Επιλογές Απριλίου 2017

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 3/31/17 5:56 PM Page 1

οο Νοέμβριος Απρίλιος 2017 2016//ΝΝ 761 756

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ

«ΚΡΥΦΟ» ΧΑΡΑΤΣΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΕΣ ΒΟΡΕΙΟΕΛΛΑΔΙΤΩΝ Ιστορίες νεοελληνικής τρέλας: πώς και από ποιους ζητεί το υπουργείο. Οικονομικών να πληρώσουν το 20% της αξίας τής ακίνητης περιουσίας τους,. εκμεταλλευόμενο τους οθωμανικούς νόμους περί γαιών του 15ου αιώνα!. ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η Θεσσαλονίκη έναν αιώνα μετά την πυρκαγιά του 1917..

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 3/31/17 5:56 PM Page 2

03-05ep-Edit-Periexomena.qxp:Layout 1 3/29/17 7:04 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Editorial NEVER GIVE UP, NEVER SURRENDER Στα δύσκολα φαίνεται η φτιάξη καθενός. Εκεί όπου χρειάζεται να ανακαλύψεις μέσα σου δυνάμεις που, σε ορισμένες περιπτώσεις, αγνοούσες κι εσύ ο ίδιος ότι διαθέτεις. ΚΕΙΜΕΝΟ: Άγγελος Ν. Βάσσος. angelos.vassos

@AVassos

avassos74

«Partir, c’est mourir un peu,/ C’est mourir à ce qu’on aime:/ On laisse un peu de soi-même/ En toute heure et dans tout lieu» («Να φεύγεις, είναι να πεθαίνεις λιγάκι/ Να πεθαίνεις για εκείνο που αγαπάς/ Αφήνουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας/ Όλες τις ώρες και σε κάθε τόπο»): με αυτούς τους στίχους τού γάλλου ποιητή Edmond Haraucourt αποχαιρέτισε πριν από περίπου μία εβδομάδα το κοινό της, αλλά και τη δημοσιογραφία, εν γένει, συνάδελφος σε εφημερίδα τής Αθήνας. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στο τελευταίο της σημείωμα, στο περιοδικό με το οποίο συνεργαζόταν, «έχει νόημα η αρθρογραφία, όταν εντοπίζει προβλήματα, τα αναδεικνύει, τα κάνει δημόσιο ζήτημα. Έχει νόημα η αρθρογραφία, όταν επιδρά στους ανθρώπους και στους θεσμούς, όταν δημιουργεί ανησυχία στους ελεγχόμενους, όταν καθοδηγεί σε δημιουργικές λύσεις. Ποιος ακούει πλέον τους αρθρογράφους; Ποιος προβληματίζεται; Όλο και λιγότεροι, κρίνοντας από την κατακόρυφη πτώση στις κυκλοφορίες των εφημερίδων. Οι αρθρογράφοι επαναλαμβάνονται μαζί με την επικαιρότητα[…]. Θα άλλαζε η οπτική, αν υπήρχε ελπίδα. Πέρασε μία επταετία γράφοντας τα ίδια και τα ίδια - και η προοπτική είναι σαφής: ακόμη μία επταετία χωρίς λύση στα βασικά ζητήματα. Όσο η χώρα θα γίνεται πιο φτωχή τόσο οι κυβερνήσεις θα δίνουν εγγυήσεις ότι όλα είναι υπέροχα, διατηρώντας τα μικρά προνόμια,

τις μικρές χάρες, τις μικρές διευκολύνσεις που καθιστούν το κράτος εντελώς πελατειακό. Όσο η χώρα θα διαλύεται, τόσο οι αντιπολιτεύσεις θα αρνούνται να συναινέσουν σε όσα θα εφάρμοζαν, αν αναλάμβαναν». Πάντα με έθλιβαν οι αποχωρισμοί - είναι σαν να αποδέχεσαι τον θάνατο ενός κομματιού τής ζωής σου, που σίγουρα σου - 003 -

έδωσε λύπες, αναμφίβολα ωστόσο περιελάμβανε και στιγμές χαράς, στιγμές ικανοποίησης, εκπλήρωσης των προσδοκιών και ευόδωσης των προσπαθειών σου. Αυτοί οι αποχωρισμοί αποτελούν νόρμα και νομοτέλεια στη ζωή ενός εκάστου - ας μη τους μπερδεύουμε ωστόσο με την παραίτηση. «Never give up, never surrender» ήταν η φράση που θυμούνται οι περισσότεροι από την ταινία «Galaxy

03-05ep-Edit-Periexomena.qxp:Layout 1 3/29/17 7:04 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Quest» τού 1999. Σε απλά Ελληνικά σημαίνει «Ποτέ μην ενδίδεις, ποτέ μη παραδίδεσαι» - κι αν με ρωτάτε, κρύβει μέσα της πολύ μεγαλύτερη θυμοσοφία απ’ όση πίστευαν ακόμη και οι εμπνευστές της. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Τα ανοιχτά μέτωπα και οι προκλήσεις (εντός και εκτός συνόρων) δείχνουν σήμερα περισσότερα παρά ποτέ. Ως συλλογική συνείδηση είμαστε, ίσως, πιο κουρασμένοι απ’ όσο θυμάμαι την τελευταία (καταραμένη) επταετία τής κρίσης. Οι ιδέες πολλές φο-

Πολεμάς τη συνθηκολόγηση, αρνείσαι τον συμβιβασμό, απαντάς στο λίγο με περισσότερο: όσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα τόσο πιο αισιόδοξος είσαι. Όσο περισσότερο σου λένε «δεν γίνεται» τόσο επιμένεις εσύ: «Εγώ μπορώ». Όσο περισσότερα χαστούκια φας τόσο περισσότερα ανταποδίδεις - και δεν γυρνάς το μάγουλο.

ρές μοιάζει να στερεύουν, ο τοίχος πάνω στον οποίο επιμένουμε να κουτουλάμε το κεφάλι μας αποδεικνύεται (φευ…) πιο ανθεκτικός, οι έκτακτες αναποδιές τείνουν να κανονικοποιηθούν - ακόμη και ο Δον Κιχώτης θα τα είχε βροντήξει, αφήνοντας τους ανεμόμυλους να αλωνίζουν. Το περιβάλλον φαντάζει ως παράδεισος για τους εραστές τής παραίτησης - όλες οι προϋποθέσεις ενυπάρχουν και ουδείς θα θεωρήσει φταίχτη όποιον επιχειρήσει το απονενοημένο διάβημα. Δεν μπορούμε όμως να αντιδρούμε έτσι. Δεν πρέπει. Επειδή, πολύ απλά, δεν μας παίρνει.

Στις δύσκολες στιγμές, δύο επιλογές ανοίγονται μπροστά σου. Στη μία περίπτωση παραδίδεσαι, αφήνεσαι στη ροή των πραγμάτων, έρμαιο της μοίρας σου. Ο κόσμος βουλιάζει γύρω σου κι εσύ βουλιάζεις μαζί του. Αποδέχεσαι τη στέρηση του δικαιώματος στην αναπνοή μοιρολατρικά, ως αναπόδραστη εξέλιξη. Συμβιβάζεσαι με τη μιζέρια, με την ήσσονα προσπάθεια, με την απραξία ως σύγχρονη εκδοχή τού επικούρειου «λάθε βιώσας», ελπίζοντας να τη βγάλεις καθαρή με τις λιγότερες απώλειες. Στην πραγματικότητα, ακολουθείς εθελούσια ένα καθοδικό σπιράλ, το οποίο μόνον ως οφθαλμαπάτη σού επιτρέπει να τη γλιτώσεις. Αυταπατάσαι. Στην ουσία, αποδέχεσαι την πτώση ως ανθρώπινη φύση και υποτάσσεσαι πριν την ώρα σου σ’ αυτήν. Στην άλλη περίπτωση, αντιδράς. Πολεμάς τη συνθηκολόγηση, αρνείσαι τον συμβιβασμό, απαντάς στο λίγο με περισσότερο: όσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα τόσο πιο αισιόδοξος είσαι. Όσο περισσότερο σου λένε «δεν γίνεται» τόσο επιμένεις εσύ: «Εγώ μπορώ». Όσο περισσότερα χαστούκια φας τόσο περισσότερα ανταποδίδεις - και δεν γυρνάς το μάγουλο. Στην κατήφεια αντιδράς με χαμόγελο. Στην ηττοπάθεια με αυτοπεποίθηση. Στη μιζέρια με αισιοδοξία. Στην επανάληψη αποτυχημένων μοντέλων προτείνεις νέες ιδέες, καινούργιες, συναρπαστικές. Κάνεις το «Never give up, never surrender» μότο ζωής και σημαία σου - και πείθεις και άλλους να συμμεριστούν τη μαχητικότητα και την αισιοδοξία σου. Πράγματι: σε μια τάξη 30 μαθητών, δεν μπορείς να έχεις 30 αριστούχους - δεν γίνεται, ακόμη και στατιστικά να το πάρεις. Μπορείς να το παλέψεις, όμως, ώστε να κάνεις τους τρεις αριστούχους πέντε και ύστερα επτά και ύστερα δέκα. Κι έτσι να μπορέσεις να διαμορφώσεις την περίφημη «κρίσιμη μάζα» που επιτρέπει τις αλλαγές. Να δώσεις στην άμαξα τα «άλογα» που θα μπορέσουν να την τραβήξουν πιο μπροστά, πιο δυνατά, πιο γρήγορα. Θέλει ψυχή, καλώς νοούμενο τσαμπουκά και πείσμα - αλλά γίνεται. Αρκεί να μη σταματήσεις ποτέ να πιστεύεις, να επιμένεις, να προχωράς. Με αισιοδοξία. Μην ξεχνάς: τα καλύτερα είναι μπροστά - πάντα ήταν. Ποιος είσαι εσύ που θα αρνηθείς στον εαυτό σου το δικαίωμα σε ένα καλύτερο αύριο; ⁕ - 004 -

ΕΠΙΛΟΓΕΣ Μηνιαία έκδοση. Διανέμεται δωρεάν την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα με τη «Μακεδονία της Κυριακής» #761

ΙΔΙΟΚΤΗΣIΑ-ΕΚΔΟΣΗ: Mακεδονική Εκδοτική Εκτυπωτική ΑΕ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Μιχάλης Αλεξανδρίδης ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Άγγελος Ν. Βάσσος EDITOR AT LARGE: Λεόντιος Παπαδόπουλος ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Γιώργος Ρίζος ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ MARKETING: Χρύσα Γιασιμάκη Τ. 2310-560.328 E. giasimaki@makthes.gr

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: Γλυκερία Καπάνταη Τ. 2310-560.311 Ε. kapantai@makthes.gr

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Kέλλυ Κερασίδου Τ. 2310-560.318 E. kerasidou@makthes.gr

Μαρία Φωτιάδου Τ. 2310-560.343 E. fotiadou@makthes.gr

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Ελένη Πιπινίκα Τ. 2310-560.310 E. pipinika@makthes.gr

ART DIRECTION: Βίκυ Παναγιωτίδου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-AΤΕΛΙΕ: Χρήστος Αθανασιάδης PHOTO EDITOR: Πάρις Παπάζογλου ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: Σάκης Γιούμπασης IMAGE BANK: Shutterstock ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Μοναστηρίου 85, 54627 Θεσσαλονίκη ΣΥΝΤΑΞΗ: Τ. 2310-560.320 F. 2310-534.854 E. epiloges@makthes.gr ΕΜΠΟΡΙΚΟ: F. 2310-534.822 ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ Α.Ε.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική, μερική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του ειδικού ενθέτου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφήσεως ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμοι 238/1970, 4301/1979, Ν. 100/1975, Ν.Δ. 3565/1956 και 4254/1962 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

03-05ep-Edit-Periexomena.qxp:Layout 1 3/29/17 7:04 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ —Aπρίλιος 2017

ΣΕΛ. 014-024 Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΟΥ 1917 ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: ΚΑΤΕΚΑΨΕ 9.500 ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ 4.069 ΜΑΓΑΖΙΑ, ΑΦΗΝΟΝΤΑΣ 79.000 ΑΤΟΜΑ ΑΣΤΕΓΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΤΟ 70% ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΧΩΡΙΣ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΘΕΤΟΝΤΑΣ, ΚΑΤΑ ΠΟΛΛΟΥΣ, ΤΕΛΟΣ ΣΤΟΝ ΕΩΣ ΤΟΤΕ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ.

ΣΕΛ. 042-054 ΟΙ «Ε» ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ: ΠΩΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΑΠΕΙΛΕΙ ΝΑ ΤΙΝΑΞΕΙ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ ΣΕΙΡΑ ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΝΟΜΟ ΠΕΡΙ ΓΑΙΩΝ. ΠΟΙΟΥΣ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ, ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΑΓΚΑΣΤΗΚΑΝ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΟΥΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΕΣ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΕΥΡΩ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΕΣΟΥΝ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ.

ΣΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ #761: ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΑΚΗ ΓΙΟΥΜΠΑΣΗ.

Ιδέες & απόψεις 006 Διογένους λέξεις. Ζήτω τα ψέματα.

008 Όμορφα Ταξίδια. Αλήθεια: πόσοι τουρίστες χωράνε στην Ελλάδα; Θέματα 010 - 011 Πόλη. Πριν από το καλοκαίρι οι πρώτες αλλαγές στο αεροδρόμιο.

012 Εκθεση. «Σφαγεία Θεσσαλονίκης - Μια περιοχή τού παλίμψηστου».

014 - 024 Αφιέρωμα. Η ημέρα που άλλαξε το πρόσωπο της Θεσσαλονίκης: ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την πυρκαγιά τού 1917.

025 Εκδήλωση. Πώς αναγεννήθηκε μια πόλη. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την πυρκαγιά του 1917 οργανώνεται την προσεχή Τετάρτη, στο δημαρχιακό μέγαρο Θεσσαλονίκης.

026 - 030 Συνέντευξη. Νίκος Καλογήρου, καθηγητής, πρόεδρος τμήματος Αρχιτεκτόνων τής Πολυτεχνικής Σχολής τού ΑΠΘ: «Η κρίση αποτελεί την τελευταία ευκαιρία για την ανάπτυξη της πόλης».

031 - 036 Συνέντευξη. Αλέκα Καραδήμου-Γερόλυμπου, καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων τής Πολυτεχνικής Σχολής τού ΑΠΘ: «Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί στη Θεσσαλονίκη».

037 Πρόταση. Camvillia Resort: γεύση από παράδεισο στη Μεσσηνία.

038 - 039 Θεσμός. ΑΠΘ: ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό σύνολο. Μια πολύ ιδιαίτερη έκθεση στη Θεσσαλονίκη.

040 - 041 Ιστορία. Τα Εβραιόπουλα της Θεσσαλονίκης που εξόντωσαν οι ναζί αποκτούν ταυτότητα.

042 - 054 Θεσσαλονίκη. Οι «Ε» αποκαλύπτουν: «συνέταιρος» το Δημόσιο στα ακίνητα ιδιωτών χάρη (και) στον... βεζίρη του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς.

Good Life 055 Έκθεση. Εκατό χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση.

056 - 057 TEDxThessaloniki. Επιστρέφει για όγδοη συνεχή χρονιά, με σκοπό να φέρει το κοινό τής πόλης κοντά σε ιδέες που αξίζει να διαδοθούν.

058 - 062 Συνέντευξη. Γιάννης Στάνκογλου: Ψάχνοντας τον Καλιγούλα εντός μας. Ο ηθοποιός μιλά στις «Ε» λίγο πριν από την άνοδό του στη Θεσσαλονίκη, όπου θα πρωταγωνιστήσει στο κορυφαίο, ίσως, έργο τού νομπελίστα φιλοσόφου και συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ.

063 Πρόταση. Holiday Inn Thessaloniki: εκδηλώσεις με άποψη, ιδανική διαμονή.

064 - 066 Ciné. Μόνο «σωσίβιο» στην πασχαλινή μετριότητα οι εγγυημένες υπογραφές. Οι νέες ταινίες τού μήνα από τον Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου.

067 Προβολές. Διπλό αφιέρωμα τον Απρίλιο.

068 - 069 Θεσσαλονίκη. Το φαγητό γκρεμίζει τα σύνορα.

070 Resto. «Καντίνα Ντερλικατέσεν»: καντίνα εκλεκτών γεύσεων.

072 Bar etc. «Mandon». Απόλαυση αφ’ υψηλού.

073 Wine & spirits. Δυναμικά Ξινόμαυρα για τον οβελία.

074 Heures. Το στιλ μετράει.

075 Μόδα. Ο πρώτος άνδρας plus size μοντέλο φέρνει τα πάνω κάτω.

076 Fitness. Τένις και κολύμπι, η καλύτερη γυμναστική για τους 50άρηδες.

077 Κάντε το τεστ. Εσείς, πόσο καλά μιλάτε τις ξένες γλώσσες; 078 - 079 Αuto. Νέο Nissan Micra: υψηλοί στόχοι.

080 Tech. Το αυτoκίνητο - ρομπότ που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και ένα παιδί.

082 Male stories. Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή; - 005 -

06-09ep-Apopseis.qxp:Layout 1 3/29/17 7:20 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Διογένους λέξεις ΖΗΤΩ ΤΑ ΨΕΜΑΤΑ Πρωταπριλιά χθες, είπες; Λες και περιμέναμε μία ημέρα τον χρόνο…

16/ Πρίμα βάλαμε στο αίμα, για να ακούγεται σαν ψέμα.

17/ Το ψέμα πολλοί αγάπησαν, τον ψεύτη όλοι!

18/ Εκλογές ή στέμμα; Επικρατεί το ψέμα.

19/ Ορός τής αλήθειας; Για ποιον; 20/ Ο ήλιος, ο ηλιάτορας, ο πρωταπριλιάτορας.

21/ Ανήμερα τα ψέματα Πρωταπριλιά σημαίνουν, μα όλο τον χρόνο στη Βουλή

δώσε και μπαινοβγαίνουν.

22/ Χαιρετίζω το ψέμα που γλιτώνει απ’ το αίμα τούς ανθρώπους που ξέρουν μοναξιά τι θα πει. Του Βαν Γκoγκ τ’ αυτί. Τους τρελούς που συνθέτουν για το φως που άλλοι δεν βλέπουν.

23/ Χαιρετίζω το ψέμα που χαϊδεύει την ύστατη ώρα τούς ανθρώπους που φεύγουν με φόρα και ρουφάει απ’ την ψυχή τους τη μπόρα, για να πέσουν να ξεκουραστούν.

24/ Χαιρετίζω τη μάνα, τ’ αδέρφια, τη σύντροφο, τώρα, που τα ψέματα κάνουνε δώρα. Στη ζωή να κρατήσουν αυτούς που αγαπούν.

25/ Ζήτω ή ζητώ το ψέμα, λοιπόν; Υ.Γ.: Δεν υπάρχει ψέμα κι αλήθεια. Μόνο σωστό και λάθος. Ή ένστικτο; Το θυμάσαι; ⁕

ΚεΙμενο: Διογένης Δασκάλου.

01/ Είπες; 02/ Ποτέ; 03/ Ψέματα λες.

04/ Ο Θεός υπάρχει ή μας είπαν ψέματα; 05/ Πόση αλήθεια έχει ένα ψέμα; 06/ Η ποίηση είναι ψέμα; 07/ Η ζωή; 08/ Κι αν είναι ένα όνειρο που βλέπει ο Θεός, μας είπε ψέματα ή όχι ο Μπόρχες; 09/ Ορκίστηκες ποτέ να πεις τη μόνη αλήθεια και μόνο την αλήθεια; 10/ Για ποιον; 11/ Ο άνθρωπος. Αυτό το ον θα τα ‘χε καταφέρει χωρίς τα ψέματα, λοιπόν; 12/ Ο έρωτας; Το ψέμα του το κάνει, αλήθεια, να φαίνεται σαν να ‘ναι αλήθεια; 13/ Το ψέμα. Η μήτρα τής ζωής.

14/ Εσύ; Έχεις στο αίμα σου την αμαρτία; Είσαι ένα ψέμα χωρίς ντροπή; 15/ Όταν το σώζεις με ψέματα σώζεται;

- 006 -

06-09ep-Apopseis.qxp:Layout 1 3/29/17 7:20 PM Page 2

06-09ep-Apopseis.qxp:Layout 1 3/29/17 7:20 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

—Όμορφα Ταξίδια ΑΛΗΘΕΙΑ: ΠΟΣΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΧΩΡΑΝΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ; Ποσότητα ή ποιότητα; Το ζήτημα είναι αρκετά πιο σύνθετο - και είναι το ερώτημα στο οποίο καλείται να δώσει σήμερα απαντήσεις ο ελληνικός τουρισμός.

ΚεΙμενο: Σάκης Παπαδόπουλος.

Όπως πρόσφατα δήλωσε ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, φέτος ο ελληνικός τουρισμός θα τα πάει πολύ καλά, ξεπερνώντας τις 30 εκατομμύρια αφίξεις. Τον συμπλήρωσε, μάλιστα, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Ανδρέας Ανδρεάδης, αναφερόμενος στις προβλέψεις τού συνδέσμου, οι οποίες κάνουν λόγο για 35 εκατομμύρια τουρίστες το 2021 - αν και εφόσον γίνουν κάποια πράγματα… Πρόκειται για έναν αριθμό που ισοδυναμεί με τρεις φορές (και παραπάνω) τον πληθυσμό τής χώρας. Ουδείς εκ των δύο αναρωτήθηκε πόσοι τουρίστες χωρούν τελικά στην Ελλάδα ιδίως μάλιστα όταν οι περισσότεροι εξ αυτών έρχονται στη διάρκεια μιας μικρής περιόδου μόλις τριών μηνών. Δυστυχώς, αμφότεροι έχασαν την ευκαιρία να εκπέμψουν ένα σαφές μήνυμα προς την

τουριστική βιομηχανία μας: ότι, δηλαδή, ο ελληνικός τουρισμός δεν έχει ανάγκη από περισσότερες αφίξεις, αλλά από περισσότερα έσοδα, καθώς σήμερα πουλά το προϊόν σε τιμές πολύ χαμηλές. Όπως πολλές φορές έχουμε αναφέρει, στον τουρισμό δεν ισχύει η εβραϊκή παροιμία που λέει «ας μπει ο πελάτης στο μαγαζί κι ας αφήσει μόνο τη σκόνη του». Η σκόνη στον τουρισμό έχει κόστος... Κοντολογίς, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνει ο τουρισμός στη χώρα μας τείνει, πλέον, να γίνει ανεξίτηλο. Καλός είναι ο μαζικός τουρισμός, καθώς δημιουργεί ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και εισόδημα - όταν όμως ξεπερνά τα όρια, είναι καταστροφή. Σε άλλες περιοχές τού πλανήτη, οι άνθρωποι γνωρίζουν τα όρια του μαζικού τουρισμού και καταβάλλουν προσπάθειες να μην τα ξεπεράσουν. Έτσι, στη Βαρκελώνη, τη Μαγιόρκα και τη Βενετία, όπου οι αρμόδιοι λαμβάνουν μέτρα για τον περιορισμό τού τουριστικού ρεύματος, προστέθηκε εσχάτως η μικρή Ισλανδία. Αυτή η μακρινή χώρα έχει μεγάλα οικονομικά προβλήματα και πριν από μερικά χρόνια, επί της ουσίας, χρεοκόπησε… Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί άλλοθι για την καταστροφή των φυσικών μνημείων της από την επέλαση του τουρισμού. Έτσι, η ισλανδική κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα για να περιορίσει την ενίσχυση του τουριστικού ρεύματος, που φέτος αναμένεται ότι θα φτάσει κοντά στα 2 εκατομμύρια επισκέπτες. Αυτή η σημαντική αύξηση προήλθε κυρίως από δύο παράγοντες. Ο πρώτος ήταν το περσινό Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, στη Γαλλία, όπου η καλή εμφάνιση των ερασιτεχνών ποδοσφαιριστών τής εθνικής ομάδας, αλλά και των φιλάθλων της (με ιαχές αλά Βίκινγκ στις κερκίδες) έκανε τη χώρα πιο γνωστή (και συμπαθή) στη διεθνή τουριστική - 008 -

αγορά. Ο έτερος λόγος είναι η γνωστή τηλεοπτική σειρά «Game of Thrones», μέρος τής οποίας γυρίστηκε στην Ισλανδία (μάλιστα, πολλοί τηλεθεατές τής σειράς επισκέπτονται τα μέρη όπου γυρίστηκε, στο πλαίσιο ειδικά οργανωμένων τουρ). Πάμε όμως και πάλι στα δικά μας... Ποιος θα απαντήσει στο ερώτημα «πόσοι τουρίστες χωράνε στην Ελλάδα»; Μάλλον ουδείς - τουλάχιστον, πριν έρθει η καταστροφή... Και αυτό επειδή η κυβέρνηση θέλει να πλασάρει στον λαό μεγάλα νούμερα, για να έχει κάτι να κοκορεύεται, καθώς σε όλα τα υπόλοιπα δεν έχει να δείξει κάτι. Οι ξενοδόχοι θέλουν περισσότερους τουρίστες, για να αυξήσουν τα έσοδά τους - και το περιβάλλον, δηλαδή η ομορφιά τής Ελλάδας, ας πάει στα τσακίδια... Απαραίτητη διευκρίνιση: το πρόβλημα δημιουργείται, επειδή η χώρα μας προσελκύει μεγάλο αριθμό τουριστών σε συγκεκριμένες περιοχές σε μια σύντομη περίοδο λίγων μηνών, πουλώντας μόνον ένα προϊόν: το «ήλιος και θάλασσα». Αν αυτοί οι τουρίστες ήταν μοιρασμένοι σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς και σε όλη την Ελλάδα και αν, παράλληλα, αναπτύσσονταν και άλλες μορφές τουρισμού, τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα - ίσως μάλιστα να ήταν και λίγοι... ⁕

06-09ep-Apopseis.qxp:Layout 1 3/29/17 7:20 PM Page 4

10-11ep-Aerodromio SKG.qxp:Layout 1 3/29/17 9:16 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Πόλη ΠΡΙΝ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ Τι σχεδιάζει η Fraport Greece. Ποιες επενδύσεις και νέες λειτουργίες προγραμματίζονται τόσο για το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης όσο και για άλλα δεκατρία περιφερειακά αεροδρόμια ανά τη χώρα.

Πριν από την έναρξη της φετινής καλοκαιρινής περιόδου αναμένεται να διαπιστώσουν Θεσσαλονικείς και ταξιδιώτες τις πρώτες παρεμβάσεις στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» τής Θεσσαλονίκης. Αυτό το πρώτο «κύμα» αλλαγών θα περιλαμβάνει γενικό καθαρισμό τού αεροδρομίου, βελτίωση του φωτισμού και της σηματοδότησης στους εσωτερικούς (τερματικοί σταθμοί) και εξωτερικούς χώρους τού αερολιμένα (χώρος στάθμευσης αεροσκαφών, διάδρομοι προσαπογείωσης), αναβάθμιση και βελτίωση των εγκαταστάσεων υγιεινής, βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένης δωρεάν σύνδεσης στο διαδίκτυο μέσω Wi-Fi), αλλά και εργασίες για τη βελτίωση της πυρασφάλειας σε όλους τους χώρους - παρεμβάσεις οι οποίες αναμένεται να βελτιώσουν άμεσα την ταξιδιωτική εμπειρία όλων των επιβατών ώς την ολοκλήρωση των μεγάλων κατασκευαστικών έργων, το 2021. Οι πρωτοβουλίες αυτές εντάσσονται στο πλαίσιο ανάληψης από τη Fraport Greece τής διαχείρισης και λειτουργίας δεκατεσσάρων αεροδρομίων ανά την Ελλάδα (τριών πυλών στην κύρια χώρα σε Θεσσαλονίκη, Άκτιο και Καβάλα και έντεκα αεροδρομίων σε νησιά - συγκεκριμένα, σε Χανιά, Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Κω, Μύκονο, Μυτιλήνη, Ρόδο, Σάμο, Σαντορίνη, Σκιάθο και Ζάκυνθο). Όπως σημειώνουν οι επιτελείς τής εταιρείας, «στον ιδιαίτερα ανταγωνιστικό διεθνή κλάδο του τουρισμού, τα 14 περιφερειακά αεροδρόμια

 ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΟΨΗΣ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ: ΣΤΑ ΔΕΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΤΑΣ Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΦΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΠΡΟΣΘΗΚΗ.

 Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ, ΑΝΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΟΨΗ ΤΗΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ «ΝΕΟ» ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

αποτελούν μια πύλη ζωτικής σημασίας σε έναν από τους πιο σημαντικούς κλάδους τής χώρας[…]. Όλα αυτά τα αεροδρόμια υποδέχτηκαν συνολικά περισσότερους από 23 εκατ. επιβάτες μέσα στο 2015, με ετήσια αύξηση 6%. Το 73% αυτών των επιβατών αποτελούν οι διεθνείς ταξιδιώτες».

- 010 -

ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

Το πλάνο τής εταιρείας (για το σύνολο των δεκατεσσάρων αερολιμένων) περιλαμβάνει άμεσες, αλλά και σε βάθος χρόνου εργασίες ανάπτυξης των υποδομών στα αεροδρόμια, οι οποίες θα συμβάλουν καθοριστικά στην αύξηση του αριθμού

10-11ep-Aerodromio SKG.qxp:Layout 1 3/29/17 9:16 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Τι θα αλλάξει στο «Μακεδονία» Σε 12 μέτωπα. Παρεμβάσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό του κτιρίου, στην αισθητική, αλλά και στη λειτουργικότητά του.

των επιβατών, αλλά και στη βελτίωση της ταξιδιωτικής τους εμπειρίας. Για το σύνολο των έργων ανάπτυξης, η Fraport Greece θα επενδύσει ώς το 2021 ποσό τουλάχιστον 330 εκατ. ευρώ. Στη διάρκεια της υπόλοιπης περιόδου παραχώρησης (που ανέρχεται σε 40 χρόνια) θα πραγματοποιήσει επιπλέον έργα συντήρησης και αναβάθμισης, υλοποιώντας συνολικά επενδύσεις ύψους περί το 1 δισ. ευρώ. Στο πλαίσιο των έργων που θα εκτελεστούν στην πρώτη τετραετία θα κατασκευαστούν πέντε νέοι τερματικοί σταθμοί (στα αεροδρόμια Θεσσαλονίκης, Κέρκυρας, Κεφαλονιάς, Κω και Μυτιλήνης), ενώ τo συνολικό μέγεθος των δεκατεσσάρων τερματικών σταθμών θα αυξηθεί κατά 100.000 τετρ. μ. (στα περίπου 300.000 τετρ. μ.). Οι βελτιώσεις που θα πραγματοποιηθούν (για την αύξηση τόσο της χωρητικότητας των αεροδρομίων όσο και της ποιότητας των υπηρεσιών που αυτά προσφέρουν) περιλαμβάνουν την αύξηση των σταθμών check-in από 213 σε 297 (+28%), την αύξηση των σημείων ασφαλείας από 44 σε 84 (+47%), την αύξηση των πυλών από 103 σε 147 (+30%) και την αύξηση των θέσεων στάθμευσης αεροσκαφών από 115 σε 150 (+23%). Θα πραγματοποιηθεί, επίσης, πλήρης ανακαίνιση και των συνολικώς

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό τής Fraport Greece, στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» τής Θεσσαλονίκης σχεδιάζονται οι εξής παρεμβάσεις: • Νέος τερματικός σταθμός.

• Επέκταση τερματικού σταθμού κατά 30.988 τετρ. μ. και δημιουργία νέας πρόσβασης.

• Ανακαίνιση του υπάρχοντος τερματικού σταθμού.

• Νέος πυροσβεστικός σταθμός.

• Επέκταση της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων ή σύνδεση με το δημοτικό δίκτυο.

• Aναδιοργάνωση του χώρου στάθμευσης των αεροσκαφών.

• Ανακαίνιση του οδοστρώματος στους χώρους προσγείωσης, απογείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών.

• Εγκατάσταση συστήματος «HBS inline screening» για τον έλεγχο των αποσκευών.

• Αύξηση σε ποσοστό 47% των σταθμών check-in (από 30 σε 44).

• Αύξηση σε ποσοστό 75% των ζωνών παραλαβής αποσκευών (από 4 σε 7).

• Αύξηση σε ποσοστό 50% του συνολικού αριθμού πυλών (από 16 σε 24).

• Διπλασιασμός των σημείων ασφαλείας και ελέγχου τού αεροδρομίου (από 6 σε 12).

15 διαδρόμων προσαπογείωσης και όλων των τερματικών σταθμών (συνολικού εμβαδού 200.000 τετρ. μ.), ενώ θα ανακαινιστούν στο σύνολό τους οι εγκαταστάσεις υγιεινής (συνολική έκταση: 10.000 τετρ. μ.), οι πυροσβεστικοί σταθμοί των αεροδρομίων (συνολικά δεκατέσσερις), οι χώροι στάθμευσης των αεροσκαφών και οι γεννήτριες ηλεκτροδότησης (συνολικά εκατό). Παράλληλα, σε όλα τα αεροδρόμια θα εγκατασταθεί νέο, τελευταίας τεχνολογίας σύστημα ελέγχου και διαχείρισης αποσκευών (inline system). Σημαντικό χαρακτηριστικό τής νέας - 011 -

 ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΨΗΣ ΤΟΥ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΑΦΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΩΝ. ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η ΝΕΑ ΠΡΟΣΟΨΗ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ.

εποχής των αερολιμένων αποτελεί η ανανέωση και ο εκμοντερνισμός τής εσωτερικής και της εξωτερικής όψης τους. Σύμφωνα με τα στελέχη τής Fraport Greece, «ο προσεγμένος και, σε κάποιες περιπτώσεις, νέος αρχιτεκτονικός σχεδιασμός θα προσφέρει μια νέα εικόνα στις δεκατέσσερις πύλες του ελληνικού τουρισμού, δημιουργώντας μια ευχάριστη ταξιδιωτική εμπειρία σε εκατομμύρια επιβάτες κάθε χρόνο». ΤΟ DEAL

Υπενθυμίζεται ότι τον Νοέμβριο του 2014 το Ταμείο για την Αξιοποίηση της Ιδιωτικής Περιουσίας τού Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) επέλεξε την κοινοπραξία Fraport-Κοπελούζου (η οποία λίγο αργότερα δημιούργησε την εταιρεία Fraport Greece) ως προτιμητέο πλειοδότη για δύο παραχωρήσεις 40ετούς διάρκειας για τη λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη δεκατεσσάρων περιφερειακών αεροδρομίων στη χώρα μας, με βάση την υψηλότερη προσφορά (1,234 δισ. ευρώ), η οποία θα καταβληθεί από τη Fraport Greece κατά την έναρξη της παραχώρησης. Σημειωτέον ότι τα δεκατέσσερα αεροδρόμια δεν πωλούνται, αλλά, αντιθέτως, παραμένουν στην ιδιοκτησία τού ελληνικού κράτους. ⁕

12-13ep-Sfagia.qxp:Layout 1 3/29/17 7:18 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

 ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΙΚΡΟΣ.

 ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΝΤΑΣ.

 ΔΩΡΑ ΚΑΤΑΚΗ.

 ΜΕΝΗ ΣΕΪΡΙΔΟΥ.

—Εκθεση ΕΝΑ ΑΛΛΟ «ΠΡΟΣΩΠΟ» ΣΤΑ ΔΥΤΙΚΑ «Σφαγεία Θεσσαλονίκης - Μια περιοχή τού παλίμψηστου». Μια πολύ ενδιαφέρουσα ομαδική θεματική έκθεση φωτογραφίας φιλοξενείται στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης.

Για ακόμη μία φορά, το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης ενδιαφέρεται για τη δημιουργική καταγραφή ειδικών περιοχών τής Θεσσαλονίκης: στην προκειμένη περίπτωση, οι σχέσεις των φωτογράφων με την πόλη και τη φωτογραφία αναπτύχθηκαν σε μια περιοχή τής Δυτικής Θεσσαλονίκης, την περιοχή που πριν από κάποια χρόνια φιλοξενούσε τα σφαγεία τής πόλης, μια οικονομική δραστηριότητα που της άφησε την ονομασία,

παρότι έχει σταματήσει να ασκείται εδώ και δεκαετίες. Η περιοχή των Σφαγείων (από το κτίριο των Δικαστηρίων και το λιμάνι ώς τη νέα δυτική είσοδο, μέσω εθνικής οδού) αποτέλεσε για περισσότερο από έναν αιώνα κομβικό σημείο ανάπτυξης: αλλάζοντας αρκετές φορές χαρακτήρα, μορφή και ύφος, φιλοξένησε κατά καιρούς παραγωγικές δομές, χώρους εμπορίου, δραστηριότητες του περιθωρίου τής κοινωνικής ζωής, αλλά και μέρος τού πολιτιστικού γίγνεσθαι της πόλης. Τα τελευταία χρόνια, μέσα στην κρίση, διατηρώντας όλα τα επιμέρους ιστορικά χαρακτηριστικά της, η περιοχή μεταμορφώνεται από ένα ζωντανό κουφάρι-μνημείο τού παρελθόντος του σε κάτι νέο. ΕΝΑ ΠΑΖΛ ΕΙΚΟΝΩΝ

Οι φωτογράφοι που συμμετέχουν στην έκθεση παρουσιάζουν την πολυπλοκότητα της περιοχής και τη συνέχεια (ή την εγκατάλειψη) της ζωής σ’ αυτήν, με μικρές ατομικές εργασίες. Το παλίμψηστο τής περιοχής αναδεικνύεται μέσα από εικόνες ξεχωριστές μεταξύ τους, όχι μόνον επειδή καλύπτουν - 012 -

διαφορετικές θεματικές, αλλά και επειδή αρθρώνονται διαφορετικά. Ανεξάρτητες μεταξύ τους φωτογραφικές προσεγγίσεις και χρήσεις τού φωτογραφικού μέσου ενορχηστρώνονται σε μια φόρμα που επιδιώκει τη δημιουργία ενός παζλ εικόνων, που συνθέτουν ένα ενδιαφέρον καλλιτεχνικό αφήγημα, ικανό να προβάλλει με τον τρόπο του «και το ένα και το άλλο». Στην έκθεση συμμετέχουν: Εύη Δαλλίδου, Δημήτρης Δικμάνης, Βασίλης Καρκατσέλης, Δώρα Κατάκη, Λουκάς Κόνιας, Μαρία Λαμπριανίδου, Αργύρης Λιαπόπουλος, Βασίλης Μαντάς, Γιώργος Μαντάς, Τριάδα Μαραγκόζη, Δημήτρης Μιχαηλίδης, Λευτέρης Μικρός, Εύη Μούρνου, Σταύρος Ξηρός, Γιάννης Πομάκης, Μένη Σεϊρίδου, Άγγελος Σοφιανίδης, Έλσα Τζιάνα, Αλέκα Τσιρώνη, Αντριάνα Τυροπώλη και Αλεξάνδρα Φωτιάδου. ⁕ INFO: Στην αίθουσα «Αλλατίνη-Ντασώ» του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης (λεωφόρος Στρατού 2Α). Τ. 2310-821.231 W. www.ift.gr

12-13ep-Sfagia.qxp:Layout 1 3/29/17 7:18 PM Page 2

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:09 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Ενας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την π υ

Η ημέρα που άλλαξε το π Η ΦΩΤΙΑ (ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΑΠΟ ΜΙΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΑ ΠΟΥ ΤΗΓΑΝΙΖΕ ΜΕΛΙΤΖΑΝΕΣ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝ ΤΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ, ΤΟ ΤΗΛΕΓΡΑΦΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, ΤΑ Γ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ, ΤΖΑΜΙΑ, ΣΥΝΑΓΩΓΕΣ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΞΕΝΕΣ ΑΠ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΚΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ, ΚΑΦΕ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ, ΔΙΕΘΝΗ ΒΙΒΛΙ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΣ… ΑΦΗΣΕ, ΔΕ, 79.000 ΑΤΟΜΑ ΑΣΤΕΓΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΤΟ 70% ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ.

- 014 -

Σ Τ Ρ Ο Ο Τ Θ

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:09 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Η ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΗΦΘΗ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ ΜΕΤΑΞΥ 18ης ΚΑΙ 19ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1917. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΖΑΜΙΩΝ (ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΟΚΤΩ) ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΩΣ ΤΙΣ ΒΟΡΕΙΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Ο ΚΑΠΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΤΙΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΚΑΙΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΜΕΝΗ, ΑΡΑ, ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗ Η ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ, Η ΠΥΡΙΝΗ ΛΑΙΛΑΠΑ ΚΑΤΕΚΑΙΓΕ ΤΟ ΝΟΤΙΟΤΕΡΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ. ΠΡΑΚΤΙΚΑ, ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ Ο ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΕΙΧΕ ΣΤΗΣΕΙ ΤΗ ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΟΚΤΩ ΤΖΑΜΙΩΝ. Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΟ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ (ΠΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΨΗΛΟΤΕΡΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ) ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ ΤΟ ΒΟΡΕΙΟΤΕΡΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ: ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ Ο ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΕΛΕΞΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΛΟΦΟ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΤΕΙΧΟΣ, ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΦΑΚΟ ΤΗΣ ΚΑΜΕΡΑΣ ΑΝΟΙΧΤΟ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΤΗ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΛΗΨΗ. ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΤΟ ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ Ή Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΣ ΔΙΩΡΟΦΟΣ ΜΙΝΑΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ, ΛΟΓΙΚΑ Ο ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΣΥΚΕΩΝ, ΚΑΘΩΣ ΜΟΝΟΝ ΑΠΟ ΕΚΕΙ ΗΤΑΝ ΟΡΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΚΤΩ ΤΕΜΕΝΗ.

