BNA kring Midden-Brabant | ideeënprijsvraag 2013

Prijsvraag ter gelegenheid van de Dag van de Architectuur, georganiseerd door de BNA kring Midden-Brabant

THERESIAZONE burgemeester brokxlaan tilburg

BURO013 Suzy Chong Lex Hildebrant

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

THERESIAZONE BURGEMEESTER BROKXLAAN tilburg

21|06|13

prijswinnaar 103LOCHI

prijswinnaar LOFT-MOTIEF Van Beijsterveldt & Gommers architecten Tanya Albertoe-Kokatioukhina Kees van Beijsterveldt

prijswinnaar 023SPOOR

BNA kring Midden-Brabant | IdeeĂŤnprijsvraag 2013

opm.DVDA13_publikatie_os.indd 1

BURO013 Elisabeth Boersma Suzanne Linders Inge Thijssen Bram van de Sanden

12-06-13 11:33

prijswinnaar 103LOCHI BURO013 Suzy Chong Lex Hildebrant

prijswinnaar LOFT-MOTIEF Van Beijsterveldt & Gommers architecten Tanya Albertoe-Kokatioukhina Kees van Beijsterveldt

prijswinnaar 023SPOOR BURO013 Elisabeth Boersma Suzanne Linders Inge Thijssen Bram van de Sanden

Theresiazone burgemeester brokxlaan tilburg

Prijsvraag ter gelegenheid van de Dag van de Architectuur 2013, georganiseerd door de BNA - Bond van Nederlandse Architecten kring Midden-Brabant

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 1

12-06-13 11:26

VOORWOORD

Ook in 2013 zijn we er weer trots op dat het gelukt is om als BNA kring Midden-Brabant in samenwerking met DE:WERKPLAATS, een PPS van de gemeente Tilburg en VolkerWessels, een ideeënprijsvraag te organiseren.

Dit is alweer de 13e prijsvraag in de geschiedenis van de kring. En ook dit keer hopen we op een mooi resultaat.

Op de Dag van de Architectuur vindt de bekendmaking plaats van de prijswinnaars.

Net als twee jaar geleden concentreert de prijsvraag zich op het gebied in de Spoorzone. Hét aandachtsgebied van de gemeente Tilburg. Deze keer het gebied aan de noordzijde van het spoor, tussen de wijk Theresia en de Burgemeester Brokxlaan. Een bijzonder gebied, omdat het de overgang vormt tussen een grootschalige ontwikkeling en een kleinschalige structuur van een woonwijk.

En een bijzondere doelgroep: de al dan niet collectief gegroepeerde particuliere opdrachtgever. Ook daarin schuilt een grote uitdaging.

Voor deze 13e editie van de prijsvraag ontvingen wij 13 inzendingen, en dat in het jaar 2013. Architecten, stedenbouwkundigen en studenten uit het kringgebied zijn uitgedaagd om een invulling te geven aan het plangebied.

Dat kon zowel een concreet plan zijn, als ook een strategie.

Aangezien men vanwege de economische crisis steeds meer aanloopt tegen de problemen van realisatie, moet je er ook rekening mee houden dat een proces wat langer kan duren. En wat gebeurt er dan? Hoe ga je ermee om als er slechts een deel van een plan wordt uitgevoerd? Hoe krijg je mensen zo ver dat ze ook in onzekere tijden toch initiatieven gaan ontplooien? Wat is de zekerheid over de overige ontwikkelingen in het plangebied? Typische vragen voor deze tijd.

Ik ben dan ook zeer benieuwd naar de ingediende projecten. Zullen deze vragen tot een andere benadering van de opgave leiden?

Eerlijkheid gebied me te zeggen dat het aantal inzendingen dit jaar een beetje tegen viel. Door de economische crisis is de werkgelegenheid binnen de architectenbureaus drastisch gedaald. Veel bureaus zijn aan het ‘overleven’, en dan is er niet altijd de mogelijkheid om veel aandacht en geld te besteden aan selecties en prijsvragen. Deelname aan de BNA-prijsvraag blijft toch een instrument om je te profileren bij lokale opgaven. Ik heb er vertrouwen in dat de volgende editie van de prijsvraag op alle fronten de gewenste progressie toont.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 2

12-06-13 11:26

Hopelijk inspireert deze bundeling van inzendingen en de tentoonstelling die te zien is in de bibliotheek de particulieren die graag hun eigen droomhuis willen realiseren in een spannend gebied waar veel te gebeuren staat. Wilt u graag verder filosoferen over uw droom, neem dan contact op met een BNA architect. Zij kunnen u ongetwijfeld verder helpen.

Uiteraard willen wij nog een aantal mensen en organisaties bedanken: DE:WERKPLAATS voor hun ondersteuning bij de prijsvraag, Gemeente Tilburg voor het gedeeltelijk verzorgen van de jurering door de omgevingscommissie, de juryleden voor hun professionele visies op de plannen, Berny van de Donk voor zijn belangeloze inzet voor de samenstelling van het juryrapport, Bibliotheek Tilburg Centrum voor het ter beschikking stellen van de tentoonstellingsruimte, CAST voor het mede organiseren van de Dag van de Architectuur, en alle deelnemers aan de prijsvraag voor hun inzendingen.

Hopelijk kunnen we een volgende keer weer op jullie steun en inzet rekenen.

Veel lees- en kijkplezier toegewenst met deze catalogus!

Monique Groenen Voorzitter BNA kring Midden-Brabant

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 3

12-06-13 11:26

THERESIAZONE BURGEMEESTER BROKXLAAN tilburg

Deze ideeÍnprijsvraag wordt georganiseerd door de Kring Midden-Brabant van de Bond van Nederlandse architecten BNA in samenwerking met DE:WERKPLAATS, de PPS van Gemeente Tilburg en VolkerWessels, t.b.v. het ontwerpen van een stedenbouwkundige plan, een architectonische invulling of een strategische ontwikkelvisie voor een mogelijke invulling op de lokatie Burgemeester Brokxlaan – Spoorzone, genoemd Theresiazone, in Tilburg.

1. Aanleiding Tilburg staat aan de vooravond van een belangrijke stap in de ontwikkeling van de Spoorzone. In 2011 is het masterplan voor DE:WERKPLAATS door de Raad vastgesteld.

Voor de realisatie van dat gebied is tussen gemeente en VolkerWessels een samenwerkingsovereenkomst gesloten.

De plannen voor de verbouwing van het centraal station met onderdoorgang (interwijkverbinding) en de WillemIIpassage in samenwerking met ProRail zijn klaar.

De aanbestedingsprocedure voor deze projecten loopt.

Delen van de werkplaats worden gesloopt om plaats te maken voor de aanleg van de Burgemeester Brokxlaan en de nieuwe noord-zuid verbindingen.

Op diverse locaties worden bouwplannen ontwikkeld: het Clarissenhof tussen de Lange Nieuwstraat en de Burgemeester Brokxlaan, ter hoogte van het station, het nieuwe UWV gebouw op de hoek van de Gasthuisring, tegenover het Fraterhuis, de eerste fase van de stadscampus bij de werkplaats.

Tegelijk heeft DE:WERKPLAATS haar deuren geopend voor de stad. Een belangrijk deel van de bestaande gebouwen van de werkplaats worden tijdelijk in gebruik genomen door creatieve bedrijvigheid. De Hall of Fame heeft er een nieuwe ankerplaats gevonden. De koepelhal en de wagenmakerij worden steeds intensiever ingezet voor stadsevenementen.

Voor de aanleg van de Burgemeester Brokxlaan moesten de woningen tussen het bestaande UWV-kantoorpand aan het NS-plein en de Atelierstraat gesloopt worden. Dat maakt dat deze strook straks gereed ligt om bebouwd te worden en biedt de mogelijkheid om de wijk Theresia een nieuw aangezicht te geven aan de Burgemeester Brokxlaan.

De Raad heeft bedongen dat de ontwikkeling van deze bouwstrook wordt opgezet vanuit particulier opdrachtgeverschap.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 4

12-06-13 11:26

Om die reden leek het ons zinvol om via deze ideeënprijsvraag creatieve input te verzamelen om aan die gedachte vorm te geven en de belangstelling van het publiek op te wekken.

Geregistreerde architecten, interieurarchitecten, stedenbouwkundigen en tuin- en landschapsarchitecten, werkzaam of woonachtig binnen het kringgebied, bureaus binnen het kringgebied, alsook de leden van de kring worden uitgenodigd aan deze prijsvraag deel te nemen, waarna een deskundige jury de plannen zal beoordelen.

Tevens kunnen studenten deelnemen, echter alleen onder begeleiding van een mentor die aan de bovengenoemde voorwaarde voldoet. Deelnemende partijen worden uitgenodigd om binnen aangegeven randvoorwaarden hun ideeën te visualiseren. Middels bundeling van de ingezonden bijdragen ontstaat een toegankelijke verzameling ideeën die de leidraad kunnen zijn voor de definitieve planvorming voor de Theresiazone. Een deskundige jury zal uit de inzendingen een drietal prijswinnaars aanwijzen.

In dit prijsvraagprogramma en de bijlagen zijn de vraagstelling en regels opgesteld, die gelden voor deze prijsvraag. Het programma is bindend voor de uitschrijver en de juryleden. De deelnemers geven door inzending aan dat ze het prijsvraagprogramma onderschrijven.

Het programma is opgesteld volgens het model wedstrijdprogramma voor een prijsvraag, zoals beschreven in het Kompas en genoemd in het “Convenant Wedstrijden op het gebied van architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur”.

De BNA Kring Midden-Brabant bedankt de Gemeente Tilburg en VolkerWessels, dat zij zich bereid hebben gevonden om gezamenlijk deze prijsvraag te organiseren.

2. Context In overleg met de BNA kring Midden-Brabant is het idee ontstaan om de Theresiazone aan de Burgemeester Brokxlaan zoals voorzien in het masterplan onderwerp te maken van een ideeënprijsvraag.

Onderwerp en benadering De opgave voor de Theresiazone wordt vanuit drie invalshoeken opgezet: Vanuit de architectuur: gericht op het ontwerp van een individuele woning of kleinschalig appartementencomplex; Vanuit de stedenbouw: gericht op het ontwerp van een

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 5

stedenbouwkundig plan voor de gehele Theresiazone; Vanuit gebiedsontwikkeling: gericht op het ontwerp van een ontwikkelstrategie voor de gehele Theresiazone.

De deelnemers moeten een keuze maken uit één van de drie benaderingen. Ofwel ontwerpt men een gebouw, een stedenbouwkundig plan of een ontwikkelstrategie. Met deze beperking willen we het eigen denken over wonen voor deze locatie vanuit de onderscheiden disciplines benadrukken en aanscherpen. De behoefte aan particulier opdrachtgeverschap stelt het wonen opnieuw in vraag.

Er is behoefte aan architectuur die resultaat is van gebruikerswensen. Er is behoefte aan identiteit voor de Theresiazone die zich bewust is van haar positie in de stad.

Er is behoefte aan een ontwikkeling die een goede balans heeft tussen planmatigheid en particulier initiatief en ruimtelijk antwoord geeft op ‘langzame’ ontwikkeling.

