Solutions Magazine 3-2022

ANDRÉGAALMAN �FPTVIMAG�OVER3D PRINTEN,INDUSTRIE 4.0,SCHAALGROOTTE SOLUTIONS MAGAZINEEditie3/2022 ADDITIVE MANUFACTURING VOORASML BELANGRIJK NETZEROSTRATEGIE VANRENISHAW VRAAGTMEERDAN ZONNEPANELEN PREVIEW BENCHMARK VERSPANEN:MÉÉR DANENKELSPILUREN

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-2INHOUD ASMLheeftAM nodig ASML laatalmeerdan200 verschillendeonderdelenvoor delithografiemachines3D printen.RaduDonose, CompetenceLeaderofAMbij ASML,legtuitwaaromde machinebouwerdezetechniek nodigheeft. Coverfoto: indewaferstage pastASML3Dgeprinte manifoldstoeomde turbulentiemeteenfactor10 teverlagen(foto’sASML) 08 Benchmark Verspanen‘22 SamenmetKoninklijke MetaalunieenStichtingOOM heeftMade-in-Europeweer eenBenchmarkVerspanen gemaakt.Sindsdevorigein 2017ziejeweldegelijkeen verschuivingmaarook signalendietotalertheid dwingen.Alvasteensneak previewvande Benchmark Verspanen2022 04 TechniShowmet echtveelnieuws Nameerdanvierjaren wachteniserweereen TechniShow. De ontwikkelingenhebbenechter nietstilgestaan,constateert FPTVIMAGvoorzitterAndré Gaalman.Hijzieteen versnellinginautomatisering, Industrie4.0en3Dprinten. Argumentengenoegomde TechniShowtebezoeken. 22 NetZerobij Renishaw BenGoodare, diehet SustainabilityTeambij Renishawaanstuurt,gaatin eenuitgebreidinterviewinop destrategievanRenishawom tegen2050eenNetZero bedrijftezijn.Datvergtveel meerdanzonne-energieen heeftzelfsinvloedopde manierwaaropproducten ontworpenengemaakt worden. 18

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-3Zonderzeerhogeproductiviteitsgroeiheeftde maakindustrietegen2030zo’n200.000extramedewerkers nodigominomvangteverdubbelen.DatvoorspeltING Research.Deeconomenvoorspellenookdatgeenextra mensennodigzijnalsdetechnologischeindustriedegroei vandeproductiviteithooghoudt.Wordthetgebrekaan vakmanschapeenzegen? Wantdemedewerkerszijnerniet;nuniet,straksniet.Dit dwingtdemaakindustrieomteautomatiserenente digitaliseren.Deoplossingenomnaareenautonomefabriek tegaan,komeneraan.DeBenchmarkVerspanen,waarvan weeensneakpreviewpresenteren,toontechteraandat veelbedrijvennogamperbezigzijnmetdigitalisering.Twee opdedrieverspanendebedrijvenisnognietmetMBD bezig.Met3Dprintennogminder,netalsdecirculaire economie.Kortom:erwachteenflinkeuitdagingommetde maakindustrieeennieuwtijdperkintestappen.De aanzettenvoordeslimmefabriekzijnerenwordennog doorontwikkeld.Waarhetnuomgaat,isdejuistemindset endeimplementatie.Devakbeurzenkomendnajaargeven derichtingaan.Gebruikdezekans,wantwachtenop 200.000nieuwevakmenseniseenfatamorgana. Veelleesplezier, FrancCoenen Cleanliness: VCCNrichtlijn 32 DeVCCNrichtlijn12 slaat eenbrugtussende bedrijfseigencleanlinesseisen vanOEM’sendetoekomstige ISO-norm.Hoepraktisch vindentoeleveranciersdeze richtlijn?Eenpaneldiscussie opCleanEvent2022paktede vraagop. Minder energieverbruik Hetaandeel energiekosten indetotalekosteninde verspaningbeweegtrichting 4%.Bedrijvenkunnenhierop besparen,terwijlde productiviteitverbetert.En Industrie4.0oplossingendie bijdragenaanhet terugdringenvanafkeur passenhelemaalinduurzaam verspanen: Pag36 10%minder energieverbruik Pag38 Duurzamerdraaien 36 Gebrekaanvakmanschap:eenzegenvoor deindustrie? Made-in-EuropeSolutionsMagazineiseen kwartaalmagazineoverCNC-technologie,additive manufacturingensmartmanufacturing.Verspreiding digitaaleninprint. Uitgave: FrancCoenenPubliciteit Redactie: FrancCoenene.a. Fotografie: FrancCoenen/Pixabay/ASML/Renishaw/CW Development/DesktopMetal/Stratasys/Sandvike.a. Schuttersdreef72 6181DSElsloo Nederland T+31464333123 redactie@made-in-europe.nu www.made-in-europe.nu

FPTVIMAGvoorzitterAndré Gaalman:navierjarenweer eenTechniShow,maar ontwikkelingengingenaldie tijddoor

Versnellingin automatisering, Industrie4.0en 3Dprinten

Nameerdanvierjarenwachteniser eindelijkweereenTechniShow:watvoor gevoelgeeftdat?Watmogenbezoekers verwachten? AndréGaalman:“Navierjareniserveel intehalen.Deexposantenzullen allemaalproberenomdenieuwste ontwikkelingentepresenteren.De ontwikkelingenbijonzefabrikantenen softwareontwikkelaarshebbennamelijk nietstilgestaan.Uiteraardgevende exposantenruimaandachtaande nieuwsteeninnovatievemachines, gereedschappen,(flexibele) automatiserings-enproductieoplossingen entoeleveringsstrategieën.Daarnaast biedtdeTechniShowhetgrootsteaanbod ophetvlakvan3Dprinten.Vergeetook niethetlezingenprogrammawaarinAMspecialistenkenniskomendelenmet onzebezoekers.” Watisdegrootsteveranderinginde marktsindsdelaatsteTechniShow,zowel voordeFPTVIMAGledenzelfalsvoor hunklanten? AndréGaalman:“Degrootsteverandering zithemindeautomatisering.Eriseen ongelooflijkeversnellingopgetredenin hetautomatiserenvanallestappeninhet productieproces.Ooitwasdevraagnog ofhetnodigwas.Diedurftniemandmeer testellen.Hetmoetgewoonenerzijn

NameerdanvierjarenvindterweereenTechniShowplaats.Tijdvoor eengesprekmetFPTVIMAGvoorzitterAndréGaalmanoverde ongelooflijkeversnellinginautomatiseringenIndustrie4.0,de uitdagingendieASMLindeketenneerlegt,denoodzakelijke schaalvergrotingvandemaakindustrieénoveradditivemanufacturing. “Jegaatziendatdevolgendegeneratiehightechmachines3Dprintenals productietechnieknodiggaathebben.”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-4Interview

DeEconomischeBarometervan KoninklijkeMetaalunieschetsteen positieveontwikkelinginde maakindustrie.Dehightechsectordraait heelgoed.WelkeindrukheeftdeFPT VIMAGvanhoedemetaalindustrie momenteelervoorstaat? AndréGaalman:“Demaakindustriedraait inderdaadgoedindevollebreedte. Helaaszijnhierdoordelevertijden behoorlijkopgelopen.Deelseen inhaalvraaguitdelockdownperiodes. Maarerisooksprakevanreëlegroei.Het wordtwelspannendhoede aangekondigderecessiezichgaat manifesterenvoordemaakindustrie.”

steedsslimmereoplossingendiesteeds makkelijkerteimplementerenzijn.Iets vergelijkbaarsziejebijadditive manufacturing.Ervindteenenorme versnellingplaatsvandeexperimentele fasenaardeproductiemet3Dprinten. DitpaktdeTechniShowop.Vierjaar geledenzagjeAMslechtsbijenkele innovatorsopdestand.Nubiedtde TechniShoween3DTechniekeneen3D Procespleinenzuljedetechnologiezien opdestandsvanveelbedrijven.Maak3D zalinvelefacettenwordengetoond.De 3Dprintspecialistendievoorhunklanten onderdelenprinten,deimporteursen fabrikantenvan3Dprintersvoorde maakbedrijvendiezelfdestapwillen zetten.Deprintmaterialenvindjeer.En lastbutnotleast,postprocessing.Die stapbepaaltessentiëleeigenschappen vanjeeindproduct.”

DehightechindustrierondASMLdendert door,gevoeddoordepositieve verwachtingenvanASMLzelf.Hoekrijgen wealdieonderdelengeproduceerdalsje zietdatASMLforsmeerproductieplant tegen2025.Moetentoeleveranciersnaar anderewerkwijzentoe?Nogmeer automatiserenendanvooralhethele proces? AndréGaalman:“Ikdenkdatditdégrote vraagvoorASMLendeNederlandse maakindustrieis.Wezullenzeernauw metelkaarmoetensamenwerkenomde ambitieswaartemaken.De toeleveranciers,directofindirect,zijn metdejareninvakmanschapgegroeid omaandehuidigeentoekomstigeeisen tekunnenblijvenvoldoen.Metandere woorden:jekannietvandeeneopde anderedageennieuwegroep leveranciersinschakelen.Dehogeeisen

Ofhetmet3Dtechniekengemaaktkanwordenisnietmeerdevraag. Hoegaanwijhetvoordeelvande3Dprinttechnologieschalen,datis devolgendeuitdaging

BetekentditdatdeFPTVIMAGledenhet ookgoeddoen? AndréGaalman:“AlsjenaaronzeVIMAG statistiektotenmetQ1van2022kijkt, ziejedatwezowelvoordemachinesals degereedschappenhetpre-corona niveauhebbenbereikt.Eigenlijkgaanwij ermomenteelzelfsoverheen.Hetgaat dushartstikkegoed.Vandaardealeven genoemdelangerelevertijden.”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-5-

snel.Dekopgroepvoor4.0trektnude breedtevandemaakindustriemetzich mee.Waarvelendachtendatheteen abstractfenomeenwas,ziende maakbedrijvennuwelkevoordelenhet heeft.” Betekentditookeenverschuivinginde verdienmodellenvande technologieleveranciers?Gaanwenaar machine-as-a-service,afrekenenper spindeluur,toe?Zullenmachinebouwers nietproberenzelfmeergripopdemarkt endeklanttekrijgen,omdatnietalleen devraagmaarookdeoplossing complexerwordt?

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-6Deinvesteringendieinde hightechmaakindustrie noodzakelijkzijn,kunnen alleenbijvoldoende schaalgrootterendabelzijn

INGResearchschreefonlangsineen rapportoverdetechnologischeindustrie dathetgroeitempoalleenmethoge productiviteitsgroeiinstandkanblijven. Watishiervoornodig? AndréGaalman:“Natuurlijkisde maakindustriehieraldeelsmeebezig. Automatiseren,efficiëntinrichtenvande processen,industrie4.0.Nietalleenbij demachineautomatiserenmaarookde afstemmingtussendeschakelsinde productieketen.Ofdatnuopdezelfde locatieisofopverschillende,bijvoorbeeld departnersineenketen.Verderzalde samenvoegingvanmaakbedrijven versterktdoorzetten.Deinvesteringen dieindehightechmaakindustrie noodzakelijkzijn,kunnenalleenbij voldoendeschaalgrootterendabelzijn.”

Alsjenaardeinzendingenvoorde TechniShowInnovationAwardskijkt,dan lijkthetdatIndustrie4.0geaccepteerd wordtenbrederwordtingezet.Deelje datgevoel?Mogenwenueenversnelling verwachten?

AndréGaalman:“Ja.Hetgaatnuzeer

AndréGaalman:“Detijdzalhetleren welkewegdemarktgaat.Voorallesis wattezeggen.Enkelejarenterugwerd eralgesprokenoverpayforuse.De praktijkvoorbeeldenzijnernu.Elke ondernemermoetzelfbepalenwelk modelhempast.Maarmetalleeneen machineneerzettenkomjeernietmeer. Erwordtechtveelmeervande ondernemerenmachineleverancier gevraagd.Feitisdatdemachineniet meeralsstandaloneproductwordt verkocht.Hetvraagtomeengedegen oriëntatie-enadviesproces.Hiervooris deTechniShowdeidealeplek,omdat leveranciersendeskundigenbijeenzijn opéénplek.“ Zaldoordezeontwikkelingenderolvan deFPT-VIMAGledenveranderen? AndréGaalman:“Hetadviesoverende

dieASMLterechtstelt,zijnniette realiserenzonderdiezelfdekwaliteitseisen indeketentevragen.Waarmogelijk zullenwezekerverdermoeten automatiseren.Maarvergeethet potentieelvan3Dprintenniet.Efficiënt materiaalgebruik,nieuwedesignsen functie-integratiebiedeneenextra productiepotentieel.”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-7SmartIndustrykrijgtzowelop TechniShow2022alsESEF Maakindustrie2022veel aandacht.Zozijneronderandere eenDigitaliseringsplein,een3D Techniekén3DProcespleinwaar expertsconcretevragenvan bezoekersbeantwoorden kennisvandeprocessenen productiemethoden,wordensteeds belangrijker.Wijhebbenhetnogsteeds overbijvoorbeelddemachinesende gereedschappen.Maarinmiddelsis automatisering,procesmatigesoftwareintegratie,nietmeerwegtedenken.Met dekomstvanadditivemanufacturing hebbenwijeenspecialesectievoor3D printing.” Totslot:additivemanufacturing.De TechniShowpakterditjaarflinkmeeuit. Neemtdeinteressevoordezetechnologie toe? AndréGaalman:“Hetlijkteropdat3D printeneengeleidelijkeentreeheeftin onzeproductieprocessen.Jegaatziendat devolgendegeneratiehightechmachines 3Dprintenalsproductietechnieknodig gaanhebben.Ikziezelfbijklantenvan onsinAmerikaenDuitslanddater pilotfabriekenvoor3Dprintenworden opgezet.Opkleineschaalhoogwaardig volautomatischprintenenpost processing.Ofhetmet3Dtechnieken gemaaktkanworden,isnietmeerde vraag.Hoegaanwijhetvoordeelvande 3Dprinttechnologieschalen,datisde volgendeuitdaging.Hetgaatecht komen.Vorigjaariserwereldwijd1,2 miljarddollarexternkapitaalinde techniekgeïnvesteerd.Ditisexclusiefde investeringendoordemachinebouwers zelf.Erisdusbudgetgenoegomde mooiste3Dprintdromenterealiseren.” TechniShow2022vindtditjaarplaatsvan 30augustustotenmet2september. Donderdag1septemberisdebeursopen tot21.00uur. Automatisering,zoalsdecompactecel vanLang,krijgtruimbaanopde TechniShow.Netalsmetrologie,zoals desystemenvanHexagon(foto beneden).

Méérspiluren,maar Industrie4.0lijkt nogverweg

Dieconclusiestrekkenweaandehand vandeuitkomstenvandeBenchmark Verspanen2022,dieopdeAvondvande Maakindustrie-vlakvoordeTechniShow -gepresenteerdwordt.Inditartikelkrijg jealvasteensneakpreviewéndeduiding dooreenaantaluitkomstentekoppelen aandetrendsdiedominereninde verspanendeindustrieénrecente rapportenoverdetechnologische industrie.Vanaf1septemberstaatde benchmarkonline. Flinkeinhaalslag NavijfjaarhebbenKoninklijke Metaalunie,Made-in-EuropeenStichting Medegedrevendoordevraagvanuitdehalfgeleiderindustrie enanderehightechsectoren,goldafgelopenjarenvoorde Nederlandseverspanerscapaciteitsuitbreidingalshet belangrijkstemotief.Dekomendejarenverandertdit. Verhogenvanspilrendement,hogerenauwkeurighedenen flexibiliteitzijndebelangrijkstemotievenomdekomende jarenteinvesteren.Ophetvlakvandigitaliseringen Industrie4.0mogendebedrijvenbesteentandje bijschakelen.Netalsbij3Dprinten.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-8-

OOMopnieuwdeBenchmarkVerspanen samengesteld,alsvervolgopde BenchmarkVerspanen2017.Eind2021 enbegin2022zijnverspanendebedrijven benaderdmeteenonlinevragenlijst.De resultatenvandezebenchmarkzijn gebaseerdopdeantwoordenvan maakbedrijvenwaarvoorverspanen kernactiviteitis;ofwelishetde hoofdbewerkingoféénvande bewerkingen,maarwelwezenlijk.Van henopereert27%indehightech industrie(was20%),30%indeagroindustrie(was25%)enmedische toeleveringisnugoedvoor17%(was vorigekeer11%).80%vande deelnemerszagdeomzetvorigjaar groeienvergelekenmet2020,toende bedrijveninhetvoorjaargeraaktwerden doordecorona-lockdown.Overigenswist 43%vandebedrijvenookinhet coronajaardeomzettevermeerderen. Spilurenmaken Decijferslatenziendatersinds2017 Gaataanhoudendekrapteop dearbeidsmarkt maakbedrijvendwingenom verderteautomatiseren?