π υρκαγιά τού 1917

ο πρόσωπο της πόλης

Σ Ν Γ Π Ι % Ι

ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ, ΣΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ 3 ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ) ΤΡΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΚΑΤΕΚΑΨΕ 9.500 ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ 4.069 ΜΑΓΑΖΙΑ, ΡΑΦΕΙΑ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΦΩΤΑΕΡΙΟΥ, ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ, ΟΣΤΟΛΕΣ, ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΑΜΠΕΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ, ΟΠΩΛΕΙΑ, ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΤΟΕΣ, ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΣ, ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΧΩΡΙΣ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΘΕΤΟΝΤΑΣ, ΚΑΤΑ ΠΟΛΛΟΥΣ, ΤΕΛΟΣ ΣΤΟΝ ΕΩΣ ΤΟΤΕ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ - 015 -

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:09 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

—Επέτειος ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ Η ΠΟΛΗ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ Η ΙΔΙΑ... Οι αιτίες. Βασικός λόγος για την ταχύτατη εξάπλωση της πύρινης λαίλαπας θεωρήθηκε ο Βαρδάρης, ο οποίος εκείνες τις ημέρες φυσούσε με ιδιαίτερη δύναμη. Παράλληλα, ωστόσο, εκτιμάται ότι συνετέλεσαν η θαλάσσια αύρα (την οποία προκάλεσαν οι υψηλές θερμοκρασίες), το ασφυκτικό αστικό περιβάλλον, τα πολλά ξύλινα κτίρια, οι απαρχαιωμένες πυροσβεστικές υποδομές, αλλά και η έλλειψη νερού, τα αποθέματα του οποίου είχαν μειωθεί σημαντικά εκείνο το καλοκαίρι, λόγω της ξηρασίας που επικρατούσε.

Ακόμη και σήμερα, έναν αιώνα μετά το γεγονός, η συζήτηση για τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 παραμένει ζώσα στη Θεσσαλονίκη - πρόκειται για ένα θέμα επί του οποίου οι περισσότεροι έχουν άποψη. Ο λόγος είναι απλός: η συγκεκριμένη φωτιά αποτέλεσε σημείο καμπής στην ιστορία τής πόλης, καθώς οδήγησε σε δημογραφικές μεταβολές και, πάνω απ’ όλα, στον εκ βάθρων ανασχεδιασμό τής Θεσσαλονίκης. Η καταστροφή συνέβη στο πλαίσιο μιας ιστορικής συγκυρίας εξαιρετικά κρίσιμης σημασίας για την Ελλάδα: η χώρα είχε βυθιστεί σε μια επώδυνη διαίρεση λόγω των αντικρουόμενων πολιτικών που υποστήριζαν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, σε ό,τι αφορούσε τη συμμετοχή τής χώρας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ο Κωνσταντίνος ήταν υπέρμαχος της ουδετερότητας, με τη στάση του ωστόσο να ευνοεί τα συμφέροντα των Κεντρικών Δυνάμεων (της λεγόμενης «Τριπλής Συμμαχίας», την οποία αποτελούσαν η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία, η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία). Στον αντίποδα, ο Βενιζέλος υποστήριζε τη

 ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «SPLENDID», ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΑ ΚΑΜΕΝΟ. ΔΙΠΛΑ ΤΟΥ Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ «PATHÉ» (ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ «INCENDIE DE SALONIQUE, 18-19 AOUT 1917» ΤΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ).

συμμετοχή τής Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ (του συνασπισμού δυνάμεων, δηλαδή, τον οποίο συγκροτούσαν κυρίως η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία και στον οποίο συμμετείχαν από το 1915 η Ιταλία, ώς τις αρχές τού 1918 η Ρωσία και από το 1917 οι ΗΠΑ), μια στάση η οποία υπαγορευόταν από τις εθνικές προσδοκίες των Ελλήνων, αλλά και από τις συμβατικές υποχρεώσεις τής χώρας έναντι της Σερβίας, η οποία είχε ήδη εμπλακεί στις πολεμικές συρράξεις. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική κυβέρνηση επέτρεψε τη στρατοπέδευση βρετανικών και γαλλικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη, με στόχο να βοηθήσει τους Σέρβους (μάλιστα, οι πρώτες βρετανικές - 016 -

και γαλλικές μονάδες βρέθηκαν στην περιοχή ήδη από το φθινόπωρο του 1915). Λόγω της αυστροουγγρικής στρατιωτικής πίεσης, ο σερβικός στρατός εγκατέλειψε τις θέσεις του, αναζητώντας άσυλο στην Κέρκυρα, προκειμένου να ανασυνταχθεί. Αμέσως μετά στρατοπέδευσε και αυτός γύρω από τη Θεσσαλονίκη, στο πλευρό των υπολοίπων συμμάχων. Τον Μάιο του 1916 γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα κατέλαβαν το οχυρό Ρούπελ, στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο, και λίγο αργότερα εισέβαλαν στην Ανατολική Μακεδονία, παρότι επισήμως ούτε η Γερμανία ούτε η Βουλγαρία είχαν κηρύξει τον πόλεμο στη χώρα μας. Στις 30 Αυγούστου 1916 (17 Αυγούστου με το Ιουλιανό ημερολόγιο), πολίτες και

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:09 PM Page 4

Επιλογές 04/2017

αξιωματικοί τού στρατού επιχείρησαν πραξικόπημα στη Θεσσαλονίκη, το οποίο έμεινε γνωστό ως «Κίνημα Εθνικής Αμύνης». Μόλις κατέλαβαν την εξουσία, κάλεσαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει επικεφαλής, ως ηγέτης τους. Ο Βενιζέλος αποδέχθηκε την πρόταση, σχηματίζοντας μια επαναστατική κυβέρνηση (την επονομαζόμενη «προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης»), η οποία αποφάσισε τη συμμετοχή τής χώρας στον πόλεμο, στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ. Με τον τρόπο αυτό, στην Ελλάδα υπήρχαν ντε φάκτο (από τον Σεπτέμβριο του 1916 ώς τον Ιούνιο του 1917) δύο κράτη: το ένα στην Αθήνα και το δεύτερο στη Θεσσαλονίκη. Στις 11 Ιουνίου 1917, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αναγκάζεται να παραιτηθεί

του θρόνου. Ο Βενιζέλος επιστρέφει στην Αθήνα και η ελληνική επικράτεια επανενώνεται. Ώς τη στιγμή που ξεσπά η πυρκαγιά, η Θεσσαλονίκη έχει ήδη μετατραπεί σε ένα απέραντο περιχαρακωμένο «στρατόπεδο«. Οι μόνιμοι πληθυσμοί και οι πρόσφυγες -είτε από τη βουλγαροκρατούμενη Ανατολική Μακεδονία είτε από την περιοχή τής Πελαγονίας (κοντά στο σημερινό Μοναστήρι ή Μπίτολα της πΓΔΜ) είτε από τη Βορειοδυτική Ανατολία- συνωστίζονταν στην πόλη. Ο ήδη αρκούντως κοσμοπολίτικος χαρακτήρας τής Θεσσαλονίκης (που περιελάμβανε Εβραίους, Μουσουλμάνους, Έλληνες, Δυτικούς και διάφορα εθνοτικά στοιχεία από τη Βαλκανική) εμπλουτίστηκε με στρατεύματα από έξι χώρες (Ελλάδα,

Σερβία, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσία) και με ακόμη περισσότερους λαούς (αν συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι ορισμένοι από τους στρατούς αυτούς προέρχονταν από αποικιακές χώρες, συμπεριλαμβάνοντας στρατιώτες από μια πληθώρα περιοχών ανά τον πλανήτη). Έτσι, το 1916 ο συνολικός πληθυσμός τής Θεσσαλονίκης (ντόπιοι και πρόσφυγες) υπολογιζόταν μετριοπαθώς σε τουλάχιστον 271.000 άτομα (χωρίς να προσμετράται το στρατιωτικό προσωπικό), τη στιγμή που το 1913 δεν ξεπερνούσε τις 157.889 ψυχές, βάσει της επίσημης απογραφής τής εποχής. ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΗΣΕ

Η πυρκαγιά ξέσπασε το Σάββατο 18 Αυγούστου 1917 (5 Αυγούστου με το Ιουλιανό  Η ΠΥΡΙΝΗ ΛΑΙΛΑΠΑ ΤΟΥ 1917 ΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΛΑΙΩΝ ΚΑΡΤ ΠΟΣΤΑΛ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΑΠΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΑ, ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΕΣ ΑΠΟ ΒΙΒΛΙΑ ΚΟΚ). Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟΣ (ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ -ΘΡΑΚΗΣ).

 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΚΑΤΑΚΑΙΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗ «ΚΑΡΔΙΑ» ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΚΑΤΩ ΔΕΞΙΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΛΗΤΑ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ.

- 017 -

ημερολόγιο), περίπου στις 3.30 το μεσημέρι. Μια νοικοκυρά που διέμενε στον αριθμό 3 τής οδού Ολυμπιάδος τηγάνιζε μελιτζάνες… Κάποιες σπίθες έπεσαν σε έναν σωρό από άχυρα, που βρισκόταν αποθηκευμένος στο ισόγειο της κατοικίας, προκαλώντας φωτιά, η οποία πολύ σύντομα κύκλωσε ολόκληρη τη γειτονιά. Δεν χρειάστηκε να περάσει πολύς χρόνος, για να φτάσουν οι φλόγες ώς το κέντρο τής εντός των τειχών πόλης, ακόμη και ώς τις παραθαλάσσιες περιοχές της. Ως βασικός λόγος που ευνόησε την ταχύτατη εξάπλωση της φωτιάς θεωρήθηκε ο τοπικός βόρειος άνεμος, ο επονομαζόμενος ακόμη και σήμερα «Βαρδάρης», ο οποίος εκείνες τις ημέρες φυσούσε με ιδιαίτερη δύναμη. Εκτιμάται ότι συνετέλεσαν, επίσης, η θαλάσσια αύρα την οποία προκάλεσαν οι υψηλές θερμοκρασίες (ακόμη και σε σημεία αρκετά απομακρυσμένα από την ακτογραμμή), το ασφυκτικό αστικό περιβάλλον (με τους πολλούς στενούς δρόμους και την απουσία ανοιχτών χώρων), τα ξύλινα κτίρια, οι απαρχαιωμένες πυροσβεστικές υποδομές, αλλά και η έλλειψη νερού (η κατανάλωση του οποίου είχε εκτιναχθεί σε πρωτόγνωρα για την περιοχή επίπεδα, λόγω της αύξησης του πληθυσμού, αλλά και των στρατιωτικών μονάδων που είχαν

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 5

Επιλογές 04/2017

σταθμεύσει γύρω από την πόλη). Παράλληλα, τα όποια αποθέματα σε νερό είχαν μειωθεί σημαντικά, λόγω της ξηρασίας που επικρατούσε εκείνο το καλοκαίρι. Η ΡΑΓΔΑΙΑ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Στην αρχή, η φωτιά ακολούθησε δύο κατευθύνσεις, εκκινώντας από τον αριθμό 3 τής οδού Ολυμπιάδος: η μία προς το Διοικητήριο (το σημερινό υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης) και η άλλη προς την αγορά της πόλης, μέσω των οδών Αγίου Δημητρίου και Λέοντος Σοφού, αντίστοιχα. Το Διοικητήριο βρέθηκε σε άμεσο κίνδυνο, ενώ τα γειτονικά κτίρια (της μουσουλμανικής κοινότητας και το κρατητήριο της αστυνομίας) έγιναν στάχτη: τελικώς, το κτίριο σώθηκε χάρη στη γερή κατασκευή του, αλλά και στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των κυβερνητικών υπαλλήλων που έτρεξαν να σώσουν τα γραφεία τους. Στο μεταξύ, ο Βαρδάρης δυνάμωνε, με αποτέλεσμα η φωτιά να κινηθεί με ταχύτητα προς νότο και προς το κέντρο τής πόλης. Ως τις 11 το βράδυ τής ίδιας ημέρας οι φλόγες είχαν φτάσει στην αγορά αλεύρων, την επονομαζόμενη «Ουν Καπάν», που απλωνόταν μεταξύ των σημερινών πλατειών Ελευθερίας και Αριστοτέλους. Νωρίς το πρωί της 19ης Αυγούστου η κατεύθυνση του ανέμου άλλαξε και η φωτιά γύρισε προς εκεί απ’ όπου είχε ξεκινήσει. Συνδυαζόμενη με άλλη μία εστία, που κινούταν προς νότο, ακολουθώντας τη χάραξη της οδού Λέοντος Σοφού, τα

 ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΛΕΓΟΜΕΝΗΣ «ΠΥΡΙΚΑΥΣΤΗΣ ΖΩΝΗΣ» (ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ «INCENDIE DE SALONIQUE, 18-19 AOUT 1917» ΤΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ).

καυστης ζώνης». Το δυτικό της άκρο υπολογίζεται στα περίπου 100 μέτρα ανατολικά τής πλατείας Δημοκρατίας (το σημερινό Βαρδάρι), πολύ κοντά στη Γερμανική Σχολή που την εποχή εκείνη λειτουργούσε στο συγκεκριμένο σημείο. Η προέλαση της πυρκαγιάς σταμάτησε το βράδυ της 19ης Αυγούστου (6 Αυγούστου με το Ιουλιανό ημερολόγιο)... Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΗΜΕΡΑ   ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ, ΣΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ 3 ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΟΔΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ, ΞΕΚΙΝΗΣΕ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ (ΣΤΟ ΔΕΞΙ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ Η ΚΡΗΝΗ ΧΟΡΧΟΡ-ΣΟΥ, ΠΟΥ ΥΠΗΡΧΕ ΣΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΗΜΕΙΟ). ΟΙ ΔΥΟ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣΑΝ ΣΤΟ ΟΙΚΗΜΑ ΠΑΡΑΠΕΜΦΘΗΚΑΝ ΣΕ ΔΙΚΗ ΓΙΑ ΕΜΠΡΗΣΜΟ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ, ΑΘΩΩΘΗΚΑΝ ΩΣΤΟΣΟ ΣΤΟ ΠΛΗΜΜΕΛΕΙΟΔΙΚΕΙΟ. ΔΕΞΙΑ: ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ Η ΚΡΗΝΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ.

δύο μέτωπα κατέστρεψαν ολόκληρη την επιχειρηματική «καρδιά» τής τότε πόλης. Κατά τις 12 το μεσημέρι τής ίδιας ημέρας οι φλόγες «έγλειψαν» τον περίβολο του ναού τής Του Θεού Σοφίας (χωρίς να αγγίξουν όμως την ίδια την εκκλησία) και συνέχισαν ανατολικά, στην περιοχή τού ρωμαϊκού ιππόδρομου και ώς τη σημερινή οδό Εθνικής Αμύνης, που αποτέλεσε το ανατολικό άκρο τής λεγόμενης «πυρί- 018 -

Στην πραγματικότητα, η πυρκαγιά που κατέκαψε το κέντρο τής πόλης δεν αντιμετωπίστηκε σωστά ήδη από το ξέσπασμά της... Η κύρια ευθύνη γι’ αυτήν την κατάσταση αποδίδεται στους επικεφαλής των δυνάμεων της Αντάντ στην περιοχή, οι οποίοι αρνήθηκαν να περικόψουν τη (μαζική) παροχή νερού προς τα στρατόπεδα και τα νοσοκομεία που ήλεγχαν. Το απόγευμα της πρώτης ημέρας τής φωτιάς, μια γαλλική επιλαρχία έφτασε στη Διοικητήριο (η δυτική πτέρυγα του

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 6

Επιλογές 04/2017

 ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΟΧΗΣ, ΜΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ (19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1917).

νησης, Περικλής Αλ. Αργυρόπουλος, και οι διευθυντές των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας προσπάθησαν εις μάτην να κινητοποιήσουν τις δυνάμεις τής Αντάντ. Ο γάλλος στρατηγός Μορίς Πολ Εμμανουέλ Σαράιγ (διοικητής της Γ’ στρατιάς και στη συνέχεια επικεφαλής των Συμμαχικών Στρατευμάτων της Ανατολής) επισκέφθηκε προσωπικά το Διοικητήριο το απόγευμα του Σαββάτου: έμεινε στον χώρο, ωστόσο, για λίγα λεπτά και δεν επέστρεψε ποτέ την επόμενη ημέρα... Δύο αντλίες που στάλθηκαν από το τοπικό αρχηγείο των βρετανικών δυνάμεων στο ανατολικό τμήμα τής πόλης το πρωί της 19ης Αυγούστου κατάφεραν να σταματήσουν τη φωτιά στην παραλιακή λεωφόρο, κοντά στον Λευκό Πύργο, σώζοντας με τον τρόπο αυτό πολλά κτίρια στο νοτιότερο τμήμα τής σημερινής οδού Εθνικής Αμύνης, όπου στεγάζονταν οι διοικητικές υπηρεσίες τής πόλης. Υπό άμεσο κίνδυνο βρέθηκε και το τελωνείο, επί της σημερινής παραλιακής οδού Κουντουριώτου, το οποίο ωστόσο σώθηκε την τελευταία στιγμή, χάρη στις προσπάθειες αρκετών γάλλων στρατιωτών. Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ

 ΓΑΛΛΙΚΗ ΚΑΡΤ ΠΟΣΤΑΛ ΕΠΟΧΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

οποίου βρισκόταν ήδη σε άμεσο κίνδυνο), με στόχο να ανατινάξει με δυναμίτη κάποια από τα γύρω κτίρια, ώστε να δημιουργήσει γύρω του μιαν αντιπυρική ζώνη. Ωστόσο, ανατίναξαν τελικώς μόλις δύο ή τρία σπίτια, πριν εγκαταλείψουν την προσπάθεια… Αν είχαν συνεχίσει, εκτιμάται ότι θα είχε επιτευχθεί ο περιορισμός τής πυρκαγιάς στο βορειοδυτικό τμήμα τής πόλης

- τουλάχιστον, αυτή ήταν τότε η κοινή πεποίθηση, σύμφωνα με όσα αναφέρονται σε επίσημη έκθεση της εποχής. Η απραξία τής γαλλικής επιλαρχίας επέτρεψε στη φωτιά να εξαπλωθεί ανεμπόδιστη, συνεχίζοντας το καταστροφικό της έργο προς τα νότια και προς τα ανατολικά, υποβοηθούμενη από τον βόρειο άνεμο. Ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρ- 019 -

Στην επίσημη αναφορά τού Πρωτονοτάριου επισημαίνεται ένα τραγικό γεγονός: αντί να αντιμετωπίζουν τη φωτιά και να βοηθούν τα γυναικόπαιδα, τα στρατεύματα της Αντάντ (με εξαίρεση τους Βρετανούς) βρήκαν την ευκαιρία να εισβάλουν σε σπίτια και να τα λεηλατήσουν. Ιδιαίτερα οι γάλλοι στρατιώτες (ακόμη και αξιωματικοί τού γαλλικού στρατού) διέπρατταν κλοπές σε κοινή θέα, «πράξεις οι οποίες αμαυρώνουν την εικόνα των Γάλλων στη συνείδηση όλων», όπως χαρακτηριστικά αναφερόταν στην αναφορά. «Αυτή η συμπεριφορά των κατώτερων βαθμίδων (σ.σ.: του γαλλικού στρατιωτικού προσωπικού) και η πρόδηλη αναλγησία των υψηλότερων βαθμίδων προκάλεσε την αγανάκτηση του πληθυσμού, η οποία δεν εκδηλώθηκε τελικώς με εκρηκτικό τρόπο αποκλειστικώς χάρη στις υπέροχες πράξεις συμπόνιας εκ μέρους των Βρετανών. Πράγματι, εκατοντάδες βρετανικά οχήματα κατέστησαν διαθέσιμα ήδη από τα μεσάνυχτα, για να μεταφέρουν τους πυρόπληκτους και την οικοσκευή τους - μια υπηρεσία την οποία οι βρετανοί στρατιώτες και αξιωματικοί προσέφεραν με χαρακτηριστική αυταπάρνηση. Την ίδια στιγμή, οι οδηγοί ορισμένων γαλλικών οχημάτων, τα οποία διατέθηκαν το επόμενο πρωί, ζητούσαν

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 7

Επιλογές 04/2017

 ΣΤΑΧΤΕΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΑΠΕΜΕΙΝΕ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΛΑΜΠΡΑ ΚΤΙΡΙΑ ΠΟΥ ΣΤΟΛΙΖΑΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΤΗ ΛΕΓΟΜΕΝΗ «PROMENADE»). ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΔΩΝ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ (ΣΤΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ) ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΡΟΛΟΥ (ΣΤΑ ΔΕΞΙΑ - ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΟΔΟ ΛΑΣΣΑΝΗ). ΣΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ, ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΜΕΝΑ ΜΕΓΑΡΑ, ΟΙ ΤΡΟΥΛΟΙ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΥΠΕΣΤΗ ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ - ΕΥΤΥΧΩΣ ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΕ.

 ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ ΕΙΧΑΝ ΒΡΕΙ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΥΡΚΑΓΙΑ, ΣΤΟΝ ΙΔΙΟ ΧΩΡΟ ΦΙΛΟΞΕΝΗΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΟΥΣ.

‘πουρμπουάρ’ από τους πυρόπληκτους, προκειμένου να τους εξυπηρετήσουν...». Σύμφωνα με την ίδια αναφορά, τις ημέρες μετά την πυρκαγιά καταγράφηκαν πολλά περιστατικά γάλλων στρατιωτών που πουλούσαν ρολόγια για 1 ή 2 δραχμές ή ραπτομηχανές για 10 δραχμές. Υπήρξαν, επίσης, μαρτυρίες ότι παρεμπόδισαν έναν κοσμηματοπώλη που διατηρούσε το κατάστημά του στην οδό Βενιζέλου, αλλά και τον διευθυντή τού καταστήματος «Tiring» από το να προστατεύσουν τα πιο πολύτιμα από τα

εμπορεύματά τους, με στόχο αυτά να μείνουν αφύλακτα, ώστε εν συνεχεία να τα λεηλατήσουν. Διαδεδομένη ήταν επίσης η φήμη, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, ότι «οι γάλλοι στρατιώτες βίασαν γυναίκες και παρθένες[…]. Όλα αυτά και ακόμη περισσότερα δυσάρεστα γεγονότα προκάλεσαν απίστευτο θυμό και απογοήτευση στις καρδιές όλων -ακόμη και των Βρετανών- σε βάρος των Γάλλων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο στρατηγός Σαράιγ διέταξε την εκτέλεση δύο γάλλων στρατιωτών το ίδιο πρωί, καθώς συνελήφθη- 020 -

σαν επ’ αυτοφώρω, ενώ πουλούσαν κοσμήματα». Η συμπεριφορά αυτή οδήγησε «σε πτώση του ηθικού τού πληθυσμού» αντίστοιχη με εκείνη την οποία είχε προκαλέσει η ίδια η πυρκαγιά, «όσον αφορά την εμπιστοσύνη και τα αισθήματα προς τους συμμάχους και φίλους τους». ΒΙΒΛΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Οι ζημιές τις οποίες υπέστη η Θεσσαλονίκη ήταν βιβλικές, περιορίστηκαν ωστόσο κυρίως στο υλικό μέρος. Καθώς η φωτιά

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 8

Επιλογές 04/2017

 Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΡΧΗ

  ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΟΥΧΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ (ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΩ ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ

ΤΗΣ ΠΥΡΙΝΗΣ ΛΑΙΛΑΠΑΣ. Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

ΚΑΤΩ ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΛΙΤΟΣ). Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΙΝΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗ.

ΕΛΗΦΘΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ STEIN, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΟΡΘΩΝΕΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΣΗΜΕΙΟ (ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΞΙΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ). ΤΟ ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΜΕΝΟ ΚΤΙΡΙΟ ΣΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ».

 ΣΧΕΔΟΝ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΙΚΑ, Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΧΑΛΚΕΩΝ ΠΑΡΕΜΕΙΝΕ ΑΘΙΚΤΟΣ, ΠΑΡΟΤΙ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΤΗΝ «ΚΑΡΔΙΑ» ΤΗΣ ΠΥΡΙΚΑΥΣΤΗΣ ΖΩΝΗΣ.

εξαπλωνόταν σταδιακά, δεν καταγράφηκαν ανθρώπινα θύματα, με την εξαίρεση μερικών γάλλων στρατιωτών, οι οποίοι -εισερχόμενοι ήδη μεθυσμένοι σε μια κάβα- παγιδεύτηκαν από τις φλόγες και κάηκαν ζωντανοί. Εκτιμάται πάντως ότι πρέπει να υπήρξαν και κάποια επιπλέον θύματα (που δεν κατεγράφησαν) τις ημέρες της πυρκαγιάς και αμέσως μετά από αυτήν, κυρίως μεταξύ πολιτών που επιχειρούσαν να σβήσουν τη φωτιά που κατέκαιγε την περιουσία τους ή που προσπάθησαν να μπουν στα αποκαΐδια

κτιρίων που κατέρρεαν, για να σώσουν ό,τι μπορούσε να σωθεί. Η πυρκαγιά κατασβέστηκε τελικώς περί τις 11.30 το βράδυ τής δεύτερης ημέρας (19 Αυγούστου ή 6 Αυγούστου με το Ιουλιανό ημερολόγιο). Σχεδόν όλο το ιστορικό κέντρο της πόλης -περίπου 1,2 τετραγωνικό χιλιόμετρο ή το 32% του συνολικού αστικού ιστού- έγινε στάχτη. Σύμφωνα με ένα πρόχειρο τοπογραφικό σχέδιο, η κατεστραμμένη περιοχή οριζόταν από τις σημερινές οδούς Αγίου Δημητρίου, Λέοντος Σοφού, από την πα- 021 -

ραλιακή λεωφόρο Νίκης, την οδό Εθνικής Αμύνης, την Αλεξάνδρου Σβώλου και τη νοητή γραμμή που ενώνει την εκκλησία τής Του Θεού Σοφίας με τον ναό τού πολιούχου Αγίου Δημητρίου, ορίζοντας το ζώνη που είθισται να ονομάζουμε «η πυρίκαυστος». Ελάχιστα κτίρια διασώθηκαν σ’ αυτήν την ευρύτατη περιοχή, ενώ καταστράφηκε και σειρά κτιρίων εκτός της πυρικαύστου. Συνολικά 9.500 σπίτια έγιναν στάχτη και 79.000 άτομα έμειναν άστεγα επί συνολικού πληθυσμού 271.000 ψυχών (πρό-

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 9

Επιλογές 04/2017

κειται για το 45% του πληθυσμού που είχε καταγραφεί στην απογραφή του 1913, όταν στη Θεσσαλονίκη είχαν καταμετρηθεί 157.889 κάτοικοι). Προφανώς, η καταστροφή δεν περιορίστηκε στις κατοικίες: στάχτη έγιναν το ταχυδρομείο, το τηλεγραφείο και το δημαρχείο τής πόλης, τα γραφεία των εταιρειών ύδρευσης και φωταερίου, η Αυτοκρατορική Οθωμανική Τράπεζα, η Εθνική Τράπεζα και οι αποθήκες της Τράπεζας Αθηνών. Το ίδιο συνέβη με τις εκκλησίες τού Αγίου Δημητρίου (όπου καταστράφηκε όλο το συγκρότημα, ακόμη και η αρχική πτέρυγα που χρονολογούταν στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους), της Αγίας Θεοδώρας και του Αγίου Νικολάου. Από τις φλόγες δεν γλίτωσαν 12 τζαμιά (μεταξύ αυτών το Saatli, το Burmali και το Hamza Bey). Στις πύρινες φλόγες παραδόθηκαν, επίσης, το γραφείο τού αρχιραβίνου με την πλούσια βιβλιοθήκη του (που περιελάμβανε θησαυρούς αιώνων) και δεκαέξι από τις τριάντα τρεις συναγωγές της πόλης (συγκεκριμένα, οι Sicilia Hadas, Pulya, Italia, Mayor, Ismael, Chiana, Magrana, Arditti, Talmud Tora, Portugal, Sicilia Yasan, Pulia, Ezra, Shalom, Aragon και Etz-a-Haim), πολλά σχολεία (όλων των θρησκευτικών κοινοτήτων), οργανισμοί και ξένες αποστολές. Επίσης, το ελληνικό γηροκομείο (το οποίο φιλοξενούσε το τεράστιο αρχείο και τη βιβλιοθήκη του φιλολόγου Πέτρου Παπαγεωργίου - κατά τραγική ειρωνεία, το συγκεκριμένο μέρος είχε επιλεγεί, ώστε η συλλογή να είναι ασφαλής…), μεγάλα καταστήματα (όπως τα «Tiring», «Bon Marché», «Mayer», «Orosdi» και «Χρυσικόπουλος»), τα κοσμοπολίτικα ξενοδοχεία «Imperial», «Ρώμη» και «Αγγλία» στην πλατεία Ελευθερίας και το «Splendid Palace» στην παραλία, τα διεθνή βιβλιοπωλεία «Μόλχο» και «Τριανταφύλλου», τα ζαχαροπλαστεία «Φλόκας» και «Almosnino», η μπιραρία τού Πεντζίκη και το καφενείο «Νέα Ελλάς» - όλα εξαιρετικά δημοφιλή εκείνη την εποχή, ευρισκόμενα στην πλατεία Ελευθερίας. Αποκαΐδια ήταν το μόνο που απέμεινε από τα καταστήματα που φιλοξενούνταν στις κύριες εμπορικές στοές «Cité Saul» και Αγίου Μηνά, αλλά και από τους κινηματογράφους «Eden», «Olympia» και Pathé«. Την ίδια μοίρα είχαν εργοστάσια, καταστήματα, αποθήκες και κλαμπ, αλλά και τα πιεστήρια των περισσοτέρων από τις (πολυάριθμες) εφημερίδες που εκδίδονταν την εποχή εκείνη στη Θεσσαλονίκη, σε πολλές γλώσσες (μεταξύ αυτών η «Νέα

Αλήθεια», ο «Νεολόγος», η «Νέα Ελλάς», η «Tribune Paris-Balkans», η «Avenir», η «Avanti», η «Esperanza», η «Voce d’ Italia», η «Pravda», η «Srpski Glasnik» και η «Velika Srbija»), όπως επίσης και οι αποθήκες όπου φύλασσαν το χαρτί τους. Οι εφημερίδες τής εποχής στη Θεσσαλονίκη ανέστειλαν την έκδοσή τους ορισμένες για λίγο, κάποιες άλλες για πάντα... Επιπλέον, η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος διακόπηκε επί τουλάχιστον 10 ημέρες, καθώς όλη η σχετική υποδομή είχε αποτεφρωθεί. Επί συνόλου 7.695 καταστημάτων, 4.069 έγιναν στάχτη. Μάλιστα, ήταν κυρίως οι πλούσιοι έμποροι, οι οποίοι διέθεταν καταστήματα στο κέντρο της πόλης, που καταστράφηκαν: εκείνοι που γλίτωσαν από την πύρινη λαίλαπα ήταν όσοι είχαν μικρά μαγαζάκια στις φτωχότερες γειτονιές τής Θεσσαλονίκης. Σχεδόν το 70% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα έμειναν άνεργοι. Σκληρότερα επλήγη ο εβραϊκός πληθυσμός τής Θεσσαλονίκης, καθώς η πυρκαγιά επηρέασε περισσότερους από 50.000 Εβραίους, ενώ τις χειρότερες ζημιές υπέ- 022 -

στησαν τα κτίρια της δικής τους κοινότητας. Περίπου 12.500 Ορθόδοξοι Χριστιανοί και 10.000 Μουσουλμάνοι συγκαταλέγονται, επίσης, στους πυρόπληκτους. Οι υλικές ζημίες εκτιμήθηκε ότι ανήλθαν περί τα 8 εκατ. χρυσές λίρες, χωρίς να συνυπολογίζεται η (ανεκτίμητη) αξία των μνημείων που έγιναν στάχτη. Περίπου τα τρία τέταρτα των περιουσιών ήταν ασφαλισμένα σε αγγλικούς οίκους, οι οποίοι κατέβαλαν 4 εκατ. χρυσές λίρες ως αποζημίωση. Μέσα σε ελάχιστες ώρες, όλο το οικονομικό δίκτυο που στήριζε τη Θεσσαλονίκη έπαψε να υπάρχει… Είναι ενδεικτικό ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος ήταν γνωστός για τη μετριοπάθεια που χαρακτήριζε τις δηλώσεις του, ανέφερε μιλώντας σχετικά στη Βουλή ότι στη Θεσσαλονίκη είχε συντελεστεί μια «φρικώδης καταστροφή». Η ΑΡΩΓΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΟΥΣ

Τα πρώτα μέτρα, για να αντιμετωπιστούν έστω και προσωρινά οι ανάγκες τού πυρόπληκτου πληθυσμού, ελήφθησαν αμέ-

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 10

Επιλογές 04/2017

 ΤΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΑΝ ΤΙΣ ΚΑΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥΣ, ΠΡΟΣΠΑΘΩΝΤΑΣ ΑΠΕΓΝΩΣΜΕΝΑ ΝΑ ΣΩΣΟΥΝ Ο,ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΣΩΘΕΙ.

 ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

 ΤΟ «ΚΟΝΑΚΙ» (ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗΡΙΟ)

 ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΗ-

ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ

ΣΩΘΗΚΕ ΧΑΡΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΤΩΝ

ΘΗΚΑΝ ΠΡΟΧΕΙΡΟΙ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΙ, ΓΙΑ ΤΗ

ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΦΩΤΙΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΤΟΥ. ΑΝΤΙΘΕΤΑ, ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ

ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΤΩΝ ΠΛΗΓΕΝΤΩΝ - ΕΝΑΣ ΑΠΟ

1917. ΣΧΕΔΟΝ Η ΜΙΣΗ ΠΟΛΗ ΕΙΧΕ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ

ΠΑΡΑΔΟΘΗΚΕ ΤΟ ΣΑΑΤΛΙ ΤΖΑΜΙ,

ΑΥΤΟΥΣ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΤΗ «ΣΚΙΑ» ΤΟΥ ΛΕΥ-

ΣΥΝΤΡΙΜΜΙΑ...

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ.

ΚΟΥ ΠΥΡΓΟΥ.

σως μετά την πυρκαγιά, παρότι οι γενικότερες συνθήκες που επικρατούσαν περιόριζαν σημαντικά τις δυνατότητες του κράτους για χορήγηση γενναιόδωρης αποζημίωσης. Παρά τις δυσκολίες αυτές, ωστόσο, η αρωγή προς τους πληγέντες ήταν άμεση και αμέριστη: περίπου οκτακόσιες οικογένειες εγκαταστάθηκαν σε 100 προσωρινά σπίτια, τα οποία είχαν μόλις ανεγερθεί, για να στεγάσουν πρόσφυγες από τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές τής Μακεδονίας. Παράλληλα, σε διάφορα σημεία τής πόλης, κέντρα διανομής που στήθηκαν σε χρόνο ρεκόρ παρείχαν ψωμί σε περίπου 30.000 άτομα. Τρόφιμα παρέχονταν επίσης από το ελληνικό, αλλά και από το αμερικανικό, το βρετανικό και το γαλλικό παράρτημα του Ερυθρού Σταυρού, ενώ την ίδια στιγμή οι βρετανικές και οι γαλλικές στρατιωτικές αρχές δημιούργησαν

στρατόπεδα φιλοξενίας για τους πληγέντες: ο βρετανικός στρατός έστησε περίπου 1.300 σκηνές, όπου βρήκαν άσυλο περί τα 7.000 άτομα, ενώ ο γαλλικός στρατός οργάνωσε έναν χώρο φιλοξενίας για περίπου τριακόσιες οικογένειες και η Ένωση Γαλλίδων Κυριών άλλον ένα, για περίπου εκατό οικογένειες. Δικαίωμα να λάβει δωρεάν σιδηροδρομικό εισιτήριο είχε όποιος επιθυμούσε να φύγει, με προορισμό κάποια άλλη ελληνική πόλη. Περί τους 5.000 Θεσσαλονικείς έκαναν χρήση αυτής της δυνατότητας, αναχωρώντας για την Αθήνα, τη Λάρισα και τον Βόλο (την ίδια στιγμή, πάντως, οι ιταλικές στρατιωτικές αρχές που βρίσκονταν σταθμευμένες στην περιοχή αποθάρρυναν τους Εβραίους από το να κάνουν χρήση του ίδιου δικαιώματος, παρότι ήταν εκείνοι ακριβώς που είχαν πληγεί σφοδρότερα από τη λαίλαπα).

Στο αμέσως επόμενο διάστημα συστάθηκε «Διεύθυνση Θυμάτων Πυρκαϊάς» με ευθύνη του εκπροσώπου τής ελληνικής κυβέρνησης, Περικλή Αλ. Αργυρόπουλου, ξεκινώντας πάραυτα την οργάνωση της κρατικής βοήθειας προς τους πληγέντες, συντονίζοντας όλες τις υπηρεσίες (κρατικές, ιδιωτικές και ξένες) και όλες τις δράσεις για την ανακούφιση και την αποκατάσταση των θυμάτων, υπό την επίβλεψη της Κεντρικής Επιτροπής Ανακούφισης η οποία συγκροτήθηκε με βασιλικό διάταγμα στις 6 Σεπτεμβρίου 1917. Η διοίκηση καθενός από τα βρετανικά στρατόπεδα ανατέθηκε σε στρατιωτικό ιατρό - μάλιστα, επίσημες αναφορές τής εποχής κάνουν ιδιαίτερη μνεία στην εξαιρετική δουλειά των λοχαγών Γουάτσον, Όλιβερ και Λιτ. Κάθε στρατόπεδο διέθετε το δικό του ιατρείο και χειρουργείο, στελεχωμένο με βρετανίδες νοσοκόμες και

- 023 -

14-25ep-Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:10 PM Page 11

Επιλογές 04/2017

υποστηριζόμενο από εθελόντριες του ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Οι σοβαρότερα ασθενείς μεταφέρονταν στο Δημοτικό Νοσοκομείο, το οποίο, ειδικά για την περίσταση, είχε ενισχυθεί με 100 επιπλέον κρεβάτια, ή στο καινούργιο νοσοκομείο που είχε εγκαινιάσει ο Ερυθρός Σταυρός. Το γαλλικό στρατόπεδο «Ντεναίν», στη σημερινή οδό 25ης Μαρτίου, είχε ονομαστεί προς τιμήν τού ταγματάρχη Ντεναίν, ο οποίος είχε αναλάβει την ευθύνη ανεφοδιασμού του σε ιατρικό υλικό. Υπηρεσίες νοσοκόμων προσέφεραν καλόγριες από το τάγμα «Saint Vincent de Paul». Την ίδια στιγμή, το αντίστοιχο στρατόπεδο που είχε στηθεί από τις γαλλίδες κυρίες τέθηκε υπό τη διοίκηση του υπολοχαγού Λοράν Βιμπέρ, με δυνατότητα φιλοξενίας 100 οικογενειών για διάστημα 10 μηνών. Η Διεύθυνσης Θυμάτων Πυρκαϊάς παρήγαγε πολυσχιδές έργο: ανέλαβε την ευθύνη διανομής τροφίμων, κουβερτών και ρουχισμού, παρείχε οικονομική βοήθεια σε πυρόπληκτους που βρίσκονταν σε ανάγκη, εργαλεία σε εργάτες και ραπτομηχανές σε επιχειρήσεις που στήθηκαν εντός των χώρων φιλοξενίας, ενώ παράλληλα προσέφερε δωρεάν καύσιμα στη διάρκεια του χειμώνα 1917-1918. Παράλληλα, ανέλαβε το έργο απεντόμωσης στα καταλύματα των πληγέντων, ενώ συντόνισε και την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τους πυρόπληκτους, στο πλαίσιο εράνων που πραγματοποιήθηκαν σε Ελλάδα και εξωτερικό. ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΗ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ

Καπνοί αναδύονταν ακόμη από τα αποκαΐδια, όταν (γεγονός εξαιρετικά ασυνήθιστο, δεδομένων των παγετώνιων ρυθμών με τους οποίους κινούταν και κινείται ακόμη και σήμερα η ελληνική διοικητική μηχανή) άρχισε να αναλαμβάνεται δράση για την αναγέννηση της Θεσσαλονίκης, στη βάση ενός σχεδίου που φιλοδοξούσε να μετατρέψει την πόλη σε υπόδειγμα αστικού σχεδιασμού. Στην προκειμένη περίπτωση, η συμβολή τού Αλέξανδρου Παπαναστασίου, τότε υπουργού Συγκοινωνιών, ήταν καθοριστική: το πρώτο του νομοθέτημα (ο νόμος 823/1917) αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα μιας εξαιρετικά ελπιδοφόρας προσπάθειας για τη δημιουργία μιας σύγχρονης πόλης. Στο πλαίσιο αυτό, ο Παπαναστασίου εγκατέστησε μια επιτροπή με αντικείμενο την εκπόνηση του νέου ρυμοτομικού σχεδίου τής πόλης, με μέλη τον άγγλο αρχιτέκτονα τοπίου Τόμας Μόουσον, τον

γάλλο πολιτικό μηχανικό και λοχαγό τού μηχανικού Ζοζέφ Πλεϊμπέρ, τον γάλλο αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Ερνέστ Εμπράρ, τον ειδικό λιμενολόγο Άγγελο Γκίνη, τους αρχιτέκτονες Αριστοτέλη Ζάχο και Κωνσταντίνο Κιτσίκη και τον τότε δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνο Αγγελάκη. Η επιτροπή υποστηρίχθηκε στο έργο της από γάλλους αρχιτέκτονες και πολιτικούς μηχανικούς, οι οποίοι υπηρετούσαν στη Στρατιά τής Ανατολής (τη λεγόμενη «Armée d’Orient»). Ο καθηγητής Γεωδαισίας του Πολυτεχνείου Αθηνών Δημήτρης Λαμπαδάριος και οι μηχανικοί Σ. Νομικός, Α. Λευθεριώτης και Α. Μακρής ανέλαβαν την προετοιμασία των τοπογραφικών και των χαρτών ιδιοκτησίας, ενώ το νομικό μέρος ανατέθηκε στον Ανάργυρο Δημητρακόπουλο. Έτσι, λιγότερο από έναν χρόνο μετά την καταστροφή (στις 29 Ιουνίου 1918), το σχέδιο παραδόθηκε στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας. ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι ουδέποτε εφαρμόστηκε επί της ουσίας ολοκληρωμένος αστικός σχεδιασμός στη χώρα μας. Έτσι, μάλλον δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι και στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης τα φιλόδοξα πλάνα έμειναν εν μέρει στα χαρτιά… Τα οικονομικά συμφέροντα μερίδας ιδιοκτητών γης και η συμβιβαστική διάθεση διαδοχικών κυβερνήσεων οδήγησαν στην τροποποίηση του αρχικού σχεδιασμού, κυρίως σε ό,τι αφορά τον αριθμό των ορόφων και τις λεπτομέρειες κατασκευής των σχεδιαζόμενων δημοσίων κτιρίων - στην τελευταία περίπτωση, η αιτία θα πρέπει να αναζητηθεί στην κακή κατάσταση των δημοσίων οικονομικών στη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία, αλλά και αμέσως μετά. Παρά ταύτα, συγκρίνοντας με την κατάσταση που επικρατούσε πριν από τη μεγάλη πυρκαγιά, το κέντρο τής Θεσσαλονίκης κατάφερε, μετά τις παρεμβάσεις που έγιναν, να αποκτήσει σύγχρονο σχεδιασμό και ρυμοτομία, ακόμη και μετά τις σημαντικότατες «εκπτώσεις» στο αρχικό σχέδιο. Η πιο ουσιαστική επίπτωση της πυρκαγιάς τού 1917 στη Θεσσαλονίκη, ωστόσο, αφορούσε την «αιμορραγία» τού πληθυσμού της -αρχικώς με ποιοτικά και εν συνεχεία με ποσοτικά κριτήρια-, καθώς αρκετές επιφανείς οικογένειές της την εγκατέλειψαν, για να δημιουργήσουν αλλού το σπιτικό τους. Αρκετές εξ αυτών μετακόμισαν στην Αθήνα, ενώ πολλοί - 024 -

Ενα σπάνιο ντοκουμέντο Με κινούμενη εικόνα. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 στη Θεσσαλονίκη.

