga representative ng ahensya ay tinatakbukan niya ang mga ito hanggang sa tuluyan na lang nagsawa ang mga ito sa kapupunta sa kaniya. Kung anu-anong trabaho ang pinasok niya upang makapagta, pos lamang ng elementarya. Bukod sa paglalako ng sam, pagita ay tumulong-tulong din s'ya sa mga kakilala niya sa palengke, at pati na rin sa canteen ng eskwelahan nila. Pagdat, ing ng high school ay sinwerte siyang makapasa sa scholar, ship program na noon ay tinutustusan ng Congressman sa kanilang lugar. Matalino rin naman kasi talaga si Jeanine. Ang totoo n'yan e, gumradweyt siyang Valedictorian sa High School. Nang dahil dito ay maraming unibersidad ang nagalok sa kaniya ng scholarship para sa kolehiyo. PUP ang unib, ersidad na napili niya habang Accountancy naman ang kinuha niyang kurso. Habang nag-aaral noon sa kolehiyo ay nagtrabaho rin siya sa iba't-ibang fast food restaurant upang may pang-tustos sa mga projects niya. Nasa tamang edad na

siya noon kung kaya't hindi naman siya nahirapan sa pagha, hanap ng trabaho. Hanggang sa nakapagtapos siya ng kolehiyo na isang Cum Laude at â&#x20AC;&#x2DC;di naglaon ay naging isang ganap na Certified Pub, lic Accountant. Hindi rin biro ang mga pinagdaanan niya upang makamit ang posisyon niya ngayon bilang isang Sen, ior Accountant. Kung anuman ang ginhawang tinatamasa niya ngayon, para sa kaniya ay dahil iyon sa mga paghihirap niya at hindi dahil sa ipinagkaloob iyon sa kaniya ng tinata, wag na Diyos ng mga tao. Isang mahinang katok sa pintuan ang nagpanumbalik kay Jeanine sa kasalukuyan. "Come in!" sigaw niya. *** "Ikaw na naman?! Ano ba talagang kailangan mo ha?!" bulyaw ni Jeanine sa matandang lalaking nakatayo sa harapan niya. "Anak -- " "Sinabi nang hindi mo ako anak, e! Wala na akong mga magu, lang, okay? Patay na ang mga magulang ko, kaya 'wag mo ak, ong tatawaging anak!" putol ni Jeanine sa sasabihin nito. "Gusto ko lang ibigay sa'yo ang mga ito," ang mahinang sabi ng matanda at saka inilapag sa mesa niya ang isang kahon na may katamtamang laki at sapat lang para magkasya ang isang bola ng basketbol. Hindi na siya nito inantay pang mag, salita at agad na ring lumabas ng opisina niya. Tiningnan niya ng masama ang kahon. "Ano naman kaya 'yang mga 'yan?" sa isip-isip niya. Pangalawang beses na ngayon na nagpakita sa kaniya ang matandang lalaking iyon. Ang unang beses ay sa apartment niya, halos isang linggo na rin ang nakararaan. Sariwa pa sa alaala niya ang araw na iyon. "Sino po kayo? Ano pong maipaglilingkod ko sa inyo?" tan, ong ni Jeanine sa matandang lalaking nakatayo sa harapan ng gate ng apartment niya pagkababa ng kotse. Kagagaling lang niya sa trabaho. Dahan-dahang humarap sa kaniya ang matanda. Bigla, ay may kung ano siyang naramdaman pagkakita sa mukha nito. Isang pakiramdam na ngayon lamang niya nadama.

"J-Jeanine, i-ikaw na ba 'yan?" magkahalong saya at gulat na tanong sa kaniya nito. Sa tantiya ni Jeanine ay nasa singkwen, ta'y singko anyos na ito o higit pa. "Ako nga po. Sino po ba kayo?" tanong muli ng dalaga rito, ngunit nagulat siya nang bigla na lamang siya nitong niyakap. "Anak... Tama nga ang nabalitaan ko. Ang laki mo na at ang ganda pa. Sabik na sabik na akong makita ka, alam mo ba 'yun?" may luha sa mga matang sabi ng matanda habang nakayakap sa kaniya. "Naku Manong, nagkakamali po kayo. Hindi po ako ang anak ninyo," ang sabi naman ni Jeanine matapos humiwalay mula sa pagkakayakap sa kaniya ng matanda. lxxxv

"Jeanine, Anak..." Hinawakan siya nito sa kanang pisngi gamit ang kaliwang kamay habang ang kanang kamay naman nito ay ipinatong sa balikat niya. "Patawarin mo ako. Patawarin mo ang Tatay," patuloy nito pagkaraan ng ilang saglit at saka siya niyakap muli. Umiiyak pa rin ito. Nang dahil sa inasal ng matanda ay hindi niya napigilang makaramdam ng kaunting inis. Parang hindi naman kasi ito nakikinig sa kaniya. Sa kabilang banda ay naaawa rin siya para rito, kung kaya't pinigilan na lang niya ang sariling bulya, wan ito. "Manong," hinawakan ni Jeanine ang matanda sa magkabi, laang braso. "I'm sorry po ha, pero hindi talaga ako ang anak ninyo. Baka po ibang Jeanine ang tinutukoy ninyo. Sige po, maiwan ko na muna kayo at may gagawin pa ako." Totoo na, man kasing may gagawin pa siyang report para bukas. Tinalikuran na ng dalaga ang matanda at akmang bubuksan na ang gate ng kaniyang apartment nang bigla itong nag, salita muli. "Namatay ang Nanay mo sa panganganak sa'yo. Sanggol ka pa lamang nung makulong ako dahil sa isang kasalanang hindi ko naman ginawa. Wala akong ibang mapagpilian kundi iwan ka sa pangangalaga ng matandang kapitbahay natin na si Aling Isidra --- " Hindi pa man ito tapos sa sasabihin ay pinutol na ito ni Jeanine. "SINABI NANG HINDI AKO ANG ANAK MO!" sigaw ng dalaga pagkatapos ay nagdire-diretso na sa pagpasok sa apartment niya. Hindi na kasi siya nakapagpigil. Buong buhay ay mag-isa la, mang siya, pagkatapos ngayon ay may matandang lalaking biglang magpapakita sa kaniya at magpapakilalang Tatay niya? "Ano 'to? Lokohan?!" sigaw niya sa isip. Nang dahil sa inis na nararamdaman ay buong araw nakasi, mangot si Jeanine. Pagdating ng alas-singko ng hapon ay na, malayan na lamang niya ang sarili na naglalakad palabas ng bangko bitbit ang kaniyang attache case at ang kahong ini, wan sa mesa niya kanina nung matandang lalaking nagpu, pumilit na Tatay niya. Inilagay niya ang mga ito sa back seat ng kaniyang kotse at saka sumakay sa driver's seat. Isa la, mang ang kotseng iyon sa mga pribilehiyo niya bilang Senior Accountant ng bangkong kaniyang pinagtatrabahuhan. Nagpasya si Jeanine na dumaan muna sa park na malapit sa tinitirhan niyang apartment bago tuluyang umuwi. Naka-upo lamang siya sa driver's seat ng kaniyang sasakyan habang pinagmamasdan mula sa bintana ng kotse ang mga batang naghahabulan, nagpapadulas sa slide, at nagsi-seesaw. Sa lugar na ito s'ya lagi pumupunta sa bawat pagkakataong ma, lungkot siya. Kung bakit ay hindi n'ya rin alam. Siguro kasi ay dahil sa tuwing nakikita niya ang masasayang mukha ng mga batang naglalaro rito ay nabubuhay ang pag-asa niyang darat, ing pa ang isang araw na magiging masaya rin s'ya. Oo nga't larawan siya ng taong galit sa mundo, ngunit sa kaibuturan ng kaniyang puso ay naroon pa rin ang pangarap na sana ay dumating din ang panahon na matuto siyang ngumiti sa kabila ng problema. Isang luha ang kumawala galing sa kaliwa niyang mata at ka, sabay niyon ay napako ang tingin niya sa overhead mirror ng sasakyan. Tinitigan niya mula rito ang kahon na nakalagay sa back seat. Naalala na naman niya ang mukha nung matan,

dang lalaking nagbigay sa kaniya nito. Ayaw niyang isipin na totoo ang sinasabi nito. Tama! Nababaliw lamang ito. Patay na ang Tatay niya kaya imposibleng anak siya nito. Pinunasan niya ang luhang tumulo mula sa mata niya at ini-start nang muli ang ignition ng sasakyan upang umuwi. __________________ Sa may bahay ang aming bati, Merry Christmas nawawalhati; Ang pag-ibig pag s'yang naghari, Araw-araw ay magiging Pasko lagi. Ang sanhi po ng pagpa ---

"PATAWAD!!!" sigaw ni Jeanine sa maiingay na grupo ng mga bata na nangangaroling sa harapan ng apartment niya. "Hmp, sungit!" Narinig pa niyang sambit nung isa pero hindi na lang niya ito pinansin bagkus ay isinara na lang muli ang pintuan. "Mangangaroling-ngaroling, hindi naman alam ang lyrics," bulong niya sa sarili. Hindi man siya nagdiriwang ng Pasko ay may alam pa rin naman siya sa mga Christmas songs. Sa araw-araw ba naman na naririnig niya ang mga ito sa radyo, supermarket, at opisina simula nang pumasok ang buwan ng Nobyembre ay hindi pa niya masasaulo ang mga ito? Isa pa, nung mga panahong nag-aaral pa siya, lalo na nung Elemen, tary at High School, ay ilang beses din siyang napilitang ku, manta ng Christmas songs para lang huwag ibagsak ng guro. Pagsara niya ng pinto ay hindi niya namalayan ang kahong nakapatong sa mesang naka-pwesto sa gilid, dahilan upang masagi ito ng kamay niya pagtalikod mula sa pintuan. Nagsi, paglalagan mula rito ang ilang piraso ng puting papel na nakatupi, kasama ang ilang lumang larawan at isang pares ng medyas ng sanggol na kulay pink. Tinignan niya ito at na, pansin na iyong box pala iyon na binigay sa kaniya kaninang umaga nung matandang lalaking umaangking Tatay niya. Yu, muko siya upang pulutin ang isa sa mga nakatuping papel pagkatapos ay binuklat ito. Bumungad sa kaniya ang malalaki at dugtong-dugtong na sulat kamay ng isang tao. Mahal kong anak, Pagkabasa pa lang niyon ay agad niyang itinupi muli ang pa, pel. Mabilisan niyang ibinalik sa kahon ang mga nahulog na bagay pagkatapos ay dinala ito sa likod ng apartment niya upang sana ay itapon. "Tama nga kaya 'tong gagawin ko?" tanong niya sa isip nung akmang ihuhulog na ang kahon sa malaking garbage bin. Napailing-iling na lamang siya at bumalik muli sa loob ng apartment dala-dala pa rin ang kahon. Ipinatong niya ito sa center table ng sala at saka naglakad nang pabalik-balik sa harapan nito. Hindi siya mapakali. Gusto niyang malaman ang nilalaman ng mga sulat, pero may parte rin sa loob niya na ayaw mabasa ang mga ito sa kadahilanang natatakot siyang mapatunayan na totoo nga ang sinasabi ng matanda. Hindi niya maintindihan ang sarili. Dapat nga ay matuwa siya kung totoo man ang sinasabi nito, dahil at least ay mayroon pa pala siyang kapamilya, pero hindi iyon ang nararamdaman niya. lxxxvi

Sa huli ay umupo pa rin si Jeanine sa harapan ng center table, binuklat isa-isa ang mga nakatuping papel, at binasa ang mga ito. Halatang luma na ang mga sulat na ito dahil sa halos naninilaw na rin ang bawat papel. 06/05/1981 Mahal kong anak, Halos isang linggo pa lang, pero sabik na sabik na ako sa'yo, sa mga ngiti mo kapag nilalaro kita, kapag inilalagay mo ang maliit mong kamay sa pisngi ko, sa mga pag-iyak mo kapag nagugutom ka na o di kaya'y inaantok na, sa mga tawa mo kapag kinikiliti kita. Haaayyy... Hindi ko alam kung paano ako makakatagal dito nang hindi ka kasama. 'Nak, sorry kung wala ako sa tabi mo ngayon, ha? Wala naman kasi akong ma, gawa para ipagtanggol ang sarili ko sa korte. Pinagpipilitan nilang ako raw ang pumatay râ&#x20AC;&#x2122;on sa boss kong Chinese. Kahit naman masungit 'yung boss kong 'yun, hindi ko maiisipang patayin 'yun. Hindi naman ako masama eh. Kaso wala e. Ayaw nila akong paniwalaan. Sabagay, hamak na construction worker lang naman kasi ako. Miss na na miss na kita, Jeanine. Nagmamahal, Tatay

12/24/1981 Mahal kong anak, Merry Christmas baby! Unang Pasko mo rito sa mundo pero hindi tayo magkasama. Nakakalungkot. Sana okay ka lang. Sana inaalagaan ka ng mabuti ni Aling Isidra, pinapaliguan ka araw-araw, pinapakain sa tamang oras, at pinaghehele bago matulog. Ako dapat ang gumagawa ng lahat ng iyon, e. Pero ano namang magagawa ko, e nandito ako nakakulong sa loob ng madilim na seldang ito? Mahigit anim na buwan na rin ang nakararaan. Darating pa kaya ang araw na makikita uli kita? Nagmamahal, Tatay

03/24/1982 Jeanine, Happy Birthday, baby! Isang taon ka na. Sana pinaghanda ka man lang ni Aling Isidra ng pansit. Sabi nila pampahaba raw iyon ng buhay, e. Okay lang ako rito. Alam mo ba, tinuturuan nila kaming mag-gantsilyo. Tapos 'yung mga gagawin namin, ibebenta nila sa labas at 'yung kalahati ng mapapagbilhan e ibibigay raw nila sa amin. Ayos 'yun, para maski nakakulong kami rito ay kumikita kami, 'di ba? Gusto na kitang makita uli, pero hindi ko alam kung paano. Nagmamahal, Tatay Abner

05/30/1982

Nagmamahal,

Mahal kong Jeanine,

Tatay Abner

Isang taon na rin simula nung makulong ako. Hindi ko alam kung paano ko nakayanan, kung paano ako nakatagal ng isang taon na hindi ka nakikita. Sobrang miss na kita.