Om die reden mag het inhoudelijk ‘schuren’ tussen, architectuur, stedenbouw en gebiedsontwikkeling en kan de discussie hierover inhoudelijk bijdragen om meest gewenste visie voor dit gebied te ontwikkelen.

Vanuit de architectuur De Raad wenst te komen tot woningbouw vanuit een PO/ CPO benadering.

Om die reden is het interessant architecten uit te nodigen ontwerpen te maken voor private woningen en (kleinschalige) appartementen voor de Theresiazone. Daarmee wordt een aanzet gegeven voor een plannenbank waarmee architecten en toekomstige bewoners aan elkaar gelinkt worden.

De architectuurbenadering vertrekt vanuit de stedenbouwkundige kaders die zijn vastgesteld in het bestemmingsplan.

Een nieuw bijzonder element voor de Theresiazone is het ketelhuis dat we tot nu toe bewaard hebben. De vraag is dit gebouw een herbestemming te geven en deel te laten zijn van de nieuwe ontwikkeling.

Vanuit de stedenbouw Ontwerpers kunnen ervoor kiezen een stedenbouwkundig plan te maken voor de Theresiazone op basis van de programmatische uitgangspunten van het masterplan en de TVVP. Voor de stedenbouwkundige benadering geldt de gehele Theresiazone als ontwerpgebied – dus: het gebied tussen het deelplan Clarissenhof tot aan het perceel van het UWV-gebouw aan het NS-plein. In deze strook worden het ketelhuis en de bestaande bomen meegenomen.

12-06-13 11:26

Vanuit gebiedsontwikkeling Zoals het stedenbouwkundig plan het uitzicht biedt op een samenhangend eindresultaat vanuit planmatig denken, zo bieden gedachten over langzame stedenbouw, tijdelijk gebruik en de tussentijd nieuwe ideeën voor gebiedsontwikkeling. Wij zijn benieuwd hoe vanuit deze benadering het particulier opdrachtgeverschap voor de Theresiazone kan gerealiseerd worden.

Randvoorwaarden per benadering Architectuur De plannenbank Hiervoor geldt het vigerend bestemmingsplan. a. Bestemming - De gebiedsgerichte bestemming is gemengde doeleinden. Binnen deze bestemming is voorzien: wonen (en werken aan huis), detailhandel, horeca II, …

Voor nadere informatie zie in bijlage de bestemmingsplankaart en de voorschriften. b.

-

-

Parkeren Parkeren vind plaats op eigen terrein volgens de TVVP. De verkeerfunctie van de Brokxlaan laat echter niet toe dat elk perceel vanaf deze straat een eigen toegang geeft tot het perceel om de auto te parkeren. Parkeren wordt verplicht collectief georganiseerd met toegangen vanuit de zijstraten, zijnde: de wagenstraat en de Atelierstraat.

Voor de toegankelijkheid en de organisatie van de parkeerplaatsen zie bijgevoegd schema. doorsneden.

c. Bouwregels - De perceelbreedte van een particuliere woning is minimaal 5.40m en maximaal 7.50m.

- De perceelbreedte van een kleinschalig appartementencomplex is maximaal 15m.

- Voor de bouwdiepte van het hoofdbebouwingsvlak:

zie tekening bestemmingsplan.

- De bouwhoogte van het hoofdbebouwingsvlak is maximaal 12m en maximaal 15m na vrijstelling.

- De maximale bouwhoogte buiten het hoofdbebouwingsvlak bedraagt 5m.

- De minimale verdiepingshoogte van de begane grond bedraagt: 3.6m.

Om dit plan mogelijk te maken is een herziening van het bestemmingsplan noodzakelijk. Daarvoor is het planresultaat straks leidend.

Stedenbouw Het stedenbouwkundig plan - Het stedenbouwkundig plan mag gemotiveerd afwijken van het vigerend bestemmingsplan.

- Het plan definieert alle nodige ruimtelijke en programmatische kaders voor het bouwen van woningen en kleinschalige appartementencomplexen voor de gehele Theresiazone.

- Het plan geeft een antwoord op de parkeerbehoefte en voldoet aan de TVVP. - In het plan worden de bestaande bomen en het ketelhuis opgenomen.

Gebiedsontwikkeling Een ontwikkelstrategie - De strategie geeft een duidelijke positie aan het particulier initiatief in de context van de planmatige ontwikkeling van de Theresiazone.

- De strategie geeft een duidelijk beeld van de ruimtelijke kwaliteit en de spelregels van de ontwikkeling vanaf het startmoment tot het eindbeeld en geeft antwoord op de risico´s die zij meent te moeten onderkennen.

3. Opgave Geef een architectonisch plan, een stedenbouwkundige plan of een strategische ontwikkelvisie voor een mogelijke invulling van de Theresiazone aan de noordzijde van de Burgemeester Brokxlaan in Tilburg, tussen het deelplan Clarissenhof tot en met het UWV-gebouw.

4. Wedstrijdregels 4.1 Namen De officiële naam van de prijsvraag luidt: “ideeënprijsvraag Theresiazone – Burgemeester Brokxlaan Tilburg”.

De prijsvraag is uitgeschreven door de kring MiddenBrabant van de Bond van Nederlandse Architecten BNA in samenwerking met DE:WERKPLAATS, de PPS tussen Gemeente Tilburg en VolkerWessels.

4.2 Soort prijsvraag De prijsvraag is een ideeën ontwerpprijsvraag.

De inpassing cq herbestemming van het ketelhuis valt buiten het kader van het bestemmingsplan.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 6

12-06-13 11:26

4.3 Doelstelling De doelstelling van de ideeënprijsvraag is het verzamelen van architectonische- en stedenbouwkundige ideeën of strategische ontwikkelvisies voor een mogelijke invulling van de Theresiazone aan de noordzijde van de Burgemeester Brokxlaan in Tilburg, tussen het deelplan Clarissenhof en het UWV-gebouw, om te komen tot definitieve uitgangspunten waarmee de (C)PO-gedachte voor woningbouwontwikkeling kan gerealiseerd worden.

4.4 Deelnemers Uitgenodigd tot deelname aan de prijsvraag zijn: - Geregistreerde architecten, interieurarchitecten, stedenbouwkundigen en tuin- en landschapsarchitecten binnen het kringgebied, opgenomen in de laatste editie van de Stichting Bureau Architecten register, en van wie het privé-adres als vermeld in dit register valt binnen het gebied van de kring Midden-Brabant van de BNA; - Leden van de kring Midden-Brabant van de BNA; - Bureaus binnen het kringgebied, waarbinnen in elk geval werkzaam is een geregistreerde ontwerper uit de laatste editie van de Stichting Bureau Architectenregister; - Studenten, echter alleen onder begeleiding van een mentor die aan de eerder genoemde voorwaarde voldoet;

Uitsluitend deelnemers behorend tot de omschreven groep(en) kunnen tot winnaar(s) worden uitgeroepen.

Het is toegestaan dat meerdere ontwerpers, behorend tot genoemde groep, gezamenlijk een plan indienen, danwel dat een architect, behorend tot genoemde groep zich laat adviseren door andere ontwerpers, landschapsdeskundigen en/of overige adviseurs.

5. Beoordeling 5.1 Jurering De beoordeling geschiedt door een deskundige jury bestaande uit - Marieke Moorman (voorzitter), wethouder gemeente

Tilburg (o.a. architectuurbeleid en Spoorzone); - vier leden van de omgevingscommissie van de

Gemeente Tilburg: Ben Verfürden, André Houtman,

Heike Löhmann en Maarten Raaijmakers; - één afgevaardigde van de PPS, Job van der Veer,

directeur SDK Vastgoed BV; - één afgevaardigde van de wijk Theresia, Kristel Zegers,

bestuurslid Belangengroep Spoorzone Theresia (BST).

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 7

De inname van de prijsvraaginzendingen zal geschieden namens het bestuur van de BNA kring Midden-Brabant.

De gastheer is zelf geen inzender van een ontwerp t.b.v. de prijsvraag en zal tevens aanwezig zijn tijdens de jurering.

Hij ondersteunt de voorzitter van de jury bij zijn taak.

Tevens kan hij, bijvoorbeeld i.g.v. onoverkomelijke bezwaren in de aard en hoedanigheid van de jurering, een terugkoppeling maken met het kringbestuur.

De jurysamenstelling bestaat vakinhoudelijk uit de disciplines architectuur, stedenbouw, landschap, architectuur/cultuurhistorie en gebiedsontwikkeling. Alle leden hebben een gelijk stemrecht. De jury wordt voorgezeten -zonder stemrecht- door de wethouder van de gemeente Tilburg belast met de portefeuille Spoorzone.

De voorzitter van de jury krijgt als duidelijke taakstelling om middels de jurering winnende plannen aan te wijzen.

Zou tijdens de jurering de aanleiding ontstaan tot het niet aan kunnen c.q. willen wijzen van voldoende winnende plannen, dan is het primair de taak van de voorzitter om de stemgerechtigde leden hiertoe te verplichten conform de hen gegeven opdracht. Het staat de jury hierbij uiteraard vrij om inhoudelijk in te gaan op de ingediende plannen middels de juryrapportage.

Middels hun deelname aan de jurering committeren de juryleden zich aan de uiteindelijke en eenduidige doelstelling om per categorie een prijswinnaar cq. meerdere prijswinnaars en eventueel een (of meerdere) reserveplan(nen) of eervolle vermelding(en) aan te wijzen, alsook om een juryrapport samen te stellen.

De jury zal tenminste de hieronder vermelde beoordelingscriteria hanteren: - het vigerend bestemmingsplan; - het vigerend welstandsbeleid voor niveau 1; - deel 1 en 2 van het masterplan, waarin kwaliteits bepalingen voor de Theresiazone worden genoemd; - de waarde van het woonidee voor de Theresiazone

in relatie tot het particulier opdrachtgeverschap.

Wanneer bij enig ontwerp wezenlijke afwijkingen ten aanzien van de bepalende randvoorwaarden en de opgave worden geconstateerd, zal het betreffende ontwerp buiten de winnende reeks blijven.

De prijsvraagorganisatie en haar participanten dienen zich te conformeren aan de uitspraak van de jury en de geselecteerde prijswinnaars.

12-06-13 11:26

5.2 Rapportage Van de beoordeling zal door de jury een rapport worden vervaardigd waarin zij haar oordeel zal uitspreken.

Het juryrapport dient ten minste de keuze van de drie beste ontwerpen duidelijk te motiveren. Dit rapport zal na voltooiing van de jurering ter hand gesteld worden aan de prijsvraaguitschrijver t.b.v. de voorbereiding voor publicatie. Het volledige juryrapport wordt in de catalogus gepubliceerd. De catalogus zal uit 2 delen bestaan, te weten de rapportage en beoordeling van de jury, alsook een overzicht van de ingezonden plannen. leder plan wordt hierbij gedocumenteerd met door de inzender geselecteerd en voor zijn/haar plan relevant beeldmateriaal, alsmede een toelichting door de inzender op het ontwerp van maximaal 500 woorden. Deze plandocumentatie wordt rechtstreeks overgenomen van de ingediende bescheiden.