BENCHMARKVERSPANEN SneakpreviewBenchmark Verspanenenhoede uitkomsteninzichtgevenin eensectorintransitie

verderteverbeteren,ookalzaleendeel ongetwijfeldandereoplossingenzoals stafaanvoerenwerkstukwisselaars gebruiken.Wellichtgaatdeaanhoudende personeelskraptedebedrijvenhiertoe dwingen.Immers,recentkwamING Researchineenrapportoverde technologischeindustrietotdeconclusie datalleenbijeenproductiviteitsgroeivan 5%perjaar,ergeenextramensennodig zijnomtegen2030inomvangte verdubbelen. Waarominvesteren? Demotievenomteinvesteren, veranderendekomendeperiode.Lagde voorbijejarenhetaccentopuitbreiding vandecapaciteit(49%),de ondernemingenzienvoordekomende jarenanderemotievenomteinvesteren. Opvallendisdatin202211%vande bedrijvenhetverhogenvanhet

Bedrijvendievijfjaargeledennogweinig onbemandeurenmaakten,zettennude eerstestappenrichtingonbemande verspaning.Nogaltijdwerktmeerdan eenkwart(27%)vandebedrijvendie zichopkleineenmiddelgroteseries richten,0urenindeweekonbemand. Onbemandeproductie Opvallendisdathetaantalmachinesdat dooreenrobotwordtbeladenrelatief laagblijft:slechtséénopdedriebij bedrijvenmetfocusopgroteseries.Bij middelgroteenkleineserieswordt18% vandemachinesdooreenrobotbeladen. “Eenopdedriezegthelemaalniet onbemandteverspanen(wasin2017 25%).Quaautomatiseringheeftde sectorzekerpotentieelomdeefficiency

62%zegtnietmetMBDbezigtezijn, amperéénopdetienbedrijvenwerkter welmee eenverschuivingisquaspindeluren.Het percentagebedrijvendatop70%vande meestgebruiktemachinesmeerdan80 spindelurenindeweekmaakt,groeit naar19%(van14%in2017).Bijde producentenvangroteseriesdraaiende spillen96uurindeweek;bedrijvenmet kleineenmiddelgroteserieskomentot 58spilurenindeweekpermachine. Gemiddeldhalendebedrijven54spiluren indeweek,meerdanin2017.Opvallend isdetoenamevanhetaantalspilurenbij bedrijvendiezeggenenkelstukste maken.In2017gaf55%vanhenaan 20-40spindelurenindeweektemaken (permachine);nuligtdatopgemiddeld 45,7uren.Debedrijvenwaarvoor verspanendehoofdbewerkingis,maken gemiddeldeenkwartméérspindeluren dandegroepwaarvoorverspanenéén vandebewerkingenis:57urenversus 46,3.Hierstaattegenoverdatdeandere categorieënkleinedalingenlatenzien.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-9-

Technischereinheid

Vanuitveelhightechsectorenstaaterdrukopdemaakbedrijvenalshet omdetechnischereinheidvanonderdelengaat.44%vandedeelnemers merktdatdereinheidseisenomhooggaan(56%zegtditnietteervaren). Eenopdedriekanmomenteelaanalleeisenvoldoen.31%vande bedrijvenbesteedtdituitomaandeeisentekunnenvoldoen.Eniets meerdaneenkwartvandebedrijven(26%)gaatinvestereninnieuwe technologieomaandehogereeisentekunnenvoldoen.

indeproductieinzetbaarzijn.Dat bedrijvenkomendejarenomwillevan flexibiliteitenhogerenauwkeurigheden gaaninvesteren,sluitaanopdetrendin demarkt.Diezalsteedsmeerflexibiliteit vantoeleveranciersverlangen.Agile manufacturing.Juisthiervoorleent automatiseringzich. Industrie4.0nogverweg? Vaakwordenautomatiseringen robotiseringinéénademgenoemd. Robotbeladingisechterslechtséén mogelijkheidomméérurenopeen machineteverspanenzonderdater directméérmedewerkersnodigzijn. SmartIndustryisuiteindelijkdestap naareenautonomeproductie. Digitaliseringloopthieralseenrode draaddoorheen. Devoordelenvanverregaande digitaliseringzijngroot.Doormachines enapparatendigitaalaanelkaarte koppelenkanuiteindelijkeenvolledig geautomatiseerdefabriekontstaandie 24/7kandraaienzondertussenkomst vanmachineoperators,zoschreefING Researchrecentnoginhetrapport. Deantwoordenopvragenover digitaliseringdieindeBenchmark Verspanenstaan,zijnnietecht geruststellend.InhetgebruikvanCAMsoftwareomdeprogramma’stemaken zitwelgroei(54%CAMextern;29% CAMaandemachine).Bedrijvende gereedschappenvoorinstellenendedata digitaalnaardemachinesturen(29%

spilrendementalsbelangrijk investeringsmotiefvoordetoekomst aangeeft(wasvorigekeer7%).Hogere nauwkeurigheden(13%)enmeer flexibiliteit(22%)zijn investeringsredenendieaanbelang winnen.Capaciteitsvergrotingisnog maarvoor24%vandebedrijvenhet belangrijkstemotiefomteinvesteren. Sommigevandezecijfersinde benchmarkzijnopheteerstegezicht merkwaardig.Immers:hoemééruren defreesspildraait,hoeméérproducten jeineenweekkuntverspanen.Alsje dieonbemandmaakt,haaljemeer rendementuitdemachines.Danneemt jecapaciteittochooktoe?Hebbende bedrijventelanghunblikvooralgericht opCNC-machinesenontdekkenzenu datéénoperatormeerderemachines moetgaanbedienen,omdater simpelwegteweinigoperatorszijn?Want datblijktookweluitderesultaten.In hethoofdstukoverdearbeidsmarkten devakmensengevenbedrijvenaandat flexibiliteitvanmedewerkersbelangrijk is;zemoetenaanmeerderewerkstations

énnaarhetimagovandemaakindustrie, hoeftnietteverwachtendatdemetaal sneleenaantrekkelijkesectorzalzijndie jongedata-analistenweetaantetrekken. Deonlineplatformendieinde maakindustrieaaneenopmarsbezigzijn, hebbendezetoolswel.

Circulaireeconomieen3Dprinten Enkeleanderetrendsdienadrukkelijker gaanspelen,zijndecirculaireeconomie en3Dprinten.3Dprintenwasin2017al eenvraag.Uitdeantwoordendiede bedrijvennugeven,kunjedeconclusie trekkendatergeenvooruitgangis geboekt.In2017gebruikte20%vande deelnemers3Dprinters;datisnunog steedszo.Andersgezegd:80%gebruikt 3Dprinten/additivemanufacturingniet. Jammerdat3Dprintennietbreder geaccepteerdisindeverspanende industrie.Additivemanufacturingwordt namelijkalomgezienalseenpotentieel interessantetechnologievoorhet producerenineencirculaireeconomie. LeesookhetinterviewmetFPTVIMAG voorzitterAndréGaalmanindezeeditie. 3Dprintenhelptgrondstoffente besparen.Hetonderwerpcirculaire economieleeftechternognietbreedin desector:slechts17%zegtklantente hebbendieaanhuntoeleverancierseisen stellenwatbetreftduurzaamheid.Ben Goodare,diehetduurzaamheidsteambij Renishawleidt,zegteldersindezeeditie datvroegoflaattoeleveranciershiermee temakenkrijgen.Hetfeitdatditnunog amperspeelt,betekentnietdat maakbedrijvenernietmeebezighoeven tezijn.Duurzaamheidspeeltonderdruk vandepolitiekensamenlevingeen steedsgrotererolenverspanende bedrijvenmoetenzichgaanafvragenhoe zedeverspanendebewerkingkunnen verduurzamen.Hetgebruikvanop fossielegrondstoffengebaseerde koelsmeermiddelenenhetfrezenof draaienvansomswel90%vanhet uitgangsmateriaal,zijnnietbepaald aspectenwaarmeejestraksnoggoede siermaakt.Ooknietalshetvoorde functionaliteitendeveiligheidvan componentennoodzakelijkis. HeteindrapportvandeBenchmark Verspanenisvanaf1septemberte downloadenopdewebsitevan Made-in-Europe.Behalvede uitgebreideresultatenoverde investeringenendetechnologie, zittenhierinookdecijfersoverhoe debedrijvenhettekortaan vakmensendenkenoptelossenen hoezehunbedrijfsvoering aanpassenaandeMillennialsen generatieZ,voorwiedewerk-privé balansandersisdande metaalindustriegewendis.Deze resultatenwordentijdensdeAvond vandeMaakindustrie,voorafgaand aandeTechniShow,gepresenteerd.

altijd,17%soms).Bijnadehelftvande verspanendebedrijven(48%)stuurtde productieaanvanuithetERP-pakket.Het gebruikvanMES-softwarestaatnoginde kinderschoenen:zo’n89%zegtnooit MES-softwaretegebruiken.Hoe monitorenzedanhunproductie?Hoe verzamelenzedataominzichttekrijgen indeknelpunteninhunworkflow?17% vandebedrijvenzegtdatmedewerkers nietvoorbereidzijnopdigitalisering.Een belangrijkerolindetransitienaarSmart IndustryisweggelegdvoorModelBased Definition.Alshetluktommachineste programmerenopbasisvandePMI-data inhet3Dmodel,kunnenbedrijvenveel programmeerurenbesparen.62%zegt nietmetMBDbezigtezijn,ampereenop detienbedrijvenwerkterwelmee.De grootsteknelpuntenzijnhetfeitdatde CAM-softwarenietoverwegkanmetde PMI-dataenhetgebrekaaninzichtinde voordelendieMBDvoortoeleveranciers oplevert.MBDisnoglangnietbreed inzetbaar,maarhetprogrammerenvan meetsystemenkanvaakwelal geautomatiseerdworden.Tochdoende meestebedrijvenditnogtraditioneel. Datagebruikeniseenanderwezenlijk onderdeelvandeuitrolvanIndustrie4.0 oplossingen.Vandedeelnemerszegt 44%nikstedoenmetdata;50%zegt datateanalyserenomdeprocessente optimaliseren.Maarzenoemenookde knelpunten:gebrekaankennis,gebrek aangoedeinterfacesomeenvoudigdata uitdemachinetelezenéntehoge investeringen.Wieneemtderolopzich omdebedrijvenalerttemakenopdeze ontwikkelingendekennisachterstand wegtewerken?Wantwienaarde algehelekrapteopdearbeidsmarktkijkt

BENCHMARKVERSPANEN

“Goedevakmensen diedegoededingen doen;danstaje sterker indemarkt”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-12-

HetsuccesvanWarnier Precisiemetaalisdedrie ingrediëntenvanhet verspanendbedrijfmedewerkers,machinesen klanten-inbalansmet elkaarinzetten.Groeiisniet leidend;werkplezieren tevredenklantenwel. Tegelijkertijdbindthet Friesemetaalbedrijfzo schaarsevakmensenaan zich. NadatHilbrandenMadeleinePierikde kanskregenomWarnierPrecisiemetaalin Joureovertenemen,hebbenzelang gewerktaandejuistesfeerencultuurin hetmetaalbedrijf.Centraalindeze bedrijfscultuurstaatdeeigen verantwoordelijkheiddiemedewerkers krijgen.Devakmensenaandemachines wetenwaarzemeebezigzijn;zekennen deklanten;zebepalenzelfdevolgorde vanordersbinnendeweekplanning.Over snipperdagendoenzenietmoeilijk."Ik

Wievierdagengeconcentreerd kanwerken,levertmeer toegevoegdewaarde

heb22jaarinloondienstgewerkten weethoevervelendhetisomeen snipperdagtemoetenvragen.Hetishier geengevangenis,zebepalenzelfwaarze gaanenstaan.Erzitgeenpolitieagentin me”,zegtHilbrand.Het ondernemersechtpaarisovertuigddat verantwoordelijkheidgevenvakmensen aanhetbedrijfbindt.Enhetstraaltuitop denaamenfaamvanhetbedrijf."Alsje goedemensenkrijgtdiedegoededingen doen,stajesterkerindemarkt.” Automatiseringnietdéoplossing Tochschuurthetdelaatstetijdsoms.De drukvanuitdemarktneemttoe.Erwordt veelgevraagdvanhetteam,maarook vandebeideondernemers.Hilbrandis alertopsignalendatdewerkdruktehoog wordt.Eenvoudigeoplossingenliggen echternietvoordehand.Warnier Precisiemetaalinvesteertweliswaarin nieuwemachinesenautomatisering, HilbrandPierikdenktnietdathet vergrotenvandeproductiecapaciteithet probleemvantoegenomenwerkdruk wegneemt.Zelfsnietdenieuwe5-asser metextragereedschappenmagazijnen robot,waarmeeWarniereindditjaar onbemandenkelstuksenkleineseries gaatproduceren.24/7,zolanghet repeatorderszijn.Automatiseringis

HilbrandenMadeleinePierikbijdenieuweMazakCV500-5metBMO Platinumceldiekomendemaandeninbedrijfwordtgenomen.Hiermeezet hetmetaalbedrijfdestapnaar24/7productie.Automatiseringalleenis echtergeenremedietegenhogewerkdruk,meentHilbrandPierik.

slechtseendeelvandeoplossing,denkt HilbrandPierik.Hiermeegaatdeomzet permedewerkeromhoog."Maarjemoet aldieproductenindefabriekwel handlenenhetwerkorganiseren."Extra capaciteitopdevloerleidtdustotméér drukaandevoor-enachterkantvanhet verspaningsproces,entotmeerdrukbij werkvoorbereiding,kwaliteitenlogistiek. Ontlastjemedewerkersprivé ZezoekeninJouredaaromooknaar andereoplossingen,bijvoorbeeld duidelijkerkiezenwelkwerkwelenwat nietwordtaangenomen.“Daarbijhouden weookrekeningmetwatbijonze mensenpast.Ensomseenpittigeklus; datisleukvoordejongens",zegt MadeleinePierik.Ookoverwerkwordt nadrukkelijkgecommuniceerd.Hetwerk andersorganisereniseenandere remedietegendewerkdruk.Defrezers endraaierskunnenvooreen4-daagse werkweekkiezen,metdagenvan8,5of9 uur.MadeleinePierik,zelfmoedervanvijf kinderen,weetwathetkostomals werkendeoudersalleballenindeluchtte houden."Veelwerkdrukkomtookvan privé."Daarkunjealswerkgeverwelde ogenvoorsluiten,maarzijvindtdatniet terecht.Wanneerjealswerkgever meedenktoverhetverlagenvandedruk dooreen4-daagsewerkweekaante bieden,komendemedewerkersmeer ontspannenophetwerk."Wievierdagen geconcentreerdkanwerken,levertmeer toegevoegdewaarde."Enalsjede

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-13-

WarnierPrecisiemetaalvindt4daagsewerkweekgoedpassen bijhetmetaalbedrijf

VoorHilbrandPierikhoeftnietiedere medewerkerovertelopenvanambities, maaralshijzietdatiemandméérwil, gaathijeenoplossingzoeken."Datisde langdraaiergeworden.Demedewerker zagdatwelzitten.Zogaatde ontwikkelingvandetechnologieinhet bedrijfvanzelfmeemetdegroeivan medewerkersenviceversa." Werkplezier Alshetwoordgroeivalt,vallende puzzelstukjesopz'nplaats.Groeiisvoor hetFriesebedrijfnietleidend.Hilbrand Pierikdenktnietinméérspilurenenméér rendement."Velendenken:despillen moetenurenmaken.Hetgaatmeerom hettotaalplaatje;wedraaieneengoed rendementdoorslimenefficiëntte werkenendatisvoldoende.Waaromzou ikhetcomplexermaken?"Netzoalshij vindtdatdemedewerkersmetplezier elkeochtendhunbeduitmoetenkomen omdemachinestebedienen,staat werkplezierookvoorhet ondernemersechtpaarvoorop."Ikwilmet plezierhiernaartoekomen,samenwerken

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-14-

Wedraaieneengoed rendementdoorslimen efficiënttewerkenen datisvoldoende

DeafgelopenjarenheeftdeFriese verspanerhetmachineparkstapvoor stapuitgebreid.Eénoperatorbedient meerdereCNC-machines,programmeert zelfophetCAM-stationbijdemachine. “Wewillenhetvakmanschapnamelijk aandemachinehouden”,legtHilbrand Pierikuit.Devakmensenontwikkelenzich hierdoor,watWarniermetcursussenen scholingverderstimuleert."Zelossenook meteeneenprobleemopalshet programmatochnietzowerktalsze gedachthadden."Tegelijkertijdblijfthet bedrijfalsgeheelopdezemanierflexibel, omdatdevakmensenaanmeerdere machineskunnenwerken.Investerenin nieuwemachinesgebeurtvooralvanuit hetgevoeloverdemarkt.Somswordt nieuwetechnologieinhuisgehaald,zoals ditjaareenlangdraaier,deeersteinhet bedrijf.NietomdatWarnierhieraleen

klantvoorhad,welomdatHilbrandPierik zagdateenvanzijnCNC-draaiersaan eennieuweuitdagingtoewas."Doordat ikintensiefcontacthebmetdemensen opdevloer,zieikwaterspeelt.”Indit gevalzaghijdateenvande medewerkerswelheelgemakkelijktwee CNC-draaibankendraaiendekonhouden.