Ένα σπάνιο ντοκουμέντο από τη μεγάλη πυρκαγιά τής Θεσσαλονίκης, τον Αύγουστο του 1917, κατέγραψε η κινηματογραφική υπηρεσία του σερβικού στρατού: πρόκειται για στρατιωτικό φιλμ που ανακαλύφθηκε εντελώς τυχαία, όταν έφτασε στα χέρια Ιταλών, σε ένα εργαστήριο επεξεργασίας παλαιών ταινιών. Το φιλμ αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου αρχείου, το οποίο οι Ιταλοί αγόρασαν και άρχισαν να αξιοποιούν. Όπως προκύπτει, ο σερβικός στρατός είχε κινηματογραφικό τμήμα, το οποίο κατέγραψε εκείνες τις τραγικές ημέρες τής Θεσσαλονίκης. «Υπεύθυνος» γι’ αυτήν την ιστορική λήψη είναι ο υπολοχαγός Mika Mihajlovic Afrika, που μπόρεσε να τραβήξει πανοραμικά πλάνα τής πόλης, ενώ αυτή καιγόταν: κατέγραψε την εξάπλωση της φωτιάς και αποτύπωσε τους πυκνούς μαύρους καπνούς που έπνιξαν την περιοχή. Για να δείτε αυτό το συγκλονιστικό ντοκουμέντο, επισκεφθείτε την e-διεύθυνση https://www.youtube.com/ watch?v=ts8XPrISLdw ή σκανάρετε με την ειδική εφαρμογή του smartphone σας (όπως για παράδειγμα το app NeoReader) το QR code που ακολουθεί:

Εβραίοι εγκατέλειψαν την επί πέντε αιώνες «Μητέρα του Ισραήλ», για να εγκατασταθούν σε χώρες τής Δύσης - κυρίως στη Γαλλία. Κάποιοι άλλοι έφυγαν για την Παλαιστίνη, ανταποκρινόμενοι στο σχετικό κάλεσμα. Έτσι, για πολλούς η πύρινη λαίλαπα του 1917 αποτελεί σημείο καμπής, καθώς σηματοδοτεί τη σταδιακή εξαΰλωση του πολυπολιτισμικού, κοσμοπολίτικου χαρακτήρα τής Θεσσαλονίκης, με δεδομένο ότι εβραίοι, δυτικοευρωπαίοι, τούρκοι και βαλκάνιοι κάτοικοί της την εγκαταλείπουν, για να εγκατασταθούν στις εθνικές κοιτίδες τους. ⁕

25ep-Ekdilosi Pyrkagia.qxp:Layout 1 3/29/17 6:48 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Εκδήλωση ΠΩΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΠΟΛΗ Μύθος και πραγματικότητα. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την πυρκαγιά τής Θεσσαλονίκης, το 1917, οργανώνεται την προσεχή Τετάρτη 5 Απριλίου, στις 19.00, στο δημαρχιακό μέγαρο Θεσσαλονίκης.

Επετειακή εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τη μεγάλη πυρκαγιά τού 1917 συν-

διοργανώνουν την προσεχή Τετάρτη 5 Απριλίου 2017, στις 19.00, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων «Μανόλης Αναγνωστάκης» του δημαρχιακού μεγάρου Θεσσαλονίκης, το Κολλέγιο Ανατόλια, η Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος και ο δήμος τής πόλης. Ομιλητές στην εκδήλωση θα είναι ο καθηγητής Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Βασίλειος Κ. Γούναρης, ο καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτόνων τής Πολυτεχνικής Σχολής τού ΑΠΘ, Νίκος Καλογήρου, ο διδάκτωρ Οικονομικής Ιστορίας και έφορος του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Ευάγγελος Χεκίμογλου, και η βραβευμένη βρετανίδα συγγραφέας και δημοσιογρά- 025 -

 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ-ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1917… ©ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΙΑΝΝΗ ΜΕΓΑ/ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

φος Βικτόρια Χίσλοπ. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθυντής του Δικτύου Ναυαρίνο, Δημήτρης Καιρίδης. Χορηγοί επικοινωνίας τής εκδήλωσης είναι η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και το μηνιαίο ένθετο περιοδικό της ΕΠΙΛΟΓΕΣ, η Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης TV 100 και το Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης FM 100. ⁕

26-30ep-kalogyrou NEOS PLAGIOS .qxp:Layout 1 3/29/17 6:55 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Νίκος Καλογήρου καθηγητής, πρόεδρος τμήματος Αρχιτεκτόνων τής Πολυτεχνικής Σχολής τού ΑΠΘ

«Η κρίση αποτελεί την τελευταία ευκαιρία για την ανάπτυξη της πόλης» ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΟΥ 1917 ΚΑΙ Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 1978; ΠΟΣΟ ΑΛΛΑΞΕ ΤΙΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΜΑΣ Η ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ - ΑΡΚΕΙ Ή ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΗΔΗ ΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΟΥΜΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΗΣ «ΕΠΟΜΕΝΗ ΗΜΕΡΑ»; Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΑΠΘ ΑΠΑΝΤΑ ΣΕ ΑΥΤΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΑΚΟΜΗ (ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ MΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ) ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Αλέξανδρος Φωτιάδης. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Σάκης Γιούμπασης.

- 026 -

26-30ep-kalogyrou NEOS PLAGIOS .qxp:Layout 1 3/29/17 6:55 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Πώς θα αποτιμούσατε την πυρκαγιά τής Θεσσαλονίκης, κρίνοντας με την ασφάλεια του αιώνα που μεσολάβησε; Έκανε περισσότερο καλό ή κακό στην πόλη; Ήταν ευλογία ή κατάρα; Η συγκεκριμένη έκφραση έχει χρησιμοποιηθεί και για τη μετανάστευση… Εγώ θα σας έλεγα πως δεν υπάρχει κάτι που είναι μόνον ευλογία ή μόνο κατάρα. Η πυρκαγιά διευκόλυνε τον εκσυγχρονισμό που έτσι κι αλλιώς είχε ήδη ξεκινήσει από την οθωμανική περίοδο και εντάθηκε μετά την απελευθέρωση. Διευκόλυνε όμως και τον ολικό ανασχεδιασμό, που δεν θα νοούταν, αν η πόλη διατηρούσε τον παλιό οργανικό ιστό της. Απώλεια ήταν ότι χάθηκαν η οργανικότητα και μια πόλη που ήταν επί χιλιάδες χρόνια στην ίδια θέση. Κέρδος, ότι υπήρξε ένα πολύ καλό πολεοδομικό σχέδιο και δημιουργήθηκαν νέες, ενδιαφέρουσες διαδρομές και μνημειακές συνθέσεις, που πήραν τη θέση των παλιών, ενσωματώνοντας ένα μεγάλο μέρος τους.

«ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟΝ ΕΥΛΟΓΙΑ Ή ΜΟΝΟ ΚΑΤΑΡΑ. Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ (Σ.Σ.: ΤΟΥ 1917) ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΕ ΤΟΝ ΕΚΣΥΓ-

Αναφέρεστε στο σχέδιο Εμπράρ. Αλήθεια, πόσο πιστά εφαρμόστηκε; Υπήρξαν «εκπτώσεις»; Σε ποιον βαθμό η Θεσσαλονίκη που βλέπουμε σήμερα αποτελεί το αποτέλεσμα εκείνης της προσπάθειας; Δεν είναι εφικτό ένα πολεοδομικό σχέδιο να εφαρμοστεί κατά γράμμα, επειδή η υλοποίησή του χρειάζεται πολλές δεκαετίες. Πολλές διανοίξεις τού Εμπράρ -και μάλιστα βασικές, όπως η Τσιμισκή- ολοκληρώθηκαν τις δεκαετίες 1960-1970. Δεν θεωρώ πως έγινε κάποια ιδιαίτερη «έκπτωση» σε ό,τι αφορά τις χαράξεις και τη λογική τού σχεδίου. Θα έλεγα ότι αυτό που δεν έγινε ήταν οι διευθετήσεις που προέβλεπε ο Εμπράρ σε πολλά σημεία τής πόλης, με αποτέλεσμα στα μεταπολεμικά χρόνια να υπάρξει μεγάλη πύκνωση στον ίδιο ιστό: επιτράπηκαν πολύ μεγάλοι συντελεστές με τις αστικές πολυκατοικίες και έτσι η περιοχή τού κέντρου «πύκνωσε», αποκτώντας τη σημερινή εικόνα σε ορισμένα τμήματά της, με αποτέλεσμα να μη διαθέτει σωστές συνθήκες σε ζητήματα άνεσης, ηλιασμού και αερισμού.

ΧΡΟΝΙΣΜΟ ΠΟΥ ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩΣ ΕΙΧΕ ΗΔΗ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΑΙ ΕΝΤΑΘΗΚΕ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ. ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΕ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΛΙΚΟ ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΝΟΟΥΤΑΝ, ΑΝ Η ΠΟΛΗ ΔΙΑΤΗΡΟΥΣΕ ΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΟΡΓΑΝΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΗΣ».

Σε ό,τι αφορά τις βασικές επιλογές τού σχεδίου Εμπράρ, πιστεύετε πως ήταν οι κατάλληλες για τη Θεσσαλονίκη; Με δεδομένη την ιδιαίτερη ταυτότητα της πόλης, ήταν ορθή η επιλογή ενός μοντέλου που είχε εφαρμοστεί και σε άλλα μέρη τής Ευρώπης; Αυτό είναι ένα δύ- 027 -

σκολο ερώτημα που απαιτεί σύνθετη απάντηση. Το σχέδιο, όπως και όλες οι απόπειρες εκσυγχρονισμού (ακόμη και αυτές που βλέπουμε να επιχειρούνται σήμερα), υιοθετεί συνήθως κάποια ευρωπαϊκά πρότυπα που προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες κάθε τοπίου και της συγκεκριμένης περιοχής. Η αλήθεια είναι ότι ο Εμπράρ ήταν ένας άνθρωπος που είχε λάβει την παιδεία των αρχιτεκτονικών σχολών και των σχολών καλών τεχνών και, στην ουσία, τις ενσωμάτωνε στην εμπειρία του, όπως αυτή είχε προκύψει μέσα από πολλά χρόνια ανάπτυξης της πολεοδομίας. Ο Εμπράρ είναι από τους πρώτους που οικειοποιούνται τον όρο «αρχιτέκτων πολεοδόμος», ενώ ο ίδιος ήταν και αρχαιολόγος, με αποτέλεσμα να γνωρίζει τα μνημεία τής πόλης και να τα ενσωματώνει στον σχεδιασμό του. Παλαιότερα είχα δημοσιεύσει μια αναλυτική κριτική για τις χαράξεις τού σχεδίου, βάσει της οποίας ο Εμπράρ πήρε το παλιό σχέδιο της Θεσσαλονίκης (που, λόγω της πολεοδόμησής της ήδη από τον Κάσσανδρο, ήταν οργανωμένο) και αναπαρήγαγε τις διαδρομές, προσθέτοντας σημαντικούς άξονες στην πλευρά τής θάλασσας, όπως η Τσιμισκή, αλλά και μια σειρά κάθετων αξόνων σε αυτούς - μεταξύ των οποίων κυρίαρχος ήταν αυτός της Αριστοτέλους. Η αρχιτεκτονική πρότασή του εφαρμόστηκε σε μεγάλο βαθμό στον άξονα της Αριστοτέλους, όχι όμως ακριβώς όπως αναπτυσσόταν στον αρχικό του σχεδιασμό. Παράλληλα, προστέθηκαν και άλλοι παρόμοιοι άξονες, όπως οι οδοί Γούναρη και Αγίου Δημητρίου, αλλά και το «ζευγάρι» Βενιζέλου-Ίωνος Δραγούμη, οι οποίοι -από κοινού με τις διαγώνιες χαράξεις- απαλύνουν την αίσθηση του κάναβου, διευκολύνουν την κίνηση και συνδέουν τα μνημεία τής πόλης. Η Ροτόντα, για παράδειγμα, βρέθηκε στο κέντρο ακτινωτών διαδρομών, κατά το πρότυπο της Αψίδας του Θριάμβου στο Παρίσι. Την ίδια στιγμή, το ιερό της Αγίας Σοφίας συνδέθηκε με τον Λευκό Πύργο με τη Διαγώνιο - υπάρχουν πολλές ακόμη παρεμφερείς λεπτομέρειες, που σήμερα δεν αντιλαμβανόμαστε. Η απώλεια της οργανικότητας προκάλεσε μεγάλες αλλαγές σε σχέση με την παλαιότερη θέση των μνημείων μέσα στον ιστό. Τα βυζαντινά, τα οθωμανικά και γενικά όλα τα μνημεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ενσωματώνονται στους χώρους -θρησκευτικούς και δημόσιας

26-30ep-kalogyrou NEOS PLAGIOS .qxp:Layout 1 3/29/17 6:55 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

χρήσης-, οργανικά μέσα στον ιστό. Δεν είναι σίγουρο ότι αυτά τα μνημεία ήταν σε θέση να «απελευθερωθούν» από τα προκτίσματα και να προβληθούν στη μέση χώρων πρασίνου και πλατειών, όπως απαιτούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα: ωστόσο, αυτή ήταν η λογική τής εποχής που, δυστυχώς, εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα, καθώς, όταν καθαρίζονται τα προσφυγικά σπίτια από τα τείχη, για να δημιουργηθεί χώρος πρασίνου, η λογική παραμένει ίδια. Έχω εκφράσει πολλές φορές αντιρρήσεις για αντίστοιχες ενέργειες, συνεχίζεται όμως η ίδια λογική. Υπάρχουν τομές, υπάρχουν και συνέχειες. Πού ακριβώς έγκεινται οι αντιρρήσεις σας; Στο γεγονός ότι η ένταξη των μνημείων στο αστικό σύνολο γίνεται στο πλαίσιο του προϋπάρχοντος οργανικού ιστού. Στο σχέδιό του για τη Θεσσαλονίκη ο Εμπράρ θεωρούσε ότι τόσο τα μνημεία τού παρελθόντος όσο και εκείνα που ο ίδιος πρότεινε θα έπρεπε να αναδεικνύονται με προοπτικές χαράξεις και με πλατείες, σε ένα πρότυπο που, όπως προανέφερα, ήταν ευθυγραμμισμένο με όσα ίσχυαν στον χώρο των καλών τεχνών. Κρατήστε στο μυαλό σας ότι ο Εμπράρ εφάρμοζε στις αρχές του 20ού αιώνα μια πολεοδομία που είχε τις ρίζες της στις πόλεις του 19ου αιώνα, βασιζόμενη στο πρότυπο «δρόμος - οικοδομικό τετράγωνο - πλατεία - οικοδομές εν σειρά». Πρόκειται για ένα πρότυπο που απεδείχθη εξαιρετικά επιτυχημένο στον ελληνικό χώρο, διατηρείται, δε, μέχρι σήμερα στις αστικές πολυκατοικίες που βλέπουμε τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το ενδιαφέρον με την κεντρική περιοχή τής Θεσσαλονίκης είναι ότι, επειδή είχαμε αναδασμό τής αστικής γης και τα παλαιά οικόπεδα έγιναν κτηματόγραφα, προέκυψε ένας σημαντικός αριθμός κανονικών οικοπέδων. Έτσι, περπατώντας κάποιος σήμερα στη Θεσσαλονίκη αισθάνεται ότι υπάρχει μια τάξη και μια ευκολία προσανατολισμού, παρά το ότι τα κτίσματα είναι πολύ διαφορετικά από την αρχική σύλληψη του Εμπράρ. Αυτήν την αίσθηση την οφείλουμε στο σχέδιό του. Μετά την πυρκαγιά τού 1917 είχαμε επαναχάραξη του αστικού ιστού, με αναδιανομή οικοπέδων, σπιτιών, γειτονιών, επαγγελμάτων και περιουσιών. Παράλληλα, είχαμε μια ριζική αλλαγή στην καθημερινότητα των κατοίκων τής Θεσσαλονίκης. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια «άλλη πόλη» από

 «ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ, ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΧΑΜΕ ΑΝΑΔΑΣΜΟ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΛΑΙΑ ΟΙΚΟΠΕΔΑ ΕΓΙΝΑΝ ΚΤΗΜΑΤΟΓΡΑΦΑ, ΠΡΟΕΚΥΨΕ ΕΝΑΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΠΕΔΩΝ. ΕΤΣΙ, ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΚΑΠΟΙΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΙΣΘΑΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΥΚΟΛΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ, ΠΑΡΑ ΤΟ ΟΤΙ ΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΜΠΡΑΡ. ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΝ ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ».

την εφαρμογή τού σχεδίου Εμπράρ και μετά; Πράγματι, πολύ εύκολα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια «άλλη πόλη», καθώς το σχέδιο εφαρμόστηκε μετά από μια πυρκαγιά. Υπήρξε η πολιτική βούληση να γίνει μια «νέα» Θεσσαλονίκη: ο ιστός τής πόλης σχεδιάστηκε εξαρχής και, συνεπώς, υπήρξε μια ριζική τομή.

- 028 -

Η αλήθεια είναι ότι ο εκσυγχρονισμός τής Θεσσαλονίκης είχε ξεκινήσει νωρίτερα, ήδη από την οθωμανική φάση. Με την κατεδάφιση των τειχών και την επέκταση των εμπορικών δραστηριοτήτων είχαμε τον πρώτο εκσυγχρονισμό τής πόλης, εκφρασμένο και στον αστικό ιστό - όχι τόσο στο κέντρο, όπου περιορίστηκε σε επιλεγμένα σημεία, όπως η νέα προκυμαία, αλλά και στις επεκτάσεις και στη Συνοικία των Εξοχών. Ο Εμπράρ συνέχισε με τη δεύτερη φάση τού εκσυγχρονισμού, αφού πρώτα η πόλη απελευθερώθηκε και βρέθηκε ενταγμένη στο ελληνικό κράτος. Αυτό είχε ενδιαφέρουσες συνέπειες, που δεν ήταν αποκλειστικά αισθητικές: η Θεσσαλονίκη έχασε την ενδοχώρα της και, επομένως, η εφαρμογή τού σχεδίου επιβραδύνθηκε, καθώς η πόλη δεν είχε την ακμή που τη χαρακτήριζε την προηγούμενη περίοδο. Αποτέλεσμα ήταν το σχέδιο να εφαρμοστεί σταδιακά και να ολοκληρωθεί στις μεταπολεμικές δεκαετίες,

26-30ep-kalogyrou NEOS PLAGIOS .qxp:Layout 1 3/29/17 6:55 PM Page 4

Επιλογές 04/2017

οπότε έχουμε ένα νέο κύμα εκσυγχρονισμού. Σημειώστε ότι στη λέξη «εκσυγχρονισμός» δεν πρέπει να βάζετε πάντα θετικό πρόσημο, καθώς πρόκειται για τη γνωστή διαδικασία πύκνωσης της αστικής γης, με τον θεσμό τής αντιπαροχής. Ακόμη και τότε, όμως, έγιναν πολύ μεγάλα έργα, σε μια περίοδο που είχαμε ισχυρές ελληνικές κυβερνήσεις και μια ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα στον περίγυρο. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, για παράδειγμα, υλοποίησε σημαντικά τμήματα του σχεδίου, όπως το πανεπιστήμιο (το οποίο σχεδιάστηκε από τον Εμπράρ, αλλά υλοποιήθηκε στα μεταπολεμικά χρόνια, με πιο μοντέρνα αρχιτεκτονική), τη Νέα Παραλία και πολλούς συνοικισμούς στην περιφέρεια. Πιστεύετε ότι η σημερινή Θεσσαλονίκη έχει ανάγκη από ένα νέο «σχέδιο Εμπράρ», από μια νέα φιλοσοφία, δηλαδή, στην οικονομική, την αισθητική, την πολεοδομική και την αρχιτεκτονική

ανάπτυξή της; Δεν υπάρχει τέτοια ευκαιρία αναθεώρησης των κατευθύνσεων για τη Θεσσαλονίκη, με μόνη εξαίρεση -κακή, βέβαια- τον σεισμό τού 1978. Σήμερα μπορούμε να ελέγξουμε τα όρια της πόλης και να επέμβουμε με αναπλάσεις. Έχουμε μια άμορφη περιφέρεια γύρω από το κέντρο της Θεσσαλονίκης, η οποία συνεχώς εξαπλώνεται - σταμάτησε παροδικά, λόγω κρίσης. Ακριβώς αυτή η κρίση μπορεί να θεωρηθεί ευκαιρία για τη Θεσσαλονίκη, ώστε -από τη στιγμή που δεν υπάρχει πίεση για ανοικοδόμηση, που πριν από 10 χρόνια ήταν κυρίαρχηνα ξαναδούμε συνολικά το μοντέλο ανάπτυξης της πόλης. Παράλληλα, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι Θεσσαλονίκη δεν είναι μόνον η κεντρική περιοχή τής πόλης, αλλά ολόκληρο το πολεοδομικό συγκρότημα, το οποίο θα πρέπει να διαχειρίζεται και πολιτικά από μία ενιαία αρχή, έναν ευρύτερο δήμο ή την Περιφέρεια, έτσι ώστε αυτή η άμορφη περιφέρεια να τακτοποιηθεί και να γίνουν στρατηγικές παρεμβάσεις. Το λιμάνι, για παράδειγμα, έχει χάσει την αρχική χρήση του. Με δεδομένο ότι η τεχνολογία μεταφοράς με κοντέινερ έχει μεταφερθεί στην έκτη προβλήτα, παρουσιάζεται μια ευκαιρία ανασχεδιασμού. Το ίδιο ισχύει και για τα στρατόπεδα που βρίσκονται μέσα στην πόλη, αλλά και για άλλες εκτάσεις που έχουν ανάγκη αναθεώρησης, ακόμη και εντός του κέντρου: για παράδειγμα, το τρίγωνο μεταξύ της παραλίας και των οδών Αγγελάκη και Εθνικής Αμύνης, καθώς και όλη η περιοχή πάνω από την Εγνατία χρειάζονται παρεμβάσεις για την αραίωση του ιστού. Από την άλλη μεριά, θέλω η πόλη να είναι συνεκτική. Η επέκταση με μονοκατοικίες στην περιφέρεια είναι αδιέξοδη - αυτό το patchwork με διάσπαρτες εμπορικές χρήσεις και περίκλειστους χώρους, κατοικίες, βιοτεχνίες και όλα τα σχετικά θα πρέπει κάποια στιγμή να αποκτήσει περισσότερη συνεκτικότητα. Η βιωσιμότητα μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους: ένας από αυτούς είναι και η συνεκτικότητα, επειδή, όταν έχουμε άσκοπες μετακινήσεις μεταξύ χρήσεων (όπως, δυστυχώς, μας ενθάρρυνε ο μοντερνισμός που προηγήθηκε), έχουμε σπατάλη πόρων. Όταν έχουμε πολύ αραιή δόμηση, συνεπάγονται μεγάλες μετακινήσεις και χάσιμο χώρου. Όταν πάλι έχουμε υπερβολικά πυκνή δόμηση, δεν μπορούμε να έχουμε ηλιασμό και αερισμό των κατοικιών. Θέλουμε, λοιπόν, μια ενδιάμεση πυκνότητα ως γενική αρχή, - 029 -

παράλληλα με υψηλής ποιότητας, στοχευμένες αρχιτεκτονικές επεμβάσεις. Αυτή η ενδιάμεση κλίμακα, την οποία διδάσκω στο πανεπιστήμιο, είναι η κλίμακα του αστικού σχεδιασμού: ένα επίπεδο σύνθεσης που είναι λίγο πάνω από το μεμονωμένο κτίριο και κάτω από τη μεγάλη, προγραμματική πολεοδομία. Αναφερθήκατε στην ανάπλαση των περιοχών πέριξ τού κέντρου. Να πάμε λίγο και στην ανάπλαση του κέντρου; Θεωρείτε, ας πούμε, ότι υπάρχουν περαιτέρω δυνατότητες ανάπτυξης για τη Νέα Παραλία; Η Νέα Παραλία είναι ένα ομολογουμένως επιτυχημένο παράδειγμα. Και αυτή όμως έχει κάποια προβλήματα. Το κυριότερο είναι ότι η Θεσσαλονίκη έχει ένα τεράστιο παραλιακό μέτωπο που ξεκινά από τις εκβολές των ποταμών στα δυτικά της και φτάνει μέχρι και πέρα από την Καλαμαριά, προς το αεροδρόμιο. Πολλά τμήματα αυτού του παραλιακού μετώπου -ιδιαίτερα η περιοχή από την Καλαμαριά ώς το αεροδρόμιο, η οποία σήμερα είναι γεμάτη από διάσπαρτες εμπορικές χρήσεις που στρέφουν τα νώτα τους στη θάλασσα- σήμερα είναι εγκαταλελειμμένα. Το ίδιο πρόβλημα παρατηρείται και στη δυτική πλευρά, η οποία -λόγω των βιομηχανικών εγκαταστάσεων και, συνεπώς, της ανάγκης για εργασία και όχι μόνο για αναψυχή- θα πρέπει να εξεταστεί με διαφορετικό τρόπο. Τι θα μπορούσε να γίνει, κατά τη δική σας εκτίμηση, για την περαιτέρω βελτίωση του παραλιακού μετώπου τής Θεσσαλονίκης; Στην παραλία της πόλης -εν προκειμένω, στην παλιά- θα χρειαζόταν μια περιορισμένη ανάπλαση, επειδή αυτήν τη στιγμή διαπιστώνουμε την ανεπάρκεια του πεζοδρομίου, με τον συνωστισμό πεζών και ποδηλάτων. Παλαιότερα υπήρξε η πρόταση για μια υποθαλάσσια παράκαμψη του κέντρου, την οποία εξακολουθώ να πιστεύω, αλλά με τη μορφή ενός μικρότερου και όχι ενός φαραωνικού έργου. Παράλληλα, θα μπορούσαν να βρεθούν οι σχετικές πιστώσεις για περιορισμό τής κυκλοφορίας, διεύρυνση του πεζοδρόμου και επέκταση μέσα στη θάλασσα, με στόχο η περιοχή να καταστεί κεντρικό σημείο επαφής τής πόλης με τη θάλασσα, αποκτώντας μεγαλύτερη χρησιμότητα για τους πολίτες. Μιλώντας για ποιότητα ζωής, θεωρείτε ότι το μετρό τής Θεσσαλονίκης αρκεί,

26-30ep-kalogyrou NEOS PLAGIOS .qxp:Layout 1 3/29/17 6:55 PM Page 5

Επιλογές 04/2017

για να επιλύσει το κυκλοφοριακό της πρόβλημα; Με ποιους άλλους τρόπους θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε την καθημερινή ζωή στην πόλη; Πολύ σωστά κάνετε και θίγετε το ζήτημα του μετρό, καθώς μου επιτρέπετε να θυμίσω ότι το μετρό σχεδιάστηκε ήδη στο πλαίσιο του σχεδίου Εμπράρ-Μόουσον, σε μια διαδρομή που λίγο πολύ ήταν η σημερινή. Έχουν περάσει περισσότερα από 100 χρόνια και ακόμη περιμένουμε την υλοποίηση του σχεδίου… Καθώς όμως τώρα φαίνεται πως μάλλον υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ, πιστεύω ότι είναι ένα πολύ σημαντικό για την πόλη έργο, ακριβώς στην κεντρική περιοχή της που συμπίπτει με τον άξονα της Εγνατίας - τον κυριότερο της πόλης. Η Εγνατία ήταν ανέκαθεν, όπως αποδεικνύουν και τα ευρήματα στον σταθμό Βενιζέλου, η κύρια διαδρομή τής Θεσσαλονίκης. Έτσι, με την ολοκλήρωση του έργου, θα μπορούσε να αποκτήσει τον χαρακτήρα αστικού βουλεβάρτου, καθώς ενώνει σημαντικά μνημεία που περιλαμβάνονται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς τής UNESCO. Όλες οι χαράξεις τού Εμπράρ -ξεκινώντας από το πανεπιστήμιο και φτάνοντας ώς τον σιδηροδρομικό σταθμό, με περαιτέρω προεκτάσεις- περνούσαν από εκεί. Το μετρό μπορεί να καταστήσει εκ νέου την Εγνατία μια κεντρική περιοχή τής πόλης, ενώ, όταν ολοκληρωθεί το δίκτυό του, θα δώσει και την ευκαιρία ανασχεδιασμού. Θα ήθελα να σημειώσω, επίσης, ότι το μετρό, μολονότι σχεδιάστηκε ως τεχνικό έργο, δεν παύει να αποτελεί ένα έργο αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας. Στο πλαίσιο αυτό, πιστεύω ότι με ορισμένες προσθήκες και διερευνήσεις μπορεί να αποκτήσει χαρακτηριστικές στάσεις - για παράδειγμα, στους σταθμούς του στο πανεπιστήμιο, στην Αγίας Σοφίας, στη Βενιζέλου και στο Βαρδάρι. Πρόκειται για περιοχές όπου οι δημόσιοι χώροι που θα βρίσκονται κοντά στην έξοδο του μετρό θα μπορούσαν να αναπλαστούν, ώστε αυτό να καταστεί περισσότερο λειτουργικό. Σημειωτέον ότι, όταν τεθεί σε λειτουργία, θα φέρει περισσότερους πεζούς στο κέντρο της πόλης, μειώνοντας τις εποχούμενες μετακινήσεις. Επαναλαμβάνω ότι το συνολικό δίκτυο του μετρό πρέπει να ξεκινήσει τώρα - σε διαφορετική περίπτωση δεν θα γίνει ποτέ. Ήδη, οραματιζόμαστε ότι, με αφετηρία την κεντρική γραμμή, μπορούν να γίνουν προσθήκες πέραν των προγραμματισμένων.

Πέραν του μετρό, υπάρχει κάτι άλλο με το οποίο θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε, να αναβαθμίσουμε την πόλη μας; Κατ’ αρχήν, μπορούν να αυξηθούν οι πεζόδρομοι, χωρίς όμως να γίνουν αποκλειστικής χρήσης, επειδή σ’ αυτές τις περιπτώσεις συνήθως μετατρέπονται σε… τραπεζόδρομους. Παράλληλα, χρειάζονται αρκετά πάρκινγκ στην περίμετρο του κέντρου, με στόχο οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε αυτό χωρίς να χρειάζεται να το διασχίσουν με τα αυτοκίνητά τους. Εξίσου αξιόλογη ιδέα είναι να συνδυαστούν μετρό, τραμ και μια θαλάσσια συγκοινωνία. Στο σχέδιο του καθηγητή Γιάννη Τριανταφυλλίδη, τη δεκαετία του 1960, προβλεπόταν ένα κυκλικό μετρό, που θα επέτρεπε τη ζεύξη του Θερμαϊκού κόλπου. Παρότι έχει περάσει μισός αιώνας, βρίσκεται ακόμη στο προσκήνιο. Αυτή η ζεύξη θα ήταν σημαντική -είτε με μητροπολιτικό τρένο είτε με αυτοκίνητο-, διότι θα επέτρεπε τη διαμόρφωση ενός δακτυλίου στην πόλη, έτσι ώστε να περνάμε κατευθείαν από τις δυτικές περιοχές με τους χώρους εργασίας προς τις ανατολικές με τους χώρους αναψυχής, «αναπροσανατολίζοντας» ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη. Ένα τέτοιο έργο θα ενθάρρυνε την αλλαγή χρήσεων. Μολονότι όλα αυτά ακούγονται ουτοπικά, δεν είναι εκτός πραγματικότητας - χρειάζεται η συνέργεια ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και ορισμένες τολμηρές επιλογές. Η κρίση την οποία διερχόμαστε επιτρέπει να γίνουν όλα όσα προαναφέρατε; Η κρίση δείχνει ότι πολλά από αυτά, πράγματι, δεν μπορούν να γίνουν άμεσα. Από την άλλη, όπως προανέφερα, η κρίση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως προπομπός μιας ανακαίνισης, μιας αναγέννησης, ακριβώς επειδή τώρα δεν υπάρχει αυτή η πίεση που υπήρχε μεταξύ μικρών ιδιοκτητών και δήμων και διαφόρων φορέων που βιάζονται και ανταγωνίζονται. Συνεπώς, μπορούμε να κοιτάμε προς έναν πιο οραματικό σχεδιασμό. Άρα, σύμφωνα με τα λεγόμενα σας, η κρίση λειτουργεί δυνητικά ως μια νέα «πυρκαγιά», μια ευκαιρία για τη Θεσσαλονίκη; Μια κρίση είναι μια πυρκαγιά. Δεν είναι ορατή με τη μορφή τής πυρκαγιάς, πρόκειται ωστόσο για κάτι που σταματά τα πάντα. Στη Σχολή Αρχιτεκτόνων παράγουμε αποφοίτους που ξέρουμε πως δεν θα βρουν δουλειά - έτσι, καλλιεργούμε τη - 030 -

δημιουργικότητά τους, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν απρόβλεπτες καταστάσεις. Το ίδιο κάνει και η πόλη. Η απομόνωση δεν κάνει καλό στη Θεσσαλονίκη, που πρέπει να «ανοιχτεί», να δεχθεί επισκέπτες, επενδύσεις και να γίνει πιο τολμηρή. Δεν θα δίσταζα να βάλω κάποιους πύργους σε επιλεγμένες περιοχές στην περίμετρο της πόλης, παρά τις αντιδράσεις συναδέλφων μου, ως δείγμα τολμηρών και παραγωγικών κινήσεων για την προσέλκυση επισκεπτών, αλλά και για τη βελτίωση του αστικού μας χώρου. Αυτήν τη στιγμή υπάρχει ένα ανοιχτό μέτωπο μεταξύ αυτών που πιστεύουν πως ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να κάνει τα πάντα και εκείνων που εκτιμούν ότι το κράτος είναι αυτό που μπορεί να κάνει τα πάντα. Αυτό που επιβάλλεται να κάνουμε σήμερα είναι να βρούμε τον τρόπο με τον οποίο όλες οι αναπλάσεις, οι ανακαινίσεις, οι νέοι σχεδιασμοί θα υλοποιούνται με τη συνεργασία και των δύο προαναφερθεισών πλευρών, ώστε η Θεσσαλονίκη να μπορέσει να αποκτήσει νέα δυναμική. ⁕

Δείτε τη συνέντευξη στο κινητό ή στον υπολογιστή σας Multimedia περιεχόμενο. Τώρα οι «Ε» κοντά σας με εικόνα και ήχο.

Για να παρακολουθήσετε τη συνέντευξη του Νίκου Καλογήρου στις «Επιλογές» με εικόνα και ήχο μπορείτε να επισκεφθείτε τη σχετική σελίδα τού livemedia.gr, μεταβαίνοντας στη διεύθυνση https://www.livemedia.gr/pyrkagia ή σκανάροντας με το smartphone σας (μέσω εφαρμογών όπως η NeoReader) το QR code που ακολουθεί:

31-36ep-gerolymbou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/29/17 6:57 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής τού ΑΠΘ

«Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί στη Θεσσαλονίκη» ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΟΤΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΟΥ 1917 ΕΔΩΣΕ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΙ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ - ΑΝ ΚΑΙ ΣΠΕΥΔΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΘΕΣΕΙ ΠΩΣ ΟΙ ΕΓΓΕΝΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΙΣ ΑΚΥΡΩΣΑΝ ΚΑΘΕ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΝΕΑ ΑΡΘΡΩΣΗ. ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΜΠΑΝΙΟ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥΣ, ΠΡΟΤΕΙΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΞΙΟ ΩΣ ΤΟ ΑΓΓΕΛΟΧΩΡΙ. ΠΡΟΣΒΛΕΠΕΙ ΣΤΟ ΜΕΤΡΟ ΩΣ ΜΕΣΟ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ, ΖΗΤΩΝΤΑΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΤΟΝ «ΕΞΟΒΕΛΙΣΜΟ» ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ. Η ΓΝΩΣΤΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΟΥ ΑΠΘ ΜΙΛΑ ΣΤΙΣ «Ε» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΘΕΛΟΥΜΕ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΜΑΣΑ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Αλέξανδρος Φωτιάδης. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Σάκης Γιούμπασης.

- 031 -

31-36ep-gerolymbou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/29/17 6:57 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

—Συνέντευξη «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΛΑ ΜΟΥΣΕΙΑ...» Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου. «Έχω αρχίσει να ενοχλούμαι με την ιστορία τής κατασκευής πολιτιστικών χώρων και μουσείων που μένουν κλειστά, επειδή ούτε το κράτος μπορεί να πληρώνει τους φύλακες ούτε υπάρχει ενδιαφέρον γι’ αυτά».

Εκ του αποτελέσματος και με την ασφάλεια του ιστορικού χρόνου, τι εκτιμάτε ότι αποτέλεσε για τη Θεσσαλονίκη η πυρκαγιά του 1917; Ευλογία ή κατάρα; Πώς συμψηφίζεται η ευτυχία με τη δυστυχία; Οι πυρκαγιές των πόλεων είναι τραγικά γεγονότα και τελείως οδυνηρές καταστάσεις, σε όλα τα επίπεδα. Η θετική ή η αρνητική αποτίμησή τους εξαρτάται από τον τρόπο που αντιδρά η πόλη: αν είναι αποφασισμένη να δουλέ-

«Ενώ υπάρχουν και η δυνατότητα και η τεχνογνωσία στην πολεοδομία, καθώς έχουμε ανθρώπους που σπουδάζουν, που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και που εργάζονται σε Ελλάδα και εξωτερικό, δεν προχωρά τίποτα. Είναι ανατριχιαστικά εκνευριστικό αυτό το πράγμα».

