Meander 2016 nr 4 oktober november december

2016 Oktober | November | December • Jaargang 15 nr. 4

Belgie -Belgique P.B.-2440 Geel 1 BC1323

MEANDER

Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham Afgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen

Colofon Natuurpunt

Giften

Natuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt meer dan 97.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Natuurpunt beheert 22.000 hectare natuurgebied in 500 verschillende natuurgebieden. Daarnaast wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van natuurstudie en natuur- en milieueducatie.

Giften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van het project dat je wenst te steunen:

Lid worden Door overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321 met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal contactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie en –beheer) 11 euro en Natuur.oriolus (vogelstudie) 10 euro. Beide extra abonnementen samen 17 euro.

Meander Meander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en Netebronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een jaarabonnement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.

De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland Oplage: 2.250 exemplaren.

Redactie An Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert, Jan De Schepper, Tom Schildermans, Jan Albrecht, Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen, Mirella Bruynseels, René Ducastel.

Contact

3770 – Grote Netewoud 7709 – De Maat (Mol) 7067 – Zammelsbroek (Geel) 7088 – Neerhelst (Geel) 7118 – Griesbroek (Balen) 7725 – Buitengoor en Vleminksloop (Mol) 7734 – De Vennen (Balen) 7736 – Malesbroek (Geel/Meerhout) 7739 – Molse Nete (Balen/Mol) 7763 – Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout) 7769 – Breeven (Geel) 7779 – Scheppelijke Nete (Mol/Balen) 7783 – Selguis (Geel) 7784 – De Bleken (Mol) 8810 – De Rammelaars (Ham) 8874 – Veldhovenheide (Ham)

Contactpersonen afdelingsbesturen Afdeling Netebronnen Contact: Jef Sas, jefsas@skynet.be www.natuurpunt.be/natuurpunt-netebronnen

Afdeling Balen-Nete Contact: Tom Schildermans, tom.schildermans@skynet.be www.natuurpuntbalen-nete.be

Frans Emmerechts, frans.emmerechts@gmail.com.

Afdeling Geel-Meerhout

Met dank aan onze fotografen

Contact: Marc Verachtert, marc.verachtert@skynet.be www.natuurpuntgeelmeerhout.be

Frans Emmerechts, Mirella Bruynseels, Erik Ducastel, René Ducastel, Jan Albrecht, Pieterjan Vervecken, Paul Helsen, Robert Pieters, Arne Vermeulen, Stef Smet, Rik Verborgt, Jef Eykmans, billy Herman, BCGNW. Coverfoto’s: Broedgeval Oehoe Donsjong © Paul Helsen, Manu hanteert de zeis © Frans Emmerechts, papegaaiduikers © Rik Verborgt, Boer met afgekapt riet © Billy Herman, Ooievaar, Oranje luzernevlinder, VOC Steenuiltje, Schotse Hooglanders op de Maat © Frans Emmerechts, Zwartkopvuurkever © René Ducastel en Mirella Bruynseels Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen kunt u contact opnemen met de redactie.

Lay-out Meander Arne Vermeulen en Jan Albrecht.

Deadline teksten volgende Meander Maandag 24 oktober.

Verschijnt eind december 2016.

Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: frans.emmerechts@gmail.com.

2 | Meander 3

Afdeling Ham Contact: Frans Hoes, frans.hoes2@telenet.be www.natuurpuntham.be

Voorwoord

Evolutie

2

016 was voor Natuurpunt Ham een jaar vol evolutie. Veldhovenheide werd ministerieel erkend als natuurgebied. Het wegenproject N73 te Ham kreeg mede dankzij Natuurpunt een natuursparende oplossing met een mooi nieuw inrichtingsproject voor natuurgebied Grote Beek als compensatie.

De belangrijkste positieve verandering is echter dat onze afdeling aangevuld werd met een nieuwe groep enthousiaste vrijwilligers en bestuursleden die met veel elan aan de slag gingen.

Hoe meer handen, des te meer goed beheerde natuur. En omgekeerd betekent meer natuur in beheer ook meer noodzaak aan vrijwilligers.

Een heel nieuw gebied in beheer nemen is een grote uitdaging die alleen samen met genoeg vrijwilligers aangepakt kan worden.

Stem met je voeten!

