Lapis sa Kalye Issue no. 7 by Lapis Sa Kalye

LAPIS SA KALYE ONLINE MAGAZINE ISSUE NO. 7 APR 2015

Sulat mula sa Editor Bakasyon na naman! Dalawang buwang gugugulin sa ibang bagay bukod sa pag-aaral. Maaari kang maghabol ng mga paborito mong TV series, maaari kang maglakbay sa ibang lugar, bisitahin ang mga pamilya at kamag-anak o di naman kaya ay gawin itong oportunidad upang lumikha ng iyong sining. Puwede kang sumayaw sa Fiesta, mag-drawing, o di naman kaya ay magsulat. Noong ako ay bata pa at tuwing nakakaranas ako ng bakasyon mula sa pagpasok sa eskuwelahan, laman ako ng second hand “sari- sari store” sa may kabilang kanto para rumenta ng libro sa halagang limang piso, di pa uso ang Wattpad nu’n, at wala pa ring Facebook. Sa ngayon, gamit ang teknolohiya ay nakakapagpalimbag kami ng isang online magazine na naglalaman ng mga sulatin na mababasa mo sa pamamagitan lamang ng isang click. Sa mga laman ng magazine na ito, masasabi kong isa ‘to sa isa mga paborito ko dahil sarisaring klase ang iyong mababasa. Sana kung nagustuhan mo ang mga nabasa mo dito ay padalhan mo kami ng iyong mensahe, maaaring komento, suhestiyon o sarili niyong katha. Maraming salamat Kalapis sa inyong walang sawa na suporta!

Cindz Dela Cruz :) (a.k.a. Princess Cindz) LAPIS SA KALYE ONLINE MAGAZINE STAFF Editor in Chief: Cindz Dela Cruz

Contributors: Americo Tabora Kristelle Jimenez Mhericon Jean Landayan Lorenzo Silent Sakura Frozen Hart Glenmore Bacorro

Editor: Mariyey del Rio Anti’nyakis LSK Writers: Anino Seksing Patatas

Cover Photo by: Conrad Panelo

TALAAN NG NILALAMAN Pendulum Book Launch...................................................................................03 Bisyonaryo........................................................................................................06 Espasyo ng isang manunulat............................................................................07 Ma’am may I go out.........................................................................................09 Real Talk ni Anti’nyakis...................................................................................10 Lapis sa Kalye Featured Writers.......................................................................13 Freedom of Self Expression.............................................................................16 Gamu-gamo......................................................................................................17 Refrigerate after opening..................................................................................17 Karma..............................................................................................................18 Split Personality................................................................................................19 Taong Grasa.....................................................................................................19 Wala..................................................................................................................20 ALE...................................................................................................................22 Open Letter to the Future.................................................................................23 Dear Lapis sa Kalye..........................................................................................24 High tech na Pangulo........................................................................................25 Dear Facebook..................................................................................................27 Pag-ibig ng isang Ina.........................................................................................31 Suwail na Anak.................................................................................................35 Joyride...............................................................................................................43 ii

S A PA N U L AT N I C I N D Z D E L A C R U Z

PENDULUM THE EPIC BOOK LAUNCH

Isang masayang pagdiriwang ang nangyaring book launch ng Pendulum noong ika-28 ng Marso, 2015 na siyang ginanap sa Visita Bar, Las Pinas. Ang librong Pendulum ay unang nailathala noong Enero ng 2015 na siyang mabibili ngayon sa piling mga bookstores. Hindi naging hadlang ang layo naming mga manunulat sa isaâ&#x20AC;&#x2122;t isa. Biyernes pa lang ay nagkita kita na kaming lahat, si Mariyey Del Rio ay nanggaling pa ng Lucena, Si Antiâ&#x20AC;&#x2122;nyakis naman ay nanggaling sa Pampanga habang ako naman ay nanggaling pa ng Hong Kong. Habang si Hina Harap naman ay abala na sa pagkuha ng mga bagong libro Biyernes ng umaga, upang madala na ito mula Valenzuela papuntang Las Pinas. Hindi naging madali ang kanyang pagbiyahe dahil 100 libro ang dala dala niya. Kaming apat ay nagsama sama sa Royal Palm Villa nang gabing iyon, magkakatabing natulog (kung masasabi mong tulog ang ilang oras na pagpikit ng aming mga mata). Puyat kaming lahat sa mismong

araw ng Sabado, masama man ang pakiramdam ay nagawa naming pumunta ng SM Centre na kaharap lang ng condo, doon ay nakapagalmusal naman kami nang maayos kahit kapwa wala pa kaming mga ligo. Kinatanghalian ay tumungo na kami sa Visita Bar, gamit ang sasakyan ni Wind Up Bird. Kulob ang bar at sa init ng araw sa tanghali, halos maprito na kami sa loob habang nagaayos para sa magiging kaganapan kinagabihan. Sa wakas ay dumating na rin si Matalabong Kwago at laking tuwa naming mga babae dahil sa wakas ay makakapagpahinga kami kahit sandali. Makakatikim na rin kami ng ligo sa wakas!

Sa labas ng Visita Bar

Masayang masaya rin kami nang hapon na â&#x20AC;&#x2DC;yon dahil sa unang pagkakataon ay masusuot na rin namin ang PENDULUM na t-shirt na pinagawa ni Dudong Daga. Ilang oras ang lumipas ay dumating na rin ang iba pa sa condo para magpalit ng damit. Sama sama kaming tumungo sa Visita Bar kung saan namin nakita si Dudong Daga na abala sa pagaasikaso sa ibang bisita. Nahuli naman ng dating si Kunis, ganoon rin si Positivo Uno na naligaw pa kakahanap ng Visita Bar.

Mga panauhin sa book launch

Maganda na ang pagkakaayos ng bar nang dumating kami kinagabihan, makukulay na ilaw ang nasa loob habang tumutugtog ang musikang maiindak ka talaga. Walang sumayaw ni isa sa amin, dahil kumakalam na pala ang aming mga sikmura kung kaya ay nag desisyon kaming kumain muna ng hapunan sa katabing panciteria. Alas nuwebe na nagumpisa ang mismong event, nagumpisa nang kumanta ang Production MP, na siyang sinundan ng ilang photography lessons nina Seksing Patatas at Mr. Conrad Panelo na naglagay ng kanilang mga kuhang larawan na ang tema ay â&#x20AC;&#x153;Street Photographyâ&#x20AC;?. Bukod dito makikita rin ang painting ni Ms. Je Je Ayon Ayon at magagarang 3D drawing ni Mr. Dante Abaygar gamit lamang ang limang pisong ballpen. Napuno ang gabi ng sining, literatura at musika, isang gabi na puno ng mga natupad na pangarap.

Mr. Mike Taleon with Dudong Daga

Naging espesyal na panauhin rin namin si Mr. Ebe Dancel na hinarana kami ng 5 kanta. Ang mas nakakakilig pa ay noong nagpapirma siya sa amin ng 4

Mr. Conrad Panelo at Seksing Patatas

libro. Isang oras siyang naglagi at syempre ay kinuha na namin itong oportunidad para magpakuha ng litrato kasama siya. Sumunod na kumanta ang iba pa naming panauhin, si Ms. Robin Pyramide na napakalambot ng tinig, ang bandang Cosmic Wall para sa RNB at malupit na rakrakan mula sa bandang Underpledged. Nakadaupang palad din namin ang manunulat ng Remate na si Mr. Abelardo Cano Paulite at ang kolumnista ng Hataw na si Mr. Pete G. Ampoloquio.

LSK Family

Hindi magiging posible ang book launch na ito kung hindi dahil kay Direk Lao Mira na siyang may-ari ang Visita Bar. Napakalaki ng aming pasasalamat rin sa lahat ng mga sumuporta at pumunta sa event na â&#x20AC;&#x2DC;to. Marami kaming nakilalang mga bagong kaibigan na may kaparehong mga pangarap. Napuno ang gabi ng saya, tawanan, kuwentuhan. Kaming mga manunulat naman ay mas lalong nakilala ang isaâ&#x20AC;&#x2122;t isa kahit eto ang pangalawang pagkakataon pa lamang na (halos) mabuo kaming lahat. Sa pangyayaring ito, napatunayan kong minsan higit na mas importante ang destinasyon kaysa sa mismong paglalakbay.

LSK Family at Mr. Ebe Dancel

Production MP

Ms. Robin Pyramide

Cosmic Wall

Underpledged 5

ESPASYO NG ISANG MANUNULAT Ating silipin kung saan nagsusulat ang mga admins ng Lapis sa Kalye... Dito kaya sa mga mahiwagang mesang ito pinanganak ang librong Pendulum?

Lungga ni Dudong Daga Ang lungga kung saan ginagawa ko ang dapat kong gawin - ang sumulat, pero hindi na ko na rin ito nasusunod dahil kahit saan pag may pumasok na kakaiba isinusulat ko na sa pader o minsan tinatandaan ko tapos inaalala. Kahit san datnan basta may pansulat at papel. Sa banyo, sa trabaho, sa kama o kahit naglalakad basta may kumakatok agad kong pinapapasok. Pero ang lunggang yan ay lungga talaga ng isang kaibigan, nakikilungga lang ako dahil madali akong malungkot ayoko ng masyado nag-iisa.

Ang Kuwarto ni Antiâ&#x20AC;&#x2122;nyakis Kung ilalarawan ko ang lugar na ito sa isang salita, iyon ay ang salitang â&#x20AC;&#x153;Cave or Cavernâ&#x20AC;?, dahil palaging madilim. Ito ang lugar na alam kong pinakaligtas na pwede kong puntahan. Pakiramdam ko kasi walang pwedeng manakit sa akin kapag nandito ako. Sa loob nito ko nabubuo ang sariling mundo na ako lang ang meron, mga pangarap, frustrations, desires at mga sikreto. Ang apat na sulok ng kwartong ito ang saksi sa lahat ng pagtawa at pag-iyak ko na walang kahit na sino man ang dapat makaalam. Ang tanging lugar na sumasalo sa lahat ng tagumpay at kabiguan ko sa buhay. Ito ang aking kanlungan at sanktuwaryo.

Ang inspirasyon ni Hinaharap Larawan ng LSK ang wallpaper ko para lalo akong ganahan sa pagsusulat, inspirasyon ko kasi sila. Tapos hindi puwedeng wala akong highlighter at ballpen. Dito sa lugar na ito ko binuo ang Pendulum. Minsan pag sobrang nai-stress na ako ay dito rin ako naglalaro ng Dota.

Modernong mesa at sinag ng araw ni Cindz Mas ganado akong magsulat kapag natural ang tama ng sikat ng araw sa loob ng kwarto. Walang sandalan ang likod ko kaya mapipilitan kong ituwid ang katawan, kapag tama ang postura ko mas nakakapagsulat ako. Kailangan din na meron akong maaabot na inumin, sa umaga madalas ay kape, habang sa buong araw naman ay nagtitiis na ako sa tubig.

Kwartong kahoy ni Mariyey del Rio Sakto ang lugar na ito sa pagsusulat. May taasan ng paa, tamang-tama ang hangin mula sa ceiling fan, nakikita ko pa sa harapan ko ang aking pamilya na nagsisilbing paalala na hindi pa ako inaagaw ng kabaliwan. Pero sa totoo lang, kahit nasaan pa ako at kahit ano'ng ginagawa ko, tila ba matik na MS word yung utak ko na nagkukusang magkuwento pero sa lugar pa rin na ito ako bumabalik para irebisa ang lahat at lumikha ng mahika.

Hindi madali humanap ng sariling espasyo kung saan malaya ang iyong utak na nakakapagsulat. Mayroong iba na gusto ng makalat, mayroon namang gusto ng malinis na opisina. Mayroong gusto ng maingay, samantalang ang iba ay komportable lamang kapag tahimik ang paligid. Kayo mga kalapis? Saang lugar kayo madalas magsulat? Ipadala ang inyong sagot sa lapissakalye@gmail.com

Pagkatapos kong ibaba ang telepono mula sa makabuluhang usapan sa isang kaibigan, tila ba may kung anong pumuno sa puso ko. Marahan kong kinapa ang mga emosyong dumadaloy sa aking sistema. May mga bagay na bumalik sa kamalayan ko, pakiramdam ko lalo akong nabuhay. Di ko napigilang mapaluha, naalala ko yung mga panahong minsan din akong lumaban. Nalala ko lahat ng bagay na minsan kong pinanindigan at sa isang iglap bigla ko ding binitiwan. Sinira ako ng isang pangyayari sa buhay ko na nagbunsod para kalimutan at talikuran ko na ang lahat.

Ang hirap palang mabuhay sa mundong

Mas pinili kong mag-isa sa paniniwa-

hindi ka naman talagang kabilang. Mahi-

lang mas kailangan ko munang unahin

rap maging estranghero sa hindi mo da-

ang sarili ko higit sa kahit ano pa

pat nilulugaran. Ipinilit kong isaksak

man. Pero isang bagay lang ang lumala-

ang

bas

sarili

pagkakataon,

prin-

kalkulasyon

lahat

taong hindi naman talaga dapat para sa

takot. Pinangungunahan ako ng takot at

akin. Pinilit kong tumakas sa tunay

pagdududa.

kong mundo. Ilang taon din na inaakala

kung bakit mas gusto kong manatiling

kong

anino ng iba. Ayaw kong maging ulo sa

dito

nalang

ako.

Isa

marahil

mahina

mga

pangyayari.

Ito

akong

sipyo, pangyayari, paniniwala at mga

hanggang

Masyado

ang

dahilan

lang ang napagtanto ko, kahit pala kai-

kahit anong pagkakataon. Hindi ko kay-

lan hindi mo pwedeng takasan ang tad-

ang tumayo ng walang nagsisilbing sak-

hana. Hindi mo pwedeng takasan yung

lay. Masyado akong takot na tumayo da-

tunay na ikaw.

hil nuon palang una maraming beses ko nang nakita ang sarili kong bumagsak.

Ang sabi ko sa sarili ko hindi ako magaling magpanggap. Hanggang sa mali-

Ang pinakamasarap na pangyayari pa-

wanagan ako na nabubuhay na pala ako

lagi sakin ay ang pagbiyaheng magisa.

sa pandaraya, pandarayang ako din pala

Kahit anong sasakyan pa, mapa motor,

ang may gawa. Dinadaya ko ang sarili

jeep, o bus man basta nakasalpak sa

ko sa mga bagay hindi naman dapat para

tenga ko ang earphones kumakalma na

sa akin. Naguguluhan ako sa sitwasyon,

ako. Habang binabagtas ko ang daan,

kung ano ba talaga ang pipiliin ko.

madaming

Kung hahawakan ko bang muli yung min-

kakatwang bagay o minsan naman pang-

san ko ng binitawan o hahawakan ko na-

hihinayang. Naiisip ko kung inaayos ko

lang kung ano yung kasalukuyan kong

siguro

hawak.

ngayon. Baka kung nagdesisyon ako ng

nangyayari ang mga bagay bagay kasi mangyari

hindi

ako

ko.

Mga

ganito

isang click pwede ng madelete.

ka parin ng nakaraan. Ang sabi nila piniling

una

isip

daming mali, kung pwede nga lang sa

pang gawin mo hahabulin at hahabulin

ang

nuong

tama masaya na siguro ako ngayon. Ang

Ang hirap palang tumakas. Kahit ano

iyon

pumapasok

Namutawi sa aking labi ang salitang

tao.

â&#x20AC;&#x153;Malungkot!â&#x20AC;? mula sa usapan namin ng

Kung pinili niyang magpakabuti, magig-

aking kaibigan. Ang sabi ko kasi sa

ing mabuti din ang kalalabasan. Kung

kanya kung maaari kong ilarawan ang

pinili

buhay niya sa isang salita. Tila ba

naman

niyang

magpakasama,

ka-

salanan niya na iyon. Hindi ba unfair?

bumalik sa akin ang salita yaon. May

Eh ano nga ba talaga ang mabuti at

puwersang parang sumampal sa akin mula

masama? Sa papaanong paraan mo pwedeng

sa kawalan. Nagtanong ako sa sarili ko

ipaliwanag?

kung masaya ba at kuntento na ako sa buhay ngayon. Pero hindi ko rin nasa-

got. Hindi pala maaring takpan ng ha-

sigurong itindig muli ang aking sarili

lakhak

at harapin ang minsan ko nang tinaka-

ang

anumang

pagdurusa.

Maari

kang tumawa dahil wala namang nagbaba-

san.

wal. Puwede kang magjoke hanggat gusto

Minsan talaga may mga taong darat-

mo. Kung gugustuhin mo maari kang mag-

ing sa buhay mo para lang iuntog ka sa

pasaya at magpalakas ng ibang tao kahit

ang

totoo

kaibuturan

pader o di naman kaya eh buhusan ka ng

na-

malamig na tubig. Kinailangan pang may

pakahina mo.

taong dumating para lang magising ako

Ang labo ng mga kaganapan. Sa unang

muli sa reyalidad. Marami akong napag-

patak palang ng luha ko naramdaman ko

tanto sa usapang iyon, kung gusto mong

na naman ang kabigatan. Kabigatan ng

isakatuparan ang mga bagay na gusto

pagkakakulong sa piitang ako rin naman

mong gawin huwag kang matakot. Lahat

ang may gawa. Hindi ko alam kung anong

ng bagay puwede mong matutunan at pag-

paraan

aralan.

ako

makakalaya,

gayong

bukas

Pilitin

mong

umusad

hanggat

ang aking kamalayan pinili ko rin na-

kaya mo. Kung kinakailangang kumapit,

mang makulong. Ang sabi nila ang kato-

kumapit ka para hindi ka matangay ng

tohanan lamang ang maaring magpalaya

agos.

sayo. Ngunit sa reyalidad ng buhay ano

upang manatili kang gising. Wala pala

ba talaga ang katotohanan? May kanya

akong karapatang magkubli o mapagod,

kanyang pananaw, prinsipyo at pagkakak-

dahil bitbit ko ang ilawang nagsisil-

ilalan ang bawat nilalang. Sa aking

bing tanglaw sa kadiliman. Hindi ko

pananaw

talaga alam kung hanggang saan ako aa-

kung anong mang nakapaloob sa puso at

bot. Ayaw ko namang magsalita ng ta-

isip ng bawat indibidwal. Bawat isa

pos. Pero hanggat hindi pa pudpod ang

may gustong gawin at bawat isa ay may

suwelas ng sapatos nararapat ako humak-

kailangang gawin.

bang. Ang mga hakbang na ito na siguro

nakabase

ang

pagkakataong

katotohanan

kasalukuyan

layan ko nadin ang matagal ko nang hinahanap. Ang paraiso kung saan talaga

san ko naring nilagpasan. Ibinalik ko

ako nararapat.

ang aking sarili sa simula. Sa simula akong

dapat

pag-

aralan at madiskubre. Pero bakit pakiramdam ko hindi parin ako basta makahakbang. Tila ba may mabigat na puwersang

pumipigil

mga

paa

ko.

lahat

ngayon, pero baka naman bukas masisi-

nang bagtasin ang dating daan na min-

marami

mong

kong kalagyan. Hindi man ako sigurado

daan. Alam ko sa sarili ko na gusto ko

saan

gawin

marahil ang magdadala sa akin sa dapat

naka-

tayo ako sa gitna ng isang krus na

kung

Kailangang

Alam

kong ito na ang panahon at kailangan ko itong tanggapin. Marapat ko na nga

Lapis sa Kalye Featured Writers of the Month KRISTELLE JIMENEZ (A.K.A. BINIBINING K) Bakit ka nagsusulat? Idadaan ko na lamang sa 'sang pala-isipan ang aking dahilan sa pagsusulat: "Nagsusulat ako kasi may panulat at may pagsusulatan ako. Nagkataon namang sa pagsusulat ko'y natakot ako sa pag-aaksaya ng bawat tinta ng aking pluma at bawat pahina ng aking kwaderno, kung kaya't napagdesisyunan ko na magsulat para sa aking kapakinabangan â&#x20AC;&#x201D; doon nga'y nakintal sa akin ang pagbuo ng obra, na napapalamutian ng salitang mula sa puso't isipan."