12/24/1982

Nagmamahal,

Pasko na naman. Pangalawang Pasko na natin itong hindi magkasama. Kamusta ka na kaya? Siguro sa ngayon ay nakakapaglakad ka na. Sana Anak, hindi mo pinapasakit ang ulo ni Aling Isidra para 'wag s'yang magsawang alagaan ka. May pagka-masungit pa naman 'yang matandang 'yan. Sige Anak, Merry Christmas na lang. Mahal na mahal ka ni Tatay.

Tatay

07/01/1982 Jeanine, Ang saya-saya ko ngayon dahil nakita kita. Mabuti na lang at naisipan ni Aling Isidra na dalhin ka rito sa akin. Ang laki mo na at ang cute-cute pa. Sigurado ako, 'pag nagdalaga ka, ka, mukha mo ang Nanay mo - maganda. Huwag kang magalala,baby. Sigurado naman ako na kahit nasa'n man ang Nanay mo ngayon e, binabantayan ka niya. Pinaki-usapan ko pala si Aling Isidra na kung pwedeng paglaki mo e, 'wag na lang sabihin sa'yo ang tungkol sa'kin. Ayaw ko kasing asarin ka ng mga kalaro mo at sabihan na kriminal ang Tatay mo. Oo, masakit sa akin na 'wag kang makita, pero mas kakayanin ko na 'yun kaysa kutyain ka ng mga tao paglaki mo nang da, hil sa akin. Mahal na mahal kita, Anak. Kinuha ko nga pala 'yung suot mong medyas kanina. Para sa tuwing nalulungkot ako at nami-miss kita, hahawakan ko lang 'yun at para ko na ring nahimas ang maliliit mong mga paa. Binigyan ko rin pala kanina ng pampabinyag sa'yo si Aling Isidra. Mabuti na lang at kahit papaano ay may naipon akong pera galing doon sa pagga-gantsilyo-gantsilyo namin. Ngayon, magiging ganap ka ng Katoliko. Nagmamahal, Tatay

Hindi namalayan ni Jeanine ang pagtulo ng luha mula sa mga mata niya. Wala sa sariling binatawan niya ang huling sulat na hawak at kinuha ang isang pares ng medyas na kulay pink sa loob ng kahon pagkatapos ay hinimas-himas ang mga ito. Mas lalo lang siyang napaluha nang ma-imagine ang hirap na pinagdaanan ng Tatay niya sa kulungan. Oo. Ngayon, nanini, wala na siya sa sinasabi nito. Nang medyo nahimasmasan na ay nagpatuloy na muli siya sa pagbabasa ng mga sulat at bini, tawan na ang pares ng medyas na hawak.

11/25/1982 Jeanine, 'Nak, alam mo ba? May kasamahan akong nabigyan ng parole, kaya makakalaya na s'ya ngayong darating na Disyembre. Alam mo ba ang ibig sabihin nun? Ibig sabihin, may pag-asa pa akong makalaya rito kahit na habang-buhay na pagkabi, langgo ang sentensya sa akin. 'Wag kang mag-alala, 'Nak. Mag, papakabuti si Tatay rito. Malay mo sa susunod na taon e, ako naman ang mabigyan ng parole. lxxxvii

Mahal kong anak,

Nagmamahal, Tatay Abner

12/01/1983 Jeanine, Sayang 'Nak, hindi si Tatay ang nabigyan ng parole. Pero okay lang 'yun. May susunod na taon pa naman e. Sana sa susunod na taon e, ako naman. 'Yaan mo. May awa ang Diyos. Alam kong darating ang araw na pakikinggan Niya rin ang mga dasal ko. Nagmamahal, Tatay

03/24/1984 Jeanine, Happy birthday, 'Nak! Tatlong taon ka na! Ang hiling ko para sa'yo e sana lumaki kang malusog, masigla, matalino, at higit sa lahat, mapagmahal. Lagi ka sanang magpapakabait kay Al, ing Isidra. Sana inaalagaan ka rin n'ya ng mabuti. Sana hindi ka nagugutom o nagkakasakit. Mahal na mahal kita, Jeanine. Sana alam mo 'yun. Nagmamahal, Tatay

Nanumbalik sa alaala ni Jeanine ang lahat ng pangmamaltra, tong ginawa sa kaniya ng kaniyang Lola Isidra. 'Yung mga panahong ginagawa nitong punching bag ang mukha niya dahil lang sa kulang ang kinita niya sa isang araw. Hindi kasi ito naniniwalang kaunti lang ang kinita niya. Lagi nitong iniisip na pinagtataguan niya ito ng pera kahit na hindi na, man talaga niya ginagawa. 'Yung mga panahon na ikinuku, long siya nito sa banyo ng isang buong araw dahil nakabasag siya ng pinggan, nakasunog ng sinaing o di naman kaya'y nag, kamali ng binili sa tindahan. Pa'no kaya kung nalaman ng Ta, tay niya ang mga ito? Ano kaya ang gagawin nito? Napailingiling na lang siya upang kalimutan ang mga masasakit na alaalang iyon at nagpatuloy sa pagbabasa ng mga sulat.

11/30/1988 Jeanine, Ilang taon na akong umaasang mabibigyan ng parole, pero hanggang ngayon, hindi pa rin ‘yun nangyayari. Minsan nga ‘Nak, parang gusto ko nang sumuko. Pero hindi. Hindi dapat ako sumuko. Alam ko at naniniwala akong darating ang pana, hon na magkakasama uli tayo. Nagmamahal, Tatay Abner

09/30/1991 Mahal kong anak, Jeanine, Anak, patawarin mo ako. Hindi ko alam. Kung alam ko lang na mangyayari ito, kung alam ko lang na gagawin niya ang mga bagay na ginawa niya saiyo, sana naghanap na lang ako ng ibang mag-aaruga sa’yo. Patawarin mo ako, Anak. Patawarin mo ang Tatay. Nung malaman ko ang lahat ng pinaggagagawa sa’yo ng matandang Isidra na iyon, parang gusto ko siyang sugurin at gulpihin. Gusto ko siyang patayin. Oo nga’t siya ang nagpalaki sa’yo, pero wala pa rin siyang karapatang saktan ka at pagmalupitan dahil hindi siya ang nagluwal sa’yo. Hindi ka pinanganak ng Nanay mo para sak, tan lang ng kahit na sino. Galit na galit ako sa kaniya! Galit na galit! Pero ano pa nga bang magagawa ng galit ko ngayong patay na siya? Kung hindi pa pumunta rito sa kulungan si Aling Martha na nagtitinda ng isda sa palengke para bisitahin ‘yung anak niy, ang nakulong din dahil sa kasong estafa e, hindi ko pa malala, man ang lahat ng nangyayari sa’yo. ’Wag kang mag-alala ‘Nak. Gagawa ako ng paraan upang makatakas dito. Magkakasama na uli tayo. Nagmamahal, Tatay Abner

10/05/1991 Mahal kong anak, Anak, patawad. Hindi natupad ni Tatay ang pangako n’yang tumakas dito. Sinubukan ko naman, kaso nahuli nila ako at pinagbubugbog tapos ay ikinulong sa bartolina ng tatlong araw. Kalalabas lang nila sa akin kaninang umaga. Medyo masakit pa ang katawan ko dahil sa mga bugbog at sipang tinamo ko galing sa kanila, pero ayos lang ‘yun. Alam mo kung ano ‘yung masakit ‘Nak? ‘Yun ay nung sinabi sa akin ni Warden na sayang kasi ako na dapat ‘yung mabibigyan ng pa, role ngayong taon, pero nang dahil sa ginawa ko, malabo na raw mangyari ‘yun. Ang laki kong tanga, sobra! Sana pala hindi ko na lang ginawa ‘yun. Pero kasi hindi ko kayang tu, munganga lang dito habang hindi ko alam kung ano nang kalagayan mo ngayong mag-isa ka na lang. Paano ka kakain? Paano ‘pag nagkasakit ka? Hindi ko na alam ang gagawin ko, Jeanine. Patawad, Anak. Patawad. Nagmamahal, Tatay lxxxviii

Hindi na napigilan ni Jeanine ang paghagulgol. Nasasaktan siyang isipin ang itsura ng Tatay n’ya na bugbog-sarado nang dahil sa pagtatangka nitong tumakas mula sa kulungan. Hindi niya akalain na mayroon pa pala siyang Tatay na so, brang mahal s’ya. Kung bakit ba kasi tinago pa nito sa kaniya ang tungkol sa kalagayan nito? E ‘di sana regular niya itong nadadalaw sa kulungan noon. Hindi naman niya ito ikakahiya e, lalo na at wala naman talaga itong kasalanan. Kinuha ni Jeanine mula sa loob ng kahon ang tatlong lumang larawan at isa-isa itong tiningnan. Ang una ay larawan ng isang sanggol na kung hindi siya nagkakamali ay isang bu, wan pa lamang. Sigurado si Jeanine na siya ito nung sanggol pa. Ang pangalawa naman ay larawan ng isang matangkad at may itsura rin naman na lalaki karga-karga ang isang sang, gol. Hindi siya maaaring magkamali. Ang lalaking nasa lara, wan ay ang Tatay n’ya habang siya naman ‘yung karga nitong sanggol. Ang pangatlo at panghuli ay larawan ng isang babae at lalaking hindi mo maipagkakailang nagmamahalan. Nakaakbay ang lalaki sa babae habang nakapako ang tingin dito, samantalang todo-ngiti naman sa harap ng camera ang huli. Tinitigan niya ito nang maigi. Malamang ay ang Nanay at Tatay niya ito. Napangiti nang bahagya si Jeanine. Totoo ngang napakaganda ng kaniyang Nanay. Sayang lang at wala na ito. Inilagay niya ang tatlong larawan sa may bandang dib, dib at saka nagpatuloy sa pag-iyak.

Pagkalipas ng halos limang minuto ay saka lamang siya uli nagkalakas ng loob na basahin ang huling dalawang sulat na nakalagay sa kahon.

04/01/2000 Jeanine, Maligayang pagtatapos, Anak! Masaya ako na nakapagtapos ka ng sekondarya, at hindi lang basta nakapagtapos dahil Valedictorian pa! Sobrang proud ako sa’yo, Anak! Pero bakit gano’n? Wala akong mabasang emosyon sa mga mata mo? Pumunta ako kanina sa Graduation mo. Binayaran ko ‘yung isang pulis dito gamit ‘yung mga perang naipon ko rito sa loob upang payagan niya akong tumakas kahit kaunting oras lang. Sasamahan n’ya naman ako ka’ko, e. Siguro naawa rin sa’kin kaya sa huli ay pumayag pa rin sa pakiusap ko. Akala ko nga e hindi na kukunin ‘yung pera, pero kinuha pa rin. Mga tao nga naman talaga ngayon, oo. Pero hindi na iyon ang ma, halaga. Ang importante e, nakita kitang umakyat sa entablado at sinabitan ng medalya sa leeg. Sobrang saya ko na makita kang muli pagkalipas ng maram, ing taon, pero sa kabila nun e, nalulungkot din ako dahil sa sinapit at lahat ng paghihirap na pinagdadaanan mo. Bata ka pa pero ang dami mo ng alam sa buhay. Kay dami mo ng pagsubok na pinagdaanan. Alam kong kasalanan ko ang la, hat ng iyon, Jeanine, kaya sana… sana… kapag dumating ‘yung panahon na magkita uli tayo, na magpakilala na ako sa’yo… sana patawarin mo ako. Sana ‘wag mo akong ka, muhian. Mahal na mahal kita, Anak! Nagmamahal, Tatay

12/02/2012 Jeanine, Sa wakas, Anak, pagkatapos ng tatlumpong isang taon, makakalaya na ako! Ako ang binigyan nila ng parole ngayong taon. Sabi ko naman sa’yo e ‘diba? Darating ang araw na mangyayari rin ito. Hindi ko man alam kung nasa’n ka ngayon dahil wala na rin namang balita tungkol sa’yo si Aling Martha, e hahanapin pa rin kita. Kaunting panahon na lang Jeanine, magkakasama na muli tayo. Pangako, babawiin ko ang buong panahon na nagkalayo tayo. Nagmamahal, Tatay Abner

Pagkatapos basahin ang lahat ng sulat ay wala sa sariling lumabas ng kaniyang apartment si Jeanine upang maglakadlakad. Kailangan niyang makalanghap ng sariwang hangin upang tuluyang ma-proseso sa utak niya ang katotohanan. Ang katotohanang hindi naman pala talaga siya dapat na nag-iisa kung hindi lang itinago sa kaniya ng Tatay niya ang totoo.

