ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 9/5/17 6:28 PM Page 1

Σεπτέμβριος 2017 / Ν ο 765

ΕΠΙΛΟΓΕΣ H AΓΝΩΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Από τη (χαμένη) μεγαλύτερη νεκρόπολη της Ευρώπης και το «άγνωστο» ναυάγιο στον βυθό τού Θερμαϊκού ώς τους αστικούς μύθους περί φαντασμάτων και τους Σαρακατσάνους από τη Βραζιλία, οι «Ε» εντρυφούν στην πόλη «κάτω» από την πόλη.

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 9/5/17 6:28 PM Page 2

03-05ep-Editorial-Index.qxp:Layout 1 8/30/17 6:28 PM Page 1

EDITORIAL

Μήπως το πρόβλημα είναι βαθύτερο; Κείμενο: Άγγελος Ν. Βάσσος. angelos.vassos

@AVassos

avassos74

Ναι: είναι πολλά τα πράγματα που ενοχλούν

στη Θεσσαλονίκη. Για την ακρίβεια, είναι ακόμη περισσότερα, αν έχεις μόλις επιστρέψει στην πόλη μετά τις καλοκαιρινές σου διακοπές - σε μια τέτοια περίπτωση, η όρεξη να κάνεις νέα πράγματα και να τολμήσεις καινούργιες προσπάθειες συνθλίβεται πάνω στον κυνικά αμείλικτο και τελεσίδικα ανυποχώρητο τοίχο τής πραγματικότητας. Ενοχλεί η έλλειψη καθαριότητας στη Θεσσαλονίκη - ξέχειλοι κάδοι (μικροί και μεγάλοι), βρώμικα ρείθρα, αφισοκόλληση και εκεί όπου επιτρέπεται (σπανιότερα) και εκεί όπου απαγορεύεται (κατά κανόνα), γκραφίτι (λίγα) και μουντζούρες (πολλές) να σκάβουν ουλές στο πρόσωπο της πόλης. Ενοχλεί το κυκλοφοριακό αλαλούμ - παρκάρουμε όπου θέλουμε, όποτε θέλουμε, καταπατούμε λεωφορειολωρίδες και λωρίδες έκτακτης ανάγκης όταν και όποτε μας βολέψει, στήνουμε πιάτσες επί πεζοδρομίων δικαίων και αδίκων (επειδή νόμος είναι, μεταξύ άλλων, το δίκιο τού οδηγού ταξί), στρίβουμε, σταματούμε και επανεκκινούμε τα οχήματά μας εν ριπή οφθαλμού, χωρίς φλας, αλάρμ και άλλες τέτοιες ανούσιες αστικές συμβατικότητες. Μαγαζιά ανοιγοκλείνουν κατά βούληση, καταπατώντας πεζοδρόμια, κοινόχρηστους χώρους, πολεοδομικούς κανονισμούς, αλλά και ώρες κοινής ησυχίας με τα ωράριά τους. Και, προσοχή: όλα αυτά δεν συμβαίνουν (απλώς) επειδή υπάρχει μια Πολιτεία, η οποία αδρανεί (που, πράγματι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων αδρανεί). Όλα αυτά συμβαίνουν με συνενόχους όλους εμάς -ομαδικά και καθέναν από εμάς ξεχωριστά-, πρωταγωνιστές στο μυθιστόρημα της αστικής μας τρέλας.

«Λογικό είναι να συμβαίνουν όλα αυτά»,

ίσως αντιτείνει κάποιος. «Όλα αυτά συμβαίνουν όχι επειδή δεν υπάρχουν νόμοι, αλλά επειδή οι νόμοι αυτοί δεν εφαρμόζονται». Πράγματι, η σκέψη αυτή και λογική είναι και στην πραγματικότητα ανταποκρίνεται - έστω εν μέρει. Όντως, η ανομία στη χώρα μας εδράζεται σε σημαντικό βαθμό στην αδυναμία τού κράτους να επιβάλλει όχι την αυθαίρετη βούλησή του, αλλά τους αμοιβαία και συλλήβδην δεσμευτικούς κανόνες κοινωνικής συμβίωσης που υποτίθεται ότι έχουμε προσυμφωνήσει (επειδή, στην πραγματικότητα, όλοι αυτοί οι νόμοι και οι διατάξεις στη χώρα, σε κάθε χώρα, δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά ένας οδικός χάρτης, ένας «πλοηγός» που αποτρέπει την εφαρμογή τού ενός νόμου που ακυρώνει όλους τους άλλους: εκείνου της ζούγκλας). Δυστυχώς, ο πολίτης γνωρίζει ότι σπάνια θα επιτιμηθεί ή θα του επιβληθεί κάποιο πρόστιμο ή κάποια ποινή, αν πετάξει τα σκουπίδια του όπου γουστάρει, αν παρκάρει παράνομα, αν καταπατήσει δημόσιο χώρο, αν παραβιάσει τις ώρες κοινής ησυχίας - γενικά, αν παραβατήσει. «Η επίγνωση της βέβαιης ατιμωρησίας είναι εκείνη που γεννά τους παραβάτες», υποστηρίζουν οι θιασώτες αυτής της θεωρίας. «Συνεπώς, αν το ελληνικό κράτος αποφασίσει να επιβάλλει τους νόμους του με σιδηρά πυγμή, όπως συμβαίνει

σε άλλες χώρες τής Ευρώπης και του κόσμου, όλα τα προβλήματα θα λυθούν». Ακούω με μεγάλη προσοχή και ενδιαφέρον

αυτήν την άποψη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιβολή τού νόμου από το κράτος χωλαίνει στην Ελλάδα - τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Σίγουρα, επίσης, ένα κράτος που θα αποφάσιζε να επιβάλει με σιδηρά χείρα το συμφωνημένο πλαίσιο θα μπορούσε να οδηγήσει αρκετούς από εκείνους που παραβατούν λόγω ελαφρότητας ή κακώς νοούμενης αμεριμνησίας στον ορθό δρόμο. Φτάνει όμως αυτό, για να αλλάξουμε ρότα; Φοβάμαι πως όχι. Συνομιλώντας επανειλημμένα με τον Μπουτάρη για το ζήτημα της καθαριότητας (ένα από τα χαρακτηριστικά προβλήματα της Θεσσαλονίκης), ο δήμαρχος συνηθίζει να λέει κάτι απλό, αλλά βαθιά αληθινό: «Δεν γίνεται κάθε Θεσσαλονικιός να έχει πίσω του από έναν οδοκαθαριστή. Αν δεν αποφασίσουμε να συμμετέχουμε όλοι στην προσπάθεια για μια καλύτερη πόλη, δουλειά δεν γίνεται». Έχει απόλυτο δίκιο. Η συμμετοχή ενός εκάστου στην προσπάθεια επιβάλλεται, αν θέλουμε να πετύχουμε αποτέλεσμα. Έχω ωστόσο την εντύπωση ότι το πρόβλημά μας έχει κάπως βαθύτερα αίτια - αίτια που άπτονται της φιλοσοφίας και, ενδεχομένως, αγγίζουν ακόμη και τη θρησκεία.

03-05ep-Editorial-Index.qxp:Layout 1 8/30/17 6:28 PM Page 2

EDITORIAL

Έχω την αίσθηση ότι το κύριο πρόβλημα

δεν είναι η σχεδόν σύμφυτη απέχθειά μας προς την πειθάρχηση σε κανόνες - οποιοιδήποτε κι αν είναι αυτοί. Υποψιάζομαι ότι το τέρας εντός μας, το οποίο κάποια στιγμή θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε, είναι ο ανορθολογισμός ως υποδόρια φιλοσοφία ζωής και ως εφαρμοσμένη καθημερινή πρακτική, τον οποίο ειδικά στην Ελλάδα έχουμε ασπαστεί ως δεύτερο εαυτό μας. Με ενοχλεί που η πόλη είναι βρώμικη - εγώ όμως τη γόπα τού τσιγάρου μου, το χαρτομάντιλο με το οποίο σκούπισα τη

συμπεριφορά μου; «Αυτό δεν είναι δική μου δουλειά, είναι δουλειά τού κράτους». Προσπαθώ να κόψω όσο λιγότερες αποδείξεις γίνεται (συμφωνώντας με τον πελάτη «κάτω από το τραπέζι» για χαμηλότερη τιμή), όπου και όποτε μπορώ φοροδιαφεύγω ή εισφοροδιαφεύγω και έχω αποφανθεί ότι τα «μαύρα» είναι τα πιο γλυκά λεφτά. Βάζω και εγώ το λιθαράκι μου, ώστε η παραοικονομία στην Ελλάδα να φτάνει σήμερα τα 40 δισ. (κάτι λιγότερο από το 25% του εθνικού ΑΕΠ). Όταν όμως το κρατικό ταμείο είναι μείον, με ενοχλεί που το κράτος (το οποίο, ασφαλώς, κουβαλάει στην πλάτη του πολλές παλιές και νέες αμαρτίες - αυτό όμως είναι θέμα ενός επόμενου σημειώματος) θα έρθει να «εφεύρει» νέα χαράτσια, για να μπορέσει να συνεχίσει να πληρώνει μισθούς και συντάξεις. Πώς θα μπορούμε να έχουμε υπηρεσίες περίθαλψης, εκπαίδευσης και ασφάλειας, όταν δεν συμβάλλουμε όλοι (καθένας στο μέτρο που του αναλογεί) στην τροφοδότηση του εθνικού «κουμπαρά», από τον οποίο καλύπτονται οι υπηρεσίες αυτές; «Αυτό δεν είναι δική μας δουλειά, είναι δουλειά τού κράτους». (Προφανώς, αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πολλά ακόμη. Δεν θέλω όμως να σας κουράσω - πιστεύω ότι αντιληφθήκατε το πνεύμα μου).

Εξαιτίας τεσσάρων αιώνων Τουρκοκρατίας (πέντε εδώ, στη Βόρεια Ελλάδα), αλλά και λόγω πολέμων, κατοχής και εμφυλίων που ακολούθησαν, την εποχή που άλλοι λαοί εντρυφούσαν στον διαφωτισμό (μαθαίνοντας την επαγωγική μέθοδο του δικού μας Αριστοτέλη ως τρόπο επίλυσης των προβλημάτων) εμείς ποντάραμε στην τύχη, στο πεπρωμένο, στον «θεό τής Ελλάδας, που δεν θα μας αφήσει να χαθούμε».

Διακατεχόμαστε από μιαν εθνική ροπή

μύτη μου, τη λαδόκολλα που τύλιγε το σάντουιτς που έφαγα θα τα πετάξω όπου τύχει και όχι απαραίτητα σε κάποιον κάδο. Πώς θα είναι η πόλη καθαρή, αν (και) εγώ τη βρωμίζω καθημερινά; «Αυτό δεν είναι δική μου δουλειά, είναι δουλειά τού κράτους». Αγανακτώ που 6 στις 7 ημέρες τής εβδομάδας το κέντρο είναι αδιάβατο για τους εποχούμενους - εγώ όμως και το αυτοκίνητό μου θα διπλοπαρκάρω μπροστά στο καφέ όπου έχω ραντεβού με τους κολλητούς για φραπεδιά ή στο μαγαζί όπου θέλω να πεταχτώ «για δύο λεπτάκια», για να αγοράσω αυτό που χρειάζομαι, και με το επαγγελματικό μου όχημα θα ανεφοδιάσω τον πελάτη μου όποια ώρα με βολέψει (μη μου πείτε ότι δεν έχετε δει νταλίκες σταθμευμένες μπροστά από σούπερ μάρκετ ακόμη και μεσημεριανές ώρες) και το ταξί μου θα το κυκλοφορήσω σε όποια λωρίδα θέλω, κάνοντας αυτοσχέδιες πιάτσες όπου με εξυπηρετεί. Πώς θα πάψει να αποτελεί η πόλη κυκλοφοριακή ζούγκλα, όταν (και) εγώ συμβάλλω προς αυτήν την κατεύθυνση με τη

προς το παράλογο και το ανορθολογικό. Διεκδικούμε (και καλώς) τα δικαιώματά μας, θεωρούμε ωστόσο παράλληλα δικαίωμά μας να μην ανταποκρινόμαστε στις υποχρεώσεις μας. Και μετά απορούμε γιατί οδηγούμαστε ολοταχώς στο παγόβουνο. Ίσως αυτή να είναι, τελικά, η βασική διαφορά μας με λαούς όπως οι Γερμανοί, οι οποίοι (εν μέρει και λόγω προτεσταντισμού, που αφαιρεί κάθε τι περιττό, εμμένοντας στα απολύτως αναγκαία - ακόμη και για τις ανάγκες τού θρησκεύεσθαι) έχουν τον ορθολογισμό ευαγγέλιο. Ίσως εκεί ακριβώς να εντοπίζεται και το έλλειμμά μας σε σχέση με άλλους ευρωπαϊκούς λαούς. Εξαιτίας τεσσάρων αιώνων Τουρκοκρατίας (πέντε εδώ, στη Βόρεια Ελλάδα), αλλά και λόγω πολέμων, κατοχής και εμφυλίων που ακολούθησαν, την εποχή που άλλοι λαοί εντρυφούσαν στον διαφωτισμό (μαθαίνοντας την επαγωγική μέθοδο του δικού μας Αριστοτέλη ως τρόπο επίλυσης των προβλημάτων) εμείς ποντάραμε στην τύχη, στο πεπρωμένο, στον «θεό τής Ελλάδας, που δεν θα μας αφήσει να χαθούμε». Ξεχνώντας το «συν Αθηνά και χείρα κίνει» - που και αυτό δικός μας το είχε πει...

04-05

ΕΠΙΛΟΓΕΣ Μηνιαία έκδοση. Διανέμεται δωρεάν την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα με τη «Μακεδονία της Κυριακής» #765 ΙδΙοκΤησiΑ-Εκδοση: Mακεδονική Εκδοτική Εκτυπωτική ΑΕ δΙΕΥΘΥΝση: Μιχάλης Αλεξανδρίδης δΙΕΥΘΥΝση σΥΝΤΑΞησ: Άγγελος Ν. Βάσσος EDiTOR AT LARGE: Λεόντιος Παπαδόπουλος ΕΜΠοΡΙκοσ δΙΕΥΘΥΝΤησ: Γιώργος Ρίζος δΙΕΥΘΥΝση MARKETiNG: Χρύσα Γιασιμάκη Τ. 2310-560.328 E. giasimaki@makthes.gr

δηΜοσΙΕσ σΧΕσΕΙσ: Γλυκερία Καπάνταη Τ. 2310-560.311 Ε. kapantai@makthes.gr

ΥΠΕΥΘΥΝΕσ δΙΑΦηΜΙσησ: Kέλλυ Κερασίδου Τ. 2310-560.318 E. kerasidou@makthes.gr

Μαρία Φωτιάδου Τ. 2310-560.343 E. fotiadou@makthes.gr

ΥΠοδοΧη δΙΑΦηΜΙσησ: Ελένη Πιπινίκα Τ. 2310-560.310 E. pipinika@makthes.gr

ART DiREcTiON: Βίκυ Παναγιωτίδου σΧΕδΙΑσΜοσ-AΤΕλΙΕ: Χρήστος Αθανασιάδης PHOTO EDiTOR: Πάρις Παπάζογλου ΦωΤογΡΑΦοσ: Σάκης Γιούμπασης iMAGE bANK: Shutterstock δΙΕΥΘΥΝση: Μοναστηρίου 85, 54627 Θεσσαλονίκη σΥΝΤΑΞη: Τ. 2310-560.320 F. 2310-534.854 E. epiloges@makthes.gr ΕΜΠοΡΙκο: F. 2310-534.822 ΕκΤΥΠωση: ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ Α.Ε. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική, μερική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του ειδικού ενθέτου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφήσεως ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμοι 238/1970, 4301/1979, Ν. 100/1975, Ν.Δ.

3565/1956 και 4254/1962 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

03-05ep-Editorial-Index.qxp:Layout 1 8/30/17 6:29 PM Page 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σεπτέμβριος 2017 Ιδέες & απόψεις 006 διογένους λέξεις. Ώρα ΔΕΘ.

008 Όμορφα Ταξίδια. Συζητώντας τα αυτονόητα.

010 Ρετρό. Όλα άρχισαν πριν από 92 χρόνια.

012 Flashback. Η χρονιά που... έπληξα τον τουρισμό τής χώρας.

σελ. 014 - 019 ΜΙΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΟΠΟΥ ΖΟΥΜΕ, ΕΡΓΑΖΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΟΥΜΕ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΗΣ Η ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΟΥ. Η ART DIRECTOR ΤΩΝ «Ε» ΜΟΙΡΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ - ΚΑΙ ΜΑΣ ΠΡΟΣΚΑΛΕΙ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΜΑΣ ΑΠΟ ΨΗΛΑ.

σελ. 020 - 022 Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ (ΣΤΗΝ ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ) ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΣΤΡΑΛΟΣ, ΑΛΛΑ ΕΛΛΗΝΑΣ - ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΙΟΣ. Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΣΑΡΗΣ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΔΩ ΚΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΖΕΙ ΣΤΗ ΜΑΚΡΙΝΗ ΗΠΕΙΡΟ, ΞΕΧΩΡΙΣΕ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ, ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΖΟΝΤΑΣ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΟΥΣ ΜΕ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΔΡΟΜΟΥ ΤΟΥ. ΕΙΝΑΙ, ΜΑΛΙΣΤΑ, ΗΔΗ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ.

σΤο ΕΞωΦΥλλο ΤοΥ ΤΕΥΧοΥσ #765: H ΠΑΛΙΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ.

PHOTO CREDITS: ΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΒΑΣΣΟΣ.

Θέματα 014 - 019 Πόλη. Από ψηλά είναι πάντα καλύτερα.

020 - 022 οι Θεσσαλονικείς. Ελληνική πρωτιά στην Αυστραλία.

024 - 032 Reportage. Ποιος έσβησε από τον χάρτη τη μεγαλύτερη νεκρόπολη της Ευρώπης; Φως στο άγνωστο παρασκήνιο μιας εξαιρετικά ταραχώδους εποχής επιχειρεί να ρίξει μελέτη τού διδάκτορα Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας τού Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Λεόν Σαλτιέλ.

034 - 035 Ανθρωπογεωγραφία. Σαρακατσάνοι από τη... Βραζιλία. Από τα βουνά και τα βοσκοτόπια τής πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβίας βρέθηκαν (μετά από ένα ταξίδι 30 ημερών με πλοίο) στην εξωτική Βραζιλία. Μέχρι τότε, οι περίπου 150 Σαρακατσάνοι δεν είχαν δει στη ζωή τους θάλασσα, ζούσαν νομαδική ζωή (ασχολούμενοι αποκλειστικά με πρόβατα) και δεν είχαν συναναστραφεί αλλόδοξους ή ανθρώπους άλλου χρώματος. Αυτή η μοναδική εμπειρία τούς έχει αφήσει μνήμες από ευτράπελα, αλλά και από δύσκολες στιγμές, όπως επίσης και τον απίστευτο χαρακτηρισμό «οι ‘βραζιλιάνοι’ Σαρακατσάνοι».

036 - 039 Reportage. Το φθινόπωρο του 1915 ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος σπαράσσει την Ευρώπη, η Ελλάδα βουλιάζει στον εθνικό διχασμό και η Βρετανική Κοινοπολιτεία ψάχνει στον χάρτη τον Θερμαϊκό, θρηνώντας τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν στο ναυάγιο του «Marquette», στα 87 μέτρα βάθος, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη.

040 - 043 Αστικό περιβάλλον. Ένα μητροπολιτικό πάρκο έκτασης 330 στρεμμάτων θα αποκτήσει μέσα στα επόμενα χρόνια η Θεσσαλονίκη. Το άλλοτε στρατόπεδο «Παύλου Μελά» θα μετατραπεί σε χώρο πρασίνου, αθλητισμού, πολιτισμού, κοινωνικοποίησης και δράσεων. Ο αρχιτέκτονας Πρόδρομος Νικηφορίδης μιλά στις «Ε» και εξηγεί τη φιλοσοφία τού εγχειρήματος.

044 - 049 Virtual reality. Στα άδυτα του πύργου.

050 - 053 Αστικοί μύθοι. Τι συμβαίνει τα βράδια στο κτίριο της οδού Βασιλίσσης Όλγας 263; Γιατί οι γείτονες έχουν κολλήσει εικόνες τής Παναγίας σε κτίριο στην Αρετσού; Ποιος είναι ο ρασοφορεμένος γενειοφόρος που «περιπολούσε» παλαιότερα στα στενά τής πλατείας Τερψιθέας; Οι «Ε» φτύνουν τρις στον κόρφο τους και επιχειρούν να ρίξουν φως στους θρύλους τής Θεσσαλονίκης.

054 - 056 Άγνωστες ιστορίες. Ο έλληνας «Κολόμβος» τού Νταλί.

Good Life 057 Προσεχώς. Βάλτε (πολύ) χρώμα στη ζωή σας.

058 - 059 Reworks 2017. Alive and kicking.

060 Reworks 2017. Ο ήχος τής πόλης.

061 Reworks 2017. Ένας υποψήφιος για Όσκαρ στο Reworks Agora.

062 - 063 Design. Η Ελλάδα συναντά το Brit chic.

064 Heures. Dark elegance.

065 Style. Ο πιο στιλάτος εργένης στην Ιταλία.

066 Agenda. Skin art.

068 - 069 Αuto. Κορυφαία gadgets στην υπηρεσία τού οδηγού.

070 - 071 Agenda. Ο μήνας των wine lovers.

072 Resto. «Μαύρη Χήνα»: η Πυλαία των γεύσεων.

074 bar etc. «Looney Bean»: απόλαυση αφ’ υψηλού.

075 Wine & spirits. Ροζέ φυσαλίδες. Γράφει η χημικός-οινολόγος και δημοσιογράφος οίνου Μαρία Νέτσικα.

076 - 078 ciné. Χλωμό φθινόπωρο με «οάσεις» τις επανεκδόσεις. Κριτική των ταινιών τού μήνα από τον Αλέξη Ν. Δερμεντζόγλου.

080 Tech. Δέκατη επέτειος για το iPhone.

081 On the market. Τα νέα τής αγοράς.

082 Male stories. Από τον μαέστρο τού γυναικείου σώματος.

06-09 APOPSEIS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:42 PM Page 1

ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ ΛΕΞΕΙΣ

 Τιμητικό απόσπασμα της τότε ανακτορικής φρουράς στη Λεωφόρο των Εθνών τής Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης του 1929.

Ωρα ΔΕΘ Ήταν μη βγούμε εμείς στις αγορές. Και τώρα, με την Έκθεση, ελάτε να μας πιάσετε, να μας καταδικάσετε.

Κείμενο: Διογένης Δασκάλου.

βράδυ στα μπουζουκλαντάν, φύγαμε παραλία. Ήταν μη βγούμε εμείς στις αγορές - και τώρα, με την Έκθεση, ελάτε να μας πιάσετε, να μας καταδικάσετε. Θεσσαλονίκη «δεν με λες» στον κόσμο δεν είν’ άλλη που να ‘ναι συμπρωτεύουσα, να ‘ναι συμβασιλεύουσα, μα να ‘χει τέτοιο χάλι. Που να ‘χει τέτοια προοπτική, μα πού να την εβάλει. Και νάτα τα περίτρανα τα λόγια τα μεγάλα, που «είμαστε πόλη ζωντανή, με μνήμη και ιστορία» και μέσ’ στα βάθη χάνεται του χρόνου η νοσταλγία. Εδώ, που οι Μακεδόνες μας και ο φραπές αντάμα, σκάψαν’ την τρύπα τού μετρό και σκάβουμε, ξανασκάβουμε, μπας και συμβεί το θάμα. Μα, ο «άγιος Μετροπόντικας» θέλει κι αυτός το τάμα!

Άντε πάλι... Άντε ξανά-μανά η ΔΕΘ, οι

Τώρα, άκου να δεις τι πρέπει να κάνεις,

πανσέδες μπροστά στη ΧΑΝΘ και οι τραχανάδες οι «βουλευτέζοι» απ’ την Αθήνα. Αλήθεια: σκέφτηκε, άραγε, ο δήμος να ασβεστώσει τον Λευκό Πύργο; Τις λάδωσαν τις πύλες των Βαλκανίων ή δεν θα ανοίγουνε και θα γίνουμε ρεζίλι; Και «για πες...» και «δεν με λες, πού θα με πας;» οι «αθηναίζοι» επισκέπτες φίλοι μας, αλλά και οι φανς τού Ρεμέρος από την επαρχία, έμποροι ανερχόμενοι, το

άμα είναι «Σαλονίκη να ‘ρθεις… Αφού… Αλλά», δυο-τρία χρηστικά. Ανοιχτήρι για μπουγάτσα να πάρεις, με ανιχνευτή γέμισης κρέμα - σπανάκι - τυρί - κιμά. Ζακέτα να πάρεις ή «κολόβιο» ή «ζιλεδάκι», που λέγαν’ οι παλιοί - το βράδυ αγαπιέται, γιατί βγάζει «κρυωσιά». «Μι-σε-λεν» δεν είναι μάρκα ανταλλακτικών αυτοκινήτων: «μισε-λεν» είναι «μη σου λένε» στα αθηναίζικα (όπως και δεν πρόκειται για καμπαρέ στο Βαρδάρι, αν ακούσεις «με λέν’ Ρουζ». Η

06

Ρουζ είναι μια φίλη μου, ο Κώστας, που συστήνεται «με λέν‘ Ρουζ» - ψευδώνυμο επαγγελματικό). Υ.Γ.: Ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Όσο κάθεσαι τόσο μαθαίνεις. Όχι όμως από τις τουριστικές περιηγήσεις… Για περισσότερα, ψάξε να με βρεις ή άκου Ράδιο Θεσσαλονίκη έντεκα με μία το πρωί, στους 94,5. Και, για να το ανατινάξεις, έλα να μας δεις τη νύχτα: Monie & Monie Conniente από το 1994.

Θεσσαλονίκη «δεν με λες» στον κόσμο δεν είν’ άλλη που να ‘ναι συμπρωτεύουσα, να ‘ναι συμβασιλεύουσα, μα να ‘χει τέτοιο χάλι. Που να ‘χει τέτοια προοπτική, μα πού να την εβάλει. Και νάτα τα περίτρανα τα λόγια τα μεγάλα, που «είμαστε πόλη ζωντανή, με μνήμη και ιστορία» και μέσ’ στα βάθη χάνεται του χρόνου η νοσταλγία.

06-09 APOPSEIS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:42 PM Page 2

06-09 APOPSEIS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:42 PM Page 3

ΟΜΟΡΦΑ ΤΑΞΙΔΙΑ

Συζητώντας τα αυτονόητα Think globally, act locally. Φέτος περισσότερο από ποτέ άλλοτε έχει ανοίξει η συζήτηση για τα αυτονόητα του τουρισμού - που, δυστυχώς, στη χώρα μας δεν είναι αυτονόητα.

Κείμενο: Σάκης Παπαδόπουλος.

Η τουριστική περίοδος οδεύει προς την ολοκλήρωσή της. Στη διάρκειά της, οι τουρίστες κατέκλυσαν (και, σε ορισμένες περιπτώσεις, εξακολουθούν να κατακλύζουν) τις τουριστικές περιοχές τής χώρας, προκαλώντας ενίοτε το αδιαχώρητο. Ακόμη κι αν το οικονομικό όφελος δεν αποδειχθεί ανάλογο των αφίξεων (πράγμα όχι ασυνήθιστο), κάτι θα μείνει στον ελληνικό τουρισμό που ίσως τον αλλάξει και τον βάλει σε έναν καλύτερο δρόμο. Φέτος, λοιπόν, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, έχει ανοίξει η συζήτηση για τα αυτονόητα του τουρισμού - που, δυστυχώς, στη χώρα μας δεν είναι αυτονόητα. Αυτονόητο πρώτο. Οι αφίξεις δεν έχουν

καμία απολύτως σημασία, αν δεν συνοδεύονται από τις ανάλογες εισπράξεις. Μπορεί οι μεγάλοι -και ενίοτε χειραγωγημένοι- αριθμοί αφίξεων να προκαλούν εύκολο εντυπωσιασμό «διά πάσα χρήση», ωστόσο, όταν δεν εισπράττεις τα ανάλογα, τότε υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με το τουριστικό προϊόν σου, καθώς έχει χάσει την αξία του. Αυτονόητο δεύτερο. Η Ελλάδα οφείλει να

08

αποκτήσει αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία, τα οποία η τουριστική βιομηχανία να έχει έγκαιρα στα χέρια της, για να χαράσσει πολιτική και να παίρνει τις ανάλογες αποφάσεις σε θέματα προβολής, μάρκετινγκ, προώθησης, τιμολογιακής πολιτικής κτλ. Αυτή η παρωδία με την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία μετρά με δημοσκοπικό τρόπο αφίξεις και έσοδα, δεν εξυπηρετεί πλέον ούτε αυτούς που τη συντηρούσαν τόσα χρόνια. Ποιοι τη συντηρούσαν τόσα χρόνια; Οι εκάστοτε κυβερνήσεις, για να πλασάρουν εντυπωσιακά νούμερα στον εθισμένο στο κουτόχορτο ελληνικό λαό και να κοκορεύονται ότι κάπου έχουν πετύχει (καθώς σε όλα τα άλλα τα έκαναν σκα...). Φυσικά, σε αυτό συναινούσαν και οι ηγήτορες της τουριστικής μας βιομηχανίας, οι οποίοι αρέσκονταν να λένε ότι ηγούνται της μεγαλύτερης βιομηχανίας στην Ελλάδα, παρότι γνώριζαν ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Στο εξωτερικό μάς κοροϊδεύουν για τα στοιχεία που ανακοινώνουμε, καθώς ουδέποτε συμφωνούν με τα δικά τους. Αλλά να ήταν μόνον αυτό... Αυτονόητο τρίτο. Χωρίς σύγχρονες υποδομές, δημόσιες και ιδιωτικές, δεν θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε τουρίστες υψηλού οικονομικού επιπέδου. Τώρα ανακαλύπτουμε πόσο μεγάλο έγκλημα ήταν -και παραμένει- να παρεμποδίζουμε τις τουριστικές επενδύσεις, οι οποίες θα ανανεώσουν το γηρασμένο τουριστικό δυναμικό μας, φέρνοντας τουρίστες υψηλού οικονομικού επιπέδου. Με ξενοδοχεία ξεπερασμένα από τον χρόνο προσελκύεις ανάλογους τουρίστες. Αυτονόητο τέταρτο. Για να ξοδέψουν οι τουρίστες τα χρήματά τους θα πρέπει να τους δώσεις την ευκαιρία να το κάνουν. Κοντολογίς, το τουριστικό προϊόν μας είναι φτωχό και εκτός εποχής. Ο σύγχρονος τουρίστας δεν πολυενδιαφέρεται πλέον για ένα οποιοδήποτε φαγητό, για έναν οποιονδήποτε καφέ (και οπουδήποτε) και για την αγορά αναμνηστικών. Πρωτίστως τον ενδιαφέρει να βιώσει εμπειρίες - κι εσύ πρέπει να του τις προσφέρεις, αν θέλεις να πάρεις τα λεφτά του. Αλλιώς, κάθεται στο ξενοδοχείο του και δεν βγαίνει ούτε για βόλτα. Αυτονόητο πέμπτο. Ως βιομηχανία, ο τουρισμός έχει πλέον ανάγκη από επαγγελματίες. Από αυτούς που θα έχουν τον τουρισμό ως βασική ενασχόλησή τους και όχι μόνο για μια γρήγορη «αρπαχτή» το καλοκαίρι. Που δεν θα εγκαταλείπουν

τον τουρισμό (ακόμη κι όταν υπάρχουν τουρίστες), επειδή πρέπει να επιστρέψουν στην άλλη δουλειά τους. Αυτονόητο έκτο. Ο τουρισμός έχει ανάγκη

από εξειδικευμένα στελέχη. Να δοθεί, επιτέλους, ρόλος σε νέους ανθρώπους που έχουν σπουδάσει τον τουρισμό, που έχουν όρεξη και ενθουσιασμό να προσφέρουν, που είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες. Ξενοδόχοι που τα ξέρουν όλα (και όσα δεν ξέρουν αυτοί τα γνωρίζουν οι γυναίκες τους) θα πρέπει να εκλείψουν. Να βάλουν μπροστά εξειδικευμένα στελέχη, αλλιώς χρήματα δεν θα βγάζουν, ακόμη και με τις συνήθεις «αλχημείες» σε βάρος εργαζομένων, ασφαλιστικών ταμείων κοκ. Αυτονόητο έβδομο. Τουρισμός για περίοδο

τριών μηνών δεν νοείται. Η Ελλάδα έχει την πρώτη ύλη να αναπτύξει δωδεκάμηνη περίοδο, δεν έχει όμως την ικανότητα να την αξιοποιήσει. Χρειάζεται να αναπτύξει νέες μορφές τουρισμού και, κυρίως, να αλλάξει τη νοοτροπία που λέει πως ο τουρισμός είναι μια περιστασιακή απασχόληση για λίγους μήνες - κι ό,τι αρπάξουμε... Για όλα αυτά, η συζήτηση έχει πλέον ξεκινήσει. Είναι ευκαιρία ο τουρισμός μας να αλλάξει πορεία, αλλιώς θα εισπράττει ολοένα και λιγότερα. Στην Κύπρο η μέση δαπάνη τού τουρίστα στο πεντάμηνο φέτος ήταν στα 660 ευρώ, στην Ισπανία 970 ευρώ. Στην Ελλάδα έπεσε στα 430 ευρώ. Συνεπώς, δεν έχουμε πλέον περιθώρια να μην αναζητήσουμε μιαν άλλη πορεία.

«Η συζήτηση έχει πλέον ξεκινήσει. Είναι ευκαιρία ο τουρισμός μας να αλλάξει πορεία, αλλιώς θα εισπράττει ολοένα και λιγότερα. Στην Κύπρο η μέση δαπάνη του τουρίστα στο πρώτο πεντάμηνο φέτος ήταν στα 660 ευρώ και στην Ισπανία στα 970 ευρώ. Στην Ελλάδα έπεσε στα 430 ευρώ. Συνεπώς, δεν έχουμε πλέον περιθώρια να μην αναζητήσουμε μιαν άλλη πορεία».

