Stabilność finansowa w czasach pandemii

Kryzys wywołany koronawirusem jest unikalny ze względu na jego wpływ na gospodarkę i w wymiarze popytowym, i podażowym. Specjaliści obawiają się, by w efekcie przedłużania się pandemii, powrót gospodarki do wzrostu nie przyjął najbardziej niekorzystnego kształtu, to jest litery L.

Tekst na podstawie: PARP, hbrp.pl, Deloitte opracowała Lidia Zakrzewska – redaktorka „ICAN Management Review”, artykuł pochodzi ze strony https://poradnikpodatnika.gov.pl,

W przypadku spełnienia się takiego scenariusza, jak i nadejścia ewentualnej drugiej fali pandemii, historia podpowiada, że największe fortuny powstają właśnie w czasach największych turbulencji i zmian rynkowych. Mistrzowie zarządzania czują się w warunkach niepewności jak ryby w wodzie, z chirurgiczną precyzją przekuwając zagrożenia w szanse i ryzyka w okazje. W tym celu optymalizują finanse swoich przedsiębiorstw i mają przygotowane awaryjne plany, w których uwzględniają wnioski z przeszłych kryzysów.

Lekcja historii: postaw na płynność!

Analiza skutków globalnego kryzysu z lat 2007-2009 wskazuje, że głównym powodem upadłości firm w tamtym czasie była utrata płynności finansowej i możliwości regulowania zobowiązań. Mimo tego, że w niektórych przypadkach rachunek zysków i strat nie wskazywał na kłopoty finansowe, w praktyce firmy były zmuszone do ogłaszania upadłości przez brak dostępu do płynnych instrumentów i gotówki, niezbędnej w krwiobiegu zdrowego przedsiębiorstwa. Jakie kroki należy zatem podjąć, by zminimalizować wpływ kryzysu na sytuację finansową przedsiębiorstwa oraz poprawić jego płynność? Poniżej praktyczne wskazówki.

KROK 1: Stwórz plan awaryjny

Powołaj dedykowany sztab kryzysowy – interdyscyplinarny zespół, złożony z pracowników odpowiedzialnych za kluczowe procesy w firmie – m.in. menedżerów pionu sprzedaży i marketingu (w tym mających bezpośredni kontakt z klientami), działu HR oraz IT. Zadbaj, aby znalazła się w nim również osoba o umiejętnościach analitycznych, której zadaniem będzie analiza otoczenia makroekonomicznego, w tym bieżące monitorowanie rynku, prasy oraz docieranie do istotnych dla ciebie informacji.

Po zweryfikowaniu własnej sytuacji finansowej (w tym analizie podpisanych kontraktów i sprawdzeniu jak kształtują się zobowiązania finansowe firmy w najbliższym czasie) wspólnie z zespołem opracuj strategiczny plan zarządzania płynnością finansową, jako część ogólnofirmowej strategii zarządzania kryzysowego, mającego zapewnić ciągłość działania.

KROK 2: Rób stress-testy

Przy pomocy sztabu kryzysowego zidentyfikuj kluczowe zagrożenia dla firmy i stwórz kilka scenariuszy rozwoju sytuacji – pozytywnych oraz negatywnych – w tym skrajnych, nietypowych w kontekście analizowanej płynności finansowej i odporności na ryzyko w normalnych warunkach.

Wykonuj stress-testy, czyli testy różnych scenariuszy, według których może potoczyć się rozwój sytuacji w twoim przedsiębiorstwie. Pozwolą one z wyprzedzeniem określić konsekwencje strategicznych decyzji w określonych warunkach, przy założeniu istotnej niepewności rynkowej. Przed podjęciem każdej ważnej decyzji weryfikuj ją pod kątem tych scenariuszy – zwłaszcza odporności firmy w scenariuszu pozytywnym. Scenariusz pozytywny jest punktem wyjścia dla analizy – jeżeli przedsiębiorstwo nie przetrwa przy jego założeniach, to zmiana strategiczna jest wręcz nieodzowna.

Na bieżąco analizujcie spływające z rynku sygnały: branżowe raporty, prognozy dotyczące PKB; uzupełniajcie je o informacje płynące od dostawców i klientów, i elastycznie dostosowujcie własne działania do zmieniającej się sytuacji.

KROK 3: Stwórzapasy kapitału

Przeanalizuj opcje ściągnięcia należności do firmy w krótkim czasie. Zoptymalizuj również kapitał pracujący, eliminując zbędne zapasy gotówki, które mogą być wykorzystane do stworzenia poduszki finansowej. Wprowadź proste usprawnienia, które przyspieszą proces wystawiania faktur, zoptymalizują prewindykację i windykację. Nie zapominaj także w ostateczności o istniejących narzędziach poprawiających płynność finansową – w razie potrzeby rozważ zasadność skorzystania z faktoringu i forfaitingu. Grupy kapitałowe mogą skorzystać dodatkowo z cash poolingu.