Kailan mo nalamang mahilig ka pala magsulat? Ano ang nagbibigay saâ&#x20AC;&#x2122;yo ng inspirasyon? Ano ang mga bagay na nag-uudyok saâ&#x20AC;&#x2122;yo? Masasabi ko na ang pagsusulat ay parang aking pagkain at katawan, sa sobrang hilig ko sa "pagkain ng oras" kakasulat at kakaisip ng mga sulatin... hindi ko na namamalayan ang "pagtaba ng katawang panulat" ko. Kung sa direktang salitaan, siguro ngayun-ngayon ko lamang din nalaman na nakahiligan ko na pala ang pagsulat. Dati-rati kasi, ang pagsulat para sa aki'y parang "requirements" lang; kung hindi ako gagawa... hindi ako magkaka-marka. Bilang isang campus journalist ko noon magpa-hanggang ngayon, isa sa mga "requirements" ko ay ang pagsusulat ng sandamakmak na mga tula, para mapuno ang Literary at Feature page ng pampahayagang papel namin. Pero nang luma-lumaon, doon na rin ako nagkaroon ng "writing awareness" para sa sarili ko. Nagsusulat na pala ako, hindi dahil sa udyok ng madla... kung 'di dahil ito'y sarili ko na ring kagustuhan. Katulad ng aking laging sinasambit sa mga kabaro ko sa panulat, "Write with passion, not for fashion." Maituturing ko na "outside force" sa pagsusulat ay ang mga kaibigan ko, dahil sila yung mga taong kukulitin nang kukulitin ako na subukan ko naman daw ang online writing, na sa ngayon ay unti-unti ko nang ginagawa.

Ano ang mga paborito mong libro, manunulat? Ilan lamang sa mga nakahiligan kong mga libro ay ang "El Filibusterismo" at "Noli Me Tangere" ni Gat Jose Rizal, ang "Ibong Adarna" ni Francisco Batlazar, ang "Matched" ni Ally Condie, ang "Sense and Sensibility" ni Jane Austen, ang "Middlemarch" ni George Eliot at ang "Animal Farm" ni George Orwell.

Sino ang masasabi mong malaking impluwensya mo sa pagsusulat? Sa t'wing tinatanong ako kung sino ang taong nag-impluwensya sa akin sa pagsusulat, isang tao lamang ang unang pumapasok sa isip ko. Ang taong aking tinutukoy ay walang iba kundi si Gng. Amihan C. Grande, ang school paper adviser ko noong high school na siya ring naging pangalawang ina ko sa loob at labas ng paaralan. Sa totoo lamang, ako yung tipo kasi ng tao na may pagkaduwag sa larangan ng pagsulat. Kinakailangan pang may mag-udyok sa akin para sumali ako sa pagsulat ng tula, sanaysay, liham at maging sa larangan ng pampaaralang pahayagan. Doon ko natuklasan sa sarili ko na "KAYA KO NAMAN PALA", na kailangan ko lang magkaroon ng matinding paniniwala sa sarili ko... at sa lakas ng loob na ibinibigay sa akin ng Poong Maykapal.

Saan namin puwedeng basahin ang mga akda mo? Sa ngayon, wala pa akong nailalathala na sa mga online reading sites, ngunit maari ninyong mabasa ang ilan sa mga obra maestra ko sa Wattpad, sa Wordpress, at sa Booklat. Para naman sa mga published and featured stories ko, abangan lamang ninyo 'yon sa Psydem Publishing, Project NY at PsydeMag. Pinakahuli, para sa mga kapwa kong LSPUnians (Colonial mentality ko, hahaha)... maari ninyong mabasa ang ilan sa mga likha ko sa The Gears Publication at The Teacher's Gazette.

americo tabora Bakit nga ba ako nagsusulat? Dahil mas nailalabas ko ang mga damdamin kong di ko masabi. Mas naniniwala akong mas mahusay na sandata ang pagsusulat para malaman ng iba ang mga bagay o pangyayaring di gaanong napapansin.

Kailan mo nalamang mahilig ka pala magsulat? Ano ang nagbibigay saâ&#x20AC;&#x2122;yo ng inspirasyon? Ano ang mga bagay na nag-uudyok saâ&#x20AC;&#x2122;yo? Nahilig akong magsulat ng isang dating kaibigan ang makapansin ng mga "matalinhagang" mga mga post ko. Medyo mga 2012 yata nagsimula. Nagbibigay sa akin ng inspirasyong sumulat ay ang mga taong naniniwalang kaya ko kahit may alinlangan ako sa sarili ko. At ang mga nag uudyok naman sa akin na sumulat ay ang mga nasa paligid ko din na madaming reklamo pero wala namang nagsasalita.

Ano ang mga paborito mong libro, manunulat? Paboritong libro ni judas atbp. Bob ong!

Sino ang masasabi mong malaking impluwensya mo sa pagsusulat? Malaking impluwensiya ko sa pagsusulat si Rizal. Mas istilo ko kasi ang malalim na pinaghuhugutan.

Saan namin puwedeng basahin ang mga akda mo? Sa timeline profile ko. Mga kagaya ng sanaysay o opinyon, sariling damdamin ko. Mga ginagawa ko kasing mga kwento nasa mga kwaderno ko talaga.

SULATIN NI BINIBINING K

FREEDOM OF

Hindi pa nakuntento ang mga "kaibigan" ni Manuel kaya't ipinagpatuloy nila ang pang-

SELF-EXPRESSION

aalipusta sa binatilyo. "Manuelang bakla... may balat sa puwet! Lampayatot... Lampayatot... Ny-

"Lampa! Lampa! Si Manuelang lampa!"

enyenye," saliw ng mga kalaro n'ya sa awiting

tanging sila lamang ang nakakaalam kung paano

Iyan ang laging tampulan ng ingay sa isang maliit

awitin. Gayoon din ang epekto ng nasabing awit

na eskinita sa Tondo, Maynila. Tukso parito-paroon

kay Manuel, tanging ang mga "kaibigan" lamang

ang gawa nila, habang himas-himas n'ya ang nag-

din n'ya ang nakakaalam kung paano s'ya saktan

dudugong siko dahil na pagkakadapa matapos

sa malalim na paraan.

makinuod ng mga naglalaro ng luksong baka. Tu-

mutulo na rin ang uhog ng binatilyo kaya't pinuna-

Hindi na para patulan ni Manuel ang nasabing sen-

san ito gamit ang kanyang gula-gulanit na damit.

aryo. Para kasi sa kan'ya, ang pagpatol ay masama. Hindi magandang tingnan para sa isang

Siya ay si Manuel.

katulad n'ya ang makipagsuntukan at makipagbasag-ulo sa mga

"Hindi ako lampa!

kabaro n'ya sa Tondo.

Sadyang mabato

lang dito kaya ako

Sa kanyang ginawang

natapilok," ani

pag-iwas sa nasabing ali-

Manuel habang ika-

tan ang s'yang kinainis ng

ikang itinayo ang sar-

mga kalaro. Heto na na-

ili mula sa paghamba-

man daw si Manuel, ang

los ng kanyang kata-

lalaking hindi ata kayang

wan sa mabatong

magpakalalaki. Natural la-

paligid. Wala ni isa

mang sa kan'yang edad na

kasing may balak na

makisali rin sa suntukan na

tulungan s'ya. Hindi

ginagawa ng mga kasing

nila tinuturing si

ka-edaran n'ya sa kanilang

Manuel bilang isang

barangay, dahil ito ay "mai-

kabaro dahil nga sa

tuturing na laro" sa kani-

pagiging lampa nito.

lang lugar.

Lampa. Lampayatot. Manuelang bakla –

Inirapan na lamang ni

ilan lamang 'yan sa katawagan ng kanyang mga

Manuel ang mga narinig niyang panunukso sa

kabaro sa binatilyo. Masakit para sa isang Manuel

kan'ya. "Ouch! Ang sakit!" sigaw n'ya nang muling

na tawagin sa mga mapamintas at mapanirang-

matapilok sa kanyang pagkatayo. Napatingin na

puri na mga pangalan. Para sa kan'ya animo'y mga

rin s'ya sa damit na pinagsusuunan ng kanyang

bato iyon na ipinupukol at idinuduro lalo sa ulo

payat na pigura. Puro putik na ito mula sa batu-

niya. 16

han, uhog mula sa kanyang ilong at dugo mula sa

Manalo't matalo, ikaw pa rin ang puro

kanyang siko. Diring-diri ang binatilyo sa kanyang nakikita! Kaya hayun, ika-ika s'yang pumanhik sa

Munting gamu-gamo, humayo ka't bigla

kanilang bahay.

Hayaan ang pakpak na naglahong parang bula

Ika'y may paa, matutong lumakad

Ilang hakbang lamang ay nakarating na si Manuel

Linangin ang mundong sadyang bukadkad

sa kanilang tirahan. Maliit ngunit masinop ito. Agad naman s'yang nagmano sa kanyang Lola kaya napansin agad ng matanda ang mga galos at

REFRIGERATE

pasa ng binatilyo. "Nako, Manuela! Napakadungis mo talagang bata

AFTER OPENING

ka! Hala, ikaw ay magbihis na ng iyong damit." garalgal ng matanda kay Manuel.

Umihip na naman ang malamig na samyo ng hangin, kasabay ang paglagas ng mga natuyong

"Sige po, Lola. Parating na po ba si Tatay?" tan-

dahon mula sa sanga ng punong acacia. Maging

ong naman n'ya.

ang pipit ay maligayang nagsi-awitan habang malayang lumilipad sa paligid-ligid. Tunay ngang

"Oo, uuwi siya galing sa trabaho. Dalian mo!" sa-

napaka-aliwalas ng panahon sa mga magsing-irog

got naman ng kanyang lola sa apo. Dahan-dahan

para sa araw na maituturing na para sa kanila.

namang hinubad ng binatilyo ang kanyang halter tops, skater skirt at doll shoes na s'yang regalo ng

Kung anong kinarikit ng paligid ay s'ya namang

lola n'ya noong Kapaskuhan.

kinabaligtaran ni Marya. Para sa isang call center

agent na katulad niya, kailangan niyang

"Hindi bale naman, soon I'll have that freedom of

magkayod-kalabaw para sa ikakaraos ng kanyang

self-expression!" sambit ng isang binatilya --sabay

pamilya. Lubos kasing mahal ni Marya ang kan-

tawa ng pagkalakas-lakas.***

yang magulang. Aniya'y kung wala ang mga ito, wala rin s'ya sa estadong kinatatayuan.

GAMU-GAMO

Madali lamang ang buhay ni Marya –gigising, aasikasuhin ang magulang, papasok sa opisina, saka

Ang gamu-gamo na nilagasan ng pakpak,

mamahinga. Sa kanyang paikut-ikot na sistema ay

Mananatili sa lupa na sa kanya'y nagpalagapak.

hindi na n'ya iniinda ang pagod o iba pang bagay,

Marahil wala na ang angking liyag,

para sa kan'ya ay isa nang kasanayan ang mga ga-

Ngunit sa lupa niya'y maipapapahayag

wain na iyon.

Mawala man ang piraso ng sutla,

Walang labis. Walang kulang. Wala nga ba talaga?

Matitira'y pares ng mumunting paa, S'yang magpapatunay, waring buhay, Pumilit ka't bumangon, mula sa hukay

Isang araw na naman ang gugulin ni Marya sa pag-

Sa iyong paghakbang sa bagong mundo

n'yang fruit salad para sa Valentines Party sa opisi-

tatrabaho. Sa ngayon, abala si Marya sa dadalhin nang pinapasukan. Sigurado, panandaliang aliw na

Marahil ika'y matapilok, sumuko ng todo

naman ang ibibigay nitong araw na ito sa kan'ya.

Ngunit buhay nati'y waring isang laro

Kung sabagay, sa isip-isip naman n'ya ay hindi masamang magbalat-kayo at makihalibulo kahit papano sa kanyang mga katrabaho sa opisina. Mabigat man sa kanyang dibdib ang dumalo sa nasabing okasyon, pero kailangan n'yang makisama. "Hay..." impit ng boses ni Marya habang hawak-hawak ang abrelata at isang lata ng fruit cocktail. KIlala kasi si Marya sa paggawa nang nasabing dessert sa kanilang opisina. Sabi kasi ng kan'yang mga katrabaho, matagal nang specialty ni Marya ang fruit salad. Pero para kay Marya, hindi naman ganuong kasarap ang kanyang gawa. Para sa kan'ya, ang pagkatamis at pagkasarap niyang fruit salad na natikman na ng iba... na sa pagkatamistamis ay agad din silang mauumay at maghahanap ng bago sa panlasa. Napayuko na lamang si Marya sa ini-isip n'ya. Wari n'ya ay may batong biglang dumagan sa kanyang dibdib kung kaya't nahihirapan siyang patibukin muli ito. Matagal na nga rin pala ng muling makisabay sa masayang saliw ng musika ang puso ni Marya --mga dalawang taon na rin pala ang nakakaraan noong naranasan n'ya ang aliw mula sa kanyang pag-ibig. Matapos gawin ni Marya ang fruit salad ay napatingin na lamang siya sa sarili. Ngayong dapat araw na ito ang ika-labing anim na buwan ng pakikipag-relasyon niya kay Eruel. Naging katrabaho n'ya. Naging unang kasintahan. Naging dahilan ng kanyang labis na kasiyahan. Naging dahilan upang ibigay ang perlas na pinagkakaingatan. Ngunit sa huli, s'ya ay iniwaâ&#x20AC;&#x2122;t nagawang ipagpalit sa iba. Bago pa man umalis ang dalaga sa kanilang tahanan ay nagwika pa ito. "Hindi bale, darating din naman ang panahon na hindi na ako para buksan lamang at hayaang manlamig sa isang silid. Darating din ang taong bibigyan ako ng tamis ng tunay na pag-ibig." Tuluyan na nga pumatak ang likido sa kanyang mga mata saka nagsalita... "At kapag dumating iyon, ikakatuwa ko iyon para sa iyo... anak." saka n'ya hinimas ang bilugang tiyan.***

SULATIN NI AMERICO TABORA KARMA Paikot ikot lang daw ang sitwasyong ito.â&#x20AC;¨ Kapag may ginawa kang mabuti, aani nga ba ng mabuti?â&#x20AC;¨ O aani ng kapahamakan? Napansin ko lang kung nakagawa ka ng kabutihan,Nakagawa ka din naman ng kasamaan. Kaya wag masyadong umasa na lahat ng bagay na ginagawa ay tama o mali. Dahil baka iba ang ibigay na sukli.

Di porke nakagawa na ng mabuti ay wala ng kasalanan.  Tulad ko siguro ito din marahil ang kabayaran sa mga maling nagawang akin pa ding binabayaran?

SPLIT PERSONALITY Split personality?  Dissociative identity disorder or DID Iba't ibang klaseng katauhan sa iisang katawan. Napansin ko lang ito ng may mga anime character na mayroong ganoong klaseng problema. Si Ichigo ng bleach at si Sensui ng ghost fighter. May mga magkakaibang pagkatao na nagtatalo talo sa sariling paniniwala. Pero nang binasa ko ang tungkol sa ganitong klaseng di normal na kaisipan. Parang ito na lang ang huling paraan ng mga taong naguluhan sa realidad ng lipunan. Mga sitwasyong di mo na kailangang itanong sa iba.  Pagtakas sa katotohanang nais mong maganap nagmistulang pangarap na mahirap matupad. Mga nakaraang pinagdaanan na di mo naintindihan at di mo din magawa sa kinabukasan dahil sa alinlangan. Walang masabihang ibang tao ng sama ng loob.  Na baka tawanan o di pansinin ng mga taong pinagkatiwalaan. Nagpapanggap na wala lang dahil sumasabay na lang sa agos ng buhay na dapat ganun na lang yun.  Kahit may kakayahan kang baguhin. Madaming nais gawin at masimulan pero walang matapos dahil naiipit sa lugar at ibang isipan. Walang marahil makaintindi kaya humanap ng kakampi sa sarili at nabuo sa katawan o isipan ang ibang katauhan. Tumakas?  Nagtago sa sariling tanikala at ayaw na lamang makita ng iba ang mga tunay na nadarama. Isang anino na lamang ang tunay na pagkatao.

TAONG GRASA Taong grasa... iniiwasan pinangingilagan.  Madumi,mabaho nagsasalitang mag isa at ang isip ay malabo. Trabaho ay magkalkal ng basura, At ang kalsada para sa kanya ang nagsisilbing higaan niya. Bakit nga ba nga humantong sa pagkasira? Sa paligid kaya o sa sariling pamilya di inalintana. Mga pagsubok na hindi kinaya at ang pagkatao ay nasira? Ako nga pala si Lino, Isang taong grasang dating nanindigan sa paniniwala ko. Kung bakit humantong sa wala.  Nauwi sa pagkamuhi at ang tama ay binayaran kung kaya naging mali.