Vocation of Love Silent Sakura Sabi nila ang buhay natin ay plinano na ng Diyos ito ang pa, laging nakatatak sa isip at puso ni Mary Kyle Fuentes. Isa lang naman siyang ordinaryong babae na sa edad nyang 19 ay hindi pa siya nakakaboyfriend. Paano nga naman siya mag, boboyfriend kung ang lugar na pinupuntahan niya ay Bahay --> School --> Simbahan, araw-araw ganun na lang ang desti, nasyon niya, para sa iba isa itong boring life pero para kay Mary it is how she live her life according to God’s will, palib, hasay lumaki si Mary sa lola niya kaya medyo may pagkaold age din ang dating niya. Hinding-hindi sya nagmemake up man lang o nag aarte sa katawan kung titignan mo siya wa, lang espesyal sa kanya pero hindi ang puso niya na bukod tangi kung magmahal para sa mga kaibigan niya isa siyang espesyal na babae na may malawak na puso. Isang araw kasama niya ang kanyang mga kaibigan na sina Louise, Cherry at Vanessa, kumakain sila sa isang foodshop at alam niya na wala na naman itong ibang topic kundi ang pag, boboyfriend niya.

Galit? Wala siyang nararamdamang galit sa puso niya. Ang tanging nararamdaman niya ay lungkot at panghihinayang. Panghihinayang dahil sa mga nasayang na panahon at lung, kot dahil sa kinailangan niyang mabuhay ng mag-isa gayung may Tatay naman pala talaga siya, kahit pa sabihing nakaku, long ito. E ‘di sana, sa mga panahong nalulungkot siya ay may napagsasabihan siya ng kaniyang mga hinaing. Hindi ‘yung sarili lamang ang kausap niya.

Nang mapagod na sa paglalakad-lakad ay nagpasiya na siy, ang umuwi. Bago tuluyang pumasok sa apartment ay pinag, masdan muna niya ang paligid. Lahat ng bahay na nakikita niya ay napapalibutan ng iba’t-ibang kulay ng Christmas lights at iba pang Christmas decorations. Mukhang sa subdivi, sion nila ay tanging ang apartment lamang niya ang hindi mo kakikitaan ng kahit anumang dekorasyon na pam-Pasko. Paano nga ba naman niya ipagdiriwang ang okasyon na ito tuwing Disyembre kung mag-isa lamang siya at walang pamilya? Kahit naman kasi noong nabubuhay pa ang kaniy, ang Lola Isidra ay hindi talaga sila nagdiriwang ng kapasku, han. Ayon kasi rito ay para lamang daw sa mayayaman ang Pasko. Sa mga may perang may pangbili ng handa at regalo. At ngayon ngang nagpakita na sa kaniya ang Tatay n’ya at masasabi n’yang may pera na rin naman siya, masasabi n’ya na kayang, sa loob ng tatlumpu’t dalawang taon niya sa mundo ay ito na ang kaniyang magiging unang Pasko? “Jeanine.” Pagharap ni Jeanine sa likod niya ay agad na nagsi, paglaglagan ang kaniyang mga luha pagkakita sa pamilyar na mukha ng matandang lalaking dalawang beses nang nagpa, pakita sa kaniya. “Tatay,” sambit niya pagkatapos ay agad na nilapitan ito at niyakap.

Unang nagsalita si Cherry. “Mary kailan ka ba..” Pinutol niya ang sinasabi nito. “Pwede ba tigilan niyo na ako wala akong panahon para diyan ok? I’m busy girls” saad niya habang nakatuon ang mata sa binabasang libro. Kinuha ni Vanessa ang libro niya at tiningnan siya nito. “Look Mary 19 years old ka na at still NBSB ka pa. Wala ka namang planong maging matandang dalaga di ba?” turan nito. Napahilamos siya ng kanyang mukha, talagang hindi siya ti, tigilan ng mga kaibigan niya. “Girls I have plans ok at nakaset na iyon” tanging naisagot niya. Kapwang nagkatinginan ang mga kaibigan niya at sabay nag, salita “What plans?” Napakamot siya sa ulo. Hindi niya alam kung ano ang sasabi, hin niya sa mga ito. “Ahmmm..” ng biglang pumasok sa isip niya. “Nun” dagliang sagot niya. Napatayo si Vanessa at kapwa napanganga si Cherry at Lou, ise. “What???” sabay sabi ng tatlo. “Yep tama ang narinig niyo Nun. I want to become a Nun kaya tama na ang pagtatanong malapit na ang next subject natin,

lxxxix

tara na” tumayo siya ng biglang masalubong niya ang isang batang pulubi na nakatingin sa kanya. Hindi na agad siya nag-isip pa kinuha niya ang sandwich sa bag niya at binigay sa bata. “O ayan kainin mo yan ha?” kinu, rot pa niya ang mukha nito. “Ang cute mo” nakangiting saad niya. Agad namang tumakbo ang bata papalayo at tuwang-tuwa. Paglingon naman niya nakita niyang nakatingin sa kanya ang mga kaibigan niya. “Tara na girls ano pang ginagawa niyo di, yan” sabi niya. Sa may pintuan naman nakatingin sa kanya si Andrew at lihim na napangiti. Hindi lingid sa lahat ang pagiging natural na mabuti ni Mary marami itong activities na sinasalihan gaya nalang pagvovoluntary nito sa mga orphanage upang tumu, long mag-alaga sa mga bata, o di kaya naman mga school ac, tivities na may kinalaman sa pagtulong sa mga tao. Alam ng mga kaibigan niya na totoong mabuti si Mary pero di minsan sumagi sa isipan nila na gusto nitong magmadre. Natapos ang last subject nila pero hindi parin maalis sa isi, pan ng tatlong kaibigan niya ang sinabi niya. Nakaupo ang tatlong kaibigan niya sa bench na tila ba may pasan nito ang mundo dahil sa mga mukha nito. “Hindi pwedeng maging madre si Mary” biglang sabi ni Vanessa. “We need to do something girls”. “Anong gagawin natin kung nakaplano na pala lahat ang gusto ni Mary?” tanong naman ni Louise. “My God di ko naman akalain na pagmamadre pala ang gusto nitong si Mary, ayokong mawala siya sa atin girls” pakli ni Cherry. Tumayo si Vanessa sa pagkakaupo at nagpapalakad-lakad na tila ba may malalim na iniisip. “Hmmm.. I think I have an idea girls, why not isetup natin siya? Kailangan may isang lalaking magkagusto kang Mary at ligawan siya”. Napaisip si Cherry. “Sino naman yon?” Natahimik ang tatlong ng biglang dumating si Andrew. “Girls asan pala si Mary ibibigay ko lang sana tong papers para sa school activities namin sa susunod na linggo”. Kapwa makahulugang nakatinginan ang tatlo at bigla nalang nilang hinatak nila si Andrew. Sa mga sumunod na araw napansin ni Mary na palaging su, masama si Andrew sa kanilang magkakaibigan nung una nag, taka siya pero napapansin din niyang palaging nag-uusap si Vanessa at Andrew kaya sa tingin niya ay nakakabutihan ang dalawa. Napangiti na lamang siya. Pero isang hinding inaasahang balita ang kanya malalaman. Nag-aayos nuon siya ng papers sa loob ng faculty ng biglang dumating si Andrew. Nakatalikod siya sa may pintuan kaya hindi niya namalayan ang pagpasok nito. “Gusto mo bang tulungan na kita Mary” sabi ni Andrew. Dahil sa gulat niya ay nadulas sa kamay niya ang mga papel. “Ay diyos ko po para ka namang multo Andrew” sagot niya dito.

Ngumiti lang ito sa kanya. Hindi rin naman maikakaila ang pagiging gwapo nito, napili pa nga itong prince sa section nila. Hindi sila close ni Andrew dahil may mga barkada din ito pero nuon pa niya napapansin ang pagsama nito sa mga school activities na sinasalihan niya kaya lang di sila gaanong nag-uusap. Hindi niya namamalayang nakatitig na pala siya dito kaya naman agad siyang bumalik sa pag-aayos. Nabigla siya sa kanyang naramdaman ang lakas ng pintig na puso na tila ba sasabog ito. “Baliw ka ba Mary bakit ka ba ki, nakabahan si Andrew lang yan ok? Isaksak mo yan sa isip mo” saad ng isipan niya. Tumulong na rin si Andrew pag-aayos. “Matagal na kitang nakikita sa mga school activities” salaysay ni Andrew. “Ah eh ganun ba sorry di kita napansin ha?” tugon naman niya. Gusto niyang batukan ang sarili dahil sa naging sagot niya. “Bakit nga ba ako natataranta sa pagsagot dito nababaliw na yata ako Diyos ko po” sa isip niya. “Di mo nga siguro ako napapansin kasi isa di naman ako kapansin-pansin” tila nagtatampo nitong wika. Napalingon siya dito. Tumingin din ito sa kanya. Nagkatitigan sila. Siya ang unang nagbawi ng tingin. “Haha hindi naman sa ganun” saad niya. Napansin niyang nanginginig ang kamay niya buti nalang at nakatalikod ito sa kanya. “ Mapapansin na kita ngayon kasi lagi na kita makakasama, kumusta naman kayo ni Vanessa? Sinagot ka na ba niya?” tanong niya sa binate. Humalakhak ng malakas si Andrew. “Anong pinagsasabi mo? Sinagot na ako ni Vanessa? Hindi ko siya nililigawan Mary, kai, bigan ko lang si Vanessa close kasi yong parents namin dahil may partnership na nagaganap between sa business namin pero for approval pa iyon” Namula siya dahil sa pagkakapahiya niya. “Diyos ko naman Mary saan mo ba kasi nasagap ang balitang yan” yumuko na lamang siya upang hindi mahalata ang pamumula niya pero alam niyang nakatitig ito sa kanya. “Hindi pwedeng maging kami ni Vanessa kasi may mahal na akong iba” seryosong sabi nito. Napatingin muli siya dito at muling nagkatitigan sila, tila ba may ibig ipahiwatig ang mga mata nito. “Ah eh Andrew alis na ako natapos na ako sa pag-aayos sala, mat nga pala ha?” sabi niya agad siyang lumabas. Tila ba isa siyang kandila na unti-unting nauupos ng tumitig si Andrew sa kanya. Napahawak siya sa kanyang puso at nar, inig niya ang tibok nito. “Hindi pwede” naisaloob niya.

“O ano ba kayo na ba?” naeexcite na tanong ni Vanessa. “Anong kami na? agad-agad?” sagot naman ni Andrew.

“Ano ba Andrew wala bang improvements sa pagpaparam, dam mo kay Mary?” sambit naman ni Louisse. “Oo nga ano ba sumagot ka nga diyan” pagmamaktol ni Cherry. “Hindi madali itong ginagawa ko masyadong mailap si Mary di ko alam kung kakayanin ko pa ito” nalulungkot na sagot ni Andrew.

Hindi pa nagtagal ay nakatulog na siya ang sumunod na pangyayari ay hindi niya alam. Naalimpungatan siya dahil naghihiyawan ang mga kasamahan niya nagulat siya ng nakat, ingin lahat ito sa kanya at tinutukso sila ni Andrew dahil iyon sa pagsandal niya sa balikat ni Andrew at talagang kung titig, nan para silang makasintahan. “Ayiee Mary kayo na ba?” panunukso ng isang kasamahan niya.

“ANO? Susuko ka na Andrew? Ganun nalang yon? Tandaan mo nakasalaylay dito ang partnership ng business ng family natin kung mapapasagot mo si Mary sasabihin ko kina Mommy at Daddy na aprobahan na ang partnership natin” naiiritang sagot ni Vanessa.

“Che tigilan niyo nga ako” galit-galitang tugon niya pero ang totoo kinikilig siya.

“Okay Fine di ko naman iyon nakakalimutan Vanessa pero bigyan niyo pa ako ng kunting panahon para maging closed kami ni Mary” anito. “Bakit ba kayo nagmamadali na magka, roon ng boyfriend si Mary?” tanong ni Andrew.

“Andrew kayo na ba?” sigaw ulit ng kasamahan nila.

“Ah basta sa amin na iyon kaya dapat gawin mo nalang ang sinasabi namin as soon as possible ok?” paninugurado ni Vanessa.

Nagising naman si Andrew. “Sorry Andrew ha ang ingay kasi ng kasamahan natin” hinging pasensya niya dito.

“Ayieeeeeeeeeee” sabay sabi ng mga kasamahan nila. “Tignan niyo oh super sweet nila” ipinakita naman ng isang kasamahan nila ang kuha nitong litrato. “Tumigil nga kayo” sigaw niya.