Kom naar een van de evenementen in het kader van de ‘Dag van de natuur’ op 19 en 20 november en proef van het mooie werk waarvoor we ons sterk maken.

Je zal bij alle Meanderland afdelingen meer dan welkom zijn!

Jan Albrecht Natuurpunt Ham

Kanttekening

Europees beleid kan achteruitgang boerenlandnatuur niet keren Een recente studie bekeek op EU-schaal het effect van het Europese landbouwbeleid (GLB) op akkervogels. In de publicatie besluiten de auteurs dat de regelgeving en instrumenten (vooral beheerovereenkomsten) de voorbije dertig jaar wel positieve effecten hadden, maar die was onvoldoende groot om de negatieve impact van de intensivering van de landbouw op akkervogelpopulaties te overstijgen. De vrije val van onze boerenlandnatuur wordt dus vertraagd, maar niet gekeerd.

Uit de Natuurpunt beleidflits.

Evolutie, revolutie, de populieren vertrekken, het bos transformeert © Jan Albrecht

oktober - december 2016

|3

ZAMMELSBROEK In Zammel, het meest zuidelijke dorp van Geel, mondt de Grote Laak uit in de Grote Nete. Hier begint het Zammelsbroek, een mooi gevarieerd natuurgebied dat zijn waarde dankt aan vroegere overstromingen van de twee rivieren.

Tekst: Frans Emmerechts, Louis Pals en Dirk De Schutter Grote Laak mondt uit in Grote Nete © Pieterjan Vervecken

I

n 1975 werden de verschillende delen van het gebied in een landschapsinventaris gerangschikt van biologisch waardevol tot uniek. In 1978 kregen de landduin Kalvarieberg en de nattere gronden van de Netevallei op het gewestplan een bestemming als natuurgebied. In 1982 stelde de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen voor om het hele gebied te beschermen als landschap, wat nadien gedeeltelijk gebeurde. Nu behoort het Zammelsbroek tot het Europees Natura 2000-netwerk van waardevolle natuurgebieden.

Hoe was het vroeger?

Het Zammelsbroek is een ‘rivier begeleidend laagveengebied’. Dat komt omdat er zich, na de laatste ijstijd, een veenbodem heeft ontwikkeld. Het water, dat infiltreert op hoger gelegen gronden, komt, na een lange reis door de bodem, in de vallei terug aan de oppervlakte en zorgt ervoor dat de bodem voortdurend verzadigd blijft aan water, dat enerzijds rijk is aan mineralen (vooral veel ijzer) en anderzijds geen zuurstof bevat. Bij gebrek aan aërobe bacteriën heeft in zo’n bodem

4 | Meander 3

geen verrotting plaats van afgestorven plantenresten maar een ander chemisch proces dat leidt tot veenvorming.

Op deze bodem ontwikkelde zich een broekbos. Vanaf de zevende eeuw begon de mens er aan landbouw te doen. Het bos werd geleidelijk aan gekapt en er ontstonden gemeenschappelijke beemden die gebruikt werden als weidegrond voor het vee. Later werden ze in de zomer gehooid. Nog later kwamen de meeste gronden in privébezit en ontstond er een uitgebreide lappendeken van voornamelijk hooilandjes. Van in de middeleeuwen tot in het begin van de twintigste eeuw werd er veen gedolven en van 1895 tot rond de Tweede Wereldoorlog werd er moerasijzererts ontgonnen. Beide activiteiten zorgden voor het ontstaan van vijvers, poelen en moerassige zones.

Na de Tweede Wereldoorlog werden de natte hooilandjes geleidelijk aan verlaten.

Een deel kwam braak te liggen waardoor verruiging en verbossing optrad. Een ander deel werd gebruikt als populierenplantage en de vroegere vijvers werden ingericht als visvijver, vaak met een weekendverblijf erbij.

Menselijke ingrepen Rond 1962 werd in het centrum van Oosterlo een zijtak van de Grote Nete - de Molenlaak - gedempt, zodat hij niet meer stroomde en erg verlandde.