Voor de kwaliteit van de reproducties van het aangeleverde beeldmateriaal en de taalkundige kwaliteit van de toelichting behoudt de inzender de verantwoordelijkheid.

6. Inzending De inzending dient anoniem onder vermelding van het motto ingeleverd te worden.

Het motto bestaat uit drie cijfers, gevolgd door vijf letters.

Deze code van letters en cijfers dient op alle in te zenden documenten te worden aangebracht. Op geen van de in te dienen documenten mag het handschrift c.q. de signatuur van de ontwerper voorkomen, of in andere zin iets waaruit de herkomst van het ontwerp direct of indirect zou kunnen worden afgeleid.

7. Tijdschema

Tevens biedt de prijsvraag voor de winnaars en de niet-prijswinnaars de mogelijkheid om zich middels de tentoonstelling en bijbehorende publicatie en overige media te profileren voor de verdergaande ontwikkeling in de Spoorzone.

9. Tentoonstelling Door de prijsvraaguitschrijver zal medio juni 2013, voorafgaand aan de bekendmaking van de winnaars, in de centrale bibliotheek op het Koningsplein in Tilburg, een tentoonstelling worden georganiseerd waar alle ingediende ontwerpen gepresenteerd zullen worden.

De tentoonstelling zal aansluitend voor een bepaalde periode gepresenteerd worden in het Deprez-gebouw aan de Lange Nieuwstraat 172-174 in Tilburg.

De mogelijkheid om de ingezonden plannen te presenteren in een digitale data-bank op de website van de Spoorzone wordt nog onderzocht maar is zeker tot doel gesteld.

10. Prijsvraaguitschrijver / secretariaat De prijsvraag wordt uitgeschreven door de Kring MiddenBrabant van de Bond van Nederlandse Architecten BNA. Secretariaats-adres prijsvraaguitschrijver: Postbus 445, 5000 AK Tilburg, mbrabant@bna-kringen.nl

Tilburg, 12 april 2013 BNA Kring Midden-Brabant

De winnende ontwerpen worden bekend gemaakt door de vakjury op 21 juni in combinatie met de Dag van de Architectuur.

8. Prijzen Er zal in elke categorie een prijs worden toegekend aan de ontwerpers die volgens de jury het beste invulling geven aan de opgave IdeeĂŤnprijsvraag Theresiazone - Burgemeester Broxlaan Tilburg.

Aan de prijswinnaar(s) in elke categorie wordt door de mede-organiserende partij DE:WERKPLAATS een geldprijs ter beschikking gesteld van â‚Ź 2.500,-.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 8

12-06-13 11:26

juryrapport Berny van de Donk

Deze ideeënprijsvraag werd georganiseerd door de Kring Midden-Brabant van de Bond van Nederlandse architecten BNA in samenwerking met DE:WERKPLAATS, de PPS van Gemeente Tilburg en VolkerWessels, ten behoeve van het ontwerpen van een stedenbouwkundig plan en een architectonische invulling op de locatie Burgemeester Brokxlaan – Spoorzone, genoemd Theresiazone, in Tilburg.

In de jury hadden zitting: Marieke Moorman (voorzitter), wethouder gemeente Tilburg (o.a. architectuurbeleid en Spoorzone); vier leden van de omgevingscommissie van de Gemeente Tilburg: Ben Verfürden, André Houtman, Heike Löhmann en Maarten Raaijmakers; één afgevaardigde van de PPS, Job van der Veer, directeur directeur SDK Vastgoed BV; één afgevaardigde van de wijk Theresia, Kristel Zegers, bestuurslid Belangengroep Spoorzone Theresia (BST).

Alsof het in dit Tilburgse jubeljaar zo moest zijn, kwamen er in totaal dertien inzendingen binnen. In de platenbusiness heet het dan al snel ‘Alle Dertien Goed!’, maar dat zou te veel eer zijn: er zitten zeker wel ideeën tussen mét hitpotentie maar ook de nodige B-kantjes. Het materiaal – dat varieert tussen traditioneel en hemelbestormend - zal in ieder geval een forse discussie uit kunnen lokken binnen én buiten het vakgebied en dat is winst. De jury nam in een levendige beoordelingssessie alvast een voorschot op het debat.

Hoe treffend dat aantal van dertien ook is, de jury had een grotere oogst verwacht: de huidige crisis zou voor architecten, stedenbouwkundigen en andere vakgenoten een tijd kunnen zijn voor heroriëntatie op werk en taak in de samenleving. Een ideeënprijsvraag is dan een mooi vehikel om zich met nieuw elan aan die samenleving te presenteren. Ook de breedte van de opgave (architectuur, stedenbouw en strategie) bood extra ruimte. Een veeg teken was dat er gedurende de looptijd veel vragen werden gesteld over de prijsvraag, vooral ook om het ‘meer concreet’ te krijgen. Het is nog een kwestie van wennen aan de nieuwe tijd, meent de jury.

Veel inzenders nemen de vrijheid en raken meer dan één van de thema’s aan. De jury vindt dat eigenlijk ook zeer logisch en beseft zich dat juist in die samenhang sterke verhalen kunnen ontstaan. Slechts weinig blijft overeind zonder context.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 9

12-06-13 11:26

Er is bij de jurering en de uiteindelijke verdeling van de prijzen dan ook niet meer per se gelet op het thematische hokje waarin het idee zou moeten passen. Vooral de intrinsieke kwaliteit van de plannen heeft de doorslag gegeven bij de definitieve en ex aequo keuze voor drie winnaars.

Wel is telkens goed geproefd hoe de reactie op de identiteit van Theresia, Brokxlaan, Spoorzone, Spoorlaan tekst en vooral vorm kreeg. Misschien zijn vier identiteiten overigens een beetje veel van het goede, maar de Theresiazone is nu eenmaal een veelkoppig grensgebied. Opvallend was dat in vrijwel geen enkele inzending de (relatie met de) Brokxlaan of het omliggende gebied letterlijk werd getoond, waardoor de jury soms verzuchtte dat de inzending - met alle respect voor Amersfoort – net zo goed in Vathorst had kunnen staan.

Particulier opdrachtgeverschap is een ander aspect in deze prijsvraag. De jury vindt de term langzaam maar zeker opgerekt tot sleets containerbegrip en een weinig onderscheidend marketingmiddel (uit het recent verschenen BNA-onderzoek ‘‘Hoe bouwt de particuliere opdrachtgever?’ blijkt dat CPO bijna alle doelgroepen aanspreekt... ).

Het begrip vereist hier dan ook een preciezere uitwerking.

Hoe (en waarom..) geven we die burgerbetrokkenheid meer lading, waar zit de collectiviteit en wordt het meer dan ‘individueel zijn met z’n allen’? Hoe komt dit specifiek voor deze plek ruimtelijk, sociaal, in proces-, bouw- of beheerfase tot uiting? De jury zocht naar verrassende nieuwe invullingen van dit concept, ze vond vooral eerste aanzetten.

Een ideeënprijsvraag moet ruimte bieden om even buiten de alledaagse werkelijkheid te stappen, tijd te nemen voor de afdronk die misschien een nieuwe manier van denken aanraakt. Doodslaan met de klamme deken van de realiteit kan altijd nog. Het criterium werd treffend verwoord door een van de juryleden: ‘zou ik wíllen dat het kan?’ Toch heeft de jury ook oog en respect getoond voor hen die zich – zeker in deze barre tijd – bezig hielden met uitvoerbaarheid.

Al mocht dat nooit in de plaats komen van de vereiste eerste sprankeling bij het openmaken van de envelop.

De inzendingen op numerieke en alfabetische volgorde:

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 10

000 TH APP De meest opmerkelijke presentatie van de dertien, al was het maar omdat alle juryleden een iPad kregen (in foam trouwens, om misverstanden te voorkomen). Het openingsscherm nodigt uit met consequent doorgevoerde beeldtaal en creatief verhaspelde logo’s. Toch had de jury graag dóór kunnen klikken op het achterliggende idee van deze Theresia-app voor CPO. De bijgeleverde tekst maakt nieuwsgierig naar de innovatieve kanten van een dergelijke softwarestrategie. Wat vult het aan op reeds bestaande experimenten? Hoe (project)ontwikkelt zich precies de beloofde ‘goede balans tussen planmatigheid en particulier initiatief’? Over de architectuur zegt de inzender weinig, maar het geschetste beeld is zeker uitvoerbaar.

013PASSF Deze goed gepresenteerde inzending geeft in tekst en beeld letterlijk veel ruimte voor energetische aspecten. De gedachte om in de Spoorzone vooral duurzaam te bouwen spreekt uiteraard aan, maar niet meer tot de verbeelding.

Eigenlijk beschouwt de jury duurzaamheid als een hedendaags sine qua non voor elk nieuwbouwproject.

Bovendien was het niet de (prijs)vraag.

De analyse van kosten en bouwsystemen is niet verkeerd, helaas ook niet vernieuwend. De getoonde gevelbeelden en met name de tussenzones ogen zeker stedelijk, maar wel erg uniform. Een actievere, meer diverse beeldtaal in combinatie met een door passief bouwen afgedwongen eenheid had dit plan naar grotere hoogte kunnen tillen.

Idem dito was het plan beter geweest als ook het Ketelhuis in de gedachtenvorming was betrokken.

Het gebouw als geluidsscherm heeft voor de achterliggende wijk ongetwijfeld voordelen tijdens de Tilburgse Kermis en Festival Mundial, maar voelt de rest van het jaar misschien toch te veel als barrière. En dat vervelende gevoel kennen de bewoners van Theresia nu juist al.

013SPIEGL Een wervend geschreven inzending, met poëtische kwaliteiten. Deze ode aan Tilburg heeft het DNA van de stad qua tékst zeker te pakken en wil het zelfs verdubbelen.

De getoonde vingeroefening stelt teleur (is dít nu een typisch Tilburgse woning?) en is hoogstens interessant voor één kavel. De woningen hebben beperkte plattegronden en het zal niet meevallen de huizen aan de achterzijde aan de man te brengen. De sokkel doet te weinig voor de identiteit van de straat. Nieuwsgierig maakt het allemaal wel. De jury zou wensen dat deze dichter de handschoen oppakt om wat extra vingeroefeningen te fabriceren.

12-06-13 11:26

023SPOOR [ prijswinnaar ] De strategie om via overvloeiende fases langzaam maar zeker bezit te nemen van de Theresiazone is met veel detail beschreven en van inspirerende betekenis voorzien in Wisselspoor. De voorgestelde middelen zoals een ‘preview’ (proefslapen) en het Ketelhuis als dienstbare lobby voor het gebied kunnen de collectiviteit bevorderen en geven blijk van het kunnen overspannen van de kloof tussen droom en daad. Men neemt de (tussen)tijd en geeft relevante voorbeelden van een groene, duurzame invulling.