“Oo na”agad na umalis si Andrew.

Ngumiti lang si Andrew ng biglang hawakan nito ang kamay niya at itinaas iyon.

“Girls ok ba talaga tong ginagawa natin kung malaman ito ni Mary baka magalit yon sa atin” natatakot na saad ni Louisse.

Kunot noo siyang tumitig dito.

Napabuntong-hininga si Cherry. “Di naman ito malalaman ni Mary kung walang magsasabi sa kanya at ginagawa natin ito para sa kanya kaya easy lang Louisse”. Dumating ang araw ng school activities, isang orphanage feeding ang gagawin nila kaya naghanda ang lahat, busy ang lahat at lalong-lalo na si Mary. Madaling araw palang ay na, ghanda na siya sa mga gagawin, foods, games at ang presen, sation sa mga kids. “Ready to go na ba tayong lahat?” sigaw ni Mary. “Oo naisakay na natin ang lahat ng gamit ready to go na tayo Mary” sagot ng isang kasamahan niya. “Ok let’s go” agad na sumakay sila sa bus. 6:00 am ang pag-alis nila dahil medyo malayo ang pupunta, han nila, nasa liblib kasi ang orphanage na pupuntahan nila. Naunang sumakay ang kasamahan niya at siya nagpahuli pag, sakay niya lahat nakaupo at walang bakante na. Akala niya tatayo nalang siya hanggang dumating sila sa destinasyon pero nagulat siya ng tawagin siya ni Andrew, mas lalo itong naging gwapo sa paningin nakasuot kasi ito ng white tshirt tulad niya at palibhasay maputi ito kaya gwapong-gwapo ang dating at dumagdag pa ang shades nito. “Mary dito ka?” sigaw nito. Lumapit agad siya dito wala ng oras sa pag-iinarte masyado syang napagod dahil maaga siyang gumising para tulungan ang teachers niya sa paghahanda. “Naglaan talaga ako ng seat para sayo baka kasi di ka makaupo” ngiting sabi nito. Napangiti nalang din siya. “Salamat ha? Pagod na pagod ta, laga ako kaya thanks dahil makakaidlip na talaga ako” agad siyang umupo sa tabi nito. xci

Biglang nagsalita si Andrew. “Kung magiging kami ba ok ba kayo?” anito. Mas lalong naghiyawan ang mga kasamahan niya. Kinurot niya ito sa tagiliran. “Tumigil ka nga diyan Andrew mas lalo tayong tutuksuhin eh” mahinang sambit niya. “Ano naman kung tuksuhin tayo? Gusto ko naman eh” seryosong saad nito. “I like you Mary” Napalunok siya ng laway sa sinabi nito. Nagdiwang ang puso niya. “Ha? Ano bang sinasabi mo?” naguguluhan niyang tanong sa binata. “Gusto kita nuon pa man” mataman itong tumitig sa kanya. Hindi siya nakasagot sa sinabi nito at hanggang pagdating nila ay wala siyang nasabi sa binata dahil sa labis na pagkabi, gla sa aning confession nito.Kahit abala si Mary sa orphanage ay hindi pa rin niya maiwasang maisip ang sinabi ni Andrew sa kanya. “Paanong ako ang nagustuhan niya ang dami namang ba, baeng magaganda pa kaysa sakin?” naitanong niya sa kan, yang sarili. “Mary ok ka lang? sabi ni Ma’am dalhin mo daw yung mga bal, loon” untag sa kanya ng kasamahan niya. “Ah oo sige isusunod ko mamaya” aniya. Nagsimula ang activities at lahat ay masaya, mayroong mga games, sayawan, kantahan ang ubod ng saya ng mga bata, hindi ri matapos-tapos ang mga picturan. “Ate thank you po ha?” saad ng isang bata at yumakap ito sa kanya.

Binuhat niya ang bata at mariing hinalikan sa pisngi. “You’re welcome little angel” nakangiting tugon niya dito tsaka bin, aba. Tumakbo naman ang bata papunta sa kumpulan ng mga bata. Sinundan lang niya ito ng tingin. “Sobrang saya ng mga bata Mary” sabi ng kanyang Ma’am Grace. “Oo nga Ma’am kay sarap pagmasdan ng mga ngiti ng batang ito” aniya. “Hindi ko lang maisip kung bakit sila iniwan ng kanilang mga magulang, ang mga batang ito ay anghel” nadis, mayang sabi niya. “Hindi natin hawak ang isip ng bawat tao Mary kung lahat ng tao pareho mo na bukal sa puso ang pagtulong siguro wa, lang batang nasa ampunan ngayon” sagot ng kanyang Ma’am Grace. “Nakikita ko ang kasiyahan mo Mary hindi malayong maging madre ka” Napitlag siya sa sinabi nito. “Naku Ma’am marami akong flaws at pagkukulang at isa lang naman akong ordinaryong babae Ma’am” tugon niya dito.

“Sasagutin mo na ba siya? Mabait si Andrew, gwapo, matalino. All in one na girl” pakli ni Cherry. Napangiti na lamang siya. “Darating din tayo diyan kung tala, gang plano ng Diyos na para kami sa isa’t isa edi kami talaga” tugon niya. “Look Mary mahirap makahanap ng tulad ni Andrew, so please huwag ka ng maghintay na umulan pa ng yelo dito sa pilipinas” Tumawa siya ng malakas. “Ewan ko sa inyo mauna na ako da, hil may meeting pa kami nga ka members ko”. Hindi niya talagang maiwasang kiligan dahil sa pinapakitang kabaitan ni Andrew kaya hindi na siya makapaghihintay na sabihin dito ang totoo niyang nararamdaman. Dumating ang araw ng pagsabi ni Mary sa kanyang nararam, daman, isang simpleng damit ang sinuot niya sa araw ng date nila. Niyaya muna niya itong magsimba at kumain sila sa la, bas. Sa isang park sila umupo. “Andrew salamat ha?” saad niya sa binata.

“Hindi nga ba’t isa ring ordinaryong babae si Mother Mary, si Mother Teresa at ang iba pang mga santo, pero pinili sila Mary at sila ay tumugon sa pagtawag ng Diyos sa kanila” muling saad ng kanyang guro. “Hayaan mo may ipapakilala ako sayo Mary at alam mo marami siyang maituturo sayo”.

Nagtaka ito sa sinabi niya. “Bakit ka nagpapasalamat sakin Mary?”

“Sige po Ma’am” tanging naisagot niya. Umalis ang kanyang Ma’am at naiwan siyang mag-isa. Totoong napaisip si Mary sa sinabi ng kanyang guro.

Maluwang nga ngumiti si Andrew. “You are worth waiting for Mary”, hinawakan nito ang kanyang kamay.

“Mary” sigaw ng isang boses mula sa likuran nila. Nang lumingon siya agad na kinuhanan siya ng picture ni An, drew.

“Kasi napakabuti mo sakin at kahit na pinaghintay kita ng matagal ay hindi ka parin sumuko” tugon niya dito.

“Yon na nga eh ayaw ko ng patagalin pa itong paghihintay mo.. kaya…. “ binitin niya ang huling sasabihin. “Sinasagot na kita”.

“Andrew!” saway niya dito. “Yung mga bata ang kunan mo at hindi ako”.

Bigla na lamang siyang yinakap nito. “Mary salamat grabe ang saya-saya ko” mahigpit itong yumakap sa kanya at bakas sa mukha nito ang sobrang tuwa. “Mahal na mahal kita Mary at pangako hinding-hindi kita sasaktan” paniniguro nito.

Nakangisi lang ito. “Di ko kasi mapigilan ang sarili ko ang ganda mo kasi” anito sabay kindat sa kanya.

“Sabi mo yan ha?” ganting sagot niya. “Pero may rules ako” iniabot niya dito ang isang papel.

Napailing siya sa sinabi nito.

Nilalaman ng papel:

Natapos ang activities nila ng masaya at makabuluhan. Masayang-masaya si Mary dahil nakita niya ang kasiyahan ng mga bata para sa kanya sapat na iyon para maging buo ang araw niya kahit na pagod siya pero umuwi siya na may ngiti sa kanyang labi.

Rules for our relationship;

Dumaan ang ilang araw at naging seryoso si Andrew sa pangsusuyo sa kanya. Kung ano-anong trip ang ginawa nito gaya ng panghaharana sa kanya, pagbibigay ng flowers at love letters. Alam ito ng kaibigan niya at lagi siyang tinutukso ng mga ito. Abala si Mary sa paggawa ng props para sa con, cert for a cause na susunod nilang activities.

• Bawal hawakan ang mga private parts ng body ko.

“Ehem kumusta naman kayo ni Andrew?” makahulugang sabi ni Vanessa na kadarating lang.

• Respect me as I respect you.

“Ayan na naman kayo” aniya. “So ano na kayo na ba?” sambit ni Louisse.

xcii

• No sex. • No kiss on the lips.

• Bawal ang sinungaling dapat sabihin mo sakin lahat walang sekreto. • Be honest and loyal.

• Do not be late sa dates natin ayoko kung pinaghihintay. I hereby abide the rules and regulations in this relationship. Mary Kyle Fuentes Andrew John Baltimore

“Ano ito? Bakit may ganito?” nagtatakang sabi ni Andrew matapos basahin ang nilalaman ng papel.

“Maiwan ko muna kayo Grace ha? Have a good time together” sabat ng kanyang Ma’am Grace na agad ring umalis.

“Bakit ayaw mo ba? tanong niya dito. “Para naman to sa atin Andrew I am a Catholic at mahalaga sakin na sundin ang 10 commandments of God” paliwanag niya dito. “Kung hindi mo gusto di naman kita pinipilit eh”.

“Maupo tayo Sr. Anne” anyaya niya sa madre na agad namang sumunod.

“No ok lang Mary para sayo gagawin ko lahat”

“OK lang po Sr. Anne, hanga po talaga ako sa mga tulad niyo kasi naging matatag kayo sa vocation na pinili niyo” mang, hang sabi niya.

Niyakap niya ito bilang pasasalamat. “Salamat Andrew”.

‘”How’s life Mary?” tanong nito sa kanya.

“We don’t know Mary you can be one of us” sambit nito. “WHAT?? Kayo na?” gulat na tanong ni Vanessa.

“Naku hindi po Sr. Anne di po ako deserving” sagot niya.

“Kasasabi ko lang di ba?” sagot ni Andrew.

“Everyone deserve Mary, lahat tayo ay tinatawag ng Diyos pero konti lang ang may dedication at strong well para suma, got sa tawag na iyon, ikaw ba handa ka bang sumagot sa pag, tawag niya sayo?” makahulugang saad nito. “Learn to medi, tate Mary it’s not to late for you to answer HIS call, it is how you response Mary, God is always waiting” nakangiting sabi ni Sr. Anne.

“OMG may BF na si Mary” di makapinawalang sambit ni Cherry. “I Love it pero paano ito di ba setup lang ang lahat?” nagaalalang tanong ni Louisse habang nakatingin kay Andrew. Napailing si Andrew. “This is not a setup kasi mahal ko na si Mary at totoo na itong nararamdaman ko sa kanya” sagot ni Andrew.

Natigilan siya at napaisip sa sinabi ng madre tila ba may ku, makatok sa puso niya sa oras na iyon.

Halos naman mapuno sa kurot si Andrew galing sa tatlong babae.

“I have something for you, read this and contemplate” iniabot nito ang tila isang brochure na may mga verses at isang ro, sary.

“Ayieeee!” sabay sabi ng tatlo.

“Salamat po Sr. Anne”

“Basta ingatan mo si Mary ha? Wag mo siya papaiyakin kasi ikaw ang first bf niya” wika ni Louisse. “Subukan niyang saktan si Mary at ipapatikim ko to sa kanya” pakli ni Cherry kasabay ng pagtaas ng kamao nito.

Ngumiti ito sa kanya. “Rest in God’s grace, give to God what have you discover in your heart and continue to dialogue with Him, He will never failed you Mary, o sige I have to go ha? Pu, munta lang talaga ako dito para makita at makilala ka ng per, sonal” muli siya nitong niyakap.

“Thanks Andrew at oo nga pala Mommy and Daddy sign the partnership you don’t have to worry about our business” ani Vanessa.

“Thank you Sr.Anne” ang naisagot na lamang niya. Tila ba naubusan siya ng mga salitang sasabihin ng makita ang ma, dre.

“Ok girls I have to go kailangan ko sunduin ang Baby ko” pag, kasabi ay agad na umalis si Andrew.

Totoong napaisip si Mary sa sinabi ng Madre.