En in 1988 werd een Sigmaplan uitgevoerd. Dit hield in dat de dijken van de Grote Nete met een paar meter werden opgehoogd en dat de rivier zelf ongeveer een meter werd uitgediept. De vallei werd afgesloten van de rivier zodat overstromingen bij hoge waterstand niet meer mogelijk waren. Een verdroging van de vallei was het gevolg. Dit leidde tot een gedeeltelijke mineralisatie van de veenlaag en dus tot aanrijking of eutrofiëring van de bodem, wat mede oorzaak was van een versnelde verbossing.

Het gebied bleef ook niet gespaard van de (historische) verontreiniging van de Grote Laak. Bij piekdebieten overstroomt die en loopt zijn zoute water het Zammelsbroek binnen achter de dijk van het Sigmaplan, die verhindert dat dit water via de Grote Nete zou kunnen afgevoerd worden. Het bezinkt in de bodem met als gevolg het bekende beeld van de dode

Oranje luzernevlinder © Frans Emmerechts

bomen en struiken juist voorbij de Zammelsebrug langs de weg naar Veerle.

Door een verbeterde afvalwaterzuivering stroomopwaarts de Grote Laak is dit laatste probleem nu grotendeels opgelost, maar het beheerteam heeft deze dagen nieuwe zorgen over de waterkwaliteit: in de Grote Nete verdwijnen sinds 2012 namelijk alle planten. Wat daar de oorzaak van is kon tot nu toe niet met zekerheid worden achterhaald.

Natuurbeheer en aankoopbeleid Op het einde van 1986 kochten De Wielewaal en het Koninklijk Belgisch Verbond voor de Bescherming van Vogels hun eerste hooilandpercelen aan in het Buitenbroek. Zij kregen hiervoor steun van het enkele jaren voordien opgerichte Van Nature Uit - de Geelse natuurgidsen - en van de Natuurvereniging van Laakdal.

Vanaf toen begon het actieve natuurbeheer. Het was de bedoeling de grote biodiversiteit te behouden of te herstellen. Een gedeelte van de percelen werd in de loop van de jaren door middel van maaien, kappen en knotten opnieuw soorten- en

bloemenrijk, zoals men dat tot halverwege de twintigste eeuw gekend had.

En het actieve aankoopbeleid werd verder gezet. In 1991 diende De Wielewaal bij de overheid een aanvraag in voor de erkenning tot natuurreservaat van de 7 hectare die ze op dat ogenblik in beheer had. Een eerste erkenning kwam er in 1993. In de aanvraag werd ervoor geopteerd om het visiegebied van het reservaat te laten samenvallen met de oppervlakte van het beschermd landschap, zo’n 300 hectare. Nadien werden er door De Wielewaal en later door Natuurpunt nog heel wat gronden bijgekocht en werden verschillende aanvragen tot uitbreiding van de erkenning ingediend. In 2015 was het reservaat gegroeid tot ongeveer 96 hectare.

Flora en fauna In de tweede helft van de jaren 1980 was het Zammelsbroek nog een zeer mooi natuurgebied. Moerasvegetaties kwamen voor naast schrale, kruidenrijke hooilanden en een afwisseling van rietvelden en wilgenstruweel. Interessant waren ook de talrijke sloten en plassen die soms

rijke begroeiingen kenden. Kenmerkende planten waren moerasspirea, valeriaan, melkeppe, waterzuring, watertorkruid, kale jonker, engelwortel, berenklauw, koninginnenkruid, dotterbloem en koekoeksbloem. Reeds langere tijd verlaten hooilanden bevatten nog wateraardbei, veenpluis en overblijfselen van natte heide.

Het gebied was echter vooral waardevol omwille van de vogelsoorten die het herbergde of een rustplaats bood. Er waren al 160 verschillende soorten waargenomen, en daarvan kwamen er een 80-tal jaarlijks tot broeden. De blauwborst (30 broedparen), de bosrietzanger (60 paren), de grasmus (30 paren), de nachtegaal (15 paren) en de sprinkhaanzanger (10 paren) kwamen er goed aan hun trekken.

Daarnaast werden er jaarlijks een aantal fraaie gasten opgemerkt: kleine karekiet, rietzanger, waterral, fuut, dodaars, wintertaling, wielewaal, grote gele kwikstaart, koekoek, zomertortel, ijsvogel, kleine bonte specht, torenvalk, buizerd, havik, kwamen er eveneens tot broeden. Het Zammelsbroek was ook een uitgelezen rustgebied voor allerhande trekvogels (boompieper, draaihals, snor, waterrietzanger…) en een voedselgebied voor vogels uit de verre omgeving. ’s Nachts hielden kerkuil, steenuil, ransuil en bosuil een oogje op zoogdieren als ree, wezel, hermelijn, bunzing en waterspitsmuis.

