Meander 2013-2, april - juni

Belgie -Belgique P.B.-2440 Geel 1 BC1323

Meander

v.u. An Gijs - Weidestraat 11 - 2490 Balen

Driemaandelijks contactblad van Natuurpunt vzw - regio Meanderland: afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham

Jaargang 12 nr. 2 • April - Mei - Juni 2013 Afgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen

Colofon Naturpunt Natuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 80.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt is eigenaar en beheerder van 16.500 hectare natuur, verspreid over ruim 500 terreinen in heel Vlaanderen. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.

Lid worden Door overschrijving van 24 euro op rekening BE17 230 00442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’.

Als lid ontvangt u automatisch het nationaal contactblad ‘Natuur. blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en -beheer) en Natuur.oriolus (vogelstudie), afzonderlijk elk 8,5 euro, beide extra abonnementen 14,5 euro.

Meander Meander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Netebronnen (Mol,Dessel). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabonnement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro op rekening BE31 001 56350 0055 van Meander.

Redactieraad An Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Goedele Reyniers, Jan Albrecht.

Contact / v.u.

Contactpersonen afdelingsbesturen Afdeling Netebronnen Secretaris: Jef Sas, 014-31 26 57 www.natuurpuntnetebronnen.be

Afdeling Balen-Nete Secretaris: Tom Schildermans, 0473-66 10 99 www.natuurpuntbalen-nete.be

Afdeling Geel-Meerhout Secretaris: Louis Pals, 014-58 97 80 www.natuurpunt.be/geel-meerhout

Afdeling Ham Contact: Frans Hoes, 0472-57 75 15 Penningmeester: Rudi Hermans, 0477-74 03 01 www.natuurpuntham.be

Met dank aan onze fotografen

Oplage: 2.000 exemplaren

Frans Emmerechts, Geert Webers, Jan Albrecht, Rik Verborgt, Dirk Geenen, Naomi Dillen, Tom Schildermans, Wim Bosch, Marianne Horemans, Paul Wouters, Staf De Roover† Coverfoto’s: © Rik Verborgt, Dirk Geenen, Wim Bosch. foto’s colofon: © Geert Webers.

Giften

Deadline teksten volgende Meander:

Giften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meanderland zijn welkom op rekening 293-0212075-88 met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen: 7703 - Keiheuvel (Balen) 7709 – De Maat (Mol) 7067 – Zammelsbroek (Geel) 7088 - Neerhelst (Geel) 7118 - Griesbroek (Balen) 7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol) 7734 - De Vennen (Balen) 7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout) 7739 - Molse Nete (Balen/Mol) 7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout) 7769 - Breeven (Geel) 7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen) 7783 - Zelguis (Geel) 7784 - De Bleken (Mol) 8810 - De Rammelaars (Ham) 8874 - Veldhovenheide (Ham)

Zondag 28 april 2013 bij meanderlander@gmail.com Verschijning: eind juni 2013 Inlichtingen voor tekst en beeld: an.gijs@gmail.com

An Gijs, Weidestraat 11, 2490 Balen, tel. 014-32 28 53, mail: an.gijs@gmail.com

2 | Meander 2 | april-juni 2013

Voorwoord

Milieu-activisme Is er leven na het aardappelproces?

Iedereen herinnert zich nog de beelden van die beruchte zondag eind mei 2011, toen ongeveer 250 actievoerders van de Field Liberation Movement een proefveld in Wetteren bestormden en deels vernielden.

Ze deden dit als protest tegen het onderzoek naar genetisch gemodificeerde aardappelen.

Op 12 februari werden elf actievoerders veroordeeld tot celstraffen van zes tot acht maanden, aangevuld met boetes. Ze werden ook veroordeeld tot een schadevergoeding van ongeveer 250.000 EUR (bron: De Standaard Online op 12 februari 2013).

Ik wil hier niet ingaan op de discussie over ggo’s. Ongeacht de vraag of de actievoerders een goed punt hadden of niet, een veel belangrijkere vraag is of ze dergelijke zware straffen verdienden. Ze werden uiteindelijk veroordeeld wegens “bendevorming”, een misdrijf omschreven in de artikelen 322 tot 324 van het Strafwetboek. Indien de strafrechter oordeelde dat de definitie in de genoemde artikelen inderdaad op de actievoerders van toepassing is, moest hij tot een veroordeling overgaan. Door aan enkele van de actievoerders maar liefst acht maanden effectieve gevangenisstraf te geven (ter vergelijking: voor opzettelijke slagen en verwondingen is de maximumstraf zes maanden gevangenisstraf) gaf hij echter aan wel bijzonder zwaar aan de feiten te tillen. Hiermee dreigt de rechter de veilige haven van het recht te verlaten, en in de woelige wateren van de politiek terecht te komen. Men kan zich de vraag stellen of dat wel de taak van een rechter is.

Wat betekent dit nu concreet voor andere actievoerders? Zolang men zich aan de wet houdt, uiteraard niets. Wanneer men echter overgaat tot hardere actie (en ik laat opnieuw in het midden of dat hier een goede keuze was), kan het wel een impact hebben. Het is een waarschuwing dat er geen reke-

ning gehouden wordt met het politieke doel van de actie, met het karakter van burgerlijke ongehoorzaamheid, met het feit dat de actie eigenlijk een noodkreet was tegen de onverschilligheid die het onderwerp blijkbaar bij het brede publiek opwerpt. Het zou kunnen dat dit onder milieuactivisten een zogenaamd chilling effect teweeg zal brengen, of ze er met andere woorden in de toekomst voor zullen terugschrikken om nog tot hardere acties over te gaan. Of dat een goede evolutie zou zijn, moet iedereen voor zichzelf uitmaken.

Toon Huybrechts Voorzitter JNM Zandland

Foto’s: ©CC ©CC, Gerart

Meander 2 | april-juni 2013 | 3

Nieuwsbrief

Meanderland

Een nieuw initiatief! Schrijf nu in!

Nieuwsbrief Meanderland is een feit! Naast de kleurenversie van de Meander komen de afdelingen van regio Meanderland nu ook naar buiten met deze gratis digitale nieuwsbrief om zo korter op de bal te kunnen spelen en u nog beter op de hoogte te houden van het natuurnieuws binnen de regio.

We werpen o.a. een korte blik op voorbije activiteiten en lopende projecten, geven een overzicht van geplande activiteiten en cursussen en doen een oproep wanneer we helpende handen kunnen gebruiken. Bovendien bieden we u interessante ‘Wistjedatjes’!

Geïnteresseerd? Schrijf nu online in op: www.natuurpuntnetebronnen.be www.natuurpuntbalen-nete.be www.natuurpunt.be/geel-meerhout www.natuurpuntham.be … En vind onze maandelijkse nieuwsbrief weldra in uw mailbox!

4|

Meander 2 | april-juni 2013

De kolonie van de koningin Het is niet elke dag Koninginnedag in deze staat.Toch is het er één drukte en gedrang, één wriemelende massa, want er is vandaag iets vreselijks gebeurd.

Deze keer hebben de patsers zich in de luren laten leggen. Hun metropool is door elkaar geschud en half ingestort. Een vandaal heeft de kolossale wereldstad op zijn kop gezet. Allemaal lopen ze als zenuwlijders heen en weer. Ze weten niet wat hun is overkomen.

Overal liggen ook slachtoffers die weggesleurd worden.

Ze botsen ermee op anderen, struikelen over elkaar heen.Vijf of zes wegen slingeren in alle richtingen, weg van de massa, maar met heldenmoed keren ze weer terug. In paniek proberen ze hun stad weer op te bouwen.

Ik hurk neer en overzie de ravage. Wie heeft dit gedaan? Drie weken geleden lagen deze twee mierenterpen ook al door elkaar geschud. Waarschijnlijk dezelfde dader. Vroeger haalden fazantenkwekers mierenpoppen uit. Gebeurt dat nog? Of heeft een schalkaard erin zitten wroeten? Maar dit, dit is geen kwajongensstreek, het is verricht door iemand die de mieren hier weg wil! De reuzennesten liggen naast de zandweg. In beschermd natuurgebied! Voor niemand in de weg.

Er wonen in deze straat drammerige strevers, ontevreden stemmingmakers die op dit mooie zandpad een betonweg willen. Ze hebben er hemel en aarde voor verzet. Gelukkig werd elke aanvraag telkens afgekeurd door de overheid en nog wel omwille van deze beschermde bosmieren. Zo staat in het verslag van het Agentschap van Natuur en Bos. Deze mierennesten zijn de redders van de zandweg.

Terwijl ik neerzit bij het nest, bijt mierenzuur in mijn neus. Maar ik snuif ook nog een andere geur op. Een ondeugdelijke geur. Ik ruik bleekwater! Iemand heeft de mieren willen vergiftigen! Dit is opzet. Ik meld het vandalisme aan de opzichter van natuurreservaat de Liereman en hij waarschuwt meteen de politie.

Het bleekwater heeft slechts een gedeelte van de

bosmieren gedood, maar het slaat dadelijk aan als een kwalijke reuk. Voor mieren is aanvallen dan het enige devies. Ze staan vijandig tegen alles wat vreemd ruikt; dat is logisch, want een mier ziet nu eenmaal niet al te best. Ze kennen vooral de geur die ze hun leven lang meedragen, de stamgeur. De tweede is de nestgeur, de omgevingsgeur van alles en nog wat dat aangesleept wordt. Geur is het paspoort van de mier, het wachtwoord. In een mierennest mag geen vreemdeling binnen. Toch leven er vaak indringers binnenskamers: geurimitators en onderduikers: zoals mee-etende kortschildkevers, zakkevers, gastmieren en gespecialiseerde vlinderrupsen. Ze worden als het Paard van Troje triomfantelijk binnengehaald, maar wat de eigenaars niet weten is dat al die kostgangers komen profiteren. Terwijl deze parasieten lustig eten van het mierenbroed scheiden ze een teugje nectar af wanneer een mier hen aanraakt. Met een zoethoudertje bedriegen de verstekelingen de ijverige mieren.

Bleekwater in dit nest is erger. Ook al zijn mieren storingen en ingrepen gewend. De groene specht breekt geregeld in, kapt holten, steekt zijn lange tong uit en doet zich te goed. Zulk bezoek is niets vergeleken met de grote ravage van vandaag.