06-09 APOPSEIS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:42 PM Page 4

10-11 Retro.qxp:Layout 1 8/30/17 6:31 PM Page 1

ΡΕΤΡΟ

 Πανοραμική άποψη της 1ης ΔΕΘ του 1926, στο Πεδίον τού Άρεως: διακρίνονται η πύλη τής Έκθεσης (σε σχέδιο των θεσσαλονικέων αδελφών Δημητριάδη), επί της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου, και στο βάθος το κτίριο του Γ’ Σώματος Στρατού.

Ολα άρχισαν πριν από 92 χρόνια Η επίσημη πρώτη. Τα λαμπρά εγκαίνια της πρώτης ΔΕΘ, τα οποία πραγματοποιούνται στις 3 Οκτωβρίου 1926, συγκεντρώνουν την προσοχή των σημαντικότερων ελλήνων και ξένων επιχειρηματιών τής εποχής, ανοίγοντας ένα σημαντικό κεφάλαιο για την οικονομία τής περιοχής. Φωτογραφία: αρχείο εφημερίδας «Μακεδονία».

Η πρώτη Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) λειτούργησε στο πεδίο ασκήσεων του Γ’ Σώματος Στρατού (στο Πεδίο τού Άρεως), συνολικής έκτασης 37.500 τετρ.μ., εκ των οποίων η Έκθεση καταλάμβανε τα 7.000 τετρ.μ. Ο χώρος βρισκόταν ανάμεσα στις λεωφόρους Στρατού και Βασιλέως Γεωργίου, πίσω από το κτίριο της

10

τότε Ηλεκτρικής Εταιρείας, το οποίο σήμερα δεν υφίσταται. Η μοναδική είσοδος (μήκους 15 μ. και ύψους 7 μ.) είχε ανεγερθεί επί της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου, σε σχέδιο των θεσσαλονικέων αδελφών Δημητριάδη και καλλιτεχνική διακόσμηση του Σταμέρη και του εξ Αθηνών επιτελείου του, ενώ την κατασκευή είχε αναλάβει ο εργολάβος Αναγνωστόπουλος (ο οποίος είχε κατασκευάσει και την αψίδα στην Ελληνοαιγυπτιακή Έκθεση της Αλεξάνδρειας, το 1912). Οι στεγασμένοι εκθεσιακοί χώροι περιελάμβαναν εννέα περίπτερα για ελληνικές και ξένες συμμετοχές, ενώ υπήρχαν άλλες 30 ανεξάρτητες, προσωρινές κατασκευές για μεμονωμένες ή ομαδικές συμμετοχές.

ΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ Δεσπόζουσα θέση καταλάμβανε το Προσφυγικό Περίπτερο, ενώ αριστερά τής κεντρικής εισόδου βρισκόταν το Περίπτερο του Εποικισμού - στην ουσία, επρόκειτο για μια καλύβα με πέντε υπερμεγέθη κολοκύθια στη στέγη της, μέσα στην οποία παρουσιάζονταν γεωργικά προϊόντα. Άλλα περίπτερα που ξεχώρισαν στην πρώτη διοργάνωση ήταν εκείνα των ταπήτων Ανατολής τής εταιρείας Σπάρτα, του οίκου Παπαγεωργίου (ο οποίος είχε χτίσει ως εκθετήριο μια εκκλησία βυζαντινού ρυθμού), των νωπών φρούτων και λαχανικών τής Εταιρείας Σακχαρόπηκτων Βόλου, του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού, αλλά και το Καπνικό Περίπτερο,

ενώ τραπεζικές υπηρεσίες σε εκθέτες και επισκέπτες προσέφερε η Τράπεζα Θεσσαλίας. Εντύπωση προκαλούσε και το περίπτερο του οίκου Ζέο Λε Ζεν, το οποίο παρουσίαζε σαπούνια, αρώματα, οδοντόπαστες και πούδρες. Από την 1η Διεθνή Έκθεση δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα αυτοκίνητα: έτσι, η αμερικανική βιομηχανία Χάντσον Έσσεξ συμμετείχε (μέσω αντιπροσώπου) με τρία μοντέλα, τα οποία είχαν προηγουμένως εκτεθεί στις εκθέσεις τού Παρισιού και του Λονδίνου. Προβλεπόταν, δε, ότι θα ήταν διαθέσιμα και στη χώρα μας από τις αρχές τού 1927 (το πολυτελέστερο από αυτά κόστιζε 2.100 δολάρια Αμερικής). Ατραξιόν για τα παιδιά αποτελούσε το μικρό ελβετικό σπιτάκι τής Νεστλέ, το οποίο φιλοξενούσε μία αγελάδα - μάλιστα, η Νεστλέ μοίραζε δωρεάν γάλα σε όλα τα παιδάκια. Μια όμορφη Ολλανδέζα με πράσινο φόρεμα και παραδοσιακό φακιόλι καλωσόριζε τους επισκέπτες στο περίπτερο της Νουτρίτσια, η οποία παρουσίαζε -για πρώτη φορά στην Ελλάδαγάλα σε σκόνη, ενισχυτικά στον μητρικό θηλασμό. Στο περίπτερο της βελγικής εταιρείας φωτογραφικών προϊόντων Ζεβάερτ, όπου φιλοξενούταν, το κατάστημα Κούνιο διένειμε δωρεάν 8.οοο καρτ ποστάλ τής πόλης, ενώ στο περίπτερο των φαρμακευτικών προϊόντων τού Ε. Χριστοδούλου «Παστέρ» παρουσιαζόταν η ριζική θεραπεία τής σύφιλης (με το ελληνικό βισμούθιο Τ ή salibsmol), αλλά και των ρευματισμών (με τη ρευματόλη).

10-11 Retro.qxp:Layout 1 8/30/17 6:31 PM Page 2

12-13 Flashback.qxp:Layout 1 8/30/17 6:33 PM Page 1

FLASHBACK

Η χρονιά που... έπληξα τον τουρισμό της χώρας Ρετροσπεκτίβα. Στην αποφώνηση ενός ακόμη καλοκαιριού, η Λένα Τζίτζικα θυμάται το καλοκαίρι που έδιωξε τον Χιου Τζάκμαν από το μαγαζί όπου εργαζόταν, στη Σαντορίνη. Σαντορίνη, 1962. Φωτογραφία τού Ιωάννη Λάμπρου από το Φωτογραφικό Αρχείο τού Μουσείου Μπενάκη. Ο αγαπημένος Αλέξης μού είπε: «Φύγε

τώρα από το νησί, όσο προλαβαίνεις». Δεν ήταν τυχαία τα λόγια του. Ίσως και να έπρεπε να έχω φύγει. Δεν το έκανα. Είχα περάσει μια δύσκολη χρονιά - με διαζύγιο, μετακόμιση και απόλυση. Παρά ταύτα, το σύμπαν μού χαμογέλασε και βρήκα δουλειά στο ομορφότερο νησί τού κόσμου - και μάλιστα στο καλύτερο (για εμένα, αλλά και για πολλούς άλλους, διάσημους και μη) εστιατόριο. Ευκαιρία ζωής για εμένα. Αλλαγή πλεύσης. Ιδανικές συνθήκες εργασίας και διαμονής. Φοβήθηκα λίγο, αλλά ο Χάρης (άλλος αγαπημένος) μού είχε πει ότι «όποιος φοβάται πέφτει και κοιμάται». Οπότε, προχώρησα. Και εκείνο το απόγευμα (όπως και κάθε άλλο απόγευμα), η πόρτα τού εστιατορίου (μια υπέροχη, βαριά, ξύλινη δίφυλλη πόρτα) άνοιγε στις 7. Στα καθήκοντά μου (πέραν των κρατήσεων, της λίστας κρασιών, της επίβλεψης και του στρωσίματος των κουβέρ) περιλαμβανόταν η υποδοχή. Ώρα 7 το απόγευμα, λοιπόν, ανοίγω την πόρτα και, καθώς ρίχνω το βλέμμα μου στον πεζόδρομο, τι βλέπουν τα μάτια μου; Έναν ψηλό, μελαχρινό, ηλιοκαμένο άνδρα. Ήταν ντυμένος στα λευκά, λινά, όμορφα ρούχα του, με καπέλο panama

12

με μαύρο σιρίτι. Με κοιτά, τον κοιτώ. Μου χαμογελά, του χαμογελώ. Και τότε συνειδητοποιώ ότι τα μάτια μου αντικρίζουν τον «Wolverine», αυτόν τον «θεό», τον πώς-τον-λένε… Τον Χιου τον Τζάκμαν! Συνεχίζω να χαμογελάω, βάζοντας το χέρι μου στην καρδιά μου, καθώς τον κοιτούσα. Ο άνθρωπος κατάλαβε ότι κατάλαβα ποιος ήταν και μου χάρισε το πιο όμορφο, το πιο αληθινό χαμόγελό του. Από την ταραχή μου, τρέχω να ανακοινώσω τα νέα στους συναδέλφους μου - και, μέχρι να μπω και να βγω, εκείνος πάει, έφυγε… Ξεχάστηκα και συνέχισα με τη δουλειά μου. Ήταν μια όμορφη βραδιά. Την επομένη η πόρτα χτύπησε στις 6 το απόγευμα. Δεν άφηνα άνθρωπο να μπει, αλλά εγώ εκεί, να ανοίξω. Μια κυρία ξανθιά, κοντοκουρεμένη, με απλό, πολύ απλό -το τονίζω- beachwear, με πλησιάζει. Μου μιλά στα Αγγλικά, της απαντώ επίσης σε (άπταιστα, όχι να το παινευτώ) Αγγλικά. Θέλει κράτηση για το βράδυ. - «Βεβαίως», της απαντώ. «Τι ώρα και για πόσα άτομα;».

- «Για έξι άτομα». - «Ευχαρίστως», συνεχίζω. Και τότε μου λέει το μαγικό: «Τέσσερις ενήλικες και δύο παιδιά». -

«Παιδιά;», τη ρωτώ. «Τι παιδιά; Η ηλικία τους;». Ήταν τεσσάρων και έξι χρόνων, αν θυμάμαι καλά... - «Λυπάμαι», συνεχίζω ευγενέστατα, «αλλά δεν δεχόμαστε αυτές τις ηλικίες, για ευνόητους λόγους...» (το εστιατόριο είχε αυτήν την πολιτική και σπάνια γίνονταν εξαιρέσεις - και ποτέ για κρατήσεις μετά τις 7.30 το απόγευμα). Ευγενέστατη η κυρία, δέχεται ασμένως την αρνητική μου απάντηση - και τότε μπαίνει στον χώρο και ο συνοδός της. Που δεν ήταν άλλος από τον Χιου τον Τζάκμαν! Μου χαμογελά, του χαμογελώ και μόλις τότε συνειδητοποιώ ότι είναι μαζί. Και τότε, ο γλυκός μου, κοιτά την αγαπημένη του και εκείνη του εξηγεί την κατάσταση. Μου ξαναχαμογελά ο Χιου ο Τζάκμαν και μου λέει: «Καταλαβαίνω... Ο χώρος δεν είναι κατάλληλος για τα μικρά. Αν καταφέρουμε να τα αφήσουμε στους γονείς (σ.σ.: οι τέσσερις ενήλικες ήταν ο Τζάκμαν με τη γυναίκα του και τους γονείς του), τότε θα έρθουμε οι δυο μας». Δεν ήρθαν ποτέ. Κοινώς, «έφαγαν πόρτα»

οικογενειακώς. Πολύ λυπήθηκα. Αλλά είχα κάνει και χειρότερα...

12-13 Flashback.qxp:Layout 1 8/30/17 6:33 PM Page 2

14-19 Drone.qxp:Layout 1 8/30/17 6:43 PM Page 1

ΠΟΛΗ

 Το εμπορευματικό λιμάνι της Θεσσαλονίκης από ψηλά: το πλοίο (στα αριστερά) ετοιμάζεται να «υποδεχθεί» τα κοντέινερς.

Από ψηλά είναι πάντα καλύτερα Θεσσαλονίκη. Μια αποκαλυπτική οπτική των χώρων όπου ζούμε, εργαζόμαστε και διασκεδάζουμε προσφέρει μέσα από τις αεροφωτογραφίες της η Βικτώρια Παναγιωτίδου. Η art director των «Ε» μοιράζεται με τους αναγνώστες μερικές από αυτές - και μας προσκαλεί να δούμε τον κόσμο μας από ψηλά. Κείμενο: Λεόντιος Παπαδόπουλος. Φωτογραφίες: Βίκυ Παναγιωτίδου.

Δεν ξέρω ποια είναι εκείνη η δύναμη που σε προ(σ)καλεί να αναγνωρίσεις τα αγαπημένα σημεία τής πόλης σου, όταν το αεροπλάνο σου έχει μόλις απογειωθεί ή λίγο πριν πάρει την κατιούσα για προσγείωση. Τι είναι εκείνο που σε ωθεί να ψάξεις για το σπίτι σου, για το κολυμβητήριο όπου πηγαίνεις ή, αν ζεις στη Θεσσαλονίκη, για το Μέγαρο Μουσικής (που εντοπίζεται και εύκολα). Δεν είμαι καν σίγουρος αν μοιάζει η γη με ζωγραφιά, κατά τον Κώστα Χατζή... Το σίγουρο είναι ότι η Θεσσαλονίκη από ψηλά είναι εξαιρετικά όμορφη. Την ίδια αγάπη για την πόλη, τη φω-

14-15

14-19 Drone.qxp:Layout 1 8/30/17 6:44 PM Page 2

14-19 Drone.qxp:Layout 1 8/30/17 6:44 PM Page 3

ΠΟΛΗ

 Η οδός Μητροπόλεως, στο ύψος του ξενοδοχείου «Electra Palace» (η πισίνα στο roof garden τού οποίου διακρίνεται στα δεξιά τής εικόνας).

τογραφία και... το ύψος αποδεικνύει μέσα από τη δουλειά της η Βικτώρια Παναγιωτίδου - η «Βίκυ» για όλους εμάς, που συνεργαζόμαστε εδώ και χρόνια μαζί της. Η Θεσσαλονίκη, η Περαία, η Φλώρινα, μέχρι και η Βουρβουρού των καλοκαιρινών διακοπών αποτυπώνονται στις λήψεις που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια με το drone της. Εικόνες που δεν θα μπορούσες να δεις ποτέ σου από το επίπεδο του εδάφους, εικόνες που αποκαλύπτουν τα πράγματα που βρίσκονται δίπλα σου και δεν μπορείς να δεις. Πώς προέκυψε, όμως, η αγάπη για τη φωτογραφία - και μάλιστα με drone; «Ανέκαθεν αγαπούσα τη φωτογραφία, είτε αυτή ήταν χόμπι είτε κομμάτι τής δουλειάς μου» εξομολογείται η Βίκυ Παναγιωτίδου. «Όλα αυτά τα χρόνια που ‘στήνω’ περιοδικά, από τα μάτια μου πέρασαν χιλιάδες φωτογραφίες. Και για ό,τι θέμα μπορείς να φανταστείς... Κάποια στιγμή, πριν από αρκετά χρόνια, μια σειρά από αεροφωτογραφίες με ενθουσίασε τόσο πολύ, που αποφάσισα ότι το επόμενο δώρο που θα έκανα στον εαυτό μου θα ήταν ένα drone».

FLY, DRONE, FLY Η επιθυμία της έγινε πραγματικότητα και το drone κατέστη αναπόσπαστο κομμάτι τής καθημερινότητάς της. Κι αν κάποιος θεωρεί ότι τα gadgets είναι ένα χόμπι αγορίστικο, που θα μπορούσε να αποθαρρύνει μια γυναίκα, στην περίπτωση της Βίκυς θα έπρεπε να το ξανασκεφτεί: «Όταν ήμασταν παιδιά με τον αδελφό μου, μας άρεσε να παίζουμε με διαφόρων ειδών τηλεκατευθυνόμενα, κυρίως αεροπλάνα» εξηγεί. «Δεν μου ήταν άγνωστο -πολλώ δε μάλλον, δύσκολο- να χειριστώ κάτι με τηλεκατεύθυνση, όπως είναι ένα drone. Με αυτού του είδους τη φωτογραφία άρχισα να ασχολούμαι πριν από

16-17

14-19 Drone.qxp:Layout 1 8/30/17 6:44 PM Page 4

14-19 Drone.qxp:Layout 1 8/30/17 6:44 PM Page 5

ΠΟΛΗ

 Το διατηρητέο Μπέη χαμάμ και το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου (διακρίνεται στα δεξιά), στην πλατεία Αρχαίας Αγοράς, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

τρία χρόνια, όταν αγόρασα το πρώτο μου τετρακόπτερο και προσάρμοσα επάνω του την κάμερά μου. Αυτό ήταν. Από την πρώτη κιόλας πτήση, από τις πρώτες, ‘πειραματικές’ φωτογραφίες κατάλαβα ότι ένας νέος κόσμος ανοιγόταν μπροστά μου».

ΧΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ Χρώματα, συμμετρικά σχήματα, ανθρώπους και έργα ανθρώπων είναι αυτά που παρατηρείς, κοιτάζοντας τις αεροφωτογραφίες τής Βίκυς Παναγιωτίδου. Δρόμοι, γέφυρες και κτίρια αποκαλύπτουν στον θεατή μιαν αθέατη πλευρά τους. Μια πλευρά που δεν μπορείς να δεις ούτε από ένα αεροπλάνο που κινείται. Μόνον ίσως αν μπορούσες να πετάξεις και να παρατηρήσεις από κάποιο σταθερό σημείο στον αέρα τον κόσμο που βρίσκεται από κάτω σου. «Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία έχει κάνει άλματα» υποστηρίζει η Βίκυ Παναγιωτίδου. «Πλέον, η αεροφωτογράφιση δεν είναι ένα άπιαστο όνειρο ή ένα πολύ ακριβό χόμπι για έχοντες και κατέχοντες: είναι μια αναγνωρισμένη μορφή τέχνης, που έγινε προσιτή χάρη στη χρήση drones. Με την εξέλιξή τους θα έχουμε την ευκαιρία να εξελίξουμε τον συγκεκριμένο τομέα τής φωτογραφίας και να αντιληφθούμε καλύτερα τον κόσμο μας από ψηλά».

WHO IS WHO H Βικτώρια Παναγιωτίδου γεννήθηκε στην Αθήνα, μεγάλωσε όμως στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Γραφιστική και εδώ και σχεδόν 20 χρόνια είναι η art director των περιοδικών και των ένθετων εκδόσεων της εφημερίδας «Μακεδονία».

18-19

14-19 Drone.qxp:Layout 1 8/30/17 6:44 PM Page 6

20-23 Yiasaris.qxp:Layout 1 8/30/17 6:46 PM Page 1

ΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ

Ελληνική πρωτιά στην Αυστραλία Θεσσαλονικείς εκτός συνόρων. Ο καλύτερος φωτογράφος τής Αυστραλίας (στην ασπρόμαυρη φωτογραφία) δεν είναι Αυστραλός, αλλά Έλληνας - και μάλιστα Θεσσαλονικιός. Ο Γιάννης Γιασάρης, ο οποίος εδώ και αρκετά χρόνια ζει στη μακρινή ήπειρο, ξεχώρισε ανάμεσα σε δύο χιλιάδες συμμετέχοντες, εντυπωσιάζοντας κοινό και κριτικούς με τις φωτογραφίες δρόμου του. Είναι, μάλιστα, ήδη υποψήφιος για το βραβείο τής επόμενης χρονιάς... Συνέντευξη στον Λεόντιο Παπαδόπουλο. Ευχαριστούμε τον κ. Γιάννη Γιασάρη για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών.

Μπορεί το καλοκαίρι να έκανε τις διακοπές του στην Ελλάδα, εδώ και περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια, ωστόσο, ο Γιάννης Γιασάρης ζει και εργάζεται στην Αυστραλία. Εκεί κόλλησε το «μικρόβιο» της φωτογραφίας. Μάλιστα, με την ερασιτεχνική ενασχόληση και την αγνή αγάπη του γι’ αυτήν κατάφερε να διακριθεί με τον τίτλο τού καλύτερου φωτογράφου τής συγκεκριμένης χώρας στην κατηγορία τής ασπρόμαυρης φωτογραφίας. Και έπεται συνέχεια... Τι σημαίνει για έναν Θεσσαλονικιό να αναδεικνύεται καλύτερος φωτογράφος τής Αυστραλίας στην ασπρόμαυρη φωτογραφία; Επιτρέψτε μου να σας πω ότι ακόμη μεγαλύτερη είναι η χαρά μου ως Θεσσαλονικιού γι’ αυτήν τη συνέντευξη που δίνω στις «Επιλογές», ένα κομμάτι τής πιο ιστορικής εφημερίδας στη Μακεδονία και, γενικότερα, στη Βόρεια Ελλάδα. Μπορεί να είστε σεμνός, εγώ οφείλω να επισημάνω ωστόσο ότι η διάκριση την οποία αποσπάσατε είναι ακόμη

20-21

«Από νεαρή ηλικία μού άρεσε να παρατηρώ τον κόσμο και τις αντιδράσεις του μέσα στην καθημερινότητά του. Αυτό πιστεύω ότι μου έδωσε μια σταθερή βάση για να ασχοληθώ με τη φωτογραφία δρόμου. Όταν είμαι στον δρόμο, προσπαθώ να βρω και να φωτογραφίσω ενδιαφέρουσες στιγμές, οι οποίες δεν θα επαναληφθούν, αλλά και θα χαθούν για πάντα. Αυτό είναι που με ιντριγκάρει στη φωτογραφία δρόμου: είτε έβγαλες τη φωτογραφία είτε την έχασες. Τόσο απλά».

μεγαλύτερη, αν αναλογιστεί κάποιος ότι δεν σπουδάσατε φωτογραφία, αλλά εντρυφήσατε σ’ αυτήν μέσα από την ερασιτεχνική σας ενασχόληση. Φανταζόσασταν ποτέ ότι θα φτάνατε σε αυτό το επίπεδο; Το να ασχοληθεί κάποιος με κάτι ερασιτεχνικά σημαίνει ότι υπάρχει αγάπη και πάθος γι’ αυτό πού κάνει - και αυτό είναι μόνο του μια πολύ καλή συνταγή επιτυχίας. Ίσως δεν το περίμενα τόσο σύντομα, κρίνοντας από τα χρόνια που ασχολούμαι με τη φωτογραφία. Όμως, υπήρξαν και προηγούμενες βραβεύσεις και δημοσιεύσεις που, αν μη τι άλλο, μου έδειχναν ότι κινούμαι σε καλό δρόμο... Πότε κολλήσατε το «μικρόβιο» της φωτογραφίας; Πάντα είχα μια ιδιαίτερη αδυναμία στη φωτογραφία. Η επαφή μου -και, ουσιαστικά, το μικρόβιο- μπήκε μέσα μου πριν από περίπου πέντε χρόνια, όταν άρχισα να φωτογραφίζω με το κινητό μου. Η πα-

20-23 Yiasaris.qxp:Layout 1 8/30/17 6:46 PM Page 2

ρότρυνση των φίλων μου έπαιξε μεγάλο ρόλο στην απόφασή μου να πάρω την πρώτη μου φωτογραφική μηχανή. Η πλειονότητα των φωτογραφιών σας είναι αυτό που αποκαλούμε «street photography». Γιατί σας ιντριγκάρει αυτό το είδος; Από νεαρή ηλικία μού άρεσε να παρατηρώ τον κόσμο και τις αντιδράσεις του μέσα στην καθημερινότητά του. Αυτό πιστεύω ότι μου έδωσε μια σταθερή βάση, για να ασχοληθώ με τη φωτογραφία δρόμου. Όταν είμαι στον δρόμο, προσπαθώ να βρω και να φωτογραφίσω ενδιαφέρουσες στιγμές, οι οποίες δεν θα επαναληφθούν, αλλά και θα χαθούν για πάντα. Αυτό είναι που με ιντριγκάρει στη φωτογραφία δρόμου: είτε έβγαλες τη φωτογραφία είτε την έχασες. Τόσο απλά. Ποιος είναι ο τρόπος που αποφασίζετε τι θα τραβήξετε; Σας αρέσει, για παράδειγμα, να καβαλάτε τη μη-

20-23 Yiasaris.qxp:Layout 1 8/30/17 6:46 PM Page 3

Σίγουρα την έχω περπατήσει αρκετά τη Μελβούρνη και γνωρίζω κάθε γωνιά της, ιδιαίτερα στο κέντρο. Ξέρω πού έχει καλό φωτισμό, πού έχει σκιές, πού έχει ενδιαφέροντα κτίρια ή κατασκευές. Το απρόβλεπτο ανθρώπινο στοιχείο, ωστόσο, είναι αυτό που την καθιστά ανεξάντλητη για έναν φωτογράφο δρόμου. Τι περιλαμβάνουν τα επόμενα σχέδιά σας; Υπάρχει κάποιο project, με το οποίο ασχολείστε αυτόν τον καιρό; Αυτόν τον καιρό ασχολούμαι με την έκδοση του δεύτερου βιβλίου μου με την υποστήριξη της Fujifilm Hellas, ενώ παράλληλα θα αναλάβω τη φωτογράφηση στην Αυστραλία -σε αρχικό στάδιο- μιας πολύ γρήγορα αναπτυσσόμενης και πολλά υποσχόμενης εταιρείας από τη Θεσσαλονίκη. χανή και να πηγαίνετε όπου σας βγάλει ο δρόμος, για να κάνετε μερικά «κλικ», ή μήπως η επιλογή τής τοποθεσίας έρχεται ως προϊόν πολλών μηνών σκέψης και προεργασίας; Συνήθως επιλέγω μέρη με πολύ κόσμο, για να αυξήσω τις πιθανότητες για μια ενδιαφέρουσα φωτογραφία - χωρίς αυτό

22

να αποκλείει και το αντίστροφο... Απλώς, όπου κι αν είμαι, προσπαθώ να βρίσκομαι εκεί 100%, έτοιμος με την κάμερά μου για οτιδήποτε τραβήξει την προσοχή μου. Μετά από 15 χρόνια στη Μελβούρνη, θεωρείτε ότι έχετε εξαντλήσει όλες τις γωνιές τής πόλης;

Σχέδιο μόνιμης επιστροφής στη Θεσσαλονίκη υπάρχει; Λένε πως, όταν κάνεις σχέδια, ο Θεός γελάει… Εγώ προτιμώ να σας παραφράσω ένα ρητό που λένε στο εξωτερικό: «Μπορείς να πάρεις το παιδί από τη Θεσσαλονίκη, δεν μπορείς να πάρεις όμως τη Θεσσαλονίκη από το παιδί». Ο καιρός θα δείξει...

20-23 Yiasaris.qxp:Layout 1 8/30/17 6:46 PM Page 4

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 1

REPORTAGE

ΠΟΙΟΣ ΕΣΒΗΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΤΗ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ; Φως στο άγνωστο παρασκήνιο μιας εξαιρετικά ταραχώδους εποχής επιχειρεί να ρίξει μελέτη του διδάκτορα Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Λεόν Σαλτιέλ, η οποία δημοσιεύτηκε από το Ίδρυμα Μελετών του Ολοκαυτώματος Yad Vasem. Κείμενο: Σοφία Χριστοφορίδου.

«Κι έπρεπε να ‘ρθει η καταραμένη τούτη γερμανική κατοχή, όπου, με τη συνέργεια μιας ειρωνικής μοίρας, βρήκε τη δραματική του λύση τούτο το παλιό, άλυτο πρόβλημα της Θεσσαλονίκης». Γιώργος Βαφόπουλος

24-25

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 2

Ταφόπλακα από την εβραϊκή νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης. Σήμερα βρίσκεται στον περίβολο της Ροτόντας.

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 3

REPORTAGE

Η καταστροφή τού εβραϊκού νεκροταφείου, που άρχισε να συντελείται το 1942, ήταν μία από τις πιο ζοφερές στιγμές στη σύγχρονη ιστορία τής Θεσσαλονίκης. Η επιτομή τής ύβρεως... Περίπου 300.000 μνήματα ξεπατώθηκαν, σοροί ξεθάφτηκαν και έγιναν βορά των τυμβωρύχων (που έψαχναν για χρυσά δόντια στα κρανία), ενώ αναθηματικές πλάκες που κάλυπταν τα σώματα νεκρών έγιναν πεζοδρόμια και δρόμοι, παγκάκια και κρήνες. Μάλιστα, ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να τις εμπορεύονται σε μάντρες οικοδομικών υλικών... Η σκύλευση των νεκρών Εβραίων τής Θεσσαλονίκης συντελούταν την ώρα που οι απόγονοί τους βρίσκονταν κλεισμένοι στα γκέτο, λίγο πριν σταλούν στα στρατόπεδα εξόντωσης των ναζί. Περισσότεροι από 46.000 Εβραίοι τής Θεσσαλονίκης εξοντώθηκαν από τους ναζί, με ελάχιστους να επιστρέφουν στη γενέτειρά τους πόλη - ούτε καν 1.200. Αυτοί οι άνθρωποι έπρεπε να μάθουν να ζουν με τις φρικιαστικές μνήμες των στρατοπέδων, έπρεπε να αντέξουν τον πόνο τής απώλειας συγγενών, φίλων και γειτόνων - ολόκληρου του προπολεμικού κόσμου τους. Επιστρέφοντας, βρέθηκαν αντιμέτωποι με κάτι εξίσου φρικιαστικό: τη βεβήλωση των νεκρών προγόνων τους.

26-27

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 4

Πέρασαν 72 χρόνια, έως ότου η πόλη βρει το κουράγιο να ανοίξει τη συζήτηση γι’ αυτήν τη σκοτεινή περίοδο της ιστορίας της. Στις αρχές Νοεμβρίου 2014 έγιναν τα αποκαλυπτήρια μνημείου που ανεγέρθηκε στον χώρο τής πανεπιστημιούπολης, σε ανάμνηση του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου που καταστράφηκε το 1942 και στη θέση τού οποίου χτίστηκαν τα περισσότερα από τα κτίρια των σχολών τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Το αίτημα της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ), όπως εκφράστηκε διά του προέδρου της, Δαυίδ Σαλτιέλ, ήταν η κοινωνία τής πόλης, αλλά και η ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα να κάνουν ακόμη ένα βήμα: να ερευνήσουν, να τεκμηριώσουν και να παρουσιάσουν με σαφήνεια στην κοινή γνώμη τους ηθικούς αυτουργούς και τους συντελεστές τής καταστροφής. Μελέτη τού διδάκτορα Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας τού Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Λεόν Σαλτιέλ, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Ίδρυμα Μελετών τού Ολοκαυτώματος Yad Vasem, επιχειρεί να ρίξει φως στο τι συνέβη τη σκοτεινή εκείνη περίοδο, παρουσιάζοντας νέα στοιχεία, μαρτυρίες και τεκμήρια. Στην 36 σελίδων μελέτη του με τίτλο «Dehumanizing the Dead» («Αφαιρώντας από τους νεκρούς την ιδιότητα του ανθρώπου»), ο κ. Σαλτιέλ υποστηρίζει ότι η καταστροφή τού εβραϊκού νεκροταφείου τής Θεσσαλονίκης δεν αποτελούσε κεντρική απόφαση των γερμανικών αρχών κατοχής - εξάλλου, πουθενά αλλού στην Ευρώπη οι ναζί δεν κατέστρεψαν νεκροταφεία: «Η παρουσία των Γερμανών [στην πόλη] επιτάχυνε εξελίξεις που είχαν δρομολογηθεί πριν από δεκαετίες(…). [Οι Γερμανοί] ήταν οι καταλύτες σ’ αυτήν τη διαδικασία(….). Αν και ο Μαξ Μέρτεν είχε τοποθετηθεί μόλις πριν από μερικούς μήνες στην πόλη, γρήγορα κατάλαβε ότι το θέμα τού νεκροταφείου προκαλούσε προστριβές μεταξύ των ελληνικών αρχών και της εβραϊκής κοινότητας. Έτσι, προσπάθησε να ευχαριστήσει τους συνομιλητές του [που ήταν η θεσμική ελίτ τής πόλης] για ένα θέμα που είχε μεγάλη σημασία γι’ αυτούς, αλλά ελάχιστη για τον ίδιο».

ΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ Το αρχαίο εβραϊκό νεκροταφείο ιδρύθηκε κατά την πρώιμη ρωμαϊκή εποχή, όταν οι πρώτοι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στην πόλη τής Θεσσαλονίκης. Το 1942 απλωνόταν από την οδό Εγνατία μέχρι τις 40 Εκκλησιές και περιελάμβανε τον χώρο

 Το σημερινό κτίριο της Παλαιάς Φιλοσοφικής, με εκατοντάδες ταφόπλακες διάσπαρτες μπροστά του. Στα αριστερά διακρίνεται μόλις το γήπεδο του Ηρακλή, κοντά στη σημερινή οδό Εθνικής Αμύνης (στον χώρο τής σημερινής πλατείας Χημείου), το οποίο είχε παραχωρηθεί στην ομάδα το 1915, μετά την επίταξη του δικού της γηπέδου από την ελληνική στρατιωτική διοίκηση. Το γήπεδο του ΠΑΟΚ βρισκόταν πίσω από το Άσυλο του Παιδιού, στον χώρο όπου σήμερα βρίσκεται η Θεολογική Σχολή, είχε χτιστεί, δε, μερικώς σε τμήμα τού εβραϊκού νεκροταφείου που ονομαζόταν «χολέρα», επειδή σε αυτό είχαν θάφτει οι Εβραίοι-θύματα της επιδημίας χολέρας τού 1911-1913. Η άμεση γειτνίαση των γηπέδων των δύο ιστορικών ομάδων τής Θεσσαλονίκης με την εβραϊκή νεκρόπολη αποτέλεσε έμπνευση για τη φράση «τη μπάλα στα μνήματα», η οποία γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη τού Μεσοπολέμου και ήταν συνηθισμένη τόσο στις ποδοσφαιρικές κερκίδες όσο και στις αλάνες. Η φράση αποτελούσε, επί της ουσίας, προτροπή των φιλάθλων στους παίκτες τής ομάδας τους να κλωτσήσουν τη μπάλα όσο μακρύτερα γινόταν (κατά προτίμηση, εκτός αγωνιστικού χώρου), ώστε να κερδηθεί χρόνος ή να αποτραπεί προσπάθεια της αντίπαλης ομάδας να σημειώσει τέρμα.