Profiel WarnierPrecisiemetaalwerktvoor eenbreedscalaaanklanten,vanluxe jachtbouwerstotfabrikantenvan medischeproductentotproducenten vanmelkrobots.Hetwerkbestaat voor60%uitrepeatorders,waarbij deintervallenbestlangkunnenzijn. Vaakzijnhetkleineseries,doorgaans nietgroterdan100stuks.Hilbrand Pierikhaalthetwerkvooralbinnen viabestaandeklantenenmond-totmond-reclame.“Bedrijvenkennen elkaar.Alsjegoedwerkaflevert, goedcommuniceertenbetrouwbaar bent,dankomendenieuweorders vanzelf.Zekeropditmomentiser veelvraagindemarkt.” metonzemensenenalswedangenoeg rendementhebben,isdatgenoeg."Ditis geenblauwdrukvooralleverspanersin Nederland.Maarweleenconceptdatbij WarnierPrecisiemetaalenbijdeklanten past.InJouredraaithetnietalleenom spilrendementenenspanen;plezierin hetwerkentrotsopdeproductendie vandemachinesafkomen,zijnminstens zobelangrijk.Denieuwbouwvanenkele jarengeledenisbewustopeen industrieterreininJouregeplaatstwaar veelgroenronddebedrijvenis.Enhet gebouwiszoontworpendaterdaglicht binnenkomt,nietalleenviadekoepelsin hetdak,ookviadewandenwaardoorje uitkijktophetwater(vanuitdeproductie) ofhetgroen(vanuitdekantoren)."Net zoalseenboerhappyisalshijdekoeien indestalzietvreten,benikhappyalsik ziedatiedereenopeenleukemanieraan hetwerkis.Datfaciliterenwij.Hetgaat eromdatwemetalleingrediënten-onze mensen,onzemachinesenonzeklanten -hetmooisteenbesteproductmaken."

medewerkersderuimtegeeftomhun eigenplanningtemakenbinnende kadersdiejealsbedrijfstelt,kaneen vierdaagsewerkweekbestineen verspanendbedrijf."Wekunnende machinesdanandersgaanvullen.Die draaiennamelijkmeerdan40uur",zegt Hilbrand.WarnierPrecisiemetaalheeftnu deeerstemedewerkerindienstgenomen -parttime-dienietzelfprogrammeert maarweldemachinesenderobotcellen bijvult. Oplossingenzoeken

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-15HET EVENT VOOR INNOVATIEVE INDUSTRIËLE PRODUCTIETECHNOLOGIE HET EVENT VOOR SLIMME MAAKOPLOSSINGEN MELD JE NÚ GRATIS AAN en ontvang automatisch alle updates en ins & outs tot aan de beursTECHNISHOW ESEF 30 AUG T/M 2 SEP 2022 | JAARBEURS UTRECHT OF MELD JE AAN TECHNISHOW.NL/VIA:VAKBEURSOFESEF.NL

Industrie4.0 begintmet automatisering

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-16-

AutomatiseringiszoeenvandebouwstenenvanIndustrie4.0. DatgaatimmersoverhetoptimaleuitmensenenCNCmachineshalen.WoutervanHalteren:“Industrie4.0iseenreis. Deeerstestapisoperationalefficiency.Hetlaaghangendfruit vooroperationalefficiencyisjemachineparkoptimaalbenutten, zodatdeoperationelekostenomlaagendeproductiviteitper medewerkeromhooggaan.”Ditgeldtnetzozeervoorgrote concerns,zoalsLiebherrmet50.000medewerkersdatde robotcellenvanHalterinzet,alskleinemetaalbedrijvenmet10 of20manpersoneel.AlfredReimerbijvoorbeeld,eenjobber met25maninGronau.WoutervanHalteren:“Reimerraakte werkkwijtaanmetaalbedrijveninlagelonenlanden.Menistoen gaanautomatiserenendedigitaleinfrastructuurinhetbedrijfis aangepakt.Alsjebedrijfbetergeorganiseerdis,zijnde overheadkostenlager.Enalsjemachinesgeautomatiseerdzijn, kanalleendeoverheadnogverschillen.”Hierzitdekrachtvan Industrie4.0,digitalisering,reshoring, CO2footprint.Dergelijketerminologie vliegtjealsmetaalondernemeromde oren,terwijljebezigbentominde krappearbeidsmarktdeproductieop peiltehouden.Industrie4.0iseen deelvandeoplossing.Automatiseren isdaarbijdeeerstestapvande Industrie4.0reis,zegtWoutervan HalterenvanHalterCNCAutomation. Laaghangendfruitdatmééroplevert danenkelonbemandeproductie.

Kostenomlaag,productiviteitper medewerkeromhoog

Optimaleuitmachinesenmensen

Hetaantalkerendatanno2022eenCNC-machinezonder automatiseringwordtverkocht,isgering,merktWoutervan Halterenop.Naeenweekindenieuweproductiehalklantente hebbenontvangenvoorworkshops,zijnz’nvermoedensweer bevestigd.“Erwordtvrijwelgeenmachineverkochtzonder minstensvoorbereidingvoorautomatisering.”Dikwijlswordtde robotceldirectmeegekocht.OokindeDuitsemarktzijnde bedrijvenom:hetmidden-enkleinbedrijfindemetaalzetvolop inopautomatisering.“DemarktvoorautomatiseringinEuropa groeit.InDuitslandzienweeenenormeinhaalvraag.Alsje geenpersoneelmeerkuntvinden,hebjedeterugverdientijd sneluitgerekend.”VoorNederlandseklantengeldtmetname hetargumentflexibilisering:zezoekeneenoplossingomsnelte kunnenleverenalsdevraagaantrekt.Automatiseringzorgtvoor voorspelbaarderenbetrouwbaarderleveren,merktWoutervan Halterenop.“Envooreenconstantekwaliteit.”

helemaalingerichtopdegroei.Hierkunnentot250 robotlaadsystemenperjaarwordengebouwd.Denieuwehal van2.500m2biedtmeerdandriekeerzoveelruimtealsde ouderuimteenomvateveneenseenTechnologyCenter.Hier organiseertHalterCNCAutomationworkshops.InIssumzit ookhetengineeringteamenvindtdeontwikkelingvande softwareplaats.DeSmartControlvandeHalter LoadAssistantcellenspeelteensteedsgrotererol.Klanten kunneneenvoudigextrafunctionaliteitentoevoegenenzode HalterLoadAssistantnogflexibelermaken. Automatisering dwingtjeomhet productieproceste analyseren

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-17-

Eenandergevolgvanrobotiserenisdaterveelmeerdata beschikbaarkomen.“Automatiseringdwingtjeomhet productieprocesteanalyseren”,zegtWoutervanHalteren.Een Amerikaanseklantdiededataginganalyseren,ontdektealsnel datdeproductiviteitnogalverschildevanmedewerkertot medewerker.“Wetenwatergaandeisaandemachinekan doordatjeuitdeSmartControlvanonzecelstatistiekenkunt halen.”Nietommedewerkerstegenelkaaruittespelen;welom knelpuntenteachterhalenenhiervooroplossingentevinden. “Wetenwatwerktenwatnietwerkt.”DezestapinIndustrie4.0 isaleenmoeilijkere.Eriseenmindshiftnodig.“Operators moetenwordenomgevormdnaarprocesengineersdie meedenkenenconstantbezigzijnslimmertewerken.”Eigenlijk benjedanalsmaakbedrijfalbezigmetdetweedestapvan Industrie4.0:datagestuurdproduceren.Monitorde productiedata,gebruiksoftwaregebaseerdediensten.Ditvergt welinvesteringinscholingvanmedewerkers.Zorgendatzede toegevoegdewaardegaanleveren.

HalterCNCAutomationheeftsindsenkelemaandeninhet DuitseIssumeennieuweproductiehalingebruikgenomen,

IndebeschrijvingvanIndustrie4.0doorhetWorldEconomic Forumwordtdezestapomschrevenalshetpayperusemodel (stap2).Dederdestapisdeoutcomeeconomy:het verdienmodelverandertdoordatdebedrijveninverbonden ecosystemengaanopereren.Devierdestap,hetultieme stadiumvanIndustrie4.0,isdeautonomepulleconomy.Endto-endautomatiseringverbindtdanheleecosystemenwaarde vraagnaarproductenautomatischdevoorafgaandestappen activeert.“Eenbedrijfals24/7TailorSteelheeftdatvoorelkaar”,

Outcomeeconomy

zegtWoutervanHalteren.Ditzijnechternogde uitzonderingen.Zoverhoefjenietmeteentegaan,vindtde CEOvanHalterCNCAutomation.“Misschiengaanwedaarnaar toe,maarikzoumenietzenuwachtigmaken.Beginalvastmet deeerstestappen,automatiserenendataanalyseren.”Daarzijn veelmaakbedrijvenonbewustmeebezig.Hierdoorkunnenze inspelenopzakenalsreshoringenonshoring,medeingegeven doordatOEM’safwillenvanlangesupplychainsomwillevande veleonderbrekingensindsCovid-19,dekorterelevenscyclusvan productenén-intoenemendemate-deCO2emissiediemet langesupplychainsgemoeidis.Automatiserenisdeeerstestap omalsjobberdaardevruchtenvanteplukken. Nieuweproductiehal

Gebruikdata

metnameNederlandsebedrijven,meentdeCEOvanHalter CNCAutomation.“Wijzijnalverdermetnadenkenover overheaddanindelagelonenlanden.”Zoimplementerenklanten steedsvakereenmeetcyclusindeSmartControlbesturingvan deHalterLoadAssistantomdatzeookindeonbemandeuren controlewillenhoudenoverhetproces.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-18ASMLheeft Additive Manufacturing nodig Meerdan200onderdelenvoorASML'slithografiemachines zijnal3Dgeprint,voornamelijkinmetaal.Additive manufacturingheeftbijASMLdelaatstejareneensnellegroei doorgemaakt,zegtRaduDonose,CompetenceLeaderof AdditiveManufacturingbijdechipmachinefabrikant."Additive manufacturingwordtvooronseenbelangrijketechnologieom degrenzenvandeconventionelefabricagetechniekente doorbreken.”

Belangrijkedelenvande waferstagevandeEUVmachinewordenmetAM

vervaardigd

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-19-

Deprognoseiseengroeivanminstens 10%indekomendejaren.Enomdat ASMLmeermachinesgaatbouwen,zal hettotaleaantalbenodigdeAMcomponentennogverdertoenemen. Omhetwereldwijdetekortaan computerchipsoptelossen,zijn’s wereldsgrootstechipmakersextra fabriekenaanhetbouwen.Devraagnaar ASML’schipmachinesvoorde massaproductievanallerleisoortenchips isdaaromnognooitzogrootgeweest. Omdechipmakerstehelpenzosnel mogelijkzoveelmogelijktekunnen produceren,werkthetNederlandse bedrijfdaaromaanhetverhogenvande productiviteitvanhaarchipmachines, maarookaanhetvergrotenvande capaciteitinhaartoeleveringsketen. DaarnaastisASMLconstantbezigom haarchipmachinesteinnoveren,zodatde chipindustriedeWetvanMoorekan blijvenvolgen.Dezesteltdatelkepaar jaarhetaantaltransistorsopeenchip verdubbelt.Ditbetekentdatdelijnendie viahetlithografieprocesindewafer wordenaangebracht,steedsdichterbij elkaarkomenteliggen.10tot7 nanometermomenteel,afnemendtot3 nanometer.Ditvereistextreemhoge positioneringsnauwkeurigheden. VeelvoordelenvanAM Meerwafersperuurbelichtenenzenog nauwkeurigerpositioneren:datzijnde tweebelangrijksteredenenwaaromde ingenieursvanASMLhebbengekozen vooradditivemanufacturingals productietechnologievooreenaantal belangrijkeonderdelenvoorwaferstages. AMwordtookgebruiktindereticle stages,diehetmaskerbevat.Radu Donose,dieookMechanicalArchitectis

binnendewaferstagevandeEUV machines:"Wewillennugraagkennis opbouwenvanwegehetpotentieelvan deze3Dprintingtechnologie.Additive manufacturingisvooronseenbelangrijke fabricagetechnologieaanhetworden." Alsvoorbeeldlaathijeen50bij30mm grootmanifoldzienvoorindewafer stagediedewafertafeldraagtwaaropde waferligttijdensdebelichting.Tienjaar geledenwasdemanifoldnoggemaakt vaneenblokPEEKwaarindekanalen warengeboord,metovergangenvan90 graden,beperktdoordetraditionele fabricagemethoden.Deresulterende turbulentieleverdeeenverstoringskracht van0,7Nmop."Dewafer-positionering gebeurtcontactloosdoor elektromagnetischemotorenmeteen positioneringsnauwkeurigheidinhetsubnanometerbereik.Danisalleskritisch," legtdeCompetenceLeaderAMuit.De turbulentievan0,7Nmwasdusteveel. EenherontwerpvoorAMinmetaal verminderdedeturbulentiekrachtmet eenfactor10tot0,07Nm,dankzij stromingsoptimalisering.Tegenwoordig wordenbijnaallemanifoldsvoor vloeistoftransportinwaferstages3D geprint.Stromingsoptimalisatieiséén motivatieomtekiezenvooradditieve vervaardiging.Doorvervolgensnogeen optimalisatieslagtemakenvoorde massa,slagendeingenieurserinhet gewichtverderteverlagenende functionelestijfheidvandecomponenten teverhogen.Ditverbetertdedynamica. Deontwerpvrijheidzorgtookvooreen zeereffectievethermischecontroleomdat dekoelkanalenoptimalerkunnenworden geplaatst.Ditkomtdezogenaamde overlay-prestatiestengoede:kleinere foutenbijhetopnieuwbelichtenvande wafer,diesomswel100keerwordt

verplaatstomeenchiptemaken.Indienmogelijkintegrerende ingenieursookfuncties,omdatdeinstallatieruimteineenwafer stagebeperktis.TenslottewijsthijophetvoordeelvanAMbij deontwikkelingvannieuwemachineonderdelen.Deingenieurs kunnensnelleriteratiesmakenendeontwikkelingstijd verkorten.ASMLgebruiktadditivemanufacturingvervolgens ondermeeromassemblageprocessentevalideren,evenalsde toegankelijkheidvanonderdelenvoorservice.

Metaal,polymeerenkeramiek

Deoptimalisatieslagenvaneenmanifolddankzij3Dprinten.LinkshetoorspronkelijkemechanischvervaardigdmanifoldvanPEEK, rechtshetintitaniumgeprinteenvoordestrominggeoptimaliseerdemanifold.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-20-

Ondersteuningvoor toeleveranciers ASMLwerktalmeerdan10jaarsamenmet sommigeleveranciersvanAM-onderdelen. "Sommigenzijninmiddelswereldwijd marktleider",zegtRaduDonose.De machinebouwerwilookanderetoeleveranciers ondersteunendieeenpositiewillenopbouwenin deAM-productie.Maar,zowijstdeAMLead engineer:intussenwordtookbuitendeBenelux gebouwdaaneenAM-leveranciersnetwerk."Om onzesupplychainveiligtestellen."

IndehuidigegeneratiemachinesverwerktASMLmeerdan200 AMcomponenten.Daarvanwordtgebruikgemaaktvanmetaal (laserpowderbedfusion),polymeer(SLS,FDM)enkeramiek (multijetfusion).Wathetontwerpbetreft,iservooralbijAM vanmetaal,waarbijhetmateriaaluitpoederwordtopgebouwd, ééngrotebeperking:deonderdelenmoetenkunnenworden gereinigd.Hetrisicodateenpoederdeeltjeuiteindelijklosraakt indemachineistegroot,zekerbijdenieuwsteEUV-machines waarbijhetlithografieprocesondervacuümplaatsvindt.

"Daaromgebruikenwenooiteenrasterstructuur,wantdiekun jenietschoonmaken",zegtRaduDonose.Datdemeeste onderdeleninmetaalwordengeprintmetL-PBFtechnologie heeftallestemakenmethetverleden."Ditisdedominante technologievoorhetprintenvanmetaal",zegthij.ASML onderzoektdenieuwetechniekenwel,maarpastzenogniet toetotdatze voldoende voorspelbaaren begrepenzijn.Het grotevoordeelvan deL-PBF metaalprinttechnologieisdatdemechanischeeigenschappen vanhetgeprinteonderdeeldichtbijdievanhetbulkmetaalzelf liggen.DegrenzenvanwatmetAMkanwordengedaan, wordeneigenlijkalleenbepaalddoordebeperkingenvande technologiezelf.Debelangrijksteisdatdeontwerpvrijheidniet onbeperktis."Helaasniet,"zegtRaduDonose.Eenoverhang meteenhoekgroterdan45gradenvereistondersteuning.Het verwijderendaarvaniskostbaar."Enjemoetervoorzorgendat jetoeganghebtbinnenhetonderdeelomdesteunte verwijderen.Daaromproberenwehetgebruikvan ondersteunendmateriaaltevermijden."Oppervlakteruwheidis eenanderpuntvanzorgbijbepaaldetoepassingen.Ditheeftte makenmetdehogereinheidseisendieASMLaanbepaalde onderdelenstelt.Ditvereistdathetoppervlakgladderis; daaromisvaakeenoppervlaktebehandelingnodig.Van zandstralenvoordeminstkritischetoepassingentot elektrolytischpolijstenenelektrochemischafwerkenvoorde echtkritischeonderdelen."Maardatzijnallemaalextrakosten diewewelindehandmoetenhouden,"zegtRaduDonose hierover.Verbindingsvlakkendieeenhogenauwkeurigheid vereisen,wordenaltijdafgewerktmetCNC-technologie. WaaromSLSinhetbijzonderbijkunststoffen? Bijadditivemanufacturingvankunststofonderdelenwordt vooralSLS-technologiegebruiktenineenenkelgevalFDM. ASMLgebruiktSLAalleenvoorprototyping.DekrachtvanSLStechnologieissupportvrijprinten."Hetbiedtonsdegrootste ontwerpvrijheidomdatwegeenondersteuningnodighebbenen wegoedeanisotropeeigenschappenbereikentijdenshet3D printen."Eenvoorbeeldiseenbuisdiewordtgebruiktom vochtigeluchtaftezuigen.DezewerdgeprintmetPAom gewichttebesparenendestijfheidteverbeteren.“SLSlevert lekdichteonderdelen,dusdiekunnenweooktoepasseninde vacuümonderdelen.Eenbijkomendvoordeelbijdezetoepassing isdatdekabelhoudersinhetontwerpkondenworden geïntegreerd.”Hetnadeelisdathetoppervlakrelatiefruwis; bijwerkenisaltijdnognodig.Ditisproblematischvoorinterne kanaleninmanifolds.Bovendienlaatdenauwkeurigheidvan SLS-printentewensenover.ASMLgebruiktookFDM,zowelvoor

PEEKalsvoorpolycarbonaat.Debelangrijkstevoordelenvan dezetechniekzijndatergeenuitgassingachterafis,dater geendeeltjesloskunnenkomenendathetluktommetPEEK lekdichtecomponentente3Dprinten.Eventueelisnabewerking nodigomaandetolerantiestevoldoen.Eentoepassingiseen track,waarinoptischevezelswordengeplaatst,diemeebeweegt metdewaferstage.Ditiseenvandeeersteonderdelendie ASML3Dprintte(in2008).Metaleninsertswordenachterafin hetgeprinteonderdeelgeplaatstomtevoorkomendathet materiaalscheurtbijeenboutverbinding. Verdubbelingvanhetaantalonderdelen RaduDonoseiservanovertuigddathetaantal3Dgeprinte onderdeleninASML-machineszaltoenemen."Datzalde komendejarengeleidelijkaanverdubbelen",zegthij.De systeemarchitectenencostengineersvanASMLzullenechter altijdeenkosten-batenanalysemaken."Wegebruikenadditive manufacturingalleenalsereeneconomischvoordeelisofeen verbeteringvandeprestatiesvanonzemachine",zegthij.Hij rekenteropdatdekostenvanadditivemanufacturinggeleidelijk zullendalenendatdekwaliteitvanAM-onderdelenzal verbeteren.Datmaakthetgemakkelijkeromdebusinesscase tevinden."Hoeweldekwaliteitnietzosnelverbetertalswe zoudenwillen.Dekostendalensnellerdandekwaliteit toeneemt.Wezoudengraagziendatbeidezichinhetzelfde tempoontwikkelen."Metnameeenhogerenauwkeurigheidvan AM-techniekenverhoogtdeaantrekkelijkheidvandetechnologie voorASML.Hierdoorzouernamelijkgeennabewerkingmeer nodigzijn. Gebrekaanconsistente kwaliteit Hetgrootstepijnpuntvande huidigeAM-technologieisechter datdekwaliteitnietaltijd consistentis.Ditheefttemaken

Alsdeeigenschappen consistenterwaren, zoudenweminder grotemargeshoeven aantehouden

methetfeitdathetmateriaalgevormdwordttijdenshetproces. HierdoorzijndevariatiesindeeigenschappenvanAMonderdelengroterdangebruikelijkisbijandere fabricagetechnieken.DitgeldtvooralvoordeYoung’smodulus, dievarieertvanbatchtotbatchenvanleveranciertot leverancier.VoorASMLisditeenbelangrijkprobleem:het dwingtingenieursomgrotereveiligheidsmargesaantehouden, watbetekentdatlangnietaltijdhetmaximalevoordeeluitde technologiewordtgehaald."Wewillenonderdelenmet voorspelbareeigenschappenwaaronzedynamischemodellen meekunnenrekenen",legtDonoseuit."MetrobuustereAMsystemenzoudenwenogmeeropdelimietkunnenontwerpen enlichtereonderdelenkunnenmaken." EenvoorbeeldvaneenFDMgeprintonderdeel (polycarbonaat),eenhoudervoordegeleidingvande fibers.