Meander 2 | april-juni 2013 | 5

Achilles Cools Ik staar nadenkend naar de opengebroken terp. De top is onthoofd. Vooral de bovenverdiepingen zijn vernietigd. Gezamenlijk herstellen de zwoegers hun neststructuren. Ze bouwen een nieuwe koepel met droge takjes, daaronder gangen en kamertjes. De een probeert de ander in te halen.

Ze pakken het groots aan. Helemaal onderaan is het echte aardnest, als een Emmenthalerkaas doorboord met gaatjes.

Daar zit de koningin, want ze is meer dan een moeder. Zij werkt en leeft in het donker. Eén keer is ze buiten geweest, toen ze haar bruidsvlucht hield. Ieder jaar worden nieuwe koninginnen geboren die ergens een kans wagen voor een nieuwe staat. Ze kunnen slechts vliegen voor één dag. Koninginnedag. Een uitstap die ook gevaarlijk kan zijn.

Nergens zitten ze veiliger dan binnen in hun hoge terp. Het dak is van het grootste belang. Dat bedekt het nest zodat de warmte binnenblijft. Honderden lijfjes zorgen voor een hete bedoening. Tijdens de zomermaanden is er een constante temperatuur van 25 graden en altijd de juiste vochtigheid.

Het bouwwerk regelt zijn eigen temperatuur die ’s nachts stijgt in plaats van daalt.

Na een uur zijn eindelijk de politieagenten ter plaatse. Ze kijken wat verbaasd naar de krioelende mieren. Ze houden afstand en zoals altijd zijn ze op hun hoede. Een agent begint te stampen omdat er enkele mieren op zijn schoen gekropen zijn.

‘Ze zijn wettelijk beschermd,’ zeg ik.

‘Wij hebben wel wat beters te doen’, bromt de dikste agent.

‘Bosmieren steken niet, ze spuiten enkel zuur’.

‘Ik moet het niet weten.’ Hij stampt en slaat dan heftig naar de onderkant van zijn broekspijpen.

‘Ze zijn ook heel nuttig en de soort is met uitsterven bedreigd,’ zeg ik.

‘Wat kunnen wij daar aan doen’.

‘Kun je er misschien van die blauw-witte plastic politielintjes omheen spannen, dan vernielt men ze waarschijnlijk geen derde keer’.

‘Dat gaat zomaar niet. Men kan dat lint meenemen, en wie weet wat doet men er dan mee,’ besluit de andere agent. Ze maken een vlugge notitie van hun bezoek, en na vijf minuten zijn ze alweer weg. Beslist geen mierenneukers.

Toch hebben ze mij op een idee gebracht! Ik weet vlakbij een chaletje in het bos dat met Nieuwjaar afgebrand is. Daar hangt al een half jaar een politielintje aan het poortje. Een uur later heb ik dat lint om de mierenterpen gespannen. Nu zal iedereen zien dat het beschermde dieren zijn, en misschien zal het de vandaal weerhouden om een derde keer toe te slaan.

En inderdaad, het werkt, De mieren worden maandenlang niet meer aangeraakt. Het lint is zelfs een blikvanger. Fietsers stoppen, wandelaars blijven kijken naar de krioelende bende. Er stopt zelfs af en toe een auto, misschien denken sommigen wel dat er iets begraven ligt. Als ze zien dat het mierennesten zijn, blijft men kijken naar de wriemelende massa die als een eenheid van coöperatief gedrag aan hun voortbestaan bouwen.

6|

Meander 2 | april-juni 2013

Voorheen zagen slechts weinigen de machtige mierenterpen liggen. Door die lintjes winnen de nesten aan belang. Mieren werden vroeger nogal vaak bekeken als ongedierte. Maar velen weten nu dat het noeste werkers zijn. Terwijl sommige wetenschappers en ook schrijvers mierensamenlevingen altijd vergeleken hebben met menselijke samenlevingen en daar lering uit hebben getrokken, lijkt mijns inziens een mierenkolonie toch meer op één superorganisme. Het is een eenheid en ze ondergaat natuurlijke selectie zoals een niet-sociaal dier. We kunnen ze beter begrijpen wanneer we hun kolonie als één superwezen beschouwen. Of is het een verzameling individuen? Er bestaan veel soorten mieren, dubbel zoveel als zoogdieren. En er bestaan veel soorten mierenkolonies. De eenvoudigste heeft één enkele koningin.

Met allemaal zussen.

Waarom offeren de zussen hun eigen voortplanting op en helpen ze hun moederkoningin jongen te krijgen? Is dit altruïsme? Dat druist in tegen de wetmatigheid van de natuur.

Het antwoord is dodelijk voor Darwins theorie. Want heel merkwaardig is dat die zussen meer kopieën van hun genen doorgeven via hun zussen dan via eigen dochters. Vrouwelijke mieren hokken met hun moeder ten gunste van hun eigen genen. Als de koningin zonen voortbrengt is dat uit onbevruchte eieren. Zonen met een verwantschap van honderd procent. Al de zussen hebben dus een vader die zelf geen vader heeft. Koninginnen hebben met hun dochters een verwantschap van vijftig procent, maar zussen hebben een verwantschap van vijfenzeventig procent, een deel van de moeder en twee delen van de vader. De kinderen zijn dus meer van de zussen dan van de eigen moeder. Daarom is er soms ook een zekere spanning. Werkmieren en koninginnen verschillen namelijk van mening over de relatieve verhoudingen van nieuwe koninginnen en mannetjes die een kolonie produceren en zelfs over wie die mannetjes moet voortbrengen. De koningin lijkt als eenzame strijder meestal te verliezen.

De koningin is zeker geen heerseres. Ze is evengoed een onschendbare zwoeger. Ze mag de hele dag eieren produceren en nooit eens een uitstapje doen. Ze zit diep in een donkere kelder. Ze weet hier waarschijnlijk niet eens dat het dak boven haar stad was weggeslagen en dat er politie bij is geweest. Had ze het bleekwater gesnoven? Geen robijnridder die haar kwam redden. Hopelijk blijft het politielintje deze mierenstaat langer beschermen dan tot Koninginnedag.

Achilles Cools Voorpublicatie uit: WOLVENAARD. Verschijnt in 2013 bij ATLAS, Amsterdam.

Tekeningen: Acihilles Cools

De kolonie van de koningin

Meander 2 | april-juni 2013 | 7

Meanderland

Natuurberichten Herfst 2012 De herfst is natuurlijk het seizoen bij uitstek om iets van de vogeltrek mee te maken en waar kan je dat beter mee beleven dan op de trektelpost van Maatheide (zie hieronder het verslag 2012 van Toon Janssen).

Ook nu is vanaf half februari de telpost aan de werfkeet op Maatheide (bijna) dagelijks bemand door leden van de vaste telgroep om zo de voorjaarstrek mee in kaart te kunnen brengen. Kom dus gerust zelf eens een kijkje nemen of volg dagelijks wat er over vliegt op www.trektellen.nl bij KristallijnMaatheide.

Voor andere recente waarnemingen ga je natuurlijk kijken bij www.waarnemingen.be bij regio Meanderland. Is ook makkelijk te bekijken via de link op www.natuurpuntnetebronnen. be en daar vind je nog veel meer nieuws!

(mede dankzij de vroege start van de najaarstellingen), Boomleeuwerik 1.250, Veldleeuwerik 33.093, Zwarte Mees 505, Pimpelmees 2.663, Koolmees 718, Vink 236.522, Appelvink 823 en Geelgors 167.

Jef Sas

Adrenaline-verhogende waarnemingen waren buiten de Zeearenden: Kleine Zilverreiger 5, Zwarte Ooievaar 9, Lepelaar 3, Rotgans 1, Slangenarend, Ruigpootbuizerd 4, Roodpootvalk 2, Morinelplevier 20, Breedbekstrandloper, Rosse Grutto’s 15 samen, Kleine Jager, Dwergstern, Velduil 4, Strandleeuwerik 4, Grote Pieper 6, Duinpieper 55, Roodkeelpieper 3, Buidelmees 7, Frater 2, IJsgors 7, Sneeuwgors 2, Ortolaan 7 en Grauwe Gors 1.

Bijzonder vogeltrekseizoen telpost Kristallijn-Maatheide In 2012 werd op trektelpost Kristallijn/Maatheide meer dan 1.500 uren geteld. De kern bestond uit 12 personen. Het werd een heel bijzonder jaar, met 36 nieuwe dagrecords, waaronder Sperwer 206, Bontbekplevier 33, Gierzwaluw 1.543,Veldleeuwerik 16.169, Zwarte Mees 128, Pimpelmees 776, Koolmees 695, Vink 56.548, Appelvink 169 en Geelgors 37.

Bij het opstellen van dit overzicht werden al bijna 700.000 vogels geteld en voor het einde van het jaar zal deze grens ongetwijfeld nog overschreden worden! Ruim een derde deel ervan werd in drie dagen tijd, op 18, 19 en 20 oktober, waargenomen.

Met maar liefst 277.000 overtrekkende vogels leek Maatheide op die dagen wel Falsterbo.

De trek verloopt ieder jaar anders, zo ook in 2012.

Vogels waarvan er dit jaar opvallend veel gezien werden zijn: Drieteenstrandloper 25, Gierzwaluw 5.476 Top tien 2012 Kristallijn/Maatheide Vink 237344 Houtduif 201172 Spreeuw 65680 Veldleeuwerik 33114 Koperwiek 23140 Boerenzwaluw 20955 Kievit 10636 Graspieper 10306 Aalscholver 9678 Kokmeeuw 8799

8 | Meander 2 | april-juni 2013

De prooivogels vormen ieder jaar een categorie apart. Een echte Buizerddag zat er dit najaar helaas niet in; de vogels kwamen meer gespreid door. Nu stalen Zeearenden de show. Nadat we in het vroege voorjaar al een voorbijtrekkend ex. hadden gemist, verschenen op 27 oktober twee onvolwassen vogels boven de putten. Enkele dagen later was het nog een keer raak, met weer een overtrekkend juveniel.

Buiten Smellekens en kiekendieven, die opvallend ondervertegenwoordigd waren, haalden de andere prooivogels een vrij normaal peil.