ψει, αν έχει καλή ηγεσία και σωστό τάιμινγκ. Εξαρτάται, δηλαδή, από τον τρόπο διαχείρισης της ανοικοδόμησης. Οι κάτοικοι παλιά έλεγαν «σεισμός, σωσμός» - δηλαδή, ότι θα έρθουν χρήματα, δουλειές και κόσμος και θα βγούμε σε καλύτερη κατάσταση. Δεν μπορώ να το αποτιμήσω, αυτό που μπορώ ωστόσο να πω με ευκολία είναι ότι η πόλη άρπαξε την ευκαιρία τής ανοικοδόμησης και έκανε μια σημαντική δουλειά, καθώς τη δεκαετία μετά το 1920 φτιάχτηκε όλο το κέντρο.

Τον καιρό που ξεκινά ο ανασχεδιασμός τής Θεσσαλονίκης οι φίλοι τού Εμπράρ είναι διασκορπισμένοι στο εξωτερικό, σχεδιάζοντας: ο ένας πόλεις στο Μαρόκο, ο άλλος τη Βαρκελώνη, ο τρίτος το Μπουένος Άιρες. Όλες αυτές οι πόλεις, παρά τις διαφορές τους, δέχονται την ίδια τεχνογνωσία, για να αντιμετωπίσουν τις τρομακτικές αλλαγές τής εποχής: γιατί η εποχή εκείνη πράγματι έφερε τρομακτικές αλλαγές, τις οποίες οι πόλεις έπρεπε να προετοιμαστούν, για να τις υποδεχθούν.

Το σχέδιο Εμπράρ εφαρμόστηκε με κάποιες «εκπτώσεις». Πιστεύετε ότι οι «εκπτώσεις» αυτές επηρέασαν τη φυσιογνωμία τής πόλης; Δυσκολεύομαι να κρίνω, επειδή η Θεσσαλονίκη βρισκόταν σε μια δύσκολη και περίπλοκη ιστορική φάση: το τέλος των βαλκανικών πολέμων, η αλλαγή των συνόρων, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και η προετοιμασία για τη μικρασιατική εκστρατεία έθεταν -σε μια πόλη γεμάτη πρόσφυγες και εξουθενωμένους κατοίκους- πολλούς ανασταλτικούς παράγοντες. Παρ’ όλα αυτά, η πόλη κατάφερε να ορθοποδήσει, αν και χρειάστηκαν τρομακτικές θυσίες από τους κατοίκους της. Πιστεύω ότι σε επίπεδο ιδιωτικής ζωής η εξέλιξη ήταν καταστροφική, ενώ στη δημόσια-κοινωνική ζωή είχε περισσότερα θετικά.

Κάνετε λόγο για «εποχή τρομακτικών αλλαγών»… Δράττομαι της ευκαιρίας, για να σας ρωτήσω αν, κατά τη δική σας εκτίμηση, η πυρκαγιά του 1917 αποτέλεσε μια αλλαγή τόσο βίαιη και ριζική για τη ζωή των κατοίκων τής Θεσσαλονίκης, ώστε να μπορούμε να κάνουμε λόγο για τοκετό μιας «νέας» πόλης. Ναι: και άλλαξε και ξαναγεννήθηκε και ακολούθησε κάποιες διαδικασίες αλλού γρηγορότερες και αλλού πιο αργές. Αυτή η αργοπορία με καθιστά διστακτική ως προς την απάντησή μου… Πράγματι, υπήρχε το κομμάτι που κάηκε και έπρεπε να αναμορφωθεί ταχύτατα, αλλάζοντας τη μορφή τής πόλης και τη σύνθεση των κατοίκων που ζούσαν σ’ αυτό. Γύρω του, ωστόσο, υπήρχαν περιοχές τής ιστορικής Θεσσαλονίκης που δεν είχαν καεί και αποτέλεσαν οιονεί συνέχεια του «καμένου κομματιού». Απλώς, επειδή τα σπίτια εκεί παρέμεναν όρθια, χρειάστηκε να προσαρμοστούν στην καινούργια σχεδίαση του χώρου, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας κράτησε 90 ολόκληρα χρόνια. Για παράδειγμα, το σχέδιο του Εμπράρ περιελάμβανε έναν εξαγωνικό δακτύλιο στη μέση της πόλης, τον οποίο όριζαν οι οδοί Παλαιών Πατρών Γερμανού, Ιασωνίδου, Αγίου Δημητρίου, Διοικητηρίου, Δωδεκανήσου και Μητροπόλεως. Το εξάγωνο ολοκληρώθηκε με τη διάνοιξη της τελευταίας οδού, της Ιασωνίδου, μόλις μετά τον σεισμό το 1978.

Μιλώντας ως ειδικός, εκτιμάτε ότι οι προτάσεις τού σχεδίου Εμπράρ και οι επιλογές που έγιναν στο πλαίσιό του ήταν οι σωστές για τη Θεσσαλονίκη; Βοήθησαν, δηλαδή, στην ανάδειξη της ιδιαίτερης ταυτότητάς της ή, όπως ορισμένοι υποστηρίζουν, επιχειρήθηκε απλώς η «μεταφύτευση» συνταγών που είχαν ήδη δοκιμαστεί από τον Εμπράρ σε άλλες πόλεις τού εξωτερικού; Σίγουρα υπήρξε «μεταφύτευση»… Η πολεοδομία είναι μια σύνθετη διαδικασία, που έχει αναπτυχθεί εκτός Ελλάδος. Οι παραδόσεις, οι παρεμβάσεις, τα μοντέλα και οι διαδικασίες που ακολουθεί έχουν διαμορφωθεί στο εξωτερικό. Εξάλλου, είναι τόσο περίπλοκη δουλειά να παρεμβαίνεις σε μια πόλη, που θα ήταν περίεργο να περιμένει κάποιος όλα να εφευρεθούν από την αρχή κάθε φορά που επιχειρείται μια παρέμβαση. Από εκεί και πέρα, οι πόλεις αποτελούν κατασκευές τής εποχής τους - συνεπώς, υπάρχουν τόσα κοινά όσες και διαφορές μεταξύ πόλεων της ίδιας εποχής.

- 032 -

Αναφερόμενοι στη διαχρονία τής πόλης, θα ήθελα να μεταφέρουμε τη συζήτηση στο σήμερα: θα χρειαζόταν στις μέρες μας η Θεσσαλονίκη ένα νέο σχέδιο Εμπράρ; Η πόλη είναι πλέον πολύ μεγαλύτερη και ο επανασχεδιασμός της ανήκει στη σφαίρα τού ονείρου. Επίσης, έχει αλλάξει και η πολεοδομία, καθώς η χάραξη των πόλεων δεν βασίζεται πλέον σε ένα συνολικό σχέδιο, αλλά σε επιμέρους παρεμβάσεις: υπάρχουν ολόκληρες νησίδες και

31-36ep-gerolymbou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/29/17 6:57 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

«ΔΕΝ ΜΕ ΠΕΙΡΑΞΕ ΤΟ ΥΨΗΛΟ ΚΟΣΤΟΣ (Σ.Σ.: ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ), ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΟ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΕΝΑΝ ΧΩΡΟ ΝΑ ΞΕΝΑΓΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ. ΣΥΝΤΕΛΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΗΦΑΝΙΑ ΠΟΥ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΑΣ».

- 033 -

31-36ep-gerolymbou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/29/17 6:57 PM Page 4

Επιλογές 04/2017

περιοχές εξαιρετικά υποβαθμισμένες και άλλες που βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση - έτσι, δεν συνάδει να μιλάμε για ένα σχέδιο, αλλά για πολλές παρεμβάσεις πολλών ειδών, που στην ουσία ανακυκλώνουν τον χώρο τής πόλης. Για παράδειγμα, το εργοστάσιο Αλλατίνι και όσα έχει γύρω του θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια νησίδα για τους κατοίκους τής περιοχής, βελτιώνοντας αισθητά την κατάσταση μέσα από αντίστοιχες ενέργειες. Για να συμπληρώσω την προηγούμενη απάντησή μου: υπήρχε ένα σχέδιο για την πυρίκαυστο, υπήρχε το ίδιο σχέδιο για τα εντός των ορίων τού ιστορικού κέντρου και ένα τρίτο σχέδιο, το οποίο αφορούσε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη και τις επεκτάσεις της για τα επόμενα 50 χρόνια, το οποίο ωστόσο δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί, επειδή δεν υπήρχαν συγκεκριμένα ντοκουμέντα για την καταγραφή τής ιδιοκτησίας - και, μολονότι κάποια στιγμή τα συγκέντρωσαν, είχε περάσει πολύς καιρός και οι ανάγκες άλλαξαν. Το συνολικό σχέδιο, το οποίο την εποχή εκείνη αποτελούσε μια μεγάλη καινοτομία που θα μπορούσε να βοηθήσει στην άρθρωση της πόλης, έχει πλέον εγκαταλειφθεί. Ο λόγος είναι αυτές ακριβώς οι επιμέρους παρεμβάσεις. Σε ό,τι αφορά τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν από εδώ και πέρα, σε ποιους τομείς θεωρείτε ότι θα έπρεπε να επικεντρωθούν; Λαός, ειδικοί, χρήστες, ειδήμονες και οικονομικοί συντελεστές συμφωνούν στην πλειοψηφία τους σε κάποιους χώρους - ένας εξ αυτών είναι το θαλάσσιο μέτωπο. Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί στην πόλη - και δεν με πείραξε το υψηλό κόστος, ακριβώς επειδή είναι ωραίο να έχουν οι Θεσσαλονικείς έναν χώρο να ξεναγούν τους φίλους. Συντελεί στην περηφάνια που νιώθουμε για την πόλη μας. Το θαλάσσιο μέτωπο από τον Αξιό ώς το Αγγελοχώρι εκτείνεται σε περισσότερα από 50 χιλιόμετρα, έχοντας τη δυνατότητα να φιλοξενήσει μια κοσμογονία διαφορετικών χρήσεων και ομάδων, έτσι ώστε να το χαίρονται όλοι - ακριβώς όπως όλοι χαίρονται τη Νέα Παραλία. Ποιες άλλες χρήσεις θα μπορούσαμε να «εφεύρουμε» για το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης; Μας λείπει στη Θεσσαλονίκη να κάνουμε μπάνιο στη θάλασσα… Θυμάμαι την αφόρητη ζήλια που είχα νιώσει, όταν πήγα στη Βαρκελώνη

 «ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΥΔΕΙΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΓΚΑΙΡΑ - ΑΝ ΑΡΓΗΣΟΥΜΕ 30 ΧΡΟΝΙΑ, ΕΧΟΥΜΕ ΧΑΣΕΙ ΤΟ ΤΡΕΝΟ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΟΛΛΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΚΡΑ ‘ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ’ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ (Σ.Σ. ΕΜΠΡΑΡ), ΟΠΩΣ ΡΕΜΑΤΑ, ΑΝΑΞΙΟΠΟΙΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ, ΑΚΤΙΣΤΑ ΟΙΚΟΠΕΔΑ, ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ. ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΥΧΡΗΣΤΑ ΚΑΙ

ελληνικούς ρυθμούς, που είναι για να βάζεις τα κλάματα, δεν πρόκειται να τελειώσει ποτέ… Θυμάστε όταν έγινε ο πρότυπος καθαρισμός σε όλο το μήκος τής οδού Θεμιστοκλή Σοφούλη και πήγε ο τότε δήμαρχος Καλαμαριάς να κάνει μπάνιο, για να δείξει πως δεν υπάρχει κίνδυνος από την κατάσταση της θάλασσας; Ε, για ποιον λόγο να μην αξιοποιούμε μόνιμα μια τέτοια δυνατότητα;

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ».

και έβλεπα τον κόσμο να κατεβαίνει με ένα τσαντάκι από τα γραφεία του κατευθείαν στην πλαζ, στο κέντρο τής πόλης. Η δική μας πόλη είναι όμορφη, επειδή μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου και να πιεις κι έναν καφέ δίπλα στη θάλασσα. Ακόμη ομορφότερο θα ήταν να μπορούσες να βουτήξεις στη θάλασσα. Θεωρείτε ρεαλιστικό ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Να μπορούν, δηλαδή, κάποια μέρα οι Θεσσαλονικείς να απολαμβάνουν ως κολυμβητές τη θάλασσα της πόλης; Ναι, πιστεύω ότι μπορεί να γίνει. Υπό μία έννοια, η προσπάθεια αυτή έχει ήδη ξεκινήσει, ωστόσο, με τους γνωστούς - 034 -

Τι θα έπρεπε να κάνουμε, για να αξιοποιήσουμε το θαλάσσιο μέτωπο; Πρέπει να γίνουν πάρα πολλά. Κατ’ αρχήν, θα πρέπει να καταγραφεί - να δούμε σε ποιον ανήκει, ποιες είναι οι διαθέσιμες χρήσεις και ποια προγράμματα «τρέχουν» για τις ήδη υπάρχουσες. Υπάρχει, για παράδειγμα, το αεροδρόμιο σ‘ εκείνη την περιοχή... Γενικά, ενώ υπάρχουν και η δυνατότητα και η τεχνογνωσία στην πολεοδομία, καθώς έχουμε ανθρώπους που σπουδάζουν, που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και που εργάζονται σε Ελλάδα και εξωτερικό, δεν προχωρά τίποτα. Είναι ανατριχιαστικά εκνευριστικό αυτό το πράγμα. Πέραν του παραλιακού μετώπου, εκτι-

31-36ep-gerolymbou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/29/17 6:57 PM Page 5

Επιλογές 04/2017

παράδειγμα, υπάρχουν προτεσταντικές εκκλησίες που μετατρέπονται σε κατοικίες, σε αγορές, ακόμη και σε μπαρ.

μάτε ότι υπάρχουν άλλες περιοχές εκτός του κέντρου, όπου θα μπορούσαν να γίνουν απόπειρες ανάπλασης; Πρώτα απ’ όλα, όλα τα εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα, που «σέρνονται» τόσα χρόνια έως ότου αξιοποιηθούν… Στην Ελλάδα ουδείς αντιλαμβάνεται ότι η αξιοποίηση πρέπει να γίνεται έγκαιρα - αν αργήσουμε 30 χρόνια, έχουμε χάσει το τρένο. Επίσης, υπάρχουν πολλοί χώροι που βρίσκονται σε μικρά «ατυχήματα» του σχεδίου, όπως ρέματα, αναξιοποίητες περιοχές, άκτιστα οικόπεδα, εγκαταλελειμμένα εργοστάσια. Όλα αυτά αποτελούν ευκαιρίες, για να γίνουν εύχρηστα και ενδιαφέροντα πράγματα. Επίσης: δεν υπάρχει λόγος να γίνουν όλα μουσεία. Έχω αρχίσει να ενοχλούμαι με την ιστορία τής κατασκευής πολιτιστικών χώρων και μουσείων που μένουν κλειστά, επειδή ούτε το κράτος μπορεί να πληρώνει τους φύλακες ούτε υπάρχει ενδιαφέρον γι’ αυτά. Ορισμένα αρχιτεκτονικά τεκμήρια που δεν εξυπηρετούν την αρχική τους χρήση θα πρέπει να αλλάξουν, αποκτώντας πολύ απλές και στοιχειώδεις χρήσεις: να γίνουν μαγαζιά, σπίτια, ακόμη και διαμερίσματα. Στην Ευρώπη υπάρχει μια τρομερή κινητικότητα στο θέμα: στην Ιρλανδία, για

«Ορισμένα αρχιτεκτονικά τεκμήρια που δεν εξυπηρετούν την αρχική τους χρήση θα πρέπει να αλλάξουν, αποκτώντας πολύ απλές και στοιχειώδεις χρήσεις: να γίνουν μαγαζιά, σπίτια, ακόμη και διαμερίσματα. Στην Ευρώπη υπάρχει μια τρομερή κινητικότητα στο θέμα: στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, υπάρχουν προτεσταντικές εκκλησίες που μετατρέπονται σε κατοικίες, σε αγορές, ακόμη και σε μπαρ».

Επιτρέψτε μου να επιστρέψω στην καθημερινότητα της σημερινής πόλης… Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι το μετρό, το μεγαλύτερο έργο αστικών υποδομών που υλοποιείται σήμερα στη Θεσσαλονίκη -και που για κάποιους έχει καταστεί ένα σύγχρονο ανέκδοτο-, αρκεί για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και για τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους. Μάλλον μας αρέσουν τα ανέκδοτα... Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου να γυρνώ από τις σπουδές μου ως πολεοδόμου, ακουγόταν το σενάριο του πλωτού Αξιού, που θα συνδεόταν με τον Δούναβη και θα είχαμε πλωτή συγκοινωνία και το εμπόριο θα έφτανε μέσω της ενδοχώρας ώς την κεντρική Ευρώπη. Και μετά, το όλο θέμα ξεχάστηκε. Αρκετά χρόνια αργότερα είχαμε τη θαλάσσια συγκοινωνία με τα καραβάκια, για την οποία κάθε λίγο και λιγάκι προκηρυσσόταν διαγωνισμός, που μετά σταματούσε. Με το μετρό ελπίζουμε να έχουμε περισσότερη τύχη, ακόμη κι αν έχει περάσει πολύς χρόνος. Το μετρό είναι ένα σοβαρό, καθαρό και αξιόπιστο μέσο μετακίνησης. Εκτίμησή μου είναι ότι η εικόνα της Θεσσαλονίκης θα βελτιωνόταν κατά 75%, αν σταματούσε όλη αυτή η κατάσταση με τα σταματημένα αυτοκίνητα στους δρόμους. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να θελήσει να αφήσει ο κόσμος τα αυτοκίνητά του - και προς την κατεύθυνση αυτή δεν τον διευκολύνουμε καθόλου. Οι ιθύνοντες της πόλης, μολονότι έχουν φτιάξει κάποιους σταθμούς, δεν έχουν καταφέρει να πείσουν τον κόσμο να αφήνει τα αυτοκίνητά του εκεί. Πρόκειται για ένα τεράστιο πρόβλημα. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο απ’ αυτό, επειδή προσβάλλει την ιδιότητά μας ως πολιτών: ανεβαίνουμε στα πεζοδρόμια, κλείνουμε τις διαβάσεις για τα ΑμΕΑ, τριπλοπαρκάρουμε, ενοχλούμε τους συμπολίτες μας, βριζόμαστε… Είναι από τα χειρότερα πράγματα που συμβαίνουν στην πόλη. Υπάρχει κάποιο «plan B» που να αφορά το τμήμα τής πόλης που βρίσκεται εκτός σχεδιασμού μετρό; Είμαι απαισιόδοξη για το μετρό... Πολλές φορές διεκδικήσαμε τη λύση τού τραμ, η οποία ωστόσο ουδέποτε συζητήθηκε επί της ουσίας. Το μόνο που συζήτησαν είναι η ανοησία με την υποθαλάσσια αρτηρία, που

- 035 -

31-36ep-gerolymbou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/29/17 6:58 PM Page 6

Επιλογές 04/2017

Αλήθεια… Πιστεύετε ότι η Θεσσαλονίκη σήμερα είναι μια πόλη που έχει το δικό της, ιδιαίτερο χρώμα; Το χρώμα στη Θεσσαλονίκη δίνεται από τη γοητευτική γεωγραφία της - αντίθετα, η μάζα των πολυκατοικιών της την ταυτίζει με πολλές άλλες πόλεις. Η θέση της, η θέα και ο τρόπος που βρίσκει ο ήλιος την Άνω Πόλη στη δύση του, κάνοντας τα τζάμια να αστράφτουν κάτω από το φως του, αποτελούν ένα καταπληκτικό θέαμα, όπως επίσης και τα κάστρα τριγύρω. Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που γοητεύει και αγαπιέται - εκεί βρίσκεται το χρώμα της. Μοιάζει με άλλες πόλεις, παρότι θα μπορούσε να είναι η πιο ευρωπαϊκή ελληνική πόλη, αν είχε διασώσει την ιστορική της εξέλιξη και ένα υψηλότερο επίπεδο υπηρεσιών για τη συντήρηση του χώρου. Αρχιτεκτονικά και οργανωτικά ο ιστός έχει χάσει την ιστορικότητά του, καθώς η Άνω Πόλη, τα Λαδάδικα και η παλιά αγορά είναι σχεδόν τα μόνα σημεία στη Θεσσαλονίκη με ιδιότυπη αρχιτεκτονική και πολεοδομία. Το χρώμα θα αναδεικνυόταν μόνον εάν έφευγαν τα αυτοκίνητα. ⁕

 «ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΝΑ ΓΥΡΝΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΜΟΥ ΩΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΟΥ, ΑΚΟΥΓΟΤΑΝ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ ΠΛΩΤΟΥ ΑΞΙΟΥ, ΠΟΥ ΘΑ ΣΥΝΔΕΟΤΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΔΟΥΝΑΒΗ ΚΑΙ ΘΑ ΕΙΧΑΜΕ ΠΛΩΤΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΘΑ ΕΦΤΑΝΕ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ ΩΣ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ. ΚΑΙ ΜΕΤΑ, ΤΟ ΟΛΟ ΘΕΜΑ ΞΕΧΑΣΤΗΚΕ. ΑΡΚΕΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΕΙΧΑΜΕ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΑ ΚΑΡΑΒΑΚΙΑ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΚΑΘΕ ΛΙΓΟ ΚΑΙ ΛΙΓΑΚΙ ΠΡΟΚΗΡΥΣΣΟΤΑΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΠΟΥ ΜΕΤΑ ΣΤΑΜΑΤΟΥΣΕ. ΜΕ ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΤΥΧΗ, ΑΚΟΜΗ ΚΙ ΑΝ ΕΧΕΙ ΠΕΡΑΣΕΙ ΠΟΛΥΣ

Δείτε τη συνέντευξη στο κινητό ή στον υπολογιστή σας Multimedia περιεχόμενο. Τώρα οι «Ε» κοντά σας με εικόνα και ήχο.

ΧΡΟΝΟΣ. ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΟΒΑΡΟ, ΚΑΘΑΡΟ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟ ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ».

είχε συνεπάρει την τότε κυβέρνηση. Ήμουν -και εξακολουθώ να είμαι- απολύτως κατά της υποθαλάσσιας αρτηρίας, επειδή θα κατέστρεφε τα πιο όμορφα σημεία τής πόλης. Αναλογιστείτε ότι θα έβγαινε με πέντε λωρίδες κυκλοφορίας ανάμεσα στο πάρκο τής Νέας Παραλίας και στο μέτωπο των πολυκατοικιών. Ο σημερινός δρόμος θα φάρδαινε κατά δύο λωρίδες συν μία λωρίδα πάρκο, άρα θα «έτρωγε» ζωτικό χώρο από τον πεζόδρομο της παραλίας. Πέντε λωρίδες που θα έφευγαν και τρεις που θα έρχονταν, χωρίς φανάρια. Πώς θα περνούσαν οι άνθρωποι

απέναντι; Με γέφυρες, που θα έκοβαν τη Νέα Παραλία από την πόλη; Και δεν είναι μόνον αυτό: δεν θα βοηθούσε, επί της ουσίας, σε τίποτα στην κυκλοφορία, επειδή θα έβγαζε εκτός δρόμων 84.000 αυτοκίνητα, σε μια εποχή που ο στόλος των οχημάτων αυξανόταν κατά 25.000 μονάδες ετησίως. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η ελάφρυνση θα ισοδυναμούσε με λιγότερα οχήματα απ’ όσα θα έβγαιναν στην κυκλοφορία μέσα σε μία τετραετία, τη στιγμή που το έργο θα χρειαζόταν δεκατέσσερα χρόνια για να αποπερατωθεί.

- 036 -

Για να παρακολουθήσετε τη συνέντευξη της Αλέκας Καραδήμου Γερόλυμπου στις «Επιλογές» με εικόνα και ήχο μπορείτε να επισκεφθείτε τη σχετική σελίδα τού livemedia.gr, μεταβαίνοντας στη διεύθυνση https://www.livemedia.gr/pyrkagia ή σκανάροντας με το smartphone σας (μέσω εφαρμογών όπως η NeoReader) το QR code που ακολουθεί:

37ep-adv Camvilia.qxp:Layout 1 3/29/17 6:59 PM Page 1

Advertorial

—Camvillia Resort ΓΕΥΣΗ ΑΠΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ Ιδανικός προορισμός. Το boutique ξενοδοχείο 5* Camvillia Resort, στα Βουνάρια Μεσσηνίας, έχει ήδη αποκτήσει τους δικούς του, φανατικούς θαυμαστές.

Το όραμα των ιδιοκτητών του πήρε σάρκα και οστά και, πλέον, μας προσκαλούν για μιαν αξέχαστη διαμονή, μια μοναδική εμπειρία για όλους όσοι λατρεύουν τη φυσική ομορφιά και θέλουν να γνωρίσουν ένα νέο, μοναδικό και πολυτελές σκηνικό στη Μεσσηνία. Το Camvillia Resort βρίσκεται στα Βουνάρια, το χωριό τής Πύλου, όπου μέσα σ’ έναν ελαιώνα χτίστηκε αμφιθεατρικά ένα συγκρότημα από μικρά σπιτάκια με πισίνες, που ατενίζουν τον μαγευτικό Μεσσηνιακό κόλπο και το μοναδικό κάστρο τής Κορώνης. Τα υλικά είναι αυθεντικά, συνδεδεμένα με την ατμόσφαιρα των Βουναρίων, της πέτρας και της ελιάς, σε ένα κτήμα το οποίο οι ιδιοκτήτες τού resort θέλουν να νιώθουμε σαν το σπίτι μας για τις καλοκαιρινές μας διακοπές στη Μεσσηνία. Όλα τα δωμάτια και οι σουίτες τού Camvillia Resort έχουν θέα τους ελαιώνες και το απέραντο γαλάζιο τού ουρανού και της θάλασσας. Η πισίνα τού ξενοδοχείου δεσπόζει στο κέντρο τού συγκροτήματος. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η ξακουστή παραλία «Περούλια», με τα γαλαζοπράσινα νερά και την αμμώδη ακτή της. Ο ήλιος στη Μεσσηνία αντανακλάται μέσα στις συστάδες των ελιών, αλλά και μέσα από τις πέτρες στις πεζούλες, αναδεικνύοντας το μεγαλείο τού μεσσηνιακού τοπίου. Το Camvillia Resort μάς περιμένει, για να μας προσφέρει μια ξεχωριστή εμπειρία, μέσα από τη δική του φιλοσοφία: αυτήν της απλότητας που αποπνέει πο-

  ΤΟ CAMVILLIA RESORT ΜΑΣ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΑΥΤΗΝ ΤΗΣ ΑΠΛΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΑΠΟΠΝΕΕΙ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ, ΣΕ ΕΝΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ BOUTIQUE - ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΣΤΗΝ ΚΟΡΩΝΗ.

λυτέλεια, σε ένα ξενοδοχείο boutique το μοναδικό στην Κορώνη. Μας υπόσχεται να γνωρίσουμε άλλο ένα κομμάτι μεσσηνιακής γης, καλώντας μας να αποδράσουμε κοντά του, για να νιώσουμε ξανά τι σημαίνει διακοπές. ⁕ - 037 -

INFO: Camvillia Resort & Spa, Βουνάρια Κορώνης, Μεσσηνία, ΤΚ 24004. Τ. 27250-42131.

W. camvillia.com.

E. info@camvillia.g

38-39ep-Ekthesi APTh.qxp:Layout 1 3/29/17 6:58 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Θεσμός ΑΠΘ: ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Έκθεση στη Θεσσαλονίκη. Μια νησίδα νεωτερικότητας σε μια πόλη με διαχρονική πολυπολιτισμική παρουσία: αυτό αποτέλεσε, από την πρώτη κιόλας στιγμή λειτουργίας του, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Μια ενδιαφέρουσα έκθεση το επιβεβαιώνει. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κυριακή Τσολάκη. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Αλέξανδρος Αβραμίδης.

και μέσα από αντίγραφα σχετικών δημοσιεύσεων και εκδόσεων. Παράλληλα, γίνεται μια απόπειρα αποτύπωσης της σύγχρονης αντιληπτικής εικόνας τού χώρου, με φωτογραφίες που συγκεντρώθηκαν από τη Φωτογραφική Λέσχη της Αρχιτεκτονικής Σχολής, αλλά και με βίντεο από σχετικό μάθημα. Επιπλέον, παρουσιάζονται έργα φοιτητών τής Σχολής Καλών Τεχνών τού ΑΠΘ. «Εστιάζουμε στην ανάδειξη αυτού του μοναδικού σε ελληνικό, αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο συνόλου - είναι ένα από τα πρώτα και ελάχιστα πανεπιστήμια σε κέντρο πόλης με ελεύθερες και μοντέρνες μονάδες, που έχουν λειτουργικό χαρακτήρα μέσα σε έναν ευρύτερο αστικό χώρο», σημειώνει, μιλώντας στις «Ε», ο πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων τού ΑΠΘ, καθηγητής Νίκος Καλογήρου, ο οποίος είχε τη γενική επιμέλεια και τον συντονισμό τής έκθεσης (συνυπογράφει επίσης, μεταξύ άλλων, την έρευνα και τεκμηρίωση του υλικού με την Αθηνά Βιτοπούλου, την Άννα Κοσμίδου και τον Βαγγέλη Κοτσιώρη).  ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΙΑ

Είναι μια μικρή «πόλη»… Μια σύνθεση μοντέρνων -για την εποχή τους- κτιρίων, που σηματοδότησε την αστική ταυτότητα της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (ΑΠΘ) κουβαλά μέσα του ιστορική μνήμη, αναμνήσεις, εμπειρίες, ολόκληρες ζωές… Όμως, σε ποιον βαθμό αναγνωρίζουμε σήμερα την υψηλή ιστορική και αρχιτεκτονική αξία του; Μέσα από την έκθεση «ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ-ΠΟΛΗ ΑΠΘ, 90+ χρόνια λειτουργίας, 100+ χρόνια χωρικού σχεδιασμού», που θα φιλοξενείται έως τις 30 Απριλίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, δίνεται στους κατοίκους και στους επισκέπτες τής πόλης η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τη μοναδικότητα, αλλά και την ευρύτερη παιδευτική λειτουργία τής πανεπιστημιούπολης. Σύγχρονες, αλλά και ιστορικές φωτογραφικές λήψεις, σχέδια, σύντομα κριτικά επεξηγηματικά κείμενα, αλλά και ένα ογκομετρικό πρόπλασμα του συνόλου είναι μερικά μόνον από τα στοιχεία τής έκθεσης που συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή. Πρόσθετο ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταγραφή τής απήχησης που είχε η κατασκευή τής πανεπιστημιούπολης στα μέσα μαζικής επικοινωνίας της εποχής, όπως τεκμαίρεται από οπτικοακουστικό υλικό από τα επίκαιρα της εποχής, αλλά

ΜΕ ΣΚΛΗΡΗ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ

Η πραγματοποίηση της έκθεσης κατέστη εφικτή ως αποτέλεσμα συλλογικής προ-

ΑΠΘ, ΜΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩ-

ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΕ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ. ΕΠΙΠΛΕΟΝ, ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΕΡΓΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ.

«Εστιάζουμε στην ανάδειξη αυτού του μοναδικού σε ελληνικό, αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο συνόλου - είναι ένα από τα πρώτα και ελάχιστα πανεπιστήμια σε κέντρο πόλης με ελεύθερες και μοντέρνες μονάδες, που έχουν λειτουργικό χαρακτήρα μέσα σε έναν ευρύτερο αστικό χώρο». ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ καθηγητής, πρόεδρος Τμήματος Αρχιτεκτόνων Αριστοτελείου (και έχων τη γενική επιμέλεια και συντονισμό τής έκθεσης)

- 038 -

σπάθειας ανθρώπων, αλλά και φορέων τής πόλης, που παραχώρησαν αρχειακό υλικό. Για την υλοποίησή της απαιτήθηκε ένας ολόκληρος χρόνος δουλειάς, ενώ άρχισε να στήνεται από το φθινόπωρο του 2016. «Σκληρή εθελοντική εργασία προσέφεραν κυρίως φοιτητές και απόφοιτοι του τμήματος… Ο τρόπος με τον οποίον είχαμε επιλέξει να τοποθετήσουμε το υλικό είχε πολυπλοκότητα στο στήσιμο. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν πάρα πολύ και το αποτέλεσμα ήταν απρόσκοπτο, χωρίς να γίνουν λάθη», σημειώνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, Αλκμήνη Πάκα, η οποία είχε την ευθύνη οργάνωσης και καλλιτεχνικής επιμέλειας της έκθεσης. Για τον σχεδιασμό της -πέρα από τον Νίκο Καλογήρου, την Αλκμήνη Πάκα και τον Κώστα Σακαντάμη- εργάστηκαν οι αρχιτέκτονες μηχανικοί Φωτεινή Κάλφα,

38-39ep-Ekthesi APTh.qxp:Layout 1 3/29/17 6:58 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

 ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ.  ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΑΛΦΑ.

Τάσος Γκοτούδης, Ειρήνη Σάπκα και Κώστας Χαραλαμπίδης, οι φοιτητές τού τμήματος Σπύρος Νικολόπουλος και Γιώργος Πακαλίδης και οι διδάσκοντες στο ίδιο τμήμα Αθηνά Βιτοπούλου, Βανέσσα Τσακαλίδου και Θέμης Χατζηγιαννόπουλος. Την έκθεση συνδιοργανώνουν -με αφορμή τα 90 χρόνια από την ίδρυση και

 ΠΛΗΘΟΣ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΙΜΗΣΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ.

τα 100 από τον πρώτο πολεοδομικό-χωρικό σχεδιασμό τού ΑΠΘ (σχέδιο Εμπράρ, 1917-1921)- το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών και το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα τού Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και με την υποστήριξη του ΑΠΘ. Μάλιστα, στο πλαίσιό της κυκλοφορεί αντίστοιχη έκδοση από τον εκδοτικό οίκο University Studio Press, σε επιμέλεια Νίκου Καλογήρου, Αθηνάς Βιτοπούλου, Άννας Κοσμίδου, Λίας Τσακτσίρα, Έλενας Κοτσίρη και Χρήστου Τζιώκου. ⁕

- 039 -

40-41ep-Evreopoula.qxp:Layout 1 3/29/17 7:00 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Ιστορία ΤΑ ΕΒΡΑΙΟΠΟΥΛΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΥ ΕΞΟΝΤΩΣΑΝ ΟΙ ΝΑΖΙ ΑΠΟΚΤΟΥΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Σοκάρουν οι αριθμοί. Λιγότερα από 500 Εβραιόπουλα που γεννήθηκαν από το 1926 ώς το 1943 στη Θεσσαλονίκη σώθηκαν… Την ίδια στιγμή, τουλάχιστον 12.000 ομοεθνή και συνομήλικά τους παιδάκια δεν είχαν την ίδια τύχη, καθώς θανατώθηκαν με τρόπο που δεν χωρά ο ανθρώπινος νους στα στρατόπεδα των ναζί.

Την ταυτότητα των χαμένων στο Ολοκαύτωμα παιδιών τής Θεσσαλονίκης ανασύνθεσε η συνταξιούχος δικηγόρος Στέλλα Σαλέμ, η οποία ερεύνησε επί τρία και πλέον χρόνια το αρχείο τού ληξιαρχείου του δήμου Θεσσαλονίκης, ώστε να βρει τα ονόματα των Εβραιόπουλων που εξοντώθηκαν από τους ναζί. Με βάση τα στοιχεία των γεννήσεων από το ληξιαρχείο τού δήμου Θεσσαλονίκης και τη διασταύρωση των στοιχείων που αντλήθηκαν από διάφορα αρχεία, διαπιστώθηκε ότι λιγότερα από 500 Εβραιόπουλα που γεννήθηκαν από το 1926 ώς το 1943 στη Θεσσαλονίκη σώθηκαν. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, περισσότερα από 12.000 δεν είχαν την ίδια τύχη και θανατώθηκαν με τρόπο που δεν χωρά ο ανθρώπινος νους στα στρατόπεδα των ναζί. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

 ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ 6 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ

Ένα μέρος τής έρευνας της κυρίας Σαλέμ, που αφορά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας (Εβραιόπουλα που γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1937-1943 και δεν χρειάστηκε να φορέσουν το κίτρινο άστρο), αποτέλεσε το υλικό για το βιβλίο «Τα χαμένα παιδιά

ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΠΟΥ ΕΞΟΝΤΩΘΗΚΑΝ ΣΤΑ ΝΑΖΙΣΤΙΚΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ, ΤΟ 1,5 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΗΤΑΝ ΠΑΙΔΙΑ.

- 040 -

της Θεσσαλονίκης - Τόμος Α: Τα παιδιά που δεν έβαλαν το άστρο» (Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης - University Studio Press). Θα ακολουθήσει δεύτερος τόμος με τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Γι’ αυτά τα κάτω των 5 ετών παιδιά, που δεν είχαν κάνει καλά καλά τα πρώτα

40-41ep-Evreopoula.qxp:Layout 1 3/29/17 7:00 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

«Με το που έφταναν στο Άουσβιτς, τα παιδιά αυτά δεν έπαιρναν καν νούμερο. Ούτε όνομα είχαν. Αυτά τα παιδιά τα πήγαιναν κατευθείαν στους φούρνους, μαζί με τις μανάδες τους…» λέει χαρακτηριστικά η κυρία Σαλέμ. ΕΚΕΙΝΑ ΠΟΥ ΣΩΘΗΚΑΝ

Από τα παιδιά που διασώθηκαν στη διάρκεια της κατοχής, φεύγοντας από τη Θεσσαλονίκη πριν αρχίσουν οι εκτοπισμοί, τα μισά πήγαν στην Αθήνα, όπου ήταν ασφαλή όσο αυτή ήταν υπό ιταλική κατοχή, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο βιβλίο. Το 1944, όταν και η Αθήνα βρέθηκε υπό γερμανική κατοχή, προσπάθησαν για ακόμη μία φορά να διαφύγουν, είτε με τη βοήθεια της αντίστασης είτε φτάνοντας στην Παλαιστίνη μέσω Τσεσμέ, αφού προηγουμένως είχαν διασχίσει το Αιγαίο. Παράλληλα, υπήρχαν παιδιά που έμειναν κρυμμένα στη Θεσσαλονίκη. Από το σύνολο των 6 εκατομμυρίων Εβραίων τής Ευρώπης που εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, το 1,5 εκατομμύριο ήταν παιδιά. «Όταν σκέφτομαι τα παιδιά αυτά, μου έρχονται δάκρυα στα μάτια...» γράφει για τα παιδιά τού Ολοκαυτώματος ο βραβευμένος με Νομπέλ Ειρήνης Ελί Βιζέλ. «Όταν σκέφτομαι τα παιδιά -είναι ωραίο, είναι συγκινητικό, είναι τρυφερό, βλέπουμε τώρα φωτογραφίες, έτσι δεν είναι;- που πηγαίνουν στον θάνατο έτσι ήρεμα, γλυκά, δίχως να κλαίνε, δίχως να παραπονιούνται… Αναρωτιέμαι: πώς μπόρεσαν να το κάνουν αυτό;». ⁕

βήματά τους στη ζωή, η έρευνα έδειξε, μεταξύ άλλων, ότι μόλις 100 σώθηκαν, ενώ περισσότερα από 4.500 θανατώθηκαν: «Τα παιδιά αυτά είχαν ξεχαστεί... Είναι η πρώτη φορά που βγαίνουν τα ονόματά τους. Για εμένα ήταν πολύ βασικό να βρω τα στοιχεία τους και να τα

ταυτοποιήσω» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ίδια η κυρία Σαλέμ, η οποία αφιερώνει το βιβλίο «συνολικά στη μνήμη των 12.000 Εβραιόπουλων της Θεσσαλονίκης, το νήμα της ζωής των οποίων κόπηκε βάναυσα στα ναζιστικά στρατόπεδα».

- 041 -

«Με το που έφταναν στο Άουσβιτς, τα παιδιά αυτά δεν έπαιρναν καν νούμερο. Ούτε όνομα είχαν. Αυτά τα παιδιά τα πήγαιναν κατευθείαν στους φούρνους, μαζί με τις μανάδες τους…». ΣΤΕΛΛΑ ΣΑΛΕΜ συνταξιούχος δικηγόρος, ερευνήτρια

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:24 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Θεσσαλονίκη

«Συνέταιρος» το Δημόσιο στα ακίνητα ιδιωτών χάρη (και) στον... βεζίρη τού Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς! ΟΙ «Ε» ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ: ΠΩΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΑΠΕΙΛΕΙ ΝΑ ΤΙΝΑΞΕΙ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ ΣΕΙΡΑ ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΝΟΜΟ ΠΕΡΙ ΓΑΙΩΝ. ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Άγγελος Ν. Βάσσος.

- 042 -

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:24 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

  ΑΡΙΣΤΕΡΑ: ΓΚΡΑΒΟΥΡΑ ΕΠΟΧΗΣ ΠΟΥ ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΒΕΖΙΡΗ ΤΟΥ ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ, ΙΜΠΡΑΗΜ ΠΑΡΓΑΛΗ ΠΑΣΑ. ΥΠΟΛΟΓΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕ ΤΗ ΣΥΖΥΓΟ ΤΟΥ (ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΗ ΤΟΥ ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ), ΧΑΤΙΤΖΕ, ΚΑΤΕΙΧΑΝ ΠΛΗΘΩΡΑ ΟΙΚΟΠΕΔΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ, Η ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ ΤΟΥ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΓΚΑΣΤΗΚΕ ΝΑ ΚΑΤΑΒΑΛΕΙ ΤΟ 1997 ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ 200 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΡΑΧΜΕΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΜΠΟΡΕΣΕΙ ΝΑ ΤΟ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΕΙ. ΕΠΑΝΩ: ΓΚΡΑΒΟΥΡΑ ΕΠΟΧΗΣ ΠΟΥ ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΣΟΥΛΤΑΝΟ ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ, ΤΟΝ ΕΠΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΟ ΚΑΙ «ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗ».