Eigentijds en creatief, zeker in tijden waarin termen als ondernemerschap en stadslandbouw voor in de mond liggen. Maar het concept laat ook voldoende ruimte voor andere scenario’s mochten de tijden veranderen. Ook stipt het plan de relaties met buurt en stad aan. De naam alleen al spreekt wat dit betreft boekdelen. Aandachtspunt is de vloeiende overgang tussen de fases. Dat punt is weinig uitgewerkt en neigt naar wensdenken. Juist als de eerste panden verrijzen zullen de drie fases wellicht eerder cyclisch of naast elkaar verlopen. Het concept lijkt echter sterk genoeg om dit te accommoderen.

103LOCHI [ prijswinnaar ] Een sterk concept en uitdagend antwoord op de schaalsprong die gemaakt moet worden, en een prima invulling van de gewenste tweezijdigheid tussen stad en wijk. Een niet te missen industriële buitenschil inventief gekoppeld aan een - in dezelfde oogopslag - zichtbare binnenwereld.

Een huls waarbinnen het leven zich naar wens in vol ornaat of meer achter kleurrijke binnenmuren kan afspelen. Zelfs criticasters zullen moeten toegeven dat dit originele idee in ieder geval tot pittige discussies leidt.

Vragen genoeg immers: zal de relatie tussen publiek en privaat niet té spannend worden voor een gezin met opgroeiende kinderen? Spiegelt het niet teveel als je er langs loopt of is dat juist prima in relatie tot de Brokxlaan?

Is het energetisch niet volstrekt onhaalbaar of moet hier eerst maar eens onze ingenieuze verbeelding aan de macht? Kan er een grotere diversiteit aan woningtypes worden gerealiseerd (naast het archetypische bakfietsgezin?) Hoe dun is het associatieve lijntje tussen ‘Westland’ en Werkplaats? En blijft het overeind als de gevel – vanuit privacy eisen – meer stenig wordt of zelfs helemaal ontdaan wordt van dat glas? Bijzonder is dat het ontwerp – onbewust? – al refereert aan de plannen voor de nieuwe bibliotheek in de LocHal. Kortom, een ontwerp dat de plek prima op de rails zet en het publieke debat op stoom zal brengen!

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 11

106COOOP Het accent ligt op de vorming van een wand van de stad met een stedelijk karakter. Zo’n beperking kan stedenbouwkundig sterk werken. En biedt - volgens het spreekwoord - kansen op meesterschap. Dat komt hier onvoldoende tot zijn recht. In de tekst wordt veel aan de wand opgehangen, in de tekeningen blijft het raden. Het beeld van een langzaam dichtgroeiend bouwhek dat lange tijd de achterliggende wijk opsluit dringt zich op. Wel interessant is de invulling van de poreuze ruimten tussen de ‘Lange Nieuwstraters’ en de wandwoningen. De relaties tussen oude buurt en nieuwe bewoners zou kunnen werken, de inzender geeft een fris scala aan voorbeelden. De nieuwe ‘energetische’ invulling van het oude Ketelhuis doet op een aansprekende manier recht aan de historie van het pand.

123TREES Er is met aandacht gekeken naar de achterliggende wijk Theresia en de daar opgedane groene inspiratie komt prima tot uiting in het plan. Met respect wordt omgegaan met de aanwezige oude bomen in het plangebied. Vooral in het oostelijk deel van het ontwerp leidt dit tot een potentieel lommerrijk buurtje. Het westelijk deel vertoont minder karakter. De jury vindt het wel een bepèrkt leitmotiv.

De architectuur van het geheel is weinig specifiek voor de plek en reageert te weinig op de àndere kant van de opgave: de Brokxlaan en de tegenoverliggende bebouwing.

Eigentijds is de keuze voor woon-werkwoningen. Dit kan de gewenste bedrijvigheid in het gebied ten goede komen.

De invulling van het Ketelhuis met horeca, zorgpost en sportruimtes zijn bruikbare toevoegingen voor de achterliggende wijk.

204URBAN Een afwisselend programma met oog voor gebouwde omgeving en uitvoerbaarheid. Er is gekozen voor een krachtig beeld van een verhoogde vloerplaat die inderdaad passende associaties oproept met een perron. Om dit stedenbouwkundig gebaar echt te laten werken lijkt de omvang van het plangebied echter te klein. Bovendien beperkt zo’n ontsluitingsroute de beoogde levendigheid op straatniveau. De mix van een stenige wand enerzijds met beganegrondwoningen plus naastgelegen groene tuinen anderzijds leidt tot veel discussie over het gewenste karakter van de Brokxlaan. Het plan legt volgens de jury treffend de twee gedachten bloot waarop deze intermediaire plek hinkt, maar lost de spagaat niet op. Het particulier opdrachtgeverschap beperkt zich in dit plan tot meubels schuiven. Het Ketelhuis krijgt met Seats2Meet een bij

12-06-13 11:26

de tijd passende krachtige invulling. Een iets te krachtige gelegenheidsoplossing vindt de jury het verplaatsen van een bestaande oude boom.

231COOOP Deze architectonische uitwerking van de stedelijke wand van de stad sluit aan op 106COOOP en maakt het plan concreter en verduidelijkt het sterke gebaar van die inzending (wellicht had samenvoeging in één inzending meerwaarde kunnen hebben).

Industrieel, flexibel en demontabel bouwen is slim gecombineerd met de vereisten van particulier opdrachtgeverschap. Het resultaat heeft volgens de jury zeer zeker een industriële uitstraling, maar niet per se die van de Spoorzone: de inwendige bouwkundige structuur dringt een gevelbeeld op dat op veel andere plekken had kunnen staan en weinig relatie aangaat met de bakstenige omgeving. De speelse dakbeëindiging met zonnepanelen kan als attente verwijzing naar de Tilburgse shed-daken worden gezien.

235BROKX Een van de weinige inzendingen met een expliciete poging tot analyse van beeldtaal en stijlkenmerken uit Spoorlaan en Spoorzone. Echte Tilburgers herkennen de typische daklijnen, vlaggenmasten en raamverhoudingen. De gepresenteerde architectonische oplossing is als vingeroefening zéker geslaagd, al vraagt de jury zich af of er niet veel meer te halen was uit de analyse. De ruimte tussen bestudeerd bestaand en getekend nieuw blijft té veel een black box. Welke verhalen vallen er nog meer te vertellen, met welke bijbehorende nieuwe stadse beelden? Welke stedenbouwkundige richtlijnen of beeldkwaliteitregie zouden passen? En hoe past de wijk Theresia, het Ketelhuis in het plaatje? De inzender lijkt te kiezen voor een traditionele invulling van particulier opdrachtgeverschap.

Daar is op zich overigens niets mis mee: de Spoorlaan is er destijds groot mee geworden.

310LLVDV [ eervolle vermelding ] De geleverde schets oogt eerder als een uitnodiging voor Boulevard of Broken Dreams dan als een serieuze inzending voor deze prijsvraag. Maar de jury laat zich daarna al snel en gretig verrassen. Er is bij nadere bestudering veel respect voor de vlot geschreven droom. Een bouwdorp voor volwassenen, een caleidoscopisch tafereel waarin loodgieters, tenoren, plakband en fanfares figureren in de sfeer van een krakersbuurt. Toch valt er zeker een strategie in te ontwaren met zelfs praktische aspecten. Het geeft een

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 12

goede strategie voor het maken van een begin op zo’n plek, een mock-up van je gedachten. Al zou het helpen als er al iets meer van het kale decor stond: in die zin is de Theresiazone misschien niet ideaal.

Een jarenlang doorlopende voorstelling zal niet uitvoerbaar zijn, maar samengebald in ’n paar dagen, weken of hele zomer zou het zomaar eens een imagoversterkende hit kunnen worden en een schoolvoorbeeld van placemaking.

678NEGEN Een krachtige maquette vormt de contouren van een aanlokkelijk stedelijk decor. De industrieel ogende omlijsting past in dit gebied. Alles zal afhangen van de invulling. En daarin geven de ontwerpers veel vrijheid, misschien wel té veel; de ervaring elders leert dat zelfs bij een sterke regie de beeldkwaliteit moeilijk te sturen is.

De vraag is of het voldoende stedelijk wordt, en past bij het karakter van de Spoorzone en de sfeer van Theresia.

De ingroeistrategie waarbij de fundering langzaam volloopt klinkt aanlokkelijk en is duidelijk een kind van deze tijd.

Te weinig uitgewerkt is de manier waarop de projectontwikkeling hanteerbaar blijft en conflicten in de puberale fase te lijf gaat. Sterker zou het zijn om nog duidelijker te maken wat niét flexibel kan zijn, al voelt dat als paradoxaal bij een CPO-strategie. De jury twijfelt of de laissez faireaanpak (‘alles moet mogelijk zijn, (..) de tijd zal het leren’) een katalysator kan zijn voor onderlinge betrokkenheid tussen bewoners, gebruikers en buurt.

LOFTMOTIEF [ prijswinnaar ] Een ingenieus ensemble van bouwblokken en een plan dat raakt aan architectuur, stedenbouw én strategie. Het vormt een duidelijk stedelijk beeld, draagt daardoor bij aan de nieuwe Brokxlaan, maar geeft door de groene kroonlijst ook een verzachtend element aan dit gebied. In theorie is de uitvoering bouwkundig haalbaar in modulaire blokken en biedt de corridor interessante aanknopingspunten voor een CPO-strategie. Het diverse woonprogramma sluit aan bij de beoogde mix van doelgroepen. Architectonisch kunnen we dit – mits met enige flexibiliteit in geveltechniek toegepast - zien als een eigen vertaling van het Spoorlaanthema. Levendigheid op straat is voorzien door een uitnodigende plint, al vergt dit wel de nodige aandacht.

Zo kunnen in- en uitritten voor ondergronds parkeren dit ruimtelijk effect deels teniet doen door hun ruimtebeslag.

Het collectief te gebruiken dak heeft Corbusiaanse potenties én dito risico’s: een moderne ‘woonmachine’ produceert niet als vanzelf collectiviteit. Bovendien is het klimaat hier anders dan in Marseille.

12-06-13 11:26

inzendingen

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 13

12-06-13 11:26

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 14

12-06-13 11:26

000 TH APP

HSH architecten Armand Hermans

123TREES

kim de greef architectuur Kim de Greef

013PASSF

Joris Verhoeven Architectuur Joris verhoeven DR+ Architecten Leon de Ruiter

204URBAN

Elles van Sluisveld Frans van Roy

231COOOP

Van Hoogmoed architecten Anneke Vervoort Evert Vrins Jan Willem van Ginkel Maarten van der Hulst Sander de Koster Peter van Hoogmoed

235BROKX

Architectenbureau JMW Jeroen Wouters

013SPIEGL

wARCHappable Dirk Schonkeren – studio dara Jan Couwenberg – Jan Couwenberg Architectuur Carl Greveling – CGA

023SPOOR [ prijswinnaar ]

BURO013 Elisabeth Boersma Suzanne Linders Inge Thijssen Bram van de Sanden

103LOCHI [ prijswinnaar ]

BURO013 Suzy Chong Lex Hildebrant

106COOOP

Maarten van der Hulst Anneke Vervoort Evert Vrins Jan Willem van Ginkel Maarten van der Hulst Sander de Koster Peter van Hoogmoed

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 15

310LLVDV Buro Plot [ eervolle vermelding ] Taddeüs van der Weegen

Carry Limpens

678NEGEN Architectenbureau Roodkapje

Gert Jan de Rooij i.s.m. Jan-hubert Bisschops

Merijn Hermsen

Gert Jan Dirkx

LOFT-MOTIEF [ prijswinnaar ]

Van Beijsterveldt & Gommers architecten Tanya Albertoe-Kokatioukhina Kees van Beijsterveldt

12-06-13 11:26

Motto 000 TH APP

De Theresia App Er is behoefte aan architectuur die resultaat is van gebruikerswensen.