Het zijn natuurlijk niet alleen bijzonderheden die het trektellen zo populair maken, maar bijvoorbeeld ook groepen van een paar duizend Houtduiven bijeen, onophoudelijke stromen Vinken, strakke formaties Aalscholvers en Kraanvogels en groepen thermiekende Ooievaars maken de trekteller gelukkig. In 2012 konden we ons geluk niet op, al werd de stemming regelmatig getemperd door de initiatieven om uitgerekend hier windturbines te plaatsen.

Voor alle gegevens zie: http://www.trektellen.nl/totalen.asp?telpost=253&ja ar=2012&site=0&land=2&taal=1

Toon Jansen

Prooivogels Kristallijn/Maatheide 2012 1 Buizerd 2263 2 Sperwer 1165 3 Wespendief 189 4 Torenvalk 149 5 Bruine Kiekendief 100 6 Boomvalk 79 7 Rode Wouw 47 8 Smelleken 43 9 Visarend 37 10 Blauwe Kiekendief 30 11 Zwarte Wouw 18 12 Havik 17 13 Slechtvalk 16 14 Ruigpootbuizerd 4 15 Roodpootvalk 2 16 Grauwe Kiekendief 3 17 Zeearend 3 18 Slangenarend 1

Natuurberichten

Roofvogelhappening Maatheide Op 23/09 organiseerde Natuurpunt Studie (vogelwerkgroep) op AKINDO en telpost Maatheide een heuse roofvogelhappening om het grote publiek kennis te laten maken met de najaarstrek van vooral roofvogels.

Het werd een erg druk, maar toch fijn evenement voor natuurliefhebbers en anderen. Helaas werkten, buiten een Rode Wouw (pas om 13.10 uur!), de prooivogels door de bewolkte lucht zonder noodzakelijke thermiek niet mee. Om 8.50 uur viel al wel een Sneeuwgors in en een Beflijster bleef zelfs kort aanwezig rond de telpost zodat er toch enkele bijzonderheden in de kijker kwamen.

Heel wat mensen zakten in de namiddag wel af naar Maatheide voor het vrijlaten van enkele roofvogels en steenuilen. Ook de pers was toen goed vertegenwoordigd zodat het nationale nieuws gehaald werd.

Maar ook in AKINDO was het behoorlijk druk bij de diverse stands, de workshops en zeker de catering.

Bijzondere waarnemingen vogels Op 01/09 werden zeker 4 of misschien wel 5 Draaihalzen op doortrek waargenomen op Maatheide.

Op 02/09 hoorde Frits Van Hout een voor hem onbekend licht ratelend/snorrend geluid uit het riet komen aan de kijkwand op de Kattestaart in Retie. Na een vergelijking met geluidsfragmenten thuis kwam hij uit op een roepend Kleinst Waterhoen! Op 03/09 kreeg André Nuyens het samen met Wim Bosch ook te horen en zo kon deze auditieve waarneming bevestigd worden. Wim kon die dag ook prachtige foto’s schieten van een jagende Visarend (zie op Birding Kempen van 05/09) boven de Kattestaart.

Ringgroep Demervallei: Roofvogels en uilen 2012 Van Herman Berghmans, ringer bij de werkgroep en ook zeer actief in regio Meanderland, ontvingen we volgende interessante gegevens als resultaat van hun ringwerk in 2012.

Buizerd: 53 nesten waarop 102 pulli werden geringd, gemiddeld eilegbegin (berekend op 42 nesten) = 29/03 Havik: 49 nesten met 132 pulli geringd, geslachtsverhouding bij de pulli: 42% mannetjes en 58% vrouwtjes, gemiddeld eilegbegin bij de havik (berekend op 41 nesten) = 26/03 Sperwer: 56 nesten met 175 pulli geringd, geslachtsverhouding bij de pulli : 55% mannetjes en 45% vrouwtjes, gemiddeld eilegbegin bij de sperwer (berekend op 45 nesten) = 01/05 Torenvalk: 40 nesten met 169 pulli geringd (allemaal in nestkast!), gemiddeld eilegbegin (op 36 nesten) = 17/04 Slechtvalk: 9 nesten met 24 pulli geringd, geslachtsverhouding bij de pulli : 46% mannetjes en 54 % vrouwtjes, gemiddeld eilegbegin bij de slechtvalk (berekend op 8 nesten) = 17/03 Bosuil: 48 nesten met 118 pulli geringd, gemiddeld eilegbegin (berekend op 35 nesten) = 28/02, nestplaatskeuze: 44 in nestkast in boom, 3 in torenvalkkast in boom en 1 in een kerkuilkast in schuur Steenuil: 67 nesten met 198 pulli geringd, gemiddeld eilegbegin (berekend op 56 nesten) = 13/04, nestplaatskeuze: alle 67 nesten in steenuilkasten!

Kerkuil: 130 nesten met 489 pulli geringd! Gemiddeld eilegbegin (berekend op 96 nesten) = 19/03.

Ook 2 tweede broedsels gevonden in 2012 (eilegbegin op 26/06 en 18/07).

Jef Sas

Foto’s Visarend: © Wim Bosch

Nog een late Visarend pleisterde van 09/10 tot zeker 17/10 aan de visvijvers achter het slachthuis van Mol op de grens met Meerhout (Karrestraat).

Meander 2 | april-juni 2013 | 9

Ecologische werkgroep Meanderlan In het monitorverslag van de Rammelaars Ham (excursie op 25/08) vonden we volgende leerrijke tekst van coördinatoren Marianne Horemans en Paul Wouters Spinnen zijn als bio-indicatoren zeer geschikt om de effecten van verstoringen op het milieu in te schatten. Alle spinnen behoren tot de predatoren.

De meeste soorten spinnen bouwen webben waarmee ze vliegende of kruipende insecten en andere geleedpotigen als prooi vangen. Een groot aantal spinnen maakt echter geen vangwebben maar gaat actief op jacht naar een prooi. Deze soorten gebruiken hun spinrag om bijvoorbeeld een schuilplaats te maken waarin ze de nacht of dag doorbrengen of om hun eicocons in te weven. Belangrijk hierbij is dat er voldoende structuur in de vegetatie aanwezig is. Omdat natuurbeheer van invloed is op de vegetatie kan dit een effect hebben op het voorkomen en de dichtheid van spinnensoorten in een gebied. Een rijke spinnenfauna betekent dan ook dat een gunstig leefgebied voor allerlei insecten en dieren aanwezig is. De meeste spinnen van bij ons kennen een levenscyclus van ongeveer 1 jaar. Alle spinnen hebben 6 tot 8 ogen die ontwikkeld zijn als puntogen of ocellen.

Spinnen vormen tevens een belangrijke schakel in de voedselketen, omdat ze op hun beurt belangrijke prooidieren zijn voor amfibieën en reptielen, kleine zoogdieren en vogels.

10 | Meander 2 | april-juni 2013

De Sinaasappelspin behoort tot één van de mooiste van onze inheemse wielwebspinnen (Araneidae).

Het vrouwtje kan tussen de 11 en 15 mm en het mannetje tussen de 6 en 8 mm groot worden. De acht ogen staan vooraan in twee rijen die dicht achter elkaar gelegen zijn. Het kopborststuk van deze spin is roodbruin gekleurd en het achterlijf fel oranje met witgele stippen. Volwassen individuen van deze spin zijn te vinden van juni tot half september. De Sinaasappelspin schuilt overdag in een puntig opgerold blad, dat met de opening naar beneden wordt ingesponnen in het kleine wielweb (ongeveer 20 spaken) op een hoogte van ca 30 cm (zie onderste foto).

Hierdoor is deze feloranje spin nauwelijks zichtbaar tussen de vegetatie en wordt ze niet vaak gevonden.

Vanuit haar goed gecamoufleerde schuilplaats is de Sinaasappelspin via een signaaldraad verbonden met haar wielweb, dat dicht bij de bodem wordt geweven. De paartijd van deze soort valt in juni en juli en rond die tijd kan men mannetjes en vrouwtjes beiden in dezelfde schuilplaats aantreffen. Het vrouwtje legt haar eitjes in juli of augustus waarna de jonge spinnen kort erna al uitkomen en overwinteren als halfvolwassen spinnen. In het daaropvolgende voorjaar worden ze dan volwassen. Als biotoop verkiest de Sinaasappelspin vochtige graslanden en weiden aan schaduwrijke bosranden. Op de Vlaamse rode lijst staat deze soort als zeldzaam.

Meer info bij paul.wouters1@telenet.be Foto: Sinaasappelspin vrouw (Araneus alsine), © Paul & Marianne Wouters-Horemans

nd

Gewone Mijnspin is Europese spin van het jaar 2013 Bericht Arabel op donderdag 20 december 2012

Elk jaar kiezen 85 spinnendeskundigen uit 24 Europese landen een ‘ambassadrice’ die de nog steeds wat verguisde diergroep van de spinnen in een positief daglicht moet stellen. Voor 2013 werd de Gewone mijnspin verkozen tot Europese spin van het Jaar.

Vlaanderen telt slechts vier wettelijk beschermde spinnensoorten, de zogenaamde ‘bijlage-soorten’ bij het soortenbesluit: de Wespspin, de Waterspin, de Gerande oeverspin en de Gewone mijnspin. Deze laatste is de enige vogelspinachtige die we in Vlaanderen kennen. Ze meet slechts 1 à 1,5 cm (poten en gifkaken niet meegerekend) en is dus een pak minder spectaculair dan haar tropische verwanten, die een lichaamslengte van wel 12 cm kunnen halen.

Dodelijke sok De Gewone mijnspin leeft bij voorkeur op zandige, droge en warme plaatsen in losse grond, waarin de spin makkelijk kan graven. Het web van mijnspinnen wordt wel eens ‘kous’ of ‘sok’ genoemd omdat het uit twee haaks aan elkaar bevestigde buisvormige spinsels bestaat. Het grootste deel van het web (het ‘been’ van de kous) bestaat uit een 10 tot soms wel 50 cm lange tunnel die verticaal de grond in gaat. Die koker graaft de spin helemaal zelf en ze bekleedt de binnenkant met stevig spinsel. Prooien vangen doet ze via het ‘voet’-deel van het web. Dat is een 10 cm lang buisvormig spinsel dat op de grond ligt en dat

ze zorgvuldig camoufleert met plantenresten en aarde. Het lijkt daardoor erg sterk op een losliggende plantenwortel. Daarin zit de spin te wachten tot er een potentiële prooi over loopt.Via de trillingen die dat organisme veroorzaakt, lokaliseert de spin de exacte plaats, ze kruipt er aan de binnenkant van het spinsel naartoe en plant haar gifkaken in een houweelbeweging krachtig in de prooi, dus doorheen het web. Ze trekt de prooi dan naar binnen en repareert later de kapotte buis.