Είναι δυνατόν η οθωμανική νομοθεσία τού 15ου αιώνα να απειλεί να τινάξει στον αέρα μεταβιβάσεις ακινήτων στη Θεσσαλονίκη τού 21ου αιώνα - έξι αιώνες αργότερα; Θα μπορούσατε ποτέ να φανταστείτε ότι οι επιλογές τού Ιμπραήμ Πάργαλη πασά (του ελληνικής καταγωγής βεζίρη, προστατευόμενου και εραστή -σύμφωνα με κάποιες ιστορικές πηγέςτου γνωστού από την τηλεοπτική σειρά «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής» οθωμανού σουλτάνου Σουλεϊμάν) θα ανάγκαζαν εν έτει 1997 μια μεγάλη ελληνική εταιρεία - 043 -

να πληρώσει ποσό άνω των 200 εκατομμυρίων δραχμών στο ελληνικό Δημόσιο ως… κληρονόμο της οθωμανικής αυτοκρατορίας; Ή ότι σε σχεδόν ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα υπάρχουν εν υπνώσει «βόμβες», οι οποίες απειλούν με τσουχτερό «χαράτσι» ιδιοκτήτες που θέλουν να ανοικοδομήσουν κάποιο ακίνητό τους, να το μεταπωλήσουν, ακόμη και να το μεταβιβάσουν στα παιδιά τους; Όσο απίστευτα κι αν σας ακούγονται όλα τα παραπάνω, είναι απολύτως αληθινά - απότοκα της σύμβασης με την

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:24 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

οποία Ήπειρος, Δυτική, Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, Θράκη και νησιά του Βορείου Αιγαίου (οι λεγόμενες «Νέες Χώρες») πέρασαν από την οθωμανική αυτοκρατορία στο ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση, αλλά και σχετικής νομοθεσίας που ψήφισε το ελληνικό Δημόσιο τη δεκαετία του 1970. Το θέμα είναι υπαρκτό - μάλιστα, όπως αποκαλύπτουν σήμερα οι «Ε», συνομιλώντας με τον ιστορικό τής οικονομίας Ευάγγελο Χεκίμογλου, που έχει ερευνήσει διεξοδικά το ζήτημα, υπάρχουν ήδη περιπτώσεις στη Θεσσαλονίκη όπου ιδιοκτήτες ακινήτων αναγκάστηκαν να καταβάλουν στο ελληνικό Δημόσιο ποσά που ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, για να μπορέσουν να αξιοποιήσουν την περιουσία τους. Κύριε Χεκίμογλου, προσφάτως περιήλθε σε γνώση μου μια πληροφορία, την οποία θα ήθελα -ως ιστορικός τής οικονομίας και ως ερευνητής- να μου επιβεβαιώσετε ή να μου διαψεύσετε: ισχύει ότι όποιος διαθέτει ένα ακίνητο εκτός της πυρικαύστου ζώνης στη Θεσσαλονίκη, αλλά και γενικότερα στις λεγόμενες «Νέες Χώρες», κινδυνεύει να βρεθεί με το κράτος συνιδιοκτήτη τής περιουσίας του, αν θελήσει να τη μεταβιβάσει ή ακόμη και να γκρεμίσει ένα υφιστάμενο κτίριο, για να ανεγείρει ένα νέο; Η απάντηση είναι ότι, πράγματι, είναι εξαιρετικά πιθανό

«Κάποιος μπορεί να αγόρασε ένα οικόπεδο τη δεκαετία του 1960, το οποίο ήταν βακουφικό, τότε όμως ουδείς θα τον ενοχλούσε γι’ αυτό. Οι ενοχλήσεις άρχισαν μετά το 1971. Αν αυτός ο ιδιοκτήτης πάει να γκρεμίσει σήμερα το παλιό σπίτι, για να το χτίσει, θα τον σταματήσουν, για να του ζητήσουν το 20%».

να του προκύψει το Δημόσιο ως «συνέταιρος», χωρίς μάλιστα ο ιδιοκτήτης να το γνωρίζει. Από πού προέκυψε πάλι αυτό το ζήτημα; Το όλο θέμα ξεκινά με την ελληνοτουρκική συνθήκη τού 1913 περί ενσωμάτωσης των λεγόμενων «Νέων Χωρών» (σ.σ.: πρόκειται για την Ήπειρο, την Κεντρική, την Ανατολική και τη Δυτική Μακεδονία, τη Θράκη και το Βόρειο Αιγαίο) στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της οποίας ο οθωμανικός νόμος για τη γη ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο. Σήμερα, όσο κι αν ενδεχομένως ακούγεται περίεργο, υπάρχουν υποθέσεις που εκδικάζονται βάσει του οθωμανικού νόμου περί γαιών και των λοιπών σχετικών διατάξεών του -του αστικού κώδικα, ας πούμε-, βάσει δηλαδή ενός συστήματος όχι συνεκτικού και εξαιρετικά πολύπλοκου, το οποίο ωστόσο σήμερα ισχύει πλήρως. Αυτό το σύστημα που περιγράφετε δεν έρχεται σε κάποιας μορφής σύγκρουση με όσα ισχύουν, αντιστοίχως, στο ελληνικό δικαιικό σύστημα; Αυτό που λέτε πράγματι συμβαίνει, για τον πολύ απλό λόγο ότι στο ελληνορωμαϊκό δίκαιο ισχύει απολύτως η αρχή «τα υπερκείμενα της υποκειμένης» - δηλαδή, σε όποιον ανήκει το έδαφος ανήκουν και το κτίριο και τα δέντρα που βρίσκονται πάνω στο έδαφος. Στην οθωμανική νομοθεσία η αρχή αυτή δεν ισχύει. Το έδαφος είναι -ή μπορεί να είναι- ξεχωριστή ιδιοκτησία από το σπίτι, ακόμη και από τα δέντρα. Μπορεί, δηλαδή, το οικόπεδο να ανήκει σε κάποιον, το κτίριο σε κάποιον άλλον και τα δέντρα σε κάποιον τρίτο. Μάλιστα, ενδέχεται το πλαίσιο αυτό να είναι ακόμη πιο πολύπλοκο, υπό την έννοια ότι αυτός στον οποίον ανήκει το σπίτι έχει τη δυνατότητα να το αφιερώσει για έναν σκοπό, οπότε δεν έχεις να κάνεις πια με φυσικά πρόσωπα: έχεις να κάνεις με νομικές οντότητες που δεν υπάρχουν φυσικώ τω τρόπω, αλλά δημιουργούν δικαιώματα για πάντα, εις το διηνεκές. Έτσι, μπορεί το έδαφος να ανήκει σε ένα βακούφι, σε έναν φιλανθρωπικό οργανισμό, δηλαδή, τού ισλαμικού δικαίου, επάνω σε αυτό το βακουφικό οικόπεδο να υπάρχει ένα μαγαζί, τη νομή τού οποίου έχει αγοράσει για πάντα ένα φυσικό πρόσωπο, και ένα τρίτο πρόσωπο να έχει αποκτήσει το δικαίωμα να αποθέτει σε αυτό το μαγαζί τα εργαλεία με τα οποία - 044 -

εξασκεί κάποιο επάγγελμα (το οποίο είναι άλλη μία έννομη σχέση στο οθωμανικό δίκαιο, που καλείται «γεδίκι»). Τίτλοι γεδικίων σταμάτησαν, βέβαια, να εκδίδονται ήδη από το 1847, δεν έπαψαν ωστόσο να ισχύουν όλοι οι προηγούμενοι. Και έχουν «κληροδοτηθεί» και αυτά στο ελληνικό δίκαιο; Οτιδήποτε υπήρχε στον οθωμανικό νόμο έχει περάσει στο ελληνικό δίκαιο. Το σχετικό άρθρο τής Σύμβασης των Αθηνών είναι σαφές: όλα τα εμπράγματα δικαιώματα που ίσχυαν κατά την υπογραφή τής σύμβασης θα εξακολουθούσαν να ισχύουν. Η μόνη διαφορά είναι ότι η εκτέλεσή τους γίνεται έκτοτε με βάση τον ελληνικό νόμο -αυτό, ωστόσο, αφορά κυρίως τη δικονομία τού πράγματος... Υπάρχει δηλαδή ενδεχόμενο, αν εγώ είχα πρόγονο έναν τσαγκάρη, φερ’ ειπείν, και αυτός είχε αγοράσει το δικαίωμα να εργάζεται σε έναν συγκεκριμένο χώρο εναποθέτοντας τα εργαλεία τής δουλειάς του, εγώ να μπορώ σήμερα να εγείρω διεκδικήσεις πάνω στον συγκεκριμένο χώρο; Σήμερα τα δικαιώματα του οθωμανικού νόμου ασκούνται μόνον από το κράτος, ως διάδοχο των βακουφίων. Ωστόσο, στο παρελθόν έγιναν αγοραπωλησίες στη Θεσσαλονίκη με τίτλους που αφορούσαν κάποιο από τα πολλά -ξεχωριστά με την πλήρη κυριότητα- εμπράγματα δικαιώματα που αναγνώριζε ο οθωμανικός νόμος. Για παράδειγμα, στον Μεσοπόλεμο μια ολόκληρη συνοικία τής Θεσσαλονίκης -θα μου επιτρέψετε να μη σας αποκαλύψω ποια- αγοράστηκε από μια εταιρεία, η οποία κατασκεύασε σ’ αυτήν βιλίτσες που εν συνεχεία πουλήθηκαν - σήμερα τη θέση τους πήραν πολυκατοικίες. Η αγορά τής περιοχής έγινε με έναν τίτλο που, αν μπορούσε κάποιος να διαβάσει τα αραβικά γράμματα και καταλάβαινε την ορολογία, θα διαπίστωνε ότι περιελάμβανε απλώς το δικαίωμα ύδρευσης της περιοχής, το οποίο ήταν ξεχωριστό δικαίωμα από το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, που ήταν ξεχωριστό από εκείνο της νομής τής γης, που ήταν ξεχωριστό από το δικαίωμα του να φυτεύεις δέντρα - και ούτω καθ’ εξής... Γι’ αυτόν το λόγο, το 1938 ο υπουργός - γενικός διοικητής Μακεδονίας απαγόρευσε την πραγματοποίηση αγοραπωλησιών με βάση το κτηματολόγιο της κοινότητας Πυλαίας. Όχι, βέβαια, ότι εφαρμόστηκε η διαταγή...

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:24 PM Page 4

Επιλογές 04/2017

- 045 -

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:24 PM Page 5

Επιλογές 04/2017

Το ελληνικό κράτος, λοιπόν, υιοθέτησε το οθωμανικό δίκαιο, στον βαθμό που, δυνάμει της Σύμβασης των Αθηνών τού 1913, ανέλαβε τον ρόλο του «κληρονόμου» τής οθωμανικής αυτοκρατορίας σε ό,τι αφορά τις λεγόμενες «Νέες Χώρες». Αυτή η πραγματικότητα, ωστόσο, σε ποιον βαθμό μάς αφορά σήμερα; Υπάρχουν, θέλω να πω, περιπτώσεις όπου το ελληνικό Δημόσιο «ανακάλυψε» χρονολογούμενα στα οθωμανικά χρόνια δικαιώματά του, διεκδικώντας μερίδιο σε περιουσίες; Ασφαλώς. Για να είμαι, μάλιστα, ακριβής, έχουμε αρκετά τέτοια περιστατικά. Θα ήθελα να σας θυμίσω την περίπτωση της αγιορείτικης μονής, που κατείχε νομίμως μια λίμνη, την οποία διεκδικούσε και το Δημόσιο. Στην πραγματικότητα -και ανεξάρτητα από το τι λέχθηκε και τι γράφηκε στις εφημερίδες, που ανακάτεψαν χρυσόβουλα κοκ.-, νομική βάση για την υπόθεση αυτή αποτέλεσε ο οθωμανικός νόμος περί γαιών και η νομοθεσία του 19ου αιώνα. …που τελικώς ίσχυσαν... Απολύτως. Η νομοθεσία αυτή ισχύει στην Ελλάδα. Θα ήθελα, δε, να σας επισημάνω ότι αντίστοιχο ζήτημα προέκυψε σε όλες τις χώρες που αποτελούσαν κάποτε τμήμα τής οθωμανικής αυτοκρατορίας, ακόμη και στην Τουρκία την ίδια, καθώς υπήρχε μια πραγματικότητα έννομων σχέσεων, η οποία δεν μπορούσε να καταργηθεί.

«Σήμερα, όσο κι αν ενδεχομένως ακούγεται περίεργο, υπάρχουν υποθέσεις που εκδικάζονται βάσει του οθωμανικού νόμου περί γαιών και των λοιπών σχετικών διατάξεών του -του αστικού κώδικα, ας πούμε-, βάσει δηλαδή ενός συστήματος όχι συνεκτικού και εξαιρετικά πολύπλοκου, το οποίο ωστόσο σήμερα ισχύει πλήρως».

ΕΒΔοΜΗΝτα ΒακοΥφια κατΕιχαΝ τα 3/4 τΗΣ ΕπιφαΝΕιαΣ ΣτΗΝ πολΗ Να επιστρέψουμε στα καθ’ ημάς; Μιλούσαμε για τις περιπτώσεις που υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη... Πράγματι, έχουμε περιπτώσεις που γνωρίζω στη Θεσσαλονίκη, εκτός τής πυρικαύστου… Γιατί ειδικά εκτός της πυρικαύστου; Κοιτάξτε… Όταν ψηφίστηκε η νομοθεσία για την πυρίκαυστο, το 1918, τα βακουφικά δικαιώματα στα οποία αναφέρθηκα προηγουμένως μετατράπηκαν από εμπράγματα σε ενοχικά. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Το ελληνικό κράτος δεν μπορούσε να καταργήσει ευθέως τα πολλαπλά δικαιώματα ιδιοκτησίας πάνω στο ίδιο οικόπεδο, επειδή αυτά απορρέουν από διεθνή συνθήκη αν τα καταργούσε, θα έθετε σε κίνδυνο ζωτικά εθνικά συμφέροντα. Εκείνο που μπορούσε να κάνει είναι να πει, για λόγους πρακτικούς, ότι «εγώ αποζημιώνω ως ιδιοκτήτη αυτόν που έχει τη νομή τού ακινήτου. Τον ψιλό κύριο του εδάφους ή τον κύριο των δέντρων ή τον κύριο του γεδικίου δεν τους παραγνωρίζω, εγώ όμως θα αποζημιώσω μόνο τον νομέα και οι άλλοι ας στραφούν εναντίον του». Δεν λειτουργεί δηλαδή, αν το καταλαβαίνω σωστά, ως αυτοματισμός χρειάζεται ο άλλος να γνωρίζει ότι έχει δικαιώματα, ώστε να τα διεκδικήσει... Αυτή είναι η έννοια. Δεν μπορούσε ο έφορος του βακουφίου να πει «αυτό είναι δικό μου, να το χαρτί, φύγε». Έπρεπε να προσφύγει στο δικαστήριο και να πει: «Εγώ είχα την ψιλή κυριότητα από αυτό το οικόπεδο και, επειδή είχα αυτό, ο νόμος πρέπει τώρα να μου δώσει μέρος τής αποζημίωσης που έλαβε». Φαντάζομαι ότι η πολιτική αυτή επελέγη με την προσδοκία, λόγω της περίπλοκης διαδικασίας, οι δικαιούχοι - 046 -

να αποθαρρύνονται και να μη μπαίνουν σε μια τέτοια περιπέτεια;.. Έτσι είναι... Οι ψιλοί κύριοι ήταν κυρίως βακούφια, δηλαδή μουσουλμανικοί φιλανθρωπικοί οργανισμοί που, πριν καλά καλά γίνει ο ανασχεδιασμός τής πόλης μετά την πυρκαγιά, είχαν φύγει από την Ελλάδα. Ίσως να τρέχαμε ακόμη στα δικαστήρια, αν δεν είχε γίνει η ανταλλαγή των πληθυσμών, αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι ειδικά στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν περίπου 70 βακούφια, τα οποία, σύμφωνα με μετρήσεις με βάση το οθωμανικό κτηματολόγιο, κατείχαν, ως ψιλοί κύριοι, περίπου το 75% του εδάφους στο κέντρο τής Θεσσαλονίκης. Να ανοίξω μια παρένθεση; Πώς είχε βρεθεί όλη αυτή η περιουσία στην κατοχή βακουφίων και όχι στα χέρια του οθωμανικού κράτους; Πρόκειται για μια κατάσταση που διαμορφώθηκε στην οθωμανική περίοδο - μας βοηθούν να την κατανοήσουμε οι ιστορικές πηγές. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Αναγνώστη, ο οποίος ιστορεί την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, ο σουλτάνος πήρε τη γη, κράτησε για τον εαυτό του όση ήθελε και έδωσε την υπόλοιπη στους «δικούς του ανθρώπους». Τα πλουσιότερα βακούφια τα οποία βρίσκουμε δημιουργήθηκαν τον πρώτο αιώνα μετά την οθωμανική κατάκτηση. Με σκοπό; Όταν κάποιος αξιωματούχος είχε συγκεντρώσει μεγάλη ακίνητη περιουσία, τη μετέτρεπε σε βακούφι, ώστε αυτή να μη μπορεί να κατασχεθεί από τον σουλτάνο, όταν κάποια στιγμή ο αξιωματούχος αυτός θα περιέπιπτε σε δυσμένεια - και αυτό συνέβαινε σχεδόν νομοτελειακά. Το έκανε διορίζοντας κάποιον δικό του άνθρωπο -έναν συγγενή του, ας πούμε- ως διαχειριστή: έτσι, η περιουσία δεν του ανήκε πλέον, ανήκε στον σκοπό στον οποίον είχε αφιερωθεί. Ήταν αναπαλλοτρίωτη. Τη νεμόταν, όμως; Στην πραγματικότητα τη νεμόταν, είτε αυτός είτε οι απόγονοί του... Έπρεπε όμως ένα μεγάλο μέρος από την περιουσία αυτή να το αφιερώνει για συγκεκριμένο σκοπό - παραδείγματος χάριν, για τη συντήρηση ενός τεμένους ή για τη σίτιση ενός αριθμού φτωχών κάθε μεσημέρι. Από εκεί και πέρα, ο διαχειριστής του βακουφίου δικαιούταν μιαν αποζημίωση που θα μπορούσε να είναι ακόμη και υπερβολική. Ουδείς τον έλεγχε σ’ αυτό...

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:24 PM Page 6

Επιλογές 04/2017

- 047 -

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 7

Επιλογές 04/2017

Μοιάζει κάπως με μια σύγχρονη πρακτική του 20ού και του 21ου αιώνα, όταν σε μια ανώνυμη εταιρεία ο ιδιοκτήτης ενός ακινήτου, ο οποίος είναι παράλληλα και μέτοχος στην εταιρεία, νοικιάζει το ακίνητο στην ΑΕ του - και, μάλιστα, σε υπερβολική τιμή. Έτσι, η εταιρεία μπορεί να εμφανίζει ζημίες, αυτός όμως έχει πάρει ένα μεγάλο μέρος του προϊόντος τής εταιρείας ως ενοίκιο. Συχνά μάλιστα το συνδυάζει, βάζοντας τον εαυτό του και ως μισθωτό στην ίδια ΑΕ. Έτσι, η εταιρεία εμφανίζει ζημίες, ενώ ο ίδιος προσπορίζεται κέρδος. Ουσιαστικά, λοιπόν, τον πρώτο αιώνα μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το κέντρο της ανήκει σχεδόν κατά τα τρία τέταρτα σε βακούφια... Ακριβώς. Στους αιώνες που πέρασαν, βεβαίως, υπήρχε μια τάση φαλκίδευσης των δικαιωμάτων των βακουφίων: φρόντιζαν οι επιτήδειοι -επειδή πάντα υπήρχαν επιτήδειοι- να αλλάζει από σύμβαση σε σύμβαση ο τύπος τού βακουφίου, επειδή δεν υπήρχε ένα είδος βακουφίου, υπήρχαν πολλές μορφές βακουφικών σχέσεων. Συγκεκριμένα, στο βακούφι συναντάμε δύο βασικές μορφές. Η μία εδράζεται στην αρχή «η γη ανήκει στο βακούφι, το κτίριο ανήκει στον νομέα» είναι, δηλαδή, δύο διαφορετικές ιδιοκτησίες. Στην περίπτωση αυτή το ακίνητο του νομέα είναι το λεγόμενο «μουκατα-

«Οτιδήποτε υπήρχε στον οθωμανικό νόμο έχει περάσει στο ελληνικό δίκαιο. Το σχετικό άρθρο τής Σύμβασης των Αθηνών είναι σαφές: όλα τα εμπράγματα δικαιώματα που ίσχυαν κατά την υπογραφή τής σύμβασης θα εξακολουθούσαν να ισχύουν. Η μόνη διαφορά είναι ότι η εκτέλεσή τους γίνεται έκτοτε με βάση τον ελληνικό νόμο».

λή», όπου το δικαίωμα του νομέα είναι πολύ ισχυρότερο, επειδή το ακίνητο είναι δικό του. Στη δεύτερη μορφή ισχύει το αξίωμα «η γη ανήκει στο βακούφι, το κτίριο ανήκει στο βακούφι και ο νομέας αγοράζει το δικαίωμα να τα χρησιμοποιεί για πάντα, όσο ζει, πληρώνοντας κάθε χρόνο ένα συμβολικό ενοίκιο» (για να θυμόμαστε ότι δεν είναι ο ιδιοκτήτης...). Ξέρετε, η έννοια της χρησικτησίας είναι εξαιρετικά αδύναμη στο οθωμανικό δίκαιο... Έτσι, αν πεθάνει ο νομέας, το βακούφι επιτρέπει στον φυσικό κατιόντα του -αν προηγουμένως λάβει μιαν αμοιβή της τάξης του 5% επί της αξίας της περιουσίας- να το «κληρονομήσει», εντός εισαγωγικών, επειδή δεν πρόκειται για αυτόματο δικαίωμα, αλλά για παραχώρηση: κληρονομεί τη νομή, πληρώνοντας το 5% της αξίας τής περιουσίας στο βακούφι. Εδώ μιλάμε για «διτελές βακούφι», επειδή επιβάλλονται δύο τέλη - το μεγάλο, που πληρώνεται στην αρχή, και ένα μικρό, που καταβάλλεται κάθε χρόνο. Σ’ αυτήν την περίπτωση τα δικαιώματα του βακουφίου είναι ισχυρότατα, επειδή, στην πραγματικότητα, ο νομέας είναι ένας ισόβιος ενοικιαστής: εκείνο που διαφέρει από το απλό ενοίκιο είναι ότι, κατά κάποιον τρόπο, το προπληρώνει για ολόκληρη τη ζωή του. Αν δεν είχε κατιόντες, το ακίνητο επέστρεφε συνολικά στο βακούφι, για να πουληθεί και πάλι. Τώρα, εάν ο πονηρός που είχε ένα διτελές βακούφι κατόρθωνε, στην ανανέωση του συμβολαίου, να γελάσει τον διαχειριστή ή να τον «λαδώσει» ή να «λαδώσει» κάποιον δικαστή, μπορούσε να εμφανίσει το διτελές ως μουκαταλή. Το 1916, με την παράλειψη της λέξης «βακουφικό», θα μπορούσε να ξεγελαστεί ο έλληνας συμβολαιογράφος και να περάσει το ακίνητο ως πλήρη ιδιοκτησία. Έχω δει συμβόλαια όπου, ενώ το ακίνητο είναι εμφανώς βακουφικό, ο συμβολαιογράφος (που μπορεί να σπούδασε στη Νομική Αθηνών, να μη γνωρίζει από αυτά τα πράγματα και να ήρθε να δουλέψει στη Θεσσαλονίκη) είδε να αναγράφεται στον τίτλο «κτίριο πλήρους κυριότητας», παρέβλεψε στον ίδιο τίτλο την αναφορά «βακουφικό - Ανήκε στο βακούφι του τάδε πασά» και έκανε την πώληση σαν να πρόκειται για πλήρη κυριότητα: πουλήθηκε δηλαδή και το οικόπεδο, ενώ στην πραγματικότητα στον ιδιοκτήτη ανήκε μόνο το κτίριο.

- 048 -

ΘΕλΕιΣ Να χτιΣΕιΣ ή Να ποΥλΗΣΕιΣ πΕριοΥΣια; πλΗρΩΝΕιΣ χαρατΣι Στο ΔΗΜοΣιο Αυτή η βακουφική «ιδιορρυθμία» που περιγράφετε φτάνει ώς τις μέρες μας; Πώς θα μπορούσε να μας δημιουργήσει πονοκεφάλους; Με δυο λόγια, όποιο οικόπεδο δεν είναι μέσα στην πυρίκαυστο κινδυνεύει να είναι βακουφικό. Βάσει του νομοθετικού διατάγματος 547/1970 και του νόμου 357/1976 (νόμων εξαιρετικά άδικων, αφού επί της ουσίας επιβάλλουν αναδρομική φορολογία, εξισώνοντας παράλληλα εντελώς διαφορετικές κατηγορίες βακουφικής περιουσίας), «βακουφικά, αστικά και αγροτικά ακίνητα κατηγορίας διτελών και μουκαταλή, εξουσιαζόμενα δυνάμει τίτλων του τουρκικού κτηματολογίου ή συμβολαίων αγοράς παρά αγοραστών (σ.σ.: μπορεί, δηλαδή, να υπάρχει συμβόλαιο ακόμη και μεταγενέστερο του 1912) ή των καθολικών διαδόχων αυτών, μεταβιβάζονται κατά δικαίωμα πλήρους κυριότητας δι’ αποφάσεως του υπουργού των Οικονομικών μετά γνώμην της οικείας Επιτροπής Διαχειρίσεως της Δημοσίας Περιουσίας επί τη καταβολή στο Δημόσιο ποσοστού 20% επί της κατά τον χρόνον της μεταβιβάσεως αξίας του εδάφους αυτών». Για να γίνει, δηλαδή, οποιαδήποτε μεταβίβαση πρέπει να πληρώσουμε στο κράτος το 20% της αξίας του οικοπέδου; Ακριβώς. Και στην περίπτωση που κάποιος, στον οποίον ανήκει το οικόπεδο, θέλει να γκρεμίσει κάποιο υφιστάμενο κτίσμα, για να ανεγείρει ένα νέο; Στην περίπτωση αυτή πάμε σε ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο, που λέει με δυο λόγια το εξής: στο μουκαταλή βακούφι, στον νομέα ανήκει μόνο το ακίνητο. Για να το ξαναχτίσει, σημαίνει ότι προηγουμένως θα πρέπει να το κατεδαφίσει. Αν το πράξει,

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 8

Επιλογές 04/2017

- 049 -

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 9

Επιλογές 04/2017

ωστόσο, χάνει κάθε δικαίωμα που έχει - μένει μόνον η γη, η οποία ανήκει στο βακούφι, άρα, πλέον, στο ελληνικό κράτος. Οπότε, αναγκαστικά, εκεί θα πρέπει να πληρώσει στο Δημόσιο το 20%. Θέλω να σας επισημάνω, όπως προκύπτει και από το απόσπασμα του νόμου, το οποίο σας προανέφερα, ότι δεν πρόκειται για αυτόματο δικαίωμα. Πρέπει να εκδοθεί απόφαση του υπουργού Οικονομικών. Πρέπει, δηλαδή, να πας και να πεις «εγώ έχω βακουφικό οικόπεδο, σου υποβάλω αίτηση, πάρε το 20% και δώσε μου την άδεια να το πουλήσω». Θεωρητικά, ο υπουργός μπορεί να σου πει «όχι, δεν σου δίνω την άδεια». Συνεπώς, σε ό,τι είναι εκτός πυρικαύστου και ήταν βακουφικό, έχουμε αναγκαστικό «συνέταιρο» το Δημόσιο. Το θέμα είναι πώς μπορεί να γνωρίζει κάποιος αν το ακίνητό του εμπίπτει σ’ αυτήν την κατηγορία... Θα χρειαστεί να ανατρέξει στον τελευταίο οθωμανικό τίτλο.

τη δεξιότητα. Είναι όμως τόσο πολλές οι περιπτώσεις... Δεν υπάρχουν κάπου όλοι αυτοί οι τίτλοι καταγεγραμμένοι, εν είδει καταλόγου; Οι Οθωμανοί είχαν πλήρες κτηματολόγιο. Αυτό που θέλουμε να φτιάξουμε εμείς σήμερα -και δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε- εκείνοι το είχαν ήδη από τον 15ο αιώνα. Υπάρχουν αναλυτικότατες καταγραφές για ολόκληρη τη Μακεδονία, όχι μόνο για τη Θεσσαλονίκη. Σήμερα, στα Γενικά Αρχεία τού Κράτους συνωθούνται άνθρωποι που πασχίζουν να βγάλουν άκρη με τα οικόπεδά τους από ολόκληρο τον μακεδονικό χώρο - εγώ τώρα σας μιλώ για τη Θεσσαλονίκη, επειδή αυτήν ειδικά έχω μελετήσει. Τέτοιες περιπτώσεις, ωστόσο, υπάρχουν απανταχού της Μακεδονίας.

Που τον βρίσκει πού; Εδώ αρχίζει το τρελοκομείο... Όλοι οι οθωμανικοί τίτλοι υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία τού Κράτους, στο λεγόμενο «Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας». Όμως, είναι γραμμένοι σε αραβική γραφή. Παλαιότερα υπήρχε ένας τουρκομαθής υπάλληλος και αμέσως μετά άλλος ένας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, δεν υπήρχε πια υπάλληλος μ’ αυτήν

πλΗρΩΣαΝ ΕκατοΜΜΥρια για Να χτιΣοΥΝ ΣΕ Δικο τοΥΣ ακιΝΗτο!

«Όλοι οι οθωμανικοί τίτλοι υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία τού Κράτους, στο λεγόμενο «Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας». Όμως, είναι γραμμένοι σε αραβική γραφή. Παλαιότερα υπήρχε ένας τουρκομαθής υπάλληλος και αμέσως μετά άλλος ένας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, δεν υπήρχε πια υπάλληλος μ’ αυτήν τη δεξιότητα. Είναι όμως τόσο πολλές οι περιπτώσεις...».

Η διαδικασία που περιγράφετε είναι αρκετά περίπλοκη. Θα μπορούσε να προσδοκά κάποιος ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν θα κάτσει ποτέ να ασχοληθεί με τέτοιες περιπτώσεις - ότι, δηλαδή, ο νόμος μπορεί να υπάρχει από το 1970, είναι όμως εξαιρετικά απίθανο να τεθεί ποτέ σε εφαρμογή; Κάθε άλλο. Προσωπικώς γνωρίζω τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις εφαρμογής τού συγκεκριμένου νόμου στη Θεσσαλονίκη από το 1997 ώς το 2013, σε οικόπεδα εκτός πυρικαύστου. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ένα κτίσμα παλαιό, του Μεσοπολέμου, σε μια πολύ κεντρική πλατεία τής πόλης, πάντα εκτός πυρικαύστου. Ο ιδιοκτήτης του, που ήταν μια πολύ μεγάλη εταιρεία, θέλησε να το διασκευάσει, κρατώντας τη διατηρητέα πρόσοψη και ξαναχτίζοντας το εσωτερικό. Πράγματι, κράτησε την πρόσοψη, πήγε να βγάλει τις - 050 -

άδειες και αρχίζει να γκρεμίζει το εσωτερικό του κτιρίου. Μόλις αφαίρεσε το πρώτο τούβλο, εμφανίστηκε η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, ζητώντας 20% επί της αξίας του οικοπέδου - μιλάμε για ένα ποσό που τη δεκαετία του 1990 υπερέβαινε τα 200 εκατομμύρια δραχμές. Μην ξεχνάτε ότι μιλάμε για ένα μεγάλο οικόπεδο σε κεντρική πλατεία τής Θεσσαλονίκης. Η εταιρεία αιφνιδιάστηκε, οι δικηγόροι της είπαν «αποκλείεται, εμείς έχουμε τίτλο με τον οποίο το αγοράσαμε από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη». Η πώληση είχε γίνει τη δεκαετία του 1980. Με τη σειρά του, ο -εντελώς αξιόπιστος- προηγούμενος ιδιοκτήτης το είχε αγοράσει από έναν εξίσου αξιόπιστο πωλητή τη δεκαετία του 1930, με κανονικότατο συμβόλαιο, όπου δεν υπήρχε αναφορά σε βακούφι... Το οποίο όμως προφανώς υπήρχε… Γνωρίζουμε τι βακούφι ήταν αυτό; Το βακούφι ήταν του Μακμπούλ Μακντούλ Ιμπραήμ Πάργαλη πασά, ο οποίος ήταν ο βεζίρης τού (γνωστότατου από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά) σουλτάνου Σουλεϊμάν και διέθετε στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με την έρευνά μου, τουλάχιστον 70 μεγάλα οικόπεδα. Πρόκειται για ένα πρόσωπο που έζησε τον 15ο αιώνα. Πριν τον στραγγαλίσει ο σουλτάνος, είχε προλάβει να μετατρέψει την περιουσία του σε βακούφι. Σημειώστε ότι «Μακμπούλ Μακντούλ» σημαίνει «ο αγαπημένος απαγχονισμένος». Πρόκειται για λογοπαίγνιο: ο Πάργαλης ήταν ο αγαπημένος τού σουλτάνου (κοιμόταν στο διπλανό του δωμάτιο), ήταν όμως παράλληλα και στραγγαλισμένος από τον σουλτάνο, καθώς, όταν απέκτησε πολλή δύναμη, ο Σουλεϊμάν έβαλε να τον δολοφονήσουν οι λεγόμενοι «μουγκοί» (μια ειδική υπηρεσία στραγγαλιστών, οι οποίοι διέμεναν μόνιμα στο παλάτι και είχαν ως έργο, οσάκις γινόταν ανάρρηση ενός νέου σουλτάνου στον θρόνο, να στραγγαλίσουν όλους τους άρρενες αδελφούς του, για να μην υπάρχουν προβλήματα διαδοχής. Με αυτόν τον βάρβαρο τρόπο διατηρήθηκε η δυναστεία επί σχεδόν έξι αιώνες. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν μουγκοί -πιθανότατα τους είχαν κόψει τη γλώσσα, για να μη μπορούν να μιλήσουν- και αγράμματοι: έτσι, το μυστικό ήταν ασφαλές). Πολύ πριν από τον στραγγαλισμό του, ο Πάργαλης είχε φροντίσει να κάνει την περιουσία του βακούφι. Ο Σου-

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 10

Επιλογές 04/2017

- 051 -

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 11

Επιλογές 04/2017

λεϊμάν τού είχε δώσει για σύζυγο την αδελφή του, η οποία επίσης είχε κάνει την περιουσία της βακούφι. Αμφότεροι είχαν πολλά οικόπεδα στη Θεσσαλονίκη - μάλιστα, στη σημερινή πλατεία Αρχαίας Αγοράς υπάρχουν κοντινά οικόπεδα που ανήκαν στον Ιμπραήμ και στη Χατιτζέ, την αδελφή τού Σουλεϊμάν. Στη Χατιτζέ ανήκε και το Γυναικόκαστρο, στο Κιλκίς. Συναρπαστική ιστορία… Οπότε, για να επιστρέψουμε στις μέρες μας, εμφανίζεται η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου και λέει στη μεγάλη εταιρεία ότι το ακίνητό της είναι βακουφικό... Το συμβόλαιο του 1980 δεν ανέφερε κάτι, ούτε και εκείνο της δεκαετίας του 1930… Υπήρχε ωστόσο αναφορά στο προ-προηγούμενο συμβόλαιο, του 1882, το οποίο το ελληνικό Δημόσιο βρήκε και ανέσυρε από τα Γενικά Αρχεία τού Κράτους. Ξέρετε, το συμβόλαιο του 1930 είχε μια μικρή δολιότητα: έλεγε ότι ο πωλητής μεταβιβάζει στον αγοραστή το ακίνητο, το οποίο κατείχε δυνάμει του τάδε τίτλου τού οθωμανικού κτηματολογίου, χωρίς να αναφέρει όμως τον χαρακτηρισμό τού βακουφικού, ο οποίος συνήθως είναι εμφανής στους σχετικούς τίτλους. Με βάση την ελληνοτουρκική συνθήκη του 1913, τα βακούφια στις Νέες Χώρες είναι αναπαλλοτρίωτα, δεν μπορούσαν να πειραχτούν. Ακόμη και μετά την απελευθέρωση, στο συγκεκριμένο

«Στον ελληνικής καταγωγής Ιμπραήμ Πάργαλη ο Σουλεϊμάν είχε δώσει για σύζυγο την αδελφή του, Χατιτζέ. Αμφότεροι είχαν πολλά οικόπεδα στη Θεσσαλονίκη - μάλιστα, στη σημερινή πλατεία Αρχαίας Αγοράς υπάρχουν κοντινά οικόπεδα που ανήκαν στο ζευγάρι. Ειδικά στη Χατιτζέ ανήκε και το Γυναικόκαστρο, στο Κιλκίς».

ζήτημα εφαρμοζόταν ό,τι και επί οθωμανικού κράτους - ίσως, μάλιστα, ακόμη πιο πιστά, για τον εξής λόγο: με την πάροδο των αιώνων υπήρξαν βακούφια τα οποία σιγά σιγά έμειναν χωρίς διαχειριστές. Αυτά υπήχθησαν στο υπουργείο Βακουφίων, που λειτουργούσε στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο διαχειριζόταν αυτές τις περιουσίες ως περιουσίες βακουφίων και όχι ως περιουσίες του Δημοσίου - το τουρκικό Δημόσιο έπαιζε τον ρόλο τού διαχειριστή. Τι γίνεται, λοιπόν, με αυτά τα ακίνητα στη Θεσσαλονίκη μετά το 1913; Προφανώς, δεν γινόταν να τα διαχειρίζεται ένα ξένο κράτος... Στις περιπτώσεις αυτές, λοιπόν, τα βακούφια πέρασαν στην τοπική μουσουλμανική κοινότητα της Θεσσαλονίκης (η οποία τότε αριθμούσε 35.000 μέλη), ώς την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924. Τότε, τα δικαιώματα των συγκεκριμένων περιουσιών περνούν στο ελληνικό κράτος, το οποίο αναλαμβάνει να τα υπερασπίζεται, ως βακουφικά, με ακόμη μεγαλύτερη ζέση, καθώς από τα έσοδα που θα προέκυπταν από αυτά είχε αναλάβει διεθνώς την υποχρέωση να καλύπτει μέρος, έστω, των αναγκών των προσφύγων που είχαν εισρεύσει στη χώρα.

