Numer 4/2016 - czerwiec/lipiec 2016
Edukacja
wczesnoszkolna Kolejna rewolucja w szkolnictwie
Powracają czteroletnie licea str. 6
Teoria i praktyka
w nauczaniu specjalnym str. 22
Temat numeru
Zajęcia dodatkowe dla maluchów
- czyli co robią w wolnym czasie przedszkolaki str. 12
Moje dziecko wcale takie nie jest
- czyli jak współpracować z rodzicami str. 30
Wydawca: Ogólnopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli OCDN Sp. z o. o. ul. Bronowicka 86/2 30-191 Kraków Tel./fax +48 12 633 33 67 sekretariat@ocdn.pl Redaktor Naczelny: Grzegorz Jasiński | g.jasinski@ocdn.pl Redaktor Prowadzący: Sabina Irzyk | s.irzyk@ocdn.pl Współpraca: Agata Petyniak, Edyta Kajmowicz, Justyna Jurczyk, Justyna Sala-Suszyńska, Tomasz Matuszczak, Kamila Michalik, Katarzyna Pająk Korekta: Anna Bronikowska, Julia Piotrowska, Marek Stróżyk Opracowanie graficzne i skład: Andrzej Gurba Reklama: Sabina Irzyk | s.irzyk@ocdn.pl
facebook.com/nauczyciel.ocdn
Redakcja nie zwraca materiałów niezamawianych. Zastrzega sobie prawo do redagowania nadesłanych tekstów i obróbki nadesłanych zdjęć, nie odpowiada za treść umieszczanych ogłoszeń i reklam.
zeskanuj i zapisz wwww.ocdn.pl
Drodzy Czytelnicy, tematem obecnego numeru jest edukacja wczesnoszkolna. Pierwszy etap kształcenia ma szczególne znaczenie dla rozwoju dzieci, dlatego chcemy zwrócić Państwa uwagę na możliwości płynące z łączenia różnych form kształcenia, a także budowania pozytywnych nawyków. Chcemy też, zachęcić Państwa do wdrażania innowacyjnych metod do swojej pracy dydaktycznej, ale także do rozwoju form współpracy z rodzicami. Zwracamy również uwagę na kształcenie specjalne, coraz bardziej zyskujące na znaczeniu. Pozostając w temacie edukacji najmłodszych, wskazujemy na możliwe rodzaje zajęć dodatkowych. Ważne jest, aby kształcenie dzieci często przed pierwszym etapem edukacyjnym wskazanym w Ustawie o systemie oświaty, umożliwiało ich wszechstronny rozwój. Specjaliści podkreślają ogromne znaczenie rozwoju emocjonalnego, często marginalnie traktowanego przez kadrę żłobków i przedszkoli. Chcemy też, przedstawić Państwu jedną z wyróżniających się na rynku sieci edukacyjnych, specjalizujących się w kształceniu dzieci w wieku od 0 do 6 lat i realizującej postulat wszechstronnego rozwoju w praktyce. Zachęcamy także do zapoznania się z planowanymi zmianami w systemie kształcenia oraz argumentami obu stron konfliktu. Zmiany na pewno nie będą łatwe, ale dobre przygotowanie się do nich, pozwoli na minimalizację skutków okresu przejściowego dla uczniów. Zapraszam do lektury najnowszego numeru czasopisma Nauczyciel. Grzegorz Jasiński Redaktor Naczelny
spis treści
Aktualności Kolejna rewolucja w szkolnictwie. Powracają czteroletnie licea. Justyna Jurczyk
6
Bliżej szkoły Innowacyjny wychowawca jako nowy wzór nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej Justyna Sala-Suszyńska
8
Zajęcia dodatkowe dla maluchów - czyli co robią w wolnym czasie przedszkolaki Tomasz Matuszczak
12
I Ty odkrywaj z nami świat! Anna Polak, Magdalena Palonek
14
Edukacja wczesnoszkolna Pierwsza i najważniejsza praca Katarzyna Pająk
18
Teoria i praktyka w nauczaniu specjalnym Kamila Michalik
22
Rutyna nie taka zła! Budowanie dobrych nawyków u dzieci od najmłodszych lat Edyta Kajmowicz
26
Z życia nauczycieli „Moje dziecko wcale takie nie jest”- czyli 5 wskazówek jak współpracować z rodzicami Agata Petyniak
30
Justyna Jurczyk
Kolejna rewolucja w szkolnictwie Powracają czteroletnie licea
Poprzednia reforma jak twierdzi minister edukacji, nie zdała sprawdzianu. Dlatego też został przygotowany nowy program rządowy, który ma objąć cały system szkolnictwa, włącznie z kształceniem zawodowym. Najważniejszym jego postulatem jest powrót do prostej struktury 8 plus 4 oraz likwidacja gimnazjów. Nie wszyscy jednak popierają to rozwiązanie. Pomysł powrotu do ośmioklasowej podstawówki oraz czteroletniego liceum PiS zgłaszał jeszcze podczas kampanii wyborczej 2015 roku. Zdaniem polityków obecny system edukacji nie spełnia swojej roli - nauczyciele oraz placówki są w trudnej sytuacji, a co za tym idzie poziom kształcenia spada. Swoje zdanie w tym temacie przedstawił również prezydent Andrzej Duda podczas posiedzenia Narodowej Rady Rozwoju. - Należy zmienić formułę dotychczasowego gimnazjum. To jest moje osobiste przekonanie. Ja uważam, że należy je albo wydłużyć albo zlikwidować. Po wygraniu przez partię wyborów oraz zorganizowaniu serii ogólnopolskich debat, Minister Edukacji podczas obrad odbywających się w Toruniu przedstawiła wstępne założenia reformy, które mają objąć całe szkolnictwo. Według ogłoszonego planu nauka w szkole podstawowej zostanie wydłużona do ośmiu lat. Przez pierwsze cztery lata ma być prowadzona edukacja wczesnoszkolna. Swoje stanowisko Minister argumentowała badaniami, według których uczeń „gubi się” w czwartej klasie i dlatego wskazane jest wydłużone nauczanie wczesnoszkolne Problem ten ma rozwiązywać nowa sytuacja, w której uczniowie z czwartej klasy wciąż będą mieli tego samego wychowawcę, a jednocześnie powoli zaznajamiani będą z nowymi nauczycielami, uczącymi odrębnych przedmiotów. Następną nowością jest powrót czteroletnich liceów oraz co za tym idzie, likwidacja obecnych gimnazjów. Większość pedagogów oraz dyrektorów, szczególnie szkół średnich poparła ten ruch, Pomysł ocenili jako „rozsądny”: liceum, by spełniało wyznaczone cele musi
6
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
trwać cztery lata - mówili. Krok ten popierają także rektorzy szkół wyższych, według których młodzież z wykształceniem średnim w obecnym systemie nie jest wystarczająco przygotowana, aby zawitać w mury uniwersytetów. A jaka jest ocena obywateli? Według badań gimnazja miały nienajlepszą renomę wśród społeczeństwa. Zapowiedzi odejścia od gimnazjów akceptowane są przez większość Polaków. Co ciekawe ich likwidację faworyzują także młodzi ludzie, którzy niedawno ukończyli ten etap edukacji – za likwidacją opowiada się ponad 56 procent ankietowanych pomiędzy 18 a 24 rokiem życia. Nie wszyscy jednak widzą korzyści płynące z reformy - sceptycznie nastawieni są dyrektorzy oraz kadra nauczycielska obecnych szkół gimnazjalnych. Pracownicy boją się o przyszłość placówki a co za tym idzie również o swoje stanowiska. O przyszłości szkół decydować będą bowiem samorządy, które już zaczynają planować kolejne ruchy aby wprowadzić reformę w życie. W gminach wiejskich sytuacja również wydaje się nieciekawa - pomimo zapewnień władz, że zrobią wszystko, aby reforma nie została przeprowadzona kosztem nauczycieli - nic jednak nie wskazuje na to, aby obyło się bez przymusowych zwolnień. Niezadowolenie oraz niepewność przejawiają także rodzice dzieci z najmłodszych klas, które od przyszłego roku będą pierwszymi rocznikami uczącymi się przez 8 lat w podstawówce - według rodziców młodsi uczniowie będą zmuszeni „rywalizować” o miejsce w szkole średniej z dziećmi o 2 lata starszymi uczęszczającymi do gimnazjum. Szczegóły reformy szkolnictwa zawodowego są już zna-
Aktualności ne - od września 2017 roku pojawią się dwustopniowe szkoły branżowe, które w zamyśle mają zastąpić dzisiejsze zawodówki. System szkolnictwa zawodowego ma być, według zapewnień dostosowany do regionalnej specyfiki a po ukończeniu szkoły absolwent nie będzie musiał starać się o dodatkowe uprawnienia. Zmiana ma również dotyczyć egzaminu dojrzałości - po II stopniu szkoły branżowej uczeń będzie miał możliwość zdawać maturę zawodową, a następnie wybrać wyższe studia zawodowe, które zapewnią mu tytuł licencjata. Jednak jeśli absolwent będzie chciał zdobyć tytuł magistra, będzie zmuszony wybrać maturę, jaką zdają uczniowie liceów i techników.