Bakas sa tatlo ang pagkakilig. Isang araw nilapitan siya ng kanyang professor na si Ma’am Grace ng minsang mag-isa siyang nakaupo sa bench. Agad niyang napansin ang isang nun na nakasunod dito. Tumayo siya upang salubungin ang butihing guro. “Hi Mary may ipapakilala pala ako sayo” paunang sabi ng kan, yang teacher Grace. “Ito pala si Sr. Anne, she was a Carmelite sister” pagpapakilala nito. Maluwag siyang ngumiti kay Sr. Anne parang ang gaan ng pakiramdam niya ng makita ito. “Hello po Sr. Anne” bati niya dito. Niyakap siya ng madre na lubos niyang kinagulat, naramda, man niyang parang hindi iba ang turing nito sa kanya kundi isang kapamilya. “Hello Mary!” ngiting sabi nito. “Ma’am Grace told me na isa ka sa mga pinakaactive pagdating sa pagtulong”. Tila nahihiya siya sa sinabi nito. “Hindi naman po”. xciii

Makaraan ang ilang araw, na walang araw na hindi tuksuhin si Mary ng tatlo niyang kaibigan, lagi rin siyang pinapakilig ni Andrew, lahat na yata sa buhay niya ay perfect. Pero minsan natatakot siya na baka isang araw gumising siyang umiiyak. “Mary magsisimula na yong concert” sigaw sa kanya ng kasa, mahan niya. Agad namang nagmamadaling tumakbo si Mary para tulun, gan ang kasamahan niya sa pagpapafinalize. Nagtataka dahil hindi niya nakita si Andrew buong araw hindi rin niya ito ma, hagilap sa kanyang paningin, mas itinuon na lamang niya ang focus niya sa activities. Nagsidatingan ang mga bumili ng tick, ets at tahimik lang si Mary na nanunuod sa may gilid. Kanta, han, sayawan, drama at kung ano pang pakulo ang ginawa nila. Maya-maya’y nagulat siya ng tawagin ang pangalan ni Andrew para kumanta. Agad na lumabas si Andrew mula sa likuran ng stage. Hindi naman siya makapaniwala sa nangyayari wala siyang kaalam-alam na part pala ito ng concert. Kumanta ito ng Harana ng Parokya ni Edgar, palibhasay may dating din si

Andrew kaya ganun nalang ang tilian ng mga kababaihan pero mas naging focus naman ang tingin nito sa kanya. Kinilig siya dahil nakatuon ang mga mata nito sa kanya, at lihim siyang napangiti. Ng matatapos na ang kanta ay agad itong bumaba at nilapitan siya, dinukot sa bulsa nito ang isang rose at binigay sa kanya, kaya naman ganun nalang ang tuksuhan ng lahat. Niyakap siya nito kasabay ng isang mahi, nang bulong “I love you”. Umaapaw siya sa kilig dahil sa sinabi nito, pinong kurot sa tagiliran ang tanging naisagot niya. Ang mga araw ay naging buwan at ang buwan ay naging taon, tuluyan na silang gagraduate excited siya sa panibagong lan, das na kanyang tatahakin, kapwa rin malungkot na may ha, long saya ang mga kaibigan niya. “Uy let’s communicate pa rin ha?” saad ni Vanessa habang inaayos ang graduation dress niya.

“Panginoon kayo nalang po ang bahala sakin” bulong niya sa harapan ng simbahan. Mary learned to contemplate mas it, inuon na lamang niya ang sarili sa pagdadasal, lahat ng hi, nanakit niya ay sa Diyos niya sinasabi. Ginamit din niya ang rosary at brochures ng binigay sa kanya ni Sr. Anne na malaki ang naitulong sa kanya. Matapos siyang lumabas ay nagulat siya sa kanyang nakita. Si Andrew may kasamang babae. Parang tinusok ang puso niya sa kanyang nasaksihan, nagtatawan pa ang mga ito at tila masaya. Nilapitan niya si Andrew. “Hi” bati niya. Halatang nagulat si Andrew ng makita siya at hindi ito maka, pagsalita. “Babe” saad nito.

“Oo nga dapat mag bonding din tayo minsan girls ha?” ani Louisse.

Nakabusangot siyang nakipagtitigan dito. “May OT ka pala n!?” sarkastikong sabi niya.

“Mamimiss ko talaga kayo” mangiyak-ngiyak na saad ni Cherry.

“Andrew alis muna ako ha? Txt mo nalang ako” singit ng ba, bae na agad na umalis.

“Salamat sa lahat girls” saad niya sa mga kaibigan. “Pa-hug nga” at niyakap niya ang tatlo.

Nakapamewang siya sa harapan ni Andrew. “Wow text pa ta, laga? Ano mo siya textmate!?”

“Uy imbitahin mo kami sa kasal mo ha?”

“Babe please wag dito ok!?”, naiiritang saad nito.

“We still don’t know our future” sagot niya dito.

“Galit ka? Wow nakuha mo pang magalit no? text kayo tapos ako ni isang message di ka makasend!” nagsimula ng tumaas ang tono ng boses niya.

Nagpicture-ran pa sila for remembrance. Pagkatapos ng graduation ang akala ni Mary ay ganun pa rin ang lahat at walang magbabagong especially sa kanila ni An, drew pero lahat ng iyon ay nagbago at yon ang hindi niya inaasahan nagsisimula na siyang magtrabaho sa isang IT com, pany at ganun din si Andrew at kapwa sila naging busy. Halos hindi na sila nagkikita at minsan nag-aawayan pa sila kahit konting bagay. Hindi niya maintindihan si Andrew kung bakit bigla itong nagbago.

Napailing si Andrew ng ilang beses. “Wala kaming relasyon ok? Kaofficemate ko lang siya Babe” anito.

Minsan niya pa itong nahuling may katext na iba pero sinabi lang nito sa kanya na kaofficemate lang niya.

“This is unfair babe” anang ni Andrew.

Tinaasan niya ito ng kilay. “Kaofficemate mo siya pero kung tignan kayo daig niyo pa ang malalandi!” sigaw niya dito. She totally cannot control her feelings kaya agad na ruma, gasa ang mga luha niya na kanina pa niya pinipigilan.

“Babe pwede ba pagpahingahin mo naman ako” galit nitong sabi ng minsa niya itong tawagan.

Nagpahid siya ng mga luha. “Unfair mo mukha mo!” agaran siyang umalis at kahit na pinigil siya nito ay hindi siya nagpa, pigil.

“Babe gusto lang naman kitang kausapin eh kasi namimiss na kita” ganting sabi niya.

Humahagulgol siya sa kaibigan si Vanessa na nuon ay agad na dumating ng tawagan niya.

Pero sa halip na maglambing ito ay mas lalo pa itong nagalit. “Ano ba? Pagod nga ako gusto ko ng matulog” bulalas nito at pinatay agad ang cellphone.

“OMG girl ano bang nangyayari sa inyo? Dati ang sweet niyo” nalulungkot nitong sabi.

Napaiyak na lang si Mary, kung ilang ulit na siyang nagtitiis kay Andrew ang akala niyang mabait at mapagmahal na An, drew ay nawalang parang bigla at napalitan ng Andrew na mainitin ang ulo. Ilang beses na siyang pinaiyak nito pero da, hil mahal niya nag tao ay hindi siya sumuko pero niya alam kung hanggang kailan siya magtitiis. Umiiyak siyang nagdadasal sa Diyos sa nangyayari sa buhay niya, nahihirapan na siya dahil dumagdag pa si Andrew sa pressures sa buhay na akala niya ay supportive sa kanya.

xciv

“Di ko alam girl pero sobrang sakit eh, may patext-text sila ng babaeng iyon samantalang ako ni-Hi or Hello wala?” humagul, hol na naman siya ng iyak. “Shh-hh tama na yan girl” pag-aalo sa kanya ni Vanessa. Hindi aakalain ni Mary na mag-aaway sila ng ganun ni An, drew, tila ba unti-unti ng nagbago si Andrew at malamig na ang pakikitungo nito sa kanya. Dumaan ang ilang araw ay hindi na nagtext sa kanya si An, drew kaya naisipan niyang unang mag text.

Babe Sorry ha? Sorry na babe kung nasigawan kita. Ilang minuto siyang naghin, tay………………………………………………… Walang reply… Muli siyang nagtext. Sorry na babe. Muli siyang naghintay pero dumaan na lang ang ilang oras pero walang reply. Tinawagan niya ito pero walang sumasagot. Tuluyan ng pu, matak ang mga luha niya. “Iniwan na kaya ako ni Andrew? Bakit di siya nagtetext? Di na ba niya ako mahal?” naisaloob niya. Nang biglang tumunog ang cellphone at pangalan ni Andrew ang agad na rumehistro. “Hello Babe” “Babe hintayin mo ako ha? Basta hintayin mo ako Babe” saad ni Andrew. Tooootttt….. Naputol ang linya at tanging pag-iyak na lang ang nagawa ni Mary. Hindi na nagpakita si Andrew matapos ang tawag na iyon.

puso ay ito ako ngayon” napabuntong-hininga siya ng maa, lala ang mga masasakit na naranasan niya noon. “God’s Love Mary brings you here at alam mo iyon. You were strong enough para tawagan mo ako ng araw na iyon at nag, desisyon na pumunta dito, natatawa pa nga ako nun sayo da, hil ang naging reason mo lang kung bakit ka nagpunta dito eh dahil sa broken hearted ka” anito at natawa. Naalala nga niya iyon ng araw na magdesisyon siyang mag quit ng work at pumunta sa retreat house ng Carmelite Sis, ters. Hindi niya maisip kung bakit sa daming mapuntahan ay naisip niyang pumunta sa mga madre siguro nga ay tama si Sr. Anne na talagang ang pagmamahal ng Diyos ang nagdala sa kanya doon. “Oo nga Sr. Anne, kung maalala ko nga iyon ay natatawa na rin ako. I never though na magiging madre ako. Naging rea, son ko pa nga ito noon para lang lubayan ako ng mga kaibi, gan ko sa panunukso nila but now I have found my true love, my everlasting love at dito masaya ako Sr. Anne. Akala ko noon kung magkakaboyfriend ako it would be enough pero hindi pala dahil ang puso ko parang may hinahanap at alam ko sa sarili ko na mas marami pa akong matutulungan kung ilalaan ko ang buong buhay ko sa paglilingkod sa kanya” dug, tong niya. Napahawak siya sa dibdib niya. “Sigurado na po ako Sr. Anne at hindi ako nagkamali sa naging desisyon ko dahil alam kung hinding-hindi niya ako pababayaan. In His presence I have found my greatest strength, my life was for service, my life is for God”. “Of course Mary, His love is the greatest love ever” wika ni Sr. Anne.

Lumipas ang ilang taon…… “Le’t us put ourselves in the presence of the Lord as we all to, gether say In the name of the Father, and of the Son and of the Holy Spirit. Amen” saad ng isang babae. Lumabas ang babae at agad na naglakad sa malawak na har, din. Makikita sa mga mata nito ang kasiyahan at kapanatagan ng loob. “Kumusta ka na Mary? Kumusta ang pananatili mo dito?” saad ng isang madre. Agad na napalingon si Mary at agad na yumakap sa madre. “Salamat Sr. Anne, I feel so happy at peaceful, umaapaw sa pagmamahal ang puso ko” masayang sagot niya sa madre. Napangiti ang butihing madre. “I am so happy for you Mary, ready ka na bas a 1st Vocation Vow mo?” tanong nito sa kanya. “Yes Sr. Anne ito na talaga ang matagal ko ng hinihintay and now ito na sa wakas ikakasal na ako” aniya at napatawa. Natawa din ang madre at malumanay na hinawakan ang ka, may niya. “Thank you for answering God’s call Mary, I know hindi madali ang pinagdaanan mo Mary at hindi ko lubos maisip na ito ka ngayon isang masayahing babae na puno ng positivity sa buhay”, masayang sabi ng madre. “I know Sr. Anne hindi ko rin akalain na aabot ako dito ng ganito katagal, the first time I was here hindi ko alam kung anong gagawin at saan ako patungo pero dahil sa tulong mo at lahat ng Sisters dito at pag-accept niyo sa kin ng buong xcv

Muling nagmahal si Mary at this time handa na siyang panin, digan ng panghabang buhay ang pagmamahal niya sa Pangi, noon ilang araw na lang ay magko-commit na siya ng kan, yang 1st vocation vow, ang pagiging madre. Hindi niya inaasa, han ang naging desisyon niya pero hindi siya nagsisi dahil sa unang tapak pa lang niya sa Carmelite alam niyang nararapat siya dun at mula noon ay hindi na niya naisipang umalis doon. Dumating ang araw ng 1st vow ni Mary, pakiramdam niya ay ikakasal siya. Isinuot niya ang napakasimpleng damit na kung tawagin ay abito. Walang make up at lipstick pero ang tingin ng ibang tao sa kanya ay isang napakagandang madre at la, hat ay humanga. Hindi naging madali ang tinahak niyang lan, das pero dahil sa conviction niya at perseverance niya, ito na siya ngayon. Ito na yata ang pinamasayang araw ng buhay niya ang tuluyang maging madre at maglingkod ng buong buhay sa Diyos. Nagsidating ang mga kaibigan at relatives na sobrang saya para sa kanya. “Girl, este Sr. Mary mano po” panunudyo sa kanya ni Vanessa. “Mary ang ganda mo” segunda ni Louisse. “Sr. Mary I am speechless di ko talaga inaasahang magiging madre ka” sambit naman ni Cherry. Pinagyayakap niya ang mga kaibigan. “Kayo talaga di pa rin kayo nagbabago” pinong kurot ang binigay niya sa mga ito. “I am so happy for you Mary kahit hindi kayo nagkatuluyan ni Andrew pero ito ka naman ngayon, a beautiful and loving nun” ani Vanessa.