και χριΣτιαΝικα ΒακοΥφια ΔιΕκΔικοΥΝ πΕριοΥΣιΕΣ Το ελληνικό Δημόσιο, λοιπόν, καταλήγει με δικαιώματα σε μια τεράστια περιουσία, με τους ιδιώτες ιδιοκτήτες να αγνοούν την ίδια στιγμή πλήρως αυτή τη νέα πραγματικότητα. Επιστρέφουμε, λοιπόν, στο 1997, όταν η μεγάλη εταιρεία αποφασίζει να ανοικοδομήσει ένα ακίνητο που διαθέτει σε κεντρική πλατεία τής Θεσσαλονίκης και διαπιστώνει ότι εμφανίζεται αίφνης το Δημόσιο, ζητώντας της το 20% επί της αξίας του οικοπέδου. Τι έγινε; Έφτασε ποτέ η υπόθεση στο δικαστήριο; Η πρώτη αντίδραση της - 052 -

εταιρείας ήταν να επικαλεστεί χρησικτησία, καθώς το κατείχε ήδη από το 1980 - και πιο πριν το κατείχαν άλλοι ιδιώτες ιδιοκτήτες, όχι πάντως το Δημόσιο. Το επιχείρημα αυτό, ωστόσο, δεν είχε νομική βάση, καθώς δεν χωρεί χρησικτησία ούτε έναντι του Δημοσίου ούτε έναντι των βακουφίων. Έτσι, τελικώς η εταιρεία -εν μέρει και λόγω λανθασμένης νομικής καθοδήγησηςαναγκάστηκε να συμβιβαστεί εξωδικαστικά και να καταβάλει στο κράτος το τεράστιο ποσό που αυτό ζήτησε. Αντίστοιχη περίπτωση είχαμε και αργότερα, σε ένα άλλο ακίνητο στην ίδια μεγάλη πλατεία τής Θεσσαλονίκης, κοντά στο πρώτο, όπου επίσης μια εταιρεία -μεγάλη και αυτή, όχι όμως τόσο όσο η πρώτη- αναγκάστηκε να πληρώσει το ποσό που της ζήτησε το ελληνικό Δημόσιο. Ανάλογο περιστατικό είχαμε και το 2013, σε κτίριο επί της οδού Μοναστηρίου. Και αυτήν τη φορά εμφανίστηκε η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, ζητώντας το 20%. Δεν γνωρίζω πώς κατέληξε η συγκεκριμένη υπόθεση, στην περίπτωση αυτή, ωστόσο, υπήρχαν πολύ ισχυρά «πατήματα», για να μην πληρωθεί το ποσό. Εδώ είχαμε κάτι άλλο: το βακούφι, στο οποίο ανήκε το ακίνητο επί της οδού Μοναστηρίου, είχε στη Θεσσαλονίκη και άλλα κτήματα, εντός της πυρικαύστου. Δημιουργήθηκε λοιπόν μια άλλη νομική βάση, η οποία με απλά λόγια έλεγε: «Πώς εσύ, το κράτος, δεν ζήτησες κάτι απ’ αυτόν που είναι μέσα στην πυρίκαυστο και από εμένα, που είμαι εκτός πυρικαύστου, μου ζητάς 100 χρόνια αργότερα το 20% της αξίας του οικοπέδου; Καταργείς την αρχή της ισότητας, λειτουργώντας παράλληλα και καταχρηστικά, επειδή μετά από τόσα χρόνια επινοείς το δικαίωμά σου να μου το ζητήσεις». Θα ήθελα να σημειώσετε ότι, εκτός από τις κατηγορίες που σας προανέφερα, υπάρχουν και χριστιανικά βακούφια... Ανακαλώ, για παράδειγμα, την περίπτωση μιας οικογένειας προσφύγων, η οποία, όταν έφτασε στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε σε ένα προσφυγικό σπιτάκι κοντά σε μοναστήρι τής Θεσσαλονίκης. Διέμενε στο συγκεκριμένο οίκημα επί πολλά χρόνια, ακολούθως το εγκαταλείπει, κάποια στιγμή το σπίτι ερημώνεται και προ μερικών ετών οι ιδιοκτήτες του αποφασίζουν να το αναστηλώσουν. Με το που ξεκινούν, εν έτει 2005, τους

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 12

Επιλογές 04/2017

- 053 -

42-54ep-Vakoufia.qxp:Layout 1 3/28/17 8:25 PM Page 13

Επιλογές 04/2017

έρχεται ένα «φιρμάνι» από τη μονή, στο οποίο αναφέρεται πως «το περιγραφόμενο οικόπεδο με την επ’ αυτού οικία περιήλθαν κατά πλήρη κυριότητα ως ανήκοντα, οικόπεδον και οικία, στην κατηγορία των μουλκίων, ήτοι ακινήτων καθαράς ιδιοκτησίας, στην ιερά μονή κατά την τουρκοκρατία, με βάση το από τάδε τού έτους 1488 φιρμάνι τού σουλτάνου Βαγιαζίτ Β’, γιου του Μωάμεθ του Πορθητή»... Θέλω να σας πω, δηλαδή, ότι βακούφι μπορεί να έχει και ένα μοναστήρι, το οποίο έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει ένα ακίνητο και ως βακούφι, αλλά και με άλλες διατάξεις του οθωμανικού νόμου περί γαιών, από τη στιγμή που είχε την περιουσία του ήδη από τον 15ο αιώνα και την είχε μεταγράψει στο οθωμανικό κτηματολόγιο. Το δικαίωμά του στην περιουσία αυτή είναι αναπαλλοτρίωτο - δεν είναι το δικαίωμα στην περιουσία που μπορεί να έχει σήμερα ένα μοναστήρι, το οποίο αποτελεί νομικό πρόσωπο που μπορεί να αγοράσει ή να πουλήσει κάτι: πρόκειται για μια ειδική κατηγορία μοναστικής περιουσίας που είναι αναπαλλοτρίωτη -σε αυτήν τη βάση διεκδίκησε το εν λόγω ακίνητο η μονή τής Θεσσαλονίκης. Με βάση όλα αυτά που μας λέτε και μιλώντας πρακτικά, πόσο πιθανόν είναι κάποιος με ακίνητη περιουσία, ο οποίος θα επιχειρήσει να χτίσει ή να

«Aν το ακίνητο είναι βακουφικό και εκτός πυρικαύστου, ο ιδιοκτήτης θα κληθεί να πληρώσει το 20% της αξίας του. Το κράτος πρέπει να ασκήσει το συγκεκριμένο δικαίωμα - αν δεν το πράξει, θα πρόκειται περί απιστίας σε βάρος του Δημοσίου και οι υπάλληλοι που εμπλέκονται θα διωχθούν πειθαρχικά και ποινικά».

μεταβιβάσει την περιουσία του, να έρθει αντιμέτωπος με την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, η οποία θα του ζητά το 20% της αξίας του οικοπέδου του, ώστε να του επιτρέψει να προχωρήσει; Κοιτάξτε... Αν είχα ένα ακίνητο εκτός πυρικαύστου και ήθελα να το μεταβιβάσω, πρώτα απ’ όλα θα φρόντιζα να βρω τον απώτερο τίτλο. Βλέπετε, για μεγάλο χρονικό διάστημα το Δημόσιο δεν κυνηγούσε τέτοιου είδους έσοδα: μπορεί, δηλαδή, κάποιος να αγόρασε ένα οικόπεδο τη δεκαετία του 1960, το οποίο ήταν βακουφικό, τότε όμως ουδείς θα τον ενοχλούσε γι’ αυτό. Οι ενοχλήσεις άρχισαν μετά το 1971. Αν, λοιπόν, αυτός ο ιδιοκτήτης πάει να γκρεμίσει σήμερα το παλιό σπίτι, για να το χτίσει, θα τον σταματήσουν, για να του ζητήσουν το 20%. Δυνητικά; Με βεβαιότητα! Δεν υπάρχει περίπτωση να μην το πράξουν, διότι η Πολεοδομία διαβιβάζει τον φάκελο στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου. Έτσι, αν το ακίνητο είναι βακουφικό και εκτός πυρικαύστου, ο ιδιοκτήτης θα κληθεί να πληρώσει το 20% της αξίας του οικοπέδου. Το κράτος μπορεί και πρέπει να ασκήσει το συγκεκριμένο δικαίωμά του - αν δεν το πράξει, θα πρόκειται περί απιστίας σε βάρος του Δημοσίου και οι υπάλληλοι που εμπλέκονται θα διωχθούν πειθαρχικά και ποινικά. Το εάν το ακίνητό μας είναι εκτός πυρικαύστου το διαπιστώνουμε εύκολα... Όσον αφορά το εάν είναι βακουφικό, θα πρέπει να ανατρέξουμε στον παλαιότερο τίτλο.

ΕιΝαι αΣφαλΗ τα ακιΝΗτα ΣτΗΝ πΥρικαΥΣτο; Εντός της πυρικαύστου; Είναι ασφαλείς όσοι έχουν ακίνητο; Εντός της πυρικαύστου, κατά τη γνώμη μου, υπάρχει μια ξεχασμένη «βόμβα», η οποία αφορά σειρά περιοχών - κατ’ αρχήν την οδό Συγγρού κάτω από την Εγνατία και - 054 -

τους πέριξ δρόμους (το παλαιό κτίριο των Αλλατίνι, στη γωνία Συγγρού με Βαλαωρίτου, είναι σίγουρα βακουφικό, ενώ και όλα τα κτίρια που προϋπήρχαν της πυρκαγιάς ενέχουν αντίστοιχο κίνδυνο). Δεύτερη «ύποπτη» περιοχή είναι η ζώνη μεταξύ Κουντουριώτου και Πολυτεχνείου, όπου, όταν έγινε καταγραφή των οικοπέδων του νέου σχεδίου, ουδείς εκ των ιδιοκτητών προσκόμισε τίτλους κυριότητας, παρότι τα περισσότερα κτίρια ήταν παλαιά. Για να επιστρέψουμε στην ξεχασμένη «βόμβα»… Ο νόμος τού Παπαναστασίου για την πυρίκαυστο (του 1918) λέει ότι «πάντα τα λοιπά επί του ακινήτου εμπράγματα δικαιώματα συναποσβένυνται, εκ τούτων δε η εμφύτευσις, η επιφάνεια, αι προσωπικαί δουλείαι και υποθήκαι βαρύνουσι το εις τον τέως δικαιούχον ανήκον ποσοστόν της αξίας τής θεματικής ομάδας». Ο νόμος αυτός αναγνωρίζει ως δικαιούχο τον ιδιοκτήτη ή αυτόν που έχει το παρεμφερές δικαίωμα κατά τον οθωμανικό νόμο (δηλαδή τον νομέα, ελλείψει ιδιοκτήτη). Αυτά που αναφέρει περί επιφάνειας κοκ. είναι οι αντίστοιχοι βυζαντινοί όροι που παραπέμπουν στο μουκαταλή - ό,τι μπορεί να συνδέσει, εν γένει, ένα ακίνητο με τον ιδιοκτήτη του. Λέει, εν ολίγοις, ο νόμος του 1918 ότι «εγώ έχω να κάνω με τον ιδιοκτήτη και όλοι οι υπόλοιποι - των βακουφίων συμπεριλαμβανομένων- θα στραφούν κατά του ιδιοκτήτη». Πρέπει, δηλαδή, να πάει το βακούφι και να του κάνει αγωγή. Αυτό το δικαίωμα δεν καταργήθηκε ποτέ. Θεωρητικά, το ακίνητο είναι ασφαλές, επειδή πέρασαν 100 χρόνια και δεν έγινε κάτι… Μην ξεχνάτε όμως ότι και στις περιπτώσεις που σας προανέφερα είχαν περάσει δεκαετίες ολόκληρες και οι ιδιοκτήτες νόμιζαν ότι είναι ασφαλείς. Έτσι και σήμερα, το Δημόσιο θα μπορούσε πάντα να πει: «Το δικαίωμα αυτό, το δικαίωμα των βακουφίων, υπάρχει, είναι αναπαλλοτρίωτο και δεν χωρεί παραγραφή έναντι τόσο του Δημοσίου όσο και των βακουφίων. Συνεπώς, οι ιδιοκτήτες των ακινήτων της πυρικαύστου βαρύνονται με την απαίτηση που έχει το βακούφι στα παλαιά τους οικόπεδα, όχι στα καινούργια - πριν από την επαναχάραξη του 1917». Το δικαίωμα υπάρχει πάντα, εν υπνώσει… Το δύσκολο είναι η άσκησή του. Υπό αυτήν την έννοια, θα μπορούσα να πω ότι στην πυρίκαυστο μπορούμε να κοιμόμαστε πιο ήσυχοι... ⁕

55ep-GOOD FIFE A.qxp:Layout 1 3/28/17 8:27 PM Page 1

Good Life Θέατρο / Κινηματογράφος / Γεύση / Έξοδος / Fitness / Αυτοκίνηση

—Έκθεση 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ «Η μνήμη τής επανάστασης. Σύγχρονοι έλληνες εικαστικοί». Στη διάρκεια των 100 χρόνων μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, που συμπληρώνονται φέτος, τα σύμβολα, οι εικόνες, τα μηνύματα και τα συνθήματα, το πνεύμα, η ορμή, ο δυναμισμός και οι διαστάσεις ενός από τα πλέον ιστορικά γεγονότα που συγκλόνισαν τον κόσμο και καθόρισαν την ιστορία του 20ού αιώνα παραμένουν επίκαιρα - και αποτυπώνονται στη δημιουργία πολλών σύγχρονων εικαστικών.

Το αφήγημα της Οκτωβριανής Επανάστασης μέσα από την ιδιαίτερη προσέγγιση τριάντα ενός σύγχρονων ελλήνων εικαστικών δημιουργών, οι οποίοι καλούνται να δώσουν τη δική τους εκδοχή και να διαμορφώσουν μιαν ενιαία εικαστική παρέμβαση για την ουτοπία της

επανάστασης, παρουσιάζει η έκθεση με τίτλο «Η μνήμη τής επανάστασης. Σύγχρονοι έλληνες εικαστικοί - 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση» στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ), στη Μονή Λαζαριστών. Τα έργα (ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις, χαρακτική, βίντεο), τα περισσότερα εκ των οποίων δημιουργήθηκαν με αφορμή την έκθεση, ανήκουν στους εικαστικούς Μιχάλη Αρφαρά, Κωστή Βελώνη, Μπάμπη Βενετόπουλο, Ανδρέα Βούσουρα, Κορνήλιο Γραμμένο, Λυδία Δαμπασίνα, Δημήτρη Ζουρούδη, Αντιγόνη Καββαθά, Στέφανο Καμάρη, Δημήτρη Καρλαφτόπουλο, Θοδωρή Λάλο, Γιάννη Λασηθιωτάκη, Ανδρέα Λυμπεράτο, Αλέξανδρο Μαγκανιώτη, Δημήτρη Μεράντζα, Μανώλη Μπαμπούση, Ξενοφώντα Μπήτσικα, Νικόλα Μπλιάτκα, Αντώνη Παπαδόπουλο, Αλίκη Παππά, Κωνσταντίνο Πάτσιο, Νατάσσα Πουλαντζά, Νίκο Σεπετζόγλου, Γιάννη Σκαλτσά, Μάριο Σπηλιόπουλο, Γιώργο Τσεριώνη, Κώστα Τσώλη, Πάνο Χαραλάμπου, Κώστα Χριστόπουλο, Θοδωρή Χρυσικό και Γιάννη Ψυχοπαίδη. Η επιμέλεια ανήκει στον Γιάννη Μπόλη, ιστορικό τέχνης και επιμελητή τού ΚΜΣΤ. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΣΚΙΑΓΡΑΦΗΣΗ

Την έκθεση πλαισιώνουν αντικείμενα (αφίσες και προτομές με τους ηγέτες τής - 055 -

Οκτωβριανής Επανάστασης, φωτογραφίες, ζωγραφικοί πίνακες σοσιαλιστικού ρεαλισμού κ.ά.) της συλλογής τού Βασίλη Κωνσταντίνου, την οποία έχει παραχωρήσει στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η συλλογή έχει συγκροτηθεί μέσα από πολυάριθμα ταξίδια και πεισματικές αναζητήσεις τού συλλέκτη στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή των Βαλκανίων και λειτουργεί αναμνηστικά, αλλά και ως υπόμνηση μιας μεγάλης πολιτικής ιστορίας - αλλά και, ταυτόχρονα, πιο προσωπικά, αφού αποκαλύπτει πολλές κρυφές ιστορίες τής ατομικής διαχείρισης της ιστορίας. ⁕ INFO: Η έκθεση «Η μνήμη τής επανάστασης. Σύγχρονοι έλληνες εικαστικοί - 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση» θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών) ώς τις 22 Ιουλίου 2017. Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Σάββατο 10.0018.00. Ξεναγήσεις ανοιχτές για το κοινό κάθε Σάββατο, στις 12.00, με το εισιτήριο εισόδου. Για να πληροφορηθείτε τα διαθέσιμα εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες μπορείτε να καλείτε στο Τ. 2310-589.222.

56-57ep-TedX.qxp:Layout 1 3/28/17 8:30 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Προσεχώς ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΥΞΙΔΑ ΜΑΣ TEDxThessaloniki. Επιστρέφει για όγδοη συνεχή χρονιά, με σκοπό να φέρει το κοινό τής πόλης κοντά σε ιδέες που αξίζει να διαδοθούν. Η φετινή διοργάνωση, που θα φιλοξενηθεί το Σάββατο 22 Απριλίου, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (αίθουσα Αιμίλιος Ριάδης, στο Μ2), έχει ως θεματική ιδέα τις «πυξίδες» που κρύβει καθένας μέσα του. Ας τις ανακαλύψουμε…

Το TEDxThessaloniki αποτελεί πλέον μια καθιερωμένη εκδήλωση για τη Θεσσαλονίκη - και, ταυτόχρονα, μια μοναδική εμπειρία για τους συμμετέχοντες και τους θεατές. Ξεχωριστές προσωπικότητες από τους χώρους τής επιχειρηματικότητας, της τέχνης, της πολιτικής, του εθελοντισμού, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, έχουν ανεβεί στη σκηνή τού TEDxThessaloniki, διαμορφώνοντας μια κοινότητα TEDxSters που αριθμεί ήδη χιλιάδες μέλη. Η φετινή διοργάνωση εστιάζει στην πυξίδα που φέρει καθένας μέσα του: μπορεί να μην τη βλέπει, να μην τη νιώθει πάντα, αλλά είναι εκεί. Τον καθοδηγεί, λειτουργώντας ως ένα μέσο επαναπροσδιορισμού τής κατεύθυνσης και των στόχων του - αρκεί να την κοιτάξει. Διαβάζοντας, ρυθμίζοντας και δαμάζοντας, εν τέλει, την πυξίδα μας, την πυξίδα του κόσμου μας, καταφέρνουμε να βρούμε την ισορροπία μας σε μια παγκόσμια κοινωνία που μεταβάλλεται χωρίς τέλος. Ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι να μιλήσουν άνθρωποι με εμπειρίες και γνώσεις, τις οποίες απέκτησαν με γνώμονα τη δική τους πυξίδα. ΡΥΘΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΥΞΙΔΑ

Οι μέχρι και την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές ανακοινωθέντες ομιλητές τής φετινής διοργάνωσης είναι οι εξής: Ο Μιχαήλ Λώλης είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΛΟΑΔ (Λεσβιών, Ομοφυλόφιλων, Αμφιφυλόφιλων, Διαφυλικών) Αστυνομικών. Γκρέμισε τείχη μιλώντας ανοιχτά στη δουλειά του, σε ένα

άκρως συντηρητικό περιβάλλον, για την ομοφυλοφιλία και για το πόσο αναγκαία είναι η αποδοχή τής κοινωνίας για τα ΛΟΑΔ άτομα. Ο Αντώνης Κάνουρας θα εισαγάγει το κοινό στον κόσμο τής Robotixlab, που στόχο έχει να συνδυάσει την καινοτομία, τη δημιουργικότητα, τον σχεδιασμό και την τεχνολογία με την εκπαίδευση. Ο δημοσιογράφος Γιάννης Βλαστάρης υπηρέτησε καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας σε διάφορους τομείς τής δημοσιογραφίας - από το πολιτικό ώς το ελεύθερο ρεπορτάζ. Έχει τιμηθεί με βραβείο δημοσιογραφίας από το Ίδρυμα Αθ. Μπότση, καθώς και με τη διάκριση του «Δημοσιογράφου της Χρονιάς». Πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της ManpowerGroup Greece από το 2002 - 056 -

 Η ΦΕΤΙΝΗ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΣΤΙΑΖΕΙ ΣΤΗΝ ΠΥΞΙΔΑ ΠΟΥ ΦΕΡΕΙ ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΕΣΑ ΤΟΥ: ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΤΗ ΒΛΕΠΕΙ, ΝΑ ΜΗΝ ΤΗ ΝΙΩΘΕΙ ΠΑΝΤΑ, ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙ. ΤΟΝ ΚΑΘΟΔΗΓΕΙ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΩΣ ΕΝΑ ΜΕΣΟ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ - ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΚΟΙΤΑΞΕΙ.

ώς το 2016, η δρ. Βενετία Κουσία έχει διοικήσει μια σειρά από πολυεθνικές και ελληνικές εταιρείες, χαράσσοντας βιώσιμες στρατηγικές σε συνθήκες πολυσύνθετων προκλήσεων. Ο Μάικλ Μπέντον είναι παλαιοντολόγος που ασχολείται κυρίως με το πώς η βιοποικιλότητα αλλάζει στη διάρκεια των χρόνων. Έχει γράψει περισσότερα από

56-57ep-TedX.qxp:Layout 1 3/28/17 8:30 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Ενας θεσμός που χρολολογείται ήδη από το 1984 Εν αρχή ην... Το TED ξεκίνησε το 1984, στην Καλιφόρνια, αντλώντας αρχικά τη θεματολογία του από τις εξελίξεις στη Silicon Valley (εξ ου και τα αρχικά «TED»: Technology, Entertainment, Design).

Tα τελευταία χρόνια εξελίχθηκε σε μια εκδήλωση, στο πλαίσιο της οποίας σημαντικές προσωπικότητες απ’ όλο τον κόσμο παρουσιάζουν μιαν ιδέα, η οποία θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων (σε τομείς όπως η επιχειρηματικότητα, ο ακτιβισμός, η τέχνη, η πολιτική κ.ά.), να κάνει το μέλλον μας καλύτερο, να μεταδώσει μιαν ιδέα που αξίζει να διαδοθεί. Στη σκηνή τού TED έχουν ανεβεί κατά καιρούς ομιλητές όπως οι Μπιλ Γκέιτς, Αλ Γκορ, Τζέιν Γκούντολ, Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ, σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον, Ναντάν Νιλεκάνι, Φίλιπ Σταρκ, Νγκόζι Οκόνιο Ιβεάλα, Ιζαμπέλ Αλιέντε, αλλά και ο τέως πρωθυπουργός τής Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον. Τα TEDx είναι συνέδρια στο πνεύμα τού TED, τα οποία διοργανώνονται από το 2009 ανά τον κόσμο από ανεξάρτητες ομάδες εθελοντών, σε τοπικό επίπεδο.

50 βιβλία, μεταξύ των οποίων και κάποια παιδικά με θέμα τους δεινόσαυρους. Η δρ. Ελίζαμπεθ (Λιζ) Μεσθεναίου είναι κοινωνιολόγος και ερευνήτρια σε θέματα κοινωνικής πολιτικής. Παρότι γεννήθηκε και σπούδασε στην Αγγλία, βρίσκεται στην Ελλάδα από το 1983, όταν μετακόμισε (μετά την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών της), για να δουλέψει μαζί με τον σύζυγό της ως παραγωγός ταινιών και σειρών (όπως το «Μινόρε της αυγής»). Ο Γεώργιος Γρηγοριάδης ασχολείται με τον χώρο των digital analytics από τις απαρχές τής εμφάνισης τους. Μαζί με την ομάδα του στη Baresquare παρέχει χρήσιμες πληροφορίες στις επιχειρήσεις με τις οποίες συνεργάζεται, πάντα με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Ο Τζόναθαν Όλμπράιτ είναι δημοσιο-

γράφος δεδομένων, ερευνητής και επίκουρος καθηγητής στον τομέα των media analytics στο πανεπιστήμιο «Elon University» τής Βόρειας Καρολίνας, στις ΗΠΑ. Προτεινόμενος στα Google International Data Journalism Awards το 2012, η έρευνά του εντοπίζεται στο πεδίο όπου συναντώνται η επικοινωνία, η σύγχρονη κουλτούρα και η τεχνολογία. ΑΡΧΗ ΜΕ… ΓΕΥΣΗ

Πάντως, τα «προεόρτια» της φετινής διοργάνωσης ξεκίνησαν στις 18 του περασμένου Μαρτίου, με ένα street event γαστρονομικού ενδιαφέροντος στο γυάλινο περίπτερο της πλατείας Αριστοτέλους. Οι άνθρωποι του TEDxThessaloniki 2017 ενημέρωσαν τους πολίτες για τις διαφορετικές κατευθύνσεις που ετοιμά- 057 -

ζονται να στηθούν στην αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης» στο κτίριο Μ2 του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, με το κοινό να ενημερώνεται για τις καινοτομίες τής φετινής διοργάνωσης, ενώ παράλληλα είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει signature συνταγές από επιλεγμένα (και αγαπημένα) καταστήματα της Θεσσαλονίκης. ⁕ INFO: Το TEDxThessaloniki 2017 θα φιλοξενηθεί στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (κτίριο Μ2, αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης») στις 22 Απριλίου. Για περισσότερες πληροφορίες, αλλά και για την αγορά εισιτηρίων μπορείτε να επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα τής διοργάνωσης (www.tedxthessaloniki.com).

58-62ep-Stankoglou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/28/17 8:36 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Γιάννης Στάνκογλου

Ψάχνοντας τον Καλιγούλα εντός μας Ο «ΚΑΛΙΓΟΥΛΑΣ», ΤΟ ΚΟΡΥΦΑΙΟ, ΙΣΩΣ, ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ, ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ ΣΤΙΣ 21, 22 ΚΑΙ 23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Ο ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΝΚΟΓΛΟΥ, ΜΙΛΑ ΣΤΙΣ «Ε» ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ, ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ, ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Λεόντιος Παπαδόπουλος. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Πάτροκλος Σκαφίδας.

- 058 -

58-62ep-Stankoglou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/28/17 8:36 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Μετά την εξαιρετική επιτυχία που σημείωσε η παράσταση στον Πειραιά, ο «Καλιγούλας», τον οποίο σκηνοθετεί η Αλίκη Δανέζη Knutsen (σύζυγος του Γιάννη Στάνκογλου), φιλοδοξεί να κερδίσει και το κοινό τής Θεσσαλονίκης. Θα ανεβεί για μόλις τρεις ημέρες στο Μέγαρο Μουσικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από τον πολυμελή θίασο, στη σκηνή θα παίζει πρωτότυπη μουσική live ο Blaine Reininger (των Tuxedomoon). Τι θα δει το κοινό τής Θεσσαλονίκης στον «Καλιγούλα» του Αλμπέρ Καμύ; Πρόκειται για μια παράσταση γεμάτη δολοπλοκίες, φόνους και αίμα ή είναι κάτι άλλο; Όχι, είναι κάτι άλλο… Όποιος γνωρίζει το έργο ξέρει ότι δεν είναι γεμάτο δολοφονίες. Δεν αφορά ακριβώς το ιστορικό γεγονός - δεν είναι το ιστορικό πρόσωπο για το οποίο έγραψε ο Σουητόνιος ούτε η ταινία που γυρίστηκε στα τέλη τής δεκαετίας τού 1970. Είναι ένα κείμενο του Αλμπέρ Καμύ -το οποίο έχει, βέβαια, και δολοφονίες-, δοσμένο με τον τρόπο που εμείς το έχουμε ακουμπήσει και το έχουμε «σκαλίσει». Δεν μείναμε απλώς στο «φαντεζί» κομμάτι τού έργου… Σκοπός μας με αυτά που θα δει και θα ακούσει ο θεατής είναι να καταλάβει τι ακριβώς εννοεί το κείμενο του Καμύ. Αυτή ήταν η επιτυχία τής παράστασης επί δύο μήνες στην Αθήνα και κάθε βράδυ ήταν σχεδόν sold-out... Το κείμενο είναι πιστό στη ιστορία ή ο συγγραφέας πήρε απλώς τον χαρακτήρα τού αυτοκράτορα -και τους περί αυτόν-, για να στήσει μια δική του ιστορία; Είναι πιστό σε κάποια κομμάτια τής ιστορίας. Από εκεί και πέρα, ο Καμύ παίρνει τον χαρακτήρα τού ακραίου αυτοκράτορα Καλιγούλα και προσπαθεί να αναδείξει άλλα κομμάτια τής ανθρώπινης ύπαρξης. Καταπιάνεται με υπαρξιακά ζητήματα, όπως η ζωή, ο θάνατος, ο έρωτας, η αγάπη… Είναι σαν να ήθελε ο ίδιος ο Καμύ να ανεβεί πάνω στη σκηνή και να πει αυτά τα πράγματα στο κοινό, είτε για να το ξεσηκώσει είτε για να το κάνει να σκεφτεί λίγο διαφορετικά. Αυτό που θέτει είναι κυρίως η αλλαγή τής ηθικής, ο τρόπος που έχει φτιαχτεί και που έχει χτιστεί αυτή η ηθική ώς τα χρόνια μας. Αν μπορεί να αλλάξει αυτό το πράγμα, μπορεί να γίνει μόνο με έναν τρόπο: τον θάνατο. Μόνο δηλαδή με κάτι πολύ ακραίο. Διάβασα σε μια συνέντευξή σας ότι ο δικός σας Καλιγούλας θα μπορούσε να - 059 -

58-62ep-Stankoglou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/28/17 8:36 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

χαρακτηριστεί ως ευαίσθητος και συμπαθητικός… Γιατί το λέτε αυτό; Έτσι ξεκινά το έργο: είναι ένας άνθρωπος που χάνει την αδελφή και ερωμένη του και από εκεί και πέρα αρχίζει να ανακαλύπτει με έναν άλλον τρόπο την ίδια τη ζωή. Βλέπει ότι αυτό που ίσχυε νωρίτερα δεν ήταν αρκετό, θέλει κάτι περισσότερο… Αυτό προσπαθεί να εμφυσήσει και στους άλλους χαρακτήρες, αλλά, όταν πια δεν τον καταλαβαίνουν, αρχίζει να κάνει τρελές πράξεις. Εκεί βρίσκεται η παράνοια ή η τρέλα του… Όλα αυτά που σκέφτεται είναι απολύτως λογικά. Το γεγονός ότι δεν τον καταλαβαίνει κάποιος είναι αυτό που τον ωθεί να κάνει τρελές και παρανοϊκές πράξεις. Τι είναι αυτό που σας ιντριγκάρει στον ρόλο σας; Τι είδατε και είπατε «γουστάρω να παίξω τον ‘Καλιγούλα’ τού Καμύ»; Το γεγονός ότι καταπιάνεται με πολύ σοβαρά υπαρξιακά ζητήματα που με απασχολούν κι εμένα τον ίδιο ως άνθρωπο. Από εκεί και πέρα, είναι ένα κείμενο πάρα πολύ δομημένο, είναι ένα κείμενο που έχει χιούμορ, ενώ την ίδια στιγμή από κάτω γίνεται ο χαμός. Λειτουργεί κόντρα στα πράγματα. Μου αρέσουν αυτά τα κείμενα: το είχα διαβάσει στο πρώτο έτος τής σχολής και με είχε ενθουσιάσει από τότε. Πάντα το σκεφτόμουν και πάντα επέστρεφα σ’ αυτό το κείμενο και έλεγα «πώς θα γίνει να το παίξω;». Από εκεί και πέρα, ο Καμύ είναι ένας από τους τρεις αγαπημένους μου συγγραφείς, μετά τον Ντοστογιέφσκι και τον Κάφκα. Ήταν η συγκυρία που μας επέτρεψε να κάνουμε φέτος τον «Καλιγούλα». Πώς είναι να σε σκηνοθετεί η σύζυγός σου; Είναι αρμονική η συνύπαρξη σε ένα έργο, έστω και σε διαφορετικούς ρόλους; Καταφέρνετε να υψώσετε ένα τείχος και να πείτε «τώρα κάνουμε δουλειά»; Ακριβώς αυτό έχουμε καταφέρει ύστερα από τόσα χρόνια που είμαστε μαζί. Ο «Καλιγούλας» είναι η τέταρτη δουλειά που κάνουμε στο θέατρο. Είναι μια μεγάλη νίκη που έχουμε κερδίσει ως ζευγάρι: το να σηκώνουμε μετά την πρόβα αυτό το τείχος που αναφέρατε και να γυρνάμε στους κανονικούς μας ρόλους. Κάποια στιγμή είχε γίνει κουραστική η φάση να δουλεύεις με τον άνθρωπό σου και να τον έχεις μετά και στο σπίτι… Κάποιες φορές είναι σκληρό. Βρήκαμε τον τρόπο: μου έστελνε με sms τις πα- 060 -

58-62ep-Stankoglou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/28/17 8:37 PM Page 4

Επιλογές 04/2017

«Όλα αυτά που βιώνουμε σήμερα έχουν τις ρίζες τους σ’ αυτά που θυμόμαστε ως ‘καλές εποχές’. Τελικά, αποδεικνύεται ότι δεν ήταν και τόσο καλές, επειδή, αν ήταν, δεν θα είχαμε όλο αυτό που συμβαίνει σήμερα με την κρίση. Πέρασαν πάρα πολλά χρήματα από πάρα πολλούς ανθρώπους: αποδείχθηκε ότι η διαχείρισή τους δεν ήταν η σωστή και αυτή που θα έπρεπε να είναι, ώστε να χτίσεις και να δομήσεις μια πολιτεία με παιδεία, ελευθερίες και άλλα κοινωνικά στάτους».

ρατηρήσεις που ήθελε να μου κάνει, εκτός πρόβας. Πάντα υπάρχει τρόπος. Η περίοδος στην οποία έζησε ο Καλιγούλας χαρακτηρίστηκε ως περίοδος παρακμής τής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Μπορείτε να βρείτε ομοιότητες με τη σημερινή Ελλάδα; Πάρα πολλές. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ήθελα να γίνει φέτος η παράσταση, αλλά και γενικώς να ανεβαίνουν τέτοια έργα στις μέρες μας. Τώρα πια, όταν έχω τη δυνατότητα και είναι δική μου επιλογή, θέλω να επικοινωνώ την ανάγκη μου με το κοινό. Αυτόν τον καιρό είχα ανάγκη να μιλήσω, να εκφραστώ με τα λόγια τού Καμύ, τα οποία θεωρώ πάρα πολύ σύγχρονα και άμεσα, ασχέτως του εάν το έργο άρχισε να γράφεται το 1938 και τελειοποιήθηκε το 1947. Παρ’ όλα αυτά, είναι πάρα πολύ σύγχρονο, πάρα πολύ άμεσο - γι’ αυτόν τον λόγο ήθελα να ανεβεί φέτος. Εδώ και αρκετά χρόνια η ελληνική κοινωνία βιώνει μια πρωτοφανή οικονομική κρίση που έχει αντίκτυπο στην τσέπη και, κυρίως, στην ψυχολογία τού κόσμου… Πιστεύετε ότι οι τέχνες - 061 -

μπορούν να αποτελέσουν μια μικρή «όαση» ανακούφισης και ελπίδας; Νομίζω πως ναι, αλλιώς δεν θα έκανα το επάγγελμα που κάνω. Έστω κι ένα μικρό «ταρακούνημα» να συμβεί σε έναν θεατή που βλέπει μια παράσταση, η οποία έχει κάτι να του πει -ειδικά αν έχει σχέση με τη ζωή του και δεν είναι μόνο λόγια-, σίγουρα είναι κάτι πολύ σημαντικό. Πάντως θα περίμενε κάποιος στη γκρίζα πραγματικότητα να ευδοκιμούν οι κωμωδίες και το γέλιο. Αποδεικνύεται όμως ότι η ψυχή «ανακουφίζεται» και με πιο βαριά έργα… Αυτήν την εποχή, ο κόσμος έχει περισσότερη ανάγκη να δει κάτι που θα του ανοίξει τα μάτια και τους ορίζοντές του. Κάτι που θα τον μετατοπίσει από τη θέση του. Δεν είναι τυχαίο ότι τα μιούζικαλ και οι κωμωδίες άνθισαν σε δύσκολους καιρούς, όπως ήταν για παράδειγμα η οικονομική κρίση στην Αμερική. Αν προσέξουμε όμως καλύτερα θα δούμε ότι άνθισε παράλληλα και ένα άλλο θέατρο: το θέατρο του Αρτώ, του Γκροτόφσκι και του Μπέκετ, που ξεπήδησε μέσα από τα ερείπια και τις στάχτες τής κοινωνικής εξαθλίωσης. Σας άγγιξε η κρίση ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη; Δεν νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος που δεν τον έχει αγγίξει… Ακόμη και κάποιοι που βγάζουν αρκετά χρήματα δεν είναι όπως ήταν πριν από 20 χρόνια. Όλα αυτά που βιώνουμε σήμερα έχουν τις ρίζες τους σ’ αυτά που θυμόμαστε ως «καλές εποχές». Τελικά, αποδεικνύεται ότι δεν ήταν και τόσο καλές, επειδή, αν ήταν, δεν θα είχαμε όλο αυτό που συμβαίνει σήμερα με την κρίση. Πέρασαν πάρα πολλά χρήματα από πάρα πολλούς ανθρώπους: αποδείχθηκε ότι η διαχείρισή τους δεν ήταν η σωστή και αυτή που θα έπρεπε να είναι, ώστε να χτίσεις και να δομήσεις μια πολιτεία με παιδεία, ελευθερίες και άλλα κοινωνικά στάτους. Ποια είναι η σχέση σας με την πολιτική; Είναι αυτό που λέμε «από μακριά κι αγαπημένοι» ή είστε ενεργά εμπλεκόμενος; Προτιμώ το «από μακριά κι αγαπημένοι»… Παρακολουθώ τα πάντα. Είμαι άνθρωπος που διαβάζει για το τι συμβαίνει - και μάλιστα όσο μπορώ περισσότερο. Από εκεί και πέρα, ο ρόλος μου είναι άλλος: είμαι ηθοποιός και θέλω να παραμείνω ηθοποιός. Οποιανδήποτε πολιτική πράξη θέλω να τη δηλώνω μέσα από τη δουλειά μου. Αυτό κάνω και τώρα,

58-62ep-Stankoglou NEOS PLAGIOS.qxp:Layout 1 3/28/17 8:37 PM Page 5

Επιλογές 04/2017

παίζοντας τον «Καλιγούλα» τού Καμύ, τη συγκεκριμένη εποχή. Γι’ αυτά θέλω να μιλήσω. Ο κόσμος που θα έρθει να μας δει στο Μέγαρο Μουσικής θα διαπιστώσει πόσο σημαντικά και πόσο επίκαιρα είναι τα λόγια τού Καλιγούλα. Θεωρείτε λογική την ανάγκη τού κοινού να ενδιαφέρεται για την προσωπική ζωή τού ινδάλματός του; Πού μπαίνει η λεγόμενη «κόκκινη γραμμή»; Νομίζω ότι την κόκκινη γραμμή τη βάζει κάθε ηθοποιός στο σημείο όπου δεν θέλει να του αγγίξουν την προσωπική του ζωή. Εγώ είχα όλη τη δυνατότητα να είμαι πιο «προς τα έξω», αλλά δεν το θέλω. Με ρωτούν διάφορα, επειδή και η γυναίκα μου είναι του χώρου - δουλεύουμε μαζί, κάνει σινεμά, κάνει θέατρο… Προσπαθώ όμως να τα κρατήσω όλα μακριά. Νομίζω ότι ο Τζακ Νίκολσον είχε πει πως ένας ηθοποιός πρέπει να κρατά τον μύθο του. Πιστεύω ότι ο μύθος κρατιέται, όταν στέκεσαι πίσω και μιλάς με τη δουλειά σου και όχι προσπαθώντας να δείξεις ποιος είσαι και τι κάνεις. Η ίδια η δουλειά μιλά για καθέναν και καθένας παίρνει στο τέλος αυτό που του αξίζει. Μιλήσαμε για το θέατρο… Ποια είναι η σχέση σας με τον κινηματογράφο; Είναι ερωτική. Με το θέατρο είναι σχέση αγάπης, με το σινεμά όμως είναι ερωτική. Πριν από λίγες ημέρες πήρα ακόμη ένα βραβείο ερμηνείας για το «Invisible» του Δημήτρη Αθανίτη, στο «SRFFestival» του Δουβλίνου. Για την ίδια ταινία είχα τιμηθεί με το Βραβείο Ανδρικού Ρόλου σε φεστιβάλ τής Φλωρεντίας. Επίσης πριν από μερικές ημέρες βγήκε στους κινηματογράφους και η ταινία τού Γιάννη Σακαρίδη «Πλατεία Αμερικής», με την οποία πήγαμε σε κάποια φεστιβάλ -πέρσι προβλήθηκε και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε το FIPRESCI (το βραβείο τής International Federation of Film Critics) και ειδική μνεία στον ηθοποιό Βασίλη Κουκαλάνι. Από συνεντεύξεις συναδέλφων σας έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι μεγάλη περιπέτεια να είναι κάποιος ηθοποιός και πατέρας. Πώς τα καταφέρνετε; Εξαρτάται από τις προτεραιότητες καθενός. Όταν έχω λίγο χρόνο, θα τον αφιερώσω στα παιδιά μου. Αυτό που παίρνω από τα παιδιά μου είναι πάρα πολύ μεγάλο. Είναι αληθινό και μου δίνει τρομερή ενέργεια, για να συνεχίσω. Μου

καθαρίζει το μυαλό και την ψυχή και έτσι επιστρέφω καλύτερος στη δουλειά μου. Σίγουρα η κούραση είναι λίγο μεγαλύτερη, αλλά νιώθω ακόμη νέος. Δεν ξέρω μέχρι πότε. Θα δείξει… Πάντως, ακόμη τα καταφέρνω σε όλα τα ταμπλό - είτε είναι σινεμά είτε θέατρο είτε παιδιά και οικογένεια. Κάποτε οι γονείς έλεγαν στα παιδιά τους να μην ακολουθήσουν τις δικές τους δουλειές. Έλεγαν: «Διάβασε, παιδί μου, για να γίνεις γιατρός ή δικηγόρος». Εσείς θα θέλατε να μην ακολουθήσουν τη δουλειά σας; Όχι, δεν θα το έλεγα… Αγαπώ πάρα πολύ τη δουλειά μου. Θα ήθελα, βέβαια, να κάνουν και κάτι άλλο, αλλά, αν αποφασίσουν να ασχοληθούν με την ηθοποιία, σίγουρα θα τα βοηθήσω. Θα ήθελα όμως να μου δείξουν την αγάπη που έχουν γι’ αυτήν, ότι είναι ανάγκη τους και όχι επειδή το κάνει ο μπαμπάς ή επειδή είναι ένα επάγγελμα που είναι κάπως φαντασμαγορικό, βάζοντάς σε κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας. Και τι παίρνει σειρά μετά τον «Καλιγούλα»; Ξανά «Επτά επί Θήβας», με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Ξεκινάμε στην Επίδαυρο -είναι από τις λίγες φορές που μια παράσταση επιστρέφει για δεύτερη χρονιά- και θα ακολουθήσει περιοδεία. Είναι ένα έργο που το αγάπησα πάρα πολύ. Εκτός από εξαιρετικός σκηνοθέτης, ο Τσέζαρις Γκραουζίνις είναι και καλός φίλος. Χαίρομαι που θα επιστρέψω για πρόβες στη Θεσσαλονίκη και που το καλοκαίρι θα γυρίσουμε την Ελλάδα με ένα έργο που το αγαπώ πάρα πολύ. ⁕ - 062 -

Info Οι συντελεστές: μετάφραση: Φρανσουάζ Αρβανίτη. Σκηνοθεσία: Αλίκη Δανέζη Knutsen. Σκηνικά: Πάρις Μέξης. Κοστούμια: Μαρίνα Χατζηλουκά. Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος. Μουσική: Blaine Reininger. Κίνηση: Νίκος Δραγώνας. Ειδικός συνεργάτης: Μανώλης Δούνιας. Βοηθός σκηνοθέτη: Βένια Σταματιάδη. Βοηθός σκηνογράφου: Μαντώ Ψυχουντάκη. Βοηθός ενδυματολόγου-ειδικές κατασκευές: Μυρτώ Κοσμοπούλου. Κατασκευή κοστουμιών: Σάλι Αλάραμπι. Βοηθός κατασκευής κοστουμιών: Υρώ Γώγου. Οργάνωση παραγωγής: Μανόλης Σάρδης - Pro4. Συντονισμός παραγωγής: Aνζελίκα Καψαμπέλη. Παίζουν: Γιάννης Στάνκογλου, Στέλα Φυρογένη, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Μιχάλης Afolayan, Δημήτρης Κίτσος/Κώστας Νικούλι, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Χάρης Εμμανουήλ, Γιώργος Νάκος, Δημήτρης Λιόλιος, Στράτος Σωπύλης, Κώστας Λάσκος, Αναστασία Γεωργοπούλου. Πρωτότυπη μουσική παίζει live επί σκηνής ο Blaine Reininger (των Tuxedomoon). Πού και πότε. στο μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (25ης Μαρτίου με Νέα Παραλία. Τ. 2310-895.938/-9). Τιμές εισιτηρίων: από 8 ευρώ (μειωμένης ορατότητας) έως 18 ευρώ. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: την Παρασκευή 21, το Σάββατο 22 και την Κυριακή 23 Απριλίου, στις 21.00.