Najnowsza reforma budzi wiele kontrowersji oraz skrajnych emocji - z pewnością krytycznie do tego pomysłu nastawieni są sami zainteresowani, czyli nauczyciele obecnych szkół gimnazjalnych oraz sceptyczni rodzice dzieci najmłodszych klas. Jednak z drugiej strony część społeczeństwa popiera rewolucję szkolną - według dyrektorów szkół średnich oraz rektorów uniwersytetów jest ona konieczna, aby poprawić poziom wykształcenia młodego pokolenia. Ale jak będzie wyglądać reforma od strony finansowej? Czy obecne placówki mogą pozwolić sobie na taki krok? Cóż, o tym przekonamy się już w niedalekiej przyszłości.
Literatura: 1. M. Chmielewska, Czeka nas kolejna rewolucja w szkolnic twie. Wygaszanie gimnazjum rozpocznie się w 2017 roku, http://www.dziennikbaltycki.pl/aktualnosci/a/czeka-nas-kolejna-rew
olucja-w-szkolnictwie-wygaszanie-gimnazjum-rozpocznie-sie-w-2017- roku,10342537 (05.07.2016)
2. M. Sewastianowicz, Koniec z gimnazjami, wraca czteroletnie liceum
http://www.oswiata.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/koniec-z-gimnazjami- wraca-czteroletnie-liceum?utm_source=facebook.com&utm_mediu m=social&utm_campaign=artykul&utm_term=koniec-z-gimnazjami- wraca-czteroletnie-liceum&utm_content=Edukacja-moja (02.07.2016)
3. Portal WP Wiadomości, Rewolucja PiS w szkołach? Prezydent jest za
http://wiadomosci.wp.pl/kat,8771,title,Rewolucja-PiS-w-szkolach- Prezydent-jest-za,wid,18390010,wiadomosc.html?ticaid=1175a2
(04.07.2016)
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
7
Justyna Sala-Suszyńska
Innowacyjny wychowawca
jako nowy wzór nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej Ze względu na dynamicznie rozwijającą się rzeczywistość, społeczeństwa obywatelskie i informacyjne, formułują nowe oczekiwania, stawiając nowe cele. Wyzwania te dotyczą kształcenia nowych pokoleń ludzi, którzy muszą zdobyć umiejętność radzenia sobie w nowych realiach życia w przyszłości. Tym zamierzeniom w początkowej fazie powinni sprostać nauczyciele, nowocześnie przygotowani do swojej pracy. Współczesnej szkole potrzebni są nauczyciele, którzy są w pełni przygotowani do pracy pedagogicznej i którzy chcą nieustannie się dokształcać, a nie poprzestawać na zdobytej wiedzy.
Kompetencje nowatorskiego nauczyciela Przez pojęcie kompetencje nauczyciela należy rozumieć zbiór profesjonalnych umiejętności, wiedzy, wartości oraz postaw, którymi musi odznaczać się każdy nauczyciel, aby mógł efektywnie wykonywać swoją pracę. W dzisiejszych czasach wielką wagę przywiązuje się do nowatorstwa pedagogicznego. W głównej mierze, od pionierskiego nauczyciela oczekuje się ustawicznego dokształcania, troszczenia się o awans zawodowy poprzez podnoszenie kwalifikacji, bycie mistrzem w swoim zawodzie, opanowania i doskonalenia specjalności. Co więcej, współczesny nauczyciel, zasługujący na miano nowoczesnego powinien być twórczy, poszukiwać nowych dróg i metod działania, wystrzegać się stereotypów, reagować elastycznie na zmienne potrzeby edukacyjne społeczeństwa i jednostki. Nauczyciel może dziś osiągnąć wartościowe i wybitne rezultaty wychowawcze jedynie wówczas, gdy będzie innowatorem, osobą twórczą. Optymalny wzorzec nauczyciela współczesnej szkoły to człowiek wolny, autonomiczny i ekspansywny, a zarazem otwarty, elastyczny i samodzielny, a zdaniem uczniów przede wszystkim sprawiedliwy. Powinien in-
8
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
spirować wychowanków do rozwijania własnych zainteresowań. Pracy nauczyciela powinna nieustannie towarzyszyć myśl o tym, że uczestniczy w ważnym procesie kształtowania przyszłych pokoleń.
nauczyciel jest w równym stopniu dydaktykiem, jak i wychowawcą
Godny zaakcentowania jest fakt, iż nauczyciel jest w równym stopniu dydaktykiem, jak i wychowawcą. Obok rodziców i opiekunów, nauczyciel staje się jednym z głównych czynników oddziałujących wychowawczo na dziecko.
Progresywny nauczyciel w opinii uczniów Z badań Franciszka Dyki wynika, że uczniowie chcą widzieć w wychowawcy to, co najlepsze. Według nich dobry nauczyciel powinien być sprawiedliwy, wyrozumiały, wesoły i mieć poczucie humoru. W opinii uczniów, ważne jest by, nauczyciel był opanowany oraz dyskretny. Kolejne cechy, które są równie ważne to: mądry, optymistyczny, komunikatywny, dobry organizator, przyjacielski, partnerski, pomocny, nie krzywdzi dzieci, wrażliwy, o schludnym i zadbanym wyglądzie, słowny, godny zaufania, obowiązkowy, odpowiedzialny, wczuwający się w problemy dziecka, łagodny i taktowny, punktualny oraz lojalny.
Bliżej szkoły
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
9
Dla uczniów, ważną zaletą nauczyciela są jego predyspozycje zawodowe takie jak: umiejętność jasnego i precyzyjnego przekazywania wiadomości oraz zachęcania do pracy. Uważają oni również, iż zadaniem nauczyciela jest nie tylko przekazywanie wiedzy, ale i oddziaływanie na osobowość ucznia i jego sprawowanie. Kompetentny nauczyciel potrafi zainteresować przedmiotem, nie każe uczyć się reguł na pamięć, ale stara się, by były one zrozumiałe oraz, potrafi wpoić zasady odpowiedzialnego zachowania. W powszechnej opinii, nauczyciel to osoba, dla której uczeń jest partnerem, u której w razie trudności, spotka się z pomocą i zrozumieniem. Jest wychowawcą budzącym szczery szacunek, a nie lęk, agresję czy złość. Uczniowie chętniej identyfikują się z nauczycielem przyjaznym, sprawiedliwym i pobudzającym ich inicjatywę, samodzielność oraz posiadającym zaufanie i autorytet.
Większość rodziców uważa, że relacje między nauczycielem i uczniem powinny opierać się na partnerstwie. Natomiast atmosfera w szkole zależy przede wszystkim od stosunków między nauczycielami oraz od obiektywnego oceniania. Zdaniem rodziców innowacyjny nauczyciel powinien mieć szerokie zainteresowania i wiedzę, być specjalistą w wybranej dziedzinie i zainteresować uczniów jej poszukiwaniem. Dobry wychowawca powinien dysponować nieodzownym czasem dla swoich wychowanków, szanować ich poglądy i budzić zaufanie. Rodzice wymagają też indywidualnego podejścia do każdego dziecka zarówno mniej zdolnego, przeciętnego, jak i bardziej uzdolnionego. W pracy nauczyciela najważniejszą wartością powinno być dobro dziecka, odpowiedzialność za jego rozwój i przygotowanie do podejmowania decyzji oraz znajdowania sensu życia.