τής σημερινής πανεπιστημιούπολης: μιαν έκταση μεγαλύτερη από 350.000 τετραγωνικά μέτρα, που περιελάμβανε περισσότερους από 300.000 τάφους ενηλίκων και ανάλογο αριθμό τάφων παιδιών - ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, η μεγαλύτερη εβραϊκή νεκρόπολη στην Ευρώπη. Σημειωτέον ότι η εβραϊκή θρησκευτική παράδοση απαγορεύει την εκταφή των νεκρών. Ήδη από το 1919 διάφορα σχέδια ανάπλασης προέβλεπαν τη μεταφορά τού νεκροταφείου από την περιοχή. Το 1937, μεταξικός νόμος όριζε ότι μέρος τής έκτασης αποδιδόταν στο ΑΠΘ, ενώ η υπόλοιπη θα μετατρεπόταν σε άλσος, χωρίς να πειραχτούν οι υφιστάμενοι τάφοι (απλώς, με την πάροδο ενός έτους θα σταματούσαν οι νέες ταφές).

Το αρχαίο εβραϊκό νεκροταφείο ιδρύθηκε κατά την πρώιμη ρωμαϊκή εποχή, όταν οι πρώτοι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Το 1942 απλωνόταν από την οδό Εγνατία μέχρι τις 40 Εκκλησιές, σε μια έκταση που περιελάμβανε περισσότερους απο 300.000 τάφους ενηλίκων και ανάλογο αριθμό τάφων παιδιών - ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, η μεγαλύτερη εβραϊκή νεκρόπολη στην Ευρώπη.

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 5

REPORTAGE

01

0 1 Το δυτικό τμήμα τού χώρου που κατελάμβανε το εβραϊκό νεκροταφείο τής Θεσσαλονίκης σε φωτογραφία εποχής που λήφθηκε περί το 1915 (πριν απο τη μεγάλη πυρκαγιά τού 1917), από τα λατομεία που λειτουργούσαν στην περιοχή τού Αγίου Παύλου. Διακρίνονται στα αριστερά η οθωμανική σχολή Μεκτεμπί Ινταντιέ (το σημερινό κτίριο της Παλαιάς Φιλοσοφικής) και στα δεξιά της το γήπεδο του Ηρακλή (στη σημερινή πλατεία Χημείου). Στο δεξιό άκρο τής εικόνας, το σύμπλεγμα της οθωμανικής Σχολής Εφίππου Χωροφυλακής (σημερινό νοσοκομείο «Γεννηματάς»).

0 2 Η εβραϊκή νεκρόπολη της Θεσσαλο0 νίκης σε ασπρόμαυρη καρτ ποστάλ εποχής (περί το 1900).

0 3 Τα εβραϊκά κοιμητήρια σε καρτ ποστάλ εποχής με ημερομηνία 23 Αυγούστου 1917.

Τελικώς, ο νόμος εφαρμόστηκε μόνον ως προς το πρώτο σκέλος του, δηλαδή την απόδοση 12 στρεμμάτων στο ΑΠΘ. Πέντε χρόνια αργότερα, εν μέσω κατοχής, η καταστροφή τού νεκροταφείου παρουσιάστηκε ως εντολή εκπορευόμενη από τους Γερμανούς, την οποία εκτέλεσαν οι τοπικές αρχές.

ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΣΤΙΣ ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΤΟΥ ΜΕΡΤΕΝ Η 11η Ιουλίου 1942 έμεινε στην ιστορία ως «Μαύρο Σάββατο»: ήταν η ημέρα που οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής συγκέντρωσαν στην πλατεία Ελευθερίας τής Θεσσαλονίκης περίπου 8.500 εβραίους άνδρες ηλικίας 18-45 ετών, υποβάλλοντάς τους σε εξευτελιστικά καψόνια κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο. Ώς τα τέλη Αυγούστου 1942 περίπου 3.500 άνδρες στάλθηκαν σε διάφορα μέρη τής Ελλάδας, για να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα. Οι περισσότεροι εξ αυτών δεν είχαν κάνει ποτέ χειρωνακτικές δουλειές. Λόγω της σκληρής δουλειάς, της ελλιπούς τροφής και των κακών συνθηκών υγιεινής, όλο και περισσότεροι πέθαιναν στα εργοτάξια. Η λύση που προτάθηκε από πλευράς τού εργολάβου Ιωάννη Μίλερ ήταν η εβραϊκή κοινότητα να εξαγοράσει την καταναγκαστική εργασία των μελών της, πληρώνοντας για τους μισθούς που θα λάμβαναν οι εξειδικευμένοι έλληνες εργάτες που θα τους αντικαθιστούσαν. Στις 13 Οκτωβρίου 1942, ο υπεύθυνος Πολιτικών Υποθέσεων των γερμανικών αρχών, Μαξ Μέρτεν, συναντήθηκε με τους

28-29

Ως τα τέλη Αυγούστου 1942 περίπου 3.500 Εβραίοι στάλθηκαν σε διάφορα μέρη τής Ελλάδας, για να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα. Οι περισσότεροι εξ αυτών δεν είχαν κάνει ποτέ χειρωνακτικές δουλειές. Λόγω της σκληρής δουλειάς, της ελλιπούς τροφής και των κακών συνθηκών υγιεινής, όλο και περισσότεροι πέθαιναν στα εργοτάξια. Η λύση που προτάθηκε από πλευράς τού εργολάβου Ιωάννη Μίλερ ήταν η εβραϊκή κοινότητα να εξαγοράσει την καταναγκαστική εργασία των μελών της, πληρώνοντας για τους μισθούς που θα λάμβαναν οι εξειδικευμένοι έλληνες εργάτες που θα τους αντικαθιστούσαν.

πρεσβύτερους της εβραϊκής κοινότητας, προτείνοντάς τους ως ποσό εξαγοράς 35 δισεκατομμύρια δραχμές. Την επομένη, ο αρχιραβίνος Τσβι Κόρετς συναντήθηκε με τον εργολάβο Μίλερ, ζητώντας τη βοήθειά του για να μειωθεί το ποσό στα 2 δισ. δραχμές, επειδή η κοινότητα δεν θα μπορούσε να συγκεντρώσει περισσότερα. Στη δεύτερη συνάντηση (στις 15 Οκτωβρίου) ο Μέρτεν δέχτηκε την προσφορά των 2 δισ. σε μετρητά, πρόσθεσε ωστόσο έναν νέο όρο: την καταστροφή τού νεκροταφείου, η αξία τής έκτασης του οποίου υπολογίστηκε σε 1,5 δισ. δραχμές. Οι πρεσβύτεροι της κοινότητας βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο, χωρίς περιθώρια ελιγμών. Μετά από έντονες διαβουλεύσεις, κατέληξαν ότι «εάν για στρατιωτικούς σκοπούς απαιτηθεί η χρήση ή ακόμη και η καταστροφή τού εβραϊκού νεκροταφείου, η κοινότητα θα υπακούσει στις εντολές των δυνάμεων κατοχής». Μετά από μερικές ημέρες, ο γενικός διοικητής Μακεδονίας Βασίλης Σιμωνίδης καλούσε την κοινότητα να προχωρήσει σε άμεση εφαρμογή τής γερμανικής δια-

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 6

02

03

ταγής (η ευθύνη για την εφαρμογή τής οποίας τού είχε εκχωρηθεί).

ΧΩΡΙΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Στις 3 Δεκεμβρίου 1942 πραγματοποιείται σύσκεψη στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης υπό την προεδρία γερμανού αξιωματικού και με συμμετοχή τής γενικής διοίκησης Μακεδονίας, του δήμου Θεσσαλονίκης και της εβραϊκής κοινότητας, για να συζητηθούν τεχνικές λεπτομέρειες του εγχειρήματος. Ο αρχιραβίνος Κόρετς ζήτησε να επανεξεταστεί το θέμα και, ει δυνατόν, να μην καταστραφούν οι τάφοι. Σε έσχατη περίπτωση, να δινόταν τουλάχιστον επαρκής χρόνος (να περάσει ο χειμώνας), για να γίνει η εκταφή και η μεταφορά των σορών και των αναθηματικών πλακών στο νέο νεκροταφείο τού Ζέιτενλίκ. Αυτή ήταν η μόνη φωνή αντίδρασης που ακούστηκε κατά των σχεδίων καταστροφής τού νεκροταφείου. Οι εκπρόσωποι των τοπικών αρχών όχι μόνο δεν έφεραν αντίρρηση, αλλά δεν κατέθεσαν και οποιαδήποτε αντιπρό-

ταση. Μάλιστα, σύμφωνα με όσα αναφέρει στα απομνημονεύματά του ο Γιομτώβ Γιακοέλ, ο μηχανικός τής γενικής διοίκησης Μακεδονίας, Αθανάσιος Μπρόικος, φέρεται να αντέδρασε στο αίτημα του Κόρετς, υποστηρίζοντας ότι οι Εβραίοι ζητούσαν χρόνο με την ελπίδα ότι, στο μεταξύ, θα έρχονταν οι Άγγλοι να τους σώσουν. Στις 23 Δεκεμβρίου 1942 το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης, σε ειδική συνεδρίασή του, επικύρωσε τυπικά όλα όσα είχαν αποφασιστεί στη σύσκεψη που είχε γίνει στις αρχές τού μήνα, αποφασίζοντας την εκχώρηση δύο εκτάσεων για την εγκατάσταση των νέων νεκροταφείων τής κοινότητας. Οι αντιδράσεις που διατυπώθηκαν αφορούσαν αποκλειστικά το γεγονός ότι θα δίνονταν δύο δημοτικές εκτάσεις χωρίς αντάλλαγμα, παρότι η έκταση του νεκροταφείου θα περιερχόταν στο ελληνικό Δημόσιο και όχι στον δήμο. Ο νομικός σύμβουλος του δήμου αποφάνθηκε ότι ο δήμος δεν είχε νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας επί της έκτασης, συνεπώς ούτε και δικαίωμα να τη διεκδικήσει: έτσι, η διαδικασία απαλλοτρίωσης του νε-

κροταφείου σε αντάλλαγμα των δύο εκτάσεων «πάγωσε». Η έκταση πέρασε στο ελληνικό Δημόσιο και, μέσω αυτού, στο ΑΠΘ, για τη μελλοντική του επέκταση.

ΑΜ’ ΕΠΟΣ ΑΜ’ ΕΡΓΟΝ Στο μεταξύ, η καταστροφή ξεκίνησε μόλις τρεις ημέρες μετά την πρώτη σύσκεψη, στις 6 Δεκεμβρίου 1942. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν επιτόπου, στην εβραϊκή νεκρόπολη, με τους εκπροσώπους τής εβραϊκής κοινότητας να προσπαθούν να περισώσουν ό,τι μπορούσαν, τον γενικό γραμματέα τής γενικής διοίκησης Μακεδονίας να τάσσεται υπέρ μιας καθολικής καταστροφής και τον Μέρτεν να αποφασίζει τελικά την καταστροφή ενός μέρους μόνο του νεκροταφείου (αυτού που γειτνίαζε με το πανεπιστήμιο). Σύμφωνα με όσα αναφέρει στο βιβλίο του «In Memoriam» ο ραβίνος Μιχαέλ Μόλχο (που ήταν αυτόπτης μάρτυς τού επεισοδίου), μετά απ’ αυτό ο Μέρτεν μπήκε στο αυτοκίνητό του και έφυγε, ενώ οι εκπρόσωποι των ελληνικών αρχών έδωσαν την εντολή να καταστραφούν τα πάντα - ακόμη και οι

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 7

REPORTAGE

01

πολύ αρχαίοι τάφοι, ακόμη κι εκείνοι στους οποίους είχαν γίνει μόλις πρόσφατα ταφές. Για την καταστροφή τού εβραϊκού νεκροταφείου προσελήφθησαν από τον δήμο πεντακόσιοι εργάτες, για την αμοιβή των οποίων η δημοτική αρχή δαπάνησε περί τα 100 εκατ. δραχμές. Μέσα σε μερικές εβδομάδες η νεκρόπολη έμοιαζε με βομβαρδισμένη πόλη: ένα μέρος γεμάτο μπάζα, ανάμεσα στα οποία οι Εβραίοι τής Θεσσαλονίκης έτρεχαν για να σώσουν ό,τι είχε απομείνει από τις σορούς των συγγενών τους, ώστε να μην καταλήξουν τροφή για τα σκυλιά. Στο μεταξύ τους είχε επιβληθεί ο περιορισμός στα γκέτο, ενώ από τον Μάρτιο του 1943 άρχισε ο εκτοπισμός τους στα στρατόπεδα εξόντωσης της Πολωνίας.

ΜΑΝΤΡΑ ΔΩΡΕΑΝ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Πρακτικά, το νεκροταφείο μετατράπηκε σε μάντρα οικοδομικών υλικών, μαρμάρου και τούβλων, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά το τέλος τού πολέμου. Οι μαρμάρινες πλάκες που άλλοτε σκέπαζαν τις σορούς των νεκρών ήταν πλέον συγκεντρωμένες σε στοίβες και κάθε περαστικός μπορούσε να πάρει όσες ήθελε, για να επισκευάσει το σπίτι του, να στρώσει την αυλή του κοκ. Την ευθύνη για τη διαχείριση των υλικών είχε το τμήμα Δημοσίων

Λόγω του τεράστιου μεγέθους τού νεκροταφείου και του αριθμού των τάφων του, αλλά και των περιορισμένων διαθέσιμων μέσων εκείνης της περιόδου, η καταστροφή τού νεκροταφείου δεν ολοκληρώθηκε στη διάρκεια του πολέμου, αλλά συνεχίστηκε και μετά την απελευθέρωση. Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος τής εκσκαφής πραγματοποιήθηκε μεταπολεμικά, στο πλαίσιο της ανέγερσης των νέων κτιρίων τού πανεπιστημίου. Όσο για το ανασκαμμένο χώμα από το παλαιό νεκροταφείο, αυτό χρησιμοποιήθηκε για την επιχωμάτωση και την επέκταση της Νέας Παραλίας τής πόλης.

30-31

Έργων της γενικής διοίκησης Μακεδονίας (υπό την εποπτεία τής γερμανικής στρατιωτικής διοίκησης), ενώ ο δήμος, η Εκκλησία και άλλοι φορείς κατέθεσαν αιτήσεις για να λάβουν υλικά, όπως προκύπτει από τα γενικά αρχεία τού δήμου, που τηρούνται στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με αρχειακές πηγές, τις οποίες επικαλείται ο κ. Σαλτιέλ, στις αρχές Μαρτίου 1943, όταν αναχωρούσαν τα πρώτα τραίνα για το Άουσβιτς, ο γενικός διοικητής Μακεδονίας ενέκρινε αίτημα του δήμου να λάβει 100.000 τούβλα από το νεκροταφείο για μελλοντικές ανάγκες που μπορεί να προέκυπταν. Επειδή όμως το πλιάτσικο στο νεκροταφείο συνεχιζόταν, οι τεχνικές υπηρεσίες του δήμου επισήμαναν τον κίνδυνο να εξαντληθούν(!) τα υλικά, ζητώντας να προχωρήσει άμεσα η μεταφορά τους στα εργοτάξια του δήμου. Τα οικοδομικά υλικά από το εβραϊκό νεκροταφείο χρησιμοποιήθηκαν σε σχολεία και εκκλησίες, σε δρόμους και πεζοδρόμια. Σύμφωνα με τα αρχεία που τηρούνται στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και σε άλλες πηγές, στις οποίες

αναφέρεται η μελέτη τού κ. Σαλτιέλ: Η Ιωαννίδειος Σχολή ζήτησε και έλαβε 50.000 τούβλα και 100 τετρ.μ. μάρμαρου για την κατασκευή αποχωρητηρίων για τα παιδιά τού συσσιτίου που διοργάνωνε. Ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος είχε ήδη πάρει 30.000 τούβλα, για να χτίσει υπαίθριο περίπτερο για το δικό του συσσίτιο, ζήτησε όμως να πάρει και ξύλα και πλακάκια, προερχόμενα από εβραϊκές γειτονιές που είχαν καταστραφεί μετά τις εκτοπίσεις. Ο διευθυντής του νεοϊδρυθέντος (1943) Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος ζήτησε από τις γερμανικές αρχές ταφόπλακες, με τις οποίες στρώθηκαν η πλατεία και τα πεζοδρόμια γύρω από το Βασιλικό Θέατρο. Η νεοϊδρυθείσα Ιατρική Σχολή τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης χρησιμοποίησε ταφόπετρες ως ανατομικά τραπέζια(!). Παράλληλα, κατασκευάστηκαν τρεις μεγάλοι λάκκοι από τσιμέντο, όπου τοποθετούνταν σοροί από το κατεστραμμένο νεκροταφείο, για να χρησιμοποιηθούν σε δεύτερο χρόνο για την πρακτική άσκηση των φοιτητών.

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 8

02

0 1 Σπαράγματα εβραϊκών τάφων 0 από τη νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης (σήμερα στον περίβολο της Ροτόντας).

0 2 Ταφόπλακα από το εβραϊκό νεκρο0 ταφείο της Θεσσαλονίκης. Το έτος 5673 από κτήσεως κόσμου, που αναγράφεται, αντιστοιχεί στο 1913 μ.Χ.

0 3 Τμήμα εβραϊκής ταφόπλακας (σήμερα 0 βρίσκεται στον περίβολο της Ροτόντας) που φέρει την ημερομηνία 5664: πρόκειται για το εβραϊκό έτος που ξεκίνησε το βράδυ της 22ας Σεπτεμβρίου 1903 και ολοκληρώθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1904.

Το νεκροταφείο τής Αγίας Φωτεινής χρησιμοποίησε υλικά από το κατεστραμμένο εβραϊκό νεκροταφείο για την ανοικοδόμηση ενός παρεκκλησιού, για την κατασκευή περίφραξης, για την πλακόστρωση της αυλής κοκ. Σύμφωνα με μελέτη τού Βασίλη Ριτζαλέου, δεκαεπτά από τις συνολικά εβδομήντα ενορίες τής πόλης (μεταξύ αυτών και εκείνη του Αγίου Δημητρίου) κατέθεσαν ανάλογα αιτήματα για υλικά ήδη από τις

03

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 9

REPORTAGE

16 Ιανουαρίου (πριν καν αρχίσει ο εκτοπισμός των Εβραίων τής πόλης) και έως τις 18 Οκτωβρίου 1943, προβλέποντας ακόμη και μελλοντικές τους ανάγκες.

ΓΙΑ… ΙΕΡΟ ΣΚΟΠΟ «Πουθενά δεν βρίσκουμε οποιονδήποτε ηθικό ενδοιασμό κατά τη διάρκεια αυτής της πράξης βεβήλωσης. Αντιθέτως, η καταστροφή του νεκροταφείου συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο» σημειώνει ο κ. Σαλτιέλ. Τον Ιούλιο 1946 επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη εβραϊκή αντιπροσωπεία. Μέλος της ήταν ο καθηγητής Εβραϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Σεσίλ Ροθ, ο οποίος υποστήριξε ότι, υπό τις οδηγίες τού εφόρου τής αρχαιολογικής υπηρεσίας για τη Βόρεια Ελλάδα, Στυλιανού Πελεκανίδη, οι ταφόπλακες φορτώνονταν σε καροτσάκια και μεταφέρονταν στην εκκλησία τού Αγίου Δημητρίου, που βρισκόταν σε φάση αναστήλωσης. Μάλιστα, ο έφορος δήλωσε την έκπληξή του, όταν του ζητήθηκε ο λόγος, καθώς, όπως σημείωσε, στην προκειμένη περίπτωση οι ταφόπλακες χρησιμοποιούνταν για ιερό σκοπό, ενώ παλαιότερα είχαν χρησιμοποιηθεί ακόμη και για πεζοδρόμια και τουαλέτες… Μάλιστα, εξανέστη για το ότι δεν του υπέδειξαν τις αναθηματικές πλάκες με ιστορική αξία πριν προχωρήσει η καταστροφή, κατηγορώντας την εβραϊκή κοινότητα ότι δεν είχε δικαιώματα ιδιοκτησίας επί των υλικών τού νεκροταφείου.

«Καθώς τα αντισημιτικά μέτρα πολλαπλασιάζονταν και εντείνονταν, οι Εβραίοι αισθάνονταν περισσότερο απομονωμένοι παρά ποτέ. Η δυσχερής κατάστασή τους δεν απασχολούσε την ελληνορθόδοξη πλειονότητα. Ποτέ ξανά στην ιστορία τής πόλης δεν ένιωσαν τόσο μεγάλη πίεση, ανασφάλεια και εχθρότητα. Η καταστροφή τού νεκροταφείου τους τούς έκανε να αντιληφθούν ότι είχαν πολύ λίγους φίλους στο πλευρό τους». Λεόν Σαλτιέλ

32

Λόγω του τεράστιου μεγέθους τού νεκροταφείου και του αριθμού των τάφων του, αλλά και των περιορισμένων διαθέσιμων μέσων εκείνης της περιόδου, η καταστροφή τού νεκροταφείου δεν ολοκληρώθηκε στη διάρκεια του πολέμου, αλλά συνεχίστηκε και μετά την απελευθέρωση. Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος τής εκσκαφής πραγματοποιήθηκε μεταπολεμικά, στο πλαίσιο της ανέγερσης των νέων κτιρίων τού πανεπιστημίου. Το δε ανασκαμμένο χώμα από το παλαιό νεκροταφείο χρησιμοποιήθηκε για την επιχωμάτωση και την επέκταση της Νέας Παραλίας τής πόλης, με την εβραϊκή κοινότητα να διαμαρτύρεται (μάταια...), υποστηρίζοντας ότι η συγκεκριμένη γη περιείχε τα λείψανα των Εβραίων τής Θεσσαλονίκης που είχαν θαφτεί στη συγκεκριμένη περιοχή.

ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΚΗ «Ήτο γενικόν αίτημα των Χριστιανών τής Θεσσαλονίκης να φύγη από το κέντρο της πόλεως το νεκροταφείον και να πάη μακρυά και τούτο διότι ήτο δίπλα πλέον σε σπίτια. Το ζήτημα όμως αυτό είχε ρυθμιστή υπό της κυβερνήσεως Μεταξά και ήσαν όλοι ικανοποιημένοι» κατέθεσε ο υποστράτηγος Αθ. Χρυσοχόου στις 17 Φεβρουαρίου 1959, συμμετέχοντας ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη τού Μέρτεν. Όταν ο πρόεδρος του δικαστηρίου τον ρώτησε «Ημπορείτε τώρα να μας πήτε ποιος το ανέσκαψε και επούλησε τα μάρμαρά του;», η απάντησή του ήταν αρκούντως κυνική: «Ελέχθη ότι αυτό που θέλαμε να κάνουμε το εκάναμε διά του Μέρτεν». Από την πλευρά του, ο γενικός διοικητής Μακεδονίας Β. Σιμωνίδης περιέγραψε την καταστροφή τού νεκροταφείου ως «ένα εκτεταμένο σχέδιο εξωραϊσμού, που θα είχε θετική επίδραση στην ανάπτυξη της πόλης». Όταν ο εισαγγελέας πίεσε τον Μέρτεν, αυτός απάντησε με εκνευρισμό: «Το νεκροταφείο καταστράφηκε από τους Έλληνες, για δύο λόγους: για να απαλλαγούν από αυτό, επειδή πλέον ήταν δίπλα στα σπίτια τους, και για να πάρουν τα χρυσά δόντια από τους νεκρούς».

ΔΙΠΛΟΣ ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ «Καθώς τα αντισημιτικά μέτρα πολλαπλασιάζονταν και εντείνονταν, οι Εβραίοι αισθάνονταν περισσότερο απομονωμένοι παρά ποτέ. Η δυσχερής κατάστασή τους δεν απασχολούσε την ελληνορθόδοξη πλειονότητα. Ποτέ ξανά στην ιστορία τής πόλης δεν ένιωσαν τόσο μεγάλη πίεση,

ανασφάλεια και εχθρότητα. Η καταστροφή τού νεκροταφείου τους τούς έκανε να αντιληφθούν ότι είχαν πολύ λίγους φίλους στο πλευρό τους» παρατηρεί ο Λεόν Σαλτιέλ, ενώ, καταλήγοντας, υποστηρίζει: «Κατά κάποιον τρόπο, η εκτεταμένη χρήση ταφοπλακών από το κατεστραμμένο νεκροταφείο από όλους τους φορείς τής κοινωνίας τής Θεσσαλονίκης -της Εκκλησίας συμπεριλαμβανομένης- προσέδιδε στην πράξη ένα επίχρισμα νομιμότητας. Ο ρόλος τής ελληνορθόδοξης ελίτ τής εποχής είναι κρίσιμος: βλέποντας την κατάσταση, υπό το πρίσμα μιας δικής τους Realpolitik, αντιλήφθηκαν ότι οι Γερμανοί ήταν η καλύτερη ευκαιρία τους, για να διασφαλίσουν και να προωθήσουν τις προτεραιότητες που είχαν εκείνη την περίοδο. Το να βοηθήσουν τους εβραίους συμπολίτες τους δεν ήταν στην κορυφή αυτής της λίστας προτεραιοτήτων». Δύο μήνες πριν φτάσουν στη Θεσσαλονίκη οι άνδρες του Άιχμαν, για να φέρουν σε πέρας την «τελική λύση», «οι Εβραίοι τής πόλης είδαν το ιστορικό νεκροταφείο τους να καταστρέφεται. Έχασαν αυτό που τους συνέδεε με τις ρίζες τους στην πόλη, λίγο πριν ξεριζωθούν και οι ίδιοι. Αντιμετωπίστηκαν με αδιαφορία. Χειρότερα: με εχθρότητα από τις αρχές, δηλαδή από τους ανθρώπους που θα έπρεπε να τους προστατέψουν εκείνες τις δύσκολες στιγμές. Και, όπως ξέρουμε εκ των υστέρων, η μοίρα ήταν προδιαγεγραμμένη».

INFO: Το μεγαλύτερο μέρος τού κειμένου βασίζεται στη μελέτη τού διδάκτορα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Λεόν Σαλτιέλ, η οποία είναι διαθέσιμη στη ιστοσελίδα https://www. academia.edu/8343279/Dehumanizing_the_ Dead_The_Destruction_of_Thessaloniki_s_ Jewish_Cemetery_in_the_Light_of_New_ Sources. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί και στα Ελληνικά ως «Λεόν Σαλτιέλ, ‘Αφαιρώντας από τους νεκρούς την ιδιότητα του ανθρώπου: η καταστροφή τού εβραϊκού νεκροταφείου τής Θεσσαλονίκης’» στο «Ηρώ Κατσαρίδου και Ιωάννης Μότσιανος (επιμ), ‘Αναπαραστάσεις της Κατοχής: φωτογραφία, ιστορία, μνήμη’ (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Θεσσαλονίκη 2016)» (σ.σ. 130-148, διαθέσιμο στο https://www.academia.edu/32746738/ Αφαιρώντας_από_τους_νεκρούς_την_ ιδιότητα_του_ανθρώπου_Η_καταστροφή_ του_εβραϊκού_νεκροταφείου_της_ Θεσσαλονίκης_Dehumanizing_the_Dead_ The_Destruction_of_Thessalonikis_Jewish_ Cemetery

24-33 NEKROPOLH.qxp:Layout 1 8/30/17 6:48 PM Page 10

Ο παράδεισος για τους λάτρεις του κρέατος

Λεωφόρος Παπανικολάου (στο 7,5ο χλμ. Θεσσαλονίκης-Ασβεστοχωρίου). Τ. 2310-674.200. Τη χειμερινή περίοδο το εστιατόριο είναι ανοιχτό κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή

34-35 SARAKATSANOI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:50 PM Page 1

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Σαρακατσάνοι από τη... Βραζιλία Ζωή σαν περιπέτεια. Από τα βουνά και τα βοσκοτόπια τής πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβίας βρέθηκαν (μετά από ένα ταξίδι 30 ημερών με πλοίο) στην εξωτική Βραζιλία. Μέχρι τότε, οι περίπου 150 Σαρακατσάνοι δεν είχαν δει στη ζωή τους θάλασσα, ζούσαν νομαδική ζωή (ασχολούμενοι αποκλειστικά με πρόβατα) και δεν είχαν συναναστραφεί αλλόδοξους ή ανθρώπους άλλου χρώματος. Αυτή η μοναδική εμπειρία τούς έχει αφήσει μνήμες από ευτράπελα, αλλά και από δύσκολες στιγμές, όπως επίσης και τον απίστευτο χαρακτηρισμό «οι ‘βραζιλιάνοι’ Σαρακατσάνοι». Κείμενο: «Επιλογές» team.

«Η ιστορία είναι ιδιαίτερη. Σήμερα αυτοί που την έζησαν θυμούνται ευτράπελα και γελούν, εκφράζουν όμως και πικρία», εξηγεί, μιλώντας στις «Ε», γνώστης τής ιστορίας των «βραζιλιάνων» Σαρακατσάνων (ανάμεσα στις 25 οικογένειες που μετανάστευσαν στη Βραζιλία βρέθηκαν η προγιαγιά, η γιαγιά και, σε πολύ μικρή ηλικία, ο πατέρας του). Οι συγκεκριμένες οικογένειες ανήκαν στο πρώτο κύμα Σαρακατσάνων που έφτασαν από την ευρύτερη περιοχή τής τέως Γιουγκοσλαβίας στην Ελλάδα το 1942, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν προβλήματα και δυσκολίες που τους δημιουργούσε το καθεστώς Τίτο. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν σε περιοχές των Σερρών, κοντά στο Μπέλες, ενώ το 1951 (με τη συνδρομή τού Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών) αποφασίστηκε περίπου 150 εξ αυτών να μεταναστεύσουν στη Βραζιλία, αφήνοντας πίσω την Ελλάδα και τις ανοιχτές πληγές τού δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, αλλά και του ελληνικού εμφυλίου που τον ακολούθησε. Ταξίδεψαν με τρένο ώς τον

34-35

Πειραιά και από εκεί ξεκίνησαν το μακρινό τους ταξίδι για τη Βραζιλία, στις αρχές Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς. Οι περισσότερες από τις εμπειρίες ήταν πρωτόγνωρες γι’ αυτούς. Σχεδόν ουδείς εξ αυτών είχε δει ποτέ θάλασσα - κι όμως, ξεκίνησαν για ένα ταξίδι που κράτησε περισσότερες από 30 ημέρες. Καθ’ όλη τη διάρκειά του ήταν άρρωστοι. Εκτός από τις ναυτίες και τις ζαλάδες, έπρεπε να συνηθίσουν και τη χρήση τής τουαλέτας... Πρώτος σταθμός τους ήταν η Ιταλία -όπως θυμούνται άνθρωποι που έζησαν αυτήν την απίστευτη περιπέτεια, τους άρεσε πολύ και έκαναν εύκολα φιλίες με Ιταλούς. Ακόμη μεγαλύτερη ήταν η έκπληξή τους στον επόμενο σταθμό, τη Λισσαβόνα, όπου είδαν για πρώτη φορά μαύρους αχθοφόρους. Με τελευταίο σταθμό πριν το πλοίο ξανοιχτεί στον ωκεανό το Ντακάρ, το ταξίδι ολοκληρώθηκε μετά από 33 ημέρες, με την άφιξη των Σαρακατσάνων στον προορισμό τους: το νησάκι Ιλία ντα Φλόρες («Νησί των Λουλουδιών»), απέναντι από το Ρίο, τον Ιανουάριο του 1952. Εκεί θα έμεναν για λίγο, έως ότου προσαρμοστούν και εξοικειωθούν με τη γλώσσα, και στη συνέχεια θα μεταφέρονταν στην ενδοχώρα, όπου θα τους παραχωρούνταν μεγάλες εκτάσεις γης. Κάτι που, ωστόσο, ουδέποτε συνέβη τελικώς...

Πέντε από τις είκοσι πέντε οικογένειες Σαρακατσάνων που έφτασαν ώς τη Βραζιλία πήραν αμέσως τον δρόμο τής επιστροφής, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν στη λατινοαμερικανική χώρα για περίπου εννέα μήνες. Δεν άντεξαν τη ζέστη (ορεσίβιοι γαρ), δεν βρήκαν πρόβατα (ώστε να κάνουν τη μόνη δουλειά που ήξεραν), δεν άντεξαν την προοπτική να παντρέψουν τα παιδιά τους με αλλογενείς και ετερόδοξους - σε αντίθεση με ό,τι περίμεναν, συνάντησαν κυρίως καθολικούς.

ΔΕΝ ΤΟΥΣ «ΣΗΚΩΣΕ» ΤΟ ΚΛΙΜΑ Πέντε από τις είκοσι πέντε οικογένειες πήραν αμέσως τον δρόμο τής επιστροφής, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν στη Βραζιλία για περίπου εννέα μήνες. Δεν άντεξαν τη ζέστη (ορεσίβιοι γαρ), δεν βρήκαν πρόβατα (ώστε να κάνουν τη μόνη δουλειά που ήξεραν), δεν άντεξαν την προοπτική να παντρέψουν τα παιδιά τους με αλλογενείς και ετερόδοξους - σε αντίθεση με ό,τι περίμεναν, συνάντησαν κυρίως καθολικούς. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δεν προσαρμόστηκαν ποτέ στον καινούργιο τρόπο ζωής, αυτοί δε που επέμεναν περισσότερο στην απόφαση να επιστρέψουν στην Ελλάδα ήταν εκείνοι που είχαν μεγαλύτερα κορίτσια και δεν ήθελαν να τα παντρέψουν με ξένους. Το δεύτερο υπερατλαντικό ταξίδι κράτησε περίπου 20 ημέρες και είχε τελικό προορισμό την Ευκαρπία Σερρών. Ο οικισμός των Σαρακατσάνων ονομάστηκε «βραζιλιώτικα», κρατώντας ζωντανή την απίστευτη ιστορία τής (σύντομης) μετανάστευσής τους.

ΣΧΕΔΟΝ 7.000 ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ ΖΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Περίπου 3.000 Σαρακατσάνοι μετακινήθηκαν μεταξύ 1963 και 1968 από περιοχές τής πρώην Γιουγκοσλαβίας στην Ελλάδα και, τελικά, εγκαταστάθηκαν στον δήμο Ελευθερίου-Κορδελιού. Σήμερα, οι Σαρακατσάνοι που ζουν στον δήμο υπολογίζονται σε 6.000-7.000.

Φωτό: Shutterstock.com

34-35 SARAKATSANOI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:50 PM Page 2

36-39 NAVAGIO.qxp:Layout 1 8/30/17 6:51 PM Page 1

REPORTAGE

«MARQUETTE»

Το «άγνωστο» ναυάγιο στον βυθό του Θερμαϊκού Ταξιδεύουμε στον χρόνο και γυρίζουμε σχεδόν 100 χρόνια πίσω... Το φθινόπωρο του 1915 ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος σπαράσσει την Ευρώπη, η Ελλάδα βουλιάζει στον εθνικό διχασμό και η Βρετανική Κοινοπολιτεία ψάχνει στον χάρτη τον Θερμαϊκό, θρηνώντας τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν στο ναυάγιο του «Marquette», στα 87 μέτρα βάθος, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη. Κείμενο: «Επιλογές» team. Φωτογραφίες (στο δισέλιδο που ακολουθεί): Σάκης Γιούμπασης.