Er is behoefte aan identiteit voor de Theresiazone die zich bewust is van haar positie in de stad.

Er is behoefte aan een ontwikkeling die een goede balans heeft tussen planmatigheid en particulier initiatief en ruimtelijk antwoord geeft op ‘langzame’ ontwikkeling.

In de architectuur moeten gebruikerswensen altijd centraal staan. Daar waar in projectmatige bouw de gebruiker veelal nog niet bekend is, is het kenmerk van deze categorie juist dat dit wel het geval is. Het initiatief voor de invullingen langs de Theresiazone leggen we dus bij de gebruiker.

Tegelijkertijd ligt er wel een verantwoordelijkheid voor de uitstraling, waar de invulling het collectieve domein raakt.

De architectuur van de straatwand kan zich beperken tot een uniform kader, dat de gebruiker middels de Theresia App naar believen kan invullen. De App laat meteen het resultaat van de keuzes zien en biedt de gebruiker een zo maximaal mogelijke vrijheid om individuele invulling te geven aan zijn of haar programma.

Tot in lengte van jaren kan dit worden toegepast, zonder dat daarbij beperkingen worden opgelegd aan toekomstige ontwikkelingen. Waar een boom gehandhaafd moet blijven, wordt alleen het kader zelf als poort naar het binnengebied toegepast. De Burgemeester Broxlaan krijgt extra cachet door de trapopgangen naar de entrees. Deze zone biedt naast een verhoogd terras op het zuiden, extra privacy op straatniveau.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 16

12-06-13 11:26

HSH architecten armand hermans

DE TH ER ESI A A PP

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 17

12-06-13 11:26

Motto 013PASSF

Tijden zijn veranderd. Een project bouwen en daarna verkopen is niet meer vanzelfsprekend. Een koper wil meer zelf bepalen. De kracht van een ontwikkeling zit hem in het drukken van kosten door herhaling en bouwsysteem; het moeilijkste voor de particulier, de ruwbouw, uit handen te nemen.

De volgorde van woningen en appartementen in ons bouwsysteem wordt bepaald door de volgorde van aanmelding. Komen er eerst 1 winkelier en 5 opdrachtgevers die een appartement willen, dan staat deze op de hoek. Komt eerst een klant voor een woonhuis, dan begint de straat daarmee. Zo wordt in de tijd het straatbeeld ingevuld.

Structuur Er is een standaard ontwikkeld voor zowel woningen als appartementen. De toegangszone is maatvast. De huid en gevelopeningen daarin zijn door de klant zelf te bepalen en zo dus ook de individuele uitstraling van de woning. Hij is daarin geheel vrij! Gemaakte beeldimpressies zijn een voorbeeld van één mogelijkheid. De tussenzones zijn variabel in breedte. Vanwege het passief bouwen is de uitstraling hiervan een vast gegeven. Dit zorgt tevens voor een eenheid in het uiteindelijke straatbeeld. Het vormt de ruggengraat van het plan.

Door de aaneengesloten bebouwing zal het blok een geluidsscherm vormen voor de wijk er achter.

Kluswoning staat voor actief Afhankelijk van budget en ruimtelijke wensen van de opdrachtgever is de breedte van de woning te bepalen. De koper van een appartement bepaalt dit samen met zijn mede blokbewoners. De woningen worden daarna casco opgeleverd, de vloeren vrij overspannen. De gewenste inbouw regelt de koper zelf.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 18

PASSF staat voor passief Passief en duurzaam bouwen is een logische keus. Zeker in door geluid belaste locaties en met een toekomst waarin woonlasten voor een groot gedeelte bepaald gaan worden door energiekosten. De extra kosten voor deze relatief betaalbare voorzieningen zijn bij enkele groene banken mee te financieren.

Door stevig isoleren van de woning houd je geluid buiten en warmte of koelte binnen. Tevens heerst er altijd een gezond binnenklimaat vanwege constante ventilatie met voorverwarming en warmteterugwinning.

De zonoriëntatie helpt op deze plek mee. Alle voorgevels liggen aan de zuidzijde.

- de voorgevel profiteert van de zon. Grote glasoppervlaktes aan de zuidzijde met regelbare zonwering verwerkt in de balkons.

- De thermische schil van de woning heeft een Rc van 10,0 m2K/W en de ecotop beglazing een U-waarde van 0,7 W/m2K. - De woning zal door een balansventilatie met WTW geventileerd worden. Voorverwarming van lucht zal geschieden door een warmtepomp met grondwarmte; een altijd frisse woning zonder dat de ramen open hoeven.

- Verwarming van het water (vloerverwarming, douche en apparaten) gebeurt door een vacuümbuizen collector gesitueerd op het dak. Buffervaten voor heet water bevinden zich in de technische ruimte.

- Overal zal verwarmd worden met laagtemperatuurverwarming (vloerverwarming) - Energie A label apparaten worden voorzien van hotfill - zonnepanelen zorgen voor opwekken van stroom. Door de salderingsregeling zal men dus geen stroomkosten meer hebben.

- Op het dak komt een hemelwateropvangreservoir. Deze wordt gebruikt voor spoelen van toiletten, de was en om tuinen te besproeien.

12-06-13 11:26

Joris Verhoeven Architectuur Joris verhoeven | DR+ Architecten Leon de Ruiter

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 19

12-06-13 11:26

Motto 013SPIEGL

HET SPIEGELPALEIS Ode aan Tilburg

Tilburg, zo zeggen ze, is de ‘schonste’ stad van het land In Tilburg is iedere toerist een attractie, dat ook.

Groot geworden door zich in de wol te verven, maar klein gebleven als een stel dorpen aan elkaar geregen door lange linten.

Op de plek waar de arbeiders hebben staan noesten met olie en staaldraad wordt nu zo’n nieuw lint gebouwd in een nieuw te branden hotspot.

Huisje aan huisje, maar dan in de nieuwe context waarin iedereen mag laten zien hoe exotisch of ze wel niet kunnen bouwen.

Die mooie kneuterigheid ten top; één verdieping met daarop een Franse kap. De mooiste ramen kwamen hierin -voor de pastoor-, meestal nog opgesjiekt met een gemetselde dakkapel, maar pas na het poortje richting plaats komt het nederige karakter tot wasdom.

Vergeet dit mooie symbool van lint en arbeid niet, maar zet het juist in als marketingtool in het profiel van de stad.

Juist op dit nieuw lint, juist op deze plek, juist in deze tijd. Verlies je niet in de expressie van het individu, maar gebruik je DNA en verdubbel het op een slimme manier.

Tilburg: kijk in de spiegel.

Kijk wat je hebt en verdubbel het, deel je poort.

En verdubbel het opnieuw, deel een omsloten gebied rondom je plaats.

In de Grote Stad hadden ze ook al zoiets, dus waarom niet hier?

Verdubbel dit opnieuw, en maak Een dak om je binnenplaats.

Op de Laan die wordt vernoemd naar de burgemeester die de dorpjes naar grote hoogtes wees zullen we eens laten zien hoe het allemaal kan, zij aan zij.

De kracht van beslotenheid van de kleine gemeenschap.

Een spiegelpaleis.

Maar waarom zou je moeten kijken naar die hippe huisjes, zij aan zij, terwijl je ze al rij aan rij hebt staan?

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 20

12-06-13 11:26

wARCHappable Dirk Schonkeren – studio dara | Jan Couwenberg – Jan Couwenberg Architectuur | Carl Greveling – CGA

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 21

12-06-13 11:26

Motto 023SPOOR [ prijswinnaar ]

wisselspoor strategie tot dynamische gebruiksontwikkeling

Theresiazone staat aan de vooravond van een grootscheepse transformatie. Vanwege haar excellente ontsluiting, ligging bij het centrum, haar karakteristieke en hoeveelheid bestaande bebouwing kan de Theresiazone het voorbeeld zijn van dynamische transformatie waarbij het gebied middels gebruik, de wissel vormt tussen spoorzone en stad.

DOEL van de strategie 1 duurzame, geleidelijke transformatie van potentierijk stedelijk gebied tot bruisend woon-, werk en verblijfsgebied.

2 verbinden van losgezongen aanbod&vraag markt door Activering, Gebruik&verkoop kavels, Bouw.

3 meerwaarde genereren voor gebruiker, gemeente, pandeigenaren, omwonenden en stad Tilburg, door aangaan van innovatieve samenwerkingen.

Locatie specifieke behoeften a gebiedsontsluitende route gericht op het ‘inlopen’ van toekomstige verbindingsroutes b vroegtijdig verbinden van stadcentrum, station, onderdoorgang, spoorzone en wijk Theresia c overbruggen verschillende korrelgrootte stad (M), stationsgebied (L) Theresiazone (M) en Theresiawijk (S) WAT is de strategie?

Dynamische Gebruiksontwikkeling is het proces waarbij imago-ontwikkeling, tijdelijke programmering en definitief gebruik aan elkaar gekoppeld worden. Het zijn niet langer afzonderlijke fasen in de ontwikkeling van een gebouw / gebied. Door deze versmelting wordt doelgericht gewerkt aan de definitieve setting van de Theresiazone. Het gebied is per direct in gebruik: De processtappen Activatie, Gebruik&verkoop kavels, Bouw vormen al tijdens het dynamische proces een bruisend werk- en verblijfsgebied.

Een integraal proces waarbij het gebied naamsbekendheid krijgt en aantrekkelijk wordt voor gebruikers. Het dynamisch groeimodel middels gebruik kent drie actieve fasen waarvan elk een ‘resultaat’ genereert die als input dient voor de volgende fase.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 22

HOE werkt de strategie?

In 3 fasen: 1 previews gericht op gebruikers (>> Activatie) 2 tijdelijk gebruik gebruik (>> Gebruik&verkoop kavels) 3 permanent gebruik gebied en gebouw (>> Bouw) 1 Door middel van previews, die nog niet met grote investeringen gepaard gaan, wordt een beeld gegeven van de potenties van het gebied. De ‘previews’ zoals moestuin, katoen&wolweide, mini-bios en mini-bar zijn de voorlopers van het tijdelijk gebruik. Potentiele kavelkopers kunnen ervaring opdoen met het gebied voordat ze definitief hun keuze maken. In de gehele Spoorzone worden units geplaats waarin, vooruitlopend op de ontwikkelingen, al gewerkt en overnacht kan worden, maar dan als proeffase.

Ketelhuis het wisselspoor vormt de lobby voor het gebied en voorziet informatie aan geinteresseerde cpo/po.