Zrób przegląd posiadanych zobowiązań okresowych: zbędnych abonamentów czy prenumerat. W miarę możliwości renegocjuj własne terminy płatności (np. zawieś lub renegocjuj warunki i terminy spłaty rat kredytowych, leasingowych, czynszów i innych zobowiązań okresowych).

Pamiętaj o możliwości skorzystania z przydatnych systemów IT, które na co dzień wspierają szeroko rozumiane procesy zarządzania ryzykiem, płynnością czy finansami – często są stosunkowo tanie i łatwe do wprowadzenia w przedsiębiorstwie.

KROK 4: Zweryfikuj wiarygodność kredytową kontrahentów

Wiarygodność kredytowa stałych dostawców powinna być sprawdzona w pierwszej kolejności, jako że ryzyko ich niewypłacalności może najmocniej dotknąć twoją firmę. Również przez długi okres współpracy, mogą cię wiązać z nimi nieaktualne umowy bądź niekorzystne postanowienia umowne.

Staraj się jak najszybciej zidentyfikować tych partnerów biznesowych, którzy w zaistniałej sytuacji mogą wpaść w kłopoty finansowe. Wstępne oszacowanie może bazować na ogólnodostępnych danych z BIK lub publikowanych sprawozdaniach finansowych. Dokonaj bieżącej aktualizacji oceny kredytowej swoich kontrahentów oraz jakości ich zabezpieczeń – ewentualnie zażądaj dodatkowych. Dostosuj limity kredytu kupieckiego do nowych warunków funkcjonowania w przypadku wybranych kontrahentów, uwzględniając jednak wpływ tych decyzji (i ich skutki) na działalność gospodarczą tych podmiotów.

Unikaj najczęstszych błędów

W warunkach kryzysowych przedsiębiorcy często wpadają w typowe pułapki: ignorują sygnały ostrzegawcze płynące z gospodarki (przekonanie, że kryzys sam się rozwiąże); podejmują nieskuteczne, mało elastyczne działania, lub też działają zbyt wolno; z powodu braku danych podejmują często złe decyzje i dokonują nietrafionych wyborów.

Żeby uniknąć działania na oślep, zastanów się nad możliwością skorzystania z koncepcji VUCA w ramach zarządzania strategicznego. Akronim pochodzi od słów: Volatility (z ang. zmienność), Uncertainty (z ang. niepewność), Complexity (z ang. złożoność) oraz Ambiguity (z ang. niejednoznaczność). Aby powyższe wymiary złożonej rzeczywistości stanowiły dla firmy szansę, a nie zagrożenie, sztab kryzysowy powinien podjąć działania stanowiące stosowną odpowiedź. Są one określane tym samym skrótem, jednak tym razem tłumaczone inaczej: Vision (z ang. wizja), Understanding (z ang. zrozumienie), Clarity (z ang. przejrzystość) oraz Adaptability/Agility (z ang. Elastyczność/zwinność). Tak więc muszą wiedzieć czego chcą i w jaki sposób zamierzają to osiągnąć mając do dyspozycji określone zasoby materiałowe i ludzkie pamiętając, że w każdej chwili sytuacja może się zmienić i trzeba będzie ponownie weryfikować założenia oraz ścieżkę postępowania.

Dopasuj działania do etapów kryzysu

Każdy kryzys charakteryzuje się występowaniem trzech etapów: spadku, recesji oraz odbicia. Każdy z nich można traktować jako punkt oparcia podczas tworzenia strategii przetrwania lub rozwoju firmy w niekorzystnych warunkach. Kolejność niezbędnych kroków powinna być następująca:

ETAP I: Spowolnienie – na tym etapie należy skoncentrować się na ostrożnym zarządzaniu długiem oraz konsekwentnym egzekwowaniu należności; firma powinna zredukować część inwestycji oraz obciąć wszelkie zbędne koszty (np. zmniejszyć poziom zapasów, zweryfikować politykę zakupową), by zabezpieczyć płynność finansową oraz utrzymać dodatnie przepływy pieniężne w przedsiębiorstwie.

ETAP II: Recesja – w tej fazie kryzysu warto postarać się „odskoczyć” konkurencji; można tego dokonać np. poprzez intensyfikację (a nie redukcję) działań marketingowo-sprzedażowych (tj. oferować i komunikować rynkowi sprzedawaną wartość – odpowiednio zmodyfikowanych produktów/usług do panującej koniunktury i oczekiwań odbiorców); warto również zwiększyć inwestycje w innowacyjne rozwiązania i modernizację majątku trwałego, oraz zadbać o kluczowe talenty dla organizacji (umożliwiając korzystanie z elastycznych form pracy, zapewniających niższe koszty).

ETAP III: Ożywienie – pod koniec kryzysu należy postarać się o dostęp do kredytów, umożliwiających ekspansję; korzystając z niskich cen warto stopniowo zwiększać poziom zapasów oraz zakupów; można także wykorzystać nadarzające się okazje do strategicznych przejęć lub wykupów części majątków innych przedsiębiorstw.