36-37

36-39 NAVAGIO.qxp:Layout 1 8/30/17 6:51 PM Page 2

36-39 NAVAGIO.qxp:Layout 1 8/30/17 6:51 PM Page 3

REPORTAGE

Το «Marquette» χτυπήθηκε από τορπίλη τού γερμανικού υποβρυχίου U-35 και βυθίστηκε μέσα σε 13 λεπτά τής ώρας. Από τους συνολικά 741 επιβαίνοντες, οι 167 έχασαν τη ζωή τους στον Θερμαϊκό. Σχεδόν ειρωνικά λέγεται ότι το πρωί τής ημέρας τού ναυαγίου η θάλασσα ήταν ήρεμη και ο καιρός καλός - σχεδόν καλοκαιρινός... Το επιβλητικό ατμόπλοιο ξεκίνησε το ταξίδι του το πρωί τής 19ης Οκτωβρίου 1915, από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με προορισμό το λιμάνι τής Θεσσαλονίκης - ένα ταξίδι 704 μιλίων για τις ανάγκες του πολέμου: αξιωματικοί, στρατιώτες, γιατροί, νοσοκόμες, πλήρωμα, πυρομαχικά και ζώα θα μετέβαιναν από τη Θεσσαλονίκη σε διάφορα στρατόπεδα και νοσοκομεία τής Ευρώπης. Το πρωί τής 23ης Οκτωβρίου, λίγες ώρες πριν από την αναμενόμενη άφιξή του, το «Marquette» τορπιλίστηκε και βυθίστηκε περίπου 30-36 μίλια (57,5 χλμ.) νότια της Θεσσαλονίκης, παίρνοντας μαζί του 167 ζωές. Ελλείψει τάφων, οικογένειες και οικείοι στήνουν μνημεία και θρηνούν, ο διεθνής Τύπος αναπαράγει το χρονικό τής τραγωδίας και υποδεικνύει πιθανά αίτια, οι συνθήκες πολέμου και τα μέσα τής εποχής περιορίζουν ασφυκτικά την έρευνα, τα κρισιμότερα ερωτήματα μένουν αναπάντητα... Λέγεται ότι στη Θεσσαλονίκη οι φήμες περί τορπιλισμού και βύθισης του «Marquette» κυκλοφορούσαν ώρες πριν από το γεγονός. Λέγεται ότι το πλοίο συνοδείας, ένα γαλλικό αντιτορπιλικό, εγκατέλειψε μυστηριωδώς την πορεία του πριν από την προβλεπόμενη ώρα, ότι οι ελληνικές αρχές παρέμειναν αδρανείς, ότι η ταχύτητα πλεύσης την ώρα τής επίθεσης ήταν μικρότερη απ’ ό,τι θα έπρεπε και η πορεία απολύτως ευθεία - γεγονότα που επέτρεψαν στο γερμανικό υποβρύχιο U-35 να εξουδετερώσει το «Marquette» με επιτυχία. Λέγεται ότι την ίδια ημέρα που το μοιραίο πλοίο αναχωρούσε για το τελευταίο ταξίδι, το βρετανικό νοσοκομειακό «Grantully Castle» ξεκινούσε από το ίδιο λιμάνι, με τον ίδιο προορισμό, εντελώς άδειο. Εύλογα διερωτάται κάποιος για ποιον

38-39

λόγο αξιωματικοί, στρατιώτες και πυρομαχικά -σαφής στόχος αντιπάλων σε καιρό πολέμου- μεταφέρονται μαζί με γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό, εκθέτοντάς τους σε κίνδυνο ζωής. Τίποτα και ουδείς έδωσε ποτέ ικανοποιητική απάντηση σε όλα τα παραπάνω. Το «Marquette» χτυπήθηκε από τορ-

πίλη τού γερμανικού υποβρυχίου U-35 και βυθίστηκε μέσα σε 13 λεπτά τής ώρας. Από τους συνολικά 741 επιβαίνοντες, οι 167 έχασαν τη ζωή τους στον Θερμαϊκό. Σχεδόν ειρωνικά λέγεται ότι το πρωί τής ημέρας τού ναυαγίου η θάλασσα ήταν ήρεμη και ο καιρός καλός - σχεδόν καλοκαιρινός...

36-39 NAVAGIO.qxp:Layout 1 8/30/17 6:51 PM Page 4

ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ

  Αντί τάφων, το ελληνικό κράτος φιλοξενεί μνημείο τού τραγικού τέλους των απολεσθέντων στο «Marquette» στο Βρετανικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο Μίκρας, δίπλα σε τάφους και μνημεία πεσόντων του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

IN MEMORIAM Μεταξύ των νεκρών καταμετρήθηκαν 128 στρατιώτες, 10 νοσοκόμες και 29 άνδρες τού πληρώματος. Με δεδομένο ότι στο «Marquette» επέβαιναν κυρίως Βρετανοί και λιγότεροι Νεοζηλανδοί, οι ανθρώπινες απώλειες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας ανέρχονται σε 136 Βρετανούς και 31 Νεοζηλανδούς, που είτε πνίγηκαν είτε θεωρήθηκαν πνιγμένοι. Αντί τάφων, το ελληνικό κράτος φιλοξενεί μνημείο του τραγικού τέλους τους στο Βρετανικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο Μίκρας, δίπλα σε τάφους και μνημεία πεσόντων του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Παράλληλα, στο διαδίκτυο μπορεί να βρει κάποιος πλήθος αναρτήσεων με συγκινητικές μαρτυρίες που αναπαράγονται από οικείους και απογόνους των θυμάτων τού «Marquette», αφιερώματα, στοιχεία για μνημεία στους τόπους καταγωγής τους και σχετικά δημοσιεύματα, που φέρνουν στο φως το μεγαλύτερο μέρος τής αλήθειας για το ναυάγιο. Οι συνολικά 36 νεοζηλανδές νοσοκόμες (εκ των οποίων οι 10 πνίγηκαν στον Θερμαϊκό) ήταν, ως επί το πλείστον, νέες και πολλά υποσχόμενες - άλλες εθελόντριες που είχαν διακριθεί για την αυταπάρνησή τους, άλλες με αξιόλογες σπουδές και σημαντική καριέρα. Μέχρι σήμερα, στην πατρίδα και στις γενέθλιες πόλεις

εκείνων που χάθηκαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά πολλά μνημεία σε νοσοκομεία, ιδρύματα και εκκλησίες θυμίζουν το όνομα, το έργο τους και το θλιβερό τέλος τού «Marquette».

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΑΙΤΙΑ Το ζήτημα στο οποίο επανέρχονται όσοι ασχολούνται με το συγκεκριμένο ναυάγιο είναι το γεγονός ότι ο πνιγμός ανθρώπων μπορούσε -και έπρεπε- να αποφευχθεί. Πέρα από τα προαναφερθέντα ερωτήματα, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι σωστικές λέμβοι ήταν επαρκείς και ο καιρός ανέλπιστα καλός - συνεπώς, μετά το χτύπημα, η προσέγγιση της στεριάς (που βρισκόταν σε σχετικά κοντινή απόσταση) δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Η εικόνα, ωστόσο, στα μάτια των επιζώντων μετά το χτύπημα του πλοίου είναι τρομερή: ουδείς δήλωνε υπεύθυνος για τις σωστικές λέμβους, ουδείς γνώριζε πώς χρησιμοποιούνται, πώς πρέπει να πέσουν στη θάλασσα. Ουδείς ήξερε πώς να χειριστεί τα σχοινιά, πώς να κατευθύνει ασφαλώς πλήρωμα και επιβάτες. Πολλοί ανέφεραν ότι, ενώ μία από τις βάρκες είχε πέσει ήδη στη θάλασσα, πολλοί τραυματίστηκαν - άλλοι προσπαθώντας να την προσεγγίσουν και άλλοι όταν η επόμενη έπεσε σχεδόν επάνω τους, προκαλώντας πανικό. Πολλοί λένε ότι τα ζώα που μετέφερε το «Mar-

«Γαντζωνόμασταν από συντρίμμια του πλοίου - κομμάτια από σπασμένες βάρκες και σχεδίες. Τέσσερα άτομα βρεθήκαμε να κρατάμε το ίδιο κομμάτι ξύλου, ένας άνδρας φαινόταν να χάνει τις αισθήσεις του. Τον κράτησα για λίγο, έπειτα είπα σε κάποιον άλλον να βοηθήσει να τον κρατήσουμε στη ζωή. Αν και ήταν μισοπεθαμένος, ήταν τρομερό να τον εγκαταλείψουμε...», ανέφερε μία από τις διασωθείσες νοσοκόμες τού «Marquette», αρκετό καιρό μετά το ναυάγιο. Πολλές δεκαετίες αργότερα, η μαρτυρία της θα έβρισκε μια απάντηση περισσότερο συγκινητική απ’ όσο θα μπορούσε να φανταστεί: «Εύχομαι να υπήρχε ένα ημερολόγιο, κάποιο γράμμα της, κάτι που θα φανέρωνε τα συναισθήματα μιας γυναίκας που έχει ταξιδέψει ασύλληπτα μακριά από την πατρίδα της, που ζει μια ζωή εντελώς διαφορετική από αυτήν που θα περίμενε κάποιος για μια -θεωρούμενη- γεροντοκόρη από φτωχή, αγροτική περιοχή τής Νέας Ζηλανδίας, που είναι 28 ετών και ταξιδεύει στο φωτεινό γαλάζιο τής Μεσογείου εν καιρώ πολέμου. Τέσσερις γενιές μετά, νιώθω απέραντο θαυμασμό για τη μακρινή μου θεία, Έντιθ Μακ Λέοντ, γεννημένη το 1883, επιζήσασα του ναυαγίου τού ‘Marquette’: νοσοκόμα μετά το τραγικό περιστατικό και πάλι στην Αίγυπτο, σε διάφορες πόλεις τής εμπόλεμης Ευρώπης. Στη συνέχεια αντιμέτωπη με τη μεταπολεμική επιδημία γρίπης. Και πάντα αφοσιωμένη στη δουλειά της, τιμημένη με πολλά βραβεία και μετάλλια ανδρείας για τις πολύτιμες υπηρεσίες της».

quette» (491 μουλάρια και 50 άλογα) είχαν καταστρέψει, λόγω του πανικού που επικράτησε, πολλές από τις σωστικές λέμβους και τις σχεδίες τού πλοίου. Ο καλός καιρός, από την άλλη, καταγράφεται ως ένας από τους λόγους που οι τελικώς διασωθέντες άντεξαν, παρά το γεγονός ότι έμειναν στο νερό για περισσότερες από 7 ώρες. Στο τέλος, η διάσωσή τους πραγματοποιήθηκε από ένα γαλλικό πλοίο και από ένα βρετανικό αντιτορπιλικό, γύρω στις 5 το απόγευμα. Για πολλούς ήταν δυστυχώς πολύ αργά...

40-43 P-MELA.qxp:Layout 1 8/30/17 6:52 PM Page 1

ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Ενα νέο πάρκο στα δυτικά Ενα μητροπολιτικό πάρκο έκτασης 330 στρεμμάτων θα αποκτήσει μέσα στα επόμενα χρόνια η Θεσσαλονίκη. Το άλλοτε στρατόπεδο «Παύλου Μελά» θα μετατραπεί σε χώρο πρασίνου, αθλητισμού, πολιτισμού, κοινωνικοποίησης και δράσεων. Ρόλο συμβούλου του έργου ανέλαβε το αρχιτεκτονικό γραφείο Νικηφορίδης/ Cuomo Architects, που βρίσκεται πίσω από τη «μεταμόρφωση» της Νέας Παραλίας. Ο αρχιτέκτονας Πρόδρομος Νικηφορίδης μιλά στις «Ε» και εξηγεί τη φιλοσοφία του εγχειρήματος. Κείμενο: Λεόντιος Παπαδόπουλος. Αεροφωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.

40-41

40-43 P-MELA.qxp:Layout 1 8/30/17 6:52 PM Page 2

40-43 P-MELA.qxp:Layout 1 8/30/17 6:53 PM Page 3

ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η τελευταία ανάμνησή μου από τον χώρο τού τέως στρατοπέδου «Παύλου Μελά» ήταν όταν πήγα ως φαντάρος, πριν από 20 χρόνια, για να θεωρήσω στο φρουραρχείο την πρώτη μου άδεια. Έκτοτε συνέβησαν πολλά: το στρατόπεδο απομακρύνθηκε, οι χώροι πέρασαν στον οικείο δήμο (που φέρει το όνομα του μακεδονομάχου ήρωα), το εκκλησάκι τής Αγίας Βαρβάρας και η γειτονική έκταση στη μητρόπολη Νεαπόλεως -Σταυρουπόλεως, ενώ το τζαμί (που μετακινήθηκε από την αρχική του θέση κατά την ανάπλαση της οδού Λαγκαδά) περιήλθε στο υπουργείο Πολιτισμού. Για πολλά χρόνια η αχανής έκταση των 330 στρεμμάτων παρέμενε αναξιοποίητη. Σύντομα θα μεταμορφωθεί στο ωραιότερο, ίσως, αστικό πάρκο τής Ελλάδας. «Η δημιουργία τού πάρκου θα χρηματοδοτηθεί από συγκεκριμένο πρόγραμμα που αφορά κυρίως πράσινες παρεμβάσεις» εξηγεί, μιλώντας στις «Ε», ο Πρόδρομος Νικηφορίδης. «Αυτό σημαίνει ότι τα χρήματα θα δοθούν κυρίως για εργασίες πρασίνου και όχι για οικοδομικά έργα. Στοχεύουμε σε πολύ συγκεκριμένες παρεμβάσεις: αρχικά, στον τριπλασιασμό των ήδη υπαρχόντων 1.200 δέντρων, που είναι κυρίως κωνοφόρα, πεύκα και κυπαρίσσια. Θέλουμε να ‘θεμελιώσουμε’ το πάρκο, υπό την έννοια ότι ένα πάρκο είναι πρωτίστως δέντρα. Φυτεύοντας πάρα πολλά, ουσιαστικά θεμελιώνεις ένα πάρκο με την οικοδομική έννοια. Ας μην ξεχνάμε ότι τα δέντρα χρειάζονται 10-15 χρόνια, για να φτάσουν στην πλήρη ανάπτυξή τους». Παρότι ο πολλαπλασιασμός των νυν υφιστάμενων δέντρων αποτελεί βασικό στόχο στη δημιουργία τού νέου πνεύμονα, δεν είναι το μοναδικό ζητούμενο στο μητροπολιτικό πάρκο: «Προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα των φυτεύσεων

42-43

με έναν ‘ελληνικό τρόπο’, υπό την έννοια ότι δεν θέλουμε να ‘κλωνοποιήσουμε’ το Hyde Park, για παράδειγμα» σημειώνει ο κ. Νικηφορίδης. «Δεν εμπίπτει στη λογική μας, στη γεωγραφία μας, στον τόπο μας. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: στις περιοχές όπου θα δημιουργηθούν οι διαδρομές περιπάτου και οι ποδηλατόδρομοι θα υπάρχουν αλέες με καλλωπιστικά δέντρα. Αυτό όμως που πάμε να κάνουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε τέτοια κλίμακα, είναι να δημιουργήσουμε ελαιώνες, οπωρώνες, χωράφια με κερασιές, ροδιές, μουσμουλιές... Πιστεύουμε ότι, μελλοντικά, θα προκύψουν κάποιες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες καταστάσεις, υπό την έννοια ότι, ουσιαστικά, επιχειρούμε να φέρουμε τη φύση μέσα στην πόλη».

ΑΝΤΙΟ ΣΤΟ ΜΠΕΤΟΝ Θα φάνταζε απολύτως λογικό στον περισσότερο κόσμο ένα τόσο μεγάλο έργο να προαπαιτεί τεράστιες ποσότητες σε υλικά κατασκευής, όπως για παράδειγμα το μπετόν: «Τα μόνα μπετά σε όλο το πάρκο θα είναι εκείνα που θα υπάρχουν στην οριοθέτησή του και σε ορισμένες καθαρά βοηθητικές εγκαταστάσεις» δηλώνει

 Τα κτίρια που υπάρχουν στον χώρο τού τέως στρατοπέδου είναι πολύ σημαντικά, καθώς έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα. Πρόκειται για τα κτίρια του οθωμανικού στρατοπέδου που υπήρχε στην ίδια τοποθεσία.

με έμφαση ο αρχιτέκτονας. «Θέλουμε να φτιάξουμε ένα πάρκο με την κυριολεκτική έννοια του όρου. Θα δημιουργήσουμε περιοχές που έχουν να κάνουν με τον αθλητισμό, όχι όμως με τη μορφή που τις έχουμε συνηθίσει. Δεν θέλουμε τα συμβατικά γήπεδα με το τσιμέντο. Δεν θέλουμε ούτε τις συμβατικές παιδικές χαρές, με τα συγκεκριμένα δάπεδα και την περίφραξη. Ένα πάρκο είναι μόνο του μια παιδική χαρά. Τα παιδιά δεν χρειάζονται κάποιο συγκεκριμένο παιχνίδι, θέλουν να τρέξουν και να παίξουν. Θέλουμε να έχουμε κάποια πράγματα που δεν μπορούμε να τα βρούμε αλλού μέσα στην πόλη».

ΔΡΑΠΕΤΕΥΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ Το μεγάλο στοίχημα για το βραβευμένο αρχιτεκτονικό δίδυμο είναι να «εξορίσει» κάθε έννοια πόλης από το μυαλό των επισκεπτών: «Είναι πολύ σημαντικό να ενι-

40-43 P-MELA.qxp:Layout 1 8/30/17 6:53 PM Page 4

ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ

σχύσουμε την περίμετρο του πάρκου. Από τη στιγμή που μπαίνει κάποιος σ’ αυτό, θα πρέπει να ξεχνιέται. Να βρίσκεται κάπου, όπου δεν θα έχει την οποιαδήποτε επαφή με την πόλη και τις οχλήσεις της. Αυτό θα γίνει με την ενίσχυση και την πύκνωση των περιμετρικών φυτεύσεων. Ταυτόχρονα προστατεύουμε και την υπόσταση του ίδιου του πάρκου» εξηγεί ο κ. Νικηφορίδης. Για την καλύτερη εμπειρία (και για την ασφάλεια) των επισκεπτών προβλέπεται να γίνουν εργασίες ηλεκτροφωτισμού, αφού σήμερα η περιοχή δεν φωτίζεται. Είναι σχεδόν απροσπέλαστη από τον κόσμο και, κατά συνέπεια, μη ασφαλής, ειδικά τις νυχτερινές ώρες: «Θα δημιουργηθούν χώροι στάθμευσης στις εισόδους του πάρκου, αφού κανένα αυτοκίνητο δεν θα επιτρέπεται να εισέλθει στα όριά του. Θα εξαιρούνται, φυσικά, τα οχήματα ανάγκης και συντήρησης».

ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ Τα κτίρια που υπάρχουν στον χώρο τού τέως στρατοπέδου είναι πολύ σημαντικά, καθώς έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα: «Πρόκειται για τα κτίρια του οθωμανικού

στρατοπέδου που υπήρχε στην ίδια τοποθεσία» εξηγεί ο αρχιτέκτονας. «Έχουν περάσει περισσότερα από 100 χρόνια από τότε που κατασκευάστηκαν, την ίδια εποχή που ανοικοδομήθηκε η σημερινή Παλαιά Φιλοσοφική, το Διοικητήριο και το νοσοκομείο ‘Άγιος Δημήτριος’. Υπάρχουν αναφορές σ’ αυτά από περιηγητές τής εποχής. Θα γίνουν κάποιες εργασίες για την ασφάλεια των κτιρίων και των χρηστών, ώστε να μην υπάρξει ενδεχόμενο για οποιοδήποτε δυσάρεστο περιστατικό. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να αποφασιστεί ποια θα είναι η μελλοντική χρήση τους. Ορισμένα από αυτά είναι ασκεπή, έχουν καεί οι στέγες τους... Είναι θαυμάσια κτίρια, χρειάζονται ωστόσο πολλή δουλειά. Γι’ αυτά πρέπει να γίνουν μελέτες και να βρεθεί χρηματοδότηση». Ποιες είναι, όμως, οι σκέψεις που υπάρχουν γι’ αυτά τα κτίρια; Πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν; «Θεωρούμε ότι χρειάζονται κτίρια που θα απευθύνονται κυρίως στη νεολαία και στην καθημερινότητά της» εξηγεί ο κ. Νικηφορίδης. «Πρέπει να σκεφτούμε εναλλακτικές χρήσεις. Για εμένα, το πάρκο πρέπει να είναι ένας χώρος που να μπορεί να πρωτοπο-

Το μεγάλο ερώτημα που είναι λογικό να γεννηθεί στον αναγνώστη είναι πότε θα αρχίσουν οι εργασίες ανάπλασης και πότε θα μπορέσει να επισκεφθεί το νέο μητροπολιτικό πάρκο: «Στόχος είναι οι μελέτες να ολοκληρωθούν μέσα στο 2017» εξηγεί ο κ. Νικηφορίδης, «να ενταχθεί σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα στις αρχές τού 2018, να δημοπρατηθεί και στο τέλος τού 2019 -υπολογίζουμε ότι χρειαζόμαστε περίπου έναν χρόνο γι’ αυτού του είδους τις εργασίες- να μπορέσει να ανοίξει για τον κόσμο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι μέχρι τότε θα παραμένει κλειστό - εκτιμώ ότι οι εργασίες θα γίνονται ταυτόχρονα. Ας πούμε, κάποια τμήματα δεν θα τα πειράξουμε καθόλου, επειδή πρέπει να έχουν προηγηθεί αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί. Οι αναγνώστες σας, πάντως, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι στην πλήρη του ανάπτυξη το πάρκο δεν θα έχει ολοκληρωθεί πριν από το 2025. Σκεφτείτε ότι καθένα από το δύο πολύ μεγάλα κτίρια που σας προανέφερα είναι επιφάνειας 3.500 τετρ.μ. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι θα περιμένουμε ώς το 2025, για να λειτουργήσουν όλα τα κτίρια: τα πιο μικρά -και ασφαλή- θα μπορούν να παραδοθούν στο κοινό από την πρώτη στιγμή».

ρήσει σε πολλούς τομείς. Υπάρχει η σκέψη ένα κτίριο να γίνει κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τα σχολεία θα μπορούν να το επισκέπτονται και να βλέπουν τους ‘αγρούς’ με τους οπωρώνες, τους ελαιώνες κοκ. »Άλλη σκέψη είναι να στεγαστεί σε κάποιο από τα κτίρια του χώρου ένα κέντρο ανακύκλωσης, ώστε το κοινό να πληροφορείται πώς μπορεί να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στα υλικά - και αυτό να γίνεται με εκπαίδευση του κόσμου και με ενεργό συμμετοχή του. Πιθανόν με τα σχολεία... Αρκεί να έχουμε όρεξη και διάθεση, για να κάνουμε πολύ σημαντικά πράγματα που δεν μπορεί να κάνει κάποιος οπουδήποτε αλλού. Μικρότερα κτίρια θα μπορούσαν να πάρουν άλλες χρήσεις. Οφείλω να αναφέρω ότι υπάρχει και μια σκέψη για τη δημιουργία στην περιοχή τού νέου δημαρχείου του δήμου Παύλου Μελά. Το υπάρχον είναι πολύ μικρό και φιλοξενεί μόλις το ένα δέκατο των υπηρεσιών του».

44-49 PYRGOS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:54 PM Page 1

VIRTUAL REALITy

«Ένας από τους σκοπούς μας είναι να αναδείξουμε τον Λευκό Πύργο ως ‘υπερσύνδεσμο’ της πόλης» υποστηρίζει η δημιουργική ομάδα. «Σαφώς, η έκθεση δεν μπορεί να διηγηθεί τα πάντα για την πόλη, μπορεί όμως να δώσει το έναυσμα, ώστε κάθε επισκέπτης να επισκεφθεί άλλους χώρους, να ψάξει και να εμβαθύνει σε ό,τι τον ενδιαφέρει περισσότερο. Πιστεύουμε ότι το πετύχαμε και είμαστε ικανοποιημένοι».

Στα Aδυτα του Πyργου Μπορεί το design, σε συνδυασμό με ανθρώπους με μεράκι και γνώση, να βοηθήσει ώστε να αναδειχθούν όψεις μιας πόλης, ενός μνημείου, μιας ιστορίας; Κείμενο: «Επιλογές» team. Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.

Η απάντηση στον υπότιτλο που προηγείται είναι αναμφίβολα «ναι» - και υπάρχει απτό παράδειγμα: στον Λευκό Πύργο (το μνημείο-σύμβολο της Θεσσαλονίκης), η ιστορία τής πόλης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ζωντανεύει μπρος στα μάτια μας, δοσμένη με εικόνα, ήχο, φως, κείμενα, βίντεο, χάρτες και διαδραστικές εφαρμογές. Η εικονική περιήγηση ξεκινά από το ισόγειο και ολοκληρώνεται στο έκτο και τελευταίο επίπεδο του Λευκού Πύργου. Κάθε πληροφορία προορίζεται να εξάψει την περιέργεια και τη φαντασία, να αποδώσει σωστά το μήνυμά της, να

44-45

συστήσει τη Θεσσαλονίκη μέσα από την ιστορία της. Η μόνιμη έκθεση που φιλοξενεί ο Λευκός Πύργος ήδη από το 2008 -έργο του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και της εταιρείας τυπογραφικού σχεδιασμού και οπτικής επικοινωνίας «Altervision»- είναι μια διαρκής πρόσκληση σε ένα συναρπαστικό ταξίδι.

INFO: Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Λευκού Πύργου στο διαδίκτυο (στη διεύθυνση www.lpth.gr).

44-49 PYRGOS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:54 PM Page 2

44-49 PYRGOS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:55 PM Page 3

VIRTUAL REALITy 01

0 1 Ιστορία και μέλλον, μνήμη και προοπτική. Το πάντρεμά τους επιτυγχάνεται, όταν διατηρούνται αυτούσια, αρμονικά συνδυασμένα και, ταυτόχρονα, διακριτά. Η δύναμη μιας εικόνας από το μέλλον βρίσκει επιτυχώς θέση σε μια σύγχρονη ιστορική αναδρομή.

0 2 Σύμφωνα με την ομάδα τής «Altervi0 sion», «το ευρύτερο πλαίσιο της έκθεσης δόθηκε από την ομάδα τού Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού. Δική μας δουλειά ήταν η σύνθεση του υλικού. Βασική μας επιδίωξη, πέρα από τον συντονισμό και την καλή συνεργασία με αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και άλλους ειδικούς, ήταν η ομοιογένεια της έκθεσης σε όλα τα επίπεδα του Λευκού Πύργου».

0 3 Σύγχρονα μέσα στην υπηρεσία τής 0 ιστορικής αφήγησης: το design συμβάλλει αποφασιστικά και το αποτέλεσμα κερδίζει τις εντυπώσεις.

02

44-49 PYRGOS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:55 PM Page 4

03

44-49 PYRGOS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:55 PM Page 5

VIRTUAL REALITy 04

0 4 Φυσικό και τεχνητό φως, σύγχρονη αισθητική και βόλτες στην ιστορία: η ρεαλιστική προσέγγιση αποδεικνύεται απόλυτα ασφαλής και το αποτέλεσμα δικαιώνει τους εμπνευστές του.

0 5 «Η Σαλονίκη εκτείνεται μπρος στα μάτια μας. Στην ακτή, στα δεξιά, αστράφτουν οι πολυτελείς βίλες, ολόλευκες κάτω από την ήλιο τής ανατολής. Τα κυπαρίσσια και τα λιόδεντρα εξακολουθούν να αναδεικνύουν τη λευκότητά τους μέσα στο χρυσαφί πλαίσιο που σχηματίζουν οι απότομες όχθες και οι λόφοι τριγύρω. Στ’ αριστερά, το τουρκικό τμήμα τής πόλης σκαρφαλώνει -σαν κατακτητής- στους βράχους, οι οποίοι στεφανώνονται από την παλιά ακρόπολη και τα ετοιμόρροπα τείχη, ενώ τα τζαμιά εξακοντίζουν τους αιχμηρούς μιναρέδες τους». «Στη Μακεδονία. Οδοιπορικό. Σημειώσεις ενός λοχία τής Στρατιάς τής Ανατολής» στο βιβλίο τού Σάκη Σερέφα: «Η Θεσσαλονίκη εξ αποστάσεως: Βλέμματα από τα χρόνια τού Μεγάλου Πολέμου (1914-1919)» (εκδόσεις «Εντευκτήριο»).

0 6 Η μελέτη τού φωτισμού αναδεικνύει τα 0 εκθέματα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ενώ οι ψηφιακοί χάρτες προκαλούν τον επισκέπτη να πάρει πρωτοβουλία και να συμμετάσχει στην περιήγησή του ενεργά.

0 7 Για την έκθεση χρησιμοποιήθηκαν σύγ0 χρονα τεχνολογικά μέσα και πληθώρα εφαρμογών. Ο επισκέπτης απολαμβάνει το ταξίδι του στην ιστορία τής πόλης μέσα από φωτογραφίες, βίντεο, ψηφιακούς χάρτες, 3D animation, εκτυπώσεις, οθόνες, διαδραστικές εφαρμογές, ήχο και φωτισμό.

0 8 Ανεβαίνοντας στο έκτο επίπεδο, το 0 ταξίδι φτάνει στο τέλος του. Ο επισκέπτης επιστρέφει στο σήμερα -ή, έστω, στο πολύ πρόσφατο παρελθόν-, μπαίνοντας σ’ έναν χώρο οικείο και φιλόξενο. Ο δεσμός τής πόλης με τις γεύσεις είναι διαχρονικά δυνατός και ιδιαίτερος.

0 9 Το ανθρώπινο στοιχείο πρωταγωνιστεί 1 αμφίπλευρα. Γίνεται «ψυχή» σε εκθέματα και παράλληλα επισκέπτης, κριτής και παρατηρητής τους. Ο συνολικός όγκος τού υλικού που επεξεργάστηκε η ομάδα εργασίας τής έκθεσης έφτασε τα 200 GB. 1 0 Τα έξι επίπεδα του Λευκού Πύργου, 1 όπου εκτείνεται η έκθεση, εστιάζουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και θεματικές ενότητες. Καθένα φέρει ξεχωριστό τίτλο. Από το ισόγειο ώς το έκτο επίπεδο αναπτύσσονται με την εξής σειρά: «Ο χώρος και ο χρόνος», «Μεταμορφώσεις», «Μνημεία και ιστορία», «Πατρίδα των ανθρώπων», «Στους δρόμους του εμπορίου», «Το τερπνόν μετά του ωφελίμου» και «Γεύσεις» τής Θεσσαλονίκης.

48-49

05

06

07

44-49 PYRGOS.qxp:Layout 1 8/30/17 6:55 PM Page 6

08

09

10

50-53 ASTIKOI MYTHOI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:56 PM Page 1

ΑΣΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ

Είμαστε πράγματι μια πόλη φαντασμάτων; Τι συμβαίνει τα βράδια στο κτίριο της οδού Βασιλίσσης Όλγας 263; Γιατί οι γείτονες έχουν κολλήσει εικόνες τής Παναγίας σε κτίριο στην Αρετσού; Ποιος είναι ο ρασοφορεμένος γενειοφόρος που «περιπολούσε» παλαιότερα στα στενά τής πλατείας Τερψιθέας; Οι «Ε» φτύνουν τρις στον κόρφο τους και επιχειρούν να ρίξουν φως στους θρύλους τής Θεσσαλονίκης. Κείμενο: Λεόντιος Παπαδόπουλος. Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.

Στα Χάιλαντς της Σκωτίας υπάρχει μια λίμνη που ονομάζεται Λοχ Νες. Σ’ αυτήν υποτίθεται ότι ζει ένα άκακο τέρας, που κάποιοι -μετρημένοι στα δάχτυλα- ισχυρίζονται ότι έχουν δει (ακόμη λιγότεροι υποστηρίζουν ότι το έχουν φωτογραφήσει). Μην πάει το μυαλό σας σε πορτρέτο τού τέρατος: πρόκειται για θολές φωτογραφίες, που ουδείς μπορεί να καταλάβει τι απεικονίζουν. Οι σχετικές έρευνες των επιστημόνων δεν απέδωσαν καρπούς, αυτό όμως δεν αποτρέπει τους τουρίστες από το να αφήνουν τα χρήματά τους στην περιοχή, ψάχνοντας για το πλάσμα που αγγίζει τα όρια του θρύλου. Μύθοι για πλάσματα από άλλες διαστάσεις, για νεράιδες, φαντάσματα και αιμοδιψείς βρικόλακες υπήρχαν και θα υπάρχουν όσο θα υπάρχουν άνθρωποι. Σε κάποιες περιοχές τα πλάσματα δημιουργήθηκαν από ανάγκη, για να προσελκύσουν τουρίστες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η «γέννησή» τους χάνεται στα βάθη των αιώνων και ουδείς γνωρίζει

50-51

κάτι περισσότερο από τις αφηγήσεις τού προπάππου στον παππού και του πατέρα στον γιο. Σε κάθε γενιά ίσως να προστίθενται και κάποια νέα στοιχεία, ανάλογα με τις ορέξεις αυτού που διηγείται την ιστορία.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ Ο μεσότιτλος ταυτίζεται με την αλληγορική ονομασία τού βιβλίου τού καθηγητή Μαρκ Μαζάουερ για την ιστορία τής Θεσσαλονίκης, ταιριάζει ωστόσο άψογα με την κυριολεκτική ερμηνεία της, αν αναλογιστεί κάποιος ότι, σύμφωνα με την παράδοση, τα φαντάσματα όχι μόνο κόβουν βόλτες σε διάφορα σημεία τής πόλης, αλλά κατοικούν και σε συγκεκριμένα κτίρια. Η πιο γνωστή ιστορία «στοιχειωμένου» σπιτιού αφορά το κτίριο που βρίσκεται στον αριθμό 263 τής λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας (δεν είναι τυχαίο ότι εννέα στους δέκα Θεσσαλονικείς χρησιμοποιούν αυτήν τη φράση, για να το περιγράψουν).