In de eerste helft van de jaren 1990 stak het beheerteam heel wat energie in het terug openmaken van de moerassen.

Hierdoor kwamen er weer houtsnippen broeden in het reservaat. Ook bij de planten waren nog pareltjes aanwezig waarvan men dacht dat ze reeds lang verdwenen waren: moerashertshooi, zompzegge, elzenzegge, valse cyperzegge en dotterbloem. De waterpartijen hadden een onweerstaanbare aantrekkingskracht op libellen en waterjuffers. Aan de plassen bij de Rothoek werden wel 25 soorten waargenomen. De zeldzame moerassprinkhanen scholen nog in de natte ruigten en… men had reeds meer dan 600 soorten paddenstoelen op naam gebracht.

In de loop van de volgende jaren werd het echter steeds duidelijker dat de hoger beschreven menselijke ingrepen de flora

oktober - december 2016

|5

Karel en Andrea Van Roey-Nietvelt inventariseren de broedvogels © Frans Emmerechts

Louis Pals en Marcel Proost, jarenlang steunpilaren van het reservaat © Frans Emmerechts

Grote grazers in 2015 © Pieterjan Vervecken

en de fauna in het gebied geen goed hadden gedaan. Verbossing, verdroging, eutrofiëring en vervuiling hadden tot gevolg dat veel plantensoorten die men in de eerste helft van de jaren 1990 nog inventariseerde, ofwel verdwenen ofwel sterk in aantal daalden. Grote brandnetel, rietgras en liesgras kwamen vaak in de plaats.

De vergelijking van het aantal broedgevallen van tien zangvogelsoorten langs een vaste wandelroute door het Buitenbroek in 1991 en in 2008 illustreerde deze achteruitgang. Vooral de vermindering van het aantal broedparen blauwborst was opvallend. Bij de dagvlinders zag men doorheen de jaren felle schommelingen. Het aantal waarnemingen van veel interessante soorten vertoonde echter duidelijk een neerwaartse trend.

Heden en toekomst Toch bleef het Zammelsbroek rijk en aantrekkelijk. Ook in het laatste decennium werden nog regelmatig zeldzame soorten waargenomen, zoals de slechtvalk, die het in heel Vlaanderen nu opnieuw beter doet. Andere mooie vogels zoals ooievaar, kwak en krooneend worden ook wel eens gezien. Maar of dát altijd wilde vogels zijn… Een mozaïek van struweel, rietland, moeras en open water Koen Thibau inventariseert insecten © Frans Emmerechts

6 | Meander 3

werd de nieuwe landschappelijke doelstelling. Voor het uitvoeren van de hiervoor nodige werken kon het beheerteam, zoals voorheen, rekenen op vrijwilligers en op de professionelen van Natuurpunt, en bovendien gingen in enkele begrazingsblokken runderen en recent ook paardjes helpen om de doelstelling te verwezenlijken. Het beheerteam ontsloot de omgeving iets meer dan vroeger. In 2005 werd een educatief knuppelpad aangelegd en enkele jaren later werden nieuwe wandelpaden opengesteld, die geïntegreerd werden in het wandelnetwerk de Merode. In 2013 werd, samen met het Medisch Pedagogisch Instituut (MPI) te Oosterlo, een speel- en rustzone aangelegd. Ze bestaat uit een wandelpad met belevingspunten en een brug over de Molenlaak.

Voor de nabije toekomst is de uitvoering van een geactualiseerd Sigmaplan voorzien, een project van de Vlaamse overheid dat tot doel heeft om in het Schelde-estuarium bijkomende veiligheids- en natuurgebieden te realiseren.

Voor het Zammelsbroek betekent dit dat men de nefaste gevolgen van het eerste Sigmaplan ongedaan wil maken.