Siniko naman ni Cherry si Vanessa dahil sa pagsambit nito sa pangalan ni Andrew.

Dumaloy sa mga mata nito ang luha. “Patawad Mary kung ini, wan kita---“

Natawa na lamang siya. “It’s ok Che.. Matagal na akong naka, move on at hindi ako galit sa kanya in fact thankful ako dahil kung hindi iyon nangyari, hindi ko rin siguro mahahanap ang totoong kaligayahan ko, masaya na ako at umaapaw sa pag, mamahal ang puso” malumanay niyang sagot.

Pinutol niya ang sasabihin nito. “Hindi muna kailangan mag, paliwanag Andrew, wala na iyon sakin ang mahalaga sakin na nasa maayos kang kalagayan at nakita kitang muli upang pasalamatan sa lahat ng mabubuting bagay na ginawa mo sakin, taos puso akong nagpapasalamat sayo”.

“You’re such a holy one” manghang sambit ni Louisse.

Natahimik si Andrew, maya-maya’y nagsalita ito. “Mahal pa kita Mary” tila nahihiya nitong sabi.

Kinurot niya ito dahil sa sinabi. “Ikaw talaga, ako pa rin ito girls, hindi man tayo magkita ng matagal pero palagi kayong nasa puso ko at ipagdadasal ko kayo lagi” aniya. “Love ko kaya kayo”. “Ano ba ito paiiyakin mo kami eh” mangiyak-ngiyak na sagot ni Cherry. Mahigpit niyang niyakap ang tatlo. Her life was complete at nothing she could ask for. Masaya si Mary sa pag-aayos ng gamit sa bahay ng bigla siy, ang tawagin ng kapwa madre. “Sr. Mary may nagwawala sa labas ng gate at pilit na pumapa, sok, hinahanap ka” wika ng isang madre. Agad naman siyang lumabas upang makita kung sino iyon. Hindi niya akalain kung sino ang nasa labas si Andrew ito na halatang nag-iba ang mukha, may bigote ito at tila mas nag, ing mature ang itsura. Dumating din ang araw ng paghaharap nila ngayong isa na siyang ganap na madre. Nakita niyang nagwawala ito sa gate at pilit na pumapasok sa gate. Nakita niya muli ang taong lubos niyang minahal noon pero wala na kahit na anong katiting na pagmamahal siya dito mas pumaibabaw ang pagmamahal niya bilang alagad ng Diyos. Nakita siya nito at halatang nagulat ito ng makita siyang nakasuot ng abito sa halip na sumigaw na Babe tinawag siya nito sa pangalan. “Mary” Tuluyan ng binuksan ng ang gate at agad itong nakapasok. Lumapit ito sa kanya at mahigpit siyang yinakap. “Mary” Bumalik ang mga ala-ala ng kahapon pero walang galit siyang naramdaman, ito nga siguro ang tunay na pagmamahal at ti, natawag nilang pagpapatawad, halos araw-araw siyang nagda, dasal noon dahil sa pag-iwan sa kanya ni Andrew pero dahil sa pagdadasal mas naging bukas ang puso niya upang mag, patawad sa mga taong nanakit sa kanya at maging bukas sa pagiging kapwa tao. Humahagulgol ito ng iyak.“Sorry Mary kung nasaktan kita, patawarin mo ako. Alam kung mali ang ginawa ko saiyo”. Hinawakan niya ang kamay, isang hawak na tulad ng isang pagkakaibigan. “Matagal na kitang pinatawad Andrew at wala na akong galit sayo” malumanay niyang saad. Tumigil ito sa pag-iyak at tiningnan siya mata sa mata. “Na, huli na yata ako ng dating Sr. Mary” malungkot nitong sabi. “Hindi pa naman huli Andrew dahil isa sa mga matalik kung kaibigan. Salamat sa lahat” aniya. xcvi

Umiling siya ng dalawang beses. “Ituon mo ang pagmamahal mo sa iba Andrew, marami ka pang makikilalang babae na pwede mong mahalin ng lubusan” tumikhim siya. “Hindi ko na masusuklian ang pagmamahal mo Andrew dahil inilaan ko na ang buhay ko para sa Diyos, my Life is for God, I am now a Nun pero pwede tayong magsimulang muli bilang magkaibi, gan na nagdadamayan, handa kitang tulungan sa spiritual life mo Andrew” aniya. Napayuko si Andrew. “Alam ko iyon Sr. Mary, sorry, pero masaya ako dahil hindi ka galit sakin at kailangan ko ng isang kaibigan na tulad mo, yung tutulong sakin sa pag, muling pagbangon ko” Ningitian niya ito. “Masaya ako at nakita kita Andrew. You were always part of my prayers, at tutulungan kita, hali ka ili, libot kita sa aming munting retreat house” hayag niya dito. Inilibot niya si Andrew sa kumbento kung saan sila nagda, dasal at sa hardin kung saan sila nagme-mediate minsan. Muling pinagtagpo sila pero ngayon mananatili na lamang silang magkaibigan. Wala ng hihilingin si Mary sa kanyang buhay, isa siyang simpleng madre na handang tumulong sa mga nangangailangan. Her life was complete, masaya siya sa naging desisyon niya sa buhay at kailan man ay magiging matatag siya sa kanyang bokasyon. Hindi madali ang maging madre, maraming bagay ang isaalang-alang pero mas pinili ni Mary na tahakin ang buhay na hindi masyadong marangya pero alam niyang dito siya sasaya. There will always be strug, gles ang persecutions in Life but with her strong faith she will surpass every obstacles she will encounter at patuloy siya sa pag-spread ng words of God sa ibang tao. Tumugon si Mary sa pagtawag sa kanya at hindi naman siya nagkamaling sagu, tin iyon dahil iyon ang nagbigay sa kanya ng kasiyahang wa, lang hanggan. “Life is always an unpredictable journey but God only knows the best for our life. Trust in His Plan. Always think of yourself as the last option. Never think of yourself as the first priority, be compassionate and do not let the world deceive you. Never put money as the first priority of your Life but instead look around you and think of the people who needed more than all the desires you want in your personal life. Learn to give and sacrifice for the sake of others. This is what we called Love. It is not easy but it all started with a little faith and soon the faith you have will be then bigger and bigger, it is like a mustard seed once planted and cultivated in your heart it will grow like a tree that gives shaed to other. Your are a Light to others, let your Light shine to others. You don’t need to be a nun or a priest by simply being who you are and doing the good things with no other intention but purity then you are doing God’s works. Allow yourself to be in the pres, ence of the Lord, have a constant dialogue with HIM and truly He will never failed to answer your Prayers”- Mary ***END***

Walang Forever Celine Lei Garcia “Ang corny naman no’n.” Sabi ko sa kaklase ko na kilig na kilig sa pagkwekwento ng paghahawak kamay nila ng boy, friend niya habang naglalakad sa mall. Ano ba kasing sweet doon? Wala naman, parang naghawak lang ng kamay ni hindi nga siya nilibre ng pagkain. Mabubusog ba ko sa paghahawak kamay namin? Hindi naman di ba? Hindi naman ako bitter o naiingit sa mga magkasintahan kaya naiirita ko sa ginagawa nilang pagpPDA. I just find it corny not sweet. Ayoko sa mga clingy na tao, hindi kasi ko ganoon. Ayoko ng umaangkla sa braso o yumayakap kahit sa kaibigan pero hindi ibig sabihin no’n ay hindi ko na sila mahal o pinapahalagahan man lang, hindi lang talagi ko masyadong showy. “Si Claire naman. Wala ka bang sweet bone?” Mapang-asar na tanong niya. “Meron. Kaya nga kinikilig ako sa mga artista. Kung si Daniel Padilla ang gagawa sa akin no’n hindi ‘yon corny.” Sagot ko sakanya. “Ano namang pinagkaiba noon?” Naguguluhang tanong niya. “Kapag si Daniel gagawa, cool. Kapag iba, pa-cool. May binaba, gayan kasi ang mga ganoon.” Poker-face kong sagot. Natawa naman ang ibang naming kaklase sa sinabi ko. Aaminin ko may pagkaprangka ko minsan at walang preno sa sinasabi lalo na kapag alam kong tama ako. “Kaya siguro wala ka pang boyfriend.” Sabi naman nung isa. Nasa kolehiyo na ako pero wala pa rin akong boyfriend, NBSB ako for short. Hindi naman sa mapili ako, ayoko pa lang ta, laga. Feeling ko kasi hindi pa dumarating yung tamang tao para sa akin. Isa pa, masayang maging single kasi malaya ka, walang pipigil kung anong gusto mong gawin o kahit saan ka pumunta, may pagkaindependent kasi ako.Nginitian ko na, lang sila bilang sagot para hindi na humaba pa ang usapan. ** Umilaw ang cellphone ko tanda ng may nagtext, nakalimutan ko palang tanggalin ito sa pagkakasilent. Kinuha ko ito sa unan na katabi ko at tiningnan kung sino ang nagtext. "Si Hero lang pala." Magkaganun pa man ay binuksan ko ang mensahe at binasa. Hero:Reena.. Pangalawang pangalan ko ang nakalagay sa text.Nireplyan ko lang ito ng simpleng.. BAKIT? Hindi ako galit o naiinis. Talagang natural na sa akin ang nakaall capital letter, magtaka ka na pag nagsmall letter ako dahil panigurado galit o naiinis na ako sa iyo. Wala pang isang minuto ay nagreply na ka agad siya. Hero:Kailangan ko ng kausap. Ako:WALA KA BANG IBANG KAIBIGAN? xcvii

Prangkang text ko dahil hindi naman kami close ni Hero.Ordinaryong kaklase ko lang ito at hindi naman talaga kami naguusap ng madalas. Hero:Meron. Bakit? Ako:MERON NAMAN PALA E BAKIT AKO PA YUNG TINETEXT MO? Hero:Gusto kitang kausap. Ako:BAKIT AKO? Hero:Para maiba naman. Ako: BALIW KA.WAG AKO. Nagpatuloy pa ang pagpapalitan namin ng mensahe pero puro walang kwenta naman ang sinasagot ko. Kundi tawa,ay maiigsing mensahe lang ang sinasagot ko sa mga mensahe ni Hero kahit na napakahaba ng mensahe nito. Ang isang araw ng pagpapalitan ng mensahe sa cellphone ay naging linggo hanggang sa umabot na ng ilang buwan pati na nga rin sa facebook ay magkachat kami. Kadalasan ay nan, gungulit lang si Hero katulad nung minsan ay nagpadala siya ng selfie niya na pacute ang pose o kaya naman ay magkwek, wento ng kung ano ano tungkol sa buhay niya lalo na ang mga kabiguan niya sa ex at niligawan niya ngunit kahit kom, portable at sanay na ako sa kanya ay hindi pa rin ako nagkwekwento ng tungkol sa buhay ko, nanatiling sarado ang libro ng buhay ko para sa kanya. Maaaring sinasakyan ko ang trip at sinasagot ang mga tan, ong niya ngunit bukod sa mga madalas kong ginagawa na nakakabisado na niya dahil sa madalas naming pagtetext ay wala pa rin itong alam sa mga sekreto ko o kung ano ako noong high school at iba pa na para sa akin ay masyado ng personal. Bukod pa doon ay madalas din tumawag si Hero upang kanta, han ako o makipagkwentuhan hanggang abutin kami ng hat, ing gabi. Napansin na rin ng mga kaibigan ko ngayong kole, hiyo ang pagiging malapit namin ni Hero kaya minsan ay tinu, tukso ako ni Jenna na isa sa tatlo kong kaibigan sa kolehiyo na madalas kong kasama. Ang dalawa pa ay si Myra,ang pi, nakatahimik at mahinhin sa amin at si Beth ang high school classmate ko dahil nga matagal na kaming magkakilala ni Beth ay mas close kami samantalang si Jenna at Myra naman ang malapit talaga sa isa't isa. Wala naman talaga sa akin yung panunukso ni Jenna sa amin ni Hero kasi wala naman akong ibang nararamdaman para kay Hero bukod sa pagiging kaibigan.Pero nagbago lahat nung dumating ang summer break. Hindi na kami madalas magkita dahil bakasyon na nga, pero pumapasok pa rin ako sa school para kunin yung math sub, ject na di ko nakuha nung second sem dahil bumagsak ako nung first sem sa algebra. Katulad ko ay bumagsak din siya ngunit hindi na siya nagsummer dahil lilipat na siya ng ibang course. Kaya nga mas lalong dumalas ang pagte, text,pagchachat at pagtwetweet namin sa isa't isa. Mas marami na kaming alam sa isa't isa na mas nakapagpa, lapit pa sa amin dahil marami kaming bagay na napag, kakasunduan, isa na rito ang pagkahilig namin sa bandang

The Script at ang pagkahilig niya sa gummy bears na kinahili, gan ko na din. Bukod pa doon ay mas naging sweet siya, madalas siyang bumanat ng mga pick up lines at magbiro ng may halong pag-aalala na dati naman ay wala lang sa akin pero hindi ko pala namalayan na unti-unti na kong nahuhulog sa kanya.