Renishawisopwegnaar klimaatneutraalendatvergt strategievoordesigntoten metsupplychain

Renishawwiltegen2050eenNet Zerobedrijfzijn,meteenneutrale koolstofbalans.Deeerstestappen zijngemakkelijk,zegtBenGoodare, diehetSustainabilityteam aanstuurt.DefasewaarinRenishaw nukomtenwaarinbijvoorbeeldhet designvanproductenverschuift naardesignforend-of-life manufacturing,iseenveelgrotere uitdaging. AlsBenGoodareaandeJohnMoores

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-22-

NetZerovraagt meerdanzonneenergie

UniversityinLiverpoolgeografieen extremesportenstudeert,brengthijveel tijddoorophetBritseplatteland: bergbeklimmen,kanoën,zeilen.“Maar hetblijktdatniksbeterjehobbyruïneert danmet30kindereninderegennaar buitengaan”,lachthij.Develeureninde natuurhebbennogeenanderevonkin hemaangewakkerd.“Ikkreegmeeren meerinteresseinhoewedeomgeving hetbestekunnenbeschermen.Zovondik mezelfteruginhetonderwerp sustainability.”Geencarrièredusals gymleraar,welinduurzaamheid.Sinds

DuurzaamheidbijRenishaw

Naastdesignforuseendesignfor manufacturingkomternudesignfor endoflifeenre-manufacturingbij

negenjaarwerktBenGoodarebij Renishaw;aanvankelijkverantwoordelijk voorCorporateSocialResponsibility,sinds vorigjaaralsHeadofSustainability.Wat hemechtaanhetdenkenheeftgezet,is datdehelftvanalleCO2emissiesaande 10%rijkstemensenvandewereldkan wordentoegeschreven.Waaromdoendie hierniksaan?“Toenrealiseerdeikmedat jealtotdeze10%behoortalsjenetto voormeerdan90.000dollaraan bezittingenhebt.Datveranderthet verhaal.CO2emissieisnietlangerhun schuld,maarhetgaatommij.” Kostenpostombusinesste genereren Alshetomsustainabilitygaat-breder danhetNederlandsebegrip duurzaamheid-isdemaakindustrie zowelonderdeelvanhetprobleemalsook vandeoplossing,denktBenGoodare. “Producerenensustainabilityzijn intrinsiekgerelateerdaanelkaar.Alswe efficiënterproduceren,makenwe productenmetmindermateriaal,minder grondstoffen,minderemissies.We moetenblijvenproduceren,wantwe hebbendetechnologienodigomde problemenrondsocialerechtvaardigheid indewereldoptelossen.”Zijnnieuwe functieomschrijving-Headof Sustainability-weerspiegeltde verschuivingindeaandachtvan bedrijvenvoorhunomgeving.“Alsje financieelsuccesvolbent,hebjeeen verantwoordelijkheidvoordelokale gemeenschapomjealsgoede verantwoordelijkebuurtegedragen”,zegt hijoverdehonderdduizendenponden waarmeeRenishawelkjaarlokale initiatievensteunt.Deze verantwoordelijkheidreikttegenwoordig verderdandelokalevoetbalclub. Renishawmerktdatmedewerkersen investeerdersduurzaamheidsteeds belangrijkervinden.Ookvanuitde klanten,metnamede automobielindustrieengroteOEM’s,iser drukomteverduurzamen.Dathoeftniet opgespannenvoettestaanmetde aandachtvoordefinanciëletoekomstvan hetbedrijf.“Sustainabilitymoetjezien alseenkostenpostombusinesste kunnenrealiseren.”Hetiseen pragmatischevormvan risicomanagement.Renishawgaat bijvoorbeeldklimaatmodellenmakenvoor deproductielocatiesenderisico’svande klimaatverandering,bijvoorbeeld overstromingen,inkaartbrengen. TransitienaarNetZero Deondernemingheeftzichverbonden aanNetZero:tegen2050wilRenishaw klimaatneutraalzijnvolgensdeeisenvan SBTi(ScienceBasedTargetinitiative).Dit

“Producerenensustainabilityzijnintrinsiekgerelateerd aanelkaar.Alsweefficiënterproduceren,makenwe productenmetmindermateriaal,mindergrondstoffen, minderemissies”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-23-

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-24betekenttegen2028voorde Scope1en2emissies(directe emissiesenindirectevoor bijvoorbeelddeenergiedieje inkoopt)slechts10%vanCO2 uitstootin2019/20.Volgendjaar zalRenishawdeScope3 emissiesinkaarthebben gebracht(dehelesupplychain) enditsteltdeondernemingin staatvanaf2050klimaatneutraal tezijn.RenishawgaatdeScope 3emissiesvanaf2023metenom het2050doelnaarvorente kunnenhalen.Eenvandeeerste stappendieBenGoodare hiervoorheeftgezet,ishet implementerenvaneenmodel omdeCO2emissievanhet bedrijfteinventariseren.Meten isimmersweten.Meteenaantal relatiefmakkelijkestappenheeft RenishawdeeigenCO2emissie inmiddelsmet39%gereduceerd. Daarvoorzijnbijvoorbeeld zonnepanelengeplaatstenzijn de1miljoenplasticbekersdiede Renishaw-medewerkersinGrootBrittanniëelkjaaruitdekoffieenfrisdrankautomatentrokken, vervangendooreenpersoonlijke mok.Eenprullenbakdieonder elkbureaustond,heeftplaats gemaaktvoorafvalcontainersop deafdeling,waarinpapieren anderafvalgescheidenworden.

SPRINTtechnologie:scannende meettasterzorgtvoorminderafkeur indeproductie DesensortechnologieindeOSP60 meettastersmetSPRINTtechnologie scannenmetoppervlaktetrillingenhet werkstukaf.Elkesecondeworden1000 echtedatapuntengemeten.Hiermee kunnenverspanendebedrijvendeafkeurin deproductieverminderen.Demeettaster kanookgebruiktwordenvooradaptief bewerken,bijvoorbeeldvangietstukkenof onderdelendiemetadditivemanufacturing zijngemaakt.

“Indestandbymodusblijven bepaaldeonderdelenactief, zoalsdecompressor,de grootsteenergieverbruiker. Wehebbendaaromde standbymodusveranderdin eenemergencystopmodus”

Hetresultaat:dehoeveelheidafvaldie Renishawmoetstorten,isnogmaar10% vanwatervroegergestortwerd.Deze stappenvallenonderdeScope1emissies: CO2emissiewaarjedirectinvloedophebt. Scope2behelstdeemissievanzakendieje inkoopt,zoalsenergie. Paradigmaverschuiving Devolgendestappenindemarsroutenaar NetZero,zijnuitdagender.DankomtScope 3erbij:dewaardeketenwaarinjeopereert. Renishawisbijvoorbeeldbezigmetde integratievanLifeCycleAssessment(LCA)in hetdesignproces.Hetmoeilijkehiervanis datinsommigeproductenduizenden onderdelenuitdehelewereldzitten. Daarnaastzorgenveelproducten,zoals meettasters,bijklantenvooreenversnelling vanhetproductie-enmeetprocesen voorkomenze,bijvoorbeelddoorinproces meten,hetontstaanvanafkeur;afvaldus. “Weproberendebesparingendiedaaruit voortvloeien,tekwantificeren.Maardatis moeilijk”,erkentBenGoodare.Zodradeze impactinkaartisgebracht,kunjegaan nadenkenovermaatregelenomdebasis impactvandeproductenverderte reduceren.DezeLCA’sgaaninzijnogentot eenparadigmaverschuivingleiden.Van designforuseendesignformanufacturing komternudesignforendoflifeenremanufacturingbij.BenGoodaregeefteen voorbeeld:vervangjeopeengegeven momenthetheleproductofontwerpjehet zodatjealleendeelektronicahoeftte

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-25-

emergencystopmodus.Dezeschakelt nietdemachineuit,watwenietwillen, maarzetdezeineenruststandwaarin componentenzoalsdecompressor wordenuitgeschakeld.Daarmeebesparen we1miljoenkWhenergieopjaarbasis meteeninvesteringvan40.000pondenin metnamesoftware.”Hetideehiervooris geopperddooreenvandeengineersinde fabriek.Hetzoekennaareenoplossing omminderkoelsmeermiddelenafte hoevenvoeren,illustreerthoe maakbedrijvenopeendunkoord balancerenalshetomduurzaamheid gaat.“Demachinesmoeten24/7draaien omdebusinesstelatenlopen.Daarmoet jedebalansinzoeken.Hetisdaarom belangrijkdatjenaarhethelesysteemen breednaarallekostenkijkt”,zegtde sustainabilityexpert.Andere koelsmeermiddelen,minderbelastend voorhetmilieu,verstoordendezebalans. Samenmeteenafvalverwerkerisdaarom gekozenvoorhetscheidenvanwateren deolieproducten.Hetwaterwordt gereinigdengaatteruginhetproces.Van hetrestafvalmaaktdeafvalverwerker brandstof.“Wehebbengeprobeerdom zelfolieenwatertescheidenen uiteindelijkgaanwemisschiendiekant op.Maaropditmomentisdebeste oplossingdeemulsiesdoorde afvalverwerkerstelatenverwerken.” Anderewerkwijzenoodzakelijk DestrategiedieRenishawhanteertis altijddezelfde:beginopkleineschaal, doeervaringop,betrekmedewerkersbij deplannenenalseenideeaanslaat,rol hetgefaseerduitoverallevestigingen.Nu komendeuitdagingen.Degrootsteishet inkaartbrengenvandeCO2emissiedoor desupplychain.“AlleCO2emissie ingeslotenindecomponentendieje inkooptenindekapitaalsuitgaven,maar ookdezakelijkereizen,deproductenin hunlevensduur.”Datraaktdemanier waaropmedewerkershunwerkdoen. Renishawwilbijvoorbeeldnietmeerdat medewerkersvanuithetVKvooréén klantbezoekheenenweernaarhet Europesevastelandvliegen.“Eenandere mindsetendaaromisbetrokkenheidzo belangrijk.Wantinfeitezeggenwetegen medewerkersdatzehunmaniervan werkenmoetenaanpassen.”Ditiswel noodzakelijk,denkthij.Zonder aanpassingvandemaniervanwerkenen zakendoen,zuljededoelstellingenniet halen.Datgeldtookvoordeandere partijenindewaardeketen. ”Betrokkenheidisessentieel,zeker betrokkenheidvantoeleveranciers.Als iedereenindewaardeketenmeedoeten indezelfderichtingdenkt,isNetZero tegen2050realistisch”,vindtBen

Standbymodusenergieslurper Renishawproduceertveelonderdelenzelf. Opdeproductielocatiesspeelt duurzaamheideensteedsnadrukkelijkere rol.Tweefactorendieveelinvloedhebben opdeCO2-emissiezijnhet energieverbruikenkoelsmeermiddelen. BehalvedatRenishawforsinvesteertin zonne-energie,heefthetookonderzocht hoehetenergieverbruikvanaldie bewerkingscentrakanworden verminderd.Metnamedestandbymodus blijkteenenergieslurpertezijn.Ben Goodare:“Indestandbymodusblijven bepaaldeonderdelenactief,zoalsde compressor,degrootsteenergieverbruiker ineenmachine.Wehebbendaaromde standbymodusveranderdineen

Doorhetmetenindegeautomatiseerde productiecelteintegreren,zoals RenishawmetdeEquatoropde TechniShowlaatzien,kunnenbedrijven hunpercentageafkeurdrastisch reduceren.Daarmeedragenzebijaan hetverduurzamenvanhunwaardeketen. vervangen?Hijvindtechterdatjehet realiserenvanNetZeronietalleenophet bordjevandedesignengineersenhet sustainabilityteammagleggen.De productieteams,deverkoopteams, iedereenmoethierbijbetrokkenworden. Ookquabusinessmodelkandittot veranderingenleiden.Renishawheeftal heellangeenruilprogramma(RBE= ReturnbyExchange):klantenruilenhun kapotproduct(indiennietgecrashten nietouderdan10jaar)vooreen refurbishedexemplaar.“Eendeelvanons werkzalzijndituittebreidennaarandere productenenteonderzoekenhoewe onzeproductenmeerkunnenontwikkelen vanuitdecirculairegedachte.”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-26-

einddoeltoewerkt.“Wekunnenalleveranderingen welheelsneldoorvoeren,maardatisfinancieel nietverantwoord.”Bovendienmoetenookde klantenwordenmeegenomenindezetransitie.“We moetenzekerzijndatzenogsteedscontentzijn overonzeproducten.Klanten,toeleveranciers, medewerkers,investeerdersendeplaneetmoeten inbalanszijn.”

Britsrolmodelinde producerendeindustrie

BenGoodare,HeadofSustainabilitybijRenishaw, iseenvanderolmodelleninTheManufacturer Top100.Dezelijstbevatde100meestinspi‐rerendeindividuenuitdeBritsemaakindustrie, waarbijgekekenisnaarhunenthousiasme, betrokkenheidenhetbelangvanhunwerkvoor desectoralsgeheel.“Hetvoeltalseengrote eer”,zegthijhierover."Erkenningkrijgenvoor duurzaamheidswerkindeindustrielaatziendat productieenduurzaamheidhandinhandgaan. Hetmooievanmijnfunctieishoetoepasbaarhet werkis-ikwerkmetiedereenbijRenishaw omdatduurzaamheidrelevantisvooralle aspectenvanonsbedrijf."Deuitverkiezingopent ooknieuwedeurenvoordesustainability manager.Zoheefthijvlakvoordezomereen TEDtalkgegeven.Zijnverkiezingtotrolmodel helpthemomzijnvisieenwerkbrederuitte dragen.BenGoodarezietvoordemaakindustrie eenrolindeaanpakvandeklimaatproblemen. “Demaakindustrieiseendeelvanhetprobleem énvandeoplossing. Technologieisnietdeenige oplossing,maarabsoluutéén vandegrootste.” www.renishaw.nl

DeQE-serieon-machine tastsystemenbestaatuit eenultracompacteRMIQE(RadioMachine Interface-Quad Extended)radio-interface meteencommunicatieprotocoldattoekomst‐bestendigisomeen nieuwegeneratie Renishawsensorenen slimmeapparatente ondersteunen.Ditiseen voorbeeldhoeproducten duurzamerworden.Ook isdebatterijduur aanzienlijkverlengd. Renishawismetdit productgenomineerd voordeTechniShow InnovationAward.