Concreet wil men het grondwaterpeil in de vallei opnieuw verhogen door drempels op de bodem van de rivier aan te

Wateraardbei © Jan Albrecht

Draaihals © Frans Emmerechts

brengen. Ook wil men de dijken op een aantal plaatsen verlagen zodat bij sterke regenval de vallei opnieuw kan overstromen tot aan de zogenaamde winterdijk.

Dit alles zal een algemene vernatting teweegbrengen waardoor zich een wetland zal ontwikkelen met brede rietkragen en natte weilanden. We mogen daardoor hoopvol uitkijken naar leefbare populaties van o.a. roerdomp, porseleinhoen en kwartelkoning …

Referenties 1 G. De Blust, B. Faes en I. Metsu, Landschapsinventaris van het gewest Herentals-Mol. Ecologisch dossier, Universitaire Instelling Antwerpen, Departement Biologie, i.o.v. het Bestuur van de Stedebouw en de Ruimtelijke Ordening te Brussel, 1975.

2 L. Dille, ‘Het Zammelsbroek 20 ha groot’, in Van Nature Uit, Contactblad Geelse Natuurgidsen, jg.16 nr.3, 1997.

3 D. Kennis, ‘DeEchte Wielewaal koopt twee stukjes koekoeksbloem © Jan Albrecht Geelse natuur’, in Nieuwsblad van Geel, jg.

135 nr. 10, 1988.

4 J. Van Reusel, ‘Zammelsbroek telt 17 ha officieel natuurreservaat’, in ’t Gazetteke, 12 augustus 1998.

▲ Krooneenden, ▼ Ooievaar © Frans Emmerechts

oktober - december 2016

|7

Nieuws uit het

Bezoekerscentrum Grote Netewoud Café Winterwoud

Kaloem

Ha herfst, daar worden wij altijd blij van. Echt! Want de dagen worden kouder en korter, de verwarming gaat aan en we kruipen allemaal gezellig wat dichter bij elkaar voor de start van een nieuw seizoen Café Winterwoud!

In het vierde seizoen is er maar één verandering in de succesformule: we gaan van zes naar vijf winteravonden omdat eind maart nu eenmaal gewoon lente is en niet winter.

Voilà, simpel toch? In het kleinste maar gezelligste pop-upcafé van de Kempen worden boeiende sprekers uitgenodigd die op een niet alledaagse manier met natuur bezig zijn en daar boeiend over kunnen vertellen. De toegang is steevast gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond.

29 oktober Kaloem: traditionele muziek en vertellingen uit de Kempen Weet jij hoe traditionele muziek destijds klonk in de Kempen? Werner Alix en Fries Lefevere van Kaloem wel. Met hun uitgebreid en authentiek instrumentarium brengen ze muziek zoals die opgetekend werd in verschillende Kempense dorpen. Tijdens een muzikale geschiedenisreis nemen ze je mee van de middeleeuwen via de renaissance en een volkse versie van barokmuziek tot volksmuziek uit de jaren 1800 tot begin 1900. Tussen de nummers door vertellen ze het verhaal achter de muziek en de daaraan verwante volksgebruiken. Ze verwijzen ook naar schilderijen van o.a. Pieter Breughel en Jeroen Bosch waarop de instrumenten staan afgebeeld die Kaloem bespeelt.

q = 80 - 86

2 &b 4 œ ‰ F ? 2 b 4 5

&b œ

? œJ b 9

f b œ `

&b Œ

œ œ

œ

œ

œ

œ

œ > Œ

œ-

œ œ œ œ œ œ œ œ œ

œ

œ

∑

œ J œ

œ

œ.

œ

œ

œ œ œ.

J

‰

, >j œ #œ

5

Gilbert Huybens

œ

œ

œ

œ œ œ

‰

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ-

nœ

œ œ œ

œ

œ

œ

j ,> œ j œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ

œ-

œ.

>œ

œ

. ‰ j œœ # œœ b œ J .

œ

œ ∑

œ.

œœ

œ œ nœ œ œ œ œ ≈

Copyright Euprint ed., B-3001 Heverlee - all rights reserved D/2014/6045/024 - www.euprint.be

,

œ

œ

œ

. . . œ œ b œœ œ n œœœ -

j nœ œ œ œ œ ‰ #œ œœ œ œ J f >J -

,.