Το ιδιαίτερο του σπιτιού είναι ότι στοιχειώνεται όχι από ένα πνεύμα, αλλά από μια «παρέα» πνευμάτων! Παρότι, όμως, τα... δικά μας πνεύματα είναι εξίσου φασαριόζικα με τους αντίστοιχους «συναδέλφους» τους σε στοιχειωμένους πύργους τής βόρειας Ευρώπης (και όχι μόνο), είναι και υπερβολικά ντροπαλά... Λέγεται ότι αρκετοί από αυτούς που έζησαν στο συγκεκριμένο σπίτι, αλλά και απ’ όσους βρήκαν στέγη σ’ αυτό για σύντομο χρονικό διάστημα ή το επισκέφθηκαν έτυχε να ακούσουν θορύβους που έμοιαζαν με κεραυνούς, γυαλιά να σπάνε και ποδοβολητά «λες και περνάει στρατός»: «Κατοικώ στην περιοχή εδώ και αρκετά χρόνια, δεν έτυχε ωστόσο να ακούσω τίποτα απ’ όλα αυτά. Προσωπικά, θεωρώ ότι είναι απλώς δεισιδαιμονίες. Παρά ταύτα, δεν μου αρέσει να περνάω το βράδυ από το πεζοδρόμιο που βρίσκεται μπροστά από το συγκεκριμένο σπίτι - εννοείται, βέβαια, ότι δεν θα έμενα σ’ αυτό ακόμη κι αν μου το χάριζαν» λέει,

50-53 ASTIKOI MYTHOI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:56 PM Page 2

μιλώντας στις «Ε», η κυρία Ειρήνη, γειτόνισσα των... πνευμάτων. Ο αστικός μύθος αναφέρει ότι το σπίτι χτίστηκε από κάποιον Εβραίο, για να στεγάσει την οικογένειά του - ή για να το μετατρέψει σε χώρο φιλοξενίας τυχερών παιχνιδιών, δεν είναι σαφές ποια εκδοχή επικρατεί. Κάποια στιγμή (άγνωστο πώς και πότε) στον χώρο αυτό λέγεται πως δολοφονήθηκαν αρκετοί άνθρωποι, οι ψυχές των οποίων παραμένουν ακόμη εκεί. Λέγεται επίσης ότι το σπίτι συνοδεύει μια κατάρα και όποιος μένει εκεί κινδυνεύει να τρελαθεί ή να πεθάνει (όπως συνέβη με τους δύο εργολάβους που επιχείρησαν να το κατεδαφίσουν). Οι ιδιοκτήτες, πάντως, της αποθήκης οικοδομικών υλικών, που στεγάζεται στο συγκεκριμένο ακίνητο εδώ και χρόνια, είναι μια χαρά στην υγεία τους.

ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ Κάθε πνεύμα που σέβεται τον εαυτό του αναζητεί μια καλύτερη ποιότητα μεταφυσικής ζωής. Σε αντίθεση με τα πνεύματα που κατοικούν στο πολύβουο (λόγω κίνησης) κτίριο της Βασιλίσσης Όλγας, τα πνεύματα του σπιτιού που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Νικολάου Πλαστήρα και Ερυθραίας, στην Αρετσού, προτιμούν να μυρίζουν το ιώδιο της θάλασσας - και την τσίκνα από τις γειτονικές ψαροταβέρνες... Το πρόβλημα ξεκινά από τη στιγμή που οι γείτονες παύουν να ανέχονται την παρουσία των... φασαριόζικων πνευμάτων στην περιοχή τους. Λέγεται ότι, κατά καιρούς, από το συγκεκριμένο κτίριο ακούγονται διάφοροι παράξενοι ήχοι - αυτός είναι και ο λόγος που οι περίοικοι φρόντισαν, με δικά τους έξοδα, να το φωτίσουν, να κολλήσουν στα παράθυρα εικόνες τής Παναγίας και διαφόρων αγίων, αλλά και να κρεμάσουν σκόρδα (μπας κι έχει γίνει κακή εκτίμηση και αντί για πνεύματα πρόκειται για βρικόλακα). Δεν γνωρίζω πόσο αποτελεσματικά αποδείχθηκαν όλα αυτά: πάντως, αν κρίνω από το ότι ουδείς είδε τα πνεύματα να πίνουν ποτά στο γειτονικό μπαράκι, μπορώ να υποθέσω ότι μάλλον κάνουν τη δουλειά τους. Υ.Γ.: έχω παρκάρει το αυτοκίνητό μου αρκετές φορές κάτω από το συγκεκριμένο σπίτι, χωρίς να του έχει συμβεί κάτι παράξενο - εκτός ίσως από το ότι κάθε μέρα χρειάζονται περισσότερα ευρώ, για να γεμίσει το ρεζερβουάρ. Γι’ αυτό, ωστόσο, μάλλον δεν ευθύνονται τα πνεύματα...

Ο ΔΕΡΒΙΣΗΣ-ΦΥΛΑΚΑΣ Το «στοιχειωμένο» κτίριο στην Αρετσού. Αν όντως το κατοικεί κάποιο πνεύμα, αυτό δεν θα πρέπει να ανησυχεί για τον λογαριασμό τού ρεύματος. Τα φώτα τα πληρώνουν οι γείτονες...

Το τουρμπέ τού Μουσά Μπαμπά στην πλατεία Τερψιθέας, στην Άνω Πόλη, δεν

50-53 ASTIKOI MYTHOI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:56 PM Page 3

ΑΣΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ

01

έχει αφ’ εαυτού του κάτι παραφυσικό. Πρόκειται για το (οκτάγωνο στην κάτοψη) θολοσκεπές μαυσωλείο τού αγιοποιημένου (από τους μουσουλμάνους) Μουσά Μπαμπά - ένα μοναδικό στο είδος του μνημείο τής Θεσσαλονίκης, που μετρά περισσότερους από πέντε αιώνες ζωής. Μάλιστα, κάποτε αποτελούσε τμήμα τεκέ τού τάγματος των μπεκτασήδων δερβίσηδων (ο όρος «τεκές» προέρχεται από την τουρκική λέξη «tekke» και αναφέρεται στα μέρη όπου συναθροίζονταν οι δερβίσηδες, τα οποία περιελάμβαναν κελιά φιλοξενίας όπου τα τάγματα Σούφι διαβιούσαν και προσεύχονταν με στόχο την εκπλήρωση του πνευματικού τους οράματος). Ώς εδώ, όλα καλά... Το θέμα είναι ότι ειδικά παλαιότερα -άγνωστος ο λόγος που οι φήμες έχουν υποχωρήσει μερικώς τα τελευταία χρόνια- ορισμένοι περαστικοί έβλεπαν να «κόβει βόλτες» στην περιοχή γενειοφόρος ρασοφόρος άνδρας με ψηλό καπέλο και βλέμμα που δεν σήκωνε αντιρρήσεις. Ισχυρίζονταν ότι επρόκειτο για το φάντασμα του δερβίση-φύλακα, που φύλαγε το τουρμπέ. Ουδείς γνωρίζει τι συμβαίνει και σταμάτησαν ξαφνικά οι εμφανίσεις. Μπορούμε ωστόσο να υποθέσουμε ότι το φάντασμα του δερβίση συνταξιοδοτήθηκε - ή ότι οι περαστικοί σταμάτησαν να πίνουν...

Η ΣΤΗΛΗ ΤΩΝ ΟΦΕΩΝ (ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ) Στο πεζοδρόμιο που βρίσκεται έξω από το κτίριο της ΔΕΗ, στην οδό Αγίου Δημητρίου, υπάρχει μια μαρμάρινη στήλη που χρονολογείται στην ελληνιστική εποχή και είναι γνωστή ως «Στήλη των Όφεων». Λέγεται ότι οφείλει την ονομασία της σε ένα περιστατικό που συνέβη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν κάποια ημέρα εμφανίστηκε στην περιοχή μεγάλος αριθμός φιδιών. Με το πέρασμα των ωρών, τα φίδια άρχισαν να έρπουν προς τη στήλη. Το βράδυ, δε, ήταν τόσο πολλά, που σχεδόν την κάλυπταν. Ουδείς μπόρεσε να εξηγήσει επιστημονικά το φαινόμενο και οι κάτοικοι προσπάθησαν να λύσουν το πρόβλημα καταφεύγοντας στη θρησκεία (ο εξορκιστής που κάλεσαν έκανε περίφημη δουλειά). Πάντως, οι παραφυσικές ιδιότητες της στήλης δεν εξαντλούνται στο παρελθόν. Ακόμη και σήμερα, στην εποχή τής υψηλής τεχνολογίας, καταφέρνει να προσελκύει ανεγκέφαλους που δεν μπορούν να αντισταθούν στις δυνάμεις της και γράφουν πάνω της συνθήματα με σπρέι. Κι αυτοί δεν φεύγουν με εξορκιστή...

52-53

03

ΟΙ ΚΗΠΟΙ ΤΟΥ ΠΑΣΑ Ας αρχίσω με τα βασικά: οι Κήποι τού Πασά βρίσκονται πίσω από το νοσοκομείο «Άγιος Δημήτριος» - και είναι αυτό ακριβώς που υποδηλώνει και η ονομασία

τους: κήποι. Ωστόσο, χωρίς πασά, αφού δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο για ύπαρξη πασά ή κάποιου αξιωματούχου. Σύμφωνα με μιαν επιγραφή, κατασκευάστηκαν το 1904. Σήμερα σώζονται (σε όχι καλή κα-

50-53 ASTIKOI MYTHOI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:56 PM Page 4

ούνταν στη Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής. Χτίστηκαν με χρήματα που δόθηκαν από την Υψηλή Πύλη, σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού τού τότε τουρκικού κράτους - αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μνημείο τού οθωμανικού τεκτονισμού, με τους οπαδούς τής λεγόμενης «Ιερής Γεωγραφίας» να το θεωρούν κομβικό γεωμαγνητικό σημείο. Ό,τι κι αν συμβαίνει, το μνημείο δεν έχει αναδειχθεί ακόμη όπως θα του άξιζε.

Η ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΣΤΗΛΗ 02 0 1 Το τουρμπέ τού Μουσά Μπαμπά στην πλατεία Τερψιθέας.

0 2 Η εικόνα τής Παναγίας δεν είναι η μοναδική που ανάρτησαν οι κάτοικοι στο «στοιχειωμένο» της Αρετσούς: άγιοι και σκόρδα συμπληρώνουν το σκηνικό, διά παν ενδεχόμενο.

0 3 Oι Κήποι τού Πασά. Πασάς ουδέποτε υπήρξε. Οι κήποι υπάρχουν ακόμη.

0 4 Το «στοιχειωμένο» στη Βασιλίσσης 0 Όλγας. Η θέα του είναι αρκετή, για να νιώσεις ρίγος στη σπονδυλική σου στήλη.

0 5 Η εικονιζόμενη Στήλη των Όφεων 0 χρονολογείται στην ελληνιστική εποχή.

04

τάσταση) ένα σιντριβάνι, μία σήραγγα, μία στέρνα, μία πύλη που οδηγεί σε υπόγειο χώρο και ένα υπερυψωμένο καθιστικό. Πού έγκειται, όμως, το μυστήριο και

05

το παραφυσικό σε ό,τι τους αφορά; Μάλλον στην ασυνήθιστη αρχιτεκτονική τους. Μοιάζουν περισσότερο με δουλειά τού Γκαουντί παρά με έργο των διάσημων αρχιτεκτόνων που δραστηριοποι-

Στις 20 Ιουνίου 1978, ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,5 βαθμών τής κλίμακας Ρίχτερ έσπειρε τον τρόμο στη Θεσσαλονίκη. Η πολυκατοικία στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Κέντρο Ιστορίας τής πόλης κατέρρευσε, παρασύροντας στον θάνατο 29 ανθρώπους. Για κάποιους, η πτώση της οφειλόταν στους νόμους τής φυσικής, στην αντοχή των υλικών και στην αρχιτεκτονική της... Πολλοί ήταν εκείνοι, όμως, που έσπευσαν να δώσουν μια διαφορετική (και λιγότερο επιστημονική) ερμηνεία: λέγεται ότι το σημείο στο οποίο στεκόταν η πολυκατοικία ταυτιζόταν με την «καρδιά» τού αρχαίου ιππόδρομου της Θεσσαλονίκης, εκεί όπου ο Θεοδόσιος κατέσφαξε 18.000 ανθρώπους. Σ’ αυτόν ακριβώς τον χώρο βρισκόταν τοποθετημένη μια μαρμάρινη στήλη, την οποία κάλυψαν τα πτώματα των σφαγιασθέντων, με το αίμα τους να ποτίζει βαθιά το μάρμαρο. Το 392, όταν αυτοκράτορας έγινε ο Ευγένιος Φλάβιος, οι Θεσσαλονικείς χάραξαν στη στήλη τα ονόματα όλων των σφαγιασθέντων. Αυτός είναι -κατά τον λαϊκό μύθο- ο λόγος που κάθε χρόνο ανήμερα της σφαγής η στήλη αιμορραγούσε. Με την πτώση τού αυτοκράτορα γκρεμίστηκε και η στήλη... Αιώνες αργότερα χτίστηκε η πολυκατοικία. Ο αστικός μύθος υποστηρίζει ότι κατά την εκσκαφή των θεμελίων της βρέθηκαν χιλιάδες όστρακα - και μία σπασμένη στήλη... Οι εργάτες απομάκρυναν τα ευρήματα και συνέχισαν με την οικοδόμηση. Και τότε άρχισε μια σειρά παράξενων φαινομένων: ορισμένοι άρχισαν να ακούν χλιμιντρίσματα αλόγων και κάποιοι άλλοι τις κραυγές των Θεσσαλονικέων. Ο μοναδικός τρόπος για να εξευμενιστούν οι ψυχές ήταν να γίνεται κάθε χρόνο μια τελετήμνημόσυνο. Όταν αυτή σταμάτησε να γίνεται, λέει ο αστικός μύθος, η καταστροφή ήταν αναπόφευκτη...

54-56 NTALI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:57 PM Page 1

O πίνακας «Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο» διά χειρός Σαλβαντόρ Νταλί.

54-56 NTALI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:57 PM Page 2

Ο Ελληνας «Κολόμβος» του Νταλί Χιώτης 100% (και, συγκεκριμένα, από το Χαλκειό) είναι ο άνθρωπος τον οποίο ο διάσημος ζωγράφος επέλεξε πριν από περίπου 65 χρόνια ως μοντέλο του (για να υποδυθεί τον περίφημο θαλασσοπόρο), όταν ο Νταλί δημιουργούσε τον πίνακα «Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο». Σήμερα ζει μόνιμα στο Λονγκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης. Κείμενο: «Επιλογές» team.

Ήταν ο Χριστόφορος Κολόμβος Ιταλός ή Έλληνας; Πορτογάλος ή Καταλανός; Μια σειρά από ιστορίες έχουν υφανθεί γύρω από την καταγωγή τού μεγάλου θαλασσοπόρου και εξερευνητή - σε μία από αυτές ο μίτος οδηγεί στη Χίο. Μπορεί, βέβαια, μέχρι σήμερα να μην υπάρχει ατράνταχτη απόδειξη δεσμού αίματος του ανθρώπου που ανακάλυψε την Αμερική το 1452 με τη Χίο... Όμως, Χιώτης (και μάλιστα 100%) είναι ο «Κολόμβος» τού Σαλβαντόρ Νταλί: ο νέος, δηλαδή, που ο διάσημος ζωγράφος επέλεξε πριν από περίπου 65 χρόνια, για να ποζάρει ως «Χριστόφορος Κολόμβος», όταν ο καλλιτέχνης δημιουργούσε τον πίνακα «Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο». Πρόκειται για τον Χρήστο Ζώα, που κατάγεται από το Χαλκειό τής Χίου, ζει μόνιμα στο Λονγκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης και μίλησε γι’ αυτήν την ιδιαίτερη εμπειρία που απέκτησε, όταν στα πρώτα χρόνια τής ζωής

του στην αμερικανική ήπειρο συνάντησε έναν από τους σημαντικότερους ισπανούς ζωγράφους - και έγινε μοντέλο του.

ΤΟ ΕΡΓΟ Στον πίνακα (που σήμερα φιλοξενείται στο Μουσείο Σαλβαντόρ Νταλί, στη Φλόριντα των ΗΠΑ, αποτελώντας -με διαστάσεις 410 επί 284 εκατοστά- το μεγαλύτερο σε διαστάσεις έργο τού εκκεντρικού καλλιτέχνη), ο Χριστόφορος Κολόμβος αναπαριστάται στην αριστερή πλευρά ως έφηβος αρχαιοελληνικής ομορφιάς, που έρχεται από τη θάλασσα σηκώνοντας το δεξί του πόδι, έτοιμος να κάνει το πρώτο του βήμα στη γη τής Νέας Ηπείρου. Στο δεξί του χέρι κρατά λάβαρο με τη μορφή τής συζύγου του Νταλί, Γκαλά, είτε ως Παρθένου Μαρίας είτε ως Αγίας Ελένης - και εδώ οι απόψεις διίστανται. Στη δεξιά πλευρά τού πίνακα, η μορφή τού Χρήστου Ζώα ως Κολόμβου επαναλαμβάνεται, χωρίς όμως τα μακριά μαλλιά

που είχε προσθέσει στον νεαρό Χιώτη ο Νταλί, στη μορφή τού θαλασσοπόρου. Στο ίδιο έργο απεικονίζεται και ο ίδιος ο Νταλί, ως γονυπετής καλόγερος που κρατά έναν Εσταυρωμένο.

Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΖΩΓΡΑΦΟ Ο Ζώας έφυγε από τη Χίο με το που τελείωσε το γυμνάσιο, στα 18 του χρόνια, για να γίνει και αυτός καπετάνιος, όπως πολλοί συνομήλικοί του εκείνη την εποχή: «Ήταν δύσκολα χρόνια - μόλις είχε τελειώσει και ο εμφύλιος. Την εποχή εκείνοι, όλοι έφευγαν από το νησί» λέει ο ίδιος. Για περίπου τρία χρόνια ταξίδεψε σε κάθε γωνιά τού κόσμου. Στην Ινδία, ωστόσο, αρρώστησε βαριά και έτσι αναγκάστηκε να επιστρέψει στο νησί του, απ’ όπου όμως έφυγε ξανά για Αμερική πριν καλά καλά περάσουν δύο μήνες. Η γνωριμία του με το ζεύγος ΝταλίΓκαλά έγινε στις αρχές τού 1955, στο πε-

54-56 NTALI.qxp:Layout 1 8/30/17 6:57 PM Page 3

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ρίφημο «Russian Tea Room» της Νέας Υόρκης - ένα διάσημο στέκι τής αμερικανικής μεγαλούπολης που προσήλκυε καλλιτέχνες, συγγραφείς και πολιτικούς. Σ’ αυτόν ακριβώς τον χώρο, όπου ο 25χρονος, τότε, Χρήστος Ζώας είχε πιάσει δουλειά, είχε δει το ζευγάρι μία-δύο φορές. «Δεν μιλούσαν σε κανέναν», θυμάται.

Η ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΗ ΓΚΑΛΑ Πρώτη πλησίασε τον νέο με τη μεσογειακή ομορφιά (ήδη, ωστόσο, παντρεμένο και πατέρα ενός παιδιού) η Γκαλά, μια ιδιόρρυθμη προσωπικότητα με τεράστια επιρροή στον ζωγράφο, που σημάδεψε τόσο την προσωπική όσο και την καλλιτεχνική του πορεία. Από τα χείλη της άκουσε για πρώτη φορά την ιδέα να ποζάρει για έναν νέο πίνακα με θέμα την ανακάλυψη της Αμερικής, τον οποίο ο Νταλί θα φιλοτεχνούσε κατά παραγγελία ενός επιχειρηματία. «Μου είπε ότι το ζητούσαν από εμένα, επειδή ο Νταλί ήθελε να παρουσιάσει τον Κολόμβο μικρό σε ηλικία», θυμάται ο Ζώας. «Αρχικά δίστασα, όμως η Γκαλά επέμενε και τελικά πείστηκα». Όσο για την πρώτη εντύπωση που αποκόμισε από το διάσημο ζεύγος; «Πράγματι, είχα ακούσει ότι ήταν παράξενοι... Στην πορεία ωστόσο κατάλαβα ότι το έκαναν περισσότερο για επικοινωνιακούς λόγους» υποστηρίζει.

ΟΙ ΩΡΕΣ ΣΤΟ ΣΤΟΥΝΤΙΟ Στο στούντιο όπου εργαζόταν ο καλλιτέχνης ο Χρήστος Ζώας πήγαινε για περίπου δύο εβδομάδες: «Μου ήταν δύσκολο να ποζάρω επί ώρες. Για την κεντρική μορφή τού έργου, τον Χριστόφορο Κολόμβο, αφενός κρατούσα το πόδι μου όρθιο, αφετέρου φορούσα περούκα. Ο Νταλί πρόσεχε κάθε γωνία που σχημάτιζε το σώμα μου, κάθε σκιά...». Τα προσχέδια τού πίνακα έγιναν στη Νέα Υόρκη, όμως ο ζωγράφος ολοκλήρωσε το έργο στην Ισπανία, όπου δούλεψε πάνω σ’ αυτό δύο χρόνια (1958-1959).

ΤΡΙΕΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Ο Ζώας συνεργάστηκε με το ζεύγος επί σχεδόν τρία χρόνια, κυρίως ως επιμελητής των καταλόγων των έργων τού Νταλί: «Περνούσαμε πολύ χρόνο μαζί, τρώγαμε μαζί... Αν δεν ήξερες ποιος ήταν, δεν καταλάβαινες κάποια διαφορά - η συμπεριφορά του ήταν κανονική. Στον πολύ κόσμο έδινε άλλη εικόνα - η γυναίκα του πάντως ήταν πιο δύσκολη». Όταν του ζήτησαν να τους ακολουθήσει στην Ισπανία και να γίνει ο πιο στενός συνεργάτης τους, ο Ζώας έκλεισε τα αυτιά

56-57

του στις «σειρήνες» και έμεινε στη Νέα Υόρκη: «Δεν μπορούσα να φύγω. Είχα οικογένεια. Είχα το πρώτο μου παιδί και περίμενα το δεύτερο. Δεν ήθελα να δέσω όλη τη ζωή μου με τον Νταλί». Ο ίδιος είδε τον πίνακα -ολοκληρωμένο πια- σε μια έκθεση στη Νέα Υόρκη, χρόνια αργότερα: «Όταν τον είδα, σοκαρίστηκα. Ήταν πολύ ακριβής. Υπάρχουν σημεία πάνω του, που νομίζεις ότι είναι φωτογραφία».

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ Οι εικασίες σχετικά με την καταγωγή τού πραγματικού Χριστόφορου Κολόμβου ακολούθησαν και τον «Κολόμβο» τού Νταλί: όταν πριν από μερικά χρόνια ο ίδιος με τη σύζυγό του επισκέφθηκαν το Μουσείο Σαλβαντόρ Νταλί στη Φλόριντα, άκουσαν έκπληκτοι την ξεναγό να λέει ότι ο «Κολόμβος» στον πίνακα του Νταλί ήταν ένας νέος ψαράς από την Πορτογαλία. Ο κ. Ζώας παρενέβη, για να διορθώσει το λάθος: «Η ξεναγός κοίταζε μία εμένα και μία τον πίνακα... Στο τέλος, άφησε τον κόσμο και φώναξε τους υπευθύνους τού μουσείου». Ο Ζώας τούς έδειξε ντοκουμέντα από εκείνη την περίοδο (όπως φωτογραφίες με τον ίδιο να ποζάρει στο στούντιο για τον Νταλί, με αφιέρωση από τον ζωγράφο). Η διευθύντρια του μουσείου υποσχέθηκε να αποκαταστήσει την αλήθεια στους οδηγούς τού μουσείου: έτσι, τον φωτογράφισαν και ακολούθησαν συνεντεύξεις σε ξένα έντυπα.

ΓΙΑ ΧΑΡΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μετά την απόφασή του να μην ακολουθήσει τον Νταλί και τη Γκαλά στην Ισπανία, ο Ζώας δέχθηκε προτάσεις να εργαστεί ως μοντέλο, τις οποίες όμως αρνήθηκε: «Δεν μου ταίριαζε αυτή η ζωή. Είχα υποχρεώσεις». Συνέχισε να εργάζεται στο «Russian Tea Room» και να ζει στην Αμερική - έως σήμερα, στα 84 χρόνια του. Στην Ελλάδα -συγκεκριμένα, στη Χίο- έρχεται τα καλοκαίρια, μαζί με την ιρλανδικής καταγωγής σύζυγό του, με την οποία απέκτησαν τέσσερα παιδιά και οκτώ εγγόνια. «Το ότι ήμουν μοντέλο τού Νταλί είναι, πια, μια ιστορία για να τη διηγούνται τα παιδιά και τα εγγόνια μου» λέει χαμογελώντας. Η αντίδρασή του αυτή φαίνεται να ταιριάζει απόλυτα με τον χαρακτηρισμό που του είχε αποδώσει ο Νταλί: «Μου έλεγε ότι είμαι πολύ ήρεμος, ότι δεν ενθουσιάζομαι με πολλά πράγματα. Η δική μου ζωή δεν ήταν η ζωή με τον Νταλί: η ζωή μου ήταν η γυναίκα μου, τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου».

ΝΤΑΛΙ ΚΑΙ ΓΚΑΛΑ: ZΕΥΓΑΡΙ ‘Η ΔΙΔΥΜΟ; Για τον Νταλί, η Γκαλά αποτελούσε την ενσάρκωση του απόλυτου. Για όσους τους γνώριζαν αποτελούσαν περισσότερο ένα αχώριστο δίδυμο παρά ένα αμιγώς ερωτικό ζευγάρι. Ήταν απόλυτα εξαρτημένος από εκείνη και αρκούταν στο να παρακολουθεί τις (συχνές) ερωτικές συνευρέσεις της με νέους άνδρες, χωρίς όμως ποτέ να συμμετέχει. Ο ίδιος έλεγε: «Αγαπώ τη Γκαλά περισσότερο από τη μητέρα μου, περισσότερο από τον πατέρα μου, περισσότερο από τον Πικάσο κι ακόμη περισσότερο από το χρήμα. Σ’ εκείνη οφείλω πάνω απ’ όλα την πεποίθηση ότι δεν είμαι τόσο μέτριος όσο νόμιζα». Η Γκαλά, από την πλευρά της, δήλωνε: «Κάθε πρωί μετά το πρόγευμα μου αρέσει να ξεκινώ την ημέρα μου κερδίζοντας 20.000 δολάρια». Οι βιογραφίες υποστηρίζουν ότι «ήταν εκείνη που κατάφερε να μετατρέψει τον 25χρονο, τότε, Νταλί σε ένα τέρας υπερβολής και μεγαλομανίας, όπως ήταν και η ίδια». Βιογράφοι, μαρτυρίες και φήμες τής εποχής συμφωνούν ότι εκείνη αποζητούσε διαρκώς νέους εραστές, ενώ εκείνος της είχε αγοράσει ένα κάστρο για να τους δέχεται, σπαταλώντας όλα τα χρήματα που έβγαζε στην προσπάθειά του να ικανοποιήσει οποιαδήποτε επιθυμία της. Στην πορεία των ετών η Γκαλά αρχίζει να του χορηγεί ένα κοκτέιλ υπνωτικών φαρμάκων που, σταδιακά, καθιστούν τον Νταλί ανίκανο να ζωγραφίσει ή να δημιουργήσει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι προσπαθούσε να τον δηλητηριάσει, κάποιοι άλλοι ότι αμφότεροι πήραν τα φάρμακα με τη θέλησή τους. Το 1982 η Γκαλά πεθαίνει. Θάβεται φορώντας Dior, όπως είχε ζητήσει. Ο θάνατός της κλονίζει τον Νταλί σε τεράστιο βαθμό - αποπειράται να αυτοκτονήσει, ενώ στη συνέχεια κλείνεται στον πύργο του, αρνούμενος να φάει ή να δει οποιονδήποτε. Πεθαίνει μετά από λίγο καιρό, εμφανώς καταβεβλημένος σωματικά. Τελευταία του επιθυμία, να μην ταφεί δίπλα της: έτσι, ο τάφος του βρίσκεται σήμερα μέσα στο μουσείο του, στην πόλη Figueres.

57-GoodLife.qxp:Layout 1 8/30/17 6:58 PM Page 1

Good Life Θέατρο / Κινηματογράφος / Γεύση / Έξοδος / Fitness / Αυτοκίνηση

Βάλτε (πολύ) χρώμα στη ζωή σας Ημέρα με τα Xρώματα. Η πρώτη της διοργάνωση στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε εδώ, στη Θεσσαλονίκη, από την ομάδα Sfina. Έκτοτε διοργανώνεται μία φορά κάθε χρόνο, μέσα στον Σεπτέμβριο.

Η φετινή διοργάνωση έχει προγραμματιστεί για την επόμενη Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου, στο φράγμα τής Θέρμης, από τις τέσσερις το απόγευμα και μέχρι τα μεσάνυχτα. Οι πόρτες ανοίγουν στις 16.00, ενώ λίγο αργότερα θα ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για την καθιερωμένη, ταυτόχρονη ρίψη χρωμάτων. Στο υπόλοιπο της ημέρας το σύνθημα για... ρίψεις θα δίνεται ανά μία ώρα, ενώ ενδιαμέσως οι παρευρισκόμενοι θα είναι ελεύθεροι να ρίχνουν τα χρώματά τους κατά βούληση. Κατά τα λοιπά, το πρόγραμμα της ημέρας περιλαμβάνει συναυλίες, DJ sets, fire show, τοξοβολία, bodypainting, science games, παρκούρ, χορευτικά, ξυλοπόδαρους, χορευτές, μασκότ, τελετές γάμων(!), color balls, αλλά και το αγαπημένο γιγάντιο μαξιλάρι (funbag). Όσο για το line up, περιλαμβάνει τους Xaxakes (live), Imitate your Mother (Γιώργος Χρανιώτης), Smuggler & Hawk (live), Mononome live, Λευ-

θέρη Κορδιάο (fly 104), Γιώργο Τσιλιπάκο, Maria s, Βασίλη Βαρσάμη (zoo 90,8 fm), Ανδρέα Πάτση, Alex kappa και Arp2. Μην ξεχάσετε: πριν φύγετε από το σπίτι σας, πάρτε μαζί σας κόκκινα, μπλε, κίτρινα, πράσινα ή άσπρα μπαλόνια - και, φυσικά, να ντυθείτε στα λευκά. Έτοιμοι; INFO: Οι πόρτες ανοίγουν στις 16.00. Τιμή εισιτηρίων: προπώληση (μέχρι και την παραμονή τού φεστιβάλ) 5 ευρώ, κατά την είσοδο 8 ευρώ (στην τιμή περιλαμβάνεται ένα σακουλάκι με χρώμα). Κάθε επιπλέον σακουλάκι πωλείται προς 2 ευρώ. Εισιτήρια προπωλούνται σε όλα τα καταστήματα Public, ηλεκτρονικά (μέσω των ιστοσελίδων tickets.public.gr και ticketservices.gr) και τηλεφωνικά, καλώντας στο 210-72.34.567 (Ticket Services). Για να φτάσετε στο φράγμα Θέρμης, χρησιμοποιείτε τη γραμμή 66 τού ΟΑΣΘ με αφετηρία το τέρμα Χαριλάου και στάση στο φράγμα Θέρμης.

REWORKS 2017

ALIVE AND KICKING Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε στην τελική ευθεία για το φετινό Reworks. Κείμενο: «Επιλογές» team.

Ο ελληνικός φεστιβαλικός θεσμός που είναι αφιερωμένος στη σύγχρονη μουσική είναι εδώ: για ακόμη μία χρονιά, το Reworks, τo φεστιβάλ που κάθε Σεπτέμβριο μεταμορφώνει τη Θεσσαλονίκη (δεν είναι τυχαίο ότι περιλαμβάνεται στα 10 καλύτερα φεστιβάλ ανά τον κόσμο για τον συγκεκριμένο μήνα), επιστρέφει πιο δυναμικό, πιο γεμάτο, πιο ευρωπαϊκό από ποτέ.

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΛΕΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Το Reworks είναι ένα από τα οκτώ ευρωπαϊκά φεστιβάλ που συμμετέχουν στο διεθνές πρόγραμμα «We are Europe», εκπροσωπώντας και προβάλλοντας την εγχώρια ηλεκτρονική μουσική σκηνή σε ένα κύκλο ανταλλαγών και δημιουργικού διαλόγου στην Ευρώπη. Kαι φέτος, το Reworks συνεχίζει να υποστηρίζει τη συνδημιουργία και την προώθηση καινοτόμων πολιτισμικών και πολιτιστικών πρακτικών, συμβάλλοντας στον σχεδιασμό ενός νέου πολιτιστικού χάρτη για την Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, το Reworks θα υποδεχθεί στη Θεσσαλονίκη τα φεστιβάλ «Nuits Sonores» (από τη Γαλλία) και «Insomnia» (από τη Νορβηγία), τα οποία θα επιμεληθούν μέρος τού καλλιτεχνικού και συνεδριακού προγράμματος.

ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΠΟΥ ΘΑ ΛΑΤΡΕΨΟΥΜΕ Το Resound/Echos of Thessaloniki είναι ένα νέο project, το οποίο πραγματοποιείται από το Reworks Festival, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Τουρισμού Θεσσαλονίκης. Στόχος του είναι η δημιουργία

58-59

ενός soundtrack για την πόλη, βασισμένου σε φυσικούς ήχους που διέπουν τα σημεία της. Πρόκειται για ένα ανοικτό κάλεσμα προς μουσικούς παραγωγούς και μουσικούς απ’ όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό σε ένα μουσικό διάλογο. Ο τρόπος; Το Resound Thessaloniki. Το Reworks Agora, το πολυδύναμο και διαθεματικό φόρουμ τού Reworks Festival, επιστρέφει για δεύτερη χρονιά, ανοίγοντας με τον καλύτερο τρόπο την αυλαία για το φετινό σύγχρονο μουσικό φεστιβάλ τής Θεσσαλονίκης: συζητήσεις, παρουσιάσεις, ομιλίες και προβολές θα πραγματοποιηθούν και φέτος, με στόχο να παρουσιάσουν τις πλέον καινοτόμες εξελίξεις πάνω στη μουσική, στην ψηφιακή κουλτούρα, στη δημιουργική οικονομία και στον πολιτισμό, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην ανάπτυξή τους στη χώρα μας. Παράλληλα, το Reworks Agora παρουσιάζει τη συναυλία τού πρωτοποριακού πιανίστα και συνθέτη Φόλκερ Μπέρτελμαν (ή «Hauschka», όπως είναι ευρύτερα γνωστός). Πρόκειται για έναν μουσικό που έφερε μια νέα διάσταση στην τεχνική τού προετοιμασμένου πιάνου, έχοντας βραβευτεί πολλές φορές για τις συνθέσεις του - με αποκορύφωμα την υποψηφιότητά του για Όσκαρ Μουσικής για την ταινία «Lion», το 2017.

ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΧΩΡΟΣ Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι φέτος ανοίγει μια νέα σελίδα για το Reworks και για την ιστορία του, καθώς το φεστιβάλ εντάσσει τον πολυχώρο ΦΙΞ στους χώρους διεξαγωγής του - συγκεκριμένα, το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου.

Το βιομηχανικό συγκρότημα της ζυθοποιίας ΦΙΞ στη Θεσσαλονίκη κατασκευάστηκε το 1892, αποτελώντας χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής τού τέλους τού 19ου αιώνα. Βρίσκεται στην παλιά βιομηχανική ζώνη τής πόλης (μεταξύ της οδού 26ης Οκτωβρίου και της τρίτης προβλήτας), με το σύνολο των εγκαταστάσεών του να εκτείνεται σε περίπου 25 στρέμματα. Σύμφωνα με τους διοργανωτές, η αυξημένη χωρητικότητα του συγκεκριμένου χώρου ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στις δραστηριότητες του φεστιβάλ, που φέτος παρουσιάζεται ιδιαίτερα ενισχυμένο, με headliners τους Paul Kalkbrenner, Dixon, Solomun, Ben Klock, Recondite, Ata Kak, Adriatique, Bicep, Motor City Drum Ensemble και, φυσικά, τον Hauschka.

INFO: Reworks Festival, από τις 13 ώς τις 17 Σεπτεμβρίου. Εισιτήρια: early bird εισιτήριο τριημέρου (15, 16 και 17.09.2017): 60 ευρώ. Εισιτήριο Τετάρτης (περιλαμβάνει την εμφάνιση του Hauschka στο Reworks Agora): 17 ευρώ. Εισιτήριο Παρασκευής (περιλαμβάνει τις εμφανίσεις των Ben Klock, Dixon και GHA): 20 ευρώ. Εισιτήριο Σαββάτου (περιλαμβάνει τις εμφανίσεις των Solomun, Recondite και Adriatique): 25 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: Stereodisc Record Shop (Αριστοτέλους 4), Lotus Record Shop (Σκρα 7-9), Underground Skate Shop (Δημητρίου Γούναρη 20), Underground Skate Shop (Αγίας Σοφίας 24), Edward Jeans Τσιμισκή (Tσιμισκή 53), Edward Jeans Shop (Mediterranean Cosmos). Μπορείτε, επίσης, να προμηθευτείτε τα εισιτήριά σας online, μέσω των ιστοσελίδων www.tickerhour.com και www.festicket.com

Φωτό: Αλέξανδρος Οικονομίδης.

58-59 REWORKS a.qxp:Layout 1 8/30/17 6:59 PM Page 1

58-59 REWORKS a.qxp:Layout 1 8/30/17 6:59 PM Page 2

60-61 REWORKS.qxp:Layout 1 8/30/17 7:00 PM Page 1

REWORKS 2017

Ο ήχος της πόλης Οι ήχοι μιας πόλης μιλούν για τη ζωή της. Η μουσική της πόλης είναι οι άνθρωποί της, η βαβούρα των δρόμων, το θρόισμα των φύλλων και τα κορναρίσματα, τα παιδικά γέλια στο προαύλιο των σχολείων και οι μουσικές από τα μπαράκια, οι φωνές στη λαϊκή ή το τρανζιστοράκι σε ένα μπαλκόνι. Κείμενο: «Επιλογές» team. Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.

Άραγε, αν οι πόλεις έφτιαχναν soundtrack, όπως οι ταινίες, τι μουσική θα ακούγαμε; Τι μουσική, άραγε, θα γεννήσει η Θεσσαλονίκη; Το project «Resound/Echos of Thessaloniki» τού φετινού Reworks, σε συνδιοργάνωση με τον Οργανισμό Τουρισμού Θεσσαλονίκης, θα δώσει την απάντηση. Οι «Ε» μίλησαν με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της διοργάνωσης, Αναστάσιο Διόλατζη, για να μάθουν κάθε λεπτομέρεια. Πώς προέκυψε αυτό το τόσο ενδιαφέρον project; Εδώ και 12 χρόνια, το Reworks, πέραν της παρουσίασης καλλιτεχνών και μουσικών τάσεων απ’ όλο τον κόσμο, παρουσιάζει σταθερά το έργο ελλήνων καλλιτεχνών και δημιουργών. Θεωρούμε υποχρέωσή μας να δίνουμε βήμα σε νέους δημιουργούς τής χώρας. Πέρα, όμως, από την παρουσίασή τους, νιώσαμε ότι έπρεπε να γίνει το επόμενο βήμα: να δημιουργηθεί μουσική για την ίδια την πόλη. Να δημιουργηθεί ένας ήχος καινοτόμος, εμπνευσμένος από την καθημερινότητα των σημείων της. Έτσι, το φεστιβάλ προχώρησε, με τη συμβολή

 Μερικά από τα πρόσωπα πίσω από το Reworks 2017: από αριστερά, Aναστάσιος Διόλατζης, Νίκος Γιασσάκης, Πόπη Καλαϊτζή, Αλέξανδρος Οικονομίδης, Ανδρέας Αθηναίος, Τάσος Ανθόπουλος.

των Tendts, σε ηχογραφήσεις φυσικών ήχων σε διάφορα σημεία, που αποτελούν ερέθισμα και πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες απ’ όλη τη χώρα, ώστε να δημιουργήσουν μουσική με ήχους τής Θεσσαλονίκης, για τη Θεσσαλονίκη. Ποια είναι η διαδικασία; Μπαίνοντας στη σελίδα www.reworks.gr/ resound, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να «κατεβάσει» τις ηχογραφήσεις. Χρησιμοποιώντας τουλάχιστον ένα sample από αυτά, μπορεί να δημιουργήσει μουσική, την οποία στη συνέχεια στέλνει στη διεύθυνση info@ reworks.gr. Μια επιτροπή, που αποτελείται από τους Cayetano, Larry Gus, And.id και Tendts, μαζί με το Reworks, θα επιλέξουν τους καλλιτέχνες που θα εμφανιστούν στο Reworks αυτού του Σεπτεμβρίου. Αν σας ζητούσαμε να διαλέξετε εσείς μερικούς ήχους τής πόλης, ποιους θα επιλέγατε; Αν η Θεσσαλονίκη διαθέτει κάτι, αυτό σίγουρα είναι η πληθώρα ήχων. Άλλοτε χαλαρωτικοί, άλλοτε γεμάτοι ένταση: από τη θάλασσα στον Λευκό Πύργο, με τις φωνές τού κόσμου που περπατά, και τους ήχους  Το επίσημο hashtag τής φετινής διοργάνωσης.

τού δάσους στο Σέιχ Σου μέχρι τους ήχους τής πόλης και των ανθρώπων της, η Θεσσαλονίκη κατακλύζεται από ήχους. Αυτούς προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε και να συμπεριλάβουμε στο project. Τι θα κάνετε με το υλικό που θα παραχθεί; Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος με την ποιότητα της μουσικής που μας έχει σταλεί - αποδεικνύει ότι η Ελλάδα έχει πλέον πολλά να προσφέρει στη σύγχρονη μουσική. Πέραν των αναγνωρισμένων καλλιτεχνών με διεθνή δισκογραφία που μας τίμησαν με συνθέσεις τους για το «Resound/Echos», το εξαιρετικά ελπιδοφόρο είναι η ποιότητα της μουσικής που μας έστειλαν νέα παιδιά, που είμαι βέβαιος ότι θα είναι η επόμενη γενιά μουσικών παραγωγών τής χώρας. Λόγω της συλλογής αυτού του υλικού και της ποιότητάς του έχουμε πλέον την ευθύνη να το αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Κατ’ αρχάς -και πέραν του ότι, αντί για μία συμμετοχή στο Reworks, προβλέπουμε περισσότερες, καθώς το επίπεδο είναι πολύ καλό- το υλικό διατίθεται ήδη δωρεάν στο κοινό, μέσω Soundcloud. Στόχος μας είναι στο φεστιβάλ να διαμορφωθεί ειδικός χώρος -στο Reworks Agora, στο Μέγαρο Μουσικής-, όπου το κοινό θα μπορεί να ακούει αυτές τις συνθέσεις.

60-61 REWORKS.qxp:Layout 1 8/30/17 7:00 PM Page 2

REWORKS 2017

Ενας υποψήφιος για Oσκαρ στο Reworks Agora ‘17 Hauschka. Πρωτοπόρος σε ένα μουσικό όργανο μπορεί να χαρακτηριστεί εκείνος που κατάφερε να δώσει νέες διαστάσεις στον ήχο του, νέους τρόπους να ερμηνεύσει με αυτό, φτάνοντας στα άκρα τη δημιουργικότητά του. Κείμενο: «Επιλογές» team. Φωτογραφία: Mareike Foecking.

Ο Haushcka αποκαλεί τον εαυτό του «ηχητικό ερευνητή». Η δουλειά του για την ταινία «Lion» απέσπασε τις καλύτερες κριτικές, αποφέροντάς του μία υποψηφιότητα για Όσκαρ Μουσικής στη φετινή τελετή απονομής των περίφημων βραβείων. Ο Φόλκερ Μπέρτελμαν (όπως είναι το πραγματικό του όνομα) γνωρίζει το πιάνο κυριολεκτικά από μέσα προς τα έξω και δεν φοβάται να το προσεγγίσει με φρέσκια ευαισθησία. Την υπέροχη δουλειά του θα έχουμε την ευκαιρία να την απολαύσουμε ζωντανά στη Θεσσαλονίκη, σε μία και μοναδική εμφάνιση, στο πλαίσιο του Reworks Agora, στις 13 Σεπτεμβρίου. Οι «Ε» τον συναντούν λίγο πριν ετοιμάσει τις βαλίτσες του για Ελλάδα. Έχετε αποκτήσει αξιοσημείωτη φήμη, υπήρξατε υποψήφιος για πολλά βραβεία... Ποια είναι η στιγμή  Ο Φόλκερ Μπέρτελμαν, όπως είναι το πραγματικό όνομα του Haushcka, γνωρίζει το πιάνο κυριολεκτικά από μέσα προς τα έξω και δεν φοβάται να το προσεγγίσει με φρέσκια ευαισθησία. Την υπέροχη δουλειά του θα έχουμε την ευκαιρία να την απολαύσουμε ζωντανά στη Θεσσαλονίκη στις 13 Σεπτεμβρίου.

που ένας συνθέτης συνειδητοποιεί ότι είναι πραγματικά καλός σ’ αυτό που κάνει; Νομίζω πως αυτό συμβαίνει, όταν συνειδητοποιήσει ότι αυτό που έχει στο μυαλό του μπορεί να πραγματωθεί. Όταν αυτό που σκέφτομαι μπορεί να λειτουργήσει και έχω την ευκαιρία να το πραγματοποιήσω όπως το φαντάζομαι. Επιπλέον, όταν οι άνθρωποι αντιδρούν σ’ αυτό, είτε από περιέργεια είτε επειδή μαθαίνουν κάτι.

από την οποία «κρύβετε» τις δημιουργίες σας; Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι φαν τής μάσκας, πίσω από την οποία κρύβεται κάποιος. Ίσως πράγματι το ψευδώνυμο να δημιουργεί μια περσόνα, όπως λέτε... Από την άλλη, ωστόσο, εξάπτει την περιέργεια: και, ξέρετε, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, όταν η πραγματικότητα συγκρούεται με την προσδοκία κι εσύ πρέπει να κάνεις «reset».

Ποια ήταν η πρώτη αντίδρασή σας, όταν πληροφορηθήκατε ότι ήσασταν υποψήφιος για ένα βραβείο Όσκαρ; Ήταν κάτι εντελώς εξωπραγματικό. Από την άλλη, βέβαια, είχαμε πολλά σημάδια ότι κάτι τέτοιο ήταν πιθανό... Κατά κάποιον τρόπο, είχα μερικούς μήνες, για να συνηθίσω στην ιδέα. Πάντως, όταν το έμαθα και επίσημα, ενθουσιάστηκα - βγήκα με την οικογένειά μου έξω και το γιορτάσαμε.

Mετά και τις τελευταίες επιτυχίες σας, νιώθετε πως έχετε κατακτήσει κάθε όνειρό σας; Όχι. Νομίζω ότι η ζωή μου ορίζεται από τις ανθρώπινες σχέσεις, από τους φίλους και την οικογένεια - και, φυσικά, από την εξερεύνηση. Είχα ανέκαθεν στόχο να παίζω σε πολλές χώρες, πραγματοποιώντας εμφανίσεις. Με τον τρόπο αυτό έχω τη δυνατότητα να γνωρίζω συνεχώς νέους ανθρώπους.

Έρχεστε για πρώτη φορά στην Ελλάδα; Τι γνωρίζετε για τη χώρα μας; Α, όχι, έχω έρθει αρκετές φορές. Έχω παίξει στην Αθήνα - νομίζω και στη Θεσσαλονίκη, παλαιότερα... Η χώρα σας είναι πανέμορφη και οι άνθρωποί της ενδιαφέροντες και φιλικοί. Είχα ενθουσιαστεί με την έντονη καλλιτεχνική σκηνή. Και παρότι φέτος η Dοcumenta δεν έλαβε πολύ καλές κριτικές, εγώ γνώρισα νέους καλλιτέχνες. Το πραγματικό σας όνομα δεν είναι Hauschka. Υπάρχουν περιπτώσεις που νιώθετε ότι χρησιμοποιείτε το συγκεκριμένο ψευδώνυμο, για να δημιουργήσετε μια περσόνα, πίσω

Αλήθεια, τι επιφυλάσσει το μέλλον για τον Hauschka; Με περιμένουν πολύ ενδιαφέρουσες συνεργασίες, ενώ παράλληλα εργάζομαι πάνω σε καινούργιες ταινίες. Αγαπώ τη διαφορετικότητα στη ζωή μου. Και, φυσικά, επιθυμώ να έρθω στην Ελλάδα ξανά - αγαπώ να βρίσκομαι στη χώρα σας.

INFO: Ο Hauschka θα εμφανιστεί την Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου, στις 21.00, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Περισσότερες πληροφορίες για τα εισιτήρια στην ιστοσελίδα του Reworks 2017 (www.reworks.gr).

62-63 Design.qxp:Layout 1 8/30/17 7:01 PM Page 1

DESIGN

Η Ελλάδα συναντά το Brit chic Επαγγελματική στέγη. Το κατάστημα «Έργον» στην οδό Maddox τού Λονδίνου -διά χειρός τού ταλαντούχου θεσσαλονικιώτικου αρχιτεκτονικού γραφείου Urban Soul Projectαποτελεί μια εναλλακτική έκδοση της βασικής νέας τυπολογίας της γνωστής ελληνικής αλυσίδας, προσαρμοσμένη στο ύφος της βρετανικής πρωτεύουσας. Κείμενο: «Επιλογές» team. Φωτογραφίες: Kimberley Powell.

Τα «Έργον» delis και cafés, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν γίνει γνωστά για το πάθος τους να προσφέρουν αρτιζάνικο φαγητό και ποτό, συνεργαζόμενα με μικρούς παραγωγούς, από τους οποίους προμηθεύονται όλα τα απαραίτητα. Τα αδέλφια Θωμάς και Γιώργος Δούζης άνοιξαν το πρώτο τους κατάστημα στη Θεσσαλονίκη, την πόλη όπου ο παππούς τους διατηρούσε οπωροπωλείο. Η... συνταγή τους μάλλον πέτυχε, αν σκεφτεί κάποιος ότι το ένα κατάστημα έφερε το άλλο, αρχικά στην Ελλάδα και στη συνέχεια σε διάφορες χώρες τού εξωτερικού. Ένα από αυτά τα καταστήματα είναι και εκείνο που η αλυσίδα εγκαινίασε στη Maddox Street τού Λονδίνου (σε μικρή απόσταση από την Oxford Street, πολύ κοντά στο Apple Store τής Regent Street). Ένα κατάστημα, τη διαμόρφωση του οποίου οι ιδιοκτήτες τής εταιρείας εμπιστεύτηκαν στο ιδιαίτερα ταλαντούχο θεσσαλονικιώτικο αρχιτεκτονικό γραφείο Urban Soul Project (www.usp.gr).

ΤΟ CONCEPT Ο χώρος έχει τις συνήθεις διαστάσεις ενός μακρόστενου καταστήματος της περιοχής τής Regent Street, στο κεντρικό Λονδίνο,

62-63

με είσοδο σε εσοχή και με ένα αίθριο με υαλοπέτασμα στην οροφή στο βάθος. Η κεντρική νησίδα πώλησης στο κατάστημα τοποθετείται μπροστά και σε επαφή με τον τοίχο, έτσι ώστε να είναι ορατή και από τον δρόμο, αφήνοντας χώρο για προθήκες, αλλά και για τη στάση και διέλευση των πελατών. Στη διαπλάτυνση του χώρου τοποθετείται ένας επιμήκης καναπές, ενώ για το αίθριο επιλέχθηκε ένα μοναστηριακό τραπέζι. Οι ελεύθεροι τοίχοι αξιοποιούνται για το σύστημα ραφιών τού «Έργον», από μέταλλο και ξύλο. Όσο για τη χρωματική παλέτα στο συγκεκριμένο κατάστημα,

είναι σημαντικά ανοιχτότερη απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει στα υπόλοιπα καταστήματα της αλυσίδας. Βασίζεται στο λευκό ξύλο, στο μέταλλο και στο λευκόφοντο μάρμαρο, καθώς η (διατηρητέα) υφιστάμενη όψη τού καταστήματος είναι ήδη χρωματισμένη λευκή. Όπως σημειώνουν οι αρχιτέκτονες που ανέλαβαν το project, «οι σχεδιαστικές και αισθητικές αποκλίσεις από τη βασική εταιρική ταυτότητα των ‘Έργον’ οφείλονται στην τοποθεσία τού καταστήματος, αλλά και στους κανονισμούς στους οποίους υπόκεινται τα καταστήματα στην περιοχή τής Regent Street».

62-63 Design.qxp:Layout 1 8/30/17 7:01 PM Page 2

Η χρωματική παλέτα στο συγκεκριμένο κατάστημα είναι σημαντικά ανοιχτότερη απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει στα υπόλοιπα καταστήματα της αλυσίδας. Βασίζεται στο λευκό ξύλο, στο μέταλλο και στο λευκόφοντο μάρμαρο, καθώς η (διατηρητέα) υφιστάμενη όψη τού καταστήματος είναι ήδη χρωματισμένη λευκή.

64-65 HEURES-STYLE.qxp:Layout 1 8/30/17 7:02 PM Page 1

HEURES

Dark elegance Αντικείμενα πόθου. Κομψά ρολόγια, για να «ντύσουν» τις βραδινές εμφανίσεις σας.

Metiers d’ Art The Great (Blancpain) Καντράν με ιδιαίτερο ιριδισμό, τον οποίο συμπληρώνει η εγχάραξη σε πατίνα λευκόχρυσου. Με ενεργειακή αυτονομία 8 ημερών.

RailRoad (Longines) Βασισμένο σε ένα μοντέλο των 60s, φέρει τους χαρακτήρες «RR» (RailRoad), που ήταν ορατοί και στο καντράν τού αυθεντικού ρολογιού. Η κάσα (με διάμετρο στα 40mm) φιλοξενεί την αυτοκουρδιζόμενη καλίμπρα L888.2, η οποία παράγεται αποκλειστικά για τη Longines.

Avenger Hurricane (Breitling) Η διάμετρος της κάσας φτάνει τα 50mm(!), ενώ το υλικό της, που ονομάζεται «Breitlight», αποτελεί αποκλειστικότητα της εταιρείας, συνδυάζοντας πρωτοφανή ανθεκτικότητα με απίστευτη ελαφρότητα (3,3 φορές πιο ελαφρύ από το τιτάνιο, 5,8 φορές ελαφρύτερο από το ατσάλι). Την αξιοπιστία τού μοντέλου συμπληρώνει η καλίμπρα B12 τής Manufacture Breitling, ένας αυτοκουρδιζόμενος χρονογράφος με αυτονομία που ξεπερνά τις 72 ώρες. Το ολόμαυρο look «σπάνε» κίτρινες λεπτομέρειες και αριθμοί στο καντράν, που θυμίζουν stencils. Το ρολόι παραμένει αδιάβροχο σε βάθος 100 μέτρων.

Jazzmaster Face 2 Face II (Hamilton) Το μοντέλο τής αμερικανικής εταιρείας φέρει μια περιστρεφόμενη οβάλ κάσα, η μία όψη τής οποίας αποκαλύπτει ένα πολυεπίπεδο καντράν σε τόνους τού γκρι και η άλλη τον μηχανισμό τού ρολογιού, σε ανθρακί τόνους. Η καλίμπρα εξασφαλίζει απόθεμα ενέργειας 60 ωρών.

64-65

64-65 HEURES-STYLE.qxp:Layout 1 8/30/17 7:02 PM Page 2

STYLE

Ο πιο στιλάτος εργένης στην Ιταλία Λάπο Έλκαν. Με καταγωγή από τον πλουσιότερο άνδρα στη σύγχρονη ιστορία τής Ιταλίας, ο εγγονός τού ανθρώπου που διηύθυνε την αυτοκινητοβιομηχανία Fiat είναι ένας από τους πλέον μοδάτους και όμορφους άνδρες στον κόσμο.

Ο παππούς του, Τζιάνι Ανιέλι, δεν ήταν απλώς ένας επιχειρηματίας - έστω και διεθνούς βεληνεκούς. Συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση του ιταλικού στιλ ως σήματος κατατεθέντος τής χώρας του. Και επειδή, όπως λένε, το μήλο πέφτει κάτω από τη μιλιά, ο εγγονός τού Τζιάνι, Λάπο Έλκαν, είναι ο άνδρας που κάθε γυναίκα θα ήθελε να έχει στο πλευρό της: έξυπνος, στιλάτος, από πλούσια οικογένεια και, πλέον, σοβαρός μπίζνεσμαν. Έχοντας ψηφιστεί από το περιοδικό «Vanity Fair» ως ένας από τους πιο καλοντυμένους άνδρες σήμερα, ο Έλκαν έγινε το 2003 διευθυντής Μάρκετινγκ της Fiat, έχοντας προηγουμένως περάσει από τις θέσεις τού βοηθού στο συγκεκριμένο αξίωμα από τις αυτοκινητοβιομηχανίες Ferrari και Maserati. Ωστόσο, οι εξαρτήσεις του από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και τις γυναίκες έφεραν το ένα σκάνδαλο στην προσωπική του ζωή μετά το άλλο. Μάλιστα, ο Έλκαν οδηγήθηκε σε κλινική απεξάρτησης στην Αριζόνα, όταν το 2005 βρέθηκε σε σχεδόν κωματώδη κατάσταση στο σπίτι ενός τραβεστί.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ COMEBACK Μετά την πενταετή απουσία του, ο Έλκαν επιχείρησε το μεγάλο «comeback» το 2011, κάνοντας κάτι πρωτοφανές στα

 Πέραν του (αδιαμφισβήτητου) στιλ του, το οποίο θεωρείται ακαταμάχητο, ο Λάπο μιλά τέσσερις γλώσσες. Έχει σπουδάσει στη Γαλλία και σήμερα μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Ιταλίας, Βρετανίας και Ηνωμένων Πολιτειών (όπου παρεπιδημεί στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη).

χρονικά: «ένωσε» τη μόδα με τα αυτοκίνητα. Η πρωτότυπη συνεργασία του με την creative director του Οίκου Gucci, Φρίντα Γιαννίνι, είχε ως αποτέλεσμα το σήμα τού διάσημου οίκου μόδας να κοσμεί τα αυτοκίνητα Fiat 500 σε μια ειδική έκδοση που απευθυνόταν στους λάτρεις τού brand, αλλά και της μόδας, εν γένει. Πέραν του (αδιαμφισβήτητου) στιλ του, το οποίο θεωρείται ακαταμάχητο, ο Λάπο μιλά τέσσερις γλώσσες. Έχει σπουδάσει στη Γαλλία και σήμερα μοιράζει

τον χρόνο του μεταξύ Ιταλίας, Βρετανίας και Ηνωμένων Πολιτειών (όπου παρεπιδημεί στην αγαπημένη του Νέα Υόρκη). Παράλληλα, ως φανατικός τού χιονιού δεν χάνει ευκαιρία να επισκεφτεί τα δημοφιλέστερα χιονοδρομικά κέντρα τής Ευρώπης, ενώ ο επισκέπτης τού λογαριασμού του στο Instagram θα απολαύσει φωτογραφίες των πιο σπάνιων, ακριβών και συλλεκτικών αυτοκινήτων στον κόσμο - όχι, δεν είναι απλώς λάτρης τής φωτογραφίας: του ανήκουν...

AGENDA

Skin art Το 4ο «Balkan Thessaloniki Tattoo Convention». H μεγάλη γιορτή των tattoo lovers επιστρέφει για τέταρτη χρονιά στη Θεσσαλονίκη, στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου.

Φωτό: Alex Zaitsev/Shutterstock.com

66 Tattoo.qxp:Layout 1 8/30/17 7:02 PM Page 1

Για τέταρτη χρονιά επιστρέφει αυτόν τον Σεπτέμβριο στη Θεσσαλονίκη (στις 9 και 10 του μήνα, στο Block 33) το 4ο «Balkan Thessaloniki Tattoo Convention». Στο πλαίσιό του, περισσότεροι από 150 κορυφαίοι έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες αναμένεται να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, ενημερώνοντας το κοινό και προσφέροντας όλες τις γνώσεις και την αγάπη για την τέχνη τους. Πέραν των καλλιτεχνών, το 4ο «Thessaloniki Tattoo Convention» θα φιλοξενήσει περίπτερα με tattoo supplies, είδη ρουχισμού και αξεσουάρ, gadgets, barbershops και πολλά ακόμη. Συνολικά το πρόγραμμα των δύο ημερών περιλαμβάνει μια σειρά από happenings, μεταξύ των οποίων έκθεση σχεδίων, διαγωνισμός καλύτερου tattoo ανά κατηγορία, live bands, graffiti show, bike and skate show, body painting show και acrobatics.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Κατά τα λοιπά, φέτος το 4ο «Balkan Thessaloniki Tattoo Convention» συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Make A Wish, στο πλαίσιο του οποίου καθ’ όλη τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου 9-10 Σεπτεμβρίου οι tattoo artists θα προσφέρουν χαρά, ευχές και χαμόγελα σε όλους όσοι επιλέξουν να τους επισκεφθούν στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο που έχει προβλεφθεί, όπου θα μπορούν να επιλέξουν το δικό τους «αστέρι τής ευχής», στο μέγεθος και στο σχέδιο που επιθυμούν. Όλα τα έσοδα από τα tattoo «αστέρια της ευχής» θα διατεθούν στο Make A Wish, βοηθώντας να πραγματοποιηθούν οι βαθύτερες επιθυμίες παιδιών ηλικίας από 3 έως 18 ετών, τα οποία αντιμετωπίζουν σοβαρές και απειλητικές ασθένειες, ενισχύοντας έτσι τον αγώνα τους για ζωή με χαρά, δύναμη και ελπίδα. Όπως διευκρινίζουν οι διοργανωτές, λόγω της προσδοκώμενης αυξημένης ζήτησης θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας.

66-67

INFO: Το 4ο «Balkan Thessaloniki Tattoo Convention» στο Block 33 (26ης Οκτωβρίου 33, Θεσσαλονίκη. Τ. 2310-53.35.33.

E. info@block33.gr). Εισιτήριο: 5 ευρώ (ολόκληρο, ημερήσιο. Δωρεάν είσοδος για παιδιά ηλικίας έως 12 ετών και για ΑμΕΑ). Διοργάνωση - παραγωγή: Red & White Productions.

67 ad XATZAKH.qxp:Layout 1 8/30/17 7:03 PM Page 1

ADVERTORIAL ΕΠΙΛΟΓΕΣ

BEAUTY FILES

Γερνάνε τα δόντια; Οι ειδικοί συμβουλεύουν. Πώς μπορούμε να προλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε τη φθορά του χρόνου στο χαμόγελό μας. Κείμενο: Μαρία Χατζάκη, οδοντίατρος

Με την πάροδο του χρόνου παρατηρούμε συχνά δυσάρεστες αλλαγές στο πρόσωπο, στο σώμα, στην υγεία μας γενικότερα. Τα δόντια μας, όπως και τα ούλα, ακολουθούν αυτήν τη φθορά. Επιπλέον, οι ανάγκες μας για κάποια φαρμακευτική αγωγή αυξάνονται, κάτι που πολλές φορές επηρεάζει και τη στοματική μας υγεία. Το σημαντικότερο είναι να επισκεπτόμαστε τον οδοντίατρό μας κάθε εξάμηνο: αυτός είναι ο πλέον κατάλληλος να ελέγξει την κατάσταση της στοματικής μας κοιλότητας και να μας συμβουλεύσει για τα κατάλληλα προϊόντα στοματικής υγιεινής, που πρέπει να χρησιμοποιούμε. Όμως, ακόμη κι αν είμαστε επιμελείς με τη στοματική μας υγιεινή, παρατηρούμε με το πέρασμα των χρόνων υποχώρηση των ούλων, περιοδοντίτιδα, ουλίτιδα, αλλά και προβλήματα δυσάρεστης αναπνοής λόγω της χρόνιας χρήσης φαρμάκων.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ Η σύγχρονη οδοντιατρική μπορεί να δώσει μόνιμη αισθητική βελτίωση και ανανέωση δοντιών και ούλων. Οι τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν είναι αρκετές και συνήθως απαιτείται κάποιος συνδυασμός τους. Συγκεκριμένα: Λεύκανση δοντιών. Με τη χρήση λέιζερ και εγκεκριμένων υλικών μπορούμε να βελτιώσουμε εγγυημένα τον χρωματικό τόνο των δοντιών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ανακτήσουν τη λάμψη και τον χρωματικό τόνο που είχαμε σε νεαρές ηλικίες.

Bonding με σύνθετες ρητίνες. Μια δημοφιλής μέθοδος ανακατασκευής τού χαμόγελου, στο πλαίσιο της οποίας -με διαδικασία ανάλογη της μικρογλυπτικής και με χρήση ειδικών υλικών- καταφέρνουμε να μιμηθούμε την εμφάνιση του φυσικού δοντιού, σε μόλις ένα ραντεβού. Όψεις πορσελάνης. Μια λεπτή φλοίδα πορσελάνης καλύπτει όλα τα μπροστινά δόντια, παρέχοντάς μας τη δυνατότητα να αποκτήσουμε ένα νεανικό, λευκό χαμόγελο σε μόλις ένα ραντεβού, με τη βοήθεια της ρομποτικής οδοντιατρικής. Στεφάνες ολοκεραμικές ή ζιρκονίου. Όταν μεγάλο μέρος τού δοντιού έχει καταστραφεί ή έχει εξασθενήσει, καταφεύγουμε πολλές φορές στη λύση τής  Η οδοντίατρος Μαρία Χατζάκη.

στεφάνης (θήκης). Οι ολοκεραμικές στεφάνες (που δεν περιέχουν μεταλλικό σκελετό), καθώς και οι στεφάνες ζιρκονίου αποδίδουν άψογη αισθητική. Όταν, αντίστοιχα, κάποια δόντια λείπουν, μπορούν να αντικατασταθούν με γέφυρες ζιργονίου χωρίς μέταλλο, εύκολα και γρήγορα, σε ένα μόνο ραντεβού, πάντα με τη χρήση ρομποτικού μηχανήματος. Στο πρόβλημα της απώλειας κάποιων δοντιών λόγω ηλικίας, τα εμφυτεύματα δίνουν σήμερα μιαν επαναστατική λύση. Σε συνδυασμό με την πλαστική χειρουργική περιοδοντίου, τα εμφυτεύματα μπορούν να δώσουν μιαν αισθητικά άριστη λύση. Αν μάλιστα αυτή συνδυαστεί με ουλοπλαστική, που γίνεται με τη βοήθεια λέιζερ, μπορεί να βελτιώσει την εμφάνιση των ούλων και να καλύψει απογυμνωμένες ρίζες και υφιζήσεις. Τεχνικές όπως η κατευθυνόμενη οστική ανάπλαση μπορούν να δώσουν ασφαλή αποτελέσματα στο πρόβλημα της υποχώρησης του οστού με την πάροδο της ηλικίας, με τη βοήθεια οστικών μοσχευμάτων και μεμβρανών. Αν συνδράμει και ένας έμπειρος πλαστικός χειρουργός ή δερματολόγος με μια αντιγηραντική θεραπεία τής περιοχής τού στόματος (όπως έγχυση fillers με υαλουρονικό) ή και με τη χρήση botox, μπορούν να διορθωθούν μικροατέλειες, έντονες γραμμές, ρυτίδες και σημάδια γήρανσης και το τελικό αποτέλεσμα να είναι πραγματικά εντυπωσιακό.

68-69 AUTO.qxp:Layout 1 8/30/17 7:03 PM Page 1

ΑΥΤΟΚΙΝΗΣΗ

Κορυφαία gadgets στην υπηρεσία του οδηγού Νέο Audi A8. Σύμφωνα με τη γερμανική εταιρεία, η τέταρτη γενιά τού καινούργιου Audi A8 είναι το πιο εξελιγμένο αυτοκίνητο στον κόσμο.

Κείμενο: Στέργιος Μανώλης.