“De maakindustrie iseendeelvan hetprobleemén vande oplossing”

Goodare.Hijzietechtermetnamebijdekleinereen middelgrotebedrijvenproblemenontstaan.Daar draaithetdikwijlsomdevraaghoeoverleefikde komendetwaalfmaanden.“Ennuzeggenhun klantenwewillennaarNetZerogaan.” Kunjedezetransitienegeren? DegroteOEM’szoalsRenishaw,moetenhun toeleveranciershierbijondersteunen,vindtGoodare. Nietdoorstrikteisenopteleggen,weldoorzete adviserenhoezakenanderskunnen.Zalerinde toekomstnogplaatszijnvoorkleinere maakbedrijvendienietmeegaannaarNetZero? “Eenergcontroversiëlevraag”,reageerthetHeadof SustainabilityvanRenishaw.Omdantezeggen:“Ik denkdateruiteindelijkgeenplaatszalzijn.”De kostenomnaarNetZerotegaanzijnhoog.Maarde kostenvanniksdoenzullenuiteindelijkhoger uitvallendoordatjeeventueeljebusinessverliest maarnogergerdoordeschadedieonverantwoord gedragaandeplaneetaanricht.“Jehebtgeen keuze;jemoetdezerichtingop.Endankunje betervandaagbeginnendanwachtentotvolgend jaar.”Opnieuwwijsthijwelopdebalans.Ben Goodarevindtde‘reis’naarheteinddoel belangrijkerdanhettempowaarinjenaarje

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-27-

Vlaamse maakindustrie versneltcirculair werken

ErzijninVlaanderencirculaire strategieënvoordemaakindustrie,eris 15miljoeneurobudgeteneriseenheel ecosysteemrondomdecirculaire maakindustrieinVlaanderenopgetuigd. Maarerisméértemponodig.De CircularStateoftheUnionisonlangs hetstartseingeweestomdeuitvoering vandeplannenineenstroomversnelling tebrengen. Eerstintermediairs Circulairestrategieënbiedenkansen

Tegen2030moetmeerdandehelft vandeVlaamsemaakbedrijven actiefzijnmetdecirculaire economie.Centraalindeaanpak zoalsdieafgelopenjaaris ontwikkeld,staanhetsluitenvan materiaalkringlopen,hetverlengen vandelevensduurvanproducten enmaterialenviadienstgebaseerde modellenenhetinbeddenvan circulaireontwerpprincipesbijde Vlaamsemaakbedrijven.De machinebouwiseenvande waardeketensdievanwegehet hogepotentieel,prioriteitkrijgt.

voormaakbedrijven.Maarerzijnnog onvoldoendebedrijvenmeebezig.Op hetCircularStateoftheUnion-event vanVlaanderenCirculairondertekenden 22organisaties,waaronderSirrisen Agoria,deambitiedatin2030meerdan dehelftvandeVlaamsemaakbedrijven actiefmetdecirculaireeconomieaande slaggaat.Ditecosysteemgaatkennis enervaringendelen,partnersbijelkaar brengenennetwerken.Een gemeenschappelijkevisiezalontwikkeld worden.Ineeneerstefaseisditeen partnerschapvanintermediaire organisaties,maarineenlaterefase kunnenookindividuelebedrijven aansluiten. SirrisenAgoriazijnalsinds2016heel actiefinhetdomeinvandecirculaire economie.Vorigjaaralleenalwerden metsteunvanVLAIOruim120 bedrijvenvialerendenetwerken, masterclassesofindividuelebegeleiding opweggeholpenmethuncirculaire projecten.

RoboJobstartpilotmet doe-het-zelfautomatisering

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-28Automatisering Coby:cobot automatisering voordemetaal

EencobotkoppelenaaneenCNCfrees-ofdraaimachinezonder interface:kandat?Ja,laatRoboJob zien.Deoperatorinstalleertzelfeen Fanuccobotmetdebrainsen ervaringvanderobotlaadsystemen vanRoboJobaanz’nCNC-machine. Automatiseringwordtzonog laagdrempeliger. Coby:zonoemtRoboJobdenieuwe automatiseringsoplossing.Hetiseen plug-and-playbeladingssysteemvoorde onderkantvandemarkt,waardevraag naarautomatiseringnetzozeerhoogis. Hetisookeenreactieopdeongebreideldegroeivandecobotmarkt.Het installerenvanzo’ncollaborativerobot heeft,zegtJelleDeRoovere,Business DevelopmentManager,inde metaalindustriemeervoeteninde aardedanmenigeendenkt.“Indemarkt leeftdeperceptiedateencobot eenvoudigteinstallerenis.Maarwe stellenvastdatderealiteitlastigeris.” Eenaantalpuntenvraagtextraaandacht. Allereerstmoethetruwemateriaalnet alsdeproductenweggelegdkunnen wordenopeentafel.Hettweedepuntis datnietelkecobotbestandistegende omstandighedenindeverspaning, bijvoorbeeldkoelsmeermiddeldatvande stukkendruppelt.Dejointsvandecobots kunnendebelastingindemetaalindustrie

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-29-

Cobywordtverkochtviadewebshopenviabestaande partners

dikwijlsnietaan.Danisernogdevraag hoejedecobotprogrammeert.Enhet laatstepuntisdeinterfacemetde machine.Opzichheeftdecobotook sterkepunten,bijvoorbeelddatergeen hekwerkoflaserscannernodigis.De veiligheidisgeïntegreerdinde aandrijvingen. Gamechanger Kortom:metdejuistecobotkunjeCNCmachinesbestautomatiseren,maar bovenopdeprijsvandecobotkomen altijdmeerkosten.Endeinstallatievergt meertijddanvaakvoorafgedachtwordt. RoboJobheeftdaaromeenkant-en-klare oplossingontwikkeld,Coby.Debasisisde nieuweFanucCRXcobot,diewaterdicht is(IP67)enwaarvanFanucgarandeert datdeze8jaaronderhoudsvrij functioneert.“Datisdegamechanger”, zegtJelleDeRoovere.Decobotkan5 kilogramzwarestukkenhandlen, daarmeeeenbelangrijkdeelvande marktafdekkend.Deingenieursvan RoboJobhebbenzelfdeCobybox ontwikkeld,eeneigen communicatieprotocolvoorhetdraadloos uitwisselenvansignalentussende RoboJobsoftwareendeCNC-machine. Alsdemachineovereenelektronisch signaalbeschikt,wordtditgebruikt. Hierdoorisgeenmachine-interfacenodig. JelleDeRooverenoemtditdetweede gamechanger.Kanergeenelektrisch signaalwordenuitgewisseld,danwordt Cobyuitgebreidmeteenknoppendrukker, eenmechanischeoplossingvoorde bedieningvandeknoppenomdedeurte openenensluitenendeklemloste maken. Hogemeerkostenvaninterface Hetontbrekenvandespecifiekeinterface scheeltveelgeld,zegtJelleDeRoovere. Afhankelijkvandemachinedie geautomatiseerdwordt,scheeltdatbij eenMillofTurnAssistalgauw€10.000 tot€20.000.Bovenopde€20.000 meerprijsvandezemodellentenopzichte vanCoby.“Alsdemachinebouwerde interfaceduurverkoopt,gajevlug richtingde€100.000eurovooreen robotinstallatie.Voorwiestartmet automatisering,isdebesparingmetCoby wezenlijk.”Dezewordtnamelijkcompleet metinstelbaregrijper(dietot5kilo werkstukgewichtkanhandlen) aangebodenvoornetgeen€65.000.En RoboJobbouwtalleszodathetsysteem indefabriekgekalibreerdwordt.De gebruikerhoeftenkelnogeenmenudoor telopendathemdoordena-kalibratie leidtzonderdaarenigevormvan robotkennisvoornodigtehebben.Bij RoboJobverwachtmendatdeinstallatie gemiddeldinminderdaneendag afgerondkanworden.Datisveelminder dandedriedagendiedeinstallatievan eenMill-ofTurnAssistkost,omdatdeze cellenindevloerverankerdworden. Onlineverkopen RoboJobbetreedtalsonderneming hiermeeheelnieuwterrein.Cobywordt namelijkverkochtviadewebshopenvia bestaandepartners.“Zijzullenechter onlinedebestellingendoorgeven.”Voor deBelgischeautomatiseerderisditeen nieuwverkoopkanaal.Ookde ondersteuning,viaeenplatformmet korteinstructievideo’s,handleidingen, lijstenmetfoutcodesetceteraeneen forummetanderegebruikers,gaatmen opeennieuwemaniermetklanten communiceren.“Enalsdesondankseen interventievanonsnodigis,kunnenze datonlinedirectplannen.”JelleDe RoovereverwachtinEuropaveelvraag naarCoby,nubedrijvenbeginnente merkendatOEM’sreshoringindepraktijk brengenenwerkterughalennaarWestEuropa.“Ditiseenoplossingdiede marktvraagt.OpdeAMBgaanwe proevenwatdemarktervanvindt.”Hetis voorRoboJobzelfeenoplossingom verdertekunnengroeienondankshet gebrekaanvakmensen.Vanafbegin2023 wilhetdeprductievanCobyindefabriek inHeist-op-den-Bergopschalen. Geeneigenconcurrent ConcurreertCobynietmetdeandere automatiseringsoplossingenvan RoboJob?JelleDeRooverevindtvanniet. Cobyisechteeninstapmodel.Afgezien vanenkelegrijperseneenairblowunit omkoelsmeermiddelvandewerkstukken afteblazenenspanenvande opspanning,zijnerverdergeenopties. Debeladingendesoftwarezijnhetzelfde alsvaneenMillAssist,maaroplossingen zoalsassenbeladingofeenwentelunit komenvoorCobynietbeschikbaar.“We willenhetechtalseeninstapmodel houden;basicautomatiseringmetde krachtvanhetRoboJobplatformvoor eenvoudigprogrammeren.”

McDonald’s,Takeaway oftochlokaal? D2Mbrengtimpactvanmegatrendsop designenproductieinmachinebouwsamen SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-30Machinebouwersgaansteedsmeerhungeldverdienen metsoftwareenservices.Bijdegrotespelersisde trendMachine-as-a-Servicealingezet.Tegelijkertijd zienzedeopportuniteitendiedevraagnaarnet-zero manufacturingbiedt.Dezetweemegatrendsdwingen machinebouwersenookhightechsystembuilders zowelhundesignalssupplychainstegenhetlichtte houden.D2MinKortrijkXposchetst oplossingsrichtingen. Impactdigitalisering ensustainability Deveranderingendieopdemaakindustrie afkomen,zijnnietgering.Consultancybureau Bain&CompanyschetstinhetGlobal Machinery&EquipmentReporttwee megatrends.Tegen2030zullen toonaangevendemachinebouwershun machinesvooralalsgebundeldeoplossing verkopen:softwareenserviceszijndaarinde cashcow.Digitalisering-Industrie4.0-maakt Machine-as-a-Servicemogelijk.Detweede megatrendisduurzaamenCO2neutraal produceren.Circulariteitenrecycleerbaarheid vanmachineskrijgeneengroterbelang.Grote OEM’sindemachinebouwzijnalbezighun machineséntoeleveringsketenshieropinte richten. D2M:designenbusiness Dezetweemegatrendsrakenookde machinebouwindustrie,dehightechsystem buildersendetoeleveranciersvan componentenindeBenelux.Designto Manufacturing,D2M,inKortrijkXposchetstde disruptieveveranderingenaandebusinesskant enhoespelersindeecosystemenvande machinebouwhieropkunnenreageren.D2Mis nietvoornietsdesamenvoegingvan PrototypingenMachineeringNetworkEvent. ZowelMachine-as-a-Servicealsnet-zero manufacturingbeginnenbijhetdesign,dat andersisdanhetontwerpgebaseerdopzo laagmogelijkeproductiekosten.Het netwerkeventD2Misinseptemberde ontmoetingsplaatsvoordesigners/

Café3DenInnovation Exposition TweeextraactiviteitentijdensD2M, naastdelezingenendebeursvloermet exposanten,zijnCafé3DenInnovation Exposition.Deorganisatievandeze expositieoverprototypingeninnovatie ligtinhandenvanHowestIndustrial DesignCenter.Van15producten wordendepre-productieprototypes getoondaandehandwaarvande bezoekerszicheengoedbeeldkunnen vormenwatervoorafgaataande marktintroductievaneenproduct.Café 3Dishetnetwerk-eninfopuntwaar bezoekersvanDesigntoManufacturing (D2M)terechtkunnenmetalhun vragenoveradditivemanufacturing. Hierpresenteertzichookeenaantal aanbiedersophetvlakvan3Dprinten. productontwikkelaarsenproductie gerelateerdeC-levelmanagers/ afdelingshoofdenomkenniseninspiratie optedoenhoeopdezetrendsinte spelen.Zijkomenzoweluitde machinebouwindustriealsde toeleveringsbedrijven.Opdeeerstedag vanD2MschetsenvijfVlaamseCaptains ofIndustryinhetAgoria-debathoezij metdenieuwetoolsdiedigitalisering biedthunondernemingsterker positionerenvoordetoekomst. Iedersrolinhetecosysteem DezeOEM’skunnenechternietzonder industriëleecosystemen,waarineen breedscalaaanmaakbedrijvenmodules, subassembliesencomponententoelevert. DeTier1enTier2toeleverancierszijn bezigmeeteveranderenmethun opdrachtgevers.Deresultatenvande Industrie4.0enquêtedoorFlandersMake illustrerenhetsucces.Opdevraagnaar deIndustrie4.0readiness,antwoordde vorigjaar45%vandeVlaamsebedrijven dankzijIndustrie4.0toepassingensterker testaandanconcurrenten.Tweejaar daarvoorwasditnogmaar32%.Voorde

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-31-

meestebedrijvenheeftdedigitale werkvloerdehoogsteprioriteit.Maarhet digitaletalentdatzehiervoornodig hebben,ontbreekt.Toeleveranciersdie methunspecifiekedesign-en productiekenniszichzelfonmisbaar hebbengemaaktvoorgroteOEM’s, kunnenvaaknietzonderde componentenleveranciers. HoeIndustrie4.0readyzijnde KMO’s? Dezevelekleineremaakbedrijvenzijnde smeerolieindeecosystemen.Hoe Industrie4.0readyzijnzij?Enwelke belemmeringenervarenzijalshetgaat omhetdigitaliserenvanhunproductie? Enhoeverduurzamendezebedrijvenhun productie?Ofzienzijindekomendejaren eendeelvanhunwerkverdwijnennaar deonlineplatformenwaaralgoritmen vraagenaanbodindemaakindustrie samenbrengen?Dezeplatformenzoeken naardebestpassendeoplossingenzijn eerderinstaatomnieuwetoolste ontwikkelenzoalshetmetenvandeCO2 emissieindeproductievaneenbepaalde component.BestellenOEM’sstraksbijde McDonald’svandemaakindustrie?Bijde Takeawaysdiedemargepakkenophet werkvandeaangeslotenmaakbedrijven? Oftochbijdelokaleondernemerdiedoor tedigitaliserenzijnflexibiliteitverbeterten deOEEnaareenhogerniveautilt?Opde tweededagvanD2M,22september,gaan specialistenuitzoweldeVlaamse industriePieter-JanDeman(STAS),Timen Flore(VINTIV);uitdewetenschapProf. Ing.BertLauwersKULeuvenenMarc Engels(COOFlandersMake)en koepelorganisatiesHermanDerache (Sirris)enKrisBinon(Flam3D)inhet debatManufacturing4.0:Closingtheloop indiscussieoverwatnodigisomjuistde kleineremaakbedrijvenmeetekrijgenin detransitie. D2Mvindtopplaatsop21en22 septemberinKortrijkXpo.Meer informatieenaanmelden: www.d2m.be

Hetgaatnietomeenschone cleanroom,maarhoejezorgt vooreenschoonproduct

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-32Cleanliness Cleanevent2022brengt expertsopvlakvan technischereinheidsamen

VCCNRichtlijn12: geenkant-en-klare oplossingmaar denkrichting

eigenlijkvreemd.DeVereniging ContaminationControlNederland(VCCN) heefthetinitiatiefvoordezerichtlijn genomenomdetoeleveringsindustrie praktischehandvattenaantereiken.“De normisontstaanvanuitvraagvande industrie,diedeverschillenderichtlijnen indemarktlastigvond”,trapt discussieleiderPaulJoosten,secretaris vanVCCNendirecteurKuijpers Installatietechniek,af.Dievraagwordt goedverwoordineenopmerkingvaneen vandebezoekersindezaal:wehebben alstoeleverancieraanASMLénThermo Fisherhetthemacleanlinessaardigopde ritinonzeorganisatie,maarwehebben temakenmeteenwoudaanrichtlijnen endocumentatie.Kunnenwede vertaalslagmakenmetRichtlijn12? VertaalslagnaarISO-normen Deprojectgroepheeftdeeisenzoals onderandereASMLdieformuleert, gekoppeldaanpraktischtoepasbare metingen,legtKoosAgricolavan Brookhuisuit.Ditmaakthetvoor toeleveranciersgemakkelijkeromde meeralgemeneISO-normentezienin

DeVCCNRichtlijn12moeteenbrug slaanvandebedrijfseigen cleanlinesseisennaareen toekomstigeISO-norm.Datmaakt hetvoortoeleveranciers gemakkelijkeromtezienaanwelke eisenhuncomponentenen samenstellingenmoetenvoldoenals zevoorhightechklantenuit meerderesectorenwerken.De handreikingeninderichtlijnen nemenechternietdenoodzaakweg omteinvestereninscholingen trainingvanjemedewerkers. AlstijdensdepaneldiscussieophetClean Eventdevraagwordtgesteldwiede VCCNRichtlijn12inhuisheeftenhet boekwerkheeftdoorgespit,blijfthet aantalhandenindeluchtbeperkt.Datis

contaminatiesvoorkomenenwathet risicohieropisbijeentoeleverancier.Dan moetjedereinheidsstrategie ontwikkelen:waarbouwjewelke reinigingsstapin?Moetjebijvoorbeeld spoelenmetwateroftussenreiniging doen.Diezakenmoetjeafsprekenmetje toeleverancier.”FreekMolkenboer, cleanlinessexpertbijTNO,geeftderaad omvooraleengoedediscussiemetelkaar aantegaan.Toeleveranciersmoeten daarinduidelijkaangevenwatzekunnen enwatniet.Cleanlinessdraaitimmers ookomkosten.“Alstoeleveranciermoet jedurvenzeggen:besteklantjewiltdeze reinheidnietbetalen.”Hogeeisenleiden

hetlichtvandebekendeGrade4en2 eisenvanASML.“Daardoorkande toeleverancierhetmakkelijkervertalen naareenandereklant.”Wanthogere eisentenaanzienvandetechnische reinheidspelenookbijandereOEM’sin Nederland,zoalsThermoFisher.Maar, voegtOlafTeulingsvanNTSMechatronics erdirectaantoe:erwordtaangegeven waarjeaanmoetdenken;derichtlijnis nietgeschrevenrichtingeenbepaalde oplossingofeenconcretewaarde.“Datis lastig.”Richtlijn12geeftvooral handreikingenomtebewijzendatjeaan deeisenvoldoet.“Andershebjeeen moeilijkverhaal”,aldusMolkenboer.De richtlijnkannietvertellenhoejehet doet.DeISO-normwordtoverigensnog opditmomentgeschreven,maarde methodiekvandeVCCN-richtlijnisdaar welopafgestemd.Enhetgoedenieuws isdatookASMLbezigisdecleanliness eisentevertalennaarISO-normen. Vervuilingindeketen KoosAgricolabenadrukthetbelangom hetrisicoopvervuilingindeheleketenin kaarttebrengen.“Jemoetwetenwelke