Doordat het web volledig afgesloten is, heeft men lang gespeculeerd over hoe de soort haar prooien vangt. Een hypothese was dat ze ‘s nachts de kous open maakte en actief op jacht ging. Een andere theorie zei dat de spin regenwormen greep die toevallig langs of door haar ondergrondse koker passeerden.

‘Beats of love’ Terwijl de vrouwtjes hun hele leven in de grond doorbrengen, verlaten de mannetjes hun web wanneer ze volwassen worden en lopen dan in het najaar actief rond op zoek naar een vrouwtje.

Wanneer ze het web van een volwassen vrouwtje vinden, tokkelen ze er ‘in code’ op. Als hij niet op de juiste manier tokkelt, herkent het vrouwtje hem niet als mogelijke partner en zal ze hem dus als prooi beschouwen. Als alles vlot verloopt, opent het mannetje de kous en paart met het vrouwtje in het beengedeelte. Soms blijft hij nog maanden bij het vrouwtje wonen. Wanneer hij sterft, wordt hij door het vrouwtje opgegeten. De jongen kruipen in het najaar uit het ei en blijven de hele winter nog bij de moeder in het nest. Bij de eerste warme dagen in het voorjaar verspreiden ze zich met de wind.

De Gewone mijnspin wordt met haar acht à tien jaar het oudst van alle Belgische spinnen.

Ondanks haar wat schrikwekkende uiterlijk, hebben wij mensen niets te vrezen van deze fascinerende spin.

Tekst: Koen Van Keer, Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL Bron: http://www.arabel.ugent.be/ Foto: zwervend volwassen mannetje Gewone Mijnspin © Paul & Marianne Wouters-Horemans

Meander 2 | april-juni 2013 | 11

Macro-inver Verkennend onderzoek in De Rammelaars Ham 7 April 2012

Met een standaard waternet werden enkele vijvers, beken en moerassen in De Rammelaars bemonsterd. Alle waarnemingen staan ingegeven op www. waarnemingen.be Het is een opvallend gegeven dat er vrij veel zuurminnende soorten voorkomen en dat soorten die overwegend niet houden van zuur water (bv. waterslakken) weinig aanwezig zijn. Dit is verwonderlijk gezien er basenrijk kanaalwater instroomt (?) en gezien kwel meestal eerder basenrijk is. Ik heb echter geen gegevens over de chemische eigenschappen van het water in het gebied.

Aan de kevers te zien is het meeste aanwezige water regenwater, wat van nature vanzelf zuur is (en nog kan verzuren omwille van de organische ondergrond).

Hieronder een omschrijving van de eisen van de interessantste waargenomen soorten.

Waterroofkevers (rode lijst: Scheers, 2012) Waterroofkevers tellen iets meer dan 100 soorten in Vlaanderen met lengtes tussen 2 en 40 mm. De adulten en larven zijn rovers die zich voeden met prooien die overeen komen met de grootte van de kevers zelf. De larven gaan op het land om op de oever te verpoppen.

Acilius canaliculatus staat momenteel niet meer op de rode lijst, maar de rode lijst geeft zelf aan dat dit wellicht een onderschatting is, maar de gegevens zijn wat ze zijn en in een volgende versie van de rode lijst zal deze soort hoogst waarschijnlijk weer op de rode lijst staan. Het is een zuurminner die voorkomt in de 2 verbonden vijvers met 2 sparren.

Hydroporus erythrocephalus is een bijna in gevaar zijnde zuurminnende soort, die voorkomt in de 2 verbonden vijvers met 2 sparren. Hier kwam ook een restant van een waterslak voor. Achteraf bekeken herinner ik me niet meer of ik ook levende slakken vond. Als die er zijn, is het water niet extreem zuur.

Hydroporus incognitus is niet bedreigd, maar wel een kwelindicator die voorkomt in de oude turfputten.

Hydroporus melanarius is volgens de rode lijst momenteel niet in gevaar, maar flitst wel rood op in waarnemingen.be. Het is een zuurminnende soort van ondiepe, beschaduwde plassen die voornamelijk voorkomt in broekbossen. Deze komt voor in de oude turfputten nabij de luikse beek. Hier kwam ook

12 | Meander 2 | april-juni 2013

de minder algemene soort Copelatus haemorrhoidales voor, die echter een voorkeur heeft voor meer open water (dan nu aanwezig is bij de turfputten).

Agabus sturmii is een niet bedreigde kensoort voor verlandende wateren (met veel bladval). Ze zal op verscheidene plaatsen in het gebied voorkomen, maar werd zeker gezien in de twee verbonden vijvers. Deze herbergen een hoog aantal soorten nl. 17 soorten waterroofkevers en spinnende watertorren.

Ilybius chalconatus (kwetsbaar) is een kwelindicator die voorkomt in ondiepe plasjes met veel bladval. Deze soort voelt zich thuis in het moeras in de buurt van het infobord over ijzererts.

Spinnende watertorren (geen Vlaamse rode lijst) Spinnende watertorren tellen een 70-tal soorten en leven in het water tussen waterplanten of tussen ontbindende vegetatie en organisch materiaal op de oever. De adulten eten plantaardig dood organisch materiaal, maar de meeste larven zijn predatoren.

Enochrus affinis en Helochares punctatus zijn zuurgebonden soorten, waarbij de eerste soort nog veel sterker beperkt is tot zuur water dan de tweede soort. Beide soorten komen voor in de ijzerrijke vijver nabij het bezoekerscentrum.

Ruighaarwaterkevers Ruighaarwaterkevers tellen een 10-tal soorten leven langs oevers waar ze zich voeden met half verteerde plantenresten. Ze schrapen hier laagjes af waarmee ze zich voeden. Dit schraapsel bevat wellicht vooral bacterieĂŤn en schimmels. De eieren worden afgezet in stukjes afgebroken plantenstengels of takjes. De larven lijken op ritnaalden en leven gedurende 2 jaar langs de oever, eten detritus en verpoppen na 2 jaar (en ca 8 vervellingen).

Het zijn minder algemene kevers waarvan de algemeenste soort in het genus nl. Dryops luridus voorkomt langs de Gerhoevenloop.

Water- en oppervlaktewantsen (Bonte e.a., 2001) De Bosschaatsenrijder (Gerris gibbifer) staat op de rode lijst als kwetsbaar. Er zijn maar een 15-tal vindplaatsen in de kempen gekend voor 1987 en daarna

rtebraten nog slechts een 3-tal waarnemingen. Het betreft meestal zwervers, maar het is de moeite waard om deze soort op te volgen. Ze werd gevonden op de Luikse beek en in de literatuur staat het biotoop omschreven als bospoelen, vennetjes, veenputten, grachten en genormaliseerde beekjes in een bosomgeving maar niet te beschaduwd. De soort is onmiskenbaar doordat er op de buik, tussen de poten een duidelijke gele knobbel te zien is (met een handloupe), die echter bij de mannetjes veel duidelijker te zien is dan bij de vrouwtjes.

Steenvliegen (geen Vlaamse rode lijst) De steenvlieg Nemoura cinerea leeft duidelijk in de Gerhoevenloop want er werden zowel larven als adulten aangetroffen. Dit is de minst kritische steenvliegensoort die ook in licht verontreinigd en minder zuurstofrijk water kan voorkomen én ze verdwijnt als de waterkwaliteit zou afnemen dus een goed teken dat deze soort er nog zit.

Amfibieën (Bauwens & Claus, 1996) De Vinpootsalamander is een zeldzame soort die voorkomt in zuur water in een bosachtige omgeving.

Eventuele beheersuggesties zijn: • Behoud (of verhoging ?) grondwaterstand • Gefaseerd ruimen van enkele turfputten zodat er altijd verlande en geruimde (gedeelten van) putten aanwezig zijn met alle stadia daar tussenin.

Met dank aan Johan Rottiers en het team van De Rammelaars voor de toestemming en het aanwijzen van potentieel interessante locaties in het gebied.

Nobby Thys,

Nobby.thys@scarlet.be foto’s: • Gerris Gibbifer, Bosschaatsenrijder, © Hans Henderickx.

• Agabus Sturmii, waterroofkever, © Hans Henderickx.

• Gerris Gibbifer M, © Hans Henderickx.

• Gerris Gibbifer V, © Hans Henderickx.

• Lissotriton helveticus, vinpootsalamander, ©CC Luis Miguel Bugallo Sánchez

Meander 2 | april-juni 2013 | 13

Waarom hokken planten samen?

In 2013 bestaat de regionale plantenwerkgroep “Thalictrum” 10 jaar. We kijken al 10 jaar naar planten binnen onze reservaten in Geel, Herentals en Westerlo en trachten deze zo correct mogelijk te inventariseren. maar wat vertellen deze planten ons? Wat zijn hun onderlinge relaties? Wat is vegetatiekunde of syntaxonomie? Wat zit er achter het begrip associatie? Allemaal belangrijk, nu we sinds 2012 gestart zijn met het verwerken van de inventarisaties met het programma Synbiosys. Welke mogelijkheden biedt dit programma en zijn er nog andere methoden om onze inventarisaties te interpreteren en deze op een objectieve manier aan de verschillende beheerteams van de reservaten door te spelen en te bespreken?

Daarom hebben we Hans Vermeulen van Natuurpunt Educatie gevraagd om deze en andere vegetatiekundige begrippen samen te vatten in een cursus die drie theoretische en drie praktijklessen omvat.

1. Donderdag 23 mei 2013 19u30 tot 22u30 Beschrijving:Vegetatiekundige begrippen Afspraakplaats: Pastorij, Lichtaartsebaan 200, Sint Jozef Olen

foto: Breedbladige Orchis, © Frans Emmerechts

Cursus: “Waarom hokken

Thalictrum

planten samen” De prijs van de cursus bedraagt voor leden 36€, niet-leden 40 €, exclusief onkosten voor nota’s.

Inschrijven kan via Jeannine.Simonis@telenet.be en overschrijving op rekening BE84 0013 7166 3559 van Natuurpunt GeelMeerhout met vermelding “cursus Thalictrum 2013”.