Nowoczesny wychowawca w oczach rodziców W opinii rodziców nauczyciel powinien mieć podejście do uczniów, być tolerancyjny, opanowany i wymagający, a jego zachowanie powinno być wzorem i przykładem dla dzieci. Nauczyciel powinien legitymować się wyższym wykształceniem i kwalifikacjami pedagogicznymi. Rodzice są zdania, że nauczyciele w największym stopniu powinni udzielać porad rodzicom w zakresie wychowania, nauczania i wyboru zawodu przez ucznia. Chcą też, aby nauczyciel był dla ucznia partnerem i by istniały pomiędzy nimi dobre stosunki, które charakteryzowałyby się wzajemnym zrozumieniem i szacunkiem. Rodzice wielką wagę przywiązują do cech indywidualnych nauczycieli. Oczekują od nich wysokiego poziomu wiedzy, talentu pedagogicznego i dużej kultury osobistej.
Mgr Justyna Sala-Suszyńska, anglista, pedagog, doktorantka II roku Pedagogiki na UMCS. Zainteresowania koncentrują się wokół językoznawstwa kognitywnego, specyficznych trudności w uczeniu się języków obcych, a także tematyką związaną z dysleksją i dwujęzycznością.
10
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
Literatura: 1. F. Dyka, Czas odzyskany i sytuacja dziecka wiejskiego, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 1994/ 2. 2. H. Hamer, Klucz do efektywności nauczania, Warszawa, 1994. 3. K. Lorek, Nauczyciel (zdolny) w przestrzeni współczesnej edukacji, Kalisz 2011. 4. B. Muchacka, Szymański M., Nauczyciel w świecie współczesnym, Kraków, 2008. 5. E. Perzycka, Kompetencje edukacyjne nauczycieli stan i perspektywa badań, Szczecin 2004. 6. W. Strykowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, „Edukacja Medialna”, 2002/4, s. 5-13.
Tomasz Matuszczak
TEMAT NUMERU
Zajęcia dodatkowe dla maluchów - czyli co robią w wolnym czasie przedszkolaki
Nowoczesne przedszkola, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rodziców, oferują bogaty wachlarz zajęć dodatkowych dla ich pociech. Zajęć, które mają nie tylko wypełnić dzieciom wolny czas, ale również znacząco wpłynąć na ich rozwój i pomóc odnaleźć ukryte w nich talenty. Każde przedszkole posiada w swojej ofercie pakiet dodatkowych zajęć opłacanych w ramach czesnego. Większość placówek wychodzi jednak poza tę ofertę, proponując inne, dodatkowo płatne, formy spędzania wolnego czasu. Przedszkola prześcigają się w różnorodności oferowanych zajęć, co często utrudnia rodzicom podjęcie decyzji, na jakie lekcje zapisać dzieci, tak by nie zmarnować ani ich czasu ani swoich pieniędzy. Dobrze więc zapoznać się najpierw z charakterystyką poszczególnych zajęć.
12
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
Rytmika W prawie każdym przedszkolu na liście zajęć dodatkowych pojawia się rytmika, czyli zajęcia muzyczno-ru-
Bliżej szkoły chowe. Celem tych zajęć jest rozwój kulturalny dziecka i uwrażliwienie go na sztukę. Warsztaty prowadzone są przez osobę z wykształceniem muzyczno-pedagogicznym. W ich trakcie dzieci uczą się prostych układów tanecznych i gry na instrumentach, śpiewają piosenki oraz poznają podstawowe elementy muzyki. Istotą rytmiki jest połączenie ruchu ze słuchaniem muzyki.
Gimnastyka rozwojowa i korekcyjna Ta forma zajęć ma przede wszystkim wpłynąć na fizyczny rozwój dziecka. Jej celem jest kształtowanie zdolności motorycznych i ruchowych oraz prawidłowej postawy ciała. Wszystkie ćwiczenia wykonywane są w formie różnorodnych zabaw, które wspomagają rozwój poszczególnych narządów ruchu i mięśni. W trakcie lekcji wykorzystywane są różne pomoce, takie jak szarfy, woreczki, piłki, klocki, a nawet ławeczki i krzesełka.
Język angielski Lekcje języka angielskiego są obecnie stałym elementem wychowania przedszkolnego. Metoda nauczania jest
oczywiście dostosowana do wieku dziecka. W trakcie lekcji prowadzący wykorzystuje zabawy ruchowe, powtarzanie wierszyków i śpiewanie piosenek. Dzieci wykonują krótkie i proste polecenia wydawane przez pedagoga, odpowiadają na zadawane przez niego pytania – najczęściej są to odpowiedzi „tak” lub „nie”, a czasami krótkie i proste zdania. Celem zajęć jest osłuchanie i oswojenie dzieci z językiem. Niektóre przedszkola oferują również dodatkowe lekcje z native spekearem oraz naukę jeszcze jednego dodatkowego języka (często jest to język hiszpański).
Inne zajęcia dodatkowe Opisane wyżej zajęcia najczęściej należą do pakietu oferowanego przez przedszkola w ramach czesnego. Na jakie inne, dodatkowo płatne, zajęcia można jeszcze posłać dziecko? Wiele placówek zachęca dzieci do udziału w warsztatach plastycznych i artystycznych, których celem jest rozwijanie wyobraźni i kreatywność. W ramach tych warsztatów prowadzone są lekcje z malarstwa, ceramiki i baletu oraz zajęcia teatralne i taneczne. Kolejną grupą dodatkowych świadczeń są zajęcia sportowe, do których najczęściej należą joga i judo. Często przedszkola zapraszają również na warsztaty kulinarne, na których dzieci uczą się przygotowywania prostych potraw (np. sałatek). Niektóre placówki proponują również swoim podopiecznym spotkania z logopedą lub psychologiem dziecięcym.
dodatkowe lekcje mają być zabawą i ciekawą formą spędzania wolnego czasu w gronie rówieśników
Jak rozsądnie wybierać zajęcia dodatkowe? Przy wyborze zajęć dodatkowych rodzice powinni kierować się potrzebami dzieci, a nie własnymi ambicjami i panującą modą. Obserwacja własnego dziecka i codzienna rozmowa stanowią podstawę wyboru odpowiednich dla malucha zajęć. Należy również pamiętać, że dodatkowe lekcje mają być zabawą i ciekawą formą spędzania wolnego czasu w gronie rówieśników. I przede wszystkim nie wolno przesadzić z ich ilością – dzieci potrzebują również spędzać czas z rodzicami i z rówieśnikami, zwyczajnie pobawić się na podwórku w gronie innych dzieci, a nawet trochę się ponudzić. Tylko ustalenie odpowiednich proporcji między tymi rzeczami będzie sprzyjało radosnemu i zdrowemu rozwojowi dziecka. CZASOPISMO N@UCZYCIEL
13
Anna Polak, Magdalena Palonek
I Ty odkrywaj z nami świat! Zabawa, rozwój, edukacja, wparcie to podstawy działalności „Sieci edukacyjnej Kraina Odkrywcy”. Tworzymy żłobki i przedszkola - miejsca, które wspierają i rozwijają dziecięcą kreatywność. Placówki o różnych profilach, bogata oferta opieki oraz szeroki wachlarz zajęć prowadzonych przez specjalistów. Dzięki temu, dzieci mają szansę na wszechstronną edukację. Jak zaczęliśmy odkrywać świat?
Jakie metody są odkrywcze?
„Sieć edukacyjna Kraina Odkrywcy” swoją działalność rozpoczęła otwierając żłobki w Krakowie oraz w Rzeszowie. Dziś „Kraina Odkrywcy” jest coraz prężniej rozwijającą się siecią nie tylko żłobków, ale również przedszkoli, które funkcjonują na terenie województwa małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego. Placówki o różnych profilach działają w oparciu o najlepsze wzorce, zdobyte doświadczenie i sprawdzone procedury, które wypracowane zostały dla całej sieci. Misją „Krainy Odkrywcy” jest zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa, przyjaznej atmosfery i wszechstronnego rozwoju. Rozwijamy i wspieramy kreatywność - to nie tylko motto, ale i obietnica, jaką pracownicy składają rodzicowi. Kadra całej sieci wspiera maluszki w zdobywaniu nowych umiejętności, doświadczeń, uczeniu się samodzielności i poznawaniu świata.