WALA Sa panulat ni Seksing Patatas Walang pamagat ng kuwento o tula ang makakapagbigkas  kung ano ang tunay na nararamdam ko sa mga oras na ito.  Isang magandang panaginip ang naranasan ko sa iyong piling  ngunit pinalitan ito ng isang bangungot na nakapagpatigil  ng tibok ng aking dibdib.  Mga pangakong aking inasahan, mga alaalang habang-buhay nang  nakaukit sa aking isip.  Oh kay sarap damahin, kay sarap balik-balikan ang mga bagay na  Kailanman ay hindi ko na puwedeng danasin. Noong mga panahong ako ay nalugmok,   naligaw ang landas, at nagbantang  kitilin ang aking buhay, ikaw ang nag-iisang taong   sumalo ng pait at poot na aking nararamdaman.  Umiiyak ako pero ikaw ay tumatawa na parang sira-ulo.  Tinataboy kita pero araw-araw mo akong dinadalhan ng  paborito kong siopao.  Gusto ko ng alak sa gabi para makatulog pero gatas   naman ang tinitimpla mo.  Gusto kong magwala sa sakit pero zumba ang   pinagawa mo sa akin.  Ilang araw na akong walang tulog pero sinasabihan mo pa rin   akong maganda.  Ayaw kong matulog pero kinakantahan mo lang ako sa   gabing ako ay nalulungkot.  Ayaw kong maligo pero pinag-iigib mo ako palagi. Mga bagay na hindi ko napansin agad pero unti-unting nagbigay  ng pag-asang muling magkakaroon ng kulay ang aking buhay.  Hindi kita tinanong pero hinayaan kitang hawakan   ang aking mga kamay.  Mga matatamis na ngiti, masarap na yakap, at taimtim na halik  na unti-unting bumabago sa pagkatao ko.  Pinag-isa ang ating kaluluwa dala ng ating nag-aalab na  pag-ibig.  Mga gabing pinagsaluhan at mga pangarap na nabuo.  Ayaw ko nang magising, ayaw ko nang matapos.  Sana’y habang-buhay na kitang kapiling. Ngunit uso pa rin pala ang kasabihang  "Marami ang namamatay sa maling akala"  Isang araw, bigla akong nagising na wala ka na sa aking tabi.  Hindi ko maintindihan, nahihilo ako.  Hindi ko malaman kung bakit, pero isa lang ang alam ko.  Muli na namang nadudurog ang aking damdamin  nang sabihin mo sa aking hindi mo pa talaga kayang  xx

Ibigay ang buong puso mo sa akin.  Kasabay ng mga katanungan ko ay iyong paglisan, na wala man  lang iniwan na kasagutan.  Nginig, takot, at sama ng loob ang namuo sa aking puso;  Sa sarili ko ako’y nagalit.  Bakit ko hinayaang mangyari ang mga mga bagay na ito?  Bakit ako nagpalamang sa puso kong hindi ginamitan  ng isip?  Sino ba ang may sala? Ikaw na nagparamdam ng kakaibang pagmamahal o ako na mas piniling umasa sa masayang katapusan? Nasabi ko na lamang sa aking isipan,balang araw, sa tamang panahon, magkikita rin tayo.  Sadyang maliit nga lang talaga ang mundo.  Kahit anong iwas sa nakaraan, tadhana pa rin ang   magdedesisyon upang tayo ay magtagpo;  At nang dumating na ang takdang panahon  na hindi ko inaasahan,  nangyari nga ang aking kinatatakutan.  Tayo'y muling nagkita at bumagal ang galaw sa paligid.  Ilang taon na rin ang lumipas at muling nagbalik ang mga alaalang pinagsaluhan.  Nahuli kitang sumusulyap sa akin, ngiting matamis na   nasilayan kong muli;  lalo akong natunaw, lalong bumilis ang  tibok ng aking dibidib;  nagbalik ang lahat ng sakit at nais ko sanang marinig ang kasagutang matagal ko nang minimithi.  Minahal mo nga ba talaga ako?  O awa at pagpapaasa lang ang sadya mo sa aking buhay?  Gusto kong magsisi na nakilala kita.  Iniwan mo 'ko sa laban na tayong dalawa dapat ang magkasama.  Nasayang lang ang aking pag-ibig sa taong walang inisip kundi ang kanyang sarili.  Hindi ko alam kung napatawad na ba talaga kita  sa mga sugat na iniwan mong nagmarka;  hindi ko makita sa'yo ang pagpaparaya dahil sa mata mo,  nakita kong ayaw mo pa rin akong maging malaya. Kagaya ng nararamdaman ko, hindi ko alam kung paano magwawakas ang aking tula; hindi ko alam kung kalian matatapos ang hinagpis na iniwan mo sa akin. Matagal na panahon na ang nakalipas pero bakit boses mo pa rin ang palaging napapanaginipan?; Bakit pangalan mo pa rin ang tinatawag kapag may matindi akong problema?; Bakit halik mo pa rin ang inaasam-asam sa tuwing naiisip kita? Sana, dumating ang oras na tigilan mo na. Sabihin mo sa akin na wala na akong aasahan. 'Wag mong hayaan na habang-buhay akong maging lutang. Tulungan mo akong kalimutan ka kasabay ng pagtapon mo sa ating alaala. 'Wag mo akong titigan nang ganyan at palayain mo na ang puso kong uhaw sa tunay na pagmamahal...

xxi

â&#x20AC;&#x153;ALEâ&#x20AC;?

S A PA N U L AT N I INSIDE VOICE

Ako'y mapalad dahil nandito Heto sa isang lugar nakaupo Layuan man ng salita ay babalik pa rin sa'yo Sa kabilang dulo naghihintay pa rin ako Kailan mo ba babalikan? Iwanan na ang takot at piliin ang kaligayahan Eksaktong tingin nang magkaharap Lubayan ng pangamba para maging ganap Okey lang ika'y lumapit, ngumiti pa sabay kumapit Venus ang isang iyon iyong banggit Eksayted ko naman na tiningnan ang langit E ang isang yun nakikita mo? Tanong sa akin Labo-labo na ang mga bituin ngunit Lalong napangiti sa iginuhit Ang puso mo na ini-alay sa akin 22

Open letter to the future, Kumusta? Masaya ba? Anong pinagkaka-abalahan mo? Kilala mo ba ako? Ako 'to, yung mahilig sa tsokolate. Sana okay ka lang, sana humihinga ka pa... Sana masaya ka... Sana nagmamahal ka pa rin tulad nang kinasanayan. H'wag ka sanang magsawa na intindihin ang mga bagay na akala ng lahat ay wala ng pagasa. Dahil alam ko naman na naniniwala ka sa fast forward. May puso ka para sa lahat, sa sobrang mapagmahal ng puso mo ay minamahal mo na rin ang mga tao na hindi mo dapat mahalin kaya kasiyahan ang hiling ko para sa'yo. Sana mahanap mo ang hinahanap mo. Sana dumating na ang hinihintay mo para wala ka ng problema. Sana makamtan mo ang gusto mong pagbabago. Mula sa puso mo papunta sa mundo. H'wag sanang mawala at mabago ang kagustuhan mo na pangitiin ang bawat tao sa mundo at magbigay ng pag-asa sa kanila. Kahit wala ka pa dahil nandito pa ako sa kasalukuyan, nakikita ko na magkakasundo tayo dahil iisa ang takbo ng ating puso. Patungo tayo sa direksyon kung saan ang sandata ay pag-ibig. Future, pakinggan mo ako, steady ka lang jan. Hintayin mo ako, aayusin ko ang lahat para maging maayos ka at walang problemahin.

Hindi mabubuo ang buhay ko kung hindi ako dumaan sa

nakaraan, kasalukuyan at hinaharap. Maalala mo pa sana ako kapag nagkita na tayo! Nagmamahal, MdR 23

Dear Lapis sa Kalye, Paano po kaya kung na-inlove ka na sa isang fictional character? Ano po ang puwedeng gawin? - Venus' cry Dear Venus' cry, Hindi mo masasabing nahulog ang loob mo sa isang fictional character dahil una sa lahat ay kathang-isip lang siya. H'wag kang hibang! Para mo na ring sinabi na mahal mo yung hangin na yumakap sa'yo kanina. Pero kung talagang pinipilit mo na umiibig ka sa fictional character, ang una mong gawin ay tantanan ang pagbabasa ng libro o ang panonood sa kanya sa pelikula o tv show para hindi mo na siya maisip. Magbasa o manood ka ng ibang palabas hanggang sa makalimutan mo siya. Hindi ka rin naman talaga magiging masaya sa kanya e dahil hindi naman siya totoo. Pantasya siya! H'wag kang mahulog sa isang bitag na siguradong walang sasagip sa'yo kundi sarili mo. Maraming totoong tao jan, h'wag mong ikulong ang isip mo sa ideya ng pantasya! Gusto mong sampalin kita ng realidad? H'wag mo akong subukan. Nagmamahal, Lapis sa Kalye

S A PA N U L AT N I A N I N O

HIGH-TECH NA PANGULO Likas sa ating mga Pilipino ang pagkahilig sa mga makabagong teknolohiya. Mula yata nang ilabas ng Apple ang pinaka-unang modelo ng smart phone at iPad ay tumatak na sa kaugalian ng mga Pilipino ang mag-abang ng mga bagong modelo nito. Maging sa social media, si Juan Dela Cruz na yata ang pinakamahilig mag-like at mag-share ng kanya-kanyang selfie at status. Tayo ‘yung mahilig maki-update para lang hindi mapag-iiwanan at masabing sunod sa uso. Para lang ipakita na meron tayong ‘something’ na bago. Speaking of bago, hindi na bago sa inyo kung itsi-itsimis kong marami nang haters ang kasalukuyan nating pangulo. Sino bang hindi narindi sa mga posts at tweets ng mga virtual nating kaibigan hinggil sa iba’t ibang opinyon nila sa pamamalakad ni P-noy? Pati pala sa paglalabas ng mga pansarili nating hinaing ay nagagamit ang teknolohiya. Siguro nagmana tayo sa mga tsino. Hindi man literal na maliit ang ating mga mata, marami naman sa atin ang hindi nakikita ang sarili natin bilang kabuuan. Siguro nga, ‘in’ na ‘in’ ka sa mga bago mong gadgets na binili mo sa tindahan ni Steve Jobs habang ang bansa mo ay hindi man lang makahabol sa ibang bansa pagdating sa teknolohiya na maaari sanang magamit bilang depensa mula sa giyera. Tuloy, ganoon lang kadali sa atin ang bully-hin ng iba’t ibang bansa. At tulad ng isang batang lampa na walang mapagsumbungan, hindi tayo lalaban dahil sa umpisa pa lang, alam na kaagad natin na wala tayong panama sa mga armas nila. Dati, pangarap kong maging doktor. At tulad ng madalas mo nang marinig na dahilan ng maraming bata sa TV, gusto ko rin maging doktor para makapagpagaling ng mga maysakit. Ano kaya kung ang presidente ay isang doktor at hindi isang dati nang politiko? Mapipigil kaya ang unti-unting pagsasapribado ng mga malalaking pampublikong ospital na dapat sana ay para sa mga mahihirap na walang pangpagamot? Tatatas kaya ang life expectancy ng mga Pilipino tulad ng sa mga hapon? Madadagdagan kaya ang supply ng mga gamot sa mga public health center na madalas ay binibigyan na lang ng reseta ang mga mahihirap na pasyente dahil sa kawalan nila ng mga libre sanang gamot? Mababawasan kaya ang bilang ng mga taong namamatay sa sakit dahil nagtiis na lang dulot ng kawalan ng perang pangpagamot?

Paano kaya kung ang presidente ay isang guro at hindi isang traditional politician na miyembro ng political dynasty? Mababawasan kaya ang bilang ng mga batang hamog sa lansangan na dapat sana ay nasa loob ng eskwelahan? Madadagdagan kaya ang pag-asa ang mga mahihirap na estudyante na makakatuntong rin sila sa kolehiyo? Mababawasan kaya ang bilang ng mga menor-deedad na hindi nakapagtapos kaya sa huli ay nag-aasawa na lang at nakikipagparamihan ng anak sa kabila ng kawalan ng pangtustos? Paano kaya kung ang presidente ay isang inhinyero o isang IT Expert at hindi isang artistang pulitikero at hindi rin isang pulitikerong daig pa ang artista kung um-epal? Makikilala kaya tayo bilang isang bansa na may mataas at de-kalibreng uri ng teknolohiya? Magkakaroon na kaya ng mga malalaking kumpanya ng mga bagong gadgets na Pilipino ang may gawa? Maiiwasan na kaya ang dayaan sa eleksyon dahil sa mabagal at manu-mano pa ring sistema? Mababawasan na kaya ang korapsyon kapag nagkaroon ng mas mahigpit at mas high-tech na proseso sa pamahalaan? Malalabanan na kaya natin ang sinasabi nilang artipisyal na bagyo na â&#x20AC;&#x2DC;di umano ay pinunpuntirya tayo? Lalakas na kaya ang ating loob na hamunin ang mga bansang kinukuha ang dapat sana ay atin? Ang sarap sigurong isipin na ang presidente ay isang cool at geek na Computer Engineer na kayang bigyan ng solusyon ang lahat ng problema gamit ang teknolohiya sa mas mabilis at mas madaling paraan. Posible kaya? May magagawa nga ba ang teknolohiya hindi lang sa pansarili nating interes kundi sa pangkabuuan bilang isang bansa? Magagawa nga bang baguhin ng isang high-tech na pangulo ang isang bansa na hindi makabangon? Masasapawan na kaya sa wakas ng passion at magandang adhikain ang pansariling ambisyon? -ANINOdroid

DEAR FACEBOOK

* * *  D e a r F a c e b o o k ,    Facebook, bakit ba lagi mo na lamang akong tinatanong ng "What's on your mind?" pwede ba kahit minsan lang palitan mo naman `yong tanong mo ng ""Who's on your mind?" o "Who's on your h e a r t ? " k a h i t i s a n g b e s e s l a n g .    Isa pang request, pwede ba palitan mo na rin iyong "Write something" at gawin itong "Type something". Suggestion lang naman para medyo malin a w , b a k a k a s i a l a m m o n a .    Siya nga pala facebook pasensya ka na sa mga re-

I s a k a b a n g f a c e b o o k u s e r ?

quest ko, pero alam mo nagpapasalamat ako sa

Gaanong oras ang iginu-gugol mo sa pagfe-

iyo dahil lagi akong updated kay crush at sa pa-

f a c e b o o k ?

mamagitan ng pag-like ko sa status niya ay nai-

M a r a m i k a b a n g f r i e n d s ?

pakikita kong like ko siya. Pwede isa pang request,

G a a n o k a k a d a l a s m a g - s t a t u s ?

sana may love option din para masaya.

M a d a m i k a b a n g l i k e r s ?

F a m o u s k a b a o f e e l e r l a n g ?

Oh my gosh! Facebook, did he really like my

status? Sana like niya rin ako kagaya ng pagkaW a l a l a n g n a i t a n o n g k o l a n g .

gusto ko sa kaniya, na hindi lang status ko ang like

n i y a k u n d i a k o r i n .  Siya nga pala ang akdang ito ay naglalaman ng

makukulit na tanong, request at suggestions kay

Facebook, matanong ko lang ano ba ang estado

Mr/Ms/Mrs Facebook na maaaring minsan ay

mo sa buhay, single ka ba o married? In a relation-

sumagi na rin sa isipan ninyo. Halina't tunghayan

ship or it's complicated? Ako kasi in love, can you

natin ang nilalaman ng makulit na akdang ito.

please add that one sa choices ng civil status. Sug-

g e s t i o n l a n g n a m a n .  27

i d e - d e c l i n e m o .  Grabe facebook, bakit ba minsan ang bagal mong

mag-load parang utak ni crush na `di pa rin gets

Speaking of decline, buti na lang pala hindi nag-a-

a n g s t a t u s k o .

appear sa notification

`yong "____ deleted your friend request", kasi Facebook, bingi at pipi ka ba? Wala lang naitan-

a l a m m o ` y o n m a s a k i t e h .

ong ko lang, kasi alam mo `yon wala man lamang

akong marinig mula sa iyo, tapos mukhang hindi

Alam mo facebook, sana katulad mo na lang rin mo naman gets ang mga sinasabi ko sa iyo, kaya ang puso ko para kapag pagod na pwede ko na ba mas gusto mo ang pasulat kaysa sa pasalita? munang i-log-out o i-deactivate at kapag ayos na Alam ko naman na hindi ka bulag kasi ikaw ang ang lahat saka ako muling magla-log-in o magrepasimuno ng seenzone, kaya ayon bukod sa na r e a c t i v a t e .

friend zone na ako, na seen zone pa ako. Forever

zone na lamang ba ako? Pero sana maimbento

Facebook, pwede isa pang request? Sana hindi

ang love zone para masaya kahit na forever zone,

lang `yong groups ang may option na "Add to fa-

a y o s l a n g .

vorites", sana pati iyong friend list meron din, ta

pos may option din na pamimilian. `Di ba ang

Oo na facebook ang gulo ko kausap, minsan kasi

bongga tapos may iba't ibang category pa `yon

i k a w d i n m a g u l o .

like; family, friend, classmates, relatives, school-

mates, enemies, at crushes siempre. `Di ba ang Facebook may isa pa sana akong request, sana

c o o l n g s u g g e s t i o n s k o ?

maging dalawa na iyong choices when adding

someone. Sana pakidagdag na option ang "add

Mayroon pa pala akong request, bukod sana sa love" para kapag nag-send ng love request lalabas may "love" option sa status at comment, sana may sa notification ang "___ send love request". At ka"unlike" button din. Wala lang para may masabi pag c-in-orfirm ang lalabas naman sa notification lang ako, sana lang ay huwag mong masamain ng in-add ay "____ accept your love". `Di ba ang

a n g m g a s u g g e s t i o n s k o .

saya noon, kilig to the bones iyon, sabay mag-i

status ng "Just accepted my love" tapos sabay

Siya nga pala marami pa sana akong suggestions

c h a n g e s t a t u s n g " i n l o v e " .

kaso lang medyo loading pa ako, iyong utak ko

k a s i k a s i n g b a g a l n g f r e e d a t a k o .