DeVerenigingContaminationControlNederland(VCCN)heefthet initiatiefvoordezerichtlijngenomenomdetoeleveringsindustrie

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-33-

praktischehandvattenaantereiken

namelijktothogerekosten.Onderdelen wordendanduurder.Hierisnogeen wereldtewinnendooraandevoorkant, bijhetontwerpen,goedtekijkenwelke reinheidechtnodigis.FreekMolkenboer: “Alssysteemengineerishetdetaakuit tezoekenwatechtnodigis.”Hetiseen zoektochtomdegrenstebepalen,meent KoosAgricola.Doortetesten,moetjede impactopdefunctionaliteitonderzoeken. Erzijnmethodiekenomteonderzoeken hoejedereinheidseisenminderscherp kuntmaken.“Danpaskunjeverder.” PaulJoostenherkentdezediscussie.In demarkthoorthijregelmatigdeklacht dateenengineermakkelijkeisenaanhet

ThermoFischergaat verderrichtingISOnorm Cleanlinessisindehightechindustrie delaatstejarenopdekaartgezet doorASML,maarookandereOEM’sin dehightechmachinebouwhanteren alsmaarstriktereeisen.Thermo Fischerreinigtbijvoorbeeldalle monopartsdietoeleveranciers aanleveren,ookalsdetoeleveranciers dezezelfalhebbengereinigd.Alles wordtgewassenendaarna18uurin eenvacuümovenuitgebakkenbij180 gradenC,daarnakoelende onderdelenonderstikstofaf.“Inde poriënzittenvloeistofrestendieweer zouithalen”,aldusRientsdeGrootvan defabrikantvanelektronen miscroscopentijdenshetCleanEvent. Nadereinigingwordendeonderdelen opgeslagenineencabinetgevuldmet stikstofombinnende24uur geassembleerdteworden.Voorde samenstellingenwordende specificatiesopgenomeninhetTPD. ThermoFischergaathierdestap zettennaarISO-normeringenomde deeltjesendechemische verontreinigingtedefiniëren.Voorde chemischeverontreinigingwordende eisengebaseerdopdeISO14644-10 norm.Indetoekomstgaatmenook XPSmetingendoenomdevervuiling vastteleggen.Deeltjeskleinerdan50 nanometerkanmennamelijknogniet meten.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-34-

machines.Controleerhetprocesdoorte metenwateruitkomt.“Dankunje inzoomenopwatjekuntveranderen.”En geefbepaaldebasisrichtlijnenmeeaanje toeleveranciers,bijvoorbeeldvlekkenal dannietafspoelen.Hetstappenmodelin derichtlijnvindtdecleanlinessexpert praktisch.“Dathelpthoenaardematerie tekijken.”Delaatstetipdiehijdezaal meegeeft:investeerinscholingen training.Bijvoorbeeldvoordeassemblage medewerkers.“Hetgaatnietomde schonecleanroommaaromhoejezorgt vooreenschoonproduct.”

Jemoetwetenwelke contaminatiesvoorkomenen wathetrisicohieropisbij eentoeleverancier producttoekent,maaropschrijvenis makkelijkerdanrealiseren.“Datiseen tweede.”Endaarbijzoudenengineers wellichtkunnenlerenvandata,oppert FreekMolkenboer.RGAdatakunnen waardevolzijn. Complexonderwerp Depraktijkbijtoeleverancierskanechter weerbarstigzijn.OlafTeulingsvanNTS Mechatronicsvindtdehandvattendiede richtlijnaanreikthandig.“Maarhetiseen flinkboekwerk.Datduidteropdathet eencomplexonderwerpis.”NTSheeft eencompetentieteamvoorcleanliness. Iedereendiemethetonderwerpbezigis, kanindatteamervaringenenkennis delen.“Zorgdatjecompetenties opbouwt.”NTSkijktdaarnaastvooral naarhetprocesenmindernaarde

VanlinksnaarrechtsFreek Molkenboer,KoosAgricolaenOlaf Teulings.

Aquaslideophetmilieu,de werkomgevingendegezondheidvan verspanersgelegd.“Hetisecht duurzaam.Hetisvolledigbiologisch afbreekbaar”,zegtStephanKothgasser vanBlueEffektLubricants,dathet koelsmeermiddelopdeMetav presenteerde.Hetheeftgeen labelverplichtingenishuidvriendelijk doordatdevloeistofolie-enestervrijis. Machinesenwerkomgevingblijven schoner.Bovendienpasthetinde moderneduurzaamheidsconcepten,zoals hetreducerenvanCO2emissies. GeenHIO-elementen TijdenshetCleanEventpresenteerde ReiniervanBergeHenegouwenvanKSM deervaringendieinde toeleveringsindustrievande halfgeleiderindustriezijnopgedaan.D&M heeftvolgensdeprotocollenvanASML verspaandendaarbijhetnieuwe koelsmeermiddelgebruikt.Indereiniging vandeonderdelenkonmennatte reinigingsstappenoverslaanensneller naardebakeoutgaan.Omdathet geconcentreerdemiddelgeenolieen mineralekoolwaterstoffenbevat,evenmin alssynthetischewordenmoleculaire verontreinigingen(HIO-elementen) voorkomen.

Aquaslidebelooft eenvoudigerGrade1 en2reinigingsproces Nijverheidslaan 23 8560 Wevelgem BE: +32 56 35 00 35 NL: +31 30 32 00 274 eenvoudigopspansystemenwww.seido-systems.comOntwikkelensnel met 3D printen.

KMSpresenteerdeophetClean EventAquaslide,eenolievrij koelsmeermiddelzonderminerale koolwaterstoffen.Hetisin OostenrijkenenkeleBalkanlanden alingebruik,metnamevanwegede milieu-enhuidvriendelijke eigenschappen.Voorde Nederlandsehightechmarktisnog eenderdeaspectinteressant: ASML’sGrade2en1 reinheidsniveauszijninminder stappenhaalbaar. AquaslideisinOostenrijkontwikkeld. ChemicusJohannKellerspergwerktal sindsdejarentachtigaanbiologische smeermiddelen,gedrevendoordeimpact dieoliegebaseerdesmeermediaophet milieuhebbenendehuidklachtendie verspanerserdoorkunnenkrijgen.Door desamenwerkingvandeOostenrijkse ontwikkelaarmetBlueEffektLubricants inNeuss,isAquaslidenuookbeschikbaar inonderandereDuitslandendeBenelux. IndeBeneluxheeftKSMdeexclusieve rechten.KSMpresenteertAquaslide onderdesloganTripleCleanVerspanen. Goedvoormilieuenmens InOostenrijkenookinbijvoorbeeld Duitslandwordenvooraldeeffectenvan

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-35-

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-36-

Positieveennegatievehoek Deoplossingwaarverspanersaanvoorbij gaan,isdeoudewetmatigheiddateen positievegeometrievandesnijkant mindervermogenvandemachinevraagt

Energievaakeenverborgen kostenpostinhetverspanend bedrijf

Energiekostenzittensindsruimeenjaarforsindelift.Hetaandeel energiekostenindetotalekostenopbouwvaneenmetaalverwerkend bedrijfbeweegtzichinmiddelsrichtingde4%.Verspanershebben echterdeoplossinginhuisomhetenergieverbruikvandemachineste verminderen.10%energiereductieishaalbaar.Endatisnietalleen positiefvoordemarge,ookvoorhetduurzaamheidsimagovande onderneming.

10%minder energieverbruik

Deimpactvanenergiekostenzalvooral voelbaarzijninbedrijvendiethermische processennodighebben.Bijvoorbeeld spanningsarmnagloeien.Of beschermlagenthermischopspuiten. Productiebedrijvendieveelvuldig lasersystemengebruiken,zullende energiekostenalminderhardmaar desondanksmerkbaarzienoplopen.Enin dekostprijsvanfrees-endraaidelen heeftenergieeennogkleineraandeel: 1,5wastotmediovorigjaarheel gewoon.“Nuligtditpercentagealgauw op4%,twee-en-een-halvekeerzohoog wanneerjedeanderekostenstijgingen nietmeerekent”,zegtHarmKortvan TCEA(TechnischCommercieelEfficiency Advies).Inabsolutezinligtde energierekeningveelhoger.“Ende kostenstijginggaatdooralsdemachines verspanen.”Elkmomentwaarophet gereedschapspanenmaakt,zaleenlager energieverbruikeenkostenbesparing opleveren.“Uitzonderingendaargelaten.”

Verborgenkostenpost Devroegereverkoopdirecteurvan SandvikCoromantadviseertnormaal gesprokenverspanendebedrijvenover hoezehunefficiencykunnenverbeteren metanderefrees-endraaistrategieënen verbeterdespindelrendementen.De laatstemaandenkrijgthijpositieve reactiesuitdesectoralshijopmerktdat bedrijvenietskunnendoenaanhet energieverbruikvanhunmachines. “Energieisinveelbedrijveneen verborgenkostenpost.Datisnietlogisch. Elkbedrijfheefttemakenmet energiekosten.Enalsjedienietkent, kunjeergeenrekeningmeehoudenin jekostprijsberekening.”Lopen energiekostenop,dangaatdittenkoste vandemarge.HarmKortdurftdestelling aandatmenigverspanendbedrijf10tot 11procentvanhetenergieverbruikkan besparendoorandersteverspanen.Met dehuidigeprijzenvooreenkWh elektriciteitisditbeslistdemoeitewaard.

Gereedschapstechnologie Oplopendeenergiekosten tastendemargesaan

negatievesnijkant.“Zogoedhebbenwe datervroegerbijheningebeukt”,zegt HarmKort,dehandineigenboezem stekend. Sleuteltotbesparing Juisthierligtdesleutelomhet energieverbruikterugtedringen.Kies vakervooreenwisselplaatmeteen positievesnijkantgeometrie.Zelfs positievewisselplatenmeteen snijkantlengtetot25mmzijnmogelijk, praktischnetzogoedalsdiemeteen negatieve.Detoenamevande spaanhoekgenereertper1°inde positieve(+)richting,eenafnamevan

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-37-

Degereedschapskostenbepalenvoorzo’n3%dekostenvaneenverspaand product.Doordatdemodernegeneratiewisselplatenvaakmeerderesnijkanten heeft,nemenbijhetgebruikervandegereedschapskostenaf.Zekergecombineerd metdebesparingopdeenergiekostenkanhetvolgensHarmKortlonendzijnomte investerenineenextraklemhouder.Datisweliswaareeneenmaligeinvestering, maardieverdientzichterugindeloopvandetijd.HarmKortwijsterverderopdat hetbelangrijkerwordtdatdeproductendiejebewerktpassenbijdemachine waaropdebewerkingplaatsvindt.Kiesbijvoorkeurdejuistemachine-afmetingen vermogenscapaciteit,overeenkomstigmethettevervaardigenproduct.

Effectopgereedschapskosten

daneennegatieve.Dielaatstehad namelijkeensterkeresnijkant.Dit voordeelgeldtmetnamevoorfrees-en draaibewerkingenenkotteren. Boorgereedschappenhebbenstandaard albijnaaltijdeenpositievegeometrie. VoordeouderotteninhetvaklegtHarm Korthetopeenanderemanieruit.“Als wevroegereenbewerkingmoestendoen methardmetalengereedschappen, zorgdenwealtijdvooreenextra negatievehellingshoekwantde hardmetaalkwaliteitenwarenvroeger nietzogoedalstegenwoordig.Doorde snijkantgeometrienegatieftemaken, compenseerdenwevoorhetminder sterkehardmetaal.Dathet energieverbruikopliep,wasindietijd geenissue.”Hethardmetaalsubstraaten ookdecoatingsvandehuidigegeneratie wisselplatenligtechteropeenveel hogerniveau.Dekwaliteitismet sprongenvooruitgegaan.Zoverzelfsdat eenpositievesnijkantvaneen wisselplaatzichquasterktevanhet gereedschapkanmetenmeteen negatieve.“Hethardmetaalende coatingzijnsterkerdandemaximale snijkrachtdiejewilt.”Veelverspaners houdenechternogvastaanhunoude werkwijze:frezenendraaienmeteen

Duurzamer draaienpast instrategie kostenoptimalisatie degrootste veroorzakers vanafvalinde verspaning

Afkeureenvan

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-38desnijkrachtmetongeveer1%. Bovendienleidtdespaanbreker,diede spanenactiefwegleidtvanhet snijoppervlak,totlagerekrachtenophet spaanvlak.DetangentiaalkrachtFtligt 10tot11procentlagerendatbetekent ookzoveelenergiebesparing.HarmKort: “Alsjeinhetgunstigekoppelbereikvanje machinewerkt,kandatzelfsveelmeer zijn.Ookindezwareverspaningkande besparinghogeruitvallen,terwijlje wellichtmetgroteresnijkantenkunt werkenofmetdenieuwegeneratie dubbelzijdigepositievewisselplaten.Ook detemperatuuraanhetspaanvlakneemt af,waardoorjedesnijsnelheidVckunt verhogenalsjedetemperatuurgelijkwilt houden.“Jekunteenpositievesnijkant dusheelefficiëntinzettenwaardoordeze wisselplaatdiemeteennegatievevoorbij streeft”,merktHarmKortverderop.De productiviteitkandusomhoog.Nogeen voordeelisdatdespanenafvoerbijeen positievegeometriebeterisdanbijeen negatieve.Dezelaatstedruktdespanen alshetwarenaarbeneden.De spaanbrekeraandepositievegeometrie werptzeuit.“Dathoorje:een gereedschapmeteennegatieve geometriehoorjealshetwarehagelen tegenderuitindedeur.” Voorbeeldvergelijkingpositief versusnegatief MateriaalStaalKc2000Nwt Vc300m/min. ap3mm fn0,3mm Ft=(3x0,3x2000) Vermogenis(Vcxapxfnx200)/(60 x10³) Ft=1800Nwt>Afgenomen vermogenKw9bij0˚spaanhoek Bijnegatief6˚Ft=1908Nwt AfgenomeninKw9,6 Bijpositief6˚Ft=1692Nwt AfgenomeninKw8,5 VerlagingvanafgenomenKw1,1= 12% Afkeurisindemetaalbewerkingeen vandegrootsteveroorzakersvan afval,vanmateriaalverspilling.Als deafkeurnietwordtgerecycled,is deimpactophetmilieunoggroter. DeWereldbankschatdatde industrieopwereldschaal18keer meerafvalproduceertdande inwonersvanallegemeenteninde wereldsamenaanvastafval genereren.Ineenmachinefabriek gaanduurzaamheiden kostenoptimalisatiehandinhand. Industrie4.0isdaarbijeenrelatief onbekendeoplossing. DatzegtMatildaGynnerstedt,hoofdvan productmanagementvoordraaienbij SandvikCoromant.Metdejuiste gereedschappenenprocessenkanveel winstophetgebiedvanduurzaamheid wordenbehaaldbijhetverspanenvan metaal.

Afkeurremtmaakbedrijven

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-39-

Metnamehetgereedschaphelptbijeenefficiënterenminder verspillendbewerkingsprocesenlevertdus duurzaamheidsvoordelenop.Debelemmerendefactoristotnog toeafkeur;decomponentendienietvoldoenaande specificatiesenalsafvalineencontainereindigen.De gereedschapskeuzeiscruciaalvoorhetreducerenvande hoeveelheidafvalbijdraaien.Duurzaamheidgaathandinhand metefficiencyenuiteindelijkookdekostenvandebewerking. Hetreducerenvandehoeveelheidafkeurenzodehoeveelheid afval,isonderdeelvaneeneffectievestrategieomdekosten vandeproductietereducerenbinneneenbestaande machineconfiguratie.Destrategiekanhetmaximaliserenvan hetmachinegebruikofhetselecterenvanbetrouwbaardere gereedschapsoplossingenomvatten,zoalsdewisselplaat,omde kostenpercomponentteverlagen.Wisselplaat-soortenvoor draaiendieeenlangeenvoorspelbarelevensduurbieden,met goedespaanbeheersing,moetenvolgensMatildaGynnerstedt wordenoverwogen.Slijtvastegereedschappendiehitte‐bestendigzijn,minimaliserendeongeplandestopsendaarmee hetontstaanvanafkeur.Ditzijnallenoodzakelijke randvoorwaardenvoorduurzaambewerken. Industrie4.0enduurzaamdraaien OokIndustrie4.0speelteenbelangrijkerolalshetom duurzaamheidgaat.Datisechtereenveelminderbekend aspectvanIndustrie4.0danhetnemenvanbeslissingendietot eenhogereproductiviteitleiden.Historischgezienworden bewerkingsbeslissingengebaseerdophetinitiatiefende ervaringvandemedewerkers.Machinesdiezijnverbondenvia hetInternetofThings(IoT),daarentegen,kunnende ervaringenvanmedewerkersverbeterenomdatdekennisvan veelmeerverspanerswordtgedeeld.Eengoedbeginvanelke duurzaamheidsstrategieishetuitvoerenvaneenauditvande huidigestatusmetdata-gestuurdeinzichten.Dezeauditlegtde pijnpuntenblootdiedeproductiviteitenduurzaamheidvaneen machinewerkplaatsbelemmeren.Wanneereenfabriek bijvoorbeeldtemakenheeftmetvoortijdige gereedschapsslijtage,ondermaatseoppervlakte-afwerkingenof hogemachine-stilstandstijd,dankunnendata,verzamelddoor sensoren,deoperatorshelpenbijhetmakenvangeïnformeerde verbeteringenaanhunbewerkingsproces.Dezedatazettende operatorsophetspoorvanafkeurreductieendaarmee materiaalverspillingalsookophetverhogenvande energiezuinigheid. Real-timeinzicht HetCoroPlusProductivityImprovementProgramme(PIP)iséén oplossingvoordezepijnpuntenanalyse.PIPiseenbeproefd, gestructureerdproces,datkanwordenuitgevoerdvooréén enkelemachine,eenprocesketenofvoordegehelefabriek.Om hetprocestebeginnen,identificerenSandvikCoromantexperts inefficiëntiesindeproductieendaarvoorinstalleertSandvik Coromantoplossingenvoormachinebewakingdieinreal-time data-inzichtengeven.Dezegegevenskunnenopafstandworden geraadpleegdvooreendiepgaandeanalysevaneencomplete productiecel,totenmethetsnijgereedschap.Doorervoorte zorgendatmachineszoefficiëntmogelijkdraaienende bewerkingstijdverkorten,kanhetprogrammaafkeurelimineren enhetenergieverbruikreduceren.Ennietindelaatsteplaats, belangrijkeactiva-demensenterplekke-zullenbetere werkomstandighedenhebbenwanneerzewetendat bewerkingsprocessensoepel,stabielenvoorspelbaarzijn.Een paarslechtgeïnformeerdebeslissingenkunnenhetverschil betekenentussenproductiefmetaalverspaneneneen bewerkingsprocesdatverspilt.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-40Machinebouwers makenshiftnaar additivemanufacturing Machinebouwersmakensteedsvakergebruikvanadditivemanufacturingals productietechniek.Deredenenhiervoorlopenuiteen:vanon-demandproductie omvoorradentevermijden,reshoring,totenmetvereenvoudigingvande assemblagedoorcomplexesamenstellingenéénkeerteprinten.“Internwaren debedrijvenallangeraanhetkijken.Anno2022komenalleargumentendie voor3Dprintenpleitensamen:supplychainonderbrekingen,kleinerebatches, degestegentransportkosten,debehoefteaanmeerflexibiliteitomhetdesign aantepassen”,zegtKarlWallecan,directeureigenaarvanSeidoSolutions. SeidoSolutionszietorders voor3Dprintenforsgroeienbij stabieleomzetinCNC-stukken

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-41Maakindustrie Machinebouwerskiezen materiaalinfunctievande toepassing.Waaromzouden zedanbij3Dprintenaltijd voorPA12moetenkiezen?