Dokładamy wszelkich starań, aby naszym podopiecznym zapewnić szczęśliwe, bezpieczne dzieciństwo i prawidłowy rozwój, dlatego też każdego dnia realizujemy przygotowany przez pedagogów program wychowania i wspierania rozwoju. W pracy wykorzystujemy sprawdzone metody, które pomagają dzieciom zdobywać i utrwalać wiadomości, poprawiają pamięć i koordynację. „Kraina Odkrywcy” działa na podstawie programu, który na bieżąco tworzony jest przez wychowawców w oparciu o takie metody jak: Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, Program aktywności i Świadomości ciała Knill’ów, zabawy fundamentalne, stymulacja polisensoryczna, metoda oparta na tańcach integracyjnych - zabawy z chustą Klanza , metody oparte na bajkoterapii, muzykoterapia. W naszych żłobkach i przedszkolach dbamy o wszechstronny rozwój Maluszków, który jest zgodny z ich indywidualnymi potrzebami i możliwościami. Mając na uwadze rytm dnia, bieżące potrzeby i możliwości dzieci, organizowane są różnorodne zajęcia – plastyczne, muzyczne, ruchowe, relaksacyjne, logopedyczne, a także zajęcia na świeżym powietrzu. W ramach czesnego prowadzone są również zajęcia z j. angielskiego dla najmłodszych.
Co sprzyja Małym Odkrywcom? Żłobki i przedszkola „Krainy Odkrywcy” oferują opiekę na najwyższym poziomie: bezpieczeństwo, profesjonalną opiekę pedagogiczną i medyczną oraz nowoczesne wyposażenie budynków. Przyjazne placówki wyposażone są w atestowane zabawki i sprzęty codziennego użytku. System wewnętrznego monitoringu pozwala rodzicom obserwować swoje dziecko za pomocą kamer internetowych. Kraina Odkrywcy wpiera rodziców, aby mogli godzić życie zawodowe z rodzinnym. Na funkcjonujące w ramach sieci żłobki i przedszkola, pozyskiwane są środki z funduszy europejskich i samorządowych. Dzięki temu, opłaty za opiekę żłobkową i przedszkolną są możliwie najniższe.
14
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
Czy odkrywamy się na więcej?
Sieć realizuje także wiele inicjatyw takich jak m.in. Dni Otwarte – podczas których rodzice wraz z dziećmi mają okazję wziąć udział w warsztatach plastycznych, kulinarnych, relaksacyjnych czy muzycznych. Dodatkowo mogą wysłuchać prelekcji i zasięgnąć porady specjalistów: dietetyka dziecięcego, psychologa czy pedagoga. Takie spotkania to możliwość rozmowy z nauczycielami
Bliżej szkoły
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
15
i dyrektorem placówki oraz szansa na obejrzenie żłobka czy przedszkola. Dni otwarte są jednocześnie spotkaniami adaptacyjnymi dla dzieci zapisanych do żłobka. Rodzice mogą skorzystać z porad specjalistów, gdyż staramy się wspierać ich w wychowaniu dziecka. Jesteśmy z dziećmi także podczas szczególnych dni, dlatego np. przy współpracy z rodzicami, organizujemy przyjęcie urodzinowe dziecka.
Rekrutacja - jak do nas dołączyć? Rekrutacja do placówek „Sieci edukacyjnej Kraina Odkrywcy” trwa przez cały rok. Każda z placówek prowadzi listę rezerwową. Aby dokonać zapisu, należy wypełnić dokumenty znajdujące się na stronie internetowej www. krainaodkrywcy.pl lub bezpośrednio w placówce.
Jak wygląda praca z dzieckiem z naszego punktu widzenia? „Kraina Odkrywcy” funkcjonuje w oparciu o program składający się z trzech obszarów tj. kompetencje, sprawność oraz emocje, z których każdy jest kluczowy dla pełnego i harmonijnego rozwoju dziecka. Ponadto „Sieć edukacyjna Kraina Odkrywcy” chcąc zapewnić wszechstronny rozwój dzieci, równolegle z podstawowym programem edukacyjnym, realizuje działania koncentrujące się na indywidualnym poznaniu każdego dziecka oraz indywidualnej pracy nad jego rozwojem. Liczne zabawy i zajęcia ruchowe, które prowadzone są w języku angielskim, dają możliwość, by Maluchy w naturalny sposób poznawały język obcy. Praca w grupie pozwala rozwijać umiejętności społeczne i emocjonalne oraz budować prawidłowy system wartości. Poznawanie świata przyrody, muzyki, małych form teatru, sztuk plastycznych oraz ekologii, na celu ma kształtowanie u dzieci poczucia estetyki, usprawnienia komunikacji oraz wyrażania emocji. „Kraina Odkrywcy” wspiera dziecięcą aktywność, samodzielność i ciekawość, zapewniając domowe i bezpieczne warunki w ich naturalnym rozwoju.
Co wyróżnia „Sieć edukacyjną Kraina Odkrywcy”? • • • • • • • • •
Codzienne zajęcia przygotowywane w sposób autor ski przez kadrę pedagogiczną Konsultacje ze specjalistami - psychologiem, pedago giem oraz dietetykiem Dogodne godziny otwarcia od 6.30 do 18.30 Brak przerwy wakacyjnej - otwarte cały rok z wyjąt kiem dni ustawowo wolnych od pracy Grupy wiekowe - w zależności od lokalu dzielimy się na dwie lub trzy grupy wiekowe Stały kontakt wychowawców z rodzicami Zajęcia wliczone w cenę opieki Nowoczesne wyposażenie Strefa rodzica - dostęp do platformy zawierającej mo nitoring on-line, opis płatności, czy dostęp do jadło spisu.
16
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
Nasze placówki Żłobki | Kraków ul. Przewóz 40, 30-716 Kraków, tel. +48 695 622 594 przewoz.krakow@krainaodkrywcy.pl ul. Strycharska 10, 30 - 721 Kraków, tel. 535 667 789 strycharska.krakow@krainaodkrywcy.pl ul. Bronowicka 56, 30-091 Kraków, tel. +48 695 622 350 bronowicka.krakow@krainaodkrywcy.pl ul. Drukarska 3, 30-348 Kraków, tel. +48 535 667 761 drukarska.krakow@krainaodkrywcy.pl
Żłobki | Rzeszów Armii Krajowej 42B, 35-307 Rzeszów, tel. +48 695 622 342, 17 850 83 61 armiikrajowej.rzeszow@krainaodkrywcy.pl Zapolskiej 3, 35-233 Rzeszów, tel. +48 695 621 798 zapolskiej.rzeszow@krainaodkrywcy.pl
Przedszkole | Kraków ul. Strycharska 10, 30 - 721 Kraków, tel. 535 667 789 strycharska.krakow@krainaodkrywcy.pl
Przedszkole | Rzeszów Armii Krajowej 42B, 35-307 Rzeszów, tel. +48 695 622 342, 17 850 83 61 armiikrajowej.rzeszow@krainaodkrywcy.pl
Bliżej szkoły
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
17
Katarzyna Pająk
Pierwsza i najważniejsza praca Świat osoby dorosłej dzieli się zazwyczaj na pracę i obowiązki, a także na naukę, odpoczynek oraz rozrywkę. Dla dziecka nie istnieje tego typu rozróżnienie. Wszystko to mieści się pod pojęciem zabawy. Nie chodzi tu tylko o przyjemność i „zabicie czasu”. To pierwsze istotne studium życia, uczenie się poprzez działania twórcze, stopniowe odkrywanie praw rządzących światem. To najważniejsza praca dziecka-często ważniejsza niż te „poważne”, które będzie miało w przyszłości. Mimo iż zabawę zwykliśmy definiować jako czynność podejmowaną dla przyjemności, w dydaktyce wczesnoszkolnej pełni ona istotne funkcje edukacyjne i ogólnorozwojowe. W życiu dziecka jest czynnością równie istotną, co praca zawodowa. Nie stanowi wprawdzie sposobu zdobywania pieniędzy, lecz doświadczenia, niezbędnej dla dziecka wiedzy o otaczającym go świecie, prawach przyrody, zasadach życia społecznego. Zabawa to ogromny potencjał na drodze do rozwijania wszelakich zdolności i typów inteligencji dziecka (począwszy od kinetycznych, poprzez inter- i intrapersonalne, aż po „artystyczne”: muzyczne, plastyczne). To także pierwsza lekcja wartości, próba odnalezienia się przez dziecko w relacjach społecznych, ważny sposób kształtowania charakteru małego ucznia. Nauka poprzez zabawę wspiera proces nauczania wielostronnego, wzmaga więc u dziecka trojaką aktywność: percepcyjną (poznawanie za pomocą zmysłów), asymilacyjną (przyswajanie, głównie pamięciowe) oraz eksploracyjną (odkrywanie nowych elementów wiedzy).