Oo alam ko ang kornie ko facebook, suggestions

lang naman nasa sa iyo na lang kung i-aaccept o 28

Oh no! Problem loading. Waaaah! Nakaka-inis na-

____ Hahahahahha! This is really awesome, what a

man, `yong totoo naiirita ka na ba sa akin, face-

great idea coming from you. Hope that the devel-

book? Huwag ka

oper will notice this and consider your sugges-

namang ganiyan, hindi mo ba

alam na 24/7 akong online kita

dahil sa iyo. Ganiyan

t i o n s : D

kamahal, tapos anong ginawa mo sa akin?

1 0 m i n s U n l i k e 1

Sorry na, bati na tayo mag-reload ka na please!

Addict Facebook User :D Ahahhaha don't mind

this post, wala kasi akong ma-isip na status that's 3 N o t i f i c a t i o n s

w h y I e n d u p w i t h t h i s o n e .

_ _ _ s h a r e y o u r s t a t u s

J u s t n o w L i k e

_ _ _ c o m m e n t e d o n y o u r s t a t u s

_ _ _ _ P a a n o p a k a y a k u n g m e r o n ? X D

_ _ _ l i k e y o u r p o s t

J u s t n o w L i k e

Oh my golly wow! As in wow wow wow. Tatlo `yan

Wahahahha! This can't be happening, emerge.

p a r a i n t e n s e , t a p o s i l o v e y o u p a

Kinaka-usap niya talaga ako? Koreksyonal krimi-

nal! Nakikipag-conversation ba talaga siya sa akin A d d i c t F a c e b o o k U s e r

s a c o m m e n t b o x ?

m i n s .

Ta-type ko sana, "Ikaw talaga ang gusto kong i

status" kaso hindi bale na lamang. Idadagdag ko

This is an open letter to Facebook developer, can

rin sana na #KiligSiAko, kaso huwag na lang baka

you please add "love" and "unlike" button? Can you please change "What's on your mind?" in the

i - b l o c k e d o i - u n f r i e n d n ' y a s i a k o .

status box to "Who's on your mind?, "What's on

your heart?" or "Who's on you heart?"Just choose

That conversation took so long, at nag-trending

among my suggestions. Another, can you please

pa ang post ko. 1 milyon likes, 20 thousand shares

add another button aside from "Add Friend", it

at 3 thousand comments. Famous! May additional

would be better if you'll gonna consider this one

f r i e n d r e q u e s t a t f o l l o w e r s p a ` y a n .

" a d d L o v e " . T h a t ' s a l l , t h a n k y o u .

Dahil masyado nang sikat iyong post ko naisipan S i n c e r e l y y o u r s , A d d i c t F a c e b o o k U s e r

k o n g g u m a w a n g b a g o .

2 l i k e s 1 c o m m e n t 1 s h a r e

_ _ _ _ a n d J u a n l i k e t h i s

A d d i c t F a c e b o o k U s e r

C o m m e n t s

1 29

m i n .

D e a r F a c e b o o k ,  Sana status na lang ako, para kahit papaano ma

ramdaman ko ring like mo ako. Pero huwag na

Una sa lahat at hindi sa huli, ano ba talaga ang it-

lang pala, baka kasi i-share mo pa ako. Hindi mo

sura mo? Ano ang gender mo, even your status?

b a a l a m n a p a r a l a n g a k o s a ` y o .

Single, in a relationship, it's complicated o mar-

ried? Taga-saan ka ba at ilang taon ka na?  3 N o t i f i c a t i o n s

____ and 10 other people shared your status

Drugs ka ba? Because you've always driving me

____ and 30 other people commented on your

crazy. Hindi buo ang araw ko kung wala ka...

s t a t u s

____ and 50 other people like your post

P w e d e n a b a ? A y i i e k i n i k i l i g .

Iba na talaga ang famous, kaka-post ko lang dinu-

Facebook, nagpasalamat ka na ba sa mga tele-

mog na agad. Dahil sa madami ng comments, like

com? Kasi kung hindi pa ako na lamang ang mag-

na lang ako nang like, tapos at the end sabi ko na

papasalamat para sa iyo. Wait lang, mag-i-status

l a n g " s a l a m a t s a l i k e s "

l a n g a k o .

Siya nga pala, alam mo bang gumawa na ako ng

A d d i c t F a c e b o o k U s e r

page, hindi na kasi kayang i-accomodate ng fb ko

Just

ang mga friend

request, ang dami ko na tuloy

followers.

n o w

This is an open letter to all Telecomunication Companies all over the Philippines. In behalf of face-

Baka gusto mo ring i-like ang fanfage ko, ang Dear

book, I wanna say thank you for your wonderful

Facebook. May twitter na rin ako, follow mo ko

gift to all your users: for being generous and for

hah. Don't worry magpa-follow back rin ako.

letting them use facebook free from any charges. I

Nakalimutan ko, may wattpad account na rin pala

forgot, facebook do have request. Can you please

ako @Famous, iyan young username ko. Follow

extend your free facebook promo and make the

mo ko hah, then read and vote my story, comment

c o n n e c t i o n f a s t e r ?

ka na rin. Dear Facebook, iyan ang pamagat ng

kwento ko. Oh `di ba ang loyal ko sa iyo ginawan

In behalf of facebook, I am addict Facebook User.

p a k i t a n g s t o r y .

T h a n k y o u a n d m o r e p o w e r .

G u s t o m o n g t e a s e r ?      30

naharap. Hindi dahil sa nagmamadali ako sa aking Nabasa mo `yong post ko? Sweet ko `di ba?

maagang pagkawala ngunit nais ko lamang mag-

ing handa upang hindi na ako lalong masaktan pa. Grabe, alam mo ba kinikilig ako facebook. Ganito

“Ma… okay ka lang ba?” Mula sa malalim

ba talaga ang feeling ng famous at laging trend-

kong pag iisip ay nagbalik ako sa reyalidad ng

i n g a n g p o s t ?

marinig ko ang tinig ng aking anak. Pawang lung-

# K i n i k i l i g S i A d d i c t F a c e b o o k U s e r

kot ang nakita ko sa kaniyang mga mata ng titigan

ko siya. Pati puso ko’y tila kinurot ng kung ano. O s'ya facebook, babush na muna pabagal na kasi Marahan kong hinaplos ang kaniyang

nang pabagal `yong free data. Alam mo na sulit na

pisnge at ngumiti. “Ayos lang ako Jasper, huwag

s u l i t . S a u u l i t i n .

kang mag alala.” Tugon ko sa kaniya kahit alam

kong mahina na ang aking tinig. May bahid pa rin

N a g m a m a h a l ,

ng pag aalala ang kaniyang mukha at tila nangingi-

Addict Facebook User

lid na rin ang luha sa kaniyang mga mata. Mahigit isang taon ko na ring nilalabanan

PAG-IBIG NG ISANG INA

ang aking karamdaman kahit pa nahihirapan na ako. Sa loob ng panahong ito ay ginawa ko ang lahat ng aking makakaya upang hindi maging pa-

isinulat ni Frozen Hart

bigat para sa mga taong mahal ko sa buhay. Ang sabi ng doctor ay hindi na raw magtatagal ang buhay ko ngunit humahanga daw siya sa lakas ng

Gaano ba kahirap maging isang huwarang ina? Maging isang mapagmahal na asawa? Mag-

loob na aking ipinapamalas. Marahil ay hindi na

ing isang mabuting kapwa?

talaga kaya ng aking katawan na gawin ang mga

Sadya ba talagang naging mapaglaro ang tadhana? Na kung kailan masaya na tayo sa buhay natin ay may panibagong pagsubok na darating? Na kung kailan inakala nating magiging ayos na ang lahat, tsaka pa tayo panghihinaan ng loob? Marahil ay ganito talaga mag isip ang mga taong malapit nang maglaho sa mundong ibabaw, masyadong nag iisip ng mga posibilidad at inuunahan ang kung ano mang mangyayari sa hi31

bagay na ginagawa ko noon ngunit pinipilit ng

kayang labanan pa ang sakit na ito na patuloy na

puso kong tiisin ang lahat para lamang sa aking

lumalala.

anak. Siya na lamang ang natatanging mayroon

Sa loob ng nakalipas na taon ay ginawa ko

ako ngayon.

ang dapat kong gawin… ang maging isang mabut-

Matalinong bata si Jasper kaya hindi ko ma-

ing ina at asawa sa aking pamilya. Ginampanan ko

gawang balewalain na lamang ang kaniyang tal-

ang aking mga responsibilidad upang wala akong

ento. Pareho naming nais na makatapos siya sa

pag sisihan sa huli. Ipinaramdam ko sa kanila kung

pag aaral kaya kahit na bagong opera pa lamang

gaano ko sila kamahal at kung gaano ako kasaya

ako noon mula sa aking breast cancer ay sinisikap

na kasama sila. Ngunit bawat kasiyahan ay may

ko pa ring tumulong sa mga gawaing bahay sapag-

kalakip na pighati. Sa kabila ng mga ngiti ay may

kat madalas siyang nasa unibersidad. Gusto kong

nagkukubling kalungkutan. Tunay ngang hindi

makamit niya ang pangarap niya sa buhay para

patas ang mundo. Ang buong akala ko ay ang ak-

kahit mawala man ako ay nakakasigurado akong

ing pagkakasakit ang pinakamalaking dagok sa

may magandang oportunidad na naghihintay sa

buhay ko ngunit hindi pa pala. Tila hindi titigil ang

kaniya.

tadhana na patuloy akong paramdamin ng lumbay at kirot.

“A-anak… nauuhaw ako.” Mahina kong usal.

Sariwa pa ang lahat sa aking ala-ala. Ilang buwan pagkatapos ng aking operasyon ay natukla-

Agad na tumayo si Jasper mula sa kaniyang

san ko ang pagtataksil sa akin ng aking asawang si

pagkaka upo mula sa tabi ng aking kama. “Iku-

Roman. Ilan taon ba niyang itinago mula sa akin

kuha ko po kayo ng tubig sa baba, saglit lamang

ang lihim nilang relasyon ni Matilda? At ilang taon

po.” Mabilis siyang nagtungo sa may pintuan

pa ba niya akong lolokohin kung hindi ko pa nala-

ngunit bago siya tuluyang lumabas ay narinig ko

man ang katotohanan? Pinag mukha niya akong

pa siyang nagsalita. “Ma… hintayin niyo po ako.

tanga noong mga panahong dumadalaw ang ak-

Magpakatatag kayo.”

ing matalik na kaibigan sa bahay upang kumustaTuluyan na ngang sumara ang pintuan at

hin kami. Marahil ay sa tuwing aalis ako ng bahay

naiwan akong mag isa sa loob ng silid ng Ospital

upang pumasok sa aking trabaho ay nagkikita sila

na ito. Kasabay ng pag sarang iyon ay ang patuloy

upang isakatuparan ang kanilang makamundong

na pag agos ng aking mga luha na kanina ko pang

pag niniig habang ako, walang kaalam alam sa

pinipigilan. Ayokong maging mahina… lalo pa sa

pagtataksil na nagaganap.

mga panahong ito. Ayokong makita ako ng aking Laking pasasalamat ko na rin na maaga

anak na umiiyak sapagkat ayokong kaawaan niya

kong nalaman ang lahat, kung hindi ay baka hang-

ako. Ayokong tanggapin sa sarili kong hindi ko na

gang ngayon ay nililinlang pa rin nila ako. Ngunit 32

dapat ba talaga akong magalak noong mahuli ko

“Huminahon? Tingin mo magagawa ko

sila? Hanggang ngayon ay malinaw pa ring naba-

iyon pagkatapos kong masaksihan ang lahat? Ro-

baanag ng isip ko ang mga nasaksihan ko, pati na

man, hindi ako tanga.” Muli kong bulyaw. “Nag-

ang mga salitang binitiwan ni Roman nang iwan

kulang ba ako sa iyo? Hindi ba ako naging mabut-

niya ako.

ing asawa? Buhay pa ako ngunit pinapatay mo na ako… Pinapatay mo na ang puso ko dahil sa pagta-

Lunes ng umaga ng maisipan kong bumalik

taksil mo.”

ng bahay sapagkat may naiwan ko ang envelop na naglalaman ng resulta ng aking check up. Babalik

Hindi agad siya nakasagot. Ilang Segundo

sana ako sa Ospital upang kausapin ang aking doc-

rin ng katahimikan ang naghari bago siya nag-

tor. Pagpasok ko ng bahay ay dali-dali akong

wika. “Jane, hindi ko mawari ang dahilan… ngu-

nagtungo sa hagdanan at nananog pataas upang

nit pakiramdam ko ay nanlalamig na ako. Tingin

kunin ang envelope sa loob ng aming kwarto. Ngu-

ko’y unti-unti nang naglalaho ang pagmamahal

nit bago ko pihitin ang door knob ay may narinig

ko para sa’yo.” Hindi niya magawang tumingin

na akong halinghing mula sa loob. Dito ko napag-

sa akin ng direstso kaya ibinaling niya ito sa ibang

tantong niloloko na ako ni Roman at ng matalik

direksyon.

kong kaibigan.

“Kaya ba may pinag iinitan kang iba? Hindi

Agad kong binuksan ang pintuan at kitang-

ko lubusang maisip na magagawa niyo ito. Nagti-

kita ko silang kapwa mga walang saplot at guma-

wala ako sa inyo. Minahal ko kayo ngunit ito lang

gawa ng milagro sa mismong kama ko. Ibinuhos

ang makukuha kong kapalit?” Hindi na siya suma-

ko ang lahat ng galit ko sa kanilang dalawa nang

got, bagkus ay binitiwan niya ako at nagtungo sa

makapasok ako. Bago nakatakbo palabas ng silid

harapan ng pintuan upang umalis. “Saan ka pu-

si Matilda ay nakatikim siya sa akin ng malulutong

punta Roman?” sigaw ko.

na sampal at sabunot. Kung hindi lamang ako

“Aalis na ako. Jane, hindi ko na kayang pak-

napigilan ng taksil kong asawa ay hindi lang iyon

isamahan ka. Hindi ko na kayang manatili sa ilalim

ang aabutin niya.

ng iisang bubong kasama ka.” Walang emosyon

“Walang hiya ka Roman.” Marahil ay hindi

niyang saad.

niya inaasahan ang pagdamping iyon ng aking

Tumakbo ako patungo sa kaniyang kinatata-

palad sa kaniyang mukha.

yuan at hinawakan siya sa kaniyang bisig. “Hindi

“Ano ba Jane?” sigaw ng asawa ko ha-

ka maaaring umalis Roman. Paano na lang si Jas-

bang hinahawakan ako sa magkabilang braso.

per? Paano ang pamilyang ito?” patuloy pa rin

Kitang-kita sa kaniyang mga mata ang galit.

ako sa pagluha habang pinipigilan siyang umalis.

“Huminahon ka nga.”

“Hindi ko kakalimutan ang responsibilidad

Hindi ko namalayang nakakulong na pala

ko sa kaniya bilang ama… ngunit ang pagiging

ako sa bisig ni Jasper. “M-mama… .bakit mo ba

asawa ko sa iyo… marahil iyon ang tapos na.”

sinasabi ang mga iyan? Hindi ka pa mawawala. Ma-

Nagpumiglas siya hanggang makawala. Tuluyan

rami pa tayong bubuoing ala-ala… maraming ma-

na nga siyang nakalabas at lumisan habang nai-

rami pa.” Kahit hindi ko siya nakikita ay alam

wan akong nag iisa. Pakiramdam ko’y nanlu-

kong lumuluha na rin siya, pansin sa kaniyang pag

lumo ako at agad na napaupo sa sahig habang lu-

hikbi at basag na boses.

muluha at nakatingin sa kawalan.

Hinaplos ko ang kaniyang mga kamay.

Iminulat ko ang aking mga mata pagkata-

“Anak, pagod na ako. Marahil ay sapat na ang

pos sariwain ang isa sa mga pinaka madalim na

isang taon na paglaban para sa iyo.” Bumuntong

yugto ng aking buhay. Gamit ang likuran ng aking

hininga ako bago muling nagwika. “Mahal na ma-

palad ay marahan kong pinunasan ang mga lu-

hal ka ni mama. Tandaan mo iyan lagi Jasper.”

hang umaagos sa aking pisnge. Pakiramdam ko ay

Unti-unti ko nang nararamdaman ang pagbigat

naninikip muli ang aking dibdib tulad nang

ng talukap ng aking mga mata. Tila nabibingi na

nangyari noong araw na iyon.

rin ako sapagkat humihina na ang mga naririnig ko sa paligid, maging ang pagbanggit ng anak ko

Narinig kong bumukas ang pintuan at ini-

sa mga katagang “huwag mo akong iwan” na

luwa noon si Jasper, dala ang isang basong tubig.

may kasamang pagtawag sa akin.

“Ma, heto na po ang tubig. Pasensya na kung pinaghintay ko kayo.” Wika niya habang inaalala-

Kung mawawala man ako ngayon ay wala

yan akong sumandal sa aking unan.

akong pagsisisihan sapagkat alam kong ginawa ko ang lahat para kay Jasper. Marahil marami akong

Inabot niya sa akin ang baso at agad ko

pagkukulang at kamalian sa buhay ngunit sinikap

itong ininom. “Jasper anak… gusto kong mala-

kong itama iyon at bumawe. Iniwan man akong

man mong ipinagmamalaki kita sapagkat malapit

nag iisa ni Roman ay hindi ako pinanghinaan ng

ka nang matapos sa kolehiyo. Pinilit kong maging

loob upang itaguyod ang aming anak. Pilit man

matatag para sa iyo kahit iniwan na tayo ng iyong

akong pinapatay ng karamdaman kong ito ay min-

ama. Sinikap kong maging mabuting ina sa mga

abuti kong lumaban. Naging malakas ako sapag-

huling sandali ko rito.” Sa kabila ng bawat binibi-

kat hindi rito natatapos ang responsibilidad ng

tawan kong salita para sa aking anak ay nasasak-

isang ina. Kung maaari nga lang ay manatili ako

tan ako, hindi lamang dahil alam kong nalalapit na

para sa kaniya. Kung pahihitulunan lang sana ako

ang aking pamamaalam kundi pati na rin sa dahi-

ng Panginoon na mabuhay pa ng mas matagal ay

lang iiwan ko na siyang nag iisa.

nanaisin ko… ngunit lahat ay may katapusan.