Graag willen wij het aantal deelnemers beperken tot 15 wegens organisatorische redenen en krijgen medewerkers van “Thalictrum” en “Waterleven” voorrang.

14 | Meander 2 | april-juni 2013

2. Donderdag 30 mei 2013 19u30 tot 22u30 Beschrijving: Plantengemeenschappen Afspraakplaats: Pastorij, Lichtaartsebaan 200, Sint Jozef Olen 3. Donderdag 6 juni 2013 19u30 tot 22u30 Beschrijving: Gebruik van Synbiosys voor het verwerken van inventarisatiegegevens Afspraakplaats: Pastorij, Lichtaartsebaan 200, Sint Jozef Olen 4. Zaterdag 8 juni 2013 9u-12u Beschrijving: Praktijk Bostype Maasloop Afspraakplaats: Containerpark, Pauwelsstraat, Herenthout 5. Zaterdag 15 juni 2013 9u -12u Beschrijving: Praktijk Dotterbloemgraslandtype Afspraakplaats: Einde Larumsebrugweg, aan de kanaaldijk te Geel-Larum 6. Zaterdag 22 juni 2013 9u -12u Beschrijving: Praktijk Heitype Afspraakplaats: Paradeplein Teunenberg, Boerenkrijglaan 51, Olen

April |

Activiteiten Meanderland

Zondag 7 aprilNP Netebronnen Excursie door natuurdomein De Most, Balen.

ANB-boswachter Manu Vermeulen gidst ons hopelijk tot bij de Middelste Bonte Specht, een nieuwkomer in de regio.

Ook Blauwborstjes zullen onze aandacht krijgen.

9-12 uur. Afspraak: parking natuurdomein De Most op de Pelterweg in Balen om 9 uur. Info: Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be of Manu Vermeulen, tel. 0479- 67 94 65 Maandag 8 april WG Waterleven Scheppen waterbeestjes vijver Neerhelst, Geel samen met WG Thalictrum.14-17u. Afspraak: Einde Larumsebrugweg aan de kanaaldijk, Geel-Larum. Info: Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be Maandag 8 april WG Waterleven Determinatie waterdiertjes vijver Neerhelst 18-22 uur.Afspraak: Pastorie St.-Jozef Olen, Lichtaartseweg 200. Info: Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.

Simonis@telenet.be Maandag 8 april NP Netebronnen Cursus ‘Leven in en om de tuinvijver’.

Theorieles 1: waterbeestjes (Joeri Cortens) + NP Educatie. 19.30-22.30 uur. Afspraak: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol. Info en inschrijven (verplicht): Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zaterdag 13 april NP Geel-Meerhout Zwerfvuilopruimactie Zammelsbroek Info: Koen Thibau, tel. 0498-12 47 29, mail: koenthibau@hotmail.com Maandag 15 april NP-Netebronnen Cursus ‘Leven in en om de tuinvijver’.

Theorieles 2: libellen en amfibieën (Joeri Cortens) samen met NP Educatie. 19.30-22.30 uur. Afspraak: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol. Info en inschrijven (verplicht): Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@ skynet.be

Zaterdag 20 april WG Waterleven Nemen van watermonsters en wateranalyse 09-12u en 13u. Afspraak: 9 uur:Vorselaar – Westerlo – Geel Neerhelst. 13uur: Bedrijvenpark Dikberd Unit 13B Dikberd 14, Herentals.Info: Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be Zondag 21 april NP Ham Zelf aan de slag met kruiden! Les 1.

Een vervolg op de kruidencursus van 2012 Herboriste Gabrielle Nauwelaerts geeft 2 praktische lessen in het maken van bereidingen met kruiden. 10u tot 12.30u.

Natuur.huis De Rammelaars, Broekstraat z/n, Ham. Kosten 24 EUR incl materialen.Verplicht inschrijven bij Frans.Hoes2@telenet.be of tel. 0472 577515.

Zondag 21 april NP Geel-Meerhout Opening bezoekerscentrum Watermolen Meerhout Met wandelingen, animatie, een hapje en een drankje. Zie pagina 23 van deze Meander voor meer info.

Info: Luc Vandenbergh, tel. 0499-63 20 07, mail: luc.van.den. bergh@telenet.be of Jo Dox, mail: doxjo@belgacom.net Zondag 21 april NP Balen-Nete Dotterbloemenwandeling in de Vennen, Balen.

Laarzen aangeraden! 14-16.30 uur. Afspraak: Parking FC Cools, Peer Luytendijk, Balen Info: Jan Mallants, tel. 014-81 70 09 Zondag 21 april NP Geel-Meerhout Wandeling door het Zammelsbroek. Thema: biodiversiteit.

14-16.30 uur. Afspraak: Kerk Geel-Oosterlo om 14 uur.

Info: Koen Thibau, tel. 0498-12 47 29, mail: koenthibau@ hotmail.com Maandag 22 april NP Netebronnen Cursus ‘Leven in en om de tuinvijver’.

Theorieles 3: aanleg van een vijver (John Kinnen –Ecoworks) Samen met NP Educatie + Ecoworks. 19.30-22.30 uur.

Afspraak: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol. Info en inschrijven (verplicht): Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be

Meander 2 | april-juni 2013 | 15

Activiteitenkalender Woensdag 24 april NP Ham Zelf aan de slag met kruiden! Les 2.

Een vervolg op de kruidencursus van 2012 Herboriste Gabrielle Nauwelaerts geeft 2 praktische lessen in het maken van bereidingen met kruiden. 19.30 tot 22u.

Natuur.huis De Rammelaars, Broekstraat z/n, Ham. Kosten 24 EUR incl materialen.Verplicht inschrijven bij Frans.Hoes2@telenet.be of tel. 0472 577515.

Zaterdag 27 april NP-Netebronnen Cursus ‘leven in en om de tuinvijver’ Praktijkles 1: lesgevers Joeri Cortens en John Kinnen.

Samen met NP Educatie + Ecoworks. 9-12 uur. Afspraak: locatie nog nader te bepalen. Info en inschrijven (verplicht): Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zaterdag 27 april Ecologische WG Meanderland Monitoring van een perceel in reservaat Molse Nete Mol -Gompel. Laarzen! 9-12 uur. Afspraak: parking naast kerk Mol-Gompel om 9 uur. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@telenet.be Zondag 28 april NP Netebronnen Excursie door reservaat De Maat en Verkallen.

Op zoek naar voorjaarsbloeiers en -zangers.

9-12 uur. Afspraak: Parking taverne Jagershof voor de Baileybruggen Sas 3, Waterstraat, Mol. Info: Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zondag 28 april NP Geel-Meerhout Wandeling door reservaat Neerhelst Met aandacht voor de voorjaarsbloeiers.

14-16.30 uur. Afspraak: einde Larumsebrugweg aan de kanaaldijk, Geel-Larum. Info: Leon Dille, tel. 0498-18 67 46, mail: leon.dille@telenet.be

Mei |

Dinsdag 30 april NP-Netebronnen Nachtegalenwandeling op en rond De Maat.

Hier zitten ze nog, kom mee luisteren! Samen met De Gagel.

19-22u. Afspraak: parking aan de Kleppende Klipper, Waterstraat 53, Mol. Info: Gagel: Swa Heylen, tel. 014-31 22 78 of Netebronnen: Jef Sas, tel. 014-31 26 57 Woensdag 1 mei NP Ham Dauw-wandeling 6uur en ochtendwandeling 8 uur.

Aansluitend ontbijt, 6 euro. Natuur.cafe de hele dag geopend tot 18:00, Natuur.huis De Rammelaars, Ham. Info Frans Hoes Vrijdag 3 mei WG Micrasterias Monitoring van twee vennen in het Schupleer.

Micrasterias: sieralgen en kranswieren 14-16.30 uur. Afspraak: aan de Schaapstal, 2290 Vorselaar op het einde van de Dijkbaan om 14 uur. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul. wouters1@telenet.be

16 |

Meander 2 | april-juni 2013

Zaterdag 4 mei NP Geel-Meerhout Ochtendwandeling in het Bels Broek 6 uur. Afspraak: Markt Meerhout. Info: Filip Debrabandere, tel. 014-30 43 16, mail: filip_debrabandere@telenet.be Zondag 5 mei NP Netebronnen Vroegochtendwandeling langs de Molse Nete.

Voorjaarszang in het ochtendkoor! Samen met De Gagel.

6-8.30 uur. Afspraak: parking naast kerk Mol-Gompel. Info: Guy Hannes, tel. 014-31 71 54, mail: guy.hannes@scarlet.be Maandag 6 mei WG Waterleven Scheppen waterbeestjes in 2 vennen in het Schupleer.

Inventarisatie water- en oeverplanten samen met plantenwerkgroep Thalictrum 14-17 uur. Afspraak: aan de Schaapstal, Vorselaar op het einde van de Dijkbaan om 14 uur. Info: Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.

Simonis@telenet.be Maandag 6 mei WG Waterleven Determinatie waterdiertjes uit de vennen in Vorselaar.

18-22u. Afspraak: Pastorie St.-Jozef Olen, Lichtaartseweg 200. Info: Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.

Simonis@telenet.be Dinsdag 7 mei: NP Netebronnen Cursus ‘Leven in en om de tuinvijver’.

Theorieles 4: waterplanten (Hans Vermeulen). Samen met NP Educatie. 19.30-22.30 uur. Afspraak: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol. Info en inschrijven (verplicht): Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Donderdag 9 mei – 12 mei NP Netebronnen Natuurvierdaagse naar de Elbe- en Weserdelta, Duitsland.

Info: Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zaterdag 11 mei Ecologische WG Meanderland Monitoring van 3 eilandjes in de Vennen, Balen.

Laarzen! 9-12u. Afspraak: parking voetbalterrein FC Cools, Peer Luytendijk, Balen. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@telenet. be Zaterdag 18 mei NP Netebronnen Cursus ‘Leven in en om de tuinvijver’.

Praktijkles 2: waterplanten (Hans Vermeulen) 9-12 uur. Afspraak: locatie met tuinvijver nog nader te bepalen. Info en inschrijven (verplicht): Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Donderdag 23 mei PlantenWG Thalictrum Cursus ‘Waarom hokken planten samen?’