zabawa pełni przynajmniej
pięć funkcji
W tradycyjnym ujęciu dydaktycznym, zabawa pełni przynajmniej pięć funkcji. Prymarna jest oczywiście funkcja poznawcza, związana z nabywaniem wiedzy o świecie, rozwojem intelektu i wyobraźni, myślenia za pomocą metafor i symboli. Z wychowawczego punktu widzenia zabawa wspiera rozwój osobowości, która najpełniej
18
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
manifestuje się poprzez twórczość. Zabawa to także terapia - sposób na przeżycie i odreagowanie dziecięcych lęków i problemów oraz niezbędna w dalszym życiu nauka radzenia sobie z nimi. Funkcja projekcyjna pozwala dziecku wchodzić w rozmaite role społeczne (odgrywanie roli dorosłego: rodzica, nauczyciela, lekarza itp.) - jest to nauka przez naśladowanie, gdyż wzorce tych zabaw dziecko nabywa podpatrując dorosłych. To także swoista lekcja empatii, kształtowanie i nauka wartościowania postaw i wzorów moralnych. Z punktu widzenia nauczyciela i rodzica niezwykle cenna jest także funkcja diagnostyczna. Obserwując zabawy dziecka dowiadujemy się wiele o jego usposobieniu, życiu wewnętrznym, a także ewentualnych problemach emocjonalnych i dysfunkcjach rozwojowych. Należy zatem odpowiedzieć sobie na podstawowe pytania: w co się bawić? i jak się bawić?
Baw się dobrze Rozpoczęcie edukacji wczesnoszkolnej to dla małego ucznia moment przełomowy. Dotąd zabawa była jego jedyną „pracą”, zajmowała go zarówno w domu, jak i przedszkolu. W życiu pierwszoklasisty pojawia się natomiast wyraźne rozgraniczenie nauki i pracy (łączonej z obowiązkiem, a więc niekonotującej w umyśle dziecka skojarzeń z przyjemnością) oraz zabawy, a więc tego, co robiło dotąd. Zabawa nie znika, lecz zmienia swoje formy. Na tym etapie rozwoju dziecko nabiera zainteresowania wynikiem i rezultatem swojego działania (zabawa autoteliczna, „dla samej zabawy”, wydaje się już mniej interesująca). Dlatego istotne jest, aby nauczyciel projektował zabawę ukierunkowaną na cel, osiągnięcie
Edukacja wczesnoszkolna
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
19
kretnych rezultatów. Dobra zabawa powinna wiązać się z aktywnością ucznia. Nauczyciel jest przede wszystkim inspiratorem, krzewicielem pomysłów. Ich realizacja leży już w inwencji dziecka. Podstawą owocnej zabawy będzie zatem aktywność, ekspresja, inicjatywa i samodzielność. Zabawa ma służyć także wzbudzeniu entuzjazmu i pozytywnych postaw wobec obowiązków szkolnych.
Otworzyć strychy, kufry i szuflady W dobie tabletów, smartfonów, wszechobecnego internetu i galopującej cyfryzacji, możemy odnieść wrażenie, że znudzonych tym wszystkim dzieci nie sposób już niczym zainteresować. Nowoczesne, multimedialne pomoce naukowe, jakie ma do dyspozycji nauczyciel na etapie wczesnoszkolnym, stwarzają szereg możliwości twórczej zabawy. Wiele radości może dostarczyć zabawa z tablicą interaktywną, czy rozmaite edukacyjne gry komputerowe. Mają one jednak i tę wadę, że ograniczają poznanie wszystkimi zmysłami i „przyklejają” dziecko do szklanego ekranu. Mimo iż przygotowane z myślą o najmłodszych, kuszące i atrakcyjne - stwarzają jedynie iluzję rzeczywistości. Być może zamiast otwierać kolejne okna w przeglądarce, warto odwrócić schematy i sięgnąć po zabawki pozornie nieatrakcyjne? Należy otworzyć strychy, kufry i szuflady. Wyjąć z nich skarby w postaci guzików, koralików, szmatek, papierów, starych gazet, kartonowych pudełek, zużytych opakowań. Cenniejszy niż elektroniczna zabawka może okazać się piasek, glina, plastelina czy masa solna. Wszystko po to, aby otworzyć umysł dziecka i pobudzić wyobraźnię. Twórcze zabawy konstrukcyjne nie tylko wspierają rozwój zdolności manualnych, ale także uczą rozwiązywania problemów, nieszablonowego, wzmacniają wyobraźnię przestrzenną oraz kształtują zmysł estetyczny dziecka. Przy okazji powstaną szmaciane lalki (które można wykorzystać w dalszej zabawie, np. w teatrzyk) lub kartonowe miasta, które przydadzą się w nauce podstaw ruchu drogowego.
Ulepić cyfrę, wytańczyć literę Nauka poprzez zabawę może okazać się szczególnie owocna podczas przyswajania zagadnień matematycznych, gramatycznych czy reguł ortograficznych. Łatwiej bowiem zapamiętać to, co interesujące i budzące przyjemne skojarzenia, a nie jedynie zwerbalizowane „na sucho”. Dziecko o wiele łatwiej zapamięta kształt nowo poznanej litery, jeśli ją namaluje, wyklei z kolorowego papieru, a nawet wytańczy czy wydepcze jej kształt na dywanie. Ciekawym rozwiązaniem będą tu zarówno zabawy plastyczne, jak i ruchowe (literę można pokazać własnym ciałem!). Dziecko chętniej i bardziej efektywnie ćwiczy także umiejętności językowe (np. zdolność two-
20
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
rzenia samodzielnej wypowiedzi, poznawanie nowych wyrazów), gdy może wykorzystać je grając w kalambury, quizy edukacyjne bądź stać się uczestnikiem klasowego teleturnieju. Możliwości są wręcz nieograniczone. Nauka liczb i działań matematycznych zamienia się w świetną zabawę, gdy dodajemy lub dzielimy szklane kulki, koraliki, a nawet kasztany zebrane przez uczniów podczas edukacyjnej wycieczki do parku
Mały dom, wielkie role Podczas zajęć szkolnych uczeń może stać się ekspertem, małym naukowcem, sędzią śledczym, detektywem, dziennikarzem albo przyrodnikiem. Umożliwiają to zabawy tematyczne, podczas których dziecko wciela się w role. Tego rodzaju gry atrakcyjne są zarówno dla kilkulatka tworzącego miniaturowy dom, jak i dla małego ucznia. Temu drugiemu nie wystarczy już jednak zabawa samocelowa. Ważne jest więc atrakcyjne i „odpowiedzialne” zadanie, jakie stoi przed siedmioletnim odkrywcą. Zabawy tematyczne doskonale pomogą wyjaśnić prawa przyrody, ukazać proste eksperymenty fizyczne, a także ocenić postępowanie bohatera lektury. Uczą one samodzielności, myślenia przyczynowo – skutkowego i rozwiązywania problemów. Warto i należy również pozwolić dziecku wcielić się w rolę twórcy: aktora w szkolnym teatrze, redaktora klasowej gazetki, fotografa okazów przyrody czy rzeźbiarza urządzającego wystawę plastelinowych arcydzieł. Organizacja zabawy dydaktycznej i nadzór nad nią stanowi wyzwanie dla nauczyciela. Śmiało możemy powiedzieć, że nauka poprzez zabawę to podstawowy filar edukacji wczesnoszkolnej. Nauczyciel staje tu w ważnej i odpowiedzialnej roli, kolejnego (po rodzicach) przewodnika i inicjatora zabawy. Jej rodzaj powinien być dobrany nie tylko do celów dydaktycznych lecz także do wieku i zainteresowań dzieci oraz (o czym nauczyciele zwykli zapominać) do ich płci (chłopcy wykażą pewnie mniejsze zainteresowanie teatrzykiem lalek, mogą za to z dużą radością skonstruować np. karmnik dla ptaków). Nie ma przymusu, który nakazywałby wszystkim dzieciom bawić się w określony sposób. Istotna jest indywidualizacja zabawy. Każde dziecko jest inne, nie można więc założyć, że ta sama zabawa będzie tak samo przyjemna i owocna dla całej klasy.