Alam kong magiging masaya ako sa aking patutunguhan kaya hinihiling ko na sana ay maging masaya rin si Jasper sa buhay kung saan ko siya iiwan. Mahal na mahal ko ang aking anak at wala akong ibang hihilingin kundi ang maging maayos siya. Kung puwede nga lang na kahit sa kabilang buhay ay lumaban pa rin ako at gabayan siya ay gagawin ko ngunit hindi na maaari. Ngayon nga ay kasalukuyan ko siyang pinagmamasdan habang yakap yakap ang wala ko nang buhay na katawan. Mula sa gilid ng puting silid na ito ay kitang kita ko ang kaniyang pag iyak, ramdam ko ang kaniyang pighati. Naririnig ko rin ang matinis na tunod ng aparato na naka kabit sa aking katawan habang unti-unti nang pumapasok ang mga doctor at nars upang asikasuhin ang nahihimbing kong katawan na kailan may hindi na magigising. “Oras na upang lumisan…” isang hindi pamilyar na tinig ang aking narinig, kasunod noon ay ang paglaganap ng puting liwanag sa aking kapaligiran. Unti-unti ako nitong nilamon hanggang sa wala na akong makita kundi purong kaputian.

Para sa mga sulatin, suhestiyon o opinyon, maaaring magpadala ng email sa lapissakalye@gmail.com

Suwail na Anak Isinulat ni Silent Sakura

Ang pamilya ang nagiging takbuhan natin sa oras na nasa matinding kalungkutan, kasawian o kasiyahan tayo. Ang pamilya din ang mga taong nariyan palagi para umalalay at tumulong sa atin, sila din ang nagbibigay sa atin ng seguridad at pagmamahal pero paano kung ang pagmamahal na iyon ay hindi mo mahanap mismo sa iyong pamilya? Saan mo hahagilapin ang pagmamahal na matagal mo ng inaasam? Ito ang kwento ni Kylie at ang masalimuot na buhay niya. “Ma’am Kylie gising na po, kanina pa po tumutunog ‘yong alarm clock niyo Ma’am.” Nasapo ko ang aking mukha, malamang si Aling Auring na naman ito, hay naku! Sobrang kulit ng matandang ito, kung hindi lang ito matanda kanina ko pa ito sinipa. Panay pa rin ang pagyugyog niya sa akin kaya bumangon na ako. “Okay, okay babangon na!” walang ganang sagot ko. 35

Nakita ko ang pagtalikod ni Aling Auring kaya

“Ma’am ano po yon?”

pumikit ako at muling humiga.

“Umupo ka sa tabi ko diyan oh!” turo ko sa

Biglang…..“Ma’am gising na po!” muling pan-

silyang katabi ko.

gungulit ng matanda.

“Ma’am?” tila hindi nito naintindihan ang

“What the F—“

sinabi ko.

Napabalikwas ako ng bangon.

“Basta upo!” sikmat ko.

Agad akong nagligo at nagbihis, ganito ang

Tumalima naman ang matanda, pagkaupo

buhay ko araw-araw para akong robot na walang

niya ay tsaka palang ako nagsimulang kumain.

emosyon. Bumaba ako sa engrandeng hagdanan

“Ano pong gagawin ko dito Ma’am?” tanong

na ginto ang kulay, tinitigan ko ang railings, buti

nito.

pa ito nahahawakan eh ako ‘ni wala akong makau-

“Diyan ka lang hanggang di pa ako natatapos

sap na tao dito sa bahay. Okay fine! Hugot Pa

kumain kung gusto mo maki-join ka na rin.”

more!

Nakangisi kong sabi.

Umupo ako sa engrandeng dining table pero

Napakamot na lamang sa ulo ang matanda.

ako lang mag-isa ang naroroon.

Tiningnan ko ang matanda bago ako nagsimu-

“Manang!” tawag ko kay Aling Auring.

lang magtanong, “Manang may mga anak ba

Agad namang lumapit ang matanda.

kayo or apo?” 36

“Naku meron akong anak Ma’am apat pa nga

tion ko kaya ngayong 2nd year college na ako

e.”

hindi na ako nag-eexpect na dadalo pa sila sa mga activities sa school. Nagsimula akong magre-

“Nasaan na sila ngayon?”

belde noong nasa 4th highschool na ako, natuto

“Nasa probinsya sila, gusto na nga nila akong

akong uminom, magyosi, barkada at landian. Na-

pauwiin para daw magkasama-sama na kaming

ghahanap ako ng pagmamahal na hindi man lang

lahat, naku! Namimiss ko na silang lahat pati na

naibigay ng sarili kong pamilya.

mga apo kung makukulit” nakangiti nitong sabi.

Pagdating ko sa skwelahan ay sumalubong

“Masaya po pala kayo sainyo, siguro mahal na

agad sa akin ang boyfriend kong si Marlon.

mahal niyo sila?” tanong kong muli.

“Hi babe” sabi nito sabay halik sa akin.

“Oo naman walang mga magulang na hindi

“Babe!”

mahal ang kanilang mga anak Ma’am, kahit mahirap kami Ma’am basta sama-sama kami at nag-

“Inom tayo mamaya ha?”

kakaisa kahit ang ulam namin ay tuyo lang naku

“Nanaman?”

sulit na iyon.” salaysay nito.

“Sige na dun ka matulog sa amin!” pagla-

“Bakit hindi ko iyon maramdaman sa sariling

lambing nito.

pamilya ko? Nasaan na yong pagmamahal na

“O sige ba gusto mo ngayon na e!”

iyon? Inanod na ba ng alon? Naisaloob ko.

Tumawa ito. “Cutting classes tayo?”

“Mabuti pa kayo Manang kahit mahirap kayo ay sama-sama pero ako? Tignan mo nag-iisa lang

“Tara!”

ako, mayaman nga kami pero ewan ko Manang

Nagsimula muna sa isang baso hanggang sa

parang walang halaga ang buhay ko sa paningin

hindi ko na mabilang kung ilang baso na ang tin-

ng parents ko.” Nanlulumo kong sabi.

ungga ko, umagang-umaga pero alak ang inaatu-

“Mahal ka ng mga magulang mo Ma’am. La-

pag ko kasama ang mga barkada ng boyfriend

hat ng paghihirap nila ay para po sainyo.” De-

ko. Wow! Ganito talaga kapag freedom! Wala na

pensa ng matanda.

akong pakialam kung makatapos man ako o hindi ang mahalaga ay masaya ako ngayon kasama ng

“Ewan ko Manang hindi ko na naiintindihan

boyfriend ko. Ika nga “young wild and free”.

ang takbo ng buhay ko, bahala na! Salamat pala sa pagsama sa akin.” Agad akong nagpaalam sa

Naghahalikan kami ng boyfriend ko ng bi-

matanda.

glang may humatak sa akin. Tumingin ako kung sino ang gumawa nun at ganun na lamang ang

Hindi ko maiwasan ang hindi malungkot dahil

gulat ng makita ko ang galit na anyo ni Papa.

kahit kailan ay hindi ko naramdaman ang pagmamahal ng magulang ko, busy kasi sa business ang

“Pa---”

parents ko, madalas out of town sila kaya ako

“Nakikipaglandian ka sa oras ng klase?” Isang

lang ang naiiwan sa bahay kasama ng mga maids.

malakas na sampal ang iginawad niya sa akin.

Ako ang nag-iisang anak pero kahit kailan ay hindi ko naranasan na umattend sila ng gradua-

Naroon din si Mama at umiiyak. 37

“Tito wag—“

pakialam sa akin. Naghabilin ako ng sulat na huwag na nila akong hanapin at pakialaman. Hating-

Hindi na natapos ni Marlon ang sinasabi dahil

gabi ng nilisan ko ang aking kwarto, nagtext ako

sinuntok siya ni Papa dahilan ng pagkabuwal niya.

kay Marlon na magkita kami sa labasan ng subdi-

Agad naman akong lumapit kay Marlon.

vision.

“Pa!” sigaw ko.

Ang gusto ko lang naman ay mapansin ako

“Yan ba? Yan ba ang pinagmamalaki mo sa

ng aking mga magulang pero mahirap ata yon da-

amin Kylie?!!”

hil masyado silang busy. Bahala na edi self-talk nalang ako. Kung ayaw nila sa akin ayaw ko rin sa

Hinila ako ni Papa.

kanila. Nasa isang bar ako noon kasama ang boy-

“Pa ano ba!?!”.Pilit ang pagpupumiglas ko.

friend ko at mga barkada niya.

“Hindi ka namin pinalaki ng Mama mo para

“Kylie gusto mo?” alok sa akin ni Marlon.

makipaglandian sa hayop na iyan!!!” namumula

Ngumisi ito, yong tipong demonyong ngisi.

na sa galit si Papa.

“Kapag natikman mo ito abot ka hanggang

Hinila ako ni Papa papasok sa sasakyan, ha-

langit!” nang-eenganyong sabi nito.

bang nasa biyahe lahat kami ay tahimik.

Agad kong kinuha mula sa kanya yung

Pagkarating namin sa bahay ay hindi parin na-

parang foil at straw at ginaya ko ang ginawa niya

tigil ang parents ko sa pagsermon sa akin.

kanina. Sininghot ko ng sininghot ang pulbo hanggang sa maubos iyon. “Hmmm. Sarap!” saad ko

“Kylie ano bang nangyayari sa iyo? Diyos ko

na tila ba nakakaadik sa pakiramdam.

anak please lang magtino ka!” nagmamakaawang sambit ni Mama.

Nagtawanan silang lahat na noon ay nakatingin na pala sa akin.

“Ayan kasi Hilda! Dahil sa sobrang pagmamahal mo diyan sa anak mo kaya ‘yan lumaking su-

“Sige pa Kylie ubusin mo yan!” udyok ng isa

wail!!” mariing saad ni Papa.

sa mga barkada ni Marlon.

Pagmamahal? Nasaan yong pagmamahal na

Totoo nga para akong lumilipad sa alapaap

sinasabi ni Papa?

ang sarap sa pakiramdam, saglit kong nakalimutan ang nararamdaman kong sakit sa puso. Hindi

Hindi ko na natiis ang ganung eksena kaya

nagtagal ay mas hyper ang pakiramdam ko, tila

umalis ako sa harapan nila na tila ba walang nariri-

ba wala akong kapaguran at gusto kong gawin

inig. Sa kwarto doon ako nagkulong at umiyak ng

ang mga bagay na bawal. Dinala ako ni Marlon sa

magdamag.

bahay ng barkada niya at dun ay ginawa namin

Aahin ko ang yaman kung wala din naman ak-

ang bagay na sana ay hindi dapat gawin.

ong matatawag na pamilya? Kailangan ko ng

Lumayo ako sa magulang ko at piniling su-

wakasan ang pamumuhay na ito, wala din na-

mama kay Marlon, tumira kami sa isa sa barkada

mang mangyayari sa akin. Bahala na! Dahil sa so-

ni Marlon upang hindi kami matunton ng aking

brang wasak ako naisipan kong maglayas at mag-

mga magulang sa mga panahong iyon sobrang

punta sa boyfriend ko tutal naman wala din silang

saya ko kinalimutan ko ang pamilya ko pero ang

mga kapitbahay ko dahil mayaman na mayaman

sayang mararanasan ko ay hindi pala magtatagal.

ang dating nila, may kurbata pa si Papa na sa tingin ko ay galing pa sa trabaho.

Lumipas ang dalawang taon…

“Anak ko!” mahigpit na yumapos ang aking

Karga-karga ko ang maliit kong anak na noon

ina.

ay isang taong gulang palang.

“Ano bang ginagawa mo sa sarili mo Maria

“Letche ka! Marlon asan na yong gatas ng

Kylie?” buong tuwid na tanong ng aking ama.

anak mo!? Ha!? Humithit ka na naman?? Hithit ka ng hithit wala ka namang pera, gago ka!” bulyaw

Tinitigan ko siya at tsaka pagak na tumawa.

ko sa kanya, panay din ang pagsampal ko sa

“Ito nag-eenjoy sa buhay!” sarkastikong sagot ko.

kanya.

Kumunot ang noo ng aking ama. “Bastos ka

Lumabas siya sa bahay pero hindi ko pa rin

talagang bata ka!” akmang sasampalin ako ng ak-

siya tinantanan.

ing ama pero naging maagap si mama.

“Hayop ka! Wala ka ngang panggatas ng

“Tama na nga Francisco, ang mahalaga ay na-

anak mo!” sigaw ko sakanya.

kita na natin ang ating anak!” awat naman ni Mama. Patuloy ang paghaplos nito sa pisngi ko.

Nang bigla na lamang niya akong sampalan ng ubod ng lakas dahilan ng pagkatumba ko

Umilag ako ng muli niyang haplusin ang

mabuti na lamang at nayakap ko ang aming anak.

pisngi ko. “Ano bang ginagawa niyo rito? Magbibigay ba kayo ng donation? Bakit wala atang

“Tumahimik ka nga nakakarindi ka na! Diyan

camera kayong dala? Edi sana nakapag-selfie

ka na nga! Pesteng buhay ito!”

tayo!” nang-uuyam kong tanong sa kanila.

Walang lingon na umalis ito.

Napahinto ang aking ina at mataman akong

Tumayo ako ng sapo-sapo ang pisngi ko.

tinitigan. “Anak ko! Ano bang nangyari sa iyo?”

Nang tumingin ako sa may kalsada ay nagulat ako

umagos na naman ang mga luha nito.

sa aking nakita. Hindi ko inaasahan kung sino ang

“Bakit di niyo ipafront page sa diyaryo, “Ang

aking makikita pero bago pa man sila makalapit

suwail niyong anak ay muli niyo ng nakita, Magdi-

ay agad na akong tumalikod.

wang tayo!”

Naging mabilis ang paglapit nila sa akin.

“Kylie!!” hinatak ako ng aking ama. “Nagiging

“Anak ko, Kylie!” tila ba nanaghoy ang himig

walang modo ka na!”bulalas nito.

ng aking ina. Hindi ko makakalimutan ang kal-

Umigkas ako, “Oo wala na akong modo dahil

mado niyang boses.

tinuruan niyo akong maging ganito!”

Gusto ko sanang sumagot ng “Ma” pero nag-

“Anong sabi mo?” hinila niya muli ang braso

pigil ako.

ko.

Lumingon ako sa kanila. Naroon din ang ama

“Tama na nga!” sigaw ni Mama.

ko na prenting nakatingin sa akin habang ang aking ina ay umiiyak na. Pinagtinginan sila ng

“Bitawan mo ako Pa!”, buong tapang kong

miserable pa yata ang buhay ko. Wala na akong

sabi.

magagawa dahil pinili ko ang landas na ito ang kailangan ko ngayon ay panindigan ito.

Malumanay na pinakawalan ng aking Ama ang aking braso habang mataman niya akong tini-

Ilang araw pagkatapos kong makita ang mga

tigan.

magulang ko ay iba’t ibang tao rin ang nagpupunta sa bahay ko nariyang bigyan ako ng pag-

“Anak sumama ka na sa amin ha?” alok ni

kain, pera, pati ang anak ko binilhan ng sandama-

Mama sa akin.

mak na damit at laruan. Alam kong ang mga ma-

Umiling ako bilang tugon.

gulang ko ang may kagagawan nito. Bigla na namang sumulpot si Mama sa harap ng bahay ko,

“Anak…kailangan mong---“

kitang-kita ko ang mukha niya na tila ba namata-

“Hindi Ma, hindi ako sasama sainyo.” Tu-

yan, sa totoo lang kinabahan ako dahil siya lang

malikod ako at humakbang na papalayo pero nag-

mag-isa madalas kasi laging magkasama ang ma-

salitang muli si Papa.

gulang ko.

“Ang tigas ng ulo mo, kailangan mo kami da-

“Ano ang pinunta niyo rito?” mataray kong

hil walang-wala ka na ngayon!” mapakla nitong

bungad sa aking ina.

sabi.

Nakita ko ang pamumula ng mata ng aking

Nag-init ang sulok ng aking mga mata. Kahit

ina tila ilang segundo na lamang at babagsak na

kailan ay hindi pa rin nagbabago si Papa.

ang mga luha nito. “Kylie anak ko!” namamaos nitong sabi.

Humarap ako sa kanila.

“Patay na ang dati niyong anak” agarang saad

“Hindi ko kailangan ng pera niyo Ma, Pa! Ang

ko at tumalikod na agad.

kailangan ko noon ay ang pagmamahal niyo pero pinagkait niyo yon sa akin!” nanulay sa pisngi ko

“Ang Papa mo nasa ospital,” biglang bulalas

ang mga luhang kanina ko pa pinipigilan. “Ayoko

nito.

ng bumalik sa bahay na yon na daig pa ang bi-

Napahinto ako sa aking paghakbang, nilin-

langguan, maganda nga malaki ang bahay natin

gon ko ang aking ina at ganun na lamang ang

pero hindi matatawag na isang tahanan!” pinahid

pagdurog ng puso ko ng makita ko siyang huma-

ko ang aking mga luha at muling bumalik sa ma-

hagulgol. Tumingin siya sa akin habang ang mga

sikip at maliit na bubong namin.

mata niya’y puno ng pagsusumamo. “Bumalik ka

Humagulgol ako ng iyak, nang makita ko sila

na Kylie, gusto kang makita ng Ama mo kahit sa

ay gusto kong lumuhod at yakapin sila pero nan-

huling sandali ng buhay niya.”

gibabaw ang pride ko. Hindi pa rin maalis sa isi-

Tama ba ang narinig ko? Huling sandali ng

pan ko ang kulubot ng mukha ni Papa at Mama,

buhay ni Papa? Teka, teka nananaginip ba ako?

lumipas ang dalawang taon na hindi ko man lang sila nabati sa kanilang kaarawan, totoong namiss

Biglang nagflash back lahat ng mga ala-ala ko

ko sila. Ito ang pinili kong buhay, isang buhay na

doon sa aming tahanan.

masalimuot. Noon akala ko kapag sumama ako kay Marlon ay happy ending na pero mas naging 40

Namalayan ko na lamang ang sarili kong naka-

Pinili kong hindi maging malapit saiyo dahil

lapit sa aking ina at nakita ko na lamang ang

ayaw kitang masaktan kung lilisan na ako dito sa

aking sariling na yakap ang aking ina.

mundo, pero ayaw ko ng maglihim saiyo marahil ito na rin ang huling sulat ko saiyo. Ang totoo anak

Ang sumunod na eksena ay ang pabiyahe ko

may sakit ako sa puso pero pinili kong huwag

papuntang ospital, kasama ko ang aking ina na

itong sabihin sa iyo dahil ayaw kong malungkot

noon ay mahigpit ang pagkakahawak sa aking

ang nag-iisa kong prinsesa. Nagtrabaho ako ng

mga kamay. Sinama ko rin ang aking anak na

maigi para saiyo anak, tinayo ko ang Lao Corpora-

noon ay karga-karga ng isang maid ni Mama.

tion para kapag wala na ako ay hindi kayo maghi-

Pinihit ko ang saradong pintuan sa isang ospi-

rap ng Mama mo dahil alam kong balang araw

tal at doon nakita ko si Papa at ang payat nitong

ikaw din ang hahawak nito. Sorry Anak, patawarin

pangangatawan. Para akong naistatwa at hindi

mo ako kung nagkulang ako sa iyo sa pagpaparam-

makagalaw, unti-unting nagbatis ang mga luha sa

dam sa iyo kung gaano kita kamahal pero mahal

aking pisngi. Ang akala ko ay tuluyan ko ng

na mahal kita anak higit pa sa buhay ko.

kinalimutan ang mga magulang ko pero kahit an-

May ibinilin pala ako sa Mama mo na kapag

ong gawin kong paglimot ay nariyan pa rin sila sa

dumating na ang araw na narito na ako sa sitwasy-

puso ko. Naka-oxygen si Papa at natutulog, nakita

ong ito gusto kong ipakita niya sa iyo ang mga ba-

ko ang isang sulat mula sa kanyang kamay, mahig-

gay na gusto ko sanang ibigay sa iyo pero hindi ko

pit na mahigpit ang pagkakahawak niya rito.

ginawa dahil ayaw kong maging attached ka sa

“Para saiyo ang sulat na iyan anak, sinulat niya

akin, ayaw kong masaktan ka anak kung mawala

yan bago siya atakihin!” saad ng aking ina.

man ako. Sorry sa pagiging selfish ko anak sana ay mapatawad mo ako.