63ep-advHOLIDAY.qxp:Layout 1 3/28/17 8:38 PM Page 1

Advertorial

—Πρόταση ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕ ΑΠΟΨΗ, ΙΔΑΝΙΚΗ ΔΙΑΜΟΝΗ Holiday Inn Thessaloniki. Το κορυφαίο business ξενοδοχείο βρίσκεται στην «καρδιά» του εμπορικού και πολιτιστικού κέντρου της πόλης.

Οι απόλυτα λειτουργικοί χώροι του Holiday Inn Thessaloniki, εξοπλισμένοι με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας κι οι εξειδικευμένες υπηρεσίες μας εγγυώνται την επιτυχία κάθε εκδήλωσης. Συνδυάστε ένα επιτυχημένο συνέδριο, μία εταιρική συνάντηση ή τη γαμήλια δεξίωσή σας με μία αξέχαστη διαμονή, απολαμβάνοντας την ενημερωμένη κουζίνα και τις ποιοτικές ξενοδοχειακές υπηρεσίες μας. Σε ένα ζεστό, σύγχρονο περιβάλλον δεσμευόμαστε να καλύψουμε τις πιο υψηλές απαιτήσεις σας! ⁕ INFO: Holiday Inn Thessaloniki, Μοναστηρίου 8, Θεσσαλονίκη. Τ. +30 2310-563.100, F. +30 2310-563.101. Ε. info@hithessaloniki.gr MH.T.E.: 0933K015A0161500

- 063 -

64-66ep-CINEMA.qxp:Layout 1 3/28/17 8:39 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Ciné ΜΟΝΟ «ΣΩΣΙΒΙΟ» ΣΤΗΝ ΠΑΣΧΑΛΙΝΗ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΑ ΟΙ ΕΓΓΥΗΜΕΝΕΣ ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ

νηματογραφικό συνεργείο, το οποίο, για να ανυψώσει το ηθικό τού κόσμου στη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, γυρίζει μια προπαγανδιστική ταινία. Πολυσύνθετο φιλμ - πραγματική τοιχογραφία εποχής, με χιούμορ, που θέτει όμως και προβλήματα ηθικής σχετικά με την αναπαραστατική εικόνα. (Στις αίθουσες από τις 6 Απριλίου).

Οι ταινίες τού Απριλίου. Ο Απρίλιος, μαζί με το Πάσχα, μας ενημερώνει ότι ουσιαστικά η σεζόν έχει τελειώσει. Στις τέσσερις εβδομάδες τού μήνα οι περίπου 25 ταινίες δεν μας προσφέρουν κάτι σημαντικό και ιδιαίτερο… Να σημειώσουμε, επίσης, ότι τα προβλήματα πολλών εταιρειών διανομής συνεχίζονται και μας ταλανίζουν όλους. Ως εκ τούτου, οι προγραμματισμοί αλλάζουν ανά πάσα στιγμή. Νέες ταινίες εμφανίζονται ξαφνικά, άλλες εξαφανίζονται - οπότε, αν σας ενδιαφέρει κάποιο φιλμ, βεβαιωθείτε ότι σίγουρα προβάλλεται. Να σημειώσουμε ακόμη ότι κάποιοι κινηματογράφοι θα είναι κλειστοί το τριήμερο από τη Μεγάλη Πέμπτη ώς το Μεγάλο Σάββατο - λάβετε κι αυτό υπ’ όψιν σας… Εκ των πραγμάτων, μπορούμε να βασιστούμε μόνο σε σπουδαίες σκηνοθετικές υπογραφές, όπως του Ιρλανδού Τζιμ Σέρινταν και της Δανέζας Λόνε Σέρφινγκ.

Κεiμενο: Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου / dermetzo@otenet.gr

Their finest (Their finest) Σκηνοθεσία: Λόνε Σέρφιγκ. Σενάριο: Γκάμπι Τσιάπι. Παίζουν: Τζέμα Άρτερτον, Σαμ Κλάφλιν, Μπιλ Νάιλι.

Η γνωστή, πολύ καλή δανέζα σκηνοθέτις Λόνε Σέρφιγκ υπογράφει μια ταινία με πολύ ενδιαφέρον θέμα. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα βρετανικό κι-

Η μυστική γραφή

διευθυντής τής ψυχιατρικής κλινικής επιχειρεί να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω απ’ αυτήν και, τελικά, βρίσκει τα απομνημονεύματά της κρυμμένα κάτω από σανίδια τού πατώματος. Έτσι, ανασυνθέτει την πραγματική ιστορία μιας εξαιρετικής γυναίκας. Ο Σέρινταν, με θραυσματική γραφή, εξαιρετικό μοντάζ και συνεχείς αναδρομές στο παρελθόν, μας προσφέρει μιαν εξαιρετική ταινία. (Στις αίθουσες

(The secret scripture)

από τις 6 Απριλίου).

Σκηνοθεσία: Τζιμ Σέρινταν.

Η πόλη της σιωπής

Σενάριο: Σεμπάστιαν Μπάρι, Τζιμ Σέρινταν. Παίζουν: Ρούνι Μάρα, Τίο Τζέιμς, Έρικ Μπάνα, Βανέσα Ρέντγκρέιβ.

(Interlude city of a dead woman) Σκηνοθεσία: Άντζελα Ισμαήλου. Σενάριο: Άντζελα Ισμαήλου. Παίζουν: Μπέρναρντ Χιλ, Έριχ Γουάιλντπρετ, Σάρα Μάιλς, Άντζελα Ισμαήλου.

Το συγκλονιστικό μυθιστόρημα του διακεκριμένου ιρλανδού συγγραφέα Σεμπάστιαν Μπάρι «Η μυστική γραφή» κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Ο μέγας ιρλανδός σκηνοθέτης Τζιμ Σέρινταν το μετατρέπει σε μια πολύ ωραία κινηματογραφική ταινία, αξιοποιώντας ηθοποιούς τού επιπέδου των Ρούνι Μάρα, Βανέσα Ρέντγκρέιβ και Έρικ Μπάνα. Πρόκειται για την ιστορία τής Ροσίν ΜακΝάλτι, που από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είναι έγκλειστη σε τοπική ψυχιατρική κλινική. Πλέον, είναι 78 χρόνων, ξαπλωμένη και ακίνητη, μόνη, ποτισμένη με ψυχοτρόπες ουσίες και με τη ζωή της να πλησιάζει στο τέλος. Όμως, στα νιάτα της ήταν εκθαμβωτική και πανέμορφη. Ο

- 064 -

Η ταινία γυρίστηκε στην Πάτμο - και συζητήθηκε αρκετά… Η Δάφνη είναι μια μυστηριώδης γυναίκα που ζει απομονωμένη στο ιερό νησί τής Πάτμου, σε μια διαδικασία κάθαρσης και αυτοτιμωρίας. Στο νησί θα βρεθούν δύο διαφορετικοί άνδρες: ο πρώτος είναι ιερέας και ψάχνει για σπάνια χειρόγραφα στο μοναστήρι τού νησιού. Ο δεύτερος αναζητά καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά. Όταν οι δυο τους διασταυρωθούν με τη Δάφνη, θα εκλυθούν ανεξέλεγκτα συναισθήματα και θα γίνουν μεγάλες ανατροπές. Πολύ ατμοσφαιρική ταινία, με εξαιρετικές κατασκευαστι-

64-66ep-CINEMA.qxp:Layout 1 3/28/17 8:39 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

κές αξίες, που συνδυάζει πολλά κινηματογραφικά είδη - από το φιλμ νουάρ στη δαιμονολογική περιπέτεια και από το φιλοσοφικό δράμα στο υπαρξιακό θρίλερ. Η φωτογραφία είναι εξαιρετική και η γλώσσα Αγγλική. (Στις αίθουσες από τις 6 Απριλίου).

Colossal (Colossal) Σκηνοθεσία: Νάτσο Βιγκαλόντο. Σενάριο: Νάτσο Βιγκαλόντο. Παίζουν: Νταν Στίβενς, Αν Χάθαγουέι, Τζέισον Σουντέικις.

Nina (Nina) Σκηνοθεσία: Σίνθια Μορτ. Σενάριο: Σίνθια Μορτ. Παίζουν: Ζόε Σαλντάνα, Ντέιβιντ Ογιελόβο, Κέβιν Μάμπο.

Ευτυχώς -έστω και με μεγάλη καθυστέρηση- προΟ Ισπανός Νάτσο Βιγκαλόντο έγινε γνωστός για τις ταινίες τού φανταστικού κινήματος. Είναι πολύ καλός - και τώρα κάνει το αγγλόφωνο ντεμπούτο του. Στο φιλμ πρωταγωνιστεί η οσκαρική Αν Χάθαγουέι: υποδύεται τη Γκλόρια, μια γυναίκα που ζει έξαλλα, πίνει πολύ και, ως εκ τούτου, τη χωρίζει ο φίλος της. Ξυπνώντας από ένα μεθύσι, θα δει στις τηλεοπτικές ειδήσεις εικόνες ενός τεράστιου τέρατος που καταστρέφει τη Σεούλ τής Νότιας Κορέας. Το πιο απίθανο όμως είναι ότι σύντομα θα ανακαλύψει πως υπάρχει τρόπος να κάνει το τέρας να την υπακούει και να τη μιμείται! Το φιλμ προβλήθηκε στο Φεστιβάλ τού Τορόντο: οι κριτικές είναι αντιφατικές, ενώ παρατηρώ ότι αποτελεί έναν συνδυασμό δημιουργίας τού φανταστικού, ταινίας καταστροφής, κω-

μωδίας και αλληγορικού σαρκασμού. Ενδιαφέρον και παράδοξο. (Στις αίθουσες από τις 20 Απριλίου).

The headhunter’s calling (The headhunter’s calling) Σκηνοθεσία: Μαρκ Γουίλιαμς. Σενάριο: Μπιλ Ντουμπούκ. Παίζουν: Άλισον Μπρι, Τζέραλντ Μπάτλερ, Γκρέτσεν Χολ, Γουίλεμ Νταφόε.

βάλλεται τελικώς η εξαιρετική ταινία γύρω από τη ζωή τής Νίνα Σιμόν. Μαθαίνουμε πολλά στοιχεία γι’ αυτήν - για τις εξαρτήσεις της και για τις εμπνεύσεις της. Φυσικά, ακούμε και εκπληκτικά τραγούδια, όπως το «Sin-

Με πρωταγωνιστές τούς Τζέραλντ Μπάτλερ, Γουίλεμ Νταφόε, Άλφρεντ Μολίνα και Άλισον Μπρι, έχουμε ένα σχόλιο για το αμερικανικό όνειρο και τις κυνικές μεθοδολογίες του. Ο αδίστακτος βασικός ήρωας Ντέιν ανέρχεται συνεχώς στην εταιρεία του, ώσπου εν τέλει αναλαμβάνει και τον έλεγχό της. Αντίπαλός του είναι μια γυναίκα νεότερη, αλλά εξίσου κυνική. Ο Ντέιν σημειώνει συνεχώς επαγγελματικές νίκες, τότε όμως εμφανίζεται μια τρομακτική πραγματικότητα στην οικογενειακή του ζωή: ο γιος του, που είναι 10 χρόνων, αρρωσταίνει σοβαρά... Συμπαθές μελόδραμα με επιρροές από τον Ντάγκλας Σερκ. (Στις αίθουσες από τις 27 Απριλίου).

- 065 -

nerman» και το γνωστό «Μy baby just cares for me». Εξαιρετική φωτογραφία και πολύ καλή αναπαράσταση εποχής. Μια ευτυχισμένη στιγμή για το σινεμά... (Στις αίθουσες από τις 27 Απριλίου).

Norman: the moderate rise and tragic fall of a New York fixer (Norman: the moderate rise and tragic fall of a New York fixer) Σκηνοθεσία: Τζόζεφ Σίνταρ. Σενάριο: Τζόζεφ Σίνταρ. Παίζουν: Ρίτσαρντ Γκιρ, Σαρλότ Γκενσμπούργκ.

Ακόμη ένα φιλμ που αναφέρεται στις κυνικές μεθοδολογίες τής ανόδου. Ο

64-66ep-CINEMA.qxp:Layout 1 3/28/17 8:39 PM Page 3

Επιλογές 04/2017

Νόρμαν, ο βασικός ήρωας, κερδίζει δύναμη χάρη στα πολλά χρήματά του. Αποφασισμένος να φτάσει πολύ ψηλά, χρησιμοποιεί κάθε τρόπο. Κάνει δώρο ένα ακριβό ζευγάρι παπούτσια στη Μίσα, που αργότερα γίνεται πρωθυπουργός τού Ισραήλ. Ο Νόρμαν εμπλέκεται σε ένα γεωπολιτικό παιχνίδι πέρα από κάθε φαντασία, αυτό, ωστόσο, πιθανά θα του καταστρέψει τη φήμη και τη ζωή. Οι επιλογές και τα διλήμματα είναι πολλά. Ενδιαφέρουσα ταινία, με καλή σκηνοθετική διαχείριση.

Life (Life)

(Στις αίθουσες

Σκηνοθεσία: Ντανιέλ Εσπινόζα.

από τις 20 Απριλίου).

Σενάριο: Ρετ Ρις, Πολ Βέρνικ.

Μαχητές των δρόμων 8 (Fast & furious 8)

Παίζουν: Τζέικ Τζίλενχαλ, Ράιαν Ρέινολντς, Ρεμπέκα Φέργκιουσον.

Ταινία επιστημονικής φαντασίας με στοιχεία θρίλερ

από τον Ντανιέλ Εσπινόζα και καλούς ηθοποιούς, όπως οι Τζέικ Τζίλενχαλ, Ράιαν Ρέινολντς και Ρεμπέκα Φέργκιουσον. Τα έξι μέλη ενός διεθνούς διαστημικού σταθμού ανακαλύπτουν την ύπαρξη εξωγήινης ζωής στον Άρη. Το

πλήρωμα ερευνά, οι τεχνικές του όμως έχουν απρόβλεπτες συνέπειες, ενώ η παράξενη εξωγήινη μορφή ζωής αποδεικνύεται έξυπνη, επικίνδυνη και ζοφερή. Στο είδος της, συμπαθής... (Στις αίθουσες από τις 20 Απριλίου).

Σκηνοθεσία: Γκάρι Γκρέι. Σενάριο: Κρις Μόργκαν, Γκάρι Σκοτ Τόμσον. Παίζουν: Σαρλίν Θέρον, Ντουέιν Τζόνσον, Βιν Ντίζελ.

εναντίον του, για να τον σώσουν από τη φυλακή. Μας κάνουν εντύπωση οι πολλές σεναριακές εμπλοκές και ανατροπές. Κατά τα άλλα, οι ρυθμοί είναι καταιγιστικοί, σε μια ταινία για το κοινό των multiplex... (Στις αίθουσες από τις 13 Απριλίου).

Ο Γκάρι Γκρέι είναι γνωστός από το ριμέικ τής «Ληστείας αλά ιταλικά» και δεν είχε σκηνοθετήσει μέχρι στιγμής κάποια ταινία τής σειράς «Μαχητές των δρόμων». Πρωταγωνιστούν ο Βιν Ντίζελ και η εκθαμβωτική Σαρλίζ Θέρον, στον ρόλο τής κακιάς. Ο Ντον Τορέτο έχει αποσυρθεί από τις παρανομίες και ζει ευτυχισμένος με τη Λέτι. Όμως, στη ζωή του θα μπει μια μυστηριώδης γυναίκα, η οποία θα τον παρασύρει σε παραβατικές ιστορίες. Όλοι οι φίλοι του θα ξεσηκωθούν

Μπάντι, ο ροκ σταρ (Rock dog) Σκηνοθεσία: Ας Μπράνον. Σενάριο: Ντένις Μπράντλι, Ας Μπράνον. Με τις φωνές των: Λουκ Γουίλσον, Τζ.Κ. Σίμονς.

Κινούμενο σχέδιο μεταγλωττισμένο στα Ελληνικά, βασισμένο στο κόμικ τού Ζενγκ Τζουν, διάσημου ροκ σταρ τής Κίνας. Η γκόθικ νουβέλα κυκλοφόρησε το 2009. Η υπόθεση είναι τελείως παράξενη: ένα ραδιόφωνο πέφτει από τον ουρανό στα χέρια ενός θιβετιανού μαστίφ και εκείνο φεύγει από το σπίτι του, για να γίνει μουσικός. Όμως, το ένα απροσδόκητο γεγονός θα διαδέχεται το άλλο... Καλογυρισμένο, η ελληνική μεταγλώττιση ωστόσο δεν βοηθά να κατανοηθεί σωστά το μήνυμα της νουβέλας. (Στις αίθουσες από τις 6 Απριλίου).

Ares (Arès) Σκηνοθεσία: Ζαν Πατρίκ Μπενέ. Σενάριο: Ζαν Πατρίκ Μπενέ. Παίζουν: Όλα Ραπάς, Μίσα Λεσκότ, Τιερί Χαντίς.

- 066 -

Εξαιρετική μελλοντολογική γαλλική ταινία, που επικεντρώνεται στο ακόλουθο story: στο κοντινό μέλλον (δηλαδή, στο τώρα) η μεγάλη οικονομική ύφεση έχει προκαλέσει τρομερά προβλήματα στη Γαλλία. Οι άνεργοι ξεπερνούν τα 10 εκατομμύρια και αρχίζουν πια οι πρώτες εξεγέρσεις, με κίνδυνο να καταστούν ανεξέλεγκτες. Έξυπνο θέμα, δομή θρίλερ, πολιτική διάσταση και εξαιρετικό μοντάζ σε κρατούν καθηλωμένο. (Στις αίθουσες από τις 20 Απριλίου).

67ep-KINHMAT LESXH.qxp:Layout 1 3/28/17 8:40 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Προβολές ΔΙΠΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ Κινηματογραφική λέσχη εργαζομένων ΕΡΤ-3. Οι προβολές για τον Απρίλιο (που πραγματοποιούνται, όπως πάντα, σε συνδιοργάνωση με το Κέντρο Μελετών & Ερευνών για το Σινεμά -ΚΕΜΕΣ) περιλαμβάνουν εξαιρετικά νουάρ στο πλαίσιο του αφιερώματος «Το ζεύγος και η βία», καθώς και ακόμη ένα αφιέρωμα με θεματικό μοτίβο «Το μέλλον είναι τώρα»: πρόκειται για ταινίες επιστημονικής φιλοσοφίας που προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ τού Βερολίνου.

Εξαιρετικές ταινίες, με κορυφαίες σκηνοθετικές υπογραφές, όπως των Στίβεν Φρίαρς, Ρενέ Κλεμάν, Τζιμ ΜακΜπράιντ και Αντρέι Ζουλάφσκι, θα απολαύσουν τον Απρίλιο οι λάτρεις τού σινεμά. Οι εμβληματικές αυτές ταινίες έχουν αποσπάσει πολλά βραβεία χάρη στους ηθοποιούς που πρωταγωνίστησαν σ’ αυτές, όπως οι Τζον Χαρτ, Τιμ Ροθ, Μπριζίτ Φοσέ, Ρίτσαρντ Γκιρ, Βαλερί Καπρίσκι, Ρόμι Σνάιντερ και Φάμπιο Τέστι. Σημειωτέον ότι τον Απρίλιο θα υπάρξει ένα επιπλέον, εξαιρετικό αφιέρωμα με θεματικό μοτίβο «Το μέλλον είναι τώρα», το οποίο περιλαμβάνει ταινίες επιστημονικής φιλοσοφίας που προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ τού Βερολίνου. Οι συγκεκριμένες προβολές θα αρχίζουν στις 22.00, στον κινηματογράφο «Βακούρα 2» (Ιωάννου Μιχαήλ 8, Τ. 2310-233.665). Κατά τα λοιπά, οι τέσσερις καθιερωμένες προβολές τού Απριλίου, στο αφιέρωμα «Το ζεύγος και η βία», στο «Βακούρα 1», έχουν ώρα έναρξης στις 21.00.

 «ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ» («JEUX INTERDITS») ΤΟΥ ΡΕΝΕ ΚΛΕΜΑΝ.

Τη Δευτέρα 10 Απριλίου: «Απαγορευμένα παιχνίδια» («Jeux interdits») του Ρενέ Κλεμάν, με τους Ζορζ Πουζουγί και Μπριζίτ Φοσί (Γαλλία, 1952, ασπρόμαυρη, 86’). Η ταινία βραβεύτηκε με Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας και με Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας. Την Τρίτη 18 Απριλίου: «Xωρίς ανάσα» («Βreathless») του Τζιμ ΜακΜπράιντ, με τους Ρίτσαρντ Γκιρ και Βαλερί Καπρίσκι (ΗΠΑ, 1983, έγχρωμη, 100’). Τη Δευτέρα 24 Απριλίου: «Σημασία έχει ν’ αγαπάς» («L’important c’est d’aimer») του Αντρέι Ζουλάφσκι, με τους Ρόμι Σνάιντερ και Φάμπιο Τέστι (Γαλλία, 1975, έγχρωμη, 109’). Η ταινία διακρίθηκε με το βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού στο Φεστιβάλ τής Ταορμίνα. Για το ακριβές πρόγραμμα του Απριλίου, στο πλαίσιο του αφιερώματος «Το μέλλον είναι τώρα», μπορείτε να μάθετε περισσότερα επισκεπτόμενοι την ιστοσελίδα τού ΚΕΜΕΣ (kemes.wordpress. com/about/). ⁕

 «ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ» («THE HIT») ΤΟΥ ΣΤΙΒΕΝ ΦΡΙΑΡΣ.

 «XΩΡΙΣ ΑΝΑΣΑ» («ΒREATHLESS») ΤΟΥ ΤΖΙΜ ΜΑΚΜΠΡΑΙΝΤ.

ΤΙ ΘΑ ΔΕΙΤΕ ΠΟΤΕ

Το ακριβές πρόγραμμα του Απριλίου, στο πλαίσιο του αφιερώματος «Το ζεύγος και η βία», έχει ως εξής: Τη Δευτέρα 3 Απριλίου: «Συμβόλαιο με τον θάνατο» («The hit») του Στίβεν Φρίαρς, με τους Τζον Χαρτ και Τιμ Ροθ (Βρετανία, 1984, έγχρωμη, 98’). Η ταινία ήταν υποψήφια για ΒΑFTA Πρωτοεμφανιζόμενου Ηθοποιού.

 «ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΧΕΙ Ν’ ΑΓΑΠΑΣ» («L’IMPORTANT C’EST D’AIMER») ΤΟΥ ΑΝΤΡΕΪ ΖΟΥΛΑΦΣΚΙ.

- 067 -

68-69ep-Food uniting.qxp:Layout 1 3/28/17 8:41 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Πόλη ΤΟ ΦΑΓΗΤΟ ΓΚΡΕΜΙΖΕΙ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΩΝ ΛΑΩΝ «Food Uniting People». Οι γεύσεις φέρνουν τον κόσμο πιο κοντά, ακόμη κι όταν πρόκειται για διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς.

KEIMENO-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Μένη Αναστασιάδου.

Με αρώματα Ανατολής πλημμύρισε πριν από μερικές εβδομάδες το λιμάνι τής Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση «Food Uniting People» («Το φαγητό ενώνει τους ανθρώπους»), που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 19ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα τής Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, είχε στόχο οι κάτοικοι της πόλης να έρθουν πιο κοντά με τους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στις γύρω περιοχές. Η «γνωριμία» έγινε μέσω ενός σημαντικού τμήματος τού πολιτισμού τους, που σε πολλά σημεία μοιάζει με το αντίστοιχο δικό μας: το φαγητό. Μεγάλοι πρωταγωνιστές τής ημέρας ήταν παραδοσιακά εδέσματα και γλυκά από το Ιράκ και τη Συρία. Κι έτσι, μέσα σ’ αυτήν την ξεχωριστή και ανθρώπινη γιορτή, μικροί και μεγάλοι, Έλληνες και μη, αντάλλαξαν χαμόγελα και βλέμματα αισιοδοξίας. ΣΕΦ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ

Συμμετέχοντες ήταν οκτώ άνδρες πρόσφυγες -όλοι επαγγελματίες μάγειρεςαπό τους καταυλισμούς τής Βόλβης και της Αλεξάνδρειας. Οι τέσσερις ήταν Γιαζήδες από το Ιράκ, ενώ οι υπόλοιποι ήταν Άραβες από τη Συρία. Μαζί τους βρέθηκαν οι γυναίκες και τα παιδιά τους, που με ευχαρίστηση φίλεψαν τους παρευρισκόμενους παραδοσιακά πιάτα τού τόπου τους: φαλάφελ και kubex (κεφτέδες), tawa (λαχανικά), quizi με tikka (κρέας μοσχαρίσιο) και biryani (ρύζι με λαχανικά, μπαχαρικά και κρέας).

- 068 -

68-69ep-Food uniting.qxp:Layout 1 3/28/17 8:41 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

που αντιμετώπισαν στη διάρκεια του ταξιδιού τους προς την Ελλάδα. Στην εκδήλωση τους δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσουν με άκρως γευστικό τρόπο μερικά στοιχεία τής παράδοσης τους. Μάλιστα, ο Αχμέτ, παθιασμένος με τη μαγειρική, φιλοδοξεί να ανοίξει δικό του εστιατόριο στη Σουηδία, όπου διαμένει ο αδελφός του. Έως τότε, βοηθά καθημερινά στις κατασκηνώσεις, μαγειρεύοντας τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τους εθελοντές: «Η χαρά και η ευχαρίστηση που δίνει το φαγητό είναι για εμένα ένα δώρο που επιθυμώ να προσφέρω σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που μας βοήθησαν να βρούμε καταφύγιο στην Ελλάδα» σημειώνει με έμφαση ο Αχμέτ. Από τη δική του πλευρά, ο 42χρονος Φάρις από το Ιράκ θέλησε να δώσει κι αυτός τις ευχαριστίες του. Μαζί με τη γυναίκα του μαγείρευαν επί τρεις ημέρες, για να ετοιμάσουν τα πιάτα τής εκδήλωσης. «Εκτιμούμε πολύ τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τη διαμονή και τη φιλοξενία μας σ’ αυτήν τη χώρα», εξηγεί μιλώντας στις «Ε», αναφερόμενος στην παραχώρηση διαμερίσματος στην Άνω Πόλη, στο οποίο κατοικεί πλέον με τη γυναίκα και τις τρεις κόρες του. ⁕

Ο Χουντάρ Μουράκ είναι σεφ από το Ιράκ, ηλικίας 43 χρόνων σήμερα. Μετρά ήδη ενάμιση χρόνο στη Θεσσαλονίκη, μακριά από την οικογένειά του, που έχει εγκατασταθεί μόνιμα στη Γερμανία. Όπως αποκαλύπτει, του αρέσει το ελληνικό παραδοσιακό φαγητό, το οποίο, μάλιστα, είχε την αίσθηση ότι το είχε ξαναγευθεί, τονίζοντας έτσι τις ομοιότητες μεταξύ της ελληνικής και της ανατολίτικης κουζίνας: « Έχω ερωτευτεί την πόλη αυτή» εξομολογείται ο σεφ από το Ιράκ. «Θα είμαι πάντα ευγνώμων για τη φιλοξενία και την καλοσύνη που μας έδειξε ο ελληνικός κόσμος από την ημέρα της άφιξής μας». Λίγα μέτρα μακρύτερά του βρίσκεται η Χαλίν Ίσο, η οποία μας «ταξίδεψε»

στον τόπο της, το Κάμισλο τής Συρίας. Με δυσκολία θυμάται πώς ήταν εν καιρώ ειρήνης: «Μεγάλωσα στον πόλεμο και στις κακουχίες» λέει η 26χρονη γυναίκα. «Ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου τον ελληνικό λαό για τη φιλοξενία του. Τα πιάτα που μαγειρέψαμε σήμερα είναι ένα ‘ευχαριστώ’ από εμάς προς εσάς» σημειώνει συγκινημένη. ΠΑΘΟΣ ΓΙΑ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ

Παρότι αφοσιωμένοι στη διανομή τού φαγητού, τα πρόσωπα του 18χρονου Αχμέτ και της 47χρονης Αμάλ Χαρντάν από το Χαλέπι τής Συρίας ήταν χαρούμενα και μπορούσες να «διαβάσεις» την αισιοδοξία τους, παρά τις κακουχίες - 069 -

Συμμετέχοντες ήταν οκτώ άνδρες πρόσφυγες -όλοι επαγγελματίες μάγειρες- από τους καταυλισμούς τής Βόλβης και της Αλεξάνδρειας. Οι τέσσερις ήταν Γιαζήδες από το Ιράκ, ενώ οι υπόλοιποι ήταν Άραβες από τη Συρία. Μαζί τους βρέθηκαν οι γυναίκες και τα παιδιά τους, που με ευχαρίστηση φίλεψαν τους παρευρισκόμενους παραδοσιακά πιάτα τού τόπου τους.

70ep-Resto Derlicatesen.qxp:Layout 1 3/29/17 7:30 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Resto ΚΑΝΤΙΝΑ ΕΚΛΕΚΤΩΝ ΓΕΥΣΕΩΝ «Καντίνα Ντερλικατέσεν». Το όνομα «Ντερλικατέσεν» είναι πολύ γνωστό σε όλους τους Θεσσαλονικείς - συνεπώς, δεν χρειάζεται συστάσεις... Η «Καντίνα Ντερλικατέσεν», όμως, είναι ένα ολόφρεσκο concept, που σας βγάζει από τα στενά τής πόλης στον καθαρό αέρα τής Πυλαίας (ο οποίος αναμειγνύεται με τη μυρωδιά του ψημένου κρέατος…). Αρχίστε να ξερογλείφεστε. ΚΕΙΜΕΝΟ: Λεόντιος Παπαδόπουλος. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Σάκης Γιούμπασης.

Το πρώτο πράγμα που υποχρεούμαι να εξηγήσω είναι ο λόγος που το νέο «αδελφάκι» τής αλυσίδας καταστημάτων «Ντερλικατέσεν» έχει και… μικρό όνομα. Η ονομασία «Καντίνα Ντερλικατέσεν» οφείλεται στην καντίνα που βρίσκεται στην είσοδο του καταστήματος: πρόκειται για ένα παλιό στρατιωτικό ασθενοφόρο, που μετατράπηκε σε καντίνα. Εξαιρετική ιδέα! Το δεύτερο σημείο που χρήζει διευκρινίσεων είναι η τοποθεσία τού καταστήματος: βρίσκεται σχεδόν πάνω στην περιφερειακή οδό, στην έξοδο του κόμβου Πυλαίας-Πανοράματος. Θα το καταλάβετε αμέσως από τον κόσμο που έχει σταματήσει απέξω, για να κόψει την πείνα του… Έχετε άπλετο χώρο για παρκάρισμα και δεν θα δυσκολευτείτε καθόλου. Πάμε στα καλύτερα: στην «Καντίνα Ντερλικατέσεν» θα βρείτε όλες εκείνες τις γεύσεις που έχετε αγαπήσει στα καταστήματα της αλυσίδας. Αναφέρω χαρακτηριστικά το «δικάβαλο», το «καποτένιο», το «ακατονόμαστο», το «κολλεγιακό» και πολλά άλλα. Όμως, οι γεύσεις δεν σταματούν στα κλασικά πιάτα, αφού στην «Καντίνα» θα βρείτε και «αποκλειστικότητες», όπως η χοιρινή «perfect», η μοσχαρίσια σπαλομπριζόλα, η φυσαρμόνικα σιδηρόδρομος (χοιρινή κορτεζίνα) και το μπιφτέκι «θηρίο» των τριακοσίων γραμμαρίων(!). Κοινός παρονομαστής όλων των καταστημάτων είναι η εξαιρετική ποιότητα των πρώτων υλών και, φυσικά, του ελ-

 ΤΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ «ΚΑΝΤΙΝΑ» ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΠΟΥ ΑΝΟΙΞΕ ΣΤΙΣ 7 ΤΟΥ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ) ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΟ ΠΟΥ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑΡΙΚΗ ΚΑΝΤΙΝΑ.

ληνικού κρέατος. Πρότασή μου είναι να μην πάρετε απλώς κάποιο σάντουιτς στο χέρι, αλλά να καθίσετε με την παρέα σας στο μοναστηριακό τραπέζι, να παραγγείλετε κρεατικά και να τα απολαύσετε με κάποιο ελληνικό κρασί από την ενημερωμένη κάβα. Ο χαρακτηρισμός «υπέροχη» δεν ταιριάζει μόνο στη γεύση τού φαγητού, αλλά και στη διακόσμηση του καταστήματος. Προσέξτε, για παράδειγμα, την παλιά - 070 -

ταμειακή μηχανή, τις ασπρόμαυρες λεπτομέρειες σε συγκεκριμένα σημεία, αλλά και το «παιχνίδι» τής λαιμητόμου με το… ταμείο. Προσωπικά θεωρώ ότι πρόκειται για μια εξαιρετική επιλογή «καθαρών» γεύσεων, που θα ικανοποιήσει οποιονδήποτε. ⁕ INFO: «Καντίνα Ντερλικατέσεν», Δημητρίου Φωκά 8 (Πυλαία). Τ. 2310-300.064.

70ep-Resto Derlicatesen.qxp:Layout 1 3/29/17 7:30 PM Page 2

Ο παράδεισος για τους λάτρεις του κρέατος

Λεωφόρος Παπανικολάου (στο 7,5ο χλμ. Θεσσαλονίκης-Ασβεστοχωρίου). Τ. 2310-674.200. Τη χειμερινή περίοδο το εστιατόριο είναι ανοιχτό κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή

72ep-Bar etc.qxp:Layout 1 3/29/17 7:51 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Bar etc. ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΑΦ’ ΥΨΗΛΟΥ «Mandon». Στον 5ο και 6ο όροφο του ιστορικού Μεγάρου Μαλάχ στεγάζεται σήμερα ένα από τα πλέον ιδιαίτερα café-bar restaurant τής Θεσσαλονίκης. Δεν αναφερόμαστε αποκλειστικά στις εξαιρετικές υπηρεσίες που προσφέρει, αλλά και στη μοναδική θέα που απολαμβάνουν οι θαμώνες του. ΚΕΙΜΕΝΟ: Λεόντιος Παπαδόπουλος. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Σάκης Γιούμπασης.

   ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ, ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΟΝ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ, ΛΕΙ-

Πριν περάσω στην παρουσίαση του café bar restaurant τής σημερινής στήλης, επιβάλλεται προηγουμένως να αποδώσω στα Ελληνικά την ονομασία του: η (ισπανική) λέξη «Mandon» σημαίνει «απόλυτο», «στιβαρό», «αυταρχικό» - χαρακτηρισμοί που ταιριάζουν «γάντι» στους δύο τελευταίους ορόφους τού Μεγάρου Μαλάχ. Το κτίριο χτίστηκε το 1924, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πλεϊμπέρ σε συνεργασία με τον Φερνάντες. Δεν θα σας κουράσω με αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες: θα αναφερθώ μόνο στον τρούλο, στον 6ο όροφο του μεγάρου, κάτω από τον οποίο βρίσκεται το μπαρ τού «Mandon». Θεωρώ πως είναι ένα από τα ωραιότερα σημεία τής Θεσσαλονίκης, για να πιεις τον καφέ ή το ποτό σου (ειδικά αν αναλογιστείς ότι προσφέρει ανεμπόδιστη θέα σε σχεδόν όλη την πόλη). Η τζαμαρία που περιτρέχει το κατάστημα ανοίγει τις ζεστές ημέρες και έτσι μπορείς να απολαύσεις μέχρι και το ηλιοβασίλεμα στον Θερμαϊκό. Το κατάστημα, που ξεκίνησε τη λειτουργία του τον περασμένο Δεκέμβριο, λειτουργεί από τις 10 το πρωί, για να απολαύσετε τον πρώτο καφέ τής ημέρας, έναν χυμό ή κάποιο ρόφημα. Ό,τι κι αν επιλέξετε από το coffee menu, το οποίο επιμελήθηκε ο barista Εμμανουήλ Οφίδης, είναι υπέροχο. Προτείνω να δοκιμάσετε τον tiramissu coffee (ναι, είναι αυτό που νομίζετε). Κάθε πρωί μπορείτε να απολαύσετε και πλήρες πρωινό. Η κουζίνα λειτουργεί από τις 12 το μεσημέρι ώς τη μία μετά τα μεσάνυχτα. Το μενού τού εστιατορίου επιμελήθηκε ο σεφ

ΤΟΥΡΓΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ 10 ΤΟ ΠΡΩΙ, ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΛΑΥΣΕΤΕ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΚΑΦΕ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ, ΕΝΑΝ ΧΥΜΟ Ή ΚΑΠΟΙΟ ΡΟΦΗΜΑ. Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ 12 ΤΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΩΣ ΤΗ ΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ. ΟΣΟ ΠΕΡΝΑ, ΔΕ, Η ΩΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΠΕΦΤΕΙ, ΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΑΝΕΒΑΙΝΟΥΝ…

Πάνος Λάτρας. Για τα πιάτα θα μιλήσουμε σε προσεχές τεύχος, στη στήλη «resto»: αξίζει όμως να σημειώσουμε πως διαθέτει ενημερωμένη λίστα κρασιών, που θα ικανοποιήσει κάθε λάτρη τού οίνου. Σε ό,τι έχει να κάνει με τη μουσική, τις πρωινές ώρες αυτή «ισορροπεί» μεταξύ ατμοσφαιρικών και chillout ήχων. Όσο περνά η ώρα και το φως τού ήλιου πέφτει, οι ρυθμοί ανεβαίνουν… Είναι η ώρα να περάσετε σε κάποιο από τα signature - 072 -

cocktails τού «Mandon», τα οποία επιμελήθηκε ο bartender Άρης Σαββίδης. Ακόμη κι αν δεν είστε κατασταλαγμένοι στο τι θέλετε να πιείτε, κανένα πρόβλημα: αρκεί να αναφέρετε την επιθυμία σας και θα τη δείτε στο ποτήρι σας. ⁕ INFO: «Mandon», Ερμού 21 με Βενιζέλου (στον 5ο και στον 6ο όροφο).

T. 2316-009.396.

73ep-NETSIKA.qxp:Layout 1 3/29/17 9:09 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Wine & spirits ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΞΙΝΟΜΑΥΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΒΕΛΙΑ Άνοιξη, χαρά Θεού! Οι ημέρες λάμπουν και οι μαύρες σκέψεις υποχωρούν.

ΚεIμενο: Μαρία Νέτσικα, χημικός-οινολόγος, δημοσιογράφος οίνου.