Literatura: 1. K. Duraj-Nowakowska, B. Muchacka, Funkcje zabaw w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, Kraków 1998. 2. H. Filipczuk, Zabawa formą egzystencji [w:] Tejże, Rodzice i dzieci najmłodsze, Warszawa 1985. 3. A. Kędzierska, Gry i zabawy dydaktyczne w kształceniu zintegrowanym, [dokument elektroniczny: http://www.zs.dynow.
pl/publikacje/aniak/gry_zabawy.html].
4. 5. 6.
W. Okoń, Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1995. G. Preuschoff, Siedem kluczy do szczęścia dziecka. Poradnik dla rodziców i wychowawców, Kielce 2005. P. Zimbardo, Psychologia i życie, Warszawa 2006.
Mgr Katarzyna Pająk - polonistka, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Studium Dziennikarskiego Uniwersytetu Pedagogicznego. Zainteresowania naukowe wiąże z literaturą romantyczną dokumentu osobistego oraz polską poezją współczesną, a także metodyką nauczania języka polskiego i literatury.
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
21
Kamila Michalik
Teoria i praktyka
w nauczaniu specjalnym Praca z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych nie należy do najprostszych. Wymaga od nauczyciela zestawu cech, które pomogą skutecznie osiągnąć cel. Ale w tej pracy nie liczy się jedynie osobowość.. Na ratunek przychodzą sprawdzone sposoby, które pomagają w tej trudnej, ale satysfakcjonującej misji.
Trochę teorii Praca z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych wymaga przede wszystkim indywidualnego podejścia. Skoro ma ono „specjalne” potrzeby, to wymaga również „specjalnego” traktowania i uwagi. Najczęściej w naszej głowie rodzi się skojarzenie, że nauczanie specjalne dotyczy uczniów niepełnosprawnych, czy to w sferze umysłowej czy fizycznej. Najczęściej w naszej głowie rodzi się skojarzenie, że mówmy o uczniach niepełnosprawnych czy to w sferze umysłowej czy fizycznej. Zapominamy o uczniach zdolnych, którzy też wymagają specjalnego podejścia. Uczniowie zdolni, bardzo często wydają się nauczycielowi niegrzeczni podczas lekcji, ze względu na to, że rozwiązują zadania szybko, ale i dokładnie, czego skutkiem jest późniejsze przeszkadzanie. Niektóre dzieci wykonują powierzone im zadania szybciej, niż pozostała część klasy i przez to mogą czuć się znudzone. Warto w takim zachowaniu dostrzegać zalety, a nie wady i mieć przygotowane kilka dodatkowych zadań. Dobrze jest również zachęcać takiego ucznia do udziału w kołach zainteresowań, aby mógł indywidualne rozwijać się w konkretnej dziedzinie.
22
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
A co z uczniami, którzy są ograniczeni niepełnosprawnością intelektualną lub fizyczną? Uniwersalną i zarazem jedyną receptą jest dostosowanie się do ucznia i bazowanie na jego mocnych stronach. Jeżeli mamy do czynienia z uczniem słabowidzącym, oczywiste jest, że należy umożliwić mu czynny udział w lekcji przez dotyk, powiększoną czcionkę, posadzenie jak najbliżej tablicy, większą ilość informacji słuchowych, itd. Uczeń słabosłyszący powinien siedzieć bliżej nauczyciela, aby go lepiej słyszeć. Być może powinno mu się dawać więcej informacji wzrokowych. Tu każdy uczeń jest inny i będzie wymagał od nas elastyczności i spostrzegawczości. Aby to osiągnąć, istotne jest obserwowanie naszego ucznia i rozmowa z nim.
Niepełnosprawność intelektualna ... wymaga większej kreatywności
Niepełnosprawność intelektualna natomiast wymaga większej kreatywności. W tym przypadku dostosowanie nauczania już nie zawsze będzie zależało od działań technicznych, takich jak powiększenie czcionki, czy lepszego modulowania głosem. Same treści będą wymagały dostosowania. Sposób przekazania informacji będzie tu odgrywał istotną rolę. W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną, większa część lekcji powinno się poświęcić na działanie. Chwila teoretycznego wprowadzenia, a potem ćwiczenia, eksperymenty oraz manipulowanie przedmiotami. W ten sposób uczeń zdobywa wiedzę wielozmysłowo. Daje mu to szerszy pogląd na omawiane zagadnienie. Nauczanie jest skuteczniejsze i przyjemniejsze, a ponadto przykuwa uwagę ucznia. Najbardziej pożądane jest nauczanie praktyczne, czyli wykorzystanie teorii w praktyce. Jeżeli chcemy operować pieniędzmi, to najlepiej iść z dzieckiem do sklepu i zrobić z nim małe zakupy. Nauka ułamków będzie o wiele przy-
Edukacja wczesnoszkolna
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
23
jemniejsza przy dzieleniu czekolady na kawałki, które można później zjeść. Trzeba zdawać sobie sprawę, że jest to sytuacja idealna i w wielu przypadkach niemożliwa do zrealizowania jednak takie nauczanie jest najskuteczniejsze i najprzyjemniejsze.
Ze szkolnego podwórka Choć warto opierać się na teorii, to życie kreśli często zupełnie inne scenariusze działania. Mając styczność z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie przekonałam się, że wielu rzeczy człowiek nie jest w stanie przeskoczyć ze względu na ich ograniczenia rozwojowe. I nawet gdybyśmy stawali na głowie, mieli świetne pomysły i prowadzili najwspanialsze lekcje, nie zawsze mogą one przynieść spodziewane przez nas efekty. W tego typu pracy liczą się następujące cechy:
Cierpliwość często może być tak, że dziecko będzie nas kilkakrotnie pytało o to samo, albo zadawało pytania nie na temat. Bez cierpliwości nie ruszymy z miejsca. Jeżeli dziecko zadaje pytania to bardzo dobrze. Oznacza to, że interesuje się omawianym zagadnieniem, chce zdobywać wiedzę. Gdy odpowiemy mu po raz piaty, dziecko nie zawsze zapamięta odpowiedź, ale już za dziesiątym razem, jakaś cząstka wiedzy, może w nim pozostać. Pytania nie na temat? To już dotyczy poziomu zainteresowania ucznia, którego zawsze trzeba wysłuchać i starać się skierować jego uwagę na badane zagadnienie. Dzieci mające ograniczenia ruchowe i cierpiące na problemy z koncentracją, będą miały bardzo często opóźnienia podczas pracy szkolnej, co także może wyprowadzić z równowagi ambitnego nauczyciela. Co więcej, nie od razu będą widoczne efekty naszej pracy. Jedną czynność możemy ćwiczyć wielokrotnie, nie widząc rezultatów. Bez cierpliwości nauczyciel szybko może się zniechęcić do pracy.
Elastyczność dobry nauczyciel ma w swojej głowie tysiące pomysłów na przeprowadzenie jednej lekcji. Jeżeli uczniowie pracują wolniej – musimy z czegoś zrezygnować. Gorzej, jeżeli pracują szybciej. Z tyłu głowy trzeba mieć przygotowane „coś” dodatkowego. Bywa też tak, że nie do końca przewidujemy poziom trudności danych ćwiczeń i uczniowie nie radzą sobie z aktywnościami. Wtedy musimy bardzo szybko interweniować i ułatwiać (bądź utrudniać) zadania. Dobrze mieć też pod ręką niewielkie zaplecze pomocy dydaktycznych, które ułatwią na przykład liczenie.
24
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
Kreatywność w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną prowadzenie wykładu nie jest najlepszym pomysłem na omówienie zagadnień. Lekcje muszą być ciekawe i prowadzone w taki sposób, aby cały czas „wykradać” uwagę dziecka od innych, rozpraszających czynników, z którymi osoby zdrowe zazwyczaj sobie radzą bez problemów.