Marahan akong lumapit sa aking Papa at kinuha ko ang sulat at binasa iyon.

Nagmamahal, Papa Hello Anak ko Kylie,

Matapos kong mabasa ang sulat ay humagul-

Hindi ko alam kung papaano ko sisimulan

gol ng humagulgol na lamang ako, niyakap ko si

ang sulat na ito dahil sa totoo lang lubos akong

Papa ng mahigpit.

nakokonsensiya sa ginawa ko sa iyo. Alam kong

“Pa sorry, sorry kung hindi ko makita kung

hindi ako naging mabuting Ama sa iyo, hindi ako

gaano ka nagpursige para sa amin, Papa ko!” pu-

yung tipo na bibigyan ka ng regalo, yayakapin, i-

malahaw ako ng iyak.

aappreciate ka sa mga achievements mo, lahat ng iyon ay hindi ko ginawa saiyo Anak. Patawarin mo

Bigla na lamang tumunog ang isang aparato

ako Kylie sa pagkukulang ko bilang ama saiyo pero

sa gilid ni Papa.

maniwala ka man o hindi proud akong maging

Nataranta ako, “Ma si papa!” bulalas ko.

ama mo anak, hindi ko man iyon masabi ng personal sa iyo pero sa bawat achievements mo, ba-

Agad na pumasok ang mga doktor at tining-

wat tagumpay mo higit at doble ang nararanasan

nan si Papa, pinalabas naman kami ng kwarto. Ni-

kong kasiyahan.

yakap ko si Mama ng sobrang higpit, isa lang ang 41

dasal ko noon na sana hindi pa kunin si Papa. Ma-

“Mahal ka ng papa mo Kylie, walang araw na

rami pa akong gustong sabihin sa kanya.

hindi siya nakatitig sa pictures mo, naghire pa siya ng body guard para masubaybayan ka niya sa

Ilang minuto ang dumaan at lumabas ang

school, mahal na mahal ka niya anak.” Niyakap

doktor baon nito ang malungkot na mukha. Tila

ako ng aking ina.

ba nabingi ako sa aking narinig.

“Alam ko Ma, sorry po Ma, hindi man lang ako

“I’m sorry Mrs. Lao but Mr. Lao did not make

nakahingi ng tawad kay Papa, hindi ko man lang

it, we tried to revive him, pero hindi na siya nagre-

siya nakausap ng matino!” saad ko sa gitna ng

respond.” saad ng doktor at agad na umalis mata-

pag-iyak.

pos matapik ang balikat ni Mama.

“Shh! Tama na, napatawad ka na nun” pag-

Gumuho ang mundo ko, wala akong ginawa

aalo ng aking ina.

sa oras na iyon kung hindi ang matulala habang walang tigil sa pag-agos ng aking mga luha.

Tuluyan na ngang nilisan ni Papa ang mundong ibabaw pero mananatili siya sa puso ko

Binuksan ko ang kwarto at lumantad sa akin

magpakailanman. Mahal na mahal ko si Papa.

ang iba’t ibang laruan, regalo at mga sulat mula sa aking Ama’t ina. Nag-uunahang bumagsak ng

Makalipas ang ilang taon…

aking mga luha, all these years na sinasabi ko sa

“Ma’am this is our Financial Statement for the

aking sarili na hindi ako mahal ng aking mga ma-

period of January to March” saad ng aking sekre-

gulang pero ito ngayon ang katibayan na bawat

tarya.

okasyon, bawat birthday ko, bawat achievements

“Ok just put it on my table” malumanay kong

ko ay mahalaga sa kanila, ito ang katibayan kung

saad.

gaano nila ako kamahal. Nanlulumo akong lumapit sa lahat ng mga bagay na ito, gusto kong

Nakasilip ako sa glass window ng aming gu-

bumalik sa nakalipas kung saan hindi ko man lang

sali habang umiinom ng tsaa, tinatanaw ko ang

naappreciate ang ginawa nila para sa akin. Patu-

mga nagtataasang gusali pati na ang mga nagma-

loy sa pagbatis ng aking mga luha.

madaling employees sa pagpasok sa kanikanilang trabaho. Napangiti ako ng maalala ko si

“Ma, sorry po!” tanging naiusal ko na lamang.

Papa, ayaw na ayaw kasi nun na malate sa pagpasok sa trabaho. Napatingin ako sa may table ko,

Nalugmok akong umupo sa sahig at humagul-

muli akong napangiti ng masilayan ko ang malak-

gol.

ing pangalan ko, “Maria Kylie Lao – CEO of Lao

“It’s okay anak, alam naming nagkulang din

Corporation” at sa gilid naroon ang picture ni

kami ng Papa, hindi namin naiparating ang pag-

Papa at Mama habang maluwang na nakangiti.

mamahal namin sa iyo! Sorry anak ko!” niyapos

Habang buhay akong magpapasalamat sa aking

ako ng aking ina.

mga magulang dahil kung hindi sa kanila marahil wala din ako sa aking posisyon ngayon. Naging

“Ma si papa.---“ hindi ko natapos ang sinasabi

mas pursigido ako sa buhay para sa magulang ko,

ko dahil humagulgol na naman ako, sobrang sakit

para sa sarili ko at para sa anak ko.

ng puso ko. Kung maaari ko lamang ibalik ang ka-

Mahal na mahal ko sila. Salamat Ma, Pa.

hapon para maituwid ko lahat ng pagkakamali ko.

Mag aalas tres na ng madaling araw ng nagkayayaan ang barkada na magsiuwi na. Medyo umiikot na ang paningin ko dahil medyo naparami ang inom, nagpumilit parin akong umuwi kahit hindi na ko pinapayagan ni Luigi, hindi lang dahil sa naparami na ang inom ko kundi dahil medyo malayu-layo ang uuwian ko at bukod pa sa wala akong kasabay pauwi, tanging ako lang ang naiiba ang daan na tatahakin. Mga ilang minuto din akong naghintay ng sasakyan, bibihira na ang dumadaang jeep sa mga ganoong oras. Kumaway na lang si Luigi na iiling iling nang papalayo na ang sinakyan kong jeep. Uumupo ako sa may bandang harapan, at isinandal ang ulo sa may headrest ng upuan ng driver. Nagagapi na ng antok ang aking katawan nang bigla akong umalog sa kinauupuan nang mapadaan sa isang hump ang sinasakyan ko. “Manong, konting ingat naman” saway ko na medyo pautal na dahil sa antok at kalasingan. “Pasensya na boy, hindi ko napansin yung hump” hinging paumanhin niya, sabay ng paghinto dahil may sasakay na pasahero. Sumakay ang isang babae at isang lalake na sa isang tingin ay alam mo nang magkasintahan, tulad ko ay halatang nakainom din ang dalawa. Iginawi ko ang tingin sa mga pasahero, anim lahat pang pito ako. Isang matandang lalaki na siguro’y nasa edad kwarenta pataas ang nakaupo sa may bandang pintuan, nagiisip ako kung saan galing ang lalaking ito at inabot na ng ganitong oras. Isang nurse ang nakaupo sa tabi nito, alam kong nurse dahil nakauniform pa ito, at may tangang itim na libro, tila wala sa sariling nakatulala at mugto ang mga mata, sinulyapan ko siya nang may pagtataka. Sa tabi niya umupo ang kaninang magkasintahang kasasakay lang.

Mula sa kinauupuan ko naman ay nakaupo sa ing tabi ang isang lalaki, matangkad at gwapo, nasasagap ng aking ilong ang matapang nitong bango. Sa bandang pintuan naman ay isang ale nakapikit at nakasandal, wari ko ay natutulog.

akat pana

baril na hawak ng holdaper, ngunit sadyang malayo ito sa kinauupuan namin. Ang nurse ay tila humuhugot ng lakas sa librong hawak habang yakap yakap niya ito. Samantalang mahigpit din ang yakap ng babae sa kanyang kasintahan at pilit itinatago ang mukha na tila ba na pag ginawa niya iyon ay maglalaho bigla ang holdaper, nakayapos din ang lalaki na wari ay pinoprotektahan ang babae.

Muli kong ipinikit ang aking mga mata nang humintong muli ang jeep. Naramdaman kong umusog papalayo ang katabi kong lalaki at ang pagupo ng isa pang pasahero, hindi ko na iminulat ang aking mga mata dahil sumasakit na rin ang aking ulo.

Palipat lipat ang baril sa pagkakatutok sa lalaking katabi ko kanina, na sa gwapo nitong mukha ay nababanaag din ang takot, at sa mga pasaherong naroroon. Manaka naka ay inililipat nito ang baril sa drayber at kung minsan ay sa mukha ko. Magkalapit lang kami ng holdaper, na sa maling galaw ko lang ay maaaring ako ang uunahing barilin.

Wari’y naalimpungatan ako ng maramdaman kong tila nagkakagulo, may sari saring boses akong naririnig na hindi pa naipoproseso ng aking utak dahil sa kalasingan. “Walang gagawa ng masama kung ayaw niyong unahin ko kayo! ‘Pag may tumakas babarilin ko.” bigla kong iminulat ang aking mga mata nang marinig ko ang boses na iyon.

Habang iniaabot ng drayber sa akin ang plastic na naglalaman ng pera at mga gamit ng mga pasahero ay natanaw ko ang paparating na head light. Nabuhayan ako ng loob nang sa di kalayuan napansin kong isa itong patrol car.

Tila nawala ang kalasingan ko nang makita kong nakatutok ang isang baril sa mga pasaherong nadoon, sa aking tabi ay isang lalaking naka jacket ang may hawak ng baril, tanging sa akin lamang hindi nakatutok dahil akoy nasa tabi nito.

“Dalian mo, ilagay mo ang mga gamit mo sa pastik.” Utos nito sa akin, wala itong kaalam alam na papalapit na ang sasakyan. Hindi ko alam kung saan nanggaling ang lakas ng aking loob ng walang anu ano’y bigla kong inagaw ang baril na hawak nito, nagpambuno kami at sa paligid ay dinig ko ang sigawan, at ang hindi matatatwang sirena ng patrol car.

“Walang mangyayaring masama kung susundin niyo lamang ang gusto ko.” Sigaw ng lalaki, “lahat ng pera, alahas pati cellphone niyo, ilagay niyo sa plastik na ‘to…ikaw, kolektahin mo!” utos nito sa lalaking katabi ko kanina bago siya sumakay.

Mabilis ang mga pangyayari, naramdaman ko na lamang na ginapi ako ng kanyang lakas at ang paghampas ng matigas na bagay sa aking ulo, at bago ako nawalan ng ulirat ay isang malakas na putok ang pumailanlang.

Napagtanto kong nakatigil pala ang jeep na sinasakyan naming sa isang madilim na kanto. Pilit kong hinuhuli ang mga mata ng holdaper, hindi ako takot sa baril, marahil ay dahil sa bata pa ako ay nakakakita at nakahawak na ako ng mga ganoong bagay. Hinahanap ko ang kaba sa aking dibdib ngunit marahil sa epekto ng alak ay tila ba wala lang sa akin ang nangyayari.

---Iminulat ko ang aking mga mata, at ramdam ang sakit sa aking ulo, nawala ang aking kalasingan, kinapa ko ang aking noo at naramdaman ko maiinit na likido na umaagos mula rito, sa lumilinaw kong mga mata, ay napagmasadan ko dugo sa aking mga palad.

Iniabot ng lalaki ang plastic na pinagkolektahan ng mga gamit, limingon sakin ang holdaper at sinenyasang kunin ko iniaabot ng lalaki, kalmadong inabot ko iyon at hindi ko napigilang itaas ang aking kilay na wari ba nagtatanong kung ano ang gagawin ko doon.

Pinilit kong tumayo, at laking pasalamat ko ng tumigil na ang pagagos ng dugo mula sa ulo ko na napukpok, nakapagtataka ito dahil alam kong matagal bago huminto ang pagdurugo pag sa ulo ang nasugatan.

“Ibigay mo sa drayber,..oy ikaw, lahat ng pera ilagay mo d’yan sa supot…” utos nito sa driver, tulad ko ay kalmado lang ding sinunod nito ang utos niya. Nababanaag ko ang takot sa mga mata ng lahat ng pasahero, ang ale sa may pintuan ay tila ba gusto ng tumakbo ngunit pinipigilan lang ang sarili, sa nerbyos ay naluluha ito. Ang matandang lalaki sa tapat nito ay tila nagiisip kung papaano niya maagaw ang

Lumabas ako ng jeep at nakita ko ang papalayong patrol, nakatayo ang mga pasahero at ang driver na nakatanaw sa papalayong patrol.

“Kawawa naman siya,” dinig kong bigkas ng driver. Nainis ako ng marinig ko iyon, bakit naawa pa ang driver sa holdaper na iyon, at isa pang kinaiinisan ko ay ang hindi pagdala sa akin sa hospital. Mabuti na lamang at huminto na ang pagdurugo ng aking sugat.

“Paano mo nalaman na doon bababa ang mama eh hindi ko naman narinig na sinabi niya kung saan siya nakatira?” Ngumiti lamang ang driver at inabot nito ang built in cd player ng kanyang sasakyan “Soundtrip muna tayo para masaya ang iyong joyride.” pinindot nito ang play button at pumailanlang ang matamis na melodiya sa kanyang sasakyan.

“Sa tingin mo patay na kaya yon?” tanong ng matandang lalaki sa nurse na katabi nito kanina, may mga bakas ng dugo sa puting uniporme nito.

Ngumiti lang din ako at nawala sa isip ko ang tanong ko kanina. “Ano nga po pala ang pangalan niyo?”

“Hindi ako doctor…pero alam kong malala ang tama niya, n-napuruhan siya.” Umiiling iling ang nurse, at tila ba gusto nitong maiyak.

“Lando, pwede mo akong tawaging ‘tay Lando.” Inginuso nito ang nakasulat sa may bubong ng kanyang jeep sa bandang taas lang niyang nakaupo. Tatay Lando.

May kung anong kirot akong naramdaman ng marinig ko ang tinurang iyon ng nurse, ang putok na iyon ay marahil galing sa mga pulis, na kung naging mabagal lang ang kanilang responde ay maaring ako ang nabaril at napatay ng holdaper.

Iginawi ko ang tingin sa aking uluhan nang mabasa ko ang nakasulat din doon, Nanay Edith sa aking kuryusidad ay nilingon ko kabuuan ng dyip at sa bubong nito ay nakasulat ang iba’t ibang pangalan Jhon Michael, Edisha, Raffael, Christine, Pat-pat, Jeff, Bantay…bahagyang tumaas ang kilay ko nang mabasa ko ang huling pangalan.

“Halina kayo, ihahatid ko kayo sa kung saan man kayo pupunta, tutal wala namang sumama sa inyo sa presinto ay hayaan niyo nalang na ihatid ko kayo” pagmamagandang loob ng driver. Imbis na makisali sa umpukan ay umikot ako sa may harap ng jeep at pumasok, naupo ako sa passenger seat at hinintay na makasakay lahat ng pasahero, ilang saglit pa ay pumasok na rin ang driver, natigilan ito pagkakita sa akin, sa mga mata ay ang dagling pagtataka, iginawi nito ang mga mata sa natutuyong dugo sa aking noo.

“Bantay?” “Ahahaha…si bunso kasi, gusto niya nakasulat din si Bantay.” Nakatawang sagot ni ‘tay Lando. Doon ko napagtanto na ang mga pangalang iyon ay mga pangalan ng kanyang mga anak. “Malaki pala ang pamilya niyo ano ho?”

“Bakit nandito ka pa anak?” tanong nito habang papasok at umupo.

“Oo, at sa awa ng Diyos masaya at nakakaraos naman kami, mabuti na lamang at nabawi ko ang kinita ko sa holdaper na ‘yon, di sana walang pang saing si misis.” Anitong inginuso ang pangalang nasa uluhan ko.

“Okay lang ako Manong…tara joyride na tayo, ako na huli niyong ihatid.” Wala sa sariling sagot ko, tuluyan nang wala ang kanina ay pagkaantok at ang kalasingan ko.

“Hindi ba kayo nahihirapan… anim ang anak niyo.”

“Sige, joyride tayo anak…” umiling iling na sagot ng drayber.

“Kung minsan oo, pero pag umuuwi ako nararamdaman ko mga yakap ng mga anak ko nawawala lahat ng hirap…isa pa tulong tulong naman kami. Si misis nagtitinda sa palengke, yung panganay ko may trabaho na din, at yung sunod ay naghahanap na din ng mapapasukan…”

--Nakausad na ang jeep at bahagyang nakakalayo ngunit dama parin ang tensyon sa loob. Ang mga pasahero ay tila nagkukumpulan sa may bandang pinto ng jeep, nakita kong magkahawak kamay pa ang babaeng may kasintahan at ang aleng umiiyak pa rin dahil sa takot.

“Mahirap maghanap ng trabaho ngayon, ako nga hanggang ngayon tambay padin.”