Theorie:Vegetatiekundige begrippen. Samen met NP Educatie. 19.30 -22.30 uur. Afspraak: Pastorie St.-Jozef Olen, Lichtaartsebaan 200. Info en inschrijven (verplicht): Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be

Activiteitenkalender Zaterdag 8 juni Planten WG Thalictrum Cursus ‘Waarom hokken planten samen ?’

Praktijk bostype Maasloop.

9-12 uur. Afspraak: Containerpark, Pauwelsstraat, Herenthout. Info en inschrijven (verplicht): Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be

Zaterdag 25 mei Ecologische WG Meanderland Inventarisatie en monitoring van percelen in Geel Wilders.

Samen met WG Thalictrum. 9-12 uur. Afspraak: Grote Nete/ Albertkanaal t.h.v. de waterskiclub, Kemeldijk, Geel Winkelomheide. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel.

0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@telenet.be Zondag 26 mei NP Geel-Meerhout Orchideeënwandeling Neerhelst 14-16.30 uur. Afspraak: Larumsebrugweg aan kanaal. Info: Marc Verachtert, tel. 014-58 39 71, mail: marc.verachtert@ skynet.be Donderdag 30 mei Planten WG Thalictrum Cursus ‘Waarom hokken planten samen?’

Beschrijving plantengemeenschappen.

19.30- 22.30 uur. Afspraak: Pastorie St.-Jozef Olen, Lichtaartsebaan 200. Info en inschrijven (verplicht): Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be

Juni |

Vrijdag 31 mei NP Netebronnen Houtsnip- en Veenmollentocht in res. De Maat /Verkallen 19.30-23 uur. Afspraak: parking aan de Kleppende Klipper, Waterstraat, Mol. Info: Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zondag 2 juni NP Geel-Meerhout Wandeling bij Bosgebied Engstraat.

In kleinschalig landbouwgebied 9.00 – 11.30 uur. Afspraak: parking Speeltuin kinderweelde.

Info: Luc Vandenbergh, tel. 0499-63 20 07, mail: luc.van.den. bergh@telenet.be Donderdag 6 juni Planten WG Thalictrum Cursus ‘Waarom hokken planten samen?’

Gebruik van Synbiosys voor inventarisatie.

19.30 -22.30 uur. Afspraak: Pastorie St.-Jozef Olen, Lichtaartseweg 200. Info en inschrijven (verplicht): Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be Vrijdag 7 juni WG Micrasterias Inventarisatie en staalnames op natuurgebied Den Diel, Mol Sieralgen en kranswieren.

14-16 uur. Afspraak: parking Den Diel aan de Baileybruggen op Sas 3 De Maat (kant Postel). Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@ telenet.be

Zaterdag 8 juni Ecologische WG Meanderland Inventarisatie en monitoring van natuurgebied Den Diel.

Samen met WG Micrasterias + LibellenWG Vlaanderen.

Laarzen! 9-12 uur. Afspraak: parking Den Diel aan de Baileybruggen op Sas 3 De Maat (kant Postel). Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul. wouters1@telenet.be of Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zaterdag 8 juni NP Netebronnen Inventarisatie libellen op de Wurft en de Koemook Mol-Postel. Samen met Libellen WG Vlaanderen. Laarzen!

13.30-16.30 uur. Afspraak: parking Den Diel aan de Baileybruggen op Sas 3 De Maat (kant Postel). Carpool.

Info: Jef Sas, tel. 014-31 26 57, mail: jefsas@skynet.be Zondag 9 juni NP Netebronnen Gluren bij de buren: Bezoek aan het Turnhouts Vennengebied. Life-project met veel weidevogels.

13.15 uur (14 uur) – 16.30 uur. Afspraak: 13.15 uur Dessel Markt met carpool. 14 uur bezoekerscentrum Klein Engelandhoeve Turnhout. Info: Paul Verhoeven, tel. 0472- 26 21 34 vrijdag 14 juni NP Netebronnen Nachtzwaluwen excursie in de Liereman en de Braekeleer.

Oud-Turnhout. 19u - 23u. Afspraak: Dessel Markt om 19u (carpooling) of 19.45u bij Achilles Cools, Hoge Mierdse Heide 174, 2360 Oud-Turnhout. Info : Jef Sas , tel.014/31265 of mail : jefsas@skynet.be ; Achilles Cools, tel. 0473/599358 Zaterdag 15 juni Planten WG Thalictrum Cursus ‘Waarom hokken planten samen?’

Praktijk: dotterbloemgraslandtype 9-12 uur. Afspraak: reservaat Neerhelst, einde Larumsebrugweg aan de kanaaldijk, Geel-Larum. Info: Jeannine Simonis, tel. 014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be Zondag 16 juni NP Netebronnen Zomerexcursie door natuurreservaat Het Buitengoor, Mol Unieke flora! Laarzen! 14-16.30 uur. Afspraak: Ecoctrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Info: Frans Michiels, tel.

0472- 56 39 75 Zondag 16 juni NP Geel-Meerhout Wandeling De Zegge 14 – 17 uur. Afspraak: Ingang Mosselgoren (volg pijlen) Info: Marc Verachtert, tel. 014-58 39 71, mail: marc.verachtert@skynet.be

Meander 2 | april-juni 2013 | 17

Zondag 16 juni NP Geel-Meerhout Wandeling Dekshoevevijver 14 – 16.30 uur. Afspraak: parking, Fransebaan. Info: Roger Buyl, tel. 014-58 08 12, mail: roger.buyl@telenet.be Zaterdag 22 juni Planten WG Thalictrum Cursus ‘Waarom hokken planten samen?’

Praktijkles 3: heitype (Hans Vermeulen) 9-12 uur. Afspraak: Paradeplein Teunenberg, Boerenkrijglaan 51, Olen. Info en inschrijven (verplicht): Jeannine Simonis, tel.

014-59 31 65, mail: Jeannine.Simonis@telenet.be Zaterdag 22 juni Ecologische WG Meanderland Monitoring percelen aan de Koeienkraal In reservaat Buitengoor, Mol. Laarzen! 9-12 uur. Afspraak: Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@telenet.be Zondag 23 juni: NP Netebronnen Gespleten Nete-wandeling In het stroomgebied van de Scheppelijke Nete, Mol Samen met De Gagel. 14-16.30 uur. Afspraak: Gompelbaan, Mol-Gompel t.h.v. viaduct met Zuiderring. Info: Luc De Groof, tel. 0494- 29 79 49

Juli |

Zondag 30 juni NP Geel-Meerhout Vlaamse kermis met Natuurpunt-stand.

14-17 uur. Afspraak: Winkelomheide, Kemeldijk. Info: Marc Verachtert, tel. 014-58 39 71, mail: marc.verachtert@skynet. be Juli en augustus op zondagen NP Ham Expositie “Op speurtocht in de bodem”.

13-18uur, op zon- en feestdagen. Natuur.huis De Rammelaars. zie pagain 24 in deze Meander.

18 |

Meander 2 | april-juni 2013

Zaterdag 6 juli: Ecologische WG Meanderland Monitoring percelen aan Centennial Griesbroek, Balen.

Laarzen! 9-12 uur. Afspraak: Vloedbeemdenstraat 31, Balen-Olmen. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel.

0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@telenet.be Zaterdag 6 juli NP Geel-Meerhout Zwerfvuilopruimactie Zammelsbroek Info: Koen Thibau, tel. 0498-12 47 29, mail: koenthibau@hotmail.com Zondag 7 juli NP Geel-Meerhout Zomerwandeling de Vloyen 14-16.30 uur. Afspraak: parking taverne “de Watermolen”, Meerhout. Info: Jo Dox, tel. 0494-42 35 78, mail: maverick. che@hotmail.com Zondag 14 juli NP Geel-Meerhout Wandeling thema waterleven Zammelsbroek 14-16.30 uur. Afspraak: kerk Zammel Info: Louis Pals, tel. 014-58 97 80, mail: palsghoos@skynet.be Zondag 21 juli NP Balen-Nete Daguitstap naar blauwgraslanden in de Dommelvallei Hechtel-Eksel. Samen met Ecologische WG Meanderland.

9-16.30 uur. Afspraak: Marktplein Balen-Centrum om 9 uur.

Kostendelend vervoer. Info: Marianne Horemans en Paul Wouters, tel. 0496-51 02 79, mail: paul.wouters1@telenet. be of Tom Schildermans, tel. 014- 32 28 53 of mail: tom. schildermans@skynet.be foto’s: wandeling, © Balen Nete Broedvogel-inventarisatie, © Frans Emmerechts Inspectie begaanbaarheid De Rammelaars, © Jan Albrecht

Leven in en om de tuinvijver Cursus april-mei 2013 Natuurpunt Netebronnen Er worden 4 theorielessen georganiseerd die doorgaan op maandagen 8, 15 en 22 april en op dinsdag 7 mei 2013 in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, 2400 Mol, telkens van 19.30 tot 22.30 uur.

De praktijklessen gaan door op zaterdagvoormiddagen 27 april en 18 mei van 9 tot 12 uur.

De locaties (met tuinvijver) voor de praktijklessen worden later nog bepaald.

Info en inschrijven bij secretaris Jef Sas, tel. 014-31 26 57 of mail: jefsas@skynet.be Prijs: 30 EUR voor Natuurpunt-leden en 50 EUR voor niet-leden, te storten op rek. nr. BE 18 001 1577791 65 van NP Netebronnen met vermelding van ‘cursus tuinvijver’.

De inschrijvingen zijn echter beperkt tot maximum 20 deelnemers! foto’s: De Rammelaars vijver 1, © Jan Albrecht Gewone geel gerande watertor, © Frans Emmerechts

netebronnen

Lesgevers: Joeri Cortens en Hans Vermeulen (Natuurpunt Educatie) en John Kinnen (Ecoworks)

Meander 2 | april-juni 2013 | 19

Balen in beeld Fotografen: Naomi Dillen Dirk Geenen Tom Schildermans

foto: Bontje, ŠEddy Vaes

20 |

Meander 2 | april-juni 2013

Meander 2 | april-juni 2013 | 21

Indianen in het Griesbroek!

Sinds oktober van vorig jaar kunnen geocachers hun hart ophalen in het Griesbroek. Aan de hand van simpele vragen vind je de coördinaten om je via 12 waypoints door het Griesbroek te leiden.

Deze zoektocht leidt je naar de schat van opperhoofd Halveteen.

Geocaching is een vorm van natuurbeleving die de laatste jaren enorm aan populariteit wint.