Hindi na rin ako masyadong nagloload para hindi na kami madalas magkatext. Ewan ko ba, ang hirap na kasi gustong gusto ng sumabog ng nararamdaman ko tuwing magkatext kami. Kaya iyon na lang ang naiisip kong paraan para maba, wasan man lang ang komunikasyon namin kahit na alam kong sa chat at tweets naman niya ko kukulitin.

Mabilis ang paglipas ng oras naging busy kami sa pag-aaral dahil ayaw nga naming bumagsak,hindi na rin namin namala, yan na tatlong buwan na ang nakalipas mula ng magpasukan at nakakalahati na kami sa mga aralin para sa semester na ito. Isang araw nga e hindi pumasok si Jenna at Beth kaya kami lang ni Myra ang magkasama, walang ginagawa sa isang major subject namin dahil biglang pinatawag ang professor namin sa dean's office. Hindi ko alam kung anong pumasok sa isip ko at napakwento ko kay Myra ng tungkol kay Hero. Nabanggit ko na madalas kaming magkatext at ang kakulitan nito. Nabanggit din niya na ganun nga talaga si Hero, medyo close din kasi sila dahil parehas sila ng lugar ng inuuwian.Kinagabihan noon ay nagtweet ako ng lyrics ng kanta ng Train na Marry me.

Hating gabi na at patulog na ko ng makatanggap ako ng text mula sa kanya. Hero:I love you Reenayi. Nagising ang papatulog ko ng diwa sa aking nabasa. Ilang ulit ko pa itong binasa sa pagbabakasakaling mali lang ako ng basa pero hindi malinaw ang nakalagay sa text niya. Hindi rin siya na wrong send dahil may pangalan ko at iyon pa nga ang nickname ko na ginawa niya para sa akin. Hindi ko alam ang irereply ko. Ayokong maging obvious ang nararamdaman ko kaya nauwi ang reply ko sa isang.. HAHA.. Lumipas ang mga araw at hindi namin pinagusapan ang tung, kol sa text na iyon kaya kunwari ay balewala rin iyon sa akin, pero may text na naman siya na nagpagulo ulit sa isip ko. Hero:I miss you. Ako:SINO? Hero:Ikaw nga. Ako:WEH? HINDI MO BA NAMIMISS YUNG IBA NATING KAK, LASE?

MQ @CLAIREREENA MARRY ME TODAY AND EVERYDAY Tapos bigla siyang nagtweet. X @herogbna Will you marry me? @CLAIREREENA Nagulat na naman ako sa ginawa niya. Ano na naman ba ito? Mas lalo akong naguluhan kaya hindi ko na siya nireplyan doon pero nagtweet na naman siya. X @herogbna

Hero:Ikaw lang naman namimiss ko sa mga kaklase natin.

Snobber! @CLAIREREENA

Ayan na naman ang puso ko, parang tambol lang sa bilis at lakas ng pagtibok. Wala na talaga, nasira na niya yung walls na ginawa ko. Napasok niya na talaga ang puso ko. Kaasar! In love na talaga ko.

Hindi ko pa rin siya nireplyan. Kunwari na lang na hindi na ko online. Pagdating ng 9 pm ay nagtweet ulit siya, minumura niya yung sarili niya dahil naaasar siya sa ginawa niya. Inalis ko nalang sa isip ko yung mga nabasa kong tweets niya at nilibang nalang ang sarili ko sa pagtingin-tingin sa mga naka, post sa facebook at twitter ko. Pagkatapos ng ilang oras ay tumigil na ko sa pagiinternet at humiga nalang sa kama at nagmuni-muni. Ang tagal ko palang natulala, napabalik lang ako sa wisyo ng may nagtext. Hating gabi na at siya na na, man ang nagtext, tinatanong ako kung anong problema ko at kung ano ano pang kadramahan na sumasabay pa sa bagyo. Gusto kong magreply pero sabi ng instinct ko huwag na at tuluyan ko na siyang iwasan kasi masasaktan lang ako. Hindi ko alam kung saan ko nakuha yung ganung kaispan pero iyon ang susundin ko. Bago pa ko tuluyang makatulog ay may pahabol pa siya.

Hindi ko alam kung anong gagawin ko simula ng inamin ko sa sarili ko na inlove na talaga ko sa lalaking iyon para kong sasabog, ganun yung nararamdaman ko. Kinausap ko yung mga high school bestfriends ko at sinabi nga ang tungkol doon pero wala ding naitulong. Hindi naman kasi nila kilala si Hero at wala din silang masyadong alam sa ganito dahil katu, lad ko ngayon palang din silang nagsisimulang mainlove. Hindi naman ako makapag-open kay Beth kasi nahihiya ako. Hindi naman kasi ko ganito, kilala na niya ko. Wala talaga kong mapagsabihan tungkol dito kaya sinarili ko nalang kahit mahirap. ** Nagsimula na ulit magpasukan, 2nd year na kami. Maraming nawala katulad ni Hero dahil lumipat na sila ng course at school dahil hindi na kinaya ang pressure sa course namin. Medyo nabunutan ako ng tinik kasi hindi na kami madalas magkikita ni Hero, sa satellite campus kasi ng university namin siya lumipat para makapagshift sa course na malapit sa course namin para macredit ang mga subjects na nakuha na niya.

xcviii

Hero: Buti pa ang kuryente bumabalik, e ikaw kailan kaya babalik? Sa wakas nagkakuryente din. Bwisit na bagyo yan! Gm.

Hindi ko alam kung anong nangyari sa amin. Sinend niya sa akin lahat ng mga text ko na hindi naman ganun kasweet pero alam mong may laman tsaka niya ko pagtatawanan, feel, ing ko tuloy ang tanga tanga ko. Naaasar na ko ayaw pa rin niyang tumigil sa ginagawa niya kahit na sinabi ko na kaya sinend ko na rin sa kanya yung mga sweet messages niya lalo na yung mga text niya ng mga I love you at I miss you. Buti nalang pala hindi ako nagbubura ng mga text niya kundi ako ang magmumukhang kawawa. Pagkatapos kong gawin iyon ay pinagmumura niya ko at ti, nanggi na hindi siya ang nagtext noon. Ang sakit. Sobrang sakit naitanggi niya yun na halos kamuhian niya ko sa ginawa ko. Ano bang mali doon? Binalik ko lang naman sa kanya yung mga sinabi niya sa akin. Ano bang kasalanan ko para ganunin niya ko? Ang ginawa ko lang naman ay nahulog ako sa kanya, pakisabi nga kasalanan ba ‘yun? Ang tanga ko. Ang tanga ko talaga at nahulog ako sa maling tao. Wala kong mapagsabihan kaya sa twitter ko nalang binubuhos lahat ng nararamdaman ko. Ayoko ng sabihin pa sa mga bestfriend ko kasi alam kong hindi din nila alam kung paano ang dapat gawin ko, pero masaya ako na kinocomfort pa rin nila ko na pilit nila kong pinapasaya kahit na pananda, lian lang yung maidudulot noon. Isang araw nag-open sa akin yung kaklase kong lalaki tung, kol sa nililigawan niya, katulad ko umaasa din siya na parehas sila ng nararamdaman pero hindi, kaya nakwento ko narin yung akin feeling ko kasi yun na yung tamang oras para makapagopen up ako tsaka para masagot na rin yung ilang katanungan ko dahil kilala niya si Hero at lalaki rin siya at, least alam niya yung mga bagay na hindi namin maintindihan ng mga babae. Sa kalagitnaan ng pagkwekwento ko ay kailangan niyang umalis kasi tinawag siya ng barkada niya at may gagawin daw sila kaya naiwan ako kay Jeanne, isa rin ito sa mga kaibigan ko sa kolehiyo kaso madalang na kaming magkasama kasi nalipat siya ng barkada. “May sasabihin ako sa iyo.” Sabi ko. “Ako din.” Sagot naman niya. “Kaso wala na.” sabay naming sabi dahilan kung bakit kami biglang nagkatinginan. “Ikaw din?” tanong ko. Tumango siya bilang pagsang-ayon. Wala man kaming sinabing pangalan ay nagkaintindihan kami na parehas yung taong gusto naming tukuyin. “Kaso matagal ng tapos yung akin, wala na yun sa akin.” Sabi niya. Hindi ko alam pero nakahinga ko ng maluwag sa sinabi niya. Natuwa rin ako na may mapagsasabihan na ko ngayon na makakarelate sa akin kaya kwinento ko talaga lahat ng nangyari sa amin. Masaya na ko kahit papaano ay lumuwag yung pakiramdam ko dahil nga may napagkwentuhan na ko pero ayaw yata ng mundo na maging masaya ako kasi matapos lang ang isang oras ay may nalaman na naman ako. Hiniram ko kasi yung cellphone ni Myra para makitext wala kasi akong load pagka, tapos kong magtext ay may napansin ako sa inbox niya, emoticons lang kasi ang nakalagay na pangalan. Alam kong curiousity kills pero may nagtutulak kasi sa akin na buksan yung conversation na yun sa inbox niya, hindi kasi pala kwento si Myra kaya binuksan ko yung conversation para may malaman. Kung iba ang makakabasa maaaring maisip xcix

nila na friendly text lang pero para sa akin hindi. Alam kong may kakaiba kasi ganito kami magtext ni Hero at naconfirm ko nga nung tiningnan ko ang number, si Hero nga. Hindi na, man sa kabisado ko yung number niya pero pamilyar talaga ako doon kasi lagi kaming magkatext. Nagbago talaga yung mood ko sa nalaman ko. Nasaktan na naman ako at doble ngayon yung sakit, dalawa na kasi silang nanakit sa akin. Hindi lang din ako naloko,natraydor din ako. Alam naman kasi niya, paano niya nagawa ‘yun?Bakit hindi niya nalang sinabi? Pinagmukha nila kong tanga e. Hindi ko talaga alam yung gagawin ko. Naiiyak na talaga ko. Buti na lang nandiyan si Jeanne, may napaglalabasan ako ng sama ng loob bukod sa twitter, iba pa rin kasi yung alam mong may nakikinig. Nadagdagan pa yung karamay ko nung hiningi ni Jeanne yung payo ni Czei,barkada niya na kaklase namin. Mapagkakatiwalaan naman yun sa katunayan ay may natulong talaga siya dahil may natutunan ako sa kanya. Buti nalang nagsembreak na kaya kahit papaano ay makaka, pagpahinga ako,mas makakapag-isip ako. Pagkatapos ng dala, wang linggo ay nagpasukan na ulit, second sem na. Hindi ko alam kung paano ang gagawin ko, hindi naman sa ayaw kong makasama si Myra pero kapag nakikita ko kasi siya ay naaa, lala ko yung nangyari buti nalang minsan ay hinihila ako nila Jeanne at Czei para sumama sa kanila. Dahil nga sa nangyari ay sinisikap nilang balaan yung mga posibleng maging bik, tima pa ni Hero at isa na rito si Mela na nakakatext at chat din ni Hero na ngayon ay kaclose ko na rin dahil hindi niya rin maisip na magagawa yun ni Hero sa akin dahil malayong ma, layo nga iyon sa pinapakitang ugali ni Hero. Si Neri na kaibi, gan din nila Mela ay nakwentuhan ko na rin at isa sa nagbigay din sa akin ng payo. Si Jeanne,Czei,Mela at Neri, sila ang nasasandalan ko ngayon sa problema kong ito. Kahit na ngayon ko palang sila naka, close ay naramdaman ko na tunay silang kaibigan. Madalas ay sa kanila na ko sumasama, naaawkward pa rin kasi ako kay Myra pero naiisip ko pa din sila, dalawa na lang kasi silang natitirang magkasama kapag hinihila ako nila Jeanne, hindi na kasi sumasama sa amin si Jenna nung patapos na ‘yung first sem, lahat kasi kaibigan nun sa section namin kaya ma, rami siyang pwedeng samahan. Pero natouch talaga ko kay Jenna dahil nag-aalala pala siya sa akin nung nalaman niya yung problema ko. Akala ko magagalit siya sa akin kasi nga mas close sila ni Myra pero hindi, isa pa siya sa nagbigay sa akin ng payo. Marami din akong narealize tungkol kay Myra at Hero, yung mga bagay na akala ko dati ay normal lang pero nalinawan ako ngayon na matagal na pala din yung kanila, nabulag lang ako sa pagtitiwalang hindi nila yun magagawa. Ang tindi lang talaga ni Hero, hindi ko alam kung manhid o sadyang insensitive. Pagkatapos ng ginawa niya sa akin na, kuha pa niyang magtext at tanungin ako kung anong prob, lema at kung bakit ako nagkakaganun. Ang galing niyang artista, kung iba siguro na walang alam sa ginawa niya sa akin ang makakabasa ng text maaawa pa sa kanya at ako pa ang magmumukhang masama. Dahil sa nabasa nilang mga text ni Hero ay naisipan nila na magtwitter party kami at ang topic nga namin ay siya, yung pagpapaasa,panloloko at pagtwotwo time niya sakin. Hindi naman namin sinasadyang paringgan siya dahil wala naman kaming binabanggit na pangalan, hindi lang din naman kasi siya yung tinutukoy nila dahil humuhugot rin silang tatlo sa mga nangyari sa kanila. Ewan ko ba sa kanya at pinaringgan niya rin ako tapos minura na naman niya ko. Hindi man niya