17 œ œ œ œ œ œj œj œ œœ n œœ n œœ œ œ & b œœ œ ‰ J . œ œ œ nœ œ ? œ œ œ b poco rit.

,

œ

. . . œ œ œ œ b œœœ œ n œœ œ œ -

13

? œ b

>œ

‰

&b ?

œ

œ

œ œ

œ # œœ-

Œ

œ œ œ3

26 november Christiaan Thoen: biomimicry, innovatie geïnspireerd door de natuur Met biomimicry wordt bedoeld: het opsporen van de beste ‘slimmigheidjes’ van de natuur met het doel om deze te vertalen naar technische innovaties voor onze menselijke economie en samenleving. Biowetenschappers, computerspecialisten, ingenieurs en architecten zoeken naar voorbeelden uit ‘de schatkamer van het leven’ om de problemen waarmee ze in hun werk geconfronteerd worden efficiënt aan te pakken. In de natuur zijn immers technieken te vinden die al eeuwenlang prima functioneren. Christiaan Thoen is bioloog, ondervoorzitter van de vzw Bio-MENS, co-auteur van MeNS en wetenschappelijk medewerker van de UA.

10 december Maarten D’Hondt: Kempense heideschapen v2.0 Een belangrijk doel van natuurvereniging Kemp vzw is het in stand houden en promoten van het zeldzame Kempens schaap dat vroeger in groten getale voorkwam in onze contreien. Het schaap was tot in de vorige eeuw de motor van de landbouw en de lakennijverheid. Door hun hoge zelfredzaamheid wordt het ras tegenwoordig terug ingezet voor natuurbeheer. Maarten D’Hondt, coördinator bij Kemp vzw vertelt waarom het inzetten van schaapskuddes een goed middel is om natuurwaarden te verhogen, hoe je zo’n kudde het ganse jaar door beheert en wat het werk van een herder zoal inhoudt (buiten het liggen bij nachte).

Wim Pauels

8 | Meander 3

Praktisch De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart.

Vooraf inschrijven via winterwoud@ telenet.be of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is beperkt en meestal snel volzet.

We zien je binnenkort in het Bezoekerscentrum Grote Netewoud!

Adres: Watermolen 8, 2450 Meerhout

Geslaagd broedgeval

OEHOE in Donsjongen geboren in het Grote Netewoud © Paul Helsen

GROTE NETEWOUD

Herintroducties Duitsland

Oud haviksnest

In de eerste helft van vorige eeuw was de oehoe in België uitgestorven. Door herintroducties in Duitsland vanaf de jaren 1970 breidde de soort zich echter opnieuw sterk uit, ook in ons land. Sommige van deze vogels of hun nakomelingen staken namelijk de Belgische grens over en zorgden voor een eerste zeker broedgeval in Wallonië in 1982. Sindsdien werd de soort zeer goed opgevolgd door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN). Dit spreekt voor Wallonië nu van reeds meer dan 100 broedparen. De taalgrens vormde geen barrière en ook in Vlaanderen duiken de laatste jaren zeer beperkt broedende oehoes op. Hun aantal wordt momenteel op een tiental geschat, waarvan de meerderheid in de provincie Limburg. Het verschijnen van deze grootste uil in onze regio, zat er dus aan komen …

Op 22 april waren we op weg voor een controle van een bosuilenkast ergens in het Grote Netewoud. Bij het passeren van een oud haviksnest grepen we instinctief naar onze verrekijkers. Groot was onze verbazing toen vanop dit nest een volwassen oehoe ons aanstaarde en nog groter de verrassing wanneer naast moeder uil ook enkele donsjongen te voorschijn kwamen. Kicken! Na het maken van enkele bewijsfoto’s vanop de grond namen we contact op met het KBIN en kregen we de toestemming om de jongen te ringen.

Na het beklimmen van de nestboom bleek het om drie jongen te gaan met gewichten van 1100 g, 1100 g en 1280 g.