Πρόκειται για το πρώτο αυτοκίνητο παραγωγής που έχει αναπτυχθεί ειδικά για υψηλού βαθμού αυτοματοποιημένη οδήγηση. Το σύστημα Audi AI Traffic Jam Pilot αναλαμβάνει την οδήγηση σε αργή κίνηση (με ταχύτητα έως 60 χλμ. την ώρα) και σε αυτοκινητόδρομους όπου υπάρχει μπαριέρα, η οποία διαχωρίζει τις δύο κατευθύνσεις τού δρόμου. Το σύστημα Traffic Jam Pilot (σύστημα υποβοήθησης του οδηγού σε συνθήκες κυκλοφοριακής συμφόρησης) διαχειρίζεται την εκκίνηση, την επιτάχυνση, το τιμόνι και το φρενάρισμα. Έτσι, ο οδηγός δεν χρειάζεται πλέον να ελέγχει το αυτοκίνητο, αλλά μπορεί να απομακρύνει τα χέρια του από το τιμόνι και να επικεντρωθεί σε κάποια διαφορετική δραστηριότητα που υποστηρίζεται από το αυτοκίνητο, όπως η παρακολούθηση της ενσωματωμένης τηλεόρασης.

68-69

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ Η Audi μεταφέρει τα υψηλά πρότυπα ποιότητας στην ψηφιακή εποχή με έναν ριζικά νέο τρόπο χειρισμού, απομακρύνοντας παντελώς το οικείο περιστροφικό κουμπί και το touchpad τού προηγούμενου μοντέλου, ενσωματώνοντας όλες τις λειτουργίες που υπάρχουν στον πίνακα οργάνων, χωρίς κουμπιά και διακόπτες. Ο οδηγός ελέγχει το σύστημα infotainment με το άγγιγμα του δακτύλου του στη μεγάλη οθόνη, ενώ παράλληλα μπορεί να χρησιμοποιήσει μια δεύτερη οθόνη αφής στην κεντρική κονσόλα, για να έχει πρόσβαση στις λειτουργίες κλιματισμού και άνεσης. Ο συνδυασμός τής ακουστικής και της απτής ανάδρασης μαζί με τη χρήση κοινών χειρονομιών αφής καθιστούν τη νέα λειτουργία MMI touch ιδιαίτερα ασφαλή, διαισθητική και γρήγορη στη χρήση. Η δυναμική ανάρτηση απο-

τελεί ένα πλήρως ενεργό σύστημα, το οποίο (μέσα από κάμερες, οι οποίες σαρώνουν συνεχώς το οδόστρωμα) ανεβάζει ή χαμηλώνει κάθε τροχό ξεχωριστά με ηλεκτρικούς ενεργοποιητές, προετοιμάζοντας το αυτοκίνητο, ώστε να απορροφά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανωμαλίες τού οδοστρώματος. Σε συνδυασμό, δε, με το νέο σύστημα Pre Sense (360°), το αυτοκίνητο ανεβαίνει σε κλάσματα του δευτερολέπτου σε περίπτωση επικείμενης πλευρικής σύγκρουσης, μειώνοντας έτσι τις συνέπειες του ατυχήματος στους επιβαίνοντες.

ΟΙ ΚΙΝΗΤΗΡΕΣ Η γκάμα κινητήρων περιλαμβάνει δύο

68-69 AUTO.qxp:Layout 1 8/30/17 7:04 PM Page 2

Σε νέους δρόμους Mercedes X Class. Πρόκειται για το πρώτο pick up στην ιστορία της γερμανικής εταιρείας.

εκτεταμένα ανασχεδιασμένους V6 κινητήρες (έναν 3.0 TDI και έναν 3.0 TFSI, απόδοσης 286 hp και 340 hp, αντίστοιχα), ενώ δύο οκτακύλινδρες εκδόσεις (μία 4.0 TDI με 435 hp και μία 4.0 TFSI με 460 hp) θα ακολουθήσουν αργότερα. Το A8 L e-tron quattro με τον ισχυρό plug-in hybrid drive θα έλθει επίσης αργότερα. Ο 3.0 l TFSI και ο ισχυρός ηλεκτρικός κινητήρας επιτυγχάνουν απόδοση 449 hp και ροπή 700 Nm, ενώ η μπαταρία ιόντων λιθίου αποθηκεύει αρκετή ισχύ για περίπου 50 χιλιόμετρα αμιγώς ηλεκτρικής οδήγησης. Τα νέα Audi A8 και A8 L θα εμφανιστούν στην ελληνική αγορά προς τα τέλη τού 2017.

Το νέο, «αγροτικό» μοντέλο τής Mercedes αναμένεται τον Νοέμβριο στη χώρα μας, με την τιμή του να προσδιορίζεται κοντά στις 38.000 ευρώ. Το υψηλών προδιαγραφών pick up θα είναι διαθέσιμο στις εκδόσεις «Pure» (για σκληρή και απαιτητική χρήση), «Progressive» (για τους φανατικούς τής κίνησης εκτός αστικών κέντρων, με έντονα στοιχεία lifestyle) και «Power» (την οποία θα απολαμβάνουν όσοι κρίνουν ότι το αυτοκίνητο αυτό έχει θέση και στους δρόμους τής πόλης και των μεγάλων αστικών κέντρων). Από πλευράς κινητήρων, θα εφοδιάζεται με ντίζελ κινητήρα τεχνολογίας common rail σε εκδόσεις Χ 220d (με ισχύ 163 ίππους), αλλά και με τον Χ250d (με ισχύ 190 ίππων). Παράλληλα, θα υπάρχει και κινητήρας βενζίνης (αποκλειστικά σε περιορισμένο αριθμό χωρών), ισχύος 165 ίππων, ενώ σε περίπου έναν χρόνο θα είναι διαθέσιμος και ένας V6 ντίζελ κινητήρας ισχύος 258 ίππων. Για το νέο μοντέλο υπάρχει η δυνατότητα τετρακίνησης 4Matic με low range και μπλοκέ διαφορικό πίσω. Σε περίπου έναν χρόνο, ωστόσο, θα προ-

σφέρεται και έκδοση με μόνιμη τετρακίνηση. Όπως είναι φυσικό, η X Class είναι «φορτωμένη» με τεχνολογία, όπως οι λειτουργίες Active Brake Assist, Lane Keeping Assist 7 και Traffic Sign Assist.

Η δυναμική ανάρτηση αποτελεί ένα πλήρως ενεργό σύστημα του νέου μοντέλου, το οποίο (μέσα από κάμερες, οι οποίες σαρώνουν συνεχώς το οδόστρωμα) ανεβάζει ή χαμηλώνει κάθε τροχό ξεχωριστά με ηλεκτρικούς ενεργοποιητές, προετοιμάζοντας το αυτοκίνητο, ώστε να απορροφά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανωμαλίες τού οδοστρώματος.

70-71 VOREINA.qxp:Layout 1 8/30/17 7:04 PM Page 1

AGENDA

Ο μήνας των wine lovers Το ραντεβού. Περιμένοντας «Τα ΒορΟινά» το Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου (και γιορτάζοντας την εποχή τού τρύγου), οι «Οίνοι Βορείου Ελλάδος» μάς προσκαλούν να τους ακολουθήσουμε σε οινικές περιηγήσεις με πυξίδα τα ΒορΟινά, σε επιλεγμένα σημεία της Θεσσαλονίκης, όπως εστιατόρια, wine bars, cafés και κάβες.

Εκδηλώσεις γευσιγνωσίας και οινογνωσίας, κάθετες και οριζόντιες γευστικές δοκιμές, γνωριμία με ποικιλίες και οίνους νέων και παλαιωμένων εσοδειών σε ατελείωτες οινογευσίες, food και wine dines, απολαυστικά pairings, wine cocktails, προτάσεις για περισσότερη οινική απόλαυση και, κυρίως, πολλές συναντήσεις με τους οινοπαραγωγούς τής ένωσης «Οίνοι Βορείου Ελλάδος» περιλαμβάνει (και) ο φετινός Σεπτέμβριος στη Θεσσαλονίκη, σε ένα συναρπαστικό ταξίδι ατελείωτων οινικών περιηγήσεων. Από την επόμενη Δευτέρα 11 και έως την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου οι Θεσσαλονικείς θα έχουν την ευκαιρία να περιπλανηθούν στην πόλη τους με οδηγό το πρόγραμμα των εκδηλώσεων που θα προηγηθούν της κεντρικής, γνωστής και

Από την επόμενη Δευτέρα 11 και έως την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου οι Θεσσαλονικείς θα έχουν την ευκαιρία να περιπλανηθούν στην πόλη τους με οδηγό το πρόγραμμα των εκδηλώσεων που θα προηγηθούν της κεντρικής, γνωστής και εξαιρετικά αγαπημένης εκδήλωσης «Τα ΒορΟινά», στις 23 τρέχοντος μηνός.

70-71

εξαιρετικά αγαπημένης εκδήλωσης «Τα ΒορΟινά» (στις 23 τρέχοντος), επιλέγοντας τις δικές τους οινικές διαδρομές - χωρίς να ξεχάσουν να κάνουν κράτηση, όπου είναι απαραίτητο... Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρίσκουν ενημερωτικό υλικό με το πρόγραμμα των οινικών περιηγήσεων, τα καταστήματα-συνεργάτες (όπου θα πραγματοποιηθούν οι εκδηλώσεις), τους οινοπαραγωγούς που συμμετέχουν και ό,τι άλλο χρειάζονται στην ιστοσελίδα www.voroina.gr, που ενημερώνεται συνεχώς.

ΤΑ ΒΟΡΟΙΝΑ Η κεντρική εκδήλωση γευσιγνωσίας οίνων και αποσταγμάτων τού βορειοελλαδικού αμπελώνα (με τη συμμετοχή των οινοπαραγωγών-μελών τής ένωσης «Οίνοι Βορείου Ελλάδος») θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου, από τις 6 το απόγευμα ώς τις 10 το βράδυ, στην προβλήτα 1, στο λιμάνι τής Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ). Οίνοι λευκοί, ροζέ και ερυθροί, ξηροί, ημίξηροι, αφρώδεις, ημιαφρώδεις και γλυκείς, όπως επίσης και αμπελοοινικά αποστάγματα από τα σημαντικότερα αμπελοτόπια και τα πλέον δημοφιλή οινο-

70-71 VOREINA.qxp:Layout 1 8/30/17 7:05 PM Page 2

ποιεία τής Βόρειας Ελλάδας θα βρίσκονται -μαζί με τους δημιουργούς τους- στη διάθεση του κοινού. Επιπλέον, στο πλαίσιο του πλούσιου παράλληλου προγράμματος της εκδήλωσης το κοινό θα μπορεί να συμμετέχει στον διαγωνισμό τυφλής γευσιγνωσίας, να ενημερωθεί για τον οινοτουρισμό και το δίκτυο των Δρόμων τού Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, να δοκιμάσει εδέσματα από διάφορες επιχειρήσεις παραδοσιακών προϊόντων και να γνωρίσει πώς συνδυάζεται το κρασί με το τυρί, αλλά και τους... λουκουμάδες. Την ίδια στιγμή, οι μικροί επισκέπτες των ΒορΟινών θα έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν (σε τρεις ξεχωριστές παραστάσεις) το έργο «O Καραγκιόζης τρυγητής» από το θέατρο σκιών τού Χρήστου Στανίση. «Τα ΒορΟινά» αποτελούν μία από τις πλέον αγαπητές οινικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα, την οποία το οινόφιλο κοινό αγκάλιασε από το 2005, οπότε πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά. Έκτοτε έχει καθιερωθεί και διεξάγεται ανελλιπώς κάθε χρόνο, με τη θερμή ανταπόκριση χιλιάδων Βορειοελλαδιτών -και όχι μόνο- φίλων τού κρασιού, επαγγελματιών και καταναλωτών.

INFO: Η είσοδος για την κεντρική εκδήλωση «Τα ΒορΟινά» στο λιμάνι τής Θεσσαλονίκης είναι στα 5 ευρώ το άτομο και περιλαμβάνει το ειδικό ποτήρι γευσιγνωσίας. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.voroina.gr ή να απευθυνθείτε στην ένωση οινοπαραγωγών «Οίνοι Βορείου Ελλάδος», καλώντας στα Τ. 2310281.617 και 2310-281.632 ή στέλνοντας email στη διεύθυνση info@wineroads.gr Τα ΒορΟινά πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα τού δήμου Θεσσαλονίκης και του Thessaloniki Food Festival. Διοργάνωση: Ένωση Οινοπαραγωγών «Οίνοι Βορείου Ελλάδος» (W. www.winesofnorthgreece.gr και www.wineroads.gr).

72 RESTO.qxp:Layout 1 8/30/17 7:06 PM Page 1

RESTO

Η Πυλαία των γεύσεων «Μαύρη Χήνα». Η ιδιαίτερη ονομασία τού εστιατορίου, που βρίσκεται στο κέντρο τής Πυλαίας, υπόσχεται ιδιαίτερα πιάτα τής ελληνικής κουζίνας. Οι κλασικές και αγαπημένες γεύσεις «πειράζονται» με τη δημιουργική παρέμβαση του σεφ. Και το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό... Κείμενο: Λεόντιος Παπαδόπουλος. Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.

Μόλις τον περασμένο Μάρτιο, ένα εστιατόριο, που άνοιξε πάνω στον κεντρικό δρόμο τής Πυλαίας (την οδό Προφήτη Ηλία), κατάφερε να γίνει σημείο αναφοράς στην εστίαση όχι μόνο στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη. Η ονομασία του; «Μαύρη Χήνα». Πριν αρχίσετε να αναρωτιέστε αν υπάρχουν μαύρες χήνες, σας προλαβαίνω και σας ενημερώνω ότι πρόκειται για μια ράτσα που απαντά στον Έβρο. Υπάρχει, επίσης, η γκρι χήνα τού Καναδά - και πάει λέγοντας... Βλέπετε, οι άνθρωποι του εστιατορίου έψαχναν για μιαν ιδιαίτερη ονομασία που να σε προδιαθέτει εξαρχής για τα ιδιαίτερα πιάτα που θα απολαύσεις. Η λέξη «ιδιαίτερα» που χρησιμοποιώ δεν σημαίνει ότι απευθύνονται στους λάτρεις των γκουρμέ και εξεζητημένων απολαύσεων: το αντίθετο. Απευθύνονται σε όλους όσοι αγαπούν την ελληνική κουζίνα (δηλαδή, σε όλους εμάς), οι οποίοι όμως λαχταρούν να δοκιμάσουν αυτό το «κάτι παραπάνω».

ΤΟ ΦΑΓΗΤΟ Αναφέρω τρία πιάτα, για να καταλάβετε τι εννοώ: η τηγανιά παλαμίδας με πατατούλες και σέλερι είναι μια κλασική τηγανιά, με τη διαφορά ότι παρασκευάζεται με φρέσκο ψάρι. Και είναι θεσπέσια! Το ριζότο με γαρίδες, μους φέτας και τσιμένι (το βασικό συστατικό τού παστουρμά) πηγαίνει το ριζότο ένα βήμα παραπέρα: η γεύση παραπέμπει στις γα-

72-73

  Στη «Μαύρη Χήνα» θα βρείτε κυρίως πιάτα και σαλάτες που ξεχωρίζουν για τις εξαιρετικές εμπνεύσεις τού σεφ - και, κατά συνέπεια, για τη γεύση τους. Η σαλάτα καρπούζι, για παράδειγμα, παρασκευάζεται με κομμάτια καρπουζιού, ντοματίνια, μους φέτας, ποπ κινόα, κάπαρη, φύλλα κάπαρης και τουίλ κουρκουμά.

ρίδες σαγανάκι και δεν θα την ξεχάσετε ποτέ. Τέλος, η χοιρινή μπριζόλα με το πλευρό της και πατατούλες εποχής θα χορτάσει και θα ικανοποιήσει γευστικά ακόμη και τον πλέον απαιτητικό (να επισημάνω ότι ζυγίζει ένα κιλό!). Αξίζει να σημειώσω και κάτι ακόμη: ότι το μοσχαρίσιο κρέας προέρχεται από μια φυλή ελληνικής και γαλλικής ποικιλίας, από φάρμα τού Πολυγύρου. Το κρέας ωριμάζει για περισσότερο από

έναν μήνα υπό ειδικές συνθήκες και ειδικά για το συγκεκριμένο εστιατόριο. Όσο για το ψάρι, αυτό έρχεται καθημερινά από την ιχθυόσκαλα της Μηχανιώνας. Δεν θα μακρηγορήσω... Θα σας αφήσω να ανακαλύψετε μόνοι σας τις εκλεκτές γεύσεις. Σας προτείνω, όμως, να συνοδεύσετε τα πιάτα σας με κάποιο κρασί από τον ελληνικό ή τον ξένο αμπελώνα. Οι άνθρωποι της «Μαύρης Χήνας» θα χαρούν να σας κάνουν τις δικές σας προτάσεις. Σημειώστε, δε, ότι οι περισσότερες ετικέτες σερβίρονται και σε ποτήρι.

INFO: «Μαύρη Χήνα», Προφήτη Ηλία 49 (Πυλαία). Τ. 2310-324303. Ωράριο λειτουργίας (κουζίνας): Τρίτη-Σάββατο 19.00-00.00, Κυριακή 13.00-18.00. Δευτέρα κλειστά.

73 ad TARASOUDH.qxp:Layout 1 8/30/17 7:07 PM Page 1

ADVERTORIAL ΕΠΙΛΟΓΕΣ

ΠΑΙΔΙ

Οραση και σχολική ετοιμότητα Η απορία. Είναι το παιδί μου έτοιμο να πάει σχολείο; Κείμενο: Μαρία Ταρασούδη, συμπεριφορική οπτομέτρης, MSc

Όλα τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο και τα περισσότερα δεν αντιμετωπίζουν κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Κάποια παιδιά, όμως, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις σχολικές απαιτήσεις, καθυστερούν στην αντιγραφή από τον πίνακα, μένουν πίσω στην ανάγνωση και ταλαιπωρούνται επί ώρες με τη μελέτη στο σπίτι... Πίσω από αυτές τις καταστάσεις μπορεί να κρύβονται προβλήματα όρασης που, αν αντιμετωπιστούν εγκαίρως, θα απαλλάξουν το παιδί από τα δυσάρεστα συμπτώματα.

ΠΩΣ ΝΑ ΕΝΕΡΓΗΣΕΤΕ Αρχικά θα πρέπει να απευθυνθείτε σε οφθαλμίατρο, ώστε να διαπιστωθεί η καλή υγεία των ματιών και να εντοπιστεί εάν υπάρχει κάποιο ανατομικό πρόβλημα. Κατόπιν, η εξέταση από συμπεριφορικό οπτομέτρη θα δείξει αν υπάρχουν λειτουργικές δυσκολίες στην όραση, που δυσκολεύουν το παιδί στο σχολείο. Ένα στα τέσσερα παιδιά αντιμετωπίζει αντίστοιχες δυσκολίες σε θέματα λειτουργίας τής όρασης, παρότι βλέπει 10/10 και δεν χρειάζεται γυαλιά. Με τον όρο «λειτουργική όραση» εννοούμε τον τρόπο συνεργασίας των δύο ματιών, τον τρόπο που κινούνται, τη σύγκλιση των ματιών στις κοντινές αποστάσεις, την προσαρμογή των ματιών από μακριά σε κοντά και ένα πλήθος από άλλες οπτικές δεξιότητες. Πολύ συχνά συναντούμε περιπτώσεις ανεπάρκειας σύγκλισης ή ανωριμότητας στην οφθαλμοκίνηση κατά την ανάγνωση. Αυτές οι δύο καταστάσεις δεν αντιμετωπίζονται με γυαλιά και προκαλούν

μεγαλώνει, τη στιγμή που οι σχολικές απαιτήσεις αυξάνονται. Η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση και θεραπεία των καταστάσεων αυτών είναι το vision training. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα ειδικών ασκήσεων για τα μάτια και τον εγκέφαλο, που προσαρμόζεται εξατομικευμένα στις ανάγκες κάθε παιδιού. Μέσα από το vision training (ή vision therapy) μαθαίνουμε στον εγκέφαλο έναν διαφορετικό τρόπο να χρησιμοποιεί τα μάτια και, με την επανάληψη, καταφέρνουμε να εμπεδώσουμε μια πιο αποτελεσματική και λειτουργική όραση. Έτσι, η ανάγνωση γίνεται με άνεση και ευκολία, αλλάζοντας τη συνολική στάση τού παιδιού απέναντι στο σχολείο και στα μαθήματα. μεγάλη δυσκολία στην ανάγνωση και στη μελέτη τού παιδιού. Πρόκειται για καταστάσεις που συνήθως περνούν απαρατήρητες από τον κλασικό οφθαλμολογικό έλεγχο και ταλανίζουν το παιδί καθώς

INFO: Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.visiontraining-thessaloniki.gr

74 BAR.qxp:Layout 1 8/30/17 7:07 PM Page 1

BAR ETC.

Απόλαυση αφ’ υψηλού «Looney Bean». Μια από τις πιο φρέσκες προτάσεις διασκέδασης και αναψυχής στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται (κυριολεκτικά) ψηλά: στον 2ο όροφο του εκπτωτικού εμπορικού κέντρου One Salonica. Στο υπέροχο μπαλκόνι τού café bar θα απολαύσετε τον καφέ, το ποτό σας ή κάποιο εξαιρετικό πιάτο,αγναντεύοντας το λιμάνι. Κείμενο: Λεόντιος Παπαδόπουλος. Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.

Θα μπορούσα να πάρω αφορμή από την εξαιρετική διακόσμηση, τους υπέροχους καφέδες, τη μεγάλη ποικιλία ποτών και τα θεσπέσια πιάτα τού «Looney Bean», για να αρχίσω το κείμενό μου, δεν γίνεται όμως να μη ξεκινήσω εκθειάζοντας το υπέροχο μπαλκόνι. Η αλήθεια είναι ότι θα ήθελα να το αγοράσω... Και επειδή αυτό δεν γίνεται, προτείνω να κάνετε (και εσείς) το αμέσως καλύτερο: να το επισκεφθείτε όσο ο καιρός είναι ακόμη καλός, για να απολαύσετε τη θέα τού λιμανιού και του Θερμαϊκού. Ανάλογα με την ώρα, έχετε αρκετές επιλογές: αν πάτε πρωί, μπορείτε να απολαύσετε τον πρώτο καφέ τής ημέρας (δοκιμάστε τον ελληνικό στη χόβολη) και ένα πλήρες πρωινό - μια ομελέτα, για παράδειγμα... Το μεσημέρι, λίγο μετά τα ψώνια σας στο εμπορικό, είναι η καλύτερη ώρα για ένα ποτήρι κρασί και μια ολόφρεσκη σαλάτα. Η λίστα με τα αποκλει-

στικά ελληνικά κρασιά θα σας ικανοποιήσει απόλυτα. Φυσικά, μπορείτε να κόψετε την πείνα σας με κάποιο κλαμπ σάντουιτς ή να απολαύσετε ένα κυρίως πιάτο, όπως μια πίτσα, ζυμαρικά ή ένα ζουμερό βουβαλίσιο burger. Το βράδυ εννοείται πως είναι η καλύτερη ώρα για να πιείτε το ποτό σας, απολαμβάνοντας από μακριά τα φώτα τής πόλης. Οφείλω να κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη διακόσμηση του καταστήματος, στο οποίο «βασιλεύει» το ξύλο (η επιφάνεια του μπαρ είναι ένας κορμός δέντρου κομμένος στη μέση), το μέταλλο (στις καρέκλες) και το μπαμπού (στα φωτιστικά και στις πολυθρόνες). Όσο για το κατα-

πράσινο φόντο τού μπαρ, μοιάζει με αναρριχόμενο φυτό. Τη συνολική -εξαιρετική- εμπειρία ολοκληρώνουν οι μουσικές απ’ όλο τον κόσμο, που ακούγονται στο υπόβαθρο. Και, ευτυχώς, η έντασή τους είναι τέτοια, που σας επιτρέπει να συζητήσετε άνετα με την παρέα σας την ώρα που απολαμβάνετε τον καφέ ή το ποτό σας.

INFO: «Looney Bean», Γιαννιτσών με Κωλέττη (στον 2ο όροφο του εκπτωτικού εμπορικού κέντρου One Salonica). T. 2310-538.627. Ωράριο: 09.00-00.00 τις καθημερινές και 09.00-01.00 την Παρασκευή και το Σάββατο.

75 NETSIKA.qxp:Layout 1 8/30/17 7:09 PM Page 1

WINE & SPIRITS

Ροζέ φυσαλίδες Αρωματικά και ευχάριστα. Για την επίσημη «πρώτη» τού φθινοπώρου προτείνουμε ροζέ κρασιά ελλήνων οινοποιών.

Κείμενο: Μαρία Νέτσικα, χημικός-οινολόγος, δημοσιογράφος οίνου.

Η αύξηση που καταγράφουν παγκοσμίως οι πωλήσεις ροζέ κρασιών είναι σταθερή και εντυπωσιακή. Είναι σαφές ότι τα ροζέ κρασιά έχουν πλέον καταφέρει να μας πείσουν για την ποιότητα και τη θέση τους στο τραπέζι μας. Μικρότερη, αλλά εξίσου σημαντική είναι η αύξηση της ζήτησης για τα αφρώδη κρασιά παγκοσμίως, αλλά πλέον -επιτέλους- και στην Ελλάδα. Συνδυάζοντας αυτές τις δύο τάσεις, οι έλληνες οινοποιοί μάς προσφέρουν αρωματικά, ευχάριστα ροζέ κρασιά με φυσαλίδες: σπινθηροβόλες και φινετσάτες προτάσεις από Ξινόμαυρο, Αγιωργίτικο, Λημνιώνα κ.ά. Απολαύστε τα ελληνικά ροζέ αφρώδη κρασιά. Ιδανική παρέα (και) για το φθινόπωρο, που θα σας βγάλουν ασπροπρόσωπους και στο τραπέζι.

Ακακίες Sparlking, Κυρ-Γιάννη Το μοναδικό ελληνικό ροζέ αφρώδες κρασί που φέρει ένδειξη ονομασίας προέλευσης, παράγεται στο Αμύνταιο από Ξινόμαυρο. Οι Ακακίες Sparkling έχουν ζωηρό ροζ χρώμα και κορδόνια από φίνες φυσαλίδες, με διακριτική μύτη βατόμουρου και φράουλας. Ιδιαίτερα ελκυστικό, μακρύ και πλούσιο στόμα, που τελειώνει με δροσιστική οξύτητα και μετρημένη γλυκύτητα. Σκέφτεστε κάτι πιο απολαυστικό για το ξεκίνημα μιας βραδιάς;

Amalia Rosé, Κτήμα Τσέλεπου Ο Γιάννης Τσέλεπος συνεχίζει τη σπουδαία δουλειά του στα αφρώδη κρασιά, χαρίζοντάς μας την Amalia Rosé. Ένα 100% Αγιωργίτικο από τον ορεινό Ασπρόκαμπο Νεμέας συν η κλασική μέθοδος Καμπανίας. Πραγματικά ξεχωριστό ροζέ αφρώδες, με παιχνιδιάρικο χρώμα, επίμονα κορδόνια φυσαλίδων, μύτη με υποψίες μαγιάς που εξελίσσονται σε όχημα για την ανάπτυξη των λεπτών αρωμάτων βατόμουρου και κερασιού.

Edenia, Κτήμα Θεόπετρα Ένα κομψό και απολαυστικό ροζέ αφρώδες βιολογικής γεωργίας από τη Λημνιώνα, στα Μετέωρα (ΠΓΕ Μετέωρα). Γοητευτικό, με παιχνιδιάρες φυσαλίδες και λαμπερό ρουμπινί χρώμα, ευωδιάζει σμέουρα, κεράσια και βότανα. Στο στόμα είναι ζωηρό, με γαργαλιστικές φυσαλίδες και ανεπαίσθητες τανίνες. Ολοκληρώνεται με δροσερή μπισκοτένια επίγευση.

Aurelia Sparkling, Ζοίνος Ροζέ αφρώδες από τη ζώνη τής Ζίτσας, στην Ήπειρο. Παράγεται από το ντόπιο blend Ντεμπίνα (70%), Βλάχικο και Μπεκιάρι. Στο ποτήρι έχει έντονο τριανταφυλλί χρώμα. Ξεκινά με μετρημένη αυστηρότητα, που δίνει τη θέση της στην τσαχπινιά τής ευχάριστης γλύκας στο τελείωμα - και όλα αυτά ενώ απελευθερώνει διαδοχικά παλιρροιακά κύματα φράουλας, κόκκινου φρούτου και ζυμών.

«Αποδέξου ό,τι σου προσφέρει η ζωή και προσπάθησε να πίνεις από κάθε κούπα. Καλό είναι να δοκιμάζεις από όλα τα κρασιά... Από ορισμένα, καλά θα κάνεις να πιεις μόνο μία γουλιά. Με κάποια άλλα, ωστόσο, επιβάλλεται να αδειάσεις ολόκληρο το μπουκάλι». ΠΑΟΥΛΟ ΚΟΕΛΟ

76-78 cine.qxp:Layout 1 8/30/17 7:12 PM Page 1

CINÉ

Χλωμό φθινόπωρο με «οάσεις» τις επανεκδόσεις Οι ταινίες τού Σεπτεμβρίου. Στις τέσσερις εβδομάδες τού Σεπτεμβρίου βγαίνουν 40 νέες ταινίες. Παραμένει σταθερό το ερώτημα «πότε θα προλάβουν οι σινεφίλ να ‘απορροφήσουν’ τόσα φιλμ». Tο Σεπτέμβριο θα σώσουν πέντε κορυφαία φιλμ τεσσάρων δημιουργών που προβάλλονται σε επανέκδοση και κάνουν την απόλυτη διαφορά. Στον μεν «Άνθρωπο που έπεσε στη Γη» τού Νίκολας Ρεγκ αναφέρομαι αναλυτικά πιο κάτω. Τα άλλα τέσσερα αριστουργήματα είναι η ανατρεπτική αναρχική έκρηξη του Λουίς Μπουνιουέλ στον «Εξολοθρευτή άγγελο» (1962), η πολλαπλά στοχαστική δημιουργία για την τέχνη και την αναπαράσταση στην «Αλήθεια και το ψέμα» (1973) του Όρσον Γουέλς και ο μινιμαλισμός τού Τζιμ Τζάρμους, σε δύο εκδοχές: στο αινιγματικό «Mystery train» (1989) και στο ποίημα της φιλοσοφίας τού αναχωρητισμού «Ο νεκρός» (1995), που κέρδισε τη διάκριση της καλύτερης ξένης ταινίας στα ευρωπαϊκά βραβεία.

Κεiμενο: Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου / dermetzo@otenet.gr

ΗΠΑ. Τρεις νεαροί μαύροι δολοφονήθηκαν στο μοτέλ «Αλγέρι». Ακολούθησε τρομερό χάος, ενώ την τάξη επιχείρησε να επιβάλει η εθνοφυλακή τού Μίσιγκαν. Η Μπίγκελοου, με το γνωστό, αφηγηματικό ύφος της και την αισθητική που γνωρίζουμε από τις ταινίες της «Hardlocker» και «Zero Dark Thirty», δημιουργεί ένα πειστικό, δραματοποιημένο ντοκουμέντο, με το μοντάζ να σφυροκοπά και την ατμόσφαιρα εξαιρετική. (Στις αίθουσες από 07/09).

Ερχεται τη νύχτα (It comes at night) Σκηνοθεσία: Τρέι Έντουαρτ Σουλτς. Σενάριο: Τρέι Έντουαρτ Σουλτς. Παίζουν: Τζόελ Έτζερτον, Κρίστοφερ Άμποτ.

Αμερικανικό θρίλερ τρόμου με πάρα πολύ καλές κριτικές από τις ΗΠΑ (παρότι μυθοπλαστικά βαδίζει σε ένα τετριμμένο μοτίβο). Στην ασφάλεια ενός σπιτιού, ένας άνδρας με τη γυναίκα και το παιδί του -όλοι τους πολύ αγαπημένοιπροστατεύονται από ένα υπερφυσικό φαινόμενο που συμβαίνει έξω. Όλα όμως θα ανατραπούν, όταν ένα απελπισμένο νεαρό ζευγάρι βρίσκει καταφύγιο στο σπίτι τής οικογένειας. (Στις αίθουσες από 07/09).

(Les ex)

(Detroit) Σκηνοθεσία: Κάθριν Μπίγκελοου. Σενάριο: Μαρκ Μπόαλ. Παίζουν: Τζον Μπογιέγκα, Άντονι Μάκι, Άλγκι Σμιθ.

76-77

Σκηνοθεσία: Μορίς Μπαρτελεμί. Σενάριο: Μορίς Μπαρτελεμί. Παίζουν: Ζαν Πολ Ρουβ, Πατρίκ Τσεσνέ, Αρνό Ντουκρέ. Η νέα ταινία τής γνωστής αμερικανίδας σκηνοθέτιδας Κάθριν Μπίγκελοου είναι αφιερωμένη στην επέτειο της συμπλήρωσης μισού αιώνα από το 1967, όταν καταγράφηκε η μεγαλύτερη εξέγερση στην ιστορία των σύγχρονων

Η εξαδέλφη μου, Ραχήλ (My cousin, Rachel) Σκηνοθεσία: Ρότζερ Μίτσελ. Σενάριο: Ρότζερ Μίτσελ. Παίζουν: Ρέιτσελ Βάις, Σαμ Κλάφιν, Λέιν Γκλεν.

Οι πρώην

Ντιτρόιτ

Όλοι τους έχουν μπερδεμένη ερωτική ζωή, φοβίες και απογοητεύσεις, στο τέλος όμως καθένας τους θα βρει την ευκαιρία του. Ευαίσθητη, συμπαθητική κομεντί, με τη γνωστή γαλλική φινέτσα. (Στις αίθουσες από 07/09).

Ενδιαφέρουσα γαλλική ταινία τού Μορίς Μπαρτελεμί, που μας μεταφέρει στο σύγχρονο Παρίσι. Αφηγείται την ιστορία πέντε φίλων - του Αντουάν, του Ντιντιέ, του Λοράν, του Σερζ και του Γκρεγκ.

Η νέα ταινία τού Ρότζερ Μίτσελ με τη γοητευτική Ρέιτσελ Βάις στον κεντρικό ρόλο. Η ιστορία τής ταινίας μάς μεταφέρει στη βικτωριανή Αγγλία, όπου ένας νεαρός άγγλος αριστοκράτης σχεδιάζει τη δολοφονία τής γυναίκας τού νεκρού εξαδέλφου του, επειδή πιστεύει ακράδαντα ότι αυτή τον σκότωσε. Καθ’ οδόν, όμως, θα την ερωτευτεί, ενώ θα υπάρξουν και πολλές ανατροπές. Ατμοσφαιρική ηθογραφία εποχής με εξαιρετική ατμόσφαιρα, μυστήριο και αργούς ρυθμούς. Αν μπεις στο κλίμα της, σε συνεπαίρνει. (Στις αίθουσες από 14/09).