Deforsgestegengrondstofprijzeninde metaalziethijalseenextrareden. “Aluminiumisquakostprijsmaal3over dekopgegaan;de3Dprintmaterialen zijnhooguit10tot20%duurder geworden.Deklooftussenbeideisdus kleinergeworden.” DeBelgischetoeleveranciervan maakdelen,CNCfrezen,draaienén3D printenzietzekerhetlaatstehalfjaarde vraagnaar3Dprintentoenemen.De omzethierinissterkgestegen,terwijldie vanCNC-frees-endraaidelenstabiel blijft.Meerdan60%vandeordersdie geprintworden,zijnthansrepeatorders. “WekrijgenordersgelijkdievoorCNCfrezenendraaien.”KarlWallecan verbaastzichechteroverdevraagstelling waarmeemachinebouwersbijde toeleverancieraankloppenalshetom3D geprintestukkengaat.“Machinebouwers kiezenaltijdhunmaterialeninfunctievan detoepassingvanhetonderdeel.Nylon alsdewrijvingscoëfficiëntvanbelangis; aluminiumalseenzekeresterkteen lichtgewichtnodigzijn;roestvaststaalals eenonderdeelnietmagroesten, bijvoorbeeldinmachinesvoorde voedingsindustrie.Diebenaderingmisik alshetom3Dprintengaat”,zegtde West-Vlaamseondernemer. 26materialenprinten IndeAM-industrielijktPA12deheilige graal.SeidoSolutionsdoorbreektdit.Op de3Dprinterswaardevanoorsprong metaalondernemerprint,kunnen32 verschillendekunststoffenworden verwerkt.SeidoSolutionsbiedt momenteel26verschillendematerialen Hetkalibervoordemeetmachine waarinditonderdeelwordtgeplaatst, isgeprintmetPolycarbonaat.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-42Boven:toolinggeprintmetSomosPerformSLopdeStratasysNeo450SSLA-printer.Hetmateriaalisbestandtegen temperaturentot268gradenC.DaarnaasteenafdekkapvooreenmachinegeprintmetASA,eenUVstabielmateriaal. aan.Samenmetdeengineersvandetoeleverancierwordtbij elketoepassinghetoptimalemateriaalgezocht.Danpasvolgt dekeuzevan3Dprinttechnologie.“Weziendatindemarkt vaaknetandersomwordtgewerkt.Menbegintmetde technologie.Onzeengineerskijkennaarde materiaaleigenschappendienodigzijn,zoekendaarhet materiaalbijendanvolgtpasdetechnologie.”Hetdoelvan3D printenvoordemachinebouwisnamelijkhetleverenvan eindonderdelen,diepassenbijdefunctionaliteitervan.Het optimumisdejuistebalanstussenmateriaal,printtechnologie enafwerking. Onafhankelijkemateriaalproducenten PreciesditgegevenisdekrachtvanSeidoSolutionsals3D printservicebureau,zegtKarlWallecanoverhetzusterbedrijfvan SeidoSystems,leveranciervanonderandereStratasys3D printers.Detoeleverancierbeschiktbehalveoververschillende CNC-draai-enfreesmachinesovereenbreedarsenaalvan3D printers.NaastdeindustriëleFDMprintersuitdeStratasys FortuslijnenF770,zijndatdePolyjetprintersvande

3Dmetaalprinters SeidoSystems,hetzusterbedrijfvanhet3Dprintservicebureau,levertonder anderedemetaalprintersvanXactMetal.DezeAmerikaansefabrikantbouwt metaalprintersopbasisvanlaserpoederbedtechnologieenslaagterin dankzijeenuitgekiendontwerpdekostprijslaagtehouden.Inmiddelsstaan erindeBenelux5vandezemetaalAM-systemen.KarlWallecanvalthetop datditondermeerisbijbedrijvenzondertraditioneleproductiecapaciteit. “DaaromzijnwemetSeidoSolutionseenservicegestartwaarbijwede bouwplatenvoordezebedrijvenweervlakfrezenvoordevolgendebuildjob. Totdeservicebehoortookhetwegfrezenvaneventueelsupport.”Metdeze servicekunnenbedrijvenzondereigenCNC-capaciteitinstappenin3D metaalprinten.

Amerikaansefabrikant,deOriginOneDLP-printersensinds enigetijddeOostenrijkseGeneraprinters.OokditiseenDLPprinter,maarontwikkeldmetproductievaneindonderdelenvoor ogenengeenprototypes.Ookmetaalprintersstaaner,vanhet AmerikaanseXactMetal.De26verschillendematerialenzijnniet alleendievandeprinterfabrikanten,zoalsUltemvoordeFortusreeksvanStratasys.KarlWallecan:“Materiaalproducentenzoals Henkel(Loctite)waarmeewenauwsamenwerken,enBASF ontwikkelenmaterialendieaansluitenopdeeigenschappendie machinebouwersgewendzijnvoorhuneindonderdelen.Bijdeze concernsgaatdemateriaalevolutieveelsnellerdanbijde printerfabrikanten.Wijhebbenzoaltijdeenalternatiefvooreen bestaandmateriaalindemachinebouw.”Hierdooriszijnteamin staatomeenoplossingtevindenwaarinmateriaalen technologiematchenmetdeeindspecificaties. Van3Dprintennaaradditivemanufacturing Doorteinvesterenindeverschillende3Dprinttechniekenénde 26verschillendematerialen,kanSeidoSolutions(opgerichtin 2011)ditjaardestapmakenvanhet3Dprintenvanprototypes

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-43-

naaradditivemanufacturingvaneindonderdelen.KarlWallecan zieteenparallelmetdeproductievanfrees-endraaidelen. “Natuurlijkkunjeopeendraaibankmetaangedreven gereedschappenfrezen,maarsomsishetproducerenopeen CNC-freesbankeenbetereoplossing.”PA12iseenmooi materiaal,maarvoorbepaaldetoepassingenkunnenerbetere alternatievenzijn.Daarommoetjeals3Dprintservicebureau meerdereprinttechniekenenmaterialenaanbieden,vindtde West-Vlaamseondernemer.“Wilde3Dprintindustriedestap naarseriematigeproductievaneindonderdelendaadwerkelijk maken,danmoetende3Dprintservicebureauszowelhun machineparkalsmateriaalportfolioverbreden.”Samenwerkenen capaciteitenmaterialenbundelenisnietdeoplossing,vindthij. VanwegeIP-zakenzoekenmachinebouwerssteedsvakereen partijdiemeerderematerialenenmeerderetechniekeninhuis aankan,omtevoorkomendatproductengaanzwerventussen verschillendepartijen. Postprocessing

Detweedenoodzakelijkestapindezetransitienaaradditive manufacturing,ishetintegrerenvanpostprocessing,vindtKarl Wallecan.SeidoSolutionswerktopditpuntsamenmetAM Solutions,deAM-groepvanRösler.KarlWallecanismetzijn andereondernemingdealervooronderandereStratasys.Het verbaasthemdatpostprocessingzovaakgenegeerdwordtin desector.Afhankelijkvandeeisenaanheteindonderdeel,is zandstralendeminimalenabewerking.Eventueelkomter dippenbij,zelfslakken.KarlWallecanschaartonderhet hoofdstukpostprocessingooknabewerkingenzoalshettappen vannauwkeurigeschroefdraad,hetinpersenvaneenmetalen busetcetera.Metdezetypischenabewerkingenopzowel kunststofalsmetalenonderdelen,tiptKarlWallecannogeen vierdeonderwerpaandatdesectormoetoppakkenalszeecht destapnaaradditivemanufacturingwilmaken:werkenmet internationalestandaardenuitdewerktuigbouwkunde.Opde tekeningenvanCNCfrees-endraaionderdelenkomenvaak werktuigbouwkundigetermenalsIT14enIT12voor.

InternationaleDIN-normenvoorbematingendieelkeCNCoperatorenwerkvoorbereiderkanlezen.Hetzelfdegeldtvoor toleranties.Opeengoede2Dtekeningstaandetoleranties aangegeven:+/-0,1mm.Ofeenplaats-envormtolerantie.Of eenspecifiekeoppervlakteruwheid.OfeenH7passing.Dankzij dezenormenpassenzelfsdestukkendieoptweeverschillende machineszijnverspaandpreciesopelkaar.“DeAM-industrie moetgaanwerkenaanhetgebruikvaninternationalenormen. Wehoevenniethetwielopnieuwuittevinden,wemoetende bestaandeISOnormengaantoepassen.”Hierligtookeen uitdagingvoordefabrikantenvandeAM-systemen.Alsde industrieechtdestapnaaradditivemanufacturingwilmaken, moetentweeonderdelendieopverschillendesystemenzijn geprintenopverschillendetijdstippen,preciesopelkaar passen.Nietdecostperpartishetbelangrijkste,vindt Wallecan,maardekostprijsgecombineerdmetleverenvolgens afspraakineenstabielekwaliteit. KarlWallecanisoptimistisch;desectorgaatdezestappeninde komendetijdzetten.Machinebouwershebbennadevele perikelenindevoorbijetweejarendevoordelenvanadditive manufacturingdefinitiefontdekt.“Internwarenzeallangeraan hetkijken.Nuisdeshiftopganggekomen.”Langelevertijden vanCNC-stukken,schaarsteaanmaterialenzoalsaluminiumen kobaltchroomenhogeregrondstofprijzenversnellende ontwikkeling.Topologie-optimalisatieisleuk,maarKarlWallecan zietdatmomenteelnietalsdebeslissendefactor,evenminals generativedesign.“Dekleineremachinebouwerwilhetnog altijdbegrijpen;kiestvoorzekerheid.Hetstukmoetherkenbaar zijn.”Wanneerjeals3Dprintservicebureauopdrachtgeverseen breedportfolioaanmaterialenaanbiedt,gaatereenwereld voordemachinebouwersopen.“Zekrijgenmet3D printeneennieuweschroevendraaierinhun gereedschapskisterbij.”Endiehoevenzenieteenszelf indehandtenemen.

DeAM-industriehoeft niethetwielopnieuw uittevinden,we moetendebestaande ISOnormengaan toepassen

Machine-industrie opkantelpunt: Machine-as-aservicewordt moneymaker

software,dienstenenoplossingen.Insommigesectorenhalen bedrijvennualmeerdandehelftvanhunomzeten100%van hunwinstuitdiensten. Machinebouwersgaantotaaloplossingenverkopen "Dezetrendversneltenzaldenormwordenvoordeindustriein dekomendepaarjaar,"zegtThomasLustgarten,hoofdvanBain &Company'sGlobalAdvancedManufacturing&Services practice.Bainvoorspeltdatdetoonaangevende machinebouwerstegen2030demeesteapparatuurzullen verkopenalsonderdeelvangebundeldeoplossingenmet softwareendiensten.Hierdoorzaldebijdragevanhardware aandewinstverderafnemen.Dezeverschuivinglegtde machinebouwersdiehierinmeegaangeenwindeieren.”Inveel gevallenbiedthethendekansommarktgroeipercentageste behalendieeenveelvoudzijnvandievanhunhuidige activiteiten."

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-44Winnendebedrijvenvoerenhunprestatiesopmetdigitale "machinesalseenservice".DatschrijftBain&Companyinhet eersteGlobalMachinery&EquipmentReport.Het consultancybureauzegtdatdegevolgenvandeingrijpende veranderingendoordedigitaliseringversterktwordendoor "GreatRetooling"nuindustrieënwereldwijdde duurzaamheidsuitdagingaangaanennaarnetto-nul koolstofemissiesstreven. Automatiseringlooptvooropmetservitization Inhetrapportwordtuiteengezethoedecrucialeverschuiving naareendigitaalgefaciliteerdenopdienstengebaseerdmodel van‘gebundeldeoplossingen’zichnualinhoogtempo ontwikkelt.UithetonderzoekvanBain&Companyblijktdatin desectorvandeindustriëleautomatisering,waardeze verschuivingalgoedopgangis,hetaandeelvandehardwarein dewinstzaldalenvan31%nutotslechts23%aanheteindvan hetdecennium.Derestvandewinstzalkomenvangebundelde

Dewereldwijdemachinebouwindustriestaatopeenkantelpunt:steeds meerwinstkomtuitsoftwareenservices,steedsminderuithardware. Tegen2030zullendetoonaangevendemachinebouwersdemeeste machinesverkopenalseengebundeldeoplossing:hard-ensoftwareén diensten.DatvoorspeltBain&Company.Defocusopslimmere,snellereen goedkoperemachinesisgeengarantiemeervoorgroei.

Achterblijversvoelendeconcurrentie Datvertaaltzichookinbeterewinstcijfers.Inhetrapportwordt gezegddatdekoplopersindemachine-industrievan2019tot enmet2021eengemiddeldeaandeelhouderswaardehebben

gecreëerdvan32%perjaar.Dezegroepisechterkleiner: amper5%vanhettotaal,schattendeonderzoekers.De achterblijverszijnblijvenstekenop4% aandeelhoudersrendementperjaar.Daargaatdepijngevoeld wordenvandezetransitie,waarschuwendeconsultantsvan Bain&Company.Deconcurrentietussenmachinebouwersdie nietmeegaanindezetrendzalhevigerwordenomdathun productenmeerenmeercommodity’sworden.Datgeldteens temeervoorbedrijvendiemoeitehebbenommeetekomen quasoftwareenautomatisering.Wiemachinesalshardware blijftverkopen,krijgttemakenmetChineseconcurrentie.De Chinesemachinebouwersontwikkeleninsneltreinvaart concurrerendelower-costhardware. Zelfsde technologischmeest geavanceerde machines,enhun makers,zijnniet immuunvoor disruptie Eindefocusoptechnologie "Detektonischeverschuivingendiedehelemachinebouwsector opnieuwvormgeven,wordenaangedrevendooreensnel toenemendeconcurrentie,eenvertraginginhardware-gerichte innovatieendekrachtvandigitaliseringomvrijwelelkaspect vandebusinessradicaalteveranderen",aldusMichaelStaebe, leidervanBain&Company'sGlobalMachineryandEquipment practice."Detraditionelefocusvandesectoropslimmere, snellereengoedkoperemachinesalssleuteltotgroeibiedtniet langereengarantieopsucces.Zelfsdetechnologischmeest geavanceerdemachines,enhunmakers,zijnnietimmuunvoor disruptie."

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-45Servitizationkanookeenverdienmodelzijnvoor gereedschapmakers.VerbiinHelmondontwikkelt hiervooropditmomenteenslimmematrijs.ArjenVos, directeur,wilindetoekomstmatrijzenalseenservice aanbieden. VerbiwerktsamenmetpartnersinhetSmartIndustryFieldlab DePeelaaneensysteemomopbasisvandatatevoorspellen wanneerdematrijsonderhoudnodigheeft.Viadruk-,krachtentemperatuursensorenwordendebelangrijksteparameters tijdenshetspuitgietprocesgemeten.Bijvoorbeeldhoevaakde matrijsopenendichtgaat,dekrachtwaarmeeditgebeurt,de koeling.Vosnoemtditzelfdekilometer-ofdagteller,de toerentellerenhetolielampjevandematrijs. Productenspuitgieten MomenteeltestTNOdefunctionaliteitvandematrijs.Nade zomervakantiestartdeontwikkelingvandedatakantvanhet spuitgietgereedschap.Verbisteltdezedataviaeenappaande klantbeschikbaar.“Ikwildatdeklantalledataovereenmatrijs indeborstzakvanz’noverhemdbeschikbaarheeft,opeen smartphone”,legtArjenVosuit.Uiteindelijkbeslistdeklantzelf ofdezedatagedeeldwordenmetVerbiGereedschappen.Vos heeftdathetliefst,omdatdeVerbiengineersdanechtoptijd onderhoudkunnenplannen.Eenparameteralsdecyclustijdkan aleeneerstesignaalgeven.Alseenmatrijsdiegebouwdisvoor eencyclustijdvan17secondenernu23secondenoverdoet,is dateentekendaterietsaandehandis.“Doorcontrolete hebbenoverdecyclustijd,krijgenweeerdereensignaaldatde matrijslangzamerlooptenkunnenwedeoorzaakopsporen. Datisgoedvoordeklant,diegeenproductiviteitsverliesheeft.” AchterditprojectgaateenlangetermijnvisievanArjenVos schuil.“Onzeklantiseigenlijkalleengeïnteresseerdinzijn productendiemetonzematrijswordengemaakt.Destipaande horizonisserviceasabusiness.” Tijdens Kunstoffenbeurs2022 (14en15september)geven ArjenVosenMichelKulpersvanVerbieenpresentatieoverde slimmematrijs. Verbiwilnaar matrijs-as-a-service

metSOLIDWORKS.