2 Om potentiele kopers, gebruikers en ondernemers betrokken te houden is een sterk community-gevoel van belang. Het creeeren van het community-gevoel geschiedt middels uitwisseling van kennis, enthousiasme en innovativiteit tussen toekomstige kopers, ondernemers, gemeente, aannemer, creatieve experts als architecten en ontwerpers, in de lobby van het gebied: het wisselspoor.

In deze fase kan men testwonen, “waar wil ik mijn huis bouwen” er wordt ruimte geboden aan innovatieve ondernemers, stadslandbouw in de Theresiazone en het wisselspoor. Zo wordt de zone vanaf aanvang proces respectievelijk geacitiveerd, gebruikt en beheerd. Dit vormt de opmaat voor een kwalitatieve en duurzame transformatie van het gebied.

3 In de derde fase is het gebied grotendeels, getransformeerd tot een bruisend woon-, werk en verblijfsgebied.

Voor mensen van wie de woning nog niet gereed is bestaat de mogelijkheid tijdelijk op de bouwplaats in het long-stay hotel te verblijven. Het wisselspoor vormt nog steeds de lobby van het gebied waar bewoners, ondernemers en potentiele buren elkaar ontmoeten. De tijdelijke functies uit de theresiazone vloeien naar of concentreren zich rond het wisselspoor, zoals hotel, flex-werkplekken en restaurant met moestuin. In de gehele spoorzone blijven de units met hotelfunctie, mini-bar, mini-bios en mini-TextielLAB, verspreid om ook daar de dynamiek voor de ontwikkeling te borgen.

12-06-13 11:26

BURO013 Elisabeth Boersma | Suzanne Linders | Inge Thijssen | Bram van de Sanden

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 23

12-06-13 11:26

Motto 103LOCHI [ prijswinnaar ]

Lochuis Het Lochuis biedt tweeverdieners en gezinnen een stuk stad in centrum Tilburg om zich eigen te maken. Een industriële schil overkoepelt de ruimte waarbinnen gewenste woonfuncties zich kunnen manifesteren.

De plek waar bewoners kunnen leven en beleven.

Het Lochuis is onderdeel van de wand van de nieuwe Burgemeester Brokxlaan en maakt met zijn eenduidige verschijningsvorm de schaalsprong tussen de industriële hallen van D’n Atelier en de woningen van de wijk Theresia. Het benut de langgerekte kavel en profiteert met zijn doorschijnende schil van de zuiderzon.

Ten opzichte van traditionele grondgebonden woningen, waarbij je kan spreken van een voorzijde en een achterzijde met tuin, is het Lochuis in benadering tweezijdig.

Naast de entree aan de Burgemeester Brokxlaan heeft de woning ook een noordelijke entree gericht op de bewonersparkeerplaatsen en hun ontsluitingsweg. Het parkeren gebeurt collectief aan deze noordzijde en wordt om te kunnen voldoen aan de parkeernorm niet bij individuele woningen betrokken.

Onafhankelijk van de zijde van benadering verhoudt het Lochuis zich als één entiteit ten opzichte van de omringende stad. Daarbinnen geven interne volumes vorm aan verblijfsruimten en laten tegelijkertijd ruimte voor licht en lucht. Via de transparante gevel blijft de bewoner in contact met de buitenwereld. Openingen in de wanden van de interne volumes ensceneren de contactmomenten vanuit de verblijfsruimten. Dit levert spannende relaties tussen publiek en privaat en vergroot de belevingswaarde.

De wereld van de gebruiker wordt steeds hectischer en drukker. In deze woning kan zelf bepaald worden welke mate van verbondenheid er met de omringende wereld gemaakt wordt. Functies en hun relatie met elkaar en de omgeving zijn naar eigen behoefte in te vullen.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 24

12-06-13 11:26

BURO013 Suzy Chong | Lex Hildebrant

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 25

12-06-13 11:26

Motto 106SCOOOP

Straatwand De straatwand van de Burgemeester Broxlaan is de wand van de stad met een stedelijke karakter. De schaal is die van de Spoorlaan, de pendant aan de zuidzijde van het gebied, wat verder getypeerd wordt door de schaal van de NS bebouwing, die zijn uitdrukking behoud. Het plaatsen van de straatwand hoort bij de start van het project. De wand stopt niet bij de grens van de prijsvraag maar loopt oostwaarts door tot de voormalige Sociale dienst.

Voor de centrumfunctie aan de westzijde ziet men af van het CPO is een volume als echo van het belendende monumentale Trafogebouw, vrij in het dwaalgebied en royale openbare groen.

Wonen wordt bevraagd op flexibiliteit en op de procesmatige kant van de realisering. Men realiseert collectieven van particulier opdrachtgeverschap (CPO). De collectieven zijn betrekkelijk klein en de verhouding van privé – gemeenschappelijk varieert. Bouwregelgeving zal tegemoetkomend hierin moeten zijn. Een bouwverenigingen wordt gevraagd om organisatorisch en juridisch te faciliteren in, adviseurkeuze, techniek, contractering zakelijke functies en dergelijke.

Niet het einddoel maar de leefbaarheid en het duurzame gebruik staan voorop. Door de economische omstandigheden wordt rekening gehouden met een langdurig tijdelijk gebruik en opeenvolgende bouwprocessen.

Voor het hele gebied geldt energieneutraal. De gemeenschappelijke energievoorziening levert aan de omgeving.

In het bestaande ketelhuis zullen de energiebronnen en de centrale apparatuur staan: een WKO-installatie, grote palletbranders en zonnepanelen. De installatie is deel van het zogenaamde Sanergy-systeem voor de bodemsanering.

Een scherm van zonnepanelen schuift uit vanuit het ketelhuis, naarmate meer projecten gerealiseerd worden.

Een energiecollectief “Theresia” pakt het energieneutrale plan op.

Parkeren wordt maar ten dele op het kleine terrein opgelost. Er zal gebruik gemaakt worden van nabijgelegen parkeergelegenheid zoals bijvoorbeeld te ontwikkelen achter de voormalige Sociale Dienst.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 26

Verschijningsvorm Variëteit en soort van bouwmaterialen en de behandeling ervan zijn beperkt met een blokkendoos die aan de architecten van de CPO’s ter beschikking staan. De uitwerkingen van de holtes in de gevels en de achterzijde worden vrij gelaten. Ritme en schaal, vertaald in minimale en maximale vulling van de gevel is aan percentages gebonden om het stedelijke karakter te bereiken.

Plek De regie voor de aanvang van het project bestaat uit stimuleringsproject: wandelementen worden geplaatst die een levende entiteit zijn. De energie-infra voor toekomstige bebouwing op de locatie wordt direct aangelegd. De halfopen wand definieert het onbebouwde gebied, om te voorkomen dat het een non-plek wordt. Belangstellenden uit een grote groep van omwonenden en voormalige Atelierstraat bewoners krijgen het gebied in bruikleen voor een terrasje, moestuin, speelplaats, kledingverkoop, reparatiewerkplaats,… . Men gaat inventief met weinig of met seizoenmiddelen te werk.

Er moet een bruggetje naar CPO’s ontstaan, via kleine platforms gecommuniceerd in de buurt en onder de tijdelijke gebruikers.

Wandwoningen De verkaveling achter de wand is flexibel en ontwikkeld zich in de diepte. Een minimum kavelbreedte wordt niet nodig geacht. Uitbreiden kan in de diepte om met lage investering van start te kunnen. Resultaat zijn ‘poreuze’ ruimten tussen de Lange Nieuwstraaters en de wandwoningen. Connectiviteit tussen de bewoners wordt gestimuleerd omdat zij het beheer over de hele diepte van hun percelen krijgen. Gebruik van privé parkeerzones kan hierbij een rol spelen. Als alle ruimte op den duur verkocht woont er een diverse groep bewoners. Met ondersteuning op afstand van ontwikkelaar of bouwvereniging, kan men zelf aan de slag, waarbij aan casco’s en veiligheid professioneel gestalte is gegeven.

12-06-13 11:26

Maarten van der Hulst Anneke Vervoort | Evert Vrins | Jan Willem van Ginkel | Maarten van der Hulst | Sander de Koster | Peter van Hoogmoed

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 27

12-06-13 11:26

Motto 123TREES

Met de ontwikkeling van de Spoorzone krijgt Theresia een nieuw gezicht naar het centrum van Tilburg. De Theresiazone is de schakel tussen De Werkplaats met industrieel karakter en de woonbuurten ten noorden van de Theresiazone.

Identiteit Het noordelijke deel van de stad ontwikkelde na de aanleg van het spoor in 1963 anders dan het zuidelijke deel. Het zuidelijke deel ontwikkelde zich tot een echte stedelijke structuur, terwijl Theresia tot 1930 een meer dorps en agrarisch karakter behield. Hier werd gewoond en ‘op de hoek’ of ‘in de straat’ bevonden zich kleine winkels aan huis.

De identiteit van Theresia wordt gevormd door huisjes met een tuintje, in buurten waar mensen elkaar kennen. Op de aangewezen locatie voor de ideeënprijsvraag staan een zestal te behouden bomen die deze plek een heel eigen en groen karakter geven. Deze bestaande bomen zijn dan ook aanleiding om ook in de Theresiazone nieuwe woningen met tuin te maken.

Woningtypes & Ontwerp Het idee om in de Theresiazone aan de Burgemeester Brokxlaan ruimte te bieden aan particuliere opdrachtgevers kan deze identiteit extra kracht bij zetten. De (vroegere) woon- werksfeer van Theresia past goed binnen de huidige tijd waarin steeds meer mensen vanuit huis werken of als zelfstandig ondernemer aan de slag gaan. Aanleiding dus om te voorzien in woon- werkwoningen op de begane grond die voor veel bedrijvigheid zorgen aan de Burgemeester Brokxlaan. Daarboven bevinden zich bovenwoningen bestaande uit twee verdiepingen.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 28

Mensen die kiezen voor zelfbouw willen vaak een unieke woning, aansluitend op zijn / haar eigen gebruikerswensen.

Die specifieke wensen zijn anders dan die van de buren.

Doordat de bomen op de locatie bepalen waar gebouwd kan worden, bewegen de bouwvolumes om de bomen heen en krijgen de woningen een ‘knik’. Hierdoor ontstaan verschillende woningplattegronden met hun eigen oriëntatie. Vanuit de woning is er vrij uitzicht in verschillende richtingen, wat een gevoel van ruimte en vrijheid geeft en een lichte woning creëert. In het interieur verdeelt één blok met alle voorzieningen (keuken, toilet, badkamer en berging) de woning in functies (slaapkamer, eethoek, zithoek). Dit blok is vrij te plaatsen waardoor de particuliere opdrachtgever zelf de ruimte kan indelen. Iedere woning kan dus anders zijn en zo ontstaat er een grote diversiteit aan woningtypes.

Vanaf de Burgemeester Brokxlaan zijn de werkruimtes direct toegankelijk. De entrees van de begane grond woningen bevinden zich aan de groene binnenhoven en die van de bovenwoningen aan de groene daktuinen. Hierdoor ontstaan zachte overgangen van openbaar naar privé.