Eksponaty nie od dziś wiadomo, że nauka przez bezpośredni kontakt jest najbardziej efektywna. Dlatego szczególnie nauczyciel uczący dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych powinien uzbroić się w eksponaty, aby przekazywać dziecku wiedzę w praktyce. Poznajemy zwierzęta? Najlepszym pomysłem jest wyjście do zoo, albo do zaprzyjaźnionego gospodarstwa agroturystycznego. Jednak jeżeli jest to niemożliwe, dobrze jest mieć jakieś zamienniki, które choćby pokażą proporcje pomiędzy poszczególnymi gatunkami.
Pasja nauczanie specjalne jest przeznaczone dla osób z pasją. Bez tego można nawet wyrządzić uczniowi krzywdę przez niewłaściwe podejście, czy nieadekwatne metody i działania. Nauczyciel z pasją jest inspiracją dla ucznia. Zdolność obserwacji – aby dobrze dostosować metody i środki dydaktyczne do naszych wyjątkowych uczniów, musimy ich obserwować i odpowiednio „zdiagnozować”. Każdy z nich jest inny i każdy może reagować inaczej na poszczególne działania. Czasami fakt zmiany koloru kredy z białego na różowy może zachęcić dziecko do starannego pisania po tablicy.
Edukacja specjalna jest wyzwaniem i misją. Można próbować nauczyć się jej z książek, ale prawdziwe życie i styczność z wyjątkowymi uczniami pozwoli nam na rzeczywiste dostosowanie metod naszej pracy. Naszym celem jest nauczanie. Cel jednak można osiągnąć na wiele różnych sposobów.
Edukacja wczesnoszkolna
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
25
Edyta Kajmowicz
Rutyna nie taka zła!
Budowanie dobrych nawyków u dzieci od najmłodszych lat Okres dzieciństwa najczęściej kojarzy się z beztroską zabawą i przyjemnościami, ale wbrew pozorom jest to również okres intensywnej nauki i rozwijania nowych umiejętności. W pierwszych latach życia, najłatwiej zaszczepić w dziecku dobre nawyki (takie jak: zdrowa dieta, aktywność fizyczna, dbanie o higienę osobistą czy chęć pomocy innym), które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w dorosłym życiu. Eliminacja złych nawyków w późniejszym okresie, bardzo często oznacza walkę z wiatrakami, ale na szczęście nie jest konieczna, pod warunkiem, że od najmłodszych lat buduje się w naszej świadomości pozytywne przyzwyczajenia. Jest to oczywiście długotrwały proces, wymagający od rodziców i opiekunów wielkiego zaangażowania, poświęcenia czasu i cierpliwości, ale przynoszący też ogromną satysfakcję.
Odpowiedni przykład Dziecko nie rodzi się z umiejętnością odróżniania dobra od zła i nie od razu wie, jak powinno się zachować w konkretnej sytuacji. Umie jednak bacznie obserwować i naśladować otaczającą rzeczywistość i spotykanych na swojej drodze ludzi, dlatego tak ważne jest prawidłowe zachowanie
26 22
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
rodziców, opiekunów oraz nauczycieli, którzy są dla niego pierwszymi wzorami do naśladowania. Dawanie najlepszego przykładu jest zatem najprostszą drogą do dobrego wychowania i osiągnięcia sukcesu, ponieważ dziecko nie jest świadome tego, że właśnie wpajane są mu jakieś zasady. Maluch każdego dnia obserwuje swoich rodziców, a z czasem w sposób zupełnie naturalny
Edukacja wczesnoszkolna i niewymuszony postępuje dokładnie tak jak oni. Dobry przykład wymaga jednak od dorosłych dużego poświęcenia, kontrolowania każdego gestu i słowa wypowiadanego w obecności dziecka, co wcale nie jest takie proste do wykonania, bo oznacza nie tylko pracę nad pociechą, ale przede wszystkim nad sobą, swoimi nawykami i negatywnymi zachowaniami.
Konsekwencja i powtarzanie kluczem do sukcesu O ile nawyk mycia rąk przed posiłkiem czy mówienie „dzień dobry” po wejściu do sklepu przyjdą maluchowi z łatwością, ponieważ nie wymagają od niego poświęcenia zbyt dużej ilości czasu i energii, wśród nawyków, które powinno opanować dziecko znajdą się również takie, które spotkają się ze znacznie większą niechęcią z jego strony. Do grupy tego typu zadań należy chociażby sprzątanie pokoju, kojarzące się jedynie z groźbami i przymusem. Z pewnością nie jeden raz usłyszeliśmy w swoim życiu zdanie: „Nie pójdziesz do koleżanki, jeśli nie posprzątasz swojego pokoju”. Ten argument faktycznie działa, bo najprawdopodobniej sprawił, że nawet po upływie kilku lat wciąż łączymy sprzątanie wyłącznie z przykrą koniecznością. Na szczęście, im lepiej poznajemy sposób myślenia dzieci, tym łatwiej jest nam wyegzekwować konkretne działania, bez konieczności stosowania kar. Idąc drogą rozumowania malucha szybko dojdziemy do wniosku, że sprzątanie pokoju jest całkowicie nieuzasadnione. Dlaczego? Układanie zabawek przed
snem jest zupełnie niepotrzebne, skoro po przebudzeniu klocki znowu zostaną wysypane na podłogę, aby powstał z nich dom lub wysoka wieża. Być może rodzice również zauważają bezsensowność takiego sprzątania i pogodzili się już z wiecznym bałaganem w swoim domu, uważając, że zmieni się to dopiero wtedy, gdy córka lub syn wyrośnie z zabawek. Im wcześniej nasza pociecha zrozumie, że lalki powinny leżeć na półce, kredki na biurku, a klocki w plastikowym pojemniku, tym szybciej zacznie odkładać je na swoje miejsce. Zanim jednak zrobi to zupełnie samodzielnie, konieczna będzie pomoc rodzica, który pomoże sprzątać i wskaże przedmioty wymagające uporządkowania. Konsekwentne powtarzanie wspólnej pracy z pewnością nie zachwyci dziecka, ponieważ w tym czasie można robić tyle innych, znacznie ciekawszych rzeczy, ale jest konieczne, bo z czasem dziecko zacznie dbać o porządek nie tylko we własnym pokoju, ale wszędzie, gdzie się znajdzie. Umiejętność odkładania wszystkich rzeczy na swoje miejsce to niewątpliwie zdolność, którą trzeba kształtować już od najmłodszych lat, po to aby w przyszłości była odruchową, niemalże rutynową czynnością, ale osiągniemy to jedynie wtedy, gdy nie zniechęcimy malucha już na starcie.
Nauka przez zabawę Cała filozofia tkwi w tym, aby dziecko odkryło, że sprzątanie może być doskonałą frajdą. Jak to osiągnąć? Wystarczy podczas wspólnych porządków podzielić zadania i wyznaczyć nagrodę dla osoby, która upora się z nimi
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
27
szybciej. Żaden maluch nie lubi przegrywać, dlatego z ogromnym zaangażowaniem przystąpi do działania i uczyni wszystko, aby osiągnąć cel, a w efekcie pokój będzie lśnił czystością. Podobnie możemy działać także w kuchni, gdzie dziecko może brać czynny udział w przygotowaniu zdrowego obiadu. Będzie to również doskonała okazja, aby maluch poznał zasady zdrowego żywienia i spróbował wszystkich składników, a wtedy okaże się, że znienawidzona marchewka wcale nie jest taka zła. Próby przygotowania posiłków przez najmłodszych, mogą odbywać się właściwie wszędzie: w domu, w przedszkolu czy w szkole, pod warunkiem, że będzie to bezpieczne i dostosowane do wieku oraz możliwości manualnych dziecka. I nawet jeśli pierwsze zadaniem będzie polegało jedynie na wymieszaniu sałatki czy wrzuceniu warzyw na patelnię, to dziecko potraktuje je z wielką odpowiedzialnością, ponieważ to nie tylko zabawa, ale prawdziwe gotowanie, a przede wszystkim - świetna zabawa.