DesktopMetalenNederland DesktopMetalheefthetEuropesedistributiecentruminAmsterdamgevestigd.In NederlandzittenookenkeleShopSystem-klantenvanheteersteuur.“Nederlandis eenbelangrijkegroeimarktvoorons”,zegtJonahMyerberg.Datmeethijookaf aanhetsuccesvanLayertec,deGoldpartnervanhetAmerikaanseconcerninde Benelux.“LayertecboektsuccesindeNederlandsemarktmethunaanpakom klantenvolledigteondersteunen.”Goedevoorbeeldenzijnde1-daagse introductietraining‘Ontwerpenvoor3Dprinten’endeuitgebreide3-daagsetraining om telerenontwerpenvoorAdditiveManufacturing

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-46ADDITIVEMANUFACTURING Lightsoutfactories metAM2.0 Lightsoutfactories:datishetultieme doelvandemaakindustrie.Met automatiseringenrobotiseringisde industriealverindezerichting opgeschoven.Deontbrekendeschakelis defysiekeproductievancomponenten vanuiteendigitaalmodel.Traditionele productietechniekenzoalsCNC verspanen,persenengietenhebbenhun beperkingen,zoalsdebeperkte vormvrijheid,hetinstellenvanmachines, DesktopMetalAdditive Manufacturing2.0maakt3D metaalprintentoegankelijk voorbedrijvendiemedemet hunkostprijsmoeten concurreren,steltDesktop MetalCTOJonahMyerberg. Daarmeevulthet Amerikaanseconcernde ontbrekendestapnaardigitale productiein.Reshoringenhet tekortaanvakmensenstaan plotsineenheelander perspectief.

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-47hetmateriaalverliesénhetfeitdatmass customizationnietkanomdatdande kostentehoogoplopen.“MetAdditive Manufacturingkunnenwedezestapwel zetten.AMiseendigitaalproces;vanuit het3Dmodelgaanwedirectnaarhet fysiekeonderdeel,zondertooling”,zegt JonahMyerberg,co-founderenCTOvan DesktopMetal.DeAM-technologievan DesktopMetalzorgthierbijvoorde snelheidomdaadwerkelijknaar volumeproductietegaan.“Additive Manufacturing2.0betekentdetransitie vanprototypesenenkelstuksprinten naarserieproductiemetAdditive Manufacturing.” Waaromisbinderjettingsnel? Degeavanceerdeprintkoppenvande DesktopMetalmetaalprintersShop SystemenProductionSystemzorgenin combinatiemetdegepatenteerdeSingle PassJettingtechnologievoordesnelheid inhet3Dprintprocesendaarmeevoor lagerecostperpart.Indezekoppen zitten70.000nozzlesverdeeldover5 rijen.Daarmeekanhetbindmiddelsneller ennauwkeurigerophetpoederbed wordengejet.DesktopMetaldoethier metdegepatenteerdeSinglePassJetting technologienogeenschepjebovenop. Hetaanbrengenvandenieuwe poederlaagenhetjettenvanhet bindmiddelgebeureninéénbeweging.In plaatsvanvectorbanenprinten,printen demachinesvanDesktopMetaleen volledigelaaginéénkeer.Hierdoorisde

technologie100keersnellerdanvector gebaseerdeAM-technieken,zoals PowderbedFusion.“Weprinten onderdeleninureninplaatsvandagen. Datbetekentmassaproductie”,zegt JonahMyerberg.Daarbijmaakthetvoor hetsysteemniksuitofdebuildboxvolzit methonderdenidentiekeonderdelenof productendiegeometrischverschillen vanelkaar.“Wijzijngeometrisch agnostischalswe3Dprinten.” Robuustersinterproces Eentweedebeslissendedoorbraakdie DesktopMetalgerealiseerdheeft,ishet vereenvoudigenvanhetsinterproces.De binderjettingsystemenproduceren ‘groene’onderdelen,netalsbijMIM (MetalInjectionMolding).Hierinhoudt hetbindmiddelhetpoederbijeen.Nahet verwijderenvanlospoederwordende onderdelenineenovengesinterd.De warmtewordtheelgecontroleerdinhet werkstukgebrachtwaardoor materiaaldichthedentotmeerdan99% ontstaan.Erontstaangeen restspanningen.Welkrimpende onderdelen.DeLiveSintersoftwarevan DesktopMetalcompenseertautomatisch hiervoor.Metdezesoftwarekanzelfs voorafgecompenseerdwordenvoor eventuelevervormingen.Jonah Myerberg:“Omdatwedebeperkingen vanbinderjettinggoedbegrijpen, kunnenwemetLiveSinter,eenFEM analysetool(EindigeElementen Methode),voorafaanpassingendoenaan

reshoringenmanarmeproductie innieuwperspectief

DesktopMetalAM-technologiezet

het3Dmodelomdirecteenmaatvastonderdeelteprintenen sinteren.”Dezesoftwareisnoglangnietuitontwikkeld,aldusde CTOvanDesktopMetal.Hetproceszalnogrobuusterworden. Gamechanger JonahMyerbergzietdeAM-technologievanDesktopMetalals eengamechangerdiedemaakindustrieeensindeveertig, vijftigjaarmeemaakt.“DewarekrachtvanAM2.0isdatwede toeleveringvanonderdelenrobuusterenbetrouwbaarder maken.Metreshoringhalenwespanningenuitde toeleveringsketensweg.”OEM’senmaakbedrijvenkunnen activiteitenterughalennaarhuneigenregio,omdatzeminder afhankelijkwordenvandebeschikbaarheidvangeschoolde operators.“MetAM2.0houdtéénervarenoperatoreenhele fabriekdraaiende.Zowordensupplychainsminderafhankelijk vanonzekerevariabelen.”MetnamehetShopSystemleentzich voordetoeleveringsindustrieomdatheteenechteplugandplay oplossingiswaarvoorDesktopMetaldematerialenende instellingenlevert.“Daagsnadeinstallatieprintjeermee.”

deserieskleinzijn.Endevoordelenzullenalleenmaargroter wordennaarmateengineersmeerspecifiekvoorAdditive Manufacturinggaanontwerpen.JonahMyerberg:“Velen herkennendemeerwaardevanAdditiveManufacturing,maarze wetennogniethoetedesignenvoorAM.Complexe geometrieën,ondersnijdingen,hetconsoliderenvanmeerdere lossecomponenteninéénonderdeel:datmaaktAdditive Manufacturingaantrekkelijk.” Tweedegeneratiemachines Debeperkingistotnogtoedeafmetingen:maximaal5à10 centimeter.JohanMyerbergverwachtechterdatdeze afmetingendekomendejarenmeteenfactor4tot5gaan toenemenalsDesktopMetaldetweedegeneratievanShopen ProductionSystemopdemarktbrengt.Kunjedannietbeter wachtenmetinvesterentotdatdenieuwegeneratie productierijpis?Nee,zegtdeCTO.Alsdehuidigeapplicatiequa geometrieencomplexiteitmaakbaaris,stapdannuinomde technologietedoorgronden,adviseerthij.“Devolgende generatievanonzemachineswordtgeenvervangingvande huidigemaareenaanvulling.”Zezullendebestaandesystemen overenkelejarenabsoluutnietoverbodigmaken.“De toekomstigeAM-systemenopenennieuwemarkten,waarde huidigesystemennognietrijpvoorzijn.” Automobielindustrie DelaagdrempeligheidvandetweeAM-systemenvanDesktop Metalbiedtzoweldeautomotiveindustriealsdebredere machinebouwindustrietoegangtotAdditiveManufacturing. VanwegedehogekostenvanLaserPowderbedFusion,bleef3D metaalprintentotnogtoevooralbeperkttotlucht-en ruimtevaartbedrijvenwaardekostenefficiënctieopeenheel anderniveauligt.“Metbinderjettingbrengenwekostennaar hetniveauvanandereproductietechnieken,zonderdatjein gereedschappenhoeftteinvesterenénmetdemogelijkheidvan masscustomization.Zo3DprintBMWalonderdelenvoordeMseriemodellen.Enzepushendetechnieknubij hunTier1en2toeleveranciers.” https://www.layertec.nl

JonahMyerberg:volgende generatiemachineswordtgeen vervangingmaaraanvullingop bestaandeAM-systemen

Demechanischeeigenschappenvandegeprinteonderdelen liggenhogerdandievangietstukken.Dezeeigenschappen zullenverderverbeterendoordatmomenteelmetnamein Europamaterialenspecifiekvoordetechnologieworden ontwikkeld.Quakostprijsconcurreertdetechnologiebij bepaaldeapplicatiesalmetgietenenzelfsCNC-frezen,zekerals

Concurrerendetechnologie

CWDevelopmentprintwekelijks onderdelenvoormontagebedrijf

DeM5schroefdraadwordtdirectmeegeprintop hetShopSystem(fotorechts).

Dankzijde3Dmetaalprinterzijner geenlangelevertijdenmeer,ietsdat voorfrees-endraaidelenzekerhet laatstejaarwelhetgevalis.“Zes wekenwachtenoponderdeleniste langvooronsmontagebedrijf.” Deon-demandproductieisvoorWilco Janssen,eigenaarvanCWDevelopment, echterniethetbelangrijkstevoordeelvan deeigenmetaalprinter.De ontwerpvrijheidvindthijbelangrijker.“Op conventionelemachinesbenjebeperkt hoejeconstrueert;bij3Dmetaalprinten zijnwevrijerinhetontwerpenookin hetgewicht.”

Shapewayszietveelvraag naar3Dmetaalprinten IndeEindhovenseproductievestigingvanShapewaysstaan tweeDesktopMetalShopSystem metaalprinters.Dezezijnzeer geschiktvoordeproductievan kleinetotmiddelgroteonderdelen inhogeoplages,zegtJulesWitte, PlantManagerbijShapeways. Hetzijnonderdelendieprofiterenvan éénofmeervoordelenvanadditive manufacturing,zoalsontwerpvrijheid, complexiteit,lichtvangewicht.“Erzijn geenopstartkosten,integenstellingtot bijsubtractievetechnieken”,benadrukt JulesWitteeenandervoordeel.Bij Shapewayszietmenbijklantenveel vraagnaardergelijkeonderdelen.“Met debeideShopSystemAM-systemen kunnenwijopapplicatie-gebied meerwaardebieden.”Deprinterszijn snel:ze3Dprinteneenjobdoorgaans binnen3tot4uur.Detotale doorlooptijdinclusiefuitgassenvande binderenhetsinteren,vergt80tot96 uren.“Eenprinterkandusmeerdere ovensbedienen.”

Snelaanpassenvandesign Deenekeerisereenbeugelnodigmet eenhoekvan45graden,deanderekeer van60graden.Datisnueenkwestievan hetontwerpaanpassenenderestgaat vanzelf.CWDevelopment3Dprintophet ShopSystemookandereonderdelen, zelfstotenmetspecialeRVS-pennenom eenjuwelenkluisineenautote verankeren."Vroegermoestenwedeze verbindingenvanstaalwerkmakenen aanelkaarlassen;nuprintenwehet geheelineenkeer.Endeverzekeraar heefthetconceptgoedgekeurd."

Quakostprijsvandeonderdelen concurreerthetShopSystemmet klassiekeproductietechnieken,zolanghet omkleinereaantallengaat.Wilco Janssen:“Inhetmeestgunstigegeval hebbenwebinnenvierdagendemetalen onderdelen;inderegelhoudenwevijf dagenaan.”

Goedenauwkeurigheid Debedieningvande3Dmetaalprinter vanDesktopMetalisgemakkelijk-"elke stapwordtduidelijkophetscherm uitgelegd"-endekrimpdoorhet sinterenisgoedbeheersbaar.“Alsjeop dejuistemanier3Dprintendestukken goedpositioneert,printenwemeteen nauwkeurigheidvan0,1mm.Eenrond gatisechtrond.EntotM5printenwede schroefdraaddirectmee;kleinerematen moetenweevennatappen." Duurzamer Hijisovertuigddat3Dmetaalprintenmet binderjettingsystemeneenvluchtgaan nemen."Detechnologiewordt goedkoper;erkomensteedsmeer metalenbeschikbaarenalsjehetproces goeddoorloopt,hebjebijnageen materiaalverlies.Datscheeltnietalleenin dekosten,hetisookduurzamer.”

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-49-

toezeggingendiezijngedaanophet gebiedvaninnovatieenhetleverenvan serviceenklantondersteuning RödersTECRXU2000: frezenenslijpeninXXLformaat RödersTECheeftopGrindingHubde XXL-freesslijpmachinegetoond. DeRXU2000isindebasiseen3-assig precisiebewerkingscentrum.Demachine heefteenbereikvan2.000bij1.800bij 800mmendetafelkanbelastworden metmaximaal5ton.Demachinebouwer heefthetbereikvandeZ-asbewust beperkt,omdehogenauwkeurigheidte kunnengaranderen.Deze nauwkeurigheiddiemetbewerken haalbaaris,wordtverderverhoogd doordatdeRXU2000dewerkstukkenin dezelfdeopspanningkanslijpen.Zowel coördinatenslijpenalsverticaalof profielslijpenzijnmogelijk.Omdezeer hogerondhedenennauwkeurighedente halenheeftdemachinebouwer(inde BeneluxvertegenwoordigddoorDymato) veelaandachtbesteedaande temperatuurbeheersingindemachine. Medehierdoorzijnrondhedenvan1tot2 µmhaalbaarevenalseennauwkeurigheid vanbeterdan5µminhethele werkbereik.

Rackhandling

SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-50-

LimasCubebox:alternatief voorcobot Limasheefthetdealerschap verworvenvoorCubebox,een robotcelvoorhetautomatiserenvan CNC-machines,opbasisvaneen Fanucindustrierobot. Decelisontwikkeldenwordtgebouwd doorTezmaksanRoboticsTechnologies, onderdeelvaneenvandegrootsteCNCmachineleveranciersinTurkije,onder anderedealervoorSpinner. HansBlomenzegtdatdeCubeboxvooral concurreertmetcobots.Hijziet,netals deeigenaarvanTezmaksanRobotics Technologies,alseenvandegrootste bezwarenvandecobotdatdezeinde metaalbewerkingeigenlijktezwaarwordt belast.Decobotopereertquareikwijdte vaakinhetmaximalewerkgebied.Dat lijdttotslijtagesaandeaandrijvingenop middellangetermijn.Daarnaastkosthet teachenvandecobotteveeltijdomhele kleineseriesonbemandtegaan produceren.Endiekantgaathetop,zegt HansBlomen.Tezmaksanbouwtde Cubeboxindrievarianten.DeCubebox BluesDRiseenrobotsysteemmet maximaal8lades(vanelk1200bij600 mm),metmaximalehandlinggewichten van7kilogram(DRMini),12of35kilo (DRenDRMax),eendubbeleSchunkgrijperendeeigenRobocamsoftware vanTezmaksan.

DeCubeboxBluesRTiseencompacte robotladermeteenronddraaiendetafel waaropdematerialenendebewerkte productenliggen.DeTRisgeschiktvoor eenFanucrobotmet12,25of35kg. handlinggewicht.Dederdeproductlijnis deCubeboxSoulvoorrackhandling.Inde S-enM-uitvoeringkunnenracksvan800 bij500mmtotrespectievelijk1000bij 600mmgeladenworden.IndeLuitvoeringzijn11racksvanEuropallet formaat(1200x800mm)stapelbaar.

Doosanverandertnaamin DNSolutions DoosanMachineToolsverandertde naaminDNSolutions. Denaamswijzigingkomtvoortuitde overnamevandemachinebouwer verledenjaardoorDTRAutomotive.De nieuweeigenaarversterktdeambitievan DNSolutionsomdoortegroeiennaar eentop3positieindewereldwijde werktuigmachine-industrie.DNSolutions kondigtaandatkomendejareninEuropa geïnvesteerdzalwordenineengroot technischcentrum.“DeambitiesvanDN Solutionssluitennauwaanoponzeeigen bedrijfsplannen”,zegtJoostVerschure, ManagingDirectorvanDormacCNC Solutions,35jaardealerinNederlandvan eerstDoosan,nuDNSolutions.Joost Verschureismetnameblijmetde

The complete puzzle, from industrial design to manufacturing, under one roof A CONNECTING EXPERIENCE FROM INDUSTRIAL DESIGN TO MANUFACTURING Kortrijk Xpo 21-22 | 09 2022 Discover the concept and ourroutestechnology www.D2M.be SOLUTIONS MAGAZINE3/2022-51-

Professioneel advies Alle technologieën in-house CorrecteHogeKorteConfidentialiteitlevertermijnkwaliteitscontroleprijs SEIDO Solutions BV Nijverheidslaan 23 8560 Wevelgem, Belgium BE +32 56 35 00 35 NL +31 30 32 00 274 FR +33 3 53 32 00 59 info@seido-solutions.comwww.seido-solutions.com 3D PRINTING SOLUTIONS