Doordat particuliere opdrachtgevers al in een vroeg stadium collectief met elkaar de bouwplannen ontwikkelen leren ze elkaar goed kennen en ontstaat er een sterke sociale samenhang. Aan de binnenhoven en daktuinen ontstaan zo kleine informele buurtjes en is het niet bezwaarlijk om samen een tuin te delen.

Aansluiting op omgeving De schaal van de woningen met tuin sluit aan bij de schaal van Theresia, terwijl de grote gevelopeningen in de baksteen gevels met reliëf-metselwerk, de geschilderde reclame-uitingen op de gevels van de werkruimtes een industriële sfeer hebben en aansluit op de schaal van De Werkplaats.

12-06-13 11:26

kim de greef architectuur kim de greef

Impressie vanaf de Burgemeester Brokxlaan.

0

5

10

15

20 25m

Slaapverdieping bovenwoningen.

1e verdieping bovenwoningen.

Begane grond. In schets de verschillende uitzichten weergeven.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 29

12-06-13 11:26

Motto 204URBAN

Urban Mix De Theresiazone in Tilburg daagt ons uit tot het maken van een levendige mix van wonen, werken, voorzieningen en groen. Het te behouden groen in het Oostelijk gelegen plandeel dwingt op natuurlijke wijze een meer open verkaveling af, terwijl in onze visie het Westelijk gelegen plandeel met het ketelhuis vraagt om een compacte en meer gesloten bebouwing.

Bijna alle woningen in het plan hebben een werkruimte zodat voorzien kan worden in een te verwachten toename van het aantal ZZP-ers.

Oostelijk plandeel (groen, wonen/werken, studio’s) Ons idee is om een van de te behouden bestaande bomen in het plangebied te verplaatsen in Zuidoostelijke richting zodat daar een bomenweide ontstaat. De bomenweide fungeert als groene voortuin die met doorsteken verbonden is met de achterliggende parkeerstraat.

Een gefaseerde aanpak in dit gebied is goed mogelijk.

De architectuur van de geschakelde werkwoningen laat ruimte voor nadere invulling van gebruikerswensen. De dakopbouwen van de woningen kunnen afhankelijk van de gebruikerswensen in aantal en afmetingen variëren.

Westelijk plandeel (hotel, seats to meet, wonen/werken) Ons idee is om de begane grond van het ketelhuis her te bestemmen voor een Seats to meet functie, iets waaraan in onze optiek veel behoefte is in Tilburg.

Ter onderstreping van de beoogde functiemix in de Theresiazone zijn op de verdieping in het ketelhuis vier appartementen gesitueerd. De woonplekken worden door een lichthof en een voorzieningenblok gedetermineerd, de indeling van deze plekken is vrij en kan met meubels door de bewoners zelf worden bepaald en op gebruikerswensen afgestemd worden.

Op de Oostelijke kop van dit plandeel is ter markering van deze strip genoeg ruimte voor een kleinschalig woongebouw met studio’s. De relatief smalle kavel aan de andere zijde leent zich uitstekend voor een “urban villa” waarin een tweetal etagewoningen zijn ontworpen waarmee de Urban Mix compleet is.

Materialisatie Gevels: wit gekeimd metselwerk en Waxed Wood hout (blank en verduurzaamd) Kozijnen: aluminium, in antraciet

Een bestaande en verhoogde vloerplaat achter het ketelhuis refereert sterk aan een perron.

De plaat wordt doorgezet in Westelijke richting en daarop worden de woningen gesitueerd.

Deze zogenaamde “perronwoningen” zijn combinaties van steeds 3 in elkaar gevlochten woningtypen, waarvan de bovenwoningen vanaf een tweede maaiveld ontsloten worden.

Alle woningen zijn te bereiken vanaf de woonstraat aan de Noordzijde. Het openbare gebied krijgt hierdoor meer kwaliteit en het elkaar ontmoeten wordt hiermee bevorderd.

De tuinen van de begane grondwoningen liggen naast de woningen waardoor ook vanuit de Burgemeester Brokxlaan kan worden geprofiteerd van het groen in deze voortuinen.

Een logische plek voor een hotel met bed- en breakfast, een functie waaraan veel behoefte is in de directe omgeving van het station, is naar onze mening de kop van dit plandeel.

Het tweede maaiveld van de perronwoningen wordt als vloerrand doorgezet ter plaatse van het dakterras dat vanuit de lounge van het hotel bereikbaar is. De zijwand en het dak van het hotel ontstaat door het “omvouwen” van deze vloerrand.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 30

12-06-13 11:26

Elles van Sluisveld | Frans van Roy

URBAN_mix

werken

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 31

204URBAN

| wonen | ontmoeten | ontspannen

12-06-13 11:26

Motto 231COOOP

Wand van de stad Tilburg krijgt in het historisch centrum een kans een stedelijk gebied namelijk de voormalige NS werkplaats te ontwikkelen die het stadscentrum kan verrijken en vergroten met centrumfuncties die de zesde stad van Nederland aantrekkelijker maakt voor stad, regio en meer.

Daar is wel een visie voor nodig die dit proces leidt naar een gewenst resultaat. Hierbij zijn definities van functies als wonen, werken, en publieke ruimte van groot belang.

Dit samen met de verbindingen van centrum noord met zuid maakt dit een unieke kans voor de stad. Deze visie is op een dynamische manier vertaald in een gebiedsontwikkeling plan “Theresiazone” (106COOOP) waarop wij onze architectonische oplossing baseren. Hierdoor kan er een ruimtelijk interessante dialoog ontstaan met het spoorzone gebied. Hergebruik van de NS werkplaats met nieuwe stedelijke functies zullen de spoorzone doen herleven. De schaal en verscheidenheid aan vormen van dit industrieel erfgoed is een dankbaar gegeven waar een sterk gebaar tegenover moet komen te staan. Ook zal veel aandacht besteedt moeten worden aan de overgang van groot naar kleinschaligheid. De Theresiazone zal als intermediair gelezen moeten worden. Dit willen we realiseren door een stedelijke wand te ontwerpen die we de wand van de stad noemen.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 32

Architectuur Belangrijkste uitgangspunt voor de architectonische uitwerking zijn de wand van de stad waar achter wonen en werken zich in de tijd kan ontwikkelen en aanpassen.

Verschillende (C)PO’s kunnen hier binnen de kaders van het gebiedsontwikkeling plan gestalte krijgen. Duurzaamheid in de breedste zin van het woord krijgt aandacht in vorm, materiaal en kleur. Thema’s als energie en milieu, flexibel bouwen, hergebruik, vrijheid in woonprogramma, uitbreidingsmogelijkheden en allerlei vormen van collectiviteit zijn geïntegreerd in de wand van de stad. De collectiviteit komt tot uitdrukking in de multifunctionele plint en het zonnedak (duurzaamheid). Hiertussen bevind zich hoofdzakelijk het wonen dat naar wens de wand van de stad vervormt tbv uitzicht licht en buitenruimte.

De flexibiliteit (IFD) bewerkstelligen we door industrieel te bouwen. Dat doen we met een staalframe als hoofdconstructie in combinatie met holle vloeren en wanden en een slimmegevel. De wand van de stad bestaat uit een stevig basement van beton, staal en een zo groot mogelijke glasopening. De drie bouwlagen daarboven zijn voorzien van raamkozijnen, loggia’s, erkers en balkons en dakterrassen. De buiten afwerking van de wand als ook kozijnen en zonwering etc. is gecoat staal(plaat) kleur wit. De uitsnedes daarin zijn bij voorkeur een spel van diversen materialen en kleuren, achter de wand (en door de wand heen) wordt zo de diversiteit van individuele bewoners getoond. Als dakbeëindiging gebruiken we een ontworpen constructie waarin de pv panelen zijn geïntegreerd het kan gelezen worden als een 21ste eeuwse kroonlijst, “al het goeds komt van boven”. In de wand van de stad worden de bestaande gebouwen van betekenis, gerevitaliseerd en met respect opgenomen. Naast de werkplaats spelen die gebouwen ook een belangrijke rol in de herkenbaarheid van het totale gebied. Oud en nieuw versterken elkaar.

Een dynamische plek om te wonen en te werken en dat midden in het centrum.

12-06-13 11:26

Van Hoogmoed architecten Anneke Vervoort | Evert Vrins | Jan Willem van Ginkel | Maarten van der Hulst | Sander de Koster | Peter van Hoogmoed

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 33

12-06-13 11:26

Motto 235BROKX

WÈ UN SCHÓÓN BROKX LOANTJE

Vereniging van 2 werelden De nieuwe Brokxlaan vormt een nieuw onderdeel van de cityring. In de zoektocht naar de juiste architectuurtaal is gezocht naar de architectonische stijlkenmerken van zowel de Spoorlaan als de NS werkplaats. De Spoorlaan als statige voorname hoofdontsluiting samen met het industriële bakstenen karakter van de NS werkplaats. Beide architectuurwerelden worden verenigd in architectuur aan de nieuwe Brokxlaan. Een bakstenen karakter met vertikale raamelementen in sobere onderverdeling in een wisselende verticale ritmiek, accenten in statige balkons met vlaggenmast en een beëindiging met een ´groen daklandschap´. Op deze manier vormt de architectuur een vertrouwd en naadloos passend geheel in het stedelijk weefsel van de centrum/spoorzone.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 34

12-06-13 11:26

Architectenbureau JMW Jeroen Wouters

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 35

12-06-13 11:26

Motto 310LLVDV [ eervolle vermelding ]

Tussen stad en spoor, Werkplaats en Lange Nieuwstraat, op loopafstand van station en binnenstad, Wilhelminapark en Besterd, ligt Theresia. Een laagbouwbuurt voor (import-) Tilburgers, met hoven en achterhuizen. In deze populaire woonbuurt kun je nu zelf bouwen aan jouw gedroomde toekomst. Alles kan en mag: een huis met een tuin, je eigen winkel, praktijk, oefenruimte, atelier of kantoor.

Zijn je plannen nog niet concreet maar kriebelt het al een tijdje? Hier is je kans om jouw idee te testen. Komt er klandizie? Heb je publiek? Is er iemand geïnteresseerd?

Test je onderneming! Kom proefwonen!

Het podium is van jullie, mensen uit de buurt, de stad.

Oud en wijs, jong en groen, met of zonder kinderen. Kijk!

We hebben met tape op ware grootte al een beetje laten zien wat er allemaal past. Wat een hoop mogelijkheden!

Je kunt een revue opvoeren, je eigen film vertonen.

Misschien ga je wel koffie met gebak verkopen. Markeer met tape je lievelingsplek. Installeer je eens een dag in je imaginaire woonkamer. Kom barbecueën in jouw toekomstige achtertuin. Proef de sfeer, ontmoet je buren.

Je bent tegelijk bouwvakker, artiest en toeschouwer. Jullie vormen samen met cabaret, fanfare en revue één grote, doorlopende voorstelling. Je kijkt én je wordt bekeken.

Dat is de ruil voor alle vrijheden die je hier krijgt.

Het gebied wordt dus langzaam dichter bebouwd, intensiever gebruikt en drukker. Is de locatie vol? Dan vouwen we de strook gewoon dicht. De tribunes plaatsen we onder dit dak. Zo vormen we een nieuw buurttheater.