All I see is you (All I see is you) Σκηνοθεσία: Μαρκ Φόρστερ. Σενάριο: Σον Κόνγουέι, Μαρκ Φόρστερ. Παίζουν: Υβόνη Στραχόβσκι, Μπλέικ Λάιβλι, Τζέισον Κλάρκι.

76-78 cine.qxp:Layout 1 8/30/17 7:12 PM Page 2

Πικαδέρο (Pikadero) Σκηνοθεσία: Μπεν Σάροκ. Σενάριο: Μπεν Σάροκ. Παίζουν: Μπάρμπαρα Γκενάγκα, Ιλένια Μπαλιέτο, Λάντερ Οταόλα.

Η νέα ταινία τού ευαίσθητου σκηνοθέτη Μαρκ Φόρστερ, που πολλές φορές χειρίζεται θέματα ιδιαίτερα σκληρά («Ο χορός των τεράτων»), διεκπεραιώνοντάς τα εξαιρετικά. Μια τυφλή γυναίκα, με τη βοήθεια του συζύγου της, βρίσκει το φως της. Αντί να χαρεί, συγκλονίζεται στην κυριολεξία και τρομάζει από αυτά που ανακαλύπτει. Πρωτότυπο σενάριο, μέτρια ωστόσο η σκηνοθετική διαχείριση. (Στις αίθουσες εντός του Σεπτεμβρίου)

Renegades (Renegades) Σκηνοθεσία: Στίβεν Κουέιλ. Σενάριο: Ρίτσαρντ Γουένκ, Λικ Μπεσόν. Παίζουν: Τζ.Κ. Σάιμονς, Γιούαν Μπρέμνερ, Σάλιβαν Στάπλετον.

Μια συμπαραγωγή Ισπανίας-Βρετανίας σε σκηνοθεσία τού Μπεν Σάροκ, που κέρδισε τα βραβεία Καλύτερης Ταινίας στο φεστιβάλ τού Εδιμβούργου, Κριτικών στο φεστιβάλ τής Ζυρίχης και Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ τού Κιέβου. Πρόκειται για ένα φιλμ που συνδυάζει τη σύγχρονη οικονομική κρίση στην Ισπανία με το ηθογραφικό ντοκουμέντο και τη

μένη απ’ ό,τι υπολόγιζαν, αφού ο εχθρός τούς εντοπίζει και, πλέον, τους μένουν μόνο 10 ώρες, για να αποτελειώσουν ό,τι άρχισαν. Πολύ τυποποιημένη περιπέτεια που ούτε καν συγκρίνεται με το κλασικό «Ήρωες με βρώμικα χέρια». Για το κοινό των cineplex. (Στις αίθουσες από 07/09).

Χωρίς ενοχές (Irréprochable) Σκηνοθεσία: Σεμπαστιάν Μαρνιέ. Σενάριο: Σάμιουελ Ντου, Σεμπαστιάν Μαρνιέ. Παίζουν: Μαρίνα Φουά, Τζέρεμι Έλκάιμ.

Μια ομάδα των ειδικών δυνάμεων του αμερικανικού ναυτικού αναλαμβάνει αποστολή στην ταραγμένη από τον πόλεμο Βοσνία, όπου θα ανακαλύψει έναν θησαυρό σε χρυσό, στον πάτο μιας λίμνης. Οι φήμες φέρουν την αξία του να ανέρχεται σε πολλά εκατομμύρια δολάρια. Σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν τους ντόπιους, λειτουργούν εκτός κανόνων και διοργανώνουν μια ληστεία, ώστε να επιστρέψουν τον χρυσό στους νόμιμους κατόχους του. Η αποστολή ωστόσο αποδεικνύεται περισσότερο αιματοβαμ-

δραματική κομεντί. Ένα νεαρό ζευγάρι Ισπανών που ζει σε μια μικρή πόλη στη χώρα των Βάσκων περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι, πολλές φορές συγγενών, επειδή δεν διαθέτουν επαρκές εισόδημα. Το κυριότερο πρόβλημά τους είναι ότι επιθυμούν να κάνουν έρωτα και

ριέρα της. Προς έκπληξή της, αυτός δηλώνει έτοιμος να την προσλάβει, καθώς η αγορά ακινήτων στην περιοχή του περνά περίοδο άνθησης. Της εξηγεί ότι έχει ήδη βρεθεί και κάποιος άλλος για τη δουλειά, εκείνη όμως είναι πεπεισμένη ότι, με την πείρα και τα προσόντα της, θα κερδίσει τη θέση. Κι όμως: η Όντρι, η «αντίπαλος», είναι νεότερη και ομορφότερη - και προσλαμβάνεται άμεσα. Πρόκειται για κάτι πολύ «χοντρό» για να το αντέξει η Κονστάνς - και δεν θα το αφήσει έτσι. Πολύ ενδιαφέρον σενάριο, έντονη κριτική τού κυνισμού και καλά στοιχεία νουάρ. Μια καλή μικρή έκπληξη. (Στις αίθουσες από 07/09).

Αυτή η γη είναι δική μας (Chez nous)

Έχοντας απολυθεί από την παλιά δουλειά της (ως μεσίτριας), η 40χρονη Κονστάνς αντιμετωπίζει διάφορα οικονομικά προβλήματα. Δεν μπορεί πλέον να νοικιάσει διαμέρισμα, δεν μπορεί να βρει νέα δουλειά στο Παρίσι… Χωρίς άλλες επιλογές, αποφασίζει να καλέσει το παλιό αφεντικό της από ένα μικρό πρακτορείο στο Λα Ροσέλ, όπου ξεκίνησε την κα-

Σκηνοθεσία: Λουκά Μπελβό. Σενάριο: Λουκά Μπελβό. Παίζουν: Έμιλι Ντεκέν, Γκιγιόμ Γκουί, Αντρέ Ντουσολιέ. Σε γαλλοβελγική συμπαραγωγή, ο σκηνοθέτης των πολύκροτων και σκληρών «38 μαρτύρων» γύρισε την ταινία που δίχασε τη Γαλλία. Στην ταινία του, ο Λουκά Μπελβό περιγράφει όλα όσα συμβαίνουν καθημερινά στη Γαλλία, όπου η ακροδεξιά έχει γίνει κοινός τόπος και όπου οι άνθρωποι γλι-

δεν έχουν δικό τους χώρο. Έτσι, επιλέγουν εξωτερικούς, απομονωμένους χώρους - και εκεί κάνουν έρωτα. Οι χώροι αυτοί υπάρχουν στην πραγματικότητα και τους αποκαλούν «πικαδέρο». Συμπαθητική, ευχάριστη και με νόημα ταινία. (Στις αίθουσες από τις 14/09).

στρούν από τη μοναξιά στην παραίτηση, από την παραίτηση στον φόβο και από τον φόβο στο μίσος. Κάθε αντίθετη αναφορά, κουβέντα ή επισήμανση πέφτει στο κενό γι’ αυτό, ίσως, η μυθοπλασία είναι η μόνη ικανή απάντηση που μπορεί να ακουστεί, αφού απευθύνεται περισσότερο στο συναίσθημα. Η ταινία προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις στους οπαδούς τής Λεπέν στη Γαλλία, αφού μετατρέπεται σε έναν «καθρέφτη« που μας βάζει από τη μία σε προοπτική κι από την άλλη πρόσωπο με πρόσωπο με τους εαυτούς μας. Μια σκληρή, αλλά πάντα γενναιόδωρη αναμέτρηση... Ενδιαφέρουσα. (Στις αίθουσες από 07/09).

Ταξίδι στην Ισπανία (The trip to Spain) Σκηνοθεσία: Μάικλ Γουίντερμπότομ. Παίζουν: Στιβ Κούγκαν, Ρομπ Μπράιτον, Μάρτα Μπάριο. Η νέα ταινία τού διακεκριμένου

76-78 cine.qxp:Layout 1 8/30/17 7:12 PM Page 3

CINÉ

Ο άνθρωπος που έπεσε στη Γη (The man who fell to Earth) Σκηνοθεσία: Νίκολας Ρεγκ. Σενάριο: Πολ Μέγιεσμπεργκ. Παίζουν: Ντέιβιντ Μπόουι, Ριπ Τορν, Κάντι Κλαρκ.

βρετανού σκηνοθέτη Μάικλ Γουίντερμπότομ: πρωταγωνιστούν (υποδυόμενοι τους εαυτούς τους) ο ηθοποιός και κωμικός Στιβ Κούγκαν (στον ρόλο ενός σεφ σε μια σημαντική τηλεοπτική σειρά τής αμερικανικής τηλεόρασης) και ο φίλος του, επίσης ηθοποιός Ρομπ Μπράιτον. Στα επίπεδα ενός χαλαρού αυτοσχεδιαστικού ντοκιμαντέρ με ελάχιστους δραματουργικούς άξονες, είναι η τρίτη ταινία σ’ αυτό το στιλ. Οι δύο φίλοι παίρνουν το φέρι μποτ από το Πλίμουθ για το Σανταντέρ τής Ισπανίας - και έτσι ξεκινά η διαδρομή τους στην πανέμορφη χώρα: επισκέπτονται μνημεία, μένουν στα καλύτερα ξενοδοχεία, κάνουν γευσιγνωσίες τρώγοντας στα καλύτερα εστιατόρια… Παράλληλα, δημιουργούν μεταξύ τους έναν καλοσυνάτο και ασταμάτητο ανταγωνισμό. Πολύ ευχάριστη ταινία, άνετη και συναισθηματικά γενναιόδωρη. Περνάς πολύ καλά. (Στις αίθουσες από 07/09).

American made (American made) Σκηνοθεσία: Νταγκ Λίμαν. Σενάριο: Γκάρι Σπινέλι. Παίζουν: Τομ Κρουζ, Ντόμναλ Γκλίσον, Σάρα Ράιτ.

Ο πρόωρα χαμένος Ντέιβιντ Μπόουι πρωταγωνιστεί στην (για πάρα πολλούς) πολυτιμότερη ταινία του. Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γουόλτερ Τέβις, «Ο άνθρωπος που έπεσε στη Γη», παρακολουθεί την άνοδο και την πτώση ενός άκρως χαρισματικού εξωγήινου πλάσματος που φτάνει στη Γη, για να βρει σωτηρία για τον μακρινό πλανήτη του, που υποφέρει από λειψυδρία. Η ιδιαίτερη ευφυΐα και οι εξελιγμένες γνώσεις του θα τον εκτοξεύσουν στην κο-

ρυφή τής επιτυχίας, αναδεικνύοντας τον σε πανίσχυρο επιχειρηματία. Από την άλλη, όμως, η ταχύτατη ανάδυση της ευάλωτης ανθρώπινης πλευράς του θα τον καταβαραθρώσει σε μια σκοτεινή άβυσσο ταπεινών ανθρώπινων αδυναμιών. Σεξ, αλκοόλ και απόλυτη αδιαφορία θα τον συρρικνώσουν με την ίδια αστρονομική ταχύτητα - από θεόρατο, υπέρλαμπρο σούπερ νόβα σε έναν ανύπαρκτο, άψυχο, κρυστάλλινο μαύρο νάνο. Εκπληκτικό φιλμ (σε όλα τα επί-

πεδα), με τον Ρεγκ να μας καταπλήσσει με τη σκηνοθεσία, αλλά και με το ιδεολογικό του σύστημα. Η ταινία προβάλλεται σε επανέκδοση - και εδώ οι θεατές θα θαυμάσουν το ανορθόδοξο μοντάζ τού Ρεγκ, τη διαχείριση του χρόνου, την εκπληκτική μίξη των φλας μπακ και φλας φόργουορντ, ενώ διόλου ευκαταφρόνητο είναι το ιδεολογικό συμπέρασμα της ταινίας (που είναι άκρως επίκαιρη, ειδικά στον καιρό που διανεμήθηκε). (Στις αίθουσες από 21/09).

καετία του 1980 ενεπλάκη σε εμπόριο ναρκωτικών και αργότερα στρατολογήθηκε από τη CIA. Στο τέλος, ο πιλότος ανακαλύπτει ότι είναι ο «υπεύθυνος» για μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στην ιστορία τής CIA: γι’ αυτήν που γέννησε το καρτέλ του Μεντεγιν και «πρωταγωνίστησε» στο σκάνδαλο Ιράν-Κόντρας, το μεγαλύτερο μετά τη δολοφονία τού προέδρου Κένεντι. Είναι ο άνθρωπος που φέρεται να έφτασε στον εκβιασμό τού Ρίγκαν και της οικογένειας Μπους. Ενδιαφέρουσα, επική ιστορία-βιογραφία, με τον Κρουζ πειστικό. Βλέπεται ευχάριστα. (Στις αίθουσες από 07/09).

ινδό υπάλληλο, που ονομάζεται Αμπντούλ Καρίμ. Με στιβαρότητα, καλή αναπαράσταση εποχής και εξαιρετικούς ρόλους, ο μέγας βρετανός σκηνοθέτης μάς προσφέρει μιαν αξιοπρεπή ταινία. (Στις αίθουσες από 14/09).

δειγματική (μικρή) εμφάνιση. Αν εξαιρέσουμε τους κλειστούς χώρους (που, λόγω της παραγωγής τού ΒΒC, σου δίνουν την αίσθηση τηλεοπτικής παραγωγής), η ταινία είναι υπέροχη, συνδυάζοντας το ψυχογράφημα, την κοινωνιολογική ανατομία, το φιλμ νουάρ, αλλά και το υπαρξιακό θρίλερ. Ένας χωρισμένος εξηντάρης που ζει μόνος του αναγκάζεται, εξαιτίας μιας παράξενης διαθήκης, να ερευνήσει το παρελθόν του πριν από 40 χρόνια, τη φιλία του με έναν συμφοιτητή του που αυτοκτόνησε και τη σχέση του με μια γυναίκα που ζει ακόμη. Ρευστή ατμόσφαιρα με μιαν αίσθηση ανολοκλήρωτου, αλλά και μιαν υφέρπουσα, συνεχή μελαγχολία. Πολύ ενδιαφέρον. (Στις αίθουσες από 14/09).

Βικτώρια και Αμπντούλ

Ενα κάποιο τέλος

(Victoria and Abdul)

Σκηνοθεσία: Ρίτες Μπάτρα. Σενάριο: Νικ Πέιν. Παίζουν: Τζιν Μπρόουντμπεντ, Σαρλότ Ράμπλινγκ, Χάριετ Γουόλτερ.

Σκηνοθεσία: Στίβεν Φρίαρς. Σενάριο: Λι Χολ, Σραμπάνι Μπασού. Παίζουν: Τζούντι Ντεντς, Μάικλ Γκάμπον, Ολίβια Γουίλιαμς.

Η ταινία βασίζεται σε αληθινή ιστορία, με τον Τομ Κρουζ να υποδύεται τον Μπάρι Σιλ, έναν πιλότο τής TWA, ο οποίος τη δε-

78-79

Η νέα, δραματική κομεντί τού Στίβεν Φρίαρς με τη Τζούντι Ντεντς στον ρόλο τής βασίλισσας Βικτώριας. Η βασίλισσα ξεκινά μιαν απίθανη φιλία με έναν νέο

(The sense of an ending)

Ακόμη μία ταινία τού ταλαντούχου ινδού σκηνοθέτη Ρίτες Μπάτρα. Ένας εξαιρετικός βρετανός ηθοποιός, ο Τζιμ Μπρόουντμπεντ, είναι στον βασικό ρολό, ενώ η Σαρλότ Ράμπλινγκ κάνει μια υπο-

79 ad Captain.qxp:Layout 1 8/30/17 7:13 PM Page 1

ADVERTORIAL ΕΠΙΛΟΓΕΣ

ΚΗΠΟΣ

Μεταμορφώστε τον κήπο σας Θέλετε να μεταμορφώσετε τον κήπο του σπιτιού ή του εξοχικού σας; Το γραφείο κηπουρικής «Captain Gardens» είναι έτοιμο να δώσει λύσεις σε οποιοδήποτε πρόβλημα αφορά την αυλή σας, με υπερσύγχρονες υπηρεσίες κηπουρικής.

Ο κήπος τού σπιτιού ή το μπαλκόνι τού διαμερίσματος με τα καλλωπιστικά φυτά αποτελούν αγαπημένο σημείο κάθε κατοικίας, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Για να παραμείνουν σε εξαιρετική κατάσταση, ωστόσο, οι συγκεκριμένοι χώροι απαιτείται συνεχής φροντίδα και προσοχή. Όσοι έχετε τις γνώσεις, ώστε να τους περιποιηθείτε, γνωρίζετε καλά τη συστηματική δουλειά που χρειάζεται, για να παραμείνουν ακμαίοι. Όσοι πάλι δεν γνωρίζετε από κηπουρική, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε. Το γραφείο κηπουρικής «Captain Gardens» αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας απλές ή σύνθετες κηπουρικές εργασίες, όπως η λίπανση και ο εξαερισμός τού εδάφους, το κούρεμα του γκαζόν με τρακτέρ, το ξεβοτάνισμα των παρτεριών, ο καθαρισμός τού χώρου σας από φύλλα, η συντήρηση του ποτιστικού, ο καλλωπισμός με μπορντούρα, οι φυτεύσεις καινούργιων φυτών, τα εποχικά κλαδέματα και πολλές ακόμη. Παράλληλα, στην ενημερωμένη ιστοσελίδα τής εταιρείας (www.captaingardens.com) μπορείτε να μάθετε τα πάντα για τα φυτά, τα βότανα, τους θάμνους και, φυσικά, τα δέντρα. Γνωστές και λιγότερο γνωστές ποικιλίες φυτών αποκαλύπτουν τα μυστικά τους. Ποιος γνωρίζει, ας πούμε, ότι ο κίστος (ή λαδανιά) με τα μικρά και στρογγυλά άνθη είναι ένα φυτό εξαιρετικά ανθεκτικό στην ξηρασία και ότι είναι κατάλληλος για μπορντούρα στις μεσοτοιχίες ή στους διαδρόμους; Οι άνθρωποι του «Captain Gardens» θα σας προτείνουν ό,τι ταιριάζει καλύτερα στον δικό σας χώρο.

INFO: Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να καλείτε στο Τ. 6973-024.708 από Δευτέρα έως Σάββατο (ώρες 08.00-18.00). Περισσότερα στην ιστοσελίδα www.captaingardens.com ή στέλνοντας email στη διεύθυνση kmsforester@gmail.com

80 TEXNOLOGIA.qxp:Layout 1 8/30/17 7:13 PM Page 1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Marshall Stanmore Το φορητό ηχείο τής εταιρείας Marshall υπόσχεται να γεμίσει με κρυστάλλινο ήχο τα τελευταία πάρτι στις αμμουδιές (ή τα φθινοπωρινά που έρχονται). Η ισχύς του είναι 80 Watt και μπορείτε να το συνδέσετε ασύρματα ή ενσύρματα με το κινητό σας τηλέφωνο. Για τις μπίρες θα φροντίσετε εσείς… Τιμή: 269,00 ευρώ.

Δέκατη επέτειος για το iPhone Apple. Η αντίστροφη μέτρηση για το φθινοπωρινό event τής Apple έχει ήδη ξεκινήσει. Σε ελάχιστες ημέρες θα μάθουμε ποιο θα είναι το επόμενο trend σε ό,τι αφορά την κινητή τηλεφωνία. Κείμενο: «Επιλογές» team. Φωτογραφία: αρχείο «Ε».

Αυτήν την περίοδο του χρόνου, οι φίλοι των προϊόντων τής Apple κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα. Ο λόγος είναι απλός: περιμένουν το επερχόμενο event της εταιρείας, σε μερικές ημέρες από σήμερα, που θα αποκαλύψει την ονομασία, τη μορφή και τις δυνατότητες του νέου iPhone, θα φρεσκάρει τη μνήμη των θεατών στο iOS11 (πήραμε μια πρόγευση στο event τού περασμένου Ιουνίου) και, ενδεχομένως, θα επιφυλάσσει εκπλήξεις που αφορούν το Apple Watch ή το νέο ηχείο με την ονομασία «HomePod». Η φετινή χρονιά, πάντως, είναι σημαδιακή σε ό,τι αφορά τη ναυαρχίδα, πλέον, της εταιρείας, το iPhone, αφού συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την ημέρα που ο μακαρίτης Στιβ Τζομπς είχε ανεβεί στη σκηνή τού Moscone Center τού Σαν Φρανσίσκο, για να αποκαλύψει την επαναστατική συσκευή που έμελλε να δια-

 Πέρασαν ήδη 10 χρόνια από την ημέρα που ο Στιβ Τζομπς ανέβηκε στη σκηνή τού Moscone Center τού Σαν Φρανσίσκο, για να παρουσιάσει μια επαναστατική συσκευή, που θα άλλαζε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε το τηλέφωνο: το iPhone.

φοροποιήσει ριζικά τη θέση τού κινητού τηλεφώνου στη σύγχρονη κοινωνία. Και εδώ αρχίζουν οι εικασίες: θα συνοδεύει -κατά την παράδοση- την ονομασία τού νέου iPhone ο αύξων αριθμός τού μοντέλου; Θα δούμε, δηλαδή, ένα «iPhone 8» ή θα ονομάζεται «iPhone Pro», όπως ισχυρίζονται κάποιες μεγάλες ιστοσελίδες τεχνολογικών ειδήσεων; Θα υπάρχει το Touch ID (αναγνώριση δακτυλικών αποτυπωμάτων) κάτω από την οθόνη ή θα υπάρχει κάποια διαφορετική τεχνολογία ασφαλείας; Η νέα οθόνη θα καλύπτει, τελικά, σχεδόν πλήρως το εμπρόσθιο τμήμα τού τηλεφώνου; Και, τέλος: θα βγάλουν οι άνθρωποι της Apple κάποιον «λαγό» από το καπέλο τους, σε ένα πεδίο όπου δεν πηγαίνει το μυαλό τού κοινού; Η απάντηση θα δοθεί διά στόματος Τιμ Κουκ σε λίγες ημέρες. Υπομονή...

SOFTWARE Πέραν της παρουσίασης του νέου τηλεφώνου, οι άνθρωποι της Apple αναμένεται να ανακοινώσουν και το πότε θα είναι διαθέσιμη η αναβαθμισμένη έκδοση του λειτουργικού συστήματος των τηλεφώνων της - η περίφημη έκδοση 11. Οι νέες λειτουργίες που θα προσφέρει περιλαμβάνουν την εφαρμογή Files, που σου επιτρέπει να οργανώνεις τα αρχεία σου, τον νέο τρόπο multitasking, τη δυνατότητα «drag and drop» και, φυσικά, το ARKit, τη νέα πλατφόρμα που φέρνει στο iPhone και στο iPad την επαυξημένη πραγματικότητα. Επίσης, το νέο App Store, καλύτερη συνεργασία των εφαρμογών με την υπηρεσία μηνυμάτων και μεταφράσεις από τη μία γλώσσα στην άλλη, αν ομιλείτε την Αγγλική, τη Γαλλική, τη Γερμανική και τα Μανδαρίνικα. Όχι, για τα Ελληνικά θα πρέπει να περιμένουμε λιγάκι ακόμη.

80-81

UE Boom 2 Η πρόταση της εταιρείας Logitech έχει ένα σημαντικό ατού (χρήσιμο όσο ο καιρός προσφέρεται ακόμη για βουτιές στη θάλασσα): μπορείτε να πάρετε το ηχείο στο ψάρεμα ή, έστω, πάνω στο ροζ φλαμίνγκο. Δεν φοβάται τις σταγόνες νερού, παρότι -προσοχή- δεν ξέρει κολύμπι. Η ισχύς του είναι 10 Watt, αρκετή για να απολαύσετε τη μουσική σας όπως ακριβώς επιθυμείτε. Τιμή: 159,00 ευρώ.

JBL Flip 4 Στην πραγματικότητα δεν μιλάμε για ένα, αλλά για δύο ηχεία με ισχύ 8 Watt έκαστο. Αυτό κρύβει το εξωτερικό γαλάζιο κάλυμμα της φορητής συσκευής. Το ευχάριστο είναι ότι μπορείτε να κάνετε άφοβα βουτιές μαζί του -αναπαράγει ήχους ακόμη και κάτω από το νερό, παρότι το ανθρώπινο αυτί ίσως δυσκολευτεί να τους ακούσει... Τιμή: 139,00 ευρώ.

Tech

81 BAZAAR.qxp:Layout 1 8/30/17 7:14 PM Page 1

On the market Catwalk: Ένα πρωτότυπο εργαστήρι μόδας για παιδιά και ενήλικες Το Catwalk είναι ένα πρότυπο εργαστήρι μόδας και ενδυματολογίας (με πολλά εργαστήρια και μαθητές σε όλη τη Θεσσαλονίκη), το μοναδικό στην Ελλάδα για παιδιά προσχολικής, σχολικής και εφηβικής ηλικίας, αλλά και για ενήλικες, στο οποίο διδάσκει ομάδα έμπειρων, διακεκριμένων και καταρτισμένων επαγγελματιών (ενδυματολόγοι, στιλίστες, σχεδιαστές, fashion editors). Στόχος του, να αποτελέσει ένα «εκκολαπτήριο» ταλέντων, να εκπαιδεύσει τα νέα παιδιά στις αρχές τής ραπτικής (σχεδιασμός, πατρόν, υλοποίηση) και να τα διδάξει τη μεθοδικότητα και τη συνεργασία που απαιτούνται για την οργάνωση μιας επίδειξης μόδας. Οι εγγραφές αρχίζουν αυτόν τον Σεπτέμβριο, ενώ τα μαθήματα (που διαρκούν μιάμιση ώρα την εβδομάδα) θα πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

Η φυσική προστασία από τις ουρολοιμώξεις Το Ultra Cranberry της Nature’s Plus περιέχει συμπυκνωμένο εκχύλισμα cranberry, σημαντικής πηγής ισχυρών αντιοξειδωτικών ουσιών για την προστασία από κυστίτιδα και άλλες λοιμώξεις τού ουροποιητικού. Προϊόν: Nature’s Plus, USA. Εισαγωγή: Αpollonian Nutrition, Τ. 210 61.34.604, W. www.apolloniannutrition.gr

H συνταγή για ζωντάνια και υγιεινό αδυνάτισμα Αν θέλετε ένα υγιεινό, ευχάριστο ρόφημα που να σας δίνει ενέργεια, καλύπτοντας ταυτόχρονα κάθε ενδεχόμενη έλλειψη του οργανισμού σας σε θρεπτικά συστατικά, τότε δοκιμάστε το Spiru-Tein (σε 15 γεύσεις). Προϊόν: Nature’s Plus, USA. Εισαγωγή: Αpollonian Nutrition. Τ. 21061.34.604. W. www.apolloniannutrition.gr

Mr. Burberry: η περιποίηση που κάθε άνδρας αξίζει Tο ζεστό, αισθησιακό και ξυλώδες άρωμα και η μαγεία τού Mr. Burberry Eau de Parfum πλημμυρίζουν και την ολοκληρωμένη σειρά ανδρικής περιποίησης της μάρκας, που απευθύνεται στους άνδρες που ξέρουν τι θέλουν και πώς να το αποκτούν.

ROE&CO: το νέο premium blended Irish whiskey τής Diageo Το premium blended Irish whiskey ROE&CO γιόρτασε την είσοδό του στην οικογένεια της Diageo. To ROE&CO, το πολυτελές και απαλό blend, βασίζεται στην 30χρονη εμπειρία τής Caroline Martin, της master blend της Diageo.

H Gosh Copenhagen παρουσιάζει τη νέα σειρά Liquid Matte Lips Εμπνευσμένη από την urban αισθητική, η Gosh Copenhagen παρουσιάζει τη νέα σειρά Liquid Matte Lips, μοναδικά προϊόντα χειλιών εμπλουτισμένα με πικραλίδα, το επαναστατικό άγριο λουλούδι με τα εξαιρετικά θρεπτικά οφέλη. Διατίθενται σε επιλεγμένα φαρμακεία και στα καταστήματα Beautycom.

Da Leonardo Cucina Italiana: η ιταλική κουζίνα στα καλύτερά της Σε έναν φιλόξενο χώρο στην Πυλαία, το αγαπημένο εστιατόριο λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια, προτείνοντας τα καλύτερα της αυθεντικής ιταλικής κουζίνας. Σε έναν χώρο ζεστό και ιδιαίτερα καλόγουστο, θα χαλαρώσετε και θα απολαύσετε εξαιρετικές γεύσεις. Δοκιμάστε ξεχωριστές, παραδοσιακές ιταλικές συνταγές με χειροποίητα ζυμαρικά (ravioli, tortelli, tagliatelle), μοναδικές, αυθεντικές ιταλικές πίτσες, εξαιρετικά γευστική πάστα, καθώς και ένα πλούσιο μενού με ιταλικά πιάτα (χοιρινό, κοτόπουλο, μοσχάρι), αυθεντικό ριζότο, δροσερές σαλάτες, μοναδικά γλυκά και έναν πλήρη κατάλογο επιλεγμένων κρασιών. Το κατάστημα είναι ανοιχτό καθημερινά, από τη μία το μεσημέρι ώς τα μεσάνυχτα. INFO: Φιλίππου 50, Πυλαία Θεσσαλονίκης (δίπλα στα ΕΛΤΑ, λίγο πριν από το παλαιό δημαρχείο). Τ. 2310-323.377 (και υπηρεσία delivery). Επικοινωνήστε με το «Da Leonardo» σε Facebook, Twitter και Foursquare, αλλά και μέσω email (στη διεύθυνση info@daleonardo.gr).

82 MaleStories.qxp:Layout 1 8/30/17 7:15 PM Page 1

MALE STORIES

Από τον μαέστρο του γυναικείου σώματος Τα γενέθλια του καλλιτέχνη. Σε εννέα ημέρες, ένας από τους πιο φημισμένους ερωτικούς σχεδιαστές στον κόσμο θα κλείσει τα 72 του χρόνια. Το καλοκαίρι που αφήνουμε πίσω μας ο Μίλο Μανάρα είχε την ευκαιρία να τιμηθεί στη Ρώμη με μια μεγάλη έκθεση για το έργο του. Το τι επιφυλάσσει, όμως, στους λάτρεις τής δουλειάς του το κρατά επτασφράγιστο μυστικό. Κείμενο: Λεόντιος Παπαδόπουλος.

Αν βάλει κάποιος τα 72 κεράκια επάνω στην τούρτα γενεθλίων που θα σβήσει σε μερικές ημέρες από σήμερα ο Μίλο Μανάρα, είναι βέβαιο ότι θα την καλύψουν εντελώς… Παρ’ όλα αυτά, η θερμοκρασία που θα παραγάγει η φλόγα τους δύσκολα μπορεί να συγκριθεί με την «κάψα» που αναδύουν τα σχέδια του ιταλού καλλιτέχνη. Οι γυναίκες του, τόσο τέλειες που μοιάζουν

εξωπραγματικές, κοιτούν τον αναγνώστη με λάγνο βλέμμα και τον προκαλούν σε ανομολόγητες πράξεις. Γυναίκες που «γέννησε» το πενάκι και η φαντασία του (όπως η Κλαούντια Κριστιάνι από «Το κουμπί της» και η Μελένια από το «Άρωμα του αόρατου»), αλλά και υπαρκτές γυναίκες (όπως η Μπριζίτ Μπαρντό), που του χάρισαν έμπνευση στον περίπου μισό αιώνα καλλιτεχνικής δημιουργίας του. Οι πέντε δεκαετίες του στον χώρο των κόμικς (και της τέχνης γενικότερα) στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία τής έκθεσης «Macromanara - Tutto ricomincio con un’estate romana» («Όλα άρχισαν με ένα ρωμαϊκό καλοκαίρι»), μια ρετροσπεκτίβα στο έργο τού ανθρώπου που ξεκίνησε να γίνει αρχιτέκτονας (αντικείμενο το οποίο σπούδασε), αλλά -ευτυχώς για το κοινό- αποφάσισε να ασχοληθεί με την εικονογράφηση. Παρά τα 72 χρόνια του, ο καλλιτέχνης (που συνεργάστηκε με μεγαθήρια της τέχνης, όπως ο Ούγκο Πρατ, ο Φεντερίκο Φελίνι και ο Αλεχάντρο Χοδορόφσκι) δεν λέει να το βάλει κάτω. Εξακολουθεί να εργάζεται στο εργαστήριο με την ίδια ζωντάνια που το έκανε και στα πρώτα βήματα της καριέρας του, στο «Ινδιάνικο καλοκαίρι». Το δυσάρεστο είναι ότι δεν αποκαλύπτει με τίποτα τα μελλοντικά του σχέδια... Παρ’ όλα αυτά, η πίστη μας στον μαέστρο παραμένει υψηλή. Καμία από τις γυναίκες του δεν μας απογοήτευσε ποτέ.  Οι γυναίκες που «γεννιούνται» από το πενάκι τού ιταλού καλλιτέχνη προκαλούν εδώ και περίπου πέντε δεκαετίες με τις καμπύλες, το λάγνο βλέμμα τους και τις ιστορίες στις οποίες εμπλέκονται.

Οι Βοργίες (και τα όργια) επιστρέφουν Η τελευταία μεγάλη δουλειά τού δημιουργού. Μπορεί οι Βοργίες να αποτελούν κομμάτι της ιστορίας, τα σχέδια του Μίλο Μανάρα σε σενάριο Αλεχάντρο Χοδορόφσκι αναδύουν, ωστόσο, μιαν εποχή γεμάτη ίντριγκες, λαγνεία και διαπλοκή. Και όλα αυτά βουτηγμένα στο αίμα και στον ερωτισμό.

Η ιστορία τής γνωστής οικογένειας χώρεσε σε τέσσερις τόμους, περιλαμβάνοντας όλα όσα έχετε δει σε ταινίες ή στην τηλεοπτική σειρά. Απλώς, με περισσότερο σεξ και βία... Με λίγα λόγια, δεν πρόκειται για ιστορίες που θα διαβάσετε στην παραλία ή στο λεωφορείο με κάποια γιαγιά να ρίχνει κλεφτές ματιές και να σταυροκοπιέται. Δεν χρειάζεται να πούμε ότι πρόκειται για ανάγνωσμα αυστηρώς ακατάλληλο για ανηλίκους και για όσους δεν μπορούν να αντέξουν extreme καταστάσεις - που, δυστυχώς, συνέβαιναν στο παρελθόν...

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 9/5/17 6:28 PM Page 3

01 EPILOGES NEES MONTAGE.qxp:Layout 1 9/5/17 6:28 PM Page 4