Czekamy na lepszy moment, wyznaczanie obowiązków odkładamy w odległą przyszłość, wyręczamy dziecko we wszystkich zadaniach, a tym samym wychowujemy człowieka niezdolnego do samodzielnego życia. Wbrew pozorom, drobne obowiązki, które wyznaczamy najmłodszym wcale nie są dla nich ciężarem nie do uniesienia, a im wcześniej rozpoczniemy naukę odpowiednich nawyków u najmłodszych, tym szybciej zauważymy pozytywne i długofalowe zmiany. Dlatego już dziś, powinniśmy pomyśleć jak będzie wyglądało życie naszych podopiecznych za kilkanaście lat i zrobić wszystko, aby pielęgnowane były w nim dobre przyzwyczajenia, bo tylko wtedy dorosłe życie będzie zmierzało w jak najlepszym kierunku.
Bunt Kiedy nasza pociecha sprawnie opanuje umiejętność poprawnego używania słów „dziękuję”, „przepraszam” i „proszę”, nie oznacza to jeszcze, że tak już zostanie na zawsze. Wystarczy nieprzemyślane zachowanie ze strony rodzica, który w pośpiechu odejdzie od stołu nie mówiąc „dziękuję”, aby dziecko zaczęło mieć wątpliwości, co do słuszności swoich postępowań. W jego głowie zapali się czerwona lampka i pomyśli, że skoro dorosła osoba nie musi przestrzegać ustalonych reguł, to dziecko również. Nie pomogą tutaj groźby ani prośby i tym razem racja będzie leżała po stornie dziecka, ponieważ zasady ustalane są po to, aby przestrzegały ich wszystkie osoby, również dorośli. Taki okres buntu można przeczekać, ale znacznie lepszym wyjściem z takiej sytuacji są rozmowy, w których wytłumaczymy, że w wyjątkowych sytuacjach każdy ma prawo nieświadomie popełnić niewielki błąd, nieważne czy jest rodzicem, dziadkiem, nauczycielem, czy dzieckiem, ale nie zwalnia to nikogo z przestrzegania ustalonych zasad. Niewątpliwie, dziecko przyswaja wiedzę znacznie szybciej niż dorosły człowiek, dlatego czasem dochodzimy do wniosku, że jeszcze zdąży opanować wszystkie niezbędne czynności.
28 22
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
Edyta Kajmowicz - magistrantka II roku Filologii Polskiej na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Zainteresowania naukowe: historia literatury polskiej XIX i XX wieku, zagadnienia z zakresu tekstologii i edytorstwa naukowego (przede wszystkim edytorstwo tekstów dawnych oraz książek i czasopism dla dzieci i młodzieży). Prywatnie miłośniczka pieszych wędrówek górskich.
Agata Petyniak
„Moje dziecko wcale takie nie jest”
- czyli 5 wskazówek jak współpracować z rodzicami W ciągu kilkunastu ostatnich lat relacja między nauczycielem, a rodzicem zmieniła się. Dzisiejsza szkoła stawia na współpracę z rodzicami. Rodzic już nie jest informowany tylko o złych rzeczach, ale także o postępach i osiągnięciach swojej pociechy. Oczywiście owocna współpraca to zaufanie, wiara w kompetencje nauczyciela i otwartość obu stron. Należy wspólnie i regularnie je budować. Chłodna relacja rodzic-nauczyciel odbije się na dziecku, dlatego współpraca powinna być, w miarę możliwości, utrzymywana z każdym rodzicem na tym samym poziomie. Oto 5 wskazówek jak zacząć i czym się kierować:
1. Nauczyciel i rodzic to partnerzy Utrzymując partnerską postawę od samego początku, łatwo zdobędziesz przychylność, zainteresowanie i zaufanie rodziców. Już na pierwszym spotkaniu z rodzicami zaproponuj wyznaczenie wspólnych zasad współpracy. Dobrze gdy będziecie je tworzyć wspólnie. Pamiętaj, że do tych zasad warto dodać tzw. „zasadę czterech ścian”, to znaczy, że wszystko co powiedziane na zebraniu, nie wychodzi poza mury klasy, dając poczucie komfortu, bezpieczeństwa. Tym sposobem sprawisz, że rodzicom będzie łatwiej się otworzyć. Problemy klasowe starajcie się rozwiązywać wspólnie na forum, a te osobiste dyskretnie. Warto zaznaczyć już na samym początku, że szkoła nie jest w stanie zapewnić dziecku kompletnego wychowania. W pracy z dzieckiem bardzo ważny jest dom rodzinny, zaangażowanie rodziców i ilość czasu spędzana z dzieckiem.
2. „Zawsze” nie jest zawsze, a „nigdy” nie jest nigdy „Ania zawsze zapomina piórnika”, „Kuba nigdy nie dogaduje się z kolegami”to wcale nie jest prawdą, bo trzy razy Ania miała piórnik, a Kuba świetnie się bawił grając
30
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
w piłkę z kolegami i możemy to usłyszeć jako kontrargument ze strony opiekuna. Dlatego unikajmy generalizacji, uogólnień, bo mogą się one mijać z prawdą. Rodzice docenią, kiedy użyjesz konkretów: „Ania nie miała piórnika w poniedziałek i środę”, „Kuba we wtorek i piątek kłócił się z kolegami”. Dajmy rodzicom twarde fakty, nie zabarwione przez nasze błędne przekonania o dziecku: co się stało? Gdzie? Kiedy? Odpowiedzi na te trzy pytania powinny być zawarte w opisie zdarzenia tak, aby rodzic otrzymał jasny przekaz tego, co się dzieje.
3. Najpierw pozytywy, potem negatywy Kiedy chcemy rodzica zaalarmować o problemie lepiej rozmowę zacząć od pozytywów i postępów dziecka. Warto wspomnieć co ostatnio zrobiło lepiej niż poprzednio, a później nakreślić problem jaki wynikł. Nie przedstawiajmy dziecka jako złego do szpiku kości, czy kompletnie nie radzącego sobie ze szkołą wtedy łatwiej będzie rodzicowi to „przetrawić”.
4. Pozostańcie w kontakcie Możecie założyć wspólny klasowy adres e-mail, z którego wychowawca będzie wysyłał wszystkim rodzicom bieżące informacje. Możecie też ustalić, że wszystko będzie przekazywane w zeszytach lub dzienniczkach, albo powiadamiać wszystkich SMS-owo. Najważniejsze żeby ten kontakt był płynny i w miarę szybki. Czasem zdarzają się nagłe zbiórki pieniędzy lub dziecku czegoś brakuje. Wtedy szybko poinformowany rodzic jest w stanie szybko zareagować, i na odwrót. Zachęcaj rodziców do kontaktu i regularnego sprawdzania informacji.
Z życia nauczyciela
5. Wskazuj kierunki
ruj pomoc. Niech rodzic wie, że nie jest sam i wszystko można rozwiązać.
Jeśli już indywidualnie pracujesz z rodzicami staraj się im wyznaczać kierunki, w których mogą pracować z dzieckiem. Zachęcaj, ale nie obiecuj nagłych rezultatów. Efekty pojawią się jeżeli praca będzie regularna. Nie każdy o tym wie. Wskazuj obszary, nad którymi należy pracować; pokazuj przykłady zadań przeprowadzanych z dzieckiem; zachęć rodzica, a w razie problemów zaofe-
Współpraca na linii wychowawca-rodzic jest równie ważna jak praca z dzieckiem. To ono znacznie ucierpi jeśli kontakt będzie utrudniony lub któraś ze stron nie wyrazi zainteresowania sprawami w szkole. Wychodzę z założenia, że każdy problem ma jakieś rozwiązanie i wspólnymi siłami można zrobić bardzo dużo.
CZASOPISMO N@UCZYCIEL
31
Źródła: Okładka: s. 3 s. 6-7 s. 8-9 s. 10 s. 12-13 s. 15-17 s. 18-19 s. 20 s. 22-23 s. 26-27 s. 28 s. 30-31
licencja CC0 Grzegorz Jasiński, fot. własna Selected by freepik.com Selected by freepik.com Justyna Sala-Suszyńska, fot. własna Shutterstock.com materiały własne, www.krainaodkrywcy.pl licencja CC0 Katarzyna Pająk, fot. własna licencja CC0 Selected by freepik.com Selected by freepik.com; Edyta Kajmowicz, fot. własna Shutterstock.com