Με χαρά καλωσορίζουμε τον ξανθό Απρίλη, ενώ το Πάσχα βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής. Είναι αλήθεια πως φέτος μάς προέκυψε νωρίς… Ευτυχώς, η άνοιξη πρόλαβε να εγκατασταθεί στις εξοχές και μας περιμένει πανέτοιμη. Να και οι βουκολικές παραστάσεις, που μυρίζουν θυμάρι και συνοδεύονται από γαργαλιστικές γαστρονομικές κατανύξεις, στις οποίες πρωταγωνιστεί το αρνάκι, άσπρο και παχύ... Το σύμβολο της αθωότητας αποτελεί το υπ’ αριθμόν «ένα» θέμα των ημερών και προσφέρεται για πλείστες γαστριμαργικές απολαύσεις. Η σάρκα του είναι τρυφερή, νόστιμη και γνωστή για τον πλούτο της σε λιπαρά. Μαγειρεύεται σε διάφορες παραλλαγές και έχει πάντα την πρώτη θέση στο λαμπριάτικο τραπέζι. Στο ανά χείρας τεύχος σάς προτείνουμε τέσσερα Ξινόμαυρα, που θα αναδείξουν τέλεια τον οβελία. ⁕

Καλή Ρίζα 2015, Κυρ-Γιάννη Τυπικό Ξινόμαυρο Αμυνταίου (ΠΟΠ) από παλαιά κλήματα. Θαυμάστε το ορεκτικό χαλκοκόκκινο χρώμα. Στη μύτη θα ανακαλύψετε αρώματα αγριοφράουλας και κερασιού, πριν αναδυθούν οι βοτανικές νότες ντομάτες. Βάλτε μία γουλιά στο στόμα σας και θα λατρέψετε τη φινέτσα του. Τονισμένη οξύτητα και μεταξένιες τανίνες συστήνουν ένα ερυθρό για άμεση απόλαυση.

- 073 -

Ξινόμαυρο Reserve Παλαιά Κλήματα 2013, Single Block «Μπάρμπα Γιάννης», Κτήμα Άλφα Ένα ευχάριστα πληθωρικό και άψογα ωριμασμένο ΠΟΠ Αμύνταιο (18 μήνες σε επιλεγμένα, λεπτόκοκκα, γαλλικά δρύινα βαρέλια συν 18 μήνες σε φιάλες). Ξινόμαυρο από αμπέλια ηλικίας 86 ετών και ένα συγκεκριμένο κομμάτι (block) τού αμπελώνα, στη θέση «Χελώνες». Με πικάντικη μύτη, γεμάτο στόμα, σφιχτοδεμένη, αλλά και όσο χρειάζεται τανική γεύση.

Grande Reserve Νάουσα 2010, Μπουτάρη Οινοποιητική

Ξινόμαυρο 2013, Single Vineyard, Κτήμα Αρβανιτίδη

Διαχρονική αξία για τους φίλους τού Ξινόμαυρου. Τα 140(!) χρόνια ενεργού παρουσίας, δημιουργίας και εμπειρίας τής «Μπουτάρη» στη ζώνη τής Νάουσας μεταφράζονται σε ένα κρασί με σαγηνευτική αρωματική πολυπλοκότητα και φιλικές τανίνες. Κρατήστε σημειώσεις και για τις σοδειές 2011/2013, οι οποίες απέσπασαν ήδη διακρίσεις.

Το single vineyard Ξινόμαυρο από το αμπελοτόπι «Άγιος Κωνσταντίνος», στον Ασκό Θεσσαλονίκης. Αρωματικό, μοσχοβολά βατόμουρα, κυδώνια και αποξηραμένα βότανα. Τραγανό, με μεταξένιες τανίνες, μετρημένη πυκνότητα και ελκυστική οξύτητα, επιδεικνύει την ποικιλιακή ταυτότητα για την οποία το εκλεκτό σταφύλι είναι αγαπητό.

74ep-HEURES.qxp:Layout 1 3/28/17 8:51 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Heures ΤΟ ΣΤΙΛ ΜΕΤΡΑΕΙ Design über alles. Ποιος είπε ότι ένα ρολόι αρκεί να είναι «απλώς» ακριβές;

Seamaster Planet Ocean Chocolate (Omega) Το συγκεκριμένο μοντέλο συνδυάζει αισθητική και τεχνική, καθώς αποτελεί Master Chronometer. Ο καινοτόμος μηχανισμός calibre 8801 είναι ορατός μέσα από το διαφανές καπάκι τής κάσας, από κρύσταλλο σαπφείρου. Το τέλειο συμπλήρωμα στον χρυσό 18 καρατίων είναι το κεραμικό υλικό σε καφέ απόχρωση, πάνω στο καντράν και στη στεφάνη.

Histoire de Tourbillon 7 (Harry Winston) Δύο διαξονικά tourbillons και μία ιδιαίτερη αισθητική ενώνονται στο νέο μοντέλο. Συνδυάζει δύο tourbillons, καθένα με διαφορετική συμπεριφορά, λόγω της διαφορετικής τοποθέτησής του στον χώρο. Ένα σφαιρικό διαφορικό ενώνει τα δύο μέρη, δημιουργώντας έναν «μέσο όρο». Έτσι, το ρολόι παίρνει το καλύτερο και από τα δύο tourbillons.

La Esmeralda Tourbillon (Girard-Perregaux) Εν αρχή ην η Esmeralda, την οποία κατασκεύασε εν έτει 1852 ο Constant Girard (ιδρυτής τής Girard-Perregaux), κερδίζοντας το 1889 δύο βραβεία -ένα στην Ελβετία και ένα στη Γαλλία- για την ακρίβειά της. Σήμερα, το υπέροχο La Esmeralda Tourbillon κρατά την εικόνα εκείνου του πρώτου ρολογιού τσέπης, προσαρμόζοντάς το ωστόσο σε λουράκι χειρός, με αυτοκουρδιζόμενο μηχανισμό.

Grand Deck Marine Tourbillon (Ulysse Nardin) Η ένδειξη της ώρας βρίσκεται στη θέση των 12, ενώ ο λεπτοδείκτης έχει το σχήμα ιστιοπλοϊκής κεραίας, την οποία τραβούν υπερανθεκτικά νανοκαλώδια. Κάθε φορά που το ρολόι φτάνει στην ώρα «ακριβώς», η «κεραία» τραβιέται από την ένδειξη 60 πίσω στην ένδειξη 0 -ακριβώς σαν να βρίσκεσαι πάνω σε ένα ιστιοπλοϊκό, θέλοντας να αλλάξεις πορεία. Όλα αυτά με άριστη ακρίβεια και αυτονομία πάνω από 48 ώρες.

- 074 -

75ep-Moda.qxp:Layout 1 3/28/17 8:54 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Μόδα Ο ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΔΡΑΣ PLUS SIZE ΜΟΝΤΕΛΟ ΦΕΡΝΕΙ ΤΑ ΠΑΝΩ ΚΑΤΩ Ζήτω οι γεματούληδες. Ο κόσμος αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς -σ’ αυτές τις αλλαγές, η βιομηχανία τής μόδας δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη.

Η βιομηχανία τής ανδρικής μόδας, η οποία είχε μείνει στάσιμη στις ιδέες της τον τελευταίο καιρό, αποφάσισε να ακολουθήσει και εκείνη τη φιλοσοφία με τα plus size ρούχα. Την αρχή έκανε το πρακτορείο μοντέλων IMG, που ανακοίνωσε ότι ξεκινά ένα νέο τμήμα plus size ανδρικών μοντέλων, μετά την επιτυχία που είχαν οι μεγαλόσωμοι άνδρες μοντέλα, τους οποίους συμπεριέλαβε στους καταλόγους του 2014. Ο πιο δημοφιλής στη λίστα με τα plus size μοντέλα είναι ο Ζακ Μίκο, ένας κωμικός, μουσικός, μπλόγκερ και μοντέλο, που συμμετείχε για πρώτη φορά πέρσι στην προώθηση των ρούχων τής εταιρείας Target: «Θέλω όλοι οι άνθρωποι να ξέρουν ότι είναι ελκυστικοί. Είναι καιρός να ανοίξει αυτή η συζήτηση... Όλοι θέλουμε να νιώθουμε και να φαινόμαστε καλά - και όλοι το μπορούμε. Δεν περιμένω ότι όλες οι εταιρείες θα φτιάξουν ρούχα για εμάς, είμαι ωστόσο ενθουσιασμένος που γίνονται βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση», σημειώνει ο ίδιος Μίκο. Από τη δική του πλευρά, ο πρόεδρος της IMG, Ιβάν Μπαρτ, δήλωσε στο WWD ότι «τα θετικά μηνύματα για τα διαφορετικά σώματα και τα διαφορετικά μεγέθη είναι κάτι που είναι σχετικό και κάτι που εξακολουθεί να είναι στο μυαλό όλων. Ήρθε η ώρα να ανοίξει η συζήτηση και για τους άνδρες. Θέλω κάθε άνθρωπος στην Αμερική να λέει ‘μπορώ να το κάνω αυτό, όπως το είδα στον Ζακ’».

 Ο ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗΣ ΣΤΗ ΛΙΣΤΑ ΜΕ ΤΑ

ΕΝΙΑΙΑ ΤΑΣΗ

PLUS SIZE ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΙΚΟΝΙΖΟΜΕ-

Βέβαια, οι άνδρες plus size μοντέλα δεν είναι η μόνη καινοτομία που έχουμε δει στον συγκεκριμένο χώρο: η Zara, για παράδειγμα, έχει ήδη αρχίσει να προωθεί μέσω των καταστημάτων της ρούχα «για άτομα χωρίς φύλο», ενώ η Άσλι Γκρέιχαν, από τα πρώτα plus size γυναικεία μοντέλα, επιλέχθηκε ως το πρόσωπο για την προώθηση των μαγιό τής Sports Illustrated’s Swim. ⁕

ΝΟΣ ΖΑΚ ΜΙΚΟ, ΕΝΑΣ ΚΩΜΙΚΟΣ, ΜΟΥΣΙΚΟΣ, ΜΠΛΟΓΚΕΡ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΛΟ, ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΠΕΡΣΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ TARGET.

- 075 -

76ep-Fitness.qxp:Layout 1 3/28/17 8:54 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Fitness ΤΕΝΙΣ ΚΑΙ ΚΟΛΥΜΠΙ, Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ 50ΑΡΗΔΕΣ Τι δείχνει έρευνα. Τα αθλήματα με ρακέτες, όπως το σκουός, το τένις και το μπάντμιντον, μπορεί να είναι η καλύτερη γυμναστική για τους 50άρηδες, αναφέρει διεθνής ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής έναν έλληνα ειδικό.  ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΜΟΝΟ ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΠΟΛΥ ΓΥΜΝΑΖΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΕ ΠΟΙΟ ΕΙΔΟΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ.

Εξετάζοντας την επίδραση έξι αθλημάτων στις πιθανότητες θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα αθλήματα που παίζονται με ρακέτες σχετίζονται με μείωση του κινδύνου αυτού κατά 56%. Αντίστοιχα, η κολύμβηση μειώνει τον κίνδυνο κατά 41% και η αεροβική κατά 36%. Οι ανάλογες συσχετίσεις με την ποδηλασία, το τρέξιμο και το ποδόσφαιρο δεν φάνηκε να είναι στατιστικά σημαντικές, όπως έγραψαν οι ερευνητές στη Βρετανική Επιθεώρηση Αθλητιατρικής (BJSM). Η μελέτη έδειξε ακόμη ότι τα αθλήματα με ρακέτες μειώνουν κατά 47% τη θνησιμότητα από κάθε αιτία, η κολύμβηση κατά 28% και η ποδηλασία κατά 15%. ΜΕΤΡΑ Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ, ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι «δεν έχει σημασία μόνο πόσο συχνά και πόσο πολύ γυμνάζεται κάποιος, αλλά και με ποιο είδος άσκησης ασχολείται», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ. Εμμανουήλ Σταματάκης, αναπληρωτής καθηγητής Άσκησης, Υγείας & Φυσικής Δραστηριότητας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ. «Η μελέτη μας κατέδειξε πολύ ισχυρές συσχετίσεις μεταξύ ορισμένων αθλημάτων και της θνησιμότητας, με την προστασία από την καρδιαγγειακή θνησιμότητα να είναι ισχυρότερη με την κολύμβηση, τα

αθλήματα με ρακέτες και την αεροβική και από την ολική θνησιμότητα με τα αθλήματα με ρακέτες». Η μελέτη βασίστηκε στη συνδυασμένη ανάλυση των στοιχείων από έντεκα ετήσιες δημοσκοπήσεις υγείας που διεξήχθησαν στη Σκωτία και την Αγγλία μεταξύ 1994 και 2008. Στις δημοσκοπήσεις είχαν λάβει μέρος 80.306 άνδρες και γυναίκες, ηλικίας 38 έως 66 ετών (η μέση ηλικία ήταν τα 51 χρόνια), τους οποίους οι ερευνητές παρακολούθησαν επί 9 χρόνια. Ώς το τέλος τής περιόδου παρακολούθησης, 8.790 εθελοντές είχαν χάσει τη ζωή τους από κάθε αιτία και 1.909 από έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις τής μελέτης ήταν το εύρημα ότι το ποδόσφαιρο και το τρέξιμο δεν μειώνουν στατιστικώς σημαντικά τη θνησιμότητα, γεγονός που αντιτίθεται σε ανάλογα ευρήματα προγενέστερων μελετών. Επειδή όμως στη συγκεκριμένη μελέτη οι εθελοντές που ασχολούνταν συστηματικά με ένα από τα δύο δεν ήταν πολλοί, οι ερευνητές δεν αξιολογούν το εύρημα ως καθοριστικό. Επιπλέον, «οι συστηματικοί δρομείς και οι ποδοσφαιριστές είθισται να είναι πιο αδύνατοι και πιο νέοι απ’ ό,τι οι άλλοι ασκούμενοι, επειδή είναι εξαιρετικά κοπιώδη αθλήματα και όσο περνούν τα χρόνια τόσο πιο δύσκολη γίνεται η ενασχό- 076 -

ληση μ’ αυτά…», δήλωσε ο ερευνητής δρ. Τσάρλι Φόστερ, καθηγητής στο Τμήμα Πληθυσμιακής Υγείας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Όταν, λοιπόν, λαμβάνονται υπ’ όψιν αυτά τα χαρακτηριστικά, μειώνεται η προστατευτική δράση τού τρεξίματος αυτού καθ’ εαυτό. Ρόλο μπορεί να παίζει, επίσης, το γεγονός ότι τρέξιμο και ποδόσφαιρο έχουν μεγαλύτερη εποχικότητα, καθώς και ότι γυμνάζουν πρωτίστως την καρδιά, τους πνεύμονες και τα πόδια, ενώ η κολύμβηση και τα αθλήματα με ρακέτες αφορούν όλο το σώμα», κατέληξε ο δρ. Φόστερ. ⁕

Τα αθλήματα με ρακέτες μειώνουν κατά 47% τη θνησιμότητα από κάθε αιτία, η κολύμβηση κατά 28% και η ποδηλασία κατά 15%.

77ep-adv Speak.qxp:Layout 1 3/29/17 7:53 PM Page 1

Advertorial

—Κάντε το τεστ ΕΣΕΙΣ, ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ ΜΙΛΑΤΕ ΤΙΣ ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ; Εξουσιοδοτημένο Εξεταστικό Κέντρο Ξένων Γλωσσών SPEAK. Το πρόγραμμα εξετάσεων Ιουνίου για την αραβική, την κινεζική, τη σουηδική και την τουρκική γλώσσα.

Το Κέντρο Ξένων Γλωσσών SPEAK ανακοινώνει το πρόγραμμα των εξετάσεων για την περίοδο του Ιουνίου για την αραβική, την κινεζική, τη σουηδική και την τουρκική γλώσσα. Το SPEAK είναι εξουσιοδοτημένο εξεταστικό κέντρο. Οι εξετάσεις πιστοποίησης θα διεξαχθούν στις εγκαταστάσεις του (Τσιμισκή 80, Θεσ-

σαλονίκη), στις παρακάτω ημερομηνίες: Τουρκική γλώσσα: Σάββατο 10 Ιουνίου. Εξετάσεις για τα επίπεδα Α1, Α2, B1, B2, C1 και C2, σε συνεργασία με τη Perugia-Τίνα Ζωγοπούλου και το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Η υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ξεκίνησε στις 20 Μαρτίου και θα διαρκέσει έως τις 12 Μαΐου. Κινεζική γλώσσα: Κυριακή 11 Ιουνίου. Εξετάσεις για το πτυχίο HSK στα επίπεδα HSK1, HSK2, HSK3, HSK4, HSK5 και HSK6, σε συνεργασία με τον φορέα HANBAN τού Πεκίνου. Η υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου και θα διαρκέσει έως τις 15 Μαΐου. Σουηδική γλώσσα: Σάββατο 17 Ιουνίου. Εξετάσεις για το πτυχίο Swedex στα επίπεδα Α2, Β1 και Β2, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Folkuniversitetet. Η υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου και θα διαρκέσει έως τις 30 Απριλίου. Αραβική γλώσσα: Σάββατο 24 Ιουνίου. Εξετάσεις για το πτυχίο του Αιγυπτιακού Μορφωτικού Κέντρου (ALPT), σε συνεργασία με το μορφωτικό τμήμα τής αιγυπτιακής πρεσβείας, στα επίπεδα Α1, Α2, Β1, Β2 και C1. Η υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου και θα διαρκέσει έως τις 30 Μαΐου.

- 077 -

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις εξετάσεις, το κόστος και τον τρόπο εγγραφής, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με το Κέντρο Ξένων Γλωσσών SPEAK στο Τ. 2310225.717 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση speak@speak.edu.gr. Εναλλακτικά, μπορούν να περάσουν από τις εγκαταστάσεις τού Κέντρου Ξένων Γλωσσών SPEAK στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 80, στον 2ο όροφο).

INFO: Κέντρα Ξένων Γλωσσών SPEAK, Τσιμισκή 80, 54622 Θεσσαλονίκη. Τ./F. 2310-225.717.

E. speak@speak.edu.gr W. www.speak.edu.gr

78-79ep-AUTO.qxp:Layout 1 3/28/17 8:56 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Αuto ΥΨΗΛΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Νέο Nissan Micra. Με έκπτωση €600 και τιμή που ξεκινά από τα €12.090, το νέο μοντέλο (που κατασκευάζεται στη Γαλλία) θα βρίσκεται στις εκθέσεις τής Nissan ανά την Ελλάδα στα τέλη Απριλίου.

KEIMENO: Στέργιος Μανώλης.

Η πέμπτη γενιά τού Nissan Micra αποτελεί μια τεράστια εξέλιξη σε σχέση με τον προκάτοχό του, σφραγίζοντας τη θρυλική πορεία τού μοντέλου από το 1983, όταν άρχισε να διατίθεται στην Ευρώπη. «Κλειδί» τής επιτυχίας αναμένεται να αποτελέσει η σπορτίφ, εκφραστική εξωτερική σχεδίαση του αυτοκινήτου, η οποία το τοποθετεί σε μια τολμηρή νέα κατεύθυνση. Η σύγχρονη εμφάνιση και η premium αίσθηση συνεχίζονται στο εσωτερικό, με μια υψηλής ποιότητας καμπίνα, όπου η Nissan μπορεί να υπερηφανεύεται για τα μαλακά, ποιοτικά υλικά, που είναι στάνταρ σε όλες τις εκδόσεις τού μοντέλου. Το πεντάθυρο αμάξωμα του νέου Micra προσφέρει κορυφαία εργονομία για τους εμπρός επιβάτες, χωρίς ωστόσο οποιονδήποτε συμβιβασμό και για όσους κάθονται στο πίσω κάθισμα. Συν τοις άλλοις, ο χώρος αποσκευών είναι αρκετά μεγάλος, ώστε να καλύπτει εύκολα τις ανάγκες των επιβαινόντων. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΙΧΜΗΣ

Παράλληλα, το καινούργιο μοντέλο είναι εξελιγμένο και τεχνολογικά, χάρη σε μια σειρά από νέα χαρακτηριστικά χειρισμού και λειτουργιών που συνήθως απαντούν σε πιο ακριβά μοντέλα - χαρακτηριστικά

τα οποία, σημειωτέον, είναι νέα όχι μόνο για το Micra, αλλά και για ολόκληρη την κατηγορία. Αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το Intelligent Lane Intervention ( Έξυπνη Παρέμβαση Εσφαλμένης Αλλαγής Λωρίδας), ένα σύστημα ασφαλείας που διορθώνει ομαλά την πορεία τού Micra, εφόσον κριθεί απαραίτητο, επαναφέροντάς - 078 -

το στη σωστή λωρίδα κυκλοφορίας. Επιπλέον, στο νέο Micra είναι διαθέσιμο για πρώτη φορά το σύστημα Intelligent Around View Monitor (σύστημα Έξυπνης Πανοραμικής Θέασης), ενώ για τους λάτρεις τής μουσικής το ηχοσύστημα BOSE Personal θα αποτελέσει σημείο αναφοράς:

78-79ep-AUTO.qxp:Layout 1 3/28/17 8:56 PM Page 2

Επιλογές 04/2017

Μισό auto, μισό moto...

Toyota i-TRIL. Βλέποντας με άλλο μάτι τις εξελίξεις που έρχονται (και με στόχο να προσφέρει κάθετες λύσεις σε θέματα μετακινήσεων στα αστικά κέντρα), η Toyota παρουσίασε πρόσφατα στη Γενεύη ένα νέο, πειραματικό μοντέλο.

μοναδικό στην κατηγορία Β-hatchback, το εν λόγω ηχοσύστημα διαθέτει προηγμένα ηχεία ενσωματωμένα στο προσκέφαλο του οδηγού, θέτοντας τον ίδιο στο επίκεντρο μιας μοναδικής ακουστικής εμπειρίας. ΟΙ ΚΙΝΗΤΗΡΕΣ

Το νέο μοντέλο είναι διαθέσιμο με τρεις κινητήρες μικρού κυβισμού, δύο βενζίνης και έναν diesel, όλοι συνδυαζόμενοι με ένα πεντατάχυτο μηχανικό κιβώτιο σε εκδόσεις Energy, Αcenta, Ν-Connecta και Techna (όλες με υψηλό επίπεδο στάνταρ προδιαγραφών). Κρατήστε στο μυαλό σας και κάτι ακόμη… Ώς το τέλος τού τρέχοντος μηνός (Απριλίου 2017), η Nissan θα προσφέρει το νέο Micra με δελεαστικές εκπτώσεις: μείον €600 στις εκδόσεις με τους κινητήρες 1,0 (73hp) και turbo 0,9 (90hp) λίτρων βενζίνης (με τις τιμές για τις προαναφερθείσες εκδόσεις να ξεκινούν από τα €12.090 και τα €13.490, αντίστοιχα), αλλά και μείον €300 για τις εκδόσεις με τον κινητήρα 1,5 (90hp) diesel (με την τιμή τής συγκεκριμένης έκδοσης να ξεκινά από τα €14.890). Καθόλου άσχημα, ε; ⁕

Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση, η οποία παραπέμπει σε κάψουλα μετακίνησης από το μέλλον. Δεν είναι όμως τίποτα περισσότερο από μια «συγχώνευση» αυτοκινήτου και μοτοσικλέτας σε ένα. Σχεδιασμένο να μεταφέρει ώς και τρία άτομα, το Toyota i-TRIL έχει ένα πολύ ενδιαφέρον εσωτερικό που παραπέμπει σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Ανάμεσα στα πολλά, υψηλής τεχνολογίας συστήματα που διαθέτει περιλαμβάνεται και η δυνατότητα να κινείται κανονικά (με τον οδηγό να έχει τον έλεγχο του οχήματος) ή και εντελώς αυ-

τόνομα (δηλαδή, ο οδηγός να ασχολείται με τα δικά του και το όχημα να κινείται αφ’ εαυτού). Για την κίνηση φροντίζει ένας ηλεκτροκινητήρας που κινεί τον πίσω άξονα. Σύμφωνα με τον κατασκευαστή του, το όχημα διαθέτει αυτονομία 300 χιλιομέτρων με μόλις μία φόρτιση, βάρος που φτάνει τα 600 κιλά και κύκλο στροφή στα 4 μέτρα. Προς το παρόν, ουδείς γνωρίζει πότε η Toyota θα το περάσει στη γραμμή παραγωγής... Παίρνουμε, ωστόσο, μια πολύ καλή «γεύση» τού τι ετοιμάζει ο κορυφαίος ιάπωνας κατασκευαστής.

Το πεντάθυρο αμάξωμα του νέου Micra προσφέρει κορυφαία εργονομία για τους εμπρός επιβάτες, χωρίς ωστόσο οποιονδήποτε συμβιβασμό και για όσους κάθονται στο πίσω κάθισμα. Συν τοις άλλοις, ο χώρος αποσκευών είναι αρκετά μεγάλος, ώστε να καλύπτει εύκολα τις ανάγκες των επιβαινόντων.

- 079 -

80ep-TECH.qxp:Layout 1 3/28/17 8:57 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

—Tech ΤΟ AYTOKINHTO - ΡΟΜΠΟΤ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΕΙ AKOMH ΚAΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ Και το όνομα αυτού: Sedric. Αν ένα αυτοκίνητο μαγνήτισε φέτος τα βλέμματα στην έκθεση της Γενεύης, αυτό είναι το Sedric τής VW - ένα ρομποτικό όχημα που ελάχιστα θυμίζει αυτοκίνητο με την παραδοσιακή έννοια.

Ο γερμανικός όμιλος της Volkswagen βάφτισε το πρωτότυπο αυτό μοντέλο (concept car) από τα πρώτα γράμματα των λέξεων στη φράση «SElf DRIving Car» (αυτοοδηγούμενο αυτοκίνητο). Με το πάτημα ενός κουμπιού, το ηλεκτροκίνητο όχημα θα έρχεται στο μέλλον μόνο του στον χρήστη. Έτσι, ακόμη και παιδιά χωρίς δίπλωμα οδήγησης θα μπορούν να το χρησιμοποιούν, αφού το Sedric είναι ένα όχημα πέμπτου επιπέδου αυτονομίας (αutonomous level 5 car), που σημαίνει ότι σε κανένα σημείο δεν εμπλέκεται άνθρωπος στην οδήγησή του. Μάλιστα, ούτε καν υπάρχει τέτοια δυνατότητα... Λογικό, αφού το Sedric είναι ένα ρομπότ, που μπορεί να σε μεταφέρει όπου του ζητήσεις.

*

shop  ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΤΟ SEDRIC ΔΕΝ ΘΥΜΙΖΕΙ ΣΕ ΤΙΠΟΤΑ ΕΝΑ ΚΛΑΣΙΚΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ, ΚΑΘΩΣ ΑΠΟΥΣΙΑΖΟΥΝ Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΜΠΙΡΑΤΕΡ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΡΤΜΠΑΓΚΑΖ. ΔΥΟ ΣΥΡΟΜΕΝΕΣ ΘΥΡΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΟΥ ΟΧΗΜΑΤΟΣ ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΛΑΓΙΑ, ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΒΑΤΕΣ, ΕΝΩ ΤΟ ΠΑΡΜΠΡΙΖ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΕ

Hitachi 65’’ Smart LED Ultra HD Με τεχνολογίες βελτίωσης της εικόνας, για ζωντανά και ρεαλιστικά χρώματα στην οθόνη, smart λειτουργίες και πρωτοποριακή, slim design σχεδίαση με καθαρές γραμμές, που αναβαθμίζουν αισθητικά τον χώρο σας. Τιμή: €1.049,00

ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ ΠΡΟΒΟΛΗΣ OLED.

Εξωτερικά το Sedric δεν θυμίζει σε τίποτα ένα κλασικό αυτοκίνητο, καθώς απουσιάζουν ο χώρος τού καρμπιρατέρ και το πορτμπαγκάζ. Δύο συρόμενες θύρες στη μέση τού οχήματος ανοίγουν προς τα πλάγια, επιτρέποντας την είσοδο στους επιβάτες, ενώ το παρμπρίζ μετατρέπεται σε μια μεγάλη οθόνη προβολής OLED. Πρόκειται για ένα ρομπότ που επιτρέπει την αλληλεπίδραση με τους επιβάτες: μπορούν να μιλούν μαζί του για τον προορισμό τους, για το πώς θα πάνε εκεί, για τη διάρκεια της διαδρομής, την κίνηση στους δρόμους κοκ. Στη δημιουργία αυτού του πρωτότυπου μοντέλου μετείχαν και οι δώδεκα θυγατρικές τής VW, η οποία προς το παρόν αφήνει ανοικτό το πότε θα γίνει πραγματικότητα ένα τέτοιο αυτοκίνητο. Με τη δημιουργία τού Sedric, ωστόσο, η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία καθιστά σαφές ότι θέλει, επιτέλους, να στρέψει το βλέμμα της στο μέλλον, αφήνοντας πίσω της το λεγόμενο «Dieselgate». ⁕

Ένα δαχτυλίδι διαφορετικό απ’ τα άλλα: ο λόγος για το Kerv, το οποίο αναπτύχθηκε με στόχο να προσφέρει έναν αλλιώτικο τρόπο ανέπαφων πληρωμών. Το Kerv, το οποίο σύντομα θα είναι διαθέσιμο στη Βρετανία, επιτρέπει στον χρήστη να πληρώνει για τις αγορές του με τρόπο ανέπαφο, καταργώντας την ανάγκη για χρήση πιστωτικής κάρτας, smartwatch ή κινητού τηλεφώνου. Το πρωτότυπο αυτό δαχτυλίδι θα κοστίζει 99,99 βρετανικές λίρες (περίπου 115 ευρώ) και θα λειτουργεί μόνο μέσω MasterCard (όπερ σημαίνει ότι ο χρήστης θα μπορεί να το χρησιμοποιεί μόνον εάν έχει στην κατοχή του τη συγκεκριμένη πιστωτική κάρτα). Η συσκευή δεν χρειάζεται φόρτιση ή σύνδεση με κινητό τηλέφωνο.

Gadget

- 080 -

Samsung 65’’ Smart LED Ultra HD Με δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο, χρήση των Samsung TV Apps, προσωπικές προτάσεις Your Movie και αναπαραγωγή ταινιών, φωτογραφιών και μουσικής σε Ultra HD/4K ανάλυση, για πεντακάθαρη εικόνα. Τιμή: €1.399,00 LG 65’’ Smart LED Ultra HD Με τέσσερις φορές μεγαλύτερη ανάλυση από τις τηλεοράσεις Full HD, είναι μια smart τηλεόραση με μεγάλες δυνατότητες σε διαδικτυακές υπηρεσίες. Αψεγάδιαστη εικόνα και απόλυτα καθαρή λεπτομέρεια, σε συνδυασμό με τις τεχνολογίες 3D Color Mapping, Energy Saving και Ultra Surround. Τιμή: €1.099,00 Sony 65’’ Smart 3D LED Ultra HD Η επεξεργασία εικόνας 4K HDR και 4K XReality PRO αναβαθμίζει κάθε pixel, χαρίζοντας μοναδική ευκρίνεια - και, σε συνδυασμό με την τεχνολογία Slim Backlight Drive, ρυθμίζει ακόμη καλύτερα τη φωτεινότητα, για λεπτή σχεδίαση. Ενσωματώνει οθόνη TRILUMINOS, για μεγαλύτερο εύρος χρωμάτων, ενώ διαθέτει wi-fi dual band, τέσσερις θύρες HDMI και 3x USB. Τιμή: €2.199,00

81ep-Bazaar.qxp:Layout 1 3/29/17 7:02 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

Game of Cones από τα Ben & Jerry’s Με ένα διαδραστικό παιχνίδι αποκάλυψαν φέτος τα Ben & Jerry’s τις λεπτομέρειες για την καθιερωμένη Ημέρα Δωρεάν Παγωτού. Για να μαθαίνετε πρώτοι τα πιο... παγωτένια νέα, επισκεφθείτε το site www.ben-jerry.gr ή τη σελίδα των Βen & Jerry’s στο Facebook (/BenAndJerrys.gr).

Θωρακίστε τον οργανισμό σας με μια πανίσχυρη ουσία Το Resveratrol 125 είναι η ισχυρότερη φόρμουλα ρεσβερατρόλης διεθνώς, με 7.500 αντιοξειδωτικές μονάδες ORAC και παρατεταμένη αποδέσμευση συστατικών για μέγιστα αποτελέσματα. Προϊόν: Nature’s Plus, USA. Εισαγωγή: Αpollonian Nutrition, Τ. 21061.34.604. W. www.apolloniannutrition.gr

H Samsung, χρυσός χορηγός του Xbox Arena Festival Η Samsung Electronics Hellas στήριξε το Xbox Arena Festival powered by Public, που πραγματοποιήθηκε στις 18 και 19 Μαρτίου, στο Gazi Music Hall. Η εταιρεία, ως χρυσός χορηγός, έδωσε το «παρών» σε ένα από τα μεγαλύτερα gaming event τής χώρας.

Myconian Villa Collection: το νέο μέλος των Preferred Hotels & Resorts Το Myconian Villa Collection αποτελεί το νέο μέλος των Preferred Hotels & Resorts, του μεγαλύτερου παγκοσμίως ομίλου ανεξάρτητων ξενοδοχείων, ο οποίος εδρεύει στο Σικάγο, αντιπροσωπεύοντας πάνω από 650 ξενοδοχεία, θέρετρα, κατοικίες και μοναδικά ξενοδοχειακά συγκροτήματα σε 85 χώρες.

Nike Air Max Atmos: επιστρέφει με το print τού Air Jordan III Το Nike Air Max 1 Atmos «Elephant» είναι διαθέσιμο σε επιλεγμένα καταστήματα λιανικής σε όλο τον κόσμο από τις 18 Μαρτίου. Επισκεφθείτε το nike.com και κάντε εγγραφή, για να λάβετε όλες τις πληροφορίες και ενημερώσεις για τη διαθεσιμότητά του.

Η λύση για αλλεργίες, φλεγμονές και αλλεργική ρινίτιδα Η κουερσιτίνη είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό και ένα από τα καλύτερα αντιισταμινικά. Το Quercetin Plus τής Nature’s Plus περιέχει 250mg κουερσιτίνης, 300mg βιταμίνης C και 100mg βρομελίνης. Προϊόν: Nature’s Plus, USA. Εισαγωγή: Αpollonian Nutrition, Τ. 210-61.34.604. W. www.apolloniannutrition.gr

Η Samsung κέρδισε 49 βραβεία στα iF Design Awards Τριανταπέντε βραβεία απονεμήθηκαν για τον εξαιρετικό σχεδιασμό των προϊόντων, τέσσερα για σχεδιασμό επαγγελματικού concept, επτά για σχεδιασμό επικοινωνίας και τρία για σχεδιασμό συσκευασίας. Τα iF Design Awards ξεκίνησαν στη Γερμανία το 1953 και διοργανώνονται από το International Forum Design.

Συμμετοχή τής KYANA στην 50ή Cosmoprof Bologna Με ιδιαίτερη επιτυχία ολοκληρώθηκε η παρουσία τής ΚΥΑΝΑ-Επαγγελματικά Προϊόντα Μαλλιών στην επετειακή, 50ή Cosmoprof Bologna, την κορυφαία παγκοσμίως έκθεση επαγγελματικών προϊόντων ομορφιάς και καλλυντικών, που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία από τις 17 ώς τις 20 Μαρτίου 2017. Η ΚΥΑΝΑ συμμετείχε για ακόμη μία φορά σε αυτήν την παγκόσμια έκθεση, και εντυπωσίασε με τα προϊόντα και την εκθεσιακή της παρουσία. Ο αριθμός των επισκεπτών τού stand τής εταιρείας ξεπέρασε κάθε προσδοκία, ενώ παράλληλα αρκετοί ήταν οι υπάρχοντες πελάτες της που βρέθηκαν εκεί, για να πληροφορηθούν για τις νέες προτάσεις της. Η εταιρεία ενημέρωσε επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο για τα καινοτόμα προϊόντα της, που την έχουν καταστήσει πρωτοπόρο στην ελληνική αγορά και ήδη εξάγονται σε 15 χώρες, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον όλων μέχρι και την τελευταία ημέρα τής έκθεσης. Η ΚΥΑΝΑ ευχαριστεί θερμά όλους όσοι στήριξαν εμπράκτως το συγκεκριμένο εγχείρημά της και έχει ήδη ξεκινήσει να εργάζεται πάνω στην προετοιμασία επόμενων projects.

- 081 -

82ep-MALE.qxp:Layout 1 3/28/17 8:59 PM Page 1

Επιλογές 04/2017

Οι γυναίκες έχουν λόγο (και άποψη)

 Η ΜΙΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ, ΝΙΝΑ ΝΤΑΝΙΕΛ, ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΝΕΜΕΛΗ ΤΗΝ ΗΛΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ.

Μόνιμες στήλες. Για να προλάβουμε τους κακεντρεχείς που, ενδεχομένως, θα σπεύσουν να κατηγορήσουν τους δημιουργούς ως φαλλοκράτες, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι το ανανεωμένο περιοδικό στηρίζεται κατά κύριο λόγο στα κείμενά του. Κείμενα που απευθύνονται σε όλη την κοινωνία, ακόμη και στις γυναίκες. Ναι, καλά διαβάσατε…

Η ΝΕΑΡΑ ΚΑΤΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ... ΑΥΤΗ, ΒΕΒΑΙΑ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ ΜΕ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΙΝΓΚ, ΠΡΟΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ.

—Male stories ΛΕΙΠΕΙ Ο ΜΑΡΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ; Τα γυμνά επέστρεψαν στο PLAYBOY. Μια φορά κι έναν καιρό, τον Οκτώβριο του 2015, κάποιος λαμπρός φωστήραςστέλεχος του all-time-classic ανδρικού περιοδικού είχε τη φαεινή ιδέα να εξαφανίσει τα γυμνά από το PLAYBOY. Έστω κι αν οι φωτογραφήσεις των γυναικών παρέμεναν τολμηρές, χωρίς το γυμνό είχες την αίσθηση ότι κάτι έλειπε από το περιοδικό σαν να προσπαθείς να κάνεις μουσακά χωρίς κιμά... Στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού η συμπαντική τάξις αποκαταστάθηκε. ΚΕΙΜΕΝΟ: Λεόντιος Παπαδόπουλος.

Όλοι μπορούν να πάρουν λάθος αποφάσεις… Όπως, ας πούμε, ο Μαρδόνιος, που έχασε 300 πλοία και 20.000 άνδρες, όταν επιχείρησε στη διάρκεια των περσικών πολέμων να κάνει τον περίπλου τής Χαλκιδικής με παλιόκαιρο, ή όπως ο Φάνης Γκέκας, όταν αποφάσισε να στοχεύσει την αριστερή γωνία τού Κέιλορ Νάβας στη διαδικασία των πέναλτι με

την Κόστα Ρίκα, στο Μουντιάλ τής Βραζιλίας. Ένα τέτοιο λάθος (με μεγάλες επιπτώσεις) έκανε και το στέλεχος του PLAYBOY που πριν από δεκαέξι μήνες αποφάσισε να «εξοστρακίσει» τα γυμνά από το περιοδικό. Η δυσαρέσκεια του ανδρικού κοινού «μεταφράστηκε» πολύ γρήγορα σε πτώση των πωλήσεων, πράγμα διόλου ευχάριστο για ένα έντυπο. Ουδείς μπορούσε να πιστέψει ότι το περιοδικό που έφερε τη σεξουαλική επανάσταση στην άλλη πλευρά τού Ατλαντικού απεκδυόταν το -κατά πολλούς- πιο ενδιαφέρον κομμάτι του. Ευτυχώς, πριν από μερικές ημέρες ένα tweet από τον 25χρονο Κούπερ Χέφνερ (γνήσιο τέκνο τού πατέρα του, Χιου) έφερε το ευχάριστο άγγελμα: το γυμνό επιστρέφει! Μάλιστα, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει ως «λάθος» την προηγούμενη απόφαση, διευκρινίζοντας ότι το γυμνό δεν ήταν εξαρχής το πρόβλημα, αφού το γυμνό δεν είναι ποτέ πρόβλημα. Πάντως, από το τεύχος Μαρτίου-Απριλίου έφυγε το χαρακτηριστικό χτύπημα που ανέγραφε «Entertainment for Men»: προφανώς, το περιοδικό είναι απολαυστικό και για τα δύο φύλα... Για αμιγώς… εγκυκλοπαιδικούς ρόλους (μπορεί να σας ρωτήσει κάποιος και να μη ξέρετε να απαντήσετε), αξίζει να αναφέρουμε ότι το πρώτο «φυσιολογικό», μετά από καιρό, εξώφυλλο κοσμεί η γυμνόστηθη Playmate Ελίζαμπεθ Έλαμ ως «Miss March 2017». Το χτύπημα «Το γυμνό είναι φυσιολογικό» καλύπτει εντέχνως ένα συγκεκριμένο σημείο τού πλούσιου κόσμου της...

- 082 -

Η αλήθεια είναι ότι τα «βαριά» κείμενα δεν είναι κάτι καινούργιο για το PLAYBOY... Ο ίδιος ο Χέφνερ κρατούσε για πολλά χρόνια μια στήλη, στην οποία έγραφε ο ίδιος κείμενα για τα κακώς… κείμενα της πολιτικής στις ΗΠΑ. Το καινούργιο είναι ότι το περιοδικό έδωσε πλέον λόγο στις γυναίκες, ακόμη και σ’ αυτές που πέταξαν τα ρούχα τους για τις ανάγκες τού τεύχους. Μία από αυτές είναι η Σκάρλετ Μπάιρν, την οποία οι περισσότεροι θα θυμούνται επειδή έπαιξε σε ταινία τού Χάρι Πότερ. Η Σκάρλετ έγραψε ένα κείμενο με τίτλο «The Feminist Mystique», για να συνοδεύσει τις εξαιρετικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της.

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 3/31/17 5:57 PM Page 3

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 3/31/17 5:57 PM Page 4