Bij geocaching verstopt men een cache die aan de hand van gps-coördinaten kan opgespoord worden. Een cache is gewoonlijk een kleine waterdichte doos, voorzien van een logboek en de “schat”. Na het verstoppen van de schat maakt de plaatser via geocaching.com de locatie bekend aan andere geocachers. Als je de cache vindt, kan je je registreren in het logboek en een klein geschenk uit de schat ruilen.

balen-nete

Als je zelf opperhoofd Halveteen achterna wil gaan kan je alle informatie daarvoor terug vinden via de link op www.natuurpuntbalen-nete.be.

22 | Meander 2 | april-juni 2013

foto’s:©CC

Op 21 april, op Erfgoeddag, opent het nieuwe bezoekers- en infocentrum aan de watermolen in Meerhout. Van 13 uur tot 18 uur organiseren de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de gemeente Meerhout, Natuurpunt en heel wat partners tal van activiteiten.

Tijdens Erfgoeddag zetten organisaties over heel Vlaanderen het lokale erfgoed in de kijker. Net als de voorgaande jaren werkt Erfgoeddag ook dit jaar rond één thema: Stop de tijd!

Een bezoek aan de wasserij en watermolen brengt je even terug in de tijd. Een tijd waar in het gebouw de was werd gedaan, vervolgens kostbare diamanten onder de loep werden genomen en daarna schors werd gemalen.

Kortom van molen over diamantslijperij en wasserij tot infocentrum.

Er zijn tal van leuke dingen te beleven op deze dag.

Op de infomarkt kan je onder meer de aquaria met vissen, planten en onderwaterleven bewonderen aan de VMM-infostand.

Met een enthousiaste gids wandel je langs de Grote Nete om het Grote NeteWoud te verkennen.

Je kan een bezoek brengen aan de permanente tentoonstelling van de Vlaamse Milieumaatschappij ‘Weg Van de Nete’ of aan de tentoonstellingen die je terug naar het verleden flitsen om het verhaal van Peer Plimp te ontdekken. Voor de kinderen zijn er zoek- en doespelletjes. Het geheel wordt muzikaal opgevrolijkt. De toegang is gratis!

De Wasserij : Uitvalsbasis voor toerisme en natuur De wasserij naast de watermolen werd ingericht als bezoekers- en infocentrum en is de draaischijf voor de verkenning van de waardevolle natuur in de vallei van de Grote Netevallei. Op de bovenverdieping geeft een interactieve tentoonstelling een overzicht van de verschillende facetten van het watersysteem. Je komt er tal van dingen te weten over de kwantiteit en de kwaliteit van het water, het beheer van de waterlopen, de fauna en de flora. Je krijgt er ook tips over hoe je duurzaam kan omgaan met water. De toegang is gratis. De wasserij is de thuishaven voor Natuurpunt, Vallei van de Grote Nete en VVV-Meerhout, organisaties die werken rond natuurbeleving en toerisme.

Zij houden vanaf 21 april de wasserij open op - woensdag van 9 tot 17 uur - donderdag van 9 tot 17 uur - vrijdag van 9 tot 17 uur - zondag van 13 tot 17 uur De Vlaamse Milieumaatschappij is vandaag de eigenaar van de oude wasserij. De VMM renoveerde de oude wasserij tot dit hedendaags infocentrum in samenwerking met de gemeente Meerhout.

Het project is deels gesubsidieerd door het Europese project INWA

geel-meerhout

Opening Wasserij: Erfgoeddag 21 april

Geel-Meerhout

Meander 2 | april-juni 2013 | 23

Op speurtocht in de bodem Onze bodemkwaliteit wordt bedreigd!

Verharding, erosie, verlies aan organisch materiaal, achteruitgang van de biodiversiteit, verzilting,…hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van onze bodem.We staan er soms te weinig bij stil hoeveel we aan ‘onze bodem’ te danken hebben.

Tentoonstelling juli & augustus in Natuur.huis De Rammelaars

De gevolgen van bodemdegradatie zijn niet alleen landbouwkundig, maar belangen iedereen aan (modderstromen, waterkwaliteit, voedselproductie, …).

Natuurpunt Ham nodigt alle leden uit om een rondreizende tentoonstelling ivm onze bodem te bezoeken. Deze gratis tentoonstelling werd reeds enkele jaren geleden gelanceerd en reist sindsdien het Vlaamse en Waalse land rond. Ze toont op een eenvoudige en efficiënte manier wat een bodem is, welke functies hij vervult, de bedreigingen waaraan hij wordt blootgesteld en welke beschermingsmaatregelen er bestaan.

De tentoonstelling is aangevuld met interactieve activiteiten die het grote publiek beter toelaten de bodem en zijn rol die hij in ons dagelijks leven speelt, te ontdekken.

Enkele activiteiten: • Een interactive quiz aan de hand van een touchscreen.

• Textuurdoos om het verschil tussen meerdere bodemtexturen te voelen.

• Zoeken naar het verband tussen de bodem en planten.

• Ontdekken van de bodemstructuur De Nederlandstalige tenoonstelling staat van 1 juli tot 31 augustus in Natuur.huis De Rammelaars in Ham. Op zon- en feestdagen van 13 tot18 uur

24 | Meander 2 | april-juni 2013

Volg tussen de 2 kanalen in Ham op (richting Tessenderlo) de bruine bordjes met ‘Natuurgebied De Rammelaars’. Na ongeveer 2 km zie je aan de linkerkant onze houten chalet. Het natuur.huis is elke zon- en feestdag open van 31 mei tot 30 september.

Voor meer info: www.natuurpuntham.be Frans.Hoes2@telenet.be of 0472 57 75 15

Brhambéze steunen natuurgebied De Rammelaars

Aan wilde bramen ontbreekt het niet in dit vochtig natuurgebied.Voor de natuurbeheerder is dit zelfs niet altijd een graag geziene plant, vooral door zijn allesoverheersend karakter, maar ook als indicatie van een voedselrijke bodem, net hetgeen wat onze kwetsbare flora niet waardeert.

Bioschenkerij De Groene Ridder, Bergstraat 6, Ham. foto:’s

© Jan Albrecht, © Staf de Roover†, ©CC.

De Rammelaars verwachten je!

Natuur.huis De Rammelaars in Ham opent vanaf 31 maart elke zon- en feestdag zijn deuren. Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier en een gezellig babbeltje.

Het natuur.café is geopend vanaf 13 uur en sluit rond 18 uur. De vrijwilligers ontvangen je met open armen en geven graag advies als je een korte of langere wandeling wil maken in het mooie kleinschalige landschap. De wandelaar wordt uitgenodigd om de bloemrijke hooilanden en de broekbossen van deze prachtige Kempische beekvallei te bezoeken.

Wie dat wenst, kan uiteraard een aantal Natuurpunt-brochures en -uitgaven mee naar huis nemen.

Natuurpunt Ham verkoopt er ook de kaarten van het ‘Wandelnetwerk Kempense Landduinen’. Deze route passeert aan het Natuur.huis.

Je kan in het Natuur.huis terecht voor een aantal Natuurpunt-artikelen zoals verse honing en het speciale Bhrambézebier. Voor de kinderen is er een leuke speelhoek met interessante (natuur)boekjes en verrassingen.

Groepen, scholen en verenigingen zijn erg welkom in ons natuurgebied. We stellen graag een aangepast programma op maat voor. Het Natuur.huis is ook beschikbaar voor kleine feestjes.

Voor de tarieven en meer info kan je terecht bij Goedele Reijniers (Goedele.Reijniers@gmail.com - 0499-28 21 59).

Voor info over wandelingen contacteer je best Frans Hoes.

(Frans.Hoes2@telenet.be - 0472-57 75 15).

www.natuurpuntham.be

Piet, één van de vele vrijwilligers in het beheerteam van Natuur.Ham, houdt zich in zijn vrije tijd bezig met het verzamelen van deze heerlijke vruchten.

Dit verzamelen is tijdrovend en je komt er niet van af zonder kleerscheuren. Na vele uren werk vertrekken deze vruchten naar de proefbrouwerij in Lochristi voor het brouwen van een uniek streekbier, het Brhambézebier. Dit heerlijk verfrissend fruitbier wordt volledig gebrouwen met biologische ingrediënten en Poperingse hop. Enkele kilo’s gaan naar de Wroeter in Kortessem en keren terug als coulis of suikervrije confituur. Voor elk van deze producten gaat een flink deel van de winst naar het beheer van dit gebied. Zo kon Piet in 2012 een bedrag van 315 euro schenken aan de werking.

Deze streekproducten zijn zowel te koop in zijn bioschenkerij De Groene Ridder als in het bezoekerscentrum De Rammelaars. Proost!!!

Meander 2 | april-juni 2013 | 25

Excursie JNM

From: tyrr@tyrr.be To: undisclosed recipients Date: 2013-07-08 20:00 Subject: To Transition Town Totnes Priority: High

kampenzomer!

Hello Mothers and Fathers at home

We have arrived in Totnes about one hour ago.The last details from our campsite are being fixed, but meanwhile I am already getting everything ready for the next few days. It is time consuming but I wanted to take the time to inform you that all of us have arrived in one piece and without any damage.

I suppose your son/daughter has already informed you about our activities for the next few days, but I would like to make sure everything is well understood. As my Dutch is very poor, I will continue in English, but here at the camp there are people who are able to translate in case of emergency.

So, the planning for this camp.

Most of us left from Belgium this morning by train while some others left a few days ago by bike.

Now, during the first evening, we will/are set(ting) up camp at a campsite near Totnes from where we will visit the different projects happening in the city.

During the next 5 days, we will be doing this, assisted by 'Big Green Canoe' (BGC) a local enterprise responsible for the tourists that have been flooding this small market town with its 8.000 inhabitants.

After this 5 day tour in Totnes, we will take some rest, have a walk, check something on our own during the 6th day. Most important is to get rested for the next day, because then we will visit Martin Crawford's Agroforestry Research Trust, just outside of Totnes. This will give us an idea of how food forests can work in temperate climates. Your kids can expect to see crazy things. A garden in no less than seven (7) layers and hardly any maintenance (harvest is the most time consuming part). When we have inhaled this dose of ideas for the gardens back home, we will go to Dartmoor for some wild England. I hope you put some sturdy walking shoes in their backpacks as they will need them here.

The last days will be open for debate as we will see so many things, we will decide together what we will do during the remaining days.