Lumiko ang jeep sa isang eskinita at huminto sa tapat ng isang apartment, dinig ko ang pagpapasalamat ng matandang lalaki at bumaba ito.

“Yan ang mahirap sa gobyerno natin, mas inuuna pa nila ang pangungurakot bago ang problemang dinaranas ng bansa natin.” Umiiling iling na sabi nito.

Umandar na muli ang jeep, nagtanong ako ng may pagtataka sa driver. 45

“Tama po kayo, kawawa ang mga tulad naming, ang iba pa pinagsasamantalahan ang pangangailan natin ng trabaho…hay!” napabuntong hininga ako.

“Sige nga ‘tay ano iniisip ko?” naghahamong turan ko. “Iyon nga ang problema ko kanina pa, hindi kita mabasa…” nakangiti pa rin ito ngunit kita ko sa kanyang mga mata ang tila lihim na siya lamang ang nakakaalam.

“Sabagay, hindi magiging Pilipinas ito kung hindi ganon.” pagak na natawa si ‘tay Lando. “Kaya dumarami ang holdaper eh.” Inabot nito ang pamunas at pinunasan ang windshield ng kanyang jeep upang makita ang daan dahil nanlalabo ito, tila may hamog na laging nagpapalabo dito, nagtataka ako dahil maalinsangan naman ang panahon.

“O e pano mo ko ihahatid kung hindi mo naman pala nababasa ang isip ko?” tila may pagmamayabang na tanong ko “Hmmm..sige, sila na lang…” lumingon ako sa mga pasahero, “…yung unang dalawang bumaba, bukod sa alam mo kung saan sila bababa, ano pa ang iniisip nila?”

Hinintay kong matapos siya sa ginagawa bago ako nagsalita. “Hmmm ‘tay Lando, ilang beses na ba kayong nahoholdap?”

“Makulit ka din ano? Kapareho mo ang bunso ko…sige, yung unang lalaking matanda alam mo bang ang iniisip kanina bago ang kaguluhan? Iniisip niya ay ang paghihinala sa kanyang misis?”

“Pangalawa ngayong gabi, buti na lamang naibalik sakin ang kinita ko, pero…” kusang binitin nito ang sasabihin at tumingin lang sa akin nang makahulugan.

“Paghihinala?”

Magtatanong pa sana ako ng ihinto niyang muli ang jeep at bumaba ang magkasintahan, sandaling naghintay si Mang Lando at sumakay muli ang lalaki pagkatapos nitong ihatid hanggang makapasok ang babaeng kasintahan sa loob ng gate ng kanilang bahay.

“Oo, naghihinala siya na may kalaguyo ang kanyang misis. nakakatawa nga kung bakit ganon ang tao kung minsan, kung kalian tumatanda na tsaka pa sila nagkakaganoon.” “Malay mo may pinaghuhugutan siya sa kanyang hinala.” tanong ko.

“Ang galling, paano niyo uli nalaman na dito bababa ang babae at hinintay niyo pa ang lalaki, eh wala naman akong naririnig na sinabi nilang dalawa?” nagtatakang tanong ko kay Mang Lando.

“Anak, ang tao matagal na sa kanyang kamalayan ang paghihinala, nasa sa atin kung papaano natin gapiin ito, isa pa sa tingin mo ba tatagal ang relasyon nila ng ganon kung niloloko lamang siya ng kanyang misis?”

Ngumiti ito at kinindatan ako, “Nag eenjoy kaba sa Joyride mo anak? Kahit hindi mo sabihin sa akin kung saan ka pupunta eh maihahatid kita sa bahay niyo.” tiningnan niya ako na tila ba nanloloko.

“Eh bakit siya naghihinala?” “Ibabalik ko sayo ang tanong anak, bakit maghihinala ang isang tao ng mga bagay na hindi pa niya nakikitaan ng pruweba?”

Sineryoso ko ang tinuran nito dahil nagtataka din ako kung bakit at kung papaano niya naihatid ang dalawang pasahero gayung halos hindi nagsasalita ang mga ito.

“Siguro dahil…” natigilan ako “Siguro dahil siya mismo ang gumagawa nito?” wala sa sariling sinagot ko ang sariling tanong, “kaya lang naman naghihinala ng masama ang isang tao sa kapwa nila ay dahil malamang sa hindi ay sila mismo ang gumagawa ng mga bagay na kahina hinala.”

“May madyik ka ata eh.” sagot kong sinakyan ang pagbibiro nito. “Ahahaha..hindi naman anak, may kakayahan lang ako na naiiba sa karamihan.”

Natawa na lamang si Mang Lando, ngunit hindi ako sigurado kung umaayon siya sa sagot ko.

“Anong kakayahan. ‘tay Lando?” “Nababasa ko ang iniisip ng mga taong nasa paligid ko.” Nangingiti itong sumagot at tumingin sa akin.

“Eh yung babaeng kakababa kanina, yung jowa nung lalaking ‘yon?” nginuso ko sa rear view mirror ang lalaki. “Ah yun ba, alam mo ba kung ano ang iniisip niya habang nagkakagulo kanina? Gusto niyang ipagtapat sa kanyang kasintahan na ang matalik na kaibigan nito ang tunay niyang mahal.” umiling iling si Mang Lando,

“Huh? Di nga ‘tay? Seryoso ka?” hindi makapaniwalang tanong ko. Tumawa lamang ito, at sumilip sa kanyang rear view mirror.

“Iniisip niya na bago siya mamatay ay kailanganag maipagtapat niya, ngunit alam mo kung ano ang mas nakakatuwa?” ngumiti si Mang Lando na tila ba may isang lihim na gusto niya isiwalat, inabot nitong muli ang pamunas at pinunasan ang nagpapawis na windshield habang nagsasalita “Ang nakakatuwa ay ang iniisip ng lalaking iyan, na ipagtatanggol niya ang babaeng mahal niya at handa niyang ialay ang buhay hindi para sa ikaliligaya ng sarili kung ‘di para sa dalawang taong mahalaga sa buhay niya.”

minamahal, ngunit hindi tulad ng lalaking iyon may pagmamahal na naisukli sa kanya.” “Mabuti pa pala siya, nakaranas siya ng pagmamahal sa babaeng minamahal niya.” Narinig kong muli ang pagak na tawa ni Mang Lando, “May mga pagmamahal na hindi pa lubusang natatanggap ng lipunan, ang ipinagtataka ko lang, bakit kailangan pang itatwa kung parepareho lang naman tayo ng hanap,” tiningnan ako ng makahulugan ni Mang Lando, “…hindi bat pagmamahal ang hanap nating lahat? Ikaw anak nasubukan mo na bang magmahal?”

Napatingin ako kay Mang Lando, “Anong ibig mong sabihin ‘tay?” “Ang misteryo nga naman ng buhay hindi ba, anak? Kapag nanganganib o kapag kaharap mo na ang kamatayan bumabalik at bumabalik ka pa din sa kung saan ang matuwid. Oo ang unang instinct ng tao ay ang iligtas ang sarili, ngunit habang tumatagal ay ang kaligayahan ng kanilang mga mahal ang iniisip. Alam ng lalaking iyan na ang tunay na mahal ng kanyang kasintahan ay ang kanyang matalik na kaibigan, at hindi ba nakakatuwang isipin na handa niyang ialay ang buhay para sa babaeng minamahal at ang matalik na kaibigan? At ang babae, alam man niyang masasaktan ang lalaking nagmamahal sa kanya, at masakit man sa kanya ay handa niyang tanggapin ang anumang kaparusahan sa pagtatapat na gagawin niya. Sa huli ay ginusto niyang itama ang mga pagkakamali.”

Sasagot na sana ako ng biglang napapreno si Mang Lando dahil sa biglaang pagtawid ng isang asong askal, napasinghap ang ale at napausal ng dasal, tumalsik ang hawak na libro ng nurse at dumausdos paharap, nabuksan ang balat nito at sa unang pahina ay nakasulat ang mga katagang “Endorsed to Love”. dinampot niya ito, at pilit kong hinuli ang mga mata nito, nakita ko ang lungkot ngunit tila tumagos lamang sa akin ang kanyang mga tingin. Kakausapin ko sana siya ng umalulong ang asong muntik masagasaan, kinilabutan ako at napalingon sa asong tila may kung anong nakikita sa loob ng jeep. Pinaandar muli ni Mang Lando ang jeep at kita sa kanyang mukha ang lungkot at umiling iling “Sadyang napakahiwaga ng buhay…ah eh anak, nageenjoy ka naman ba sa iyong joyride?” makahulugang bigkas nito.

Mahaba ang naging paliwanag ni Mang Lando, aaminin ko nahirapan ang utak ko sa pagiintindi ng kanyang mga sinabi.

“Oo naman po,” nangingiting wika ko, “medyo kinilabutan lang ako dun sa aso, nakakatakot, para bang dito pa sa jeep nakatingin.”

Tumigil ang jeep at bumaba ang lalaki, lumingon ako at sa aking puso ay ang pagkahabag. “Wag kang maawa anak, iyan talaga ang katotohanan sa buhay. Tanggap na ng lalaking iyan ang kahihinatnan ng kanilang relasyon, nakapagdesisyon na siya. At huwag kang magalala, kaya may nawawala sa ating buhay ay dahil may darating na mas higit pa sa nawala sa atin, isang tao o bagay na makapagpapasabi sa’tin ng pagpapasalamat kung bakit nawala ang mga bagay na dati’y naging atin. May mas lamaking plano ang nasa itaas.”

“Bakit ka natatakot, hindi naman sila nananakit?” “Anong ibig niyong sabihin?” napamaang ako at kinilabutang muli nang mapagtanto ko ang kanyang ibig sabihin. “Ibig niyong sabihin, m-may…” Huminto ang jeep at bumaba ang lalaking nurse, nilingon niyang muli ang nakaputing lalaking bumababa sa dyip, tangan parin nito ang itim na libro na tila ba doon siya humuhugot ng lakas.

Napangiti na lamang ako sa tinuran ni Mang Lando, hindi ko lubos maisip kung papaanong nakakabuti sa isang tao ang nawalan.

“Napakadakila ng pag-ibig niya…” bulong ko at itinuon kong muli ang tingin kay Mang Lando na abala sa pagpupunas ng wind shield.

Narinig kong pagak na natawa si Mang Lando at tumingin ng makahulugan sa akin.

“Balik tayo sa usapan ‘tay Lando ano ang ibig niyong sabihin kanina?’

“Tingnan mo ang nurse na iyon,” nguso niya, lumingon ako sa nurse na hanggang ngayon ay yakap yakap parin ang libong hawak “Nawalan din siya ng

“Marami sa kanila ang hindi alam ay patay na sila.” panimula ni Mang Lando at muli ay pinaandar

ang dyip “Ang iba ay sadyang ayaw lang na umalis pa dito sa lupa dahil mayroon pa silang gusting gawin.”

Napakunot ang noo niya at ibinaba ang tingin sa kanyang damit.

“Nakakakilabot naman kayo ‘tay Lando, pano nyo naman nalaman yun?” Ngumiti lamang ito.

“Ah eto ba, ngayon mo lang nakita?” saglit itong natigilan at tinitigan ako nang makahulugan, “Nakuha ko ang mantsang ito ng binuhat ko yung nabaril kanina.” paliwanag nito.

“Hanep naman kayo, bukod sa nakakabasa kayo ng isip ay nakakakita pa kayo ng multo?” pabirong sabi ko.

“G-Ganun ba,” ngunit bakit parang hindi ko napansin mula kanina, “Eh, kumusta naman y-yung hholdaper…napatay ba siya? Dinig ko yung nurse kanina.”

“Hindi lang nakakakita anak, nakakausap ko pa sila, madalas ay sila mismo ang gumagawa ng paraan para makausap ko.”

Tumingin siyang muli at nakita ko ang lungkot sa mga mata niya.

“Ganun ba, pero bakit may mga taong nakakakita rin pero hindi kinakausap?”

“Y-yung nabaril…” paliwanag ko, “yung holdaper…yung nabaril, sa tingin niyo ho buhay pa yun? Mabuti na lamang at dumating ang mga pulis, pag nagkataon baka ako na ang binaril niya.”

“Parang buhay din sila anak, gayung bukas ang kanilang mga mata at tenga ay nakikita at naririnig lamang nila ang mga bagay na gusto nilang makita o marinig, at alam mong nandyan sila sa paligid kapag nararamdaman mo ang kilabot at lumalamig ang paligid mo.” lumingon siya sa akin na tila ba may gusto pang sabihin.

Sa halip na sumagot ay inihinto ni Mang Lando ang jeep sa isang squatters area, sumilip siya sa nanlalabong rear view mirror at hinintay na makababa ang lalaking katabi ko kanina.

“Ang labo naman ‘tay, pano yun?” putol ko.

Napalingon din ako, at muli ay bumalik sa isip ko ang usapang hulaan sa iniisip ng mga pasahero.

“Katulad din sila ng ibang buhay na tao na nabubuhay sa pagkukunwari o kasinungalingan. Gayung alam nilang patay na sila ay hindi nila tanggap iyon at patuloy silang nagkukunwaring nabibilang parin sila dito sa ibabaw ng lupa…at pag nagtagal tuluyan nilang makakalimutang patay na sila at nanatili silang palaboy sa mundo ng Kalagitnaan, kung saan dito ay nakikita lamang nila ang gustong makita, at naririnig lamang nila ang gustong marinig o nararamdaman nila ang gusto lang nilang maramdaman.”

“O ‘tay, bumaba na yung pogi hindi ko pa natatanong kung ano ang iniisip niya.” lingon ko kay Mang Lando. “Sa tingin mo may asawa na ang lalaking iyon?” balik tanong niya sa akin. “Mukha pa naman siyang bata at sa porma mukhang binatang binata pa.” sagot kong tila ba naamoy muli ang samyo ng pabango ng lalaking iyon.

Saglit akong natahimik at pinagmasdan si Mang Lando na pinupunasang muli ang wind shield.

“Maporma siya at mukhang mamahalin di ba anak?”

“Tama ba ang pagkakaintindi ko ‘tay, na sadyang ang pagtanggap sa katotohanan ang siyang nagpapalaya sayo? Sabagay may mga taong kahit nakikita mong masaya sa mga panlabas nilang kaanyuan ay may mga itinatagong lungkot o hinanakit sa mundo, na sa paghubad lamang sa maskarang kanilang suot ay doon makikita ang tunay na sila, at mananatili sila sa kulungang gawa ng kanilang pagkukunwari at mananatiling nakatabing sa kanilang mga mata ang maskarang kanilang suot kaya hindi nila mahanap ang daan tungo sa kanilang tunay na kaligayahan…tama ba ako ‘tay?” mahaba kong paliwanag.

“Oo nga po eh.” natigilan ako ng may napagtanto ako. “Di ba?” makahulugang ngumiti siya sa akin na naintindihan ang aking iniisip, “kailangan ng lalaking iyon ang ganda ng katawan at ganda ng kasuotan…dahil sa mundo niya iyon ang puhunan.” Napalingon ako sa lugar na binabaan ng lalaki, at kita sa lugar na iyon ang isang patotoo na hindi talaga pantay ang estado ng bawat tao. “Kasalanan ba ang maging mahirap?” wala sa sariling tanong ko.

Tumingin sakin si Mang Lando…natutop ko ang aking bigbig ng makita kong duguan ang damit nito.

“Kapag sinabi ko bang oo ay nabigyan ko ng rason ang trabaho ng lalaking iyon?” balik tanong ni

“A-anong…? O-Okay lang kayo…?”

Mang Lando, na ngayon ay nasasanay na ko sa paraan ng kanyang pagsagot “..at pag sinabing kong hindi, may magagawa ka ba o ang gobyerno…o tayo, upang gawing pantay pantay ang lahat?” pagpapatuloy nito.

lalim na pagiisip, napatingin ako kay Mang Lando na inaabot ang pamunas. Sinagot ko siya kung ano ang obvious na sagot “Kung ano ang maga nakasulat sa Bible?” Pagak siyang tumawa, “Kung ganon kasalanan ang ginagawa ng lalaking iyon, ganun ba yon anak?” tanong niyang may ngiti parin, “..at lugmok din sa kasalanan lahat ng mga taong pumatol sa kanya kung ganon nawalan ng rason ang lahat, kasalan ang maghanap ng ipapakain sa iyong pamilya sa paraang pagsasalaula sa iyong katawan, at kasalanan ang maghanap ng panandaliang aliw o panandaliang pagmamahal na sa mga tulad niya mo lang mahahanap at ang lahat sa pagmamahal lang din nagsimula kung ganon kasalanan nga ang magmahal.”

Hindi ako nakasagot dahil nagtatalo ang isip ko sa kung alin nga ba dahilan kung bakit may mayaman at kung bakit may mahirap. Sa hindi ko pagsagot ay ipinagpatuloy ni Mang Lando ang mga sagot patanong. “…kung hindi siya maghuhubad para sa iba’t ibang uri ng taong nananamantala sa kanyang kawala-an, may ipapakain kaya siya sa kanyang magina, may pambili ba siya ng gatas ng kanyang sanggol na anak? Kung hindi niya titiisin ang pagsasalaula sa kanyang katawan marahil ay mamatay siya at ang kanyang mga mahal sa buhay na dilat ang mga mata…alin ba ang mas nanaisin ng isang tao, ang sirain ang sariling buhay o tanggalin ang sariling dignidad kapalit ay buhay ng mga taong mahal niya, o ang mabuhay ng tuwid sa mga mata ng tao kapalit ay ang pagtitiis na makita ang mga mahal niya na unti uti ginagapi ng kamatayan? Sa mga tulad niya, tanging pagkain sa hapag ang nagbibigay lakas upang ipagpatuloy ang pagsuong sa mga pagsubok na kinakaharap nila araw araw.”

“A-Alam mong hindi yan ang ibig kong sabihin ‘tay” ani kong napaamang sa kasagutan niya, ngunit aaminin kong may kung puwersa ang nagtutulak sa akin upang tanggapin ang katotohanang iyon. “Ahahaha…” muli ang pagak niyang tawa, “… alam ko anak, maging ako ay hindi naniniwala sa mga sinabi ko, ngunit kung minsan mahirap lang intindihin ang batas na sumasakop sa ating buhay. “Ang kasalanan ay gawa ng kasamaan.” sagot ko na naguguluhan pa din at pilit na binibigyan ng rason ang mga katagang narinig ko.

“Ngunit hindi ba kasalanan maging sa mata ng Diyos ang kanyang ginagawa, bakit hindi siya magsikap at maghanap ng disenteng trabaho, mukha naman siyang malakas.” tanong ko.