En hoeft de stad jullie creatieve uitingen en ondernemende ideeën niet te missen. Deze toneelschuur is de laatste kaart van het kwartet PNEM, Deprez en de nieuwe Clarissen-toren, de slotscène van Nieuw-Theresia.

Zelf bouwen gaat niet over één nacht ijs. Bij de Share-ATool in gebouw 65, kun je steigers, gereedschappen en bouwmaterialen delen, lenen, huren en kopen. Je loopt er zo naar toe. Alles is daar voorhanden om de contouren van je nieuwe huis à l’improviste te bouwen met steigers, gordijnen, pallets, planken. Net zo lang tot alle ruimtes de juiste grootte hebben en alles naar ieders zin is. Zo overleg je eenvoudig met elkaar en de kinderen over hoe het moet worden, niet dan?! En als het niks is, haal je de tape weer weg. Dan kan iemand anders proefdraaien. Mocht je besluiten om je hier echt te gaan vestigen, koop het stukje grond dan van de gemeente. Je hoeft trouwens geen parkeerplaats te maken op je kavel. Je komt toch met de trein?! En met de fiets ben je overal in maximaal 30 minuten bewegen. Je auto parkeer je in een parkeergarage in de spoorzone.

Op vijf plekken komt een achterom. Ben je al gesetteld en kan opa nu niet meer alleen wonen? Of tóch een eigen zaak beginnen? Aan de achterom is extra bouwruimte.

En je kunt lekker binnendoor naar de Lange Nieuwstraat: alle buurtvoorzieningen onder handbereik.

Vanaf de tribunes in de Brokxlaan is goed te zien wat jullie met elkaar aan het maken zijn. Iedereen ziet en hoort wat je allemaal op- en uitvoert. Wie fluit naar wie, het eerste pannenbier, de tenor van de loodgieter.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 36

12-06-13 11:26

Buro Plot Taddeüs van der Weegen | Carry limpens

COMÉDIE

Podium

310LLVDV

HUMAINE

DE KUNST VAN HET DOEHETZELVEN

Kijken en bekeken worden

een vaudeville voor en door Tilburgers

THERESIA PREMIÈRE 24 MEI 2013 DOORLOPENDE VOORSTELLING TOT 2023 ALLE DAGEN EN 24 UUR PER DAG

Orkest van 2 slijptollen, een hilti en een betonmolen Koffie en apfelstrudel van Wilma Wordt mede mogelijk gemaakt door de bewoners van Theresia, en cafetaria ‘t Voske

Muziek

Fanfare Polska......

...

Stuc & Showballet

Dans

Ronny Rigoletto

...

De Buurttenoren Zwoelie Troelies

...

Karel’s Klucht

...

Odette Tanzt

...

De Zingende Zaag

Levenslied

Aria’s van Arie

...

Gerard: de Pavarotti van Tilburg

...

De Kogelschlagers

Beeldende kunst

Son & Lumière op 307

...

Zes Serenades van Simon

...

Revue de Rue Neuve Longue

...

Huub Kuub & The Welding Girls

Toneel ...

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 37

De Weense Asfaltwals

...

Cabaret

Op naar de slotscène

Rodney en Juliette Annie Alberti

12-06-13 11:27

Motto 678NEGEN

Keuze van onderwerp en benadering vanuit gebiedsontwikkeling: gericht op het ontwerp van een ontwikkelstrategie voor de gehele Theresiazone. idee We beginnen met het maken van een fundering van twee bouwlagen hoog. Nu is het nog slechts een structuur samengesteld uit betonnen kolommen en balken die samen een lege driedimensionale structuur vormen.

Straks zal er van alles aan, op en in komen totdat het gebouw zich heeft gevormd. De fundering bakent de grenzen af: de afmeting van de constructie bepaald wat er maximaal mogelijk is, de positie van de balken begrensd de verdiepingshoogte, de maatvoering van het stramien definieert de overspanning. Binnen die grenzen ben je vrij om te doen en laten wat je wilt. de fundering Elk spant bestaat uit een middenbeuk van 6,6 meter en twee zijbeuken van ieder 4,1 meter. Op hun beurt staan de spanten op 5,1 meter van elkaar. Zo kun je er in parkeren, er een standaard rijtjeshuis bovenop zetten, er een kantoortje in maken, maar ook een halletje, een garage of shoarmatentje. De afmeting van de kolommen 30x30 cm en balken 40x30 cm zijn zo gekozen dat je de fundering kunt uitbreiden tot 5 bouwlagen. scenario’s Stel je begint met het bouwen van 6 stramienen in twee bouwlagen. Er is een initiatief om er bovenop een tijdelijk theater te beginnen, in de fundering kun je parkeren.

Een kunstenaar koopt een kavel op de hoek en bouwt er zijn eigen huis. Er komt wat commerciële interesse en de fundering wordt uitgebreid en het parkeren schuift op naar het nieuwe deel. Langzaam loopt de fundering vol: kleinschalige horeca, appartementen met een garage, lofts, een cpo-groep bovenop...

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 38

ontwerp Het eerder geschetste scenario is er slechts één en bovendien een erg positieve, eerder een wensgedachte dan een waarschijnlijkheid. Het idee dat hieraan voorafgaat is dat je de randvoorwaarden schept zodat dit stukje Tilburg zich net zo kan ontwikkelen als een stad die zich continue aanpast aan veranderende omstandigheden. De spoorzone is wat dat betreft geen uitzondering: het kan nog alle kanten op en daarop anticiperen we. Zijn er straks te weinig parkeerplaatsen; wij lossen het op. Een tekort aan commerciële ruimtes, grondgebonden woningen en appartementen, een tijdelijke plek voor de bierhal bij de kermis; alles moet mogelijk zijn. gebruik We zijn begonnen met een lijst te maken, alles door elkaar: (openlucht)theater, cruijfcourt, reclame, zwembad, kinderdagverblijf/school/ bso, bijzondere woongroepen, vrijstaande woning, park, (stallings)garage, fietsenstalling, kantoor, bouwkeet, circusschool, fabriek, wasstraat, hallen, flexwerkplekken, appartementen/lofts, speeltuin, clubhuis, camping, duiventillen, volkstuinen, cafe, een buffalo grill, hangplek, verfgigant, supermarkt, ... De tijd zal het leren. cpo Het project staat of valt bij de mate waarin gebruikers en bewoners in staat worden gesteld om betrokken te raken bij het (bouw)proces. Hieraan gaat het geloof vooraf dat deze betrokkenheid alleen tot stand kan komen wanneer zij enerzijds echt verantwoordelijkheden krijgen en anderzijds een actieve rol in het proces krijgen. Daarom is de vrijheid zo groot mogelijk: je huurt of koopt volume, en de rest is aan jezelf. Van de indeling, het aantal m3, de afwerking, de gevel tot aan de vormgeving van het volume en de materialen die je gebruikt voor de gevel. Iedereen die van aanpakken houdt is van harte welkom.

12-06-13 11:27

Gert Jan de Rooij Architectenbureau Roodkapje i.s.m. Jan-hubert Bisschops | Merijn Hermsen | Gert Jan Dirkx

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 39

12-06-13 11:27

Motto LOFT-MOTIEF [ prijswinnaar ]

Wonen in deze dynamische en creatieve omgeving voor een grote groep mensen mogelijk en betaalbaar maken is ons uitgangspunt.

Een flexibel concept van 4 lagen hoog en 15,6 meter breed, met aan een zijde de hoofdontsluiting en aan de andere zijde de vluchtweg met daartussen op de tweede verdieping een corridor. Het concept is het motief wat herhaald, gespiegeld en uitgebreid kan worden en waar men de hele Theresiazone eventueel mee in kan vullen.

Het parkeren komt op eigen terrein onder het gebouw met in- en uitgang aan de Wagenstraat of aan de Atelierstraat.

Op de begane grond winkels, horeca, een galerie …… eventueel gecombineerd met wonen. Functies die publiek trekken en zorgen voor levendigheid.

Op het dak een collectieve tuin, met een riant uitzicht over heel Tilburg. Met thema’s als openbaar, privé, kindertuin, romantiek. Een “place to be” veilig, schoon en rustig.

Alle lofts zijn twee lagen hoog en worden ontsloten vanuit één corridor op de tweede verdieping. De kosten van de ontsluiting per woning zijn zo minimaal. De bewoners kunnen naar eigen inzicht hun loft indelen. Alle lofts hebben een relatie met de Burgemeester Brokxlaan aan de zuidzijde.

De loftafmetingen variëren van 66 tot 90 m2, maar combinaties tot een veelvoud daarvan en aanpassingen in de toekomst zijn mogelijk.

In de corridor komt een leidingstraat voor de collectieve energievoorziening van de woningen. Zonnecollectoren en een installatie met warmteterugwinning op het dak en een warmtepomp in de parkeerkelder maakt het een duurzaam gebouw.

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 40

12-06-13 11:27

Van Beijsterveldt & Gommers architecten Tanya Albertoe-Kokatioukhina | Kees van Beijsterveldt

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 41

12-06-13 11:27

colofon

Samenstelling en redactie BNA - Bond van Nederlandse Architecten kring Midden-Brabant Ed Bergers ontwerp masja mols grafisch ontwerp, Tilburg druk Drukkerij Groels, Tilburg oplage 350

opm.DVDA13_publikatie_bw_los.indd 42

12-06-13 11:27

Prijsvraag ter gelegenheid van de Dag van de Architectuur, georganiseerd door de BNA kring Midden-Brabant

THERESIAZONE burgemeester brokxlaan tilburg

BURO013 Suzy Chong Lex Hildebrant

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

THERESIAZONE BURGEMEESTER BROKXLAAN tilburg

21|06|13

prijswinnaar 103LOCHI

prijswinnaar LOFT-MOTIEF Van Beijsterveldt & Gommers architecten Tanya Albertoe-Kokatioukhina Kees van Beijsterveldt

prijswinnaar 023SPOOR

BNA kring Midden-Brabant | IdeeĂŤnprijsvraag 2013

opm.DVDA13_publikatie_os.indd 1

BURO013 Elisabeth Boersma Suzanne Linders Inge Thijssen Bram van de Sanden

12-06-13 11:33

Prijsvraag ter gelegenheid van de Dag van de Architectuur, georganiseerd door de BNA kring Midden-Brabant

THERESIAZONE burgemeester brokxlaan tilburg

BURO013 Suzy Chong Lex Hildebrant

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

DAG VAN DE ARCHITECTUUR

THERESIAZONE BURGEMEESTER BROKXLAAN tilburg

21|06|13

prijswinnaar 103LOCHI

prijswinnaar LOFT-MOTIEF Van Beijsterveldt & Gommers architecten Tanya Albertoe-Kokatioukhina Kees van Beijsterveldt

prijswinnaar 023SPOOR

BNA kring Midden-Brabant | IdeeĂŤnprijsvraag 2013

opm.DVDA13_publikatie_os.indd 1

BURO013 Elisabeth Boersma Suzanne Linders Inge Thijssen Bram van de Sanden

12-06-13 11:33