ko minention alam kong ako yung pinatatamaan niya dahil itinitweet niya yun pagkatapos ng tweet ko. Ang kapal talaga ng mukha niya! Asar na asar ako sa kanya,sa pinaggagawa niya. Sa mga kalokohan niya na madaming nadamay bukod sa akin. Bwisit talaga siya. Akala niya kung sino siyang gwapo para gawin niya ‘yun hindi naman siya gwapo, masense of hu, mor lang siya. Galit ako sa kanya, galit na galit ako dahil min, san na nga lang ako magmahal tapos ganito pa. Nasayang lang ang first time ko, naloko’t natraydor lang ako. ** Birthday ko na ngayon, birthday na birthday ko pero may ganito akong problema. Hindi ako makapagsaya talaga. Hay buhay. Gusto ko na siyang kalimutan pero lahat ng gawin ko naaalala ko siya, sa text, sa chat, sa tweet miski nga sa t.v. paano kamukha niya yung isang komedyante. Nadedepress na talaga ko sa nangyayari, ni hindi ko na nga magawa ang mga normal routines ko. Hindi na ko nagloload para hindi ko na siya matext, tinamad na rin akong magsocial media dahil gusto kong iwasan ang mga bagay na may kinalaman sa kanya. Pero gusto niya yata talaga akong nasasaktan, bumati siya sa text isang minuto bago matapos ang birthday ko na parang walang kakaibang nangyari sa amin. “Nakamove on na ko. Isang linggo lang kaya akong nagmuk, mok.” Sabi ko kila Jeanne. “Kami pa ba maloloko mo?” natatawang sabi ni Czei. “Maniwala kami sa iyo.” Pang-asar na sabi naman ni Jeanne. “Hindi pabilisan ang pagmomove-on.” Segunda ni Neri. “Wag ipilit kung hindi pa naman talaga.” Pagtatapos ni Mela sa usapang isang linggo lang akong nagmukmok. “Guys,kilala niyo ba ‘tong number na ito? Binati kasi ko tapos tumawag sa akin hindi naman nagsasalita.” Tanong ko pero hindi din nila kilala. “Baka ‘yan na yung forever mo!” sagot ni Mela. “Oo nga. Bilis tawagan natin.” Suhestyonj ni Neri.Tinawagan nga namin pero mali daw yung number nadinadial namin. Ang weird naman noon kasi katatawag niya lang sa akin ka, gabi. Pagkatapos ng ilang oras ay napagpasyahan na naming lima na umuwi na dahil gabi na nga. Pagdating sa bahay ay nag, palit lang ako ng damit tsaka ako kumain ng hapunan pagka, tapos noon ay pumasok na ko sa kwarto. Nagbukas ako ng facebook at twitter sa cellphone ko at nilibang ang sarili sa pagtingin ng mga tweets at posts, kachat ko nga rin pala sila Neri,Czei, Mela at Jeanne may groupchat kasi kaming ginawa kaya doon kami nagkwekwentuhan kapag hindi kami mag, kakasama. Habang tumitingin ako ng kung ano-ano sa newsfeeds ko ay may naramdaman akong kakaiba. Parang may nakatingin sa akin. Kinilabutan tuloy ako. Hindi na tuloy ako makapagfocus sa ginagawa ko at iyon na ang naiisip ko. Pero ayokong taku, tin ang sarili ko kaya napagpasyahan ko ng matulog, nagta, lukbong ako ng kumot at pinikit ang aking mga mata. Ikwinento ko kinabukasan ang nangyari sa mga kaibigan ko. Iba-iba kami ng hula kung ano yung nangyari sa akin kaya mas pinili na lang namin na huwag ng pag-usapan pa dahil pareparehas kaming napaparanoid. Maghapon lang akong c

online dahil nga weekends at wala namang ibang gagawin hanggang sa inabot na naman ako ng gabi sa pagiinternet ng biglang may nagdirect message sa akin. X @youdontknowme Matulog ka na. Alam kong online ka pa. Nagulat ako sa sinabi niya, sa twitter nalang kasi ako online, at hindi mo malalaman doon kung online ang isang tao un, less nagtwetweet,retweet o nagfafavorite siya at makikita mo yun sa newsfeeds mo o kaya sa profile niya. Kanina pang isang oras na ang huli kong tweet na nag’good night’ ako at mula noon ay wala ka ng makikitang bakas na online pa ko. X @youdontknowme Sleep now Claire. Message na naman niya sa akin. Kaya tiningnan ko na ang pro, file niya at mukhang bagong gawa lang dahil wala akong makitang tweets niya at ako lang ang finafollow niya. Ang weird talaga kaya gusto ko mang alamin kung sino siya ay hindi ko na nireplyan at pinanindigan na natutulog na ako.Nakakatakot mamaya kung sino pa ‘to kaya natulog na rin ka agad ako. Magmula noon ay mas madami pang weird things ang narara, nasan ko. Minsan ay feeling ko laging may nakasunod sa akin at nakamasid. Kaya natatakot na kong umuwi ng gabi at magisa. At ngayon nga ay mag-isa lang ako sa sala ng may kuma, tok sa gate, tinawag ko pa ang kapatid ko upang tingnan kung sino yung tao sa labas pero sabi niya ay wala naman, kaya lumapit ako sa kanya sa may gate upang tingnan sigu, ruhin ngunit wala ngang tao isasarado ko na sana ang gate ng may napansin akong isang box. Nung una ay nagaalinlangan pa kong kuhanin ‘yun pero may nakalagay kasi na pangalan ko. “Buti ka pa ate may regalo ka na agad samantalang hindi pa naman pasko.” Sabi ng kapatid ko ng makita ang hawak kong box. Sinimangutan ko lang siya at pumasok na sa kwarto ko. Nagdadalawang isip pa nga ako kung bubuksan ko pero nan, guna pa rin sa akin ang kuryosidad kaya binuksan ko. Iba’t ibang klase ng gummies ang laman nung box,isang tao lang ka agad ang pumasok sa isip ko. Si Hero na sobrang adik sa gummy bears.Napangiti na lang ako ng mapait, halos ayoko na ngang pumunta sa mga convenience store na may gummy bears noong mga panahon na sobra pa kong nasasak, tan,hindi ko rin naman kasi mabibili kahit gusto ko noon da, hil nga naaalala ko siya, ganun katindi yung epekto ng gi, nawa niya sa akin. May nakapa akong parang papel sa ilalim ng mga gummies,k, inuha ko at nakita kong isa yung sulat. Reenayi, Bakit ka ganyan? Christmas na. Hanggang ngayon hindi niya pa rin alam kung bakit o ayaw niya lang aminin sa sarili niya na ganoon nga?Hay. Ang weird pa rin niya. Tsk. Pamysterious effect pa, siya lang pala. Kinaba, han pa tuloy ako, akala ko kung sino na yung sumusunod sa akin. May nalalaman pang ganito, akala naman niya makaka, limutan ko yung ginawa niya kahit na isang store pa ng gummy bears ang ibigay niya sa akin hindi ko pa rin yun makakalimutan.

Naging panatag na ko nung mga sumunod na araw, parang wala na ngang sumusunod sa akin, siguro dahil na gawa niya yung gusto niya, may ganoon pa kasi siyang nalalaman. Pero parang may sumusunod na naman sa akin ngayon, ano na naman kayang kailangan niya? Pinabayaan ko nalang siya kakasunod sa akin, siya lang naman yan ano bang pakialam ko sakanya. Pero laking gulat ko ng makasalubong ko siya, meaning hindi siya yung sumusunod sa akin kanina pa. kung hindi siya, sino? “ O, bakit parang nakakita ka ng multo?” tanong niya. “Sana nga multo nalang yung nakita ko,okay lang sana. Pero demonyo ka kasi kaya kinilabutan ako.” “Ouch. Ang prangka mo talaga.” “Buti alam mo.” “Sanay na nga ako.” Tinaasan ko lang siya ng kilay at sinubu, kan ko siyang lagpasan na. “May sumusunod sa iyo. Hindi ka safe.” Pigil niya sa akin. Tsaka ko lang ulit naalala yung tungkol doon, nakalimutan ko kasi ang tungkol sa sumusunod sa akin dahil sa pag-uusap namin. “Wow. Concern ka pala sakin. Bago yan a.” sarcastic kong sabi kahit na kinakabahan na ko doon sa sinasabi niyang sumus, unod sa akin. “Huwag ng matigas ang ulo. Ihahatid na kita sa inyo.” “Thanks but no thanks.” Sinubukan ko ulit lumagpas sa kanya pero hinawakan niya ko sa braso at hinila ko pauwi. Pina, bayaan ko nalang siya sa ginagawa niya ng hindi na tumagal pa gusto ko na lang makauwi na. Nang malapit na kami sa amin ay bigla niya kong hinila doon sa eskinita kaya napasigaw ako. Ngunit tinakpan niya lang yung bibig ko at binulong na tumahimik ako kasi huhulihin daw namin yung stalker ko. Napataas nalang ako ng kilay at hinayaan siya sa trip niya. Maya-maya nga ay may nagma, madaling lumiko din doon sa pinagtaguan namin at hinablot niya naman ito sa tshirt pagkaliko nung sinasabi niyang stalker ko. Tutal curious din naman ako ay tinanong ko na yung lalaki at umamin naman siya na siya nga yung nagmessage sa akin sa twitter at sumusunod sa akin tuwing pauwi ako. “Wala naman akong balak na masama, gusto ko lang masigu, rado na ligtas kang makakauwi kaya sinusundan kita. Hindi kasi ako makalapit sa iyo, nahihiya ako.” Paliwanag niya. Im, bes na matakot ay natawa lang ako, may ganito pa pala ngayon, infairness ang effort niya. Hindi nga bagay sa kanya ang tawag na stalker dapat admirer, ang cute niya kasi. “Hindi mo naman kailangan gawin ‘yun kaya tigilan mo na. Dapat yung normal lang.” sabi ko sa stalker/admirer ko. “At ikaw wag kang magpakahero dyan hindi bagay sa iyo ka, hit yun ang pangalan mo.” Sabi ko kay Hero. Tsaka ko sila ini, wan na dalawa at umuwi na. ** Eksaktong alas dose na ng umaga ng Disyembre 25, ibig sabi, hin ay pasko na ng makatanggap ako ng hindi inaasahang ci

tawag mula kay Hero. Halos tatlong buwan na yata ang lumi, pas ng huling pag-uusap namin sa cellphone. “Hello.” Sagot ko sa tawag. (Hi. Kamusta na?) “Okay naman. Ikaw?” (Ayos na. Nakausap na kita e.) “Wala ng talab sa akin ‘yan.” (Akala ko meron pa.) Natatawa niyang sabi, kaya sinagot ko din siya ng tawa. (Merry Christmas.) “Merry Christmas din.” At mahabang katahimikan ang namagi, tan. Akala ko nga patay na ang tawag ibaba ko na sana. (Sorry.) Pabulong niyang sabi tsaka niya binaba ka agad. Na, pangiti nalang ako. Iyon lang naman ang hinihintay ko para tuluyan ko na siyang mapatawad. Narealize ko kasi nitong mga nakaraang araw na kung ang Diyos nga nagpapatawad, ako pa kayang tao. Lahat naman tayo nagkakamali, kaya ma, tuto tayong magpatawad lalo na sa mga taong tunay namang nagsisisi. Madali lang naman magpatawad pero mahirap makalimot, maaaring napatawad ko na nga siya ngunit hindi na muling mababalik ang dati naming samahan,masyado ng maraming nangyari na hindi na kayang maayos pa ng lubusan lalo na ang tiwala na nasira. Masakit man ang naging unang karansan ko sa pag-ibig, lalo naman akong pinatatag nito. Marami akong natutunan at patuloy kong tatandaan ang mga aral na alam kong makaka, tulong sa akin sa mga darating pang araw. WAKAS. Iyan ang huling salita na tinaype ko sa aking laptop bilang pagtatapos ng storyang aking ginawa. “Ate, bakit malungkot yung ending? Bakit hindi sila nagkatu, luyan?” tanong ng kapatid ko na kanina pa pala nakikibasa sa ginagawa ko. “Hindi ako nagsusulat ng mga bagay na alam kong mapa, paasa lang ang mga tao katulad nalang ng mga kwento sa fairytales na kinalakihan natin. Hindi naman kasi lahat ng mi, namahal natin, mamahalin din tayo pabalik. May mga taong sadyang dadating sa buhay natin para bigyan lang tayo ng aral at hindi para makasama hanggang sa dulo nito. ” paliwa, nag ko at tumango-tango naman siya bilang pagsang-ayon bago ako iwan sa akin silid.Pagkasarado ko ng laptop ay bigla namang may tumawag sa cellphone ko. “Hello.” (CEE!Paano magmove-on?) Sa tingin ko isa na naman itong mahabang usapan, paniba, gong kaso na dapat lutasin at panibagong pusong gagamu, tin. Teka. Ano nga ba ko? A, oo nga pala isang simpleng manunulat na nangangarap. WAKAS.(TUNAY NA ITO PRAMIS! XD)