“Hindi ako naniniwala sa kasamaan” sagot ni Mang Lando, tuwid at tila ba nagsasabi lang ng kanyang pangalan.

“Nakita mo kung saan siya nakatira anak diba, sa tingin mo nakapag aral ba siya? At hindi ba ikaw na rin ang nagsabing mahirap makahanap ng trabaho sa isang tulad mong nakapag aral. Masuwerte ang mga tulad niya na tinatanggap pa rin sa kabila ng pagiging mangmang at mahirap, ngunit siya alam mo bang habang nagkakagulo kanina, inisip niya na sana sya na lang ang nabaril at napatay upang makatakas na siya sa sumpang ipinagkaloob sa kanya mula pagsilang, ang sumpa ng pagiging mahirap, ngunit kanina…” tumigil siya saglit at sumilay ang malungkot na ngiti “ngunit kanina bago siya bumaba, alam mo bang lubus lubos ang pasasalamat niya sa Diyos at buhay pa siya upang maiabot niya sa kanyang maybahay ang gatas ng kanyang anak?”

“Kung ganon hindi rin kayo naniniwala sa kasalanan?” “Isa ang mahirap intindihin ng bawat isa sa atin na walang batayan ang kasamaan, na wala ang kasamaan kung nandiyan ang pagmamahal. Tandaan mo anak, walang sariling ‘pagkatao’ ang dilim, hindi ito kusang dumarating, nagkakaroon lamang nito kapag nawala ang isang bagay, kapag nawala ang liwanag doon lamang nagkakaroon ng dilim. Walang kusa, hanggat nariyan ang liwanag, hanggat hindi inaaalis o hanggat hindi nawawala hindi at hindi kailanman darating ang dilim…hanggat may pagmamahal, walang kasamaan at kapag wala ang kasamaan wala ding kasalanan ang isisilang sa mundo”

Pilit iniintindi ng utak ko ang mga sinabing iyon ni Mang Lando, at nasagot ang tanong ko kanina, na namatay nga ang nabaril na holdaper.

Tagos ang mga katagang iyon ni Mang Lando, walang pagkukusa ang kasamaan…natahimik ako at pilit iniintindi kung bakit nararanasan padin ang kasaman.

“Ano nga ba ang maituturing na kasalanan sa mata ng Diyos?” tanong na nagpabalik sa akin sa ma-

“Kung ganon ‘tay, may rason kung bakit tayo hinoldap?”

Lando, dahil parang palalo na ang kanyang katalinuhan at maging ang paniniwala ko ay kinukwestyon.

“Dapat kaawaan ang mga taong gumagawa ng kasamaan, hindi dahil alam nating walang pagmamahal sa kanilang puso kung hindi dahil wala silang makitang liwanag sa kanilang buhay, wala silang mahanap na pagmamahal sa gitna ng dilim ng kanilang pagkatao…ikaw anak, kaya mo bang magmahal ng taong masama, kapag pinatay ka o pinatay ng taong iyon ang mahal mo sa buhay, handa mo bang ibigay ang kahit katiting na liwanang ng iyong pagmamahal sa kanya? Mahirap hindi ba, kahit kung iisipin mo kaya sila nawalan ng liwanag ay dahil kinuha din ito ng iba sa kanila, pinagkaitan, ninakawan.”

Hindi ako kumibo, at itinuon ko ang paningin sa harap parang ayoko ng pagusapan pa ang topic na iyon.

“Kung ganon ‘tay, e di wala pa lang katapusan ang mga kasalanan, halimbawang ako ang inagawan ng ‘liwanag’…” may diin ang bigkas ko, “…maari rin kayang matulad ako sa kanila?”

“…o kaya kahit hindi siya makapasok ay maiabot man lang niya ang sulat niya kay Willie, umaasang mapagdamutan siya nito ng pampagamot sa maliit pa niyang anak na mamatay na sa ospital? Nakakatawa na nakakaawa di ba, ang nagagawa ng pera para sa mga mahihirap na tulad ko. Parang si Willie na lang ang natititrang pagasa, pumila ka lang may 500 ka na, pag sinuwerteng nakapasok may 5000 ka na at kapag nanalo pwedeng milyonaryo ka na.” dinig kong muli ang pagpalatak nito.

“Ang aleng ‘yon, ayaw mo bang malaman kung ano ang iniisip niya?” tumingin siya sa akin na nakangisi. “Bago nagkagulo, nagdarasal siya na sana ay palarin siyang makapasok sa Wowowee, yung sa tv?” pagpapatuloy niya. Sa sinabi niyang iyon ay nakuha ang atensyon ko.

“Likas na sa tao ang paghihiganti, instinct ba tawag doon? Instinct na ng tao ang huwag malamangan at ang lumamang, at kung minsan doon nagmumula ang walang hanggang cycle ng kasamaan. Nasa sa iyo kung kayang mong labanan ang makahayop na instinct na ‘yon, dahil kahit ang pinakamaliit na bagay na panlalamang na ginawa mo sa kapwa mo ay sapat na upang manakaw ang liwanag na siyang bumubuhay sa kanilang pagkatao.”

“Kung minsan nga naiinis ako dun, kasi nanghihiya siya at malakas magtrip, siguro dahil alam niyang kailangan ng pera niya.” himutok ko.

“Hanep ‘tay ang lalim!” palatak ko, at dagling nagisip ng malalim na tanong, aaminin kong nageenjoy ako sa usapan namin habang nagjo joyride “kung ganon naman pala, e saan nanggaling ang instinct? Parang hindi naman ata pwedeng naging likas na ito sa isang tao mula pagkapanganak?”

“Ayan na naman tayo anak, kung ako mas gugustuhin ko rin ang pumila at magbakasakali kaysa kumalam ang sikmura at maghintay sa mga pangako ng gobyerno, at least siya, hubaran ka man niya ng respeto o dangal may naiaabot naman sayo at nakakatulong kahit papano.”

“Parang tinanong mo ako kung saan nanggaling Diyos? Kung ang lahat ay nanggaling sa Kanya o gawa Niya, saan naman Siya nanggaling, sino ang gumawa sa Kanya?”

Hindi na ko kumibo dahil ayokong makipagtalo ng dahil lamang kay Willie basta hindi ko siya gusto. “Mabalik tayo dun sa ale…kumusta na ang anak niya?” tanong ko upang maibaling ang topic naming mula kay Willie.

Natameme ako sa sagot niya, hindi ko sukat akalain na ang mamang drayber na ito ay may likas na talino sa pilosopiya o teolohiya.

“Bata pa at walang muwang, ngunit sobra na ang paghihirap ang nararanasan niya.” tumigil ito saglit at bumuntung hininga, “kung minsan ang paghihirap at pasakit ng mga batang walang muwang at inosente ang isa sa mga dahilan kung bakit pinagdududahan natin kung meron ba talagang Diyos, kung bakit ang wala pang kasalanang musmos ay kailangan maghirap at mamatay ng maaga, mahirap intindihin kung meron nga bang mas malaking plano Siyang nakalaan at ginusto Niya na kitilin ang buhay ng musmos na iyon.”

Inihinto niya ang dyip, hindi ko na nilingon ang aleng bumaba dahil abala ang utak ko sa paghanap ng sagot sa katanungan niya. “Naniniwala ba kayo sa Diyos?” tanong ko ng nakababa na ang ale at muling napaandar ang jeep. “Sino ba ang Diyos na tinutukoy mo, ang anak, ang ispirutu santo, o ang ama?” balik tanong niyang muli. “O ang mga sandamakmak na santong nakapaligid sa atin?” Muli ay tila nadismaya ako kay Mang 50

May punto siya, sapul ang mga nakatatak ng paniniwala sa aking utak at puso. Bakit nga ba pag may nangyayaring hindi maganda ay lagi nating sinasabi na may mas malaking plano ang Diyos kung bakit nangyari iyon, ngunit sadyang mahirap intindihin kung ano ang planong iyong, at sa tulad ng halimbawang sinabi ni Mang Lando ano ang mas malaking plano ang nakalaan sa pagbawi niya sa buhay ng isang musmos sa pamamagitan pa ng unti unting pagpapahirap dito, bakit hindi pa kunin ng wala ng sakit pang maramdaman tutal inosente at wala pa siyang muwang sa kamunduhan.

‘liwanag’ sa tuwing nababalot o aandap andap na ang apoy ng aking pagkatao.” “Kung ganon, hindi ka naniniwala sa mas malaking plano o greater plan ng Diyos ko, na nakalaan sayo sa tuwing may mga pinagdadaanan ka.?” susog ko. “Hindi…dahil alam kong nangyari ang mga bagay na iyon ayon sa pagkakamali ko mismo, ang tanging nagbibigay sa akin ng lakas ng loob ay ang walang kamata-yang ‘liwanag’ na nanggagaling sa Kanya, ang kanyang mga aral, ang kanyang mga halimbawa na nakikita at nababasa ko sa Biblia. Na ang susunod na hakbang ay wala sa mga kamay Niya bagkus ay sa sarili kong pagsisiskap at sariling pagpaplano ay muli akong makabangon.”

“At least hindi na niya kailangan danasin ang hirap ng buhay, ang mas mahabang torture habang nandirito ka pa sa mundong ito…magiging masaya siya sa langit kapiling ng Maylikha.” sagot kong pilit ipinagtatanggol ang paniniwala.

Napangiti ako ng lihim, dahil sa mga sinabi nito napagalaman kong hindi halos nagkakaiba ang aming mga Diyos, ang sa kanya ay may bahid ng pagkapraktikal ang sa akin ay may pag ka.. natigilan ako at nagdesisyong itanong ang pumasok sa isip ko.

“Tama ka, masaya na siya sa langit niya…” “Mahirap atang paniwalaan na ang taong hindi naniniwala sa Diyos ay naniniwala sa langit?” putol ko sa mga sasabihin pa niya, nakasilip ako ng butas sa argumento nito.

“So hindi kayo naniniwala sa mga himala, yung paglalakd sa tubig, yung pagbuhay sa patay?”

“Sinabi ko bang hindi ako naniniwala sa Diyos, anak?” tinitigan ni Mang Lando “Naniniwala ako sa hangin kahit hindi ko ito nakikita, naniniwala ako sa talino kahit hindi ko ito kayang gapiin…at kung ang naging basehan mo ay ang hindi ko paniniwala sa kasamaan na siyang nagpapatunay na may Diyos upang itoy gapiin, naniniwala naman ako sa apoy na kahit kalian ay hindi namamatay at hindi nananakaw na siyang pagmumulan ng liwanag kapag lahat na ng puso ay nabalot ng dilim...at kung hindi ko man maipaliwanag sayo kung saan nanggaling ang apoy na ito, siguro…iyon ang Diyos ko, isang nilalang na basta nadoon na lang at walang sinuman, maging Siya, ang may alam kung saan man Siya nagsimula.”

“Manggagamot si Hesus anak, hindi siya tulad ng sa mga perya na madyikero.” napatawa itong muli “Marahil ay mababatukan mo ako kung sasabihin kong hindi ako naniniwalang naglakad siya sa tubig, ngunit tulad ng sinabi ko, manggagamot siya at ginagamot niya ang bawat kudlit ng kadiliman sa ating mga puso.” Hindi na ako nangahas na magtanong pang muli. “Ano ang persepsyon mo sa langit?” tanong ni Mang Lando, habang pinupunasan niya ang windshield at ang rearview mirror. “Masaya.” wala sa sariling sagot ko, “tulad ng sinabi ko kanina, ang batang anak nung ale…at least nandoon na siya sa lugar na puno ng saya at tuwa, kapiling ng May likha.”

“Wala din naman palang pinagkaiba ang mga Diyos natin.” Sagot ko na tila nabunutan ng tinik, dahil nalaman kong halos pareho lang pala kami ng Diyos na pinaniniwalaan.

“E di naniniwala ka din na ang impyerno ay puno ng naglalagablab na apoy at kumukulong asupre?” sa tanong palang na iyon ay kinilabutan na ako.

“Siguro nga anak, dahil nagsisimba din naman ako at pinapakinggan ko ang mga turo Niya at pilit namumuhay ayon sa Kanyang mga turo at aral.” bumuntung hininga siya at nagpatuloy, “Ang kaibahan lang siguro, hindi ko iniaasa sa Kanya o kaya ay isinusumbat ang mga nangyayari sa buhay ko dahil alam kong lahat ng mga ginagawa ko, at lahat ng nangyayari sa akin mabuti man o masama ay sarili kong kagagawan. Bagkus ay nagsisilbi siyang pinagkukuhanan ko ng

“Opo” matipid kong sagot. “Ako di mo tatanungin kung ano ang langit ko?” “Ang langit sa akin ay wala sa itaas at wala din sa baba ang impyerno…” pagpapatuloy nito na hindi na hinintay ang tanong ko.

“Ang langit at ang impyerno ay nasa bawat utak ng tao, kapag namatay ka, hangga’t hindi nabubura ang pagmamahal o pagkamuhi sa’yo ng mga taong iniwan mo doon ay mamalagi ka. Hanggat buhay ka sa alaala ng mga nagmamahal sayo, at iniisip nila na ikaw ay nasa mabuti nang kalagayan. Iyon ang langit mo. At habang patuloy ang pagkamuhi sayo ng mga naapi mo at hindi ka pa napapatawad, hangga’t buhay ang iyong alaala sa mapait nilang karanasan sayo, doon ang impyerno mo.” “Ibig niyong sabihin ang langit at impyerno ay nagagawa ng mga taong iniwan mo? Ayun ba ang dahilan kung bakit may multo?” Ngumiti lamang si Mang Lando, at nakita ko ang paghanga sa kanyang mga mata. “Ngunit hindi lahat ng bumabalik ay dahil sa mayroon pa silang hindi nagagawa, ang iba ay dahil hindi pa nila alam na kailangan na nilang pumunta sa langit na alam kong puno ng saya, isa pa anak, hindi ako naniniwala sa walang hanggang impyerno. Ang poot at hinanakit sa puso ay nawawala rin lalo na sa tulong ng ‘Diyos’ natin. Langit lamang ang magpasawalang hanggan…at darating araw na magkikita din tayo doon, at sana dala ko parin ang dyip ko para makapag joyride tayo uli.” Doon ko lamang napansin na nakahinto na pala kami sa tapat ng bahay naming. “Umuwi ka na anak, magpahinga ka na, tapos na ang Joyride.” Ngumiti si mang Lando at nakita kong muli ang lungkot na lagi ay nakasilay sa kanyang mga mata sa tuwing akoy kanyang tinititigan. Bumaba ako sa jeep at hinintay na makaalis si Mang Lando, sinulyapan niya akong muli at kumaway. Nawala na sa paningin ko ang sasakyan at tinungo ko ang tarangkahan ng bahay na nagtataka parin kung papaanong naihatid ako ni Mang Lando gayong hindi ko sinasabi kung saan ako nakatira, totoo kayang nakakabasa siya ng isip? Bumuntung hininga akong pumasok sa nakabukas naming gate. Sinulyapan ko ang bahay at nagtaka kung bakit nakabukas ang ilaw sa loob, nakalimutan kayang isara ito ni nanay, excited akong naglakad patungo sa pinto upang ikwento sa aking ina ang karanasan ko sa jeep at ang joyride naming ni Mang Lando. Nasa harap na ako ng bahay ng mapansin kong may naguusap sa loob at ang hindi maitatangging tunog ng paghikbi, dinig ko iyon sa bahagyang nakabukas na pinto. “Pasensya na misis...ginawa naming ang lahat ngunit sadyang napuruhan siya.” Tinig ng isang lalaki. “Heto po ang mga gamit ng inyong anak, at eto po ang address ng hospital kung saan naroroon ang bbangkay niya.” Itinulak ko ng buong lakas ang pinto, at tumambad sa akin ang dalawang pulis at ang aking inay na hilam ng luha. Sabay sabay na napalingon sa kinaroroonan ko ang mga tao sa loob, ilang segundong nakatingin sila sa pinto at ang tila ba nagtataka. Ilang sandali pa ay nagkatinginan ang dalawang pulis at napalakas ang hagulgol ng aking ina. “Inay…ano ang ibig sabihin nito…Inay!” sigaw ko ngunit tila bingi ang mga tao sa loob. “Misis nakikiramay po kami…” mahinhing tinapik ng isang pulis ang balikat ng aking ina, at mabilis nilang tinungo ang pinto, may mga matang tumatagos sa akin…umalis ako sa dinaraanan nila kasabay ng tila bombang katotohanang bumulaga sa akin. Isang nakatutulig na putok ang pumailanlang… …ang holdaper. …ang dugo…ang alulong ng aso… “…alam kong malala ang tama niya, n-napuruhan siya…” parang narinig kong muli ang tinuran ng nurse.

At ang mga salita ni Mang Lando… “…gayung bukas ang kanilang mga mata at tenga ay nakikita at naririnig lamang nila ang mga bagay na gusto nilang makita o marinig, at alam mong nandyan sila sa paligid kapag nararamdaman mo ang kilabot at lumalamig ang paligid mo.” “…lumalamig ang paligid mo…” …ang wind shield, ang rear view…nagpapawis. …malamig… May kung anong bikig sa aking lalamunan ang namuo ngunit walang luhang sumilay, at walang boses na lumabas, nanlulumo akong pinagmamasdan ang aking nananaghoy na ina. Mula sa aking likuran ay naramdaman ko ang mainit na pagdaloy ng dugo, tila sumisirit at ang hapdi ay kinakain ang aking ulirat… Isang bala…mula sa holdaper. “…nakikita at naririnig lamang nila ang mga bagay na gusto nilang makita o marinig…” “…ang iba ay naririto dahil hindi nila alam na patay na sila…” Isang nakatutulig na putok ang pumailanlang… Binalot ng dilim ang aking paningin, at ang sakit mula sa aking sugat ay hindi ko na makayanan…tinatakasan na ako ng aking ulirat. Mula sa itaas ay may isang nakasisilaw na liwang, papalapit at habang lumalapit ito ay naiibsan ang sakit na aking nadarama, palapit ng palapit…nakakaigaya, at napupuno ang puso ko ng kakaibang ligaya… ng walang hanggang pagmamahal. …pag-big. Bago ako tinangay ng kakaibang ligayang hatid ng liwanag na iyon ay muli kong narinig ang mga huling katagang binigkas ni Mang Lando. “Umuwi kana anak, magpahinga kana…tapos na ang Joyride.” …tapos na ang Joyride. ---- Wakas ----