I already have some option worked out, but I don't want you to come here because it will be too good to stay at home.

If it goes not too well and your son/daughter wants to, (s)he will return home on the 18th of July. So I hope you don't have to come here to drag him/her home.

Tot in den draai (they told me this means: goodbye)

Artur

26 | Meander 2 | april-juni 2013

www.jnm.be/kampen

Hoppa, Deze mail ga ik natuurlijk niet echt sturen, maar er staat al wel wat interessants in. Het kamp naar Totnes is gepland van 8-18juli. We moeten echter nog kijken met BGC of dit voor hen past, dus het kan nog een klein beetje schuiven.

Wil je al meegaan?

Laat dan zo snel mogelijk iets weten! Voorwaarden om mee te mogen: <26jaar, JNM-lid zijn (kost je 5 euro als je dat nog niet bent) en Engels verstaan. De tour in Totnes en de ART gaan in het Engels zijn, dus als je het niet verstaat, heb je er weinig aan. Als je Engels niet perfect is, is dat geen probleem. BGC is gewoon om met anderstaligen om te gaan, maar een tolk wordt er niet voorzien.

Wamoetakosten?

Aangezien we in Totnes rondgeleid worden (anders zie je helaas weinig), gaat het niet goedkoop worden, maar volgens mij gaat het het wel waard zijn.

Alles bij elkaar hopen we voor ongeveer 600 euro de trip te kunnen rondkrijgen.Voor de drinkebroers/ zussen: bier is niet inbegrepen. Eten, slapen, tea, tour, vervoer e.d. wel. Belangrijk is wel om er rekening mee te houden dat we voor de trein nog geen juist bedrag kunnen doorgeven maar daar op 150 euro geteld hebben. Dit is na de gidsen de grootste kost.

Tuur Vangeel

Lente!

Excursie naar Het Zammelsbroek (P) Op 13 april gaan we naar het natuurgebied Het Zammelsbroek in Geel. De afwisseling tussen natte moerassen en droge zandgronden zal zorgen voor een interessante excursie. Bovendien vinden we hier ook tal van vogelsoorten terug. We krijgen een rondleiding van niemand minder dan de conservator, Koen.

Dus piepers: zet jullie excursierugzakje al maar klaar en ga samen met ons op pad op 13 april. Ik hoop jullie daar te zien. Tot dan.

Steven

Voorjaarsflora in Elsloo (I + GL)

In mei trekken we naar het Bunderbos in Elsloo. Het Bunderbos is voor de plantenkenners een geliefde plaats vanwege zijn rijke en zeldzame vegetaties. Het is een bronbos dat op een helling ligt, waardoor de soortenrijkdom nog verhoogd wordt. Bosanemoon, ook de zeer zeldzame gele variant, parelgras, aronskelk, verschillende dovenetels, bosaardbei, … de lijst gaat nog lang door. Bij de rijke flora hoort een al even rijke fauna, waaronder een grote populatie vuursalamanders, maar deze krijgen we waarschijnlijk niet te zien. In ieder geval is deze excursie dé uitstap bij uitstek om in een prachtige omgeving tot rust te komen en je plantenkennis serieus uit te breiden. Zeker niet missen dus!

Kevin

JNM

Zandland

Activiteiten april - juni 2013 Piepers 13/04 13u30-17u: Natte voeten in het Zammelsbroek 20/04: Regionale piepdag (JNM prov. Antwerpen) 11/05 13u30-17u: Tuinkabouters 25/05 13u30-17u: Knutselen met afval 08/06 13u30-17u:Verdien je vakantie-activiteit Ini’s en Gewone Leden : Paasvakantie: Zwart Paterkeskamp en Ininatuurdaagse (Nationaal) 27/04 13u30-17u: Waarnemingencontest (excursie) 04/05: Excursie voorjaarsflora naar Elsloo 18/05 voormiddag: Dag v/d biodiversiteit (milieuactiviteit) Meer info op www.jnm.be/zandland jnm.zandland@gmail.com Meander 2 | april-juni 2013 | 27

Zelf aan de slag met kruiden!

Kruidencursus Ham

Een greep uit de mogelijkheden: zalfjes (gelaatscrème/dagcrème), bodymelk, shampoo, badolie, … Dit alles op basis van o.a. smeerwortel, goudsbloem, arnica, rozemarijn, lavendel, ceder,…

Vorig jaar was herboriste Gabrielle Nauwelaerts te gast in Ham. Ze vertelde honderduit over kruiden en hun toepassingen. De theoretische lessenreeks werd toen afgewisseld met enkele wandelingen in het natuurgebied. Om echt met kruiden aan de slag te gaan was de tijd helaas te beperkt.

Op vraag van heel wat deelnemers breien we een vervolg aan de basiscursus. Gabrielle komt tijdens twee praktische lessen samen met de deelnemers een aantal bereidingen maken op basis van kruiden.

Deze vervolgcursus gaat door op zondag 21 april van 10u tot 12.30u en op woensdag 24 april van 19.30u tot 22u. in het Natuur.huis De Rammelaars. Natuurpuntleden betalen voor beide lessen 24 euro, niet-leden betalen 30 euro. Uiteraard zijn alle materialen en geprepareerde staaltjes inbegrepen in de prijs. Extra producten kunnen (vrijblijvend) gekocht worden na de les.

Natuurpunt Ham zoekt.

Penningmeester

Natuurpunt Ham zoekt ter ondersteuning en aanvulling van onze enthousiaste groep vrijwilligers al enige tijd naar:

www.natuurpuntham.be

Secretaris • • • • • • • • •

28 |

ontvangt en verdeelt post (brochures, uitnodigingen, activiteitenkalenders, etc. ), zowel op papier als digitaal. nodigt (bestuurs)leden uit voor vergaderingen en overleg. maakt verslagen van samenkomsten en verdeelt ze verzorgt de ledenadministratie volgt mee de subsidiedossiers op communiceert en organiseert mee het drukwerk voor activiteiten treedt op als tussenpersoon tussen (bestuurs)leden en penningmeester ivm betalingen schrijft af en toe (korte) artikels voor tijdschrift Meander verdiept zich in een optimale werking van de plaatselijke natuurpuntafdeling.

Verplicht inschrijven bij Frans Hoes, Bremstraat 5b in Ham, via mail: Frans.Hoes2@telenet.be of tel. 0472 577515. Betalen kan op de eerste les. Wacht vooral niet te lang met inschrijven want het aantal plaatsen is beperkt!

• • • • • • •

houdt het financiele reilen en zeilen in de gaten, communiceert hierover met het dagelijks bestuur en met Natuurpunt Mechelen, treedt op als kassier. denkt mee over de financiele planning. wil zich verdiepen in het optimaal (financieel) functioneren van een natuurpuntafdeling. heeft enige boekhoudkundige kennis. kan omgaan met eenvoudige digitale financiële administratie.

Co-natuurbeheerder • • • • • •

heeft een brede interesse in natuurbeheer en denkt mee na over de Hamse natuurgebieden ondersteunt en overlegt met het beheerteam en neemt af en toe zelfstandig beheerinitiatieven werkt geregeld mee met beheeractiviteiten maakt af en toe een verslag en volgt beheerplanningen goed op. onderhoudt contacten met andere afdelingen. heeft liefst ook nog 2 rechterhanden

Co-beheerders krijgen indien gewenst een Natuurpunt cursus beheer aangeboden.

Voor info kun je contact opnemen met: onze bestuursleden: Johan Rottiers (Voorzitter/Beheer) rottiers.johan@gmail.com

Meander 2 | april-juni 2013

Frans Hoes (Activiteiten/Secretariaat) Frans.Hoes2@telenet.be

www.natuurpuntham.be

zondag 21 en woensdag 24 april

o.a. Jack Wolfskin, Vaude, The North Face, FjallRäven, Marmot, Mammut, Schöffel, ...

5% rechtstreekse korting op vertoon van lidkaart Natuurpunt

Turnhoutsebaan 19 - 2400 Mol - T 014/32 04 28 - F 014/32 36 58 info@dezwervermol.be - www.dezwervermol.be

ma 13u - 18u / KLP di-vrij 09u30 - 18u / za 09u30 - 17u 391034A3 - C07 Ed : 136/SKT CMYK 15-02-13 19u15 1e versch: 21-02-2013 VT

Als tussen winter en lente het ijs breekt, bloeit in de tuin iets moois open.

UW TUIN IS ONZE ZORG

Geert De Kockere

Bewust tuinieren ... met als resultaat een mooie, duurzame tuin waarin plant, dier en mens zich goed voelen.

TUINONTWERP • TUINAANLEG • TUINONDERHOUD • VERHARDING

Ecologisch tuinadvies

Asberg 37 - 2470 Retie - T. 0473 28 22 62 - info@groeba.be - www.groeba.be

mail: info@jankok.be

tel. 0474.888.166

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garandeert de beste service.

Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!

OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!

SERVICEF TS WOON- EN ZORGCENTRUM

www.asresidenties.be INFO 0476/ 60 11 45 info@asresidenties.be

Wij staan erop om dĂŠ referentie te worden in de zorgwereld, waarbij zorg staat voor empathie, betrokkenheid en een leefwereld die openstaat voor iedereen. Zo gaan we er prat op om iedere bewoner het thuisgevoel te geven met de mogelijkheden om desgewenst te kunnen rekenen op wat meer ondersteuning. Hierbij staan we open voor allerlei wisselwerkingen, zoals een artsenprakijk, een kinderdagverblijf, het open tuin project en een vrijwilligerswerking.

Info over de Alfons Smet Residenties of het Open Tuin Project kan u krijgen door eenvoudige mail naar info@asresidenties.be of door te bellen naar 014 37 88 54.

U kan ons per post bereiken op: Het Kuiltje 11 - 2470 Retie.

Om bij Natuurpunt de bomen de hemel in te laten groeien is er altijd behoefte aan helpende handen.

Lokale afdelingen kunnen het beheer of activiteiten maar invullen voor zover de handen reiken. Daarom is elke handreiking altijd welkom. Mocht je in je agenda een onbenut plekje over hebben of op een mooie ochtend wakker worden niet wetend wat te doen: Schud iets uit de boom.

En neem contact op met je lokale afdeling!

Natuurpunt Regio Meanderland: NP Balen-Nete, NP Geel-Meerhout, NP Ham, NP Netebronnen