In vergelijking met hun vleugellengten ging het mogelijk om 2 vrouwtjes en 1 mannetje. Zij waren op dat moment bijna 1 maand oud. Om dit bijzondere broedgeval alle kansen op slagen te geven, werd

de waarneming slechts in heel beperkte kring verspreid en werd gevraagd om er geen verdere ruchtbaarheid aan te geven. Op geregelde tijdstippen werd het nest nadien vanop een veilige afstand geobserveerd. Het vrouwtje bleef overdag haast continu bij de jongen. Het mannetje zat meestal in een boom in de buurt op wacht. De jongen groeiden als kool en werden zwaarder, mogelijk te zwaar voor het oude nest, want op 14 mei troffen we alleen nog 2 bijna vliegvlugge jongen aan in de nestboom zonder nest. Dit laatste lag op de grond. Het derde jong werd niet meer gezien, maar was hopelijk al uitgevlogen. Stilaan begonnen ook deze jongen zich te verspreiden in de omgeving.

Op 27 mei werd de laatste maal een jonge vogel in het bos gezien. Wij wensen ‘onze’ oehoefamilie alle succes toe!

Herman Berghmans Moeder op nest met jongen © Paul Helsen

oktober - december 2016

|9

DOOD HOUT LEEFT W

anneer je op een warme zomerdag wat rondstruint tussen de boomstronken in Geel-Bel en aandachtig bent, kan je er onder andere roofvliegen waarnemen met namen die tot de verbeelding spreken: roodbaardroofvlieg, borstelroofvlieg, gele hommelroofvlieg… en af en toe zit er een bijzondere tussen, zoals de rode dennenstamjager (Choeradis gilvus). Die is zeldzaam in Vlaanderen, sporadisch enkel in de Antwerpse Kempen te zien. Roofvliegen jagen op andere insecten, zoals vliegen, kevers, sprinkhanen, libellen… Ze zitten meestal op een uitkijkpost. Dat kan een dennenstam zijn, maar ook een boomstronk of gewoon de grond.

Met hun stekelige poten grijpen ze hun prooi in de vlucht om die daarna op een rustig plekje leeg te zuigen. De meeste roofvliegen zijn grijs. De rode dennenstamjager echter heeft een opvallend rood of oranje achterlijf. Bij de meeste roofvliegen leven de larven in de bodem, maar de rode dennenstamjager legt zijn eieren op een boomstronk. De larven ontwikkelen zich daarin en voeden zich met andere larven van insecten. Je kunt deze roofvlieg waarnemen van mei tot eind oktober. Maar let op, net over de grens bij de noorderburen komt de tweelingsoort, de gouden dennenjager (Choerades igneus) voor en het is heel goed mogelijk dat deze soort ook in onze streek zal opduiken.

Ook de ontwikkeling van de larven van boktorren gebeurt in vermolmd hout van boomstronken. De larven van de fors gebouwde wortelboktor (Spondylis buprestoides) eten enkel het hout van stobben van dennenbomen. Ze tasten geen gezonde bomen aan.

De kever is buiten dennenbossen vrij zeldzaam en vliegt alleen ’s nachts.

En ook de larven van de knalrode zwartkopvuurkever (Pyrochroa coccinae) leven in vermolmde stronken. Maar in tegenstelling tot

Levendbarende hagedis

de andere in hout levende larven lusten ze geen hout. Ze jagen juist op de larven van boktorren. Daarom zijn ze gewapend met stevige kaken. Deze soort wordt zeldzamer omdat veel omgevallen bomen worden opgeruimd en daarmee verdwijnen ook hun prooien.

De larven van de kevers in dood hout trekken sluipwespen (Ichneumonidae) aan. Sluipwespen ‘ruiken’ ze met hun antennes. Met hun legboor leggen de vrouwtjes een eitje tot drie centimeter diep precies op of in zo’n larve en geven ze een verlammende steek. De keverlarve blijft leven maar de larve van de sluipwesp eet zijn gastheer van binnenuit op. Uiteindelijk spint de keverlarve een cocon om te verpoppen. Er verschijnt geen kever maar een sluipwesp.

Ook de zwarte specht (Dryocopus martius) wordt aangetrokken door de larven van houtbewonende kevers. Soms zie je hem bij een stronk waar hij de larven uit het dode hout hakt.

Vermolmde boomstobben zijn ook erg in trek als schuilplaats voor hagedissen. Zonnen is belangrijk voor de levendbarende hagedis

Rode dennenstamjager

10 | Meander 3

(Zootoca vivipara), die koudbloedig is. Normaal is haar lichaamstemperatuur 15°C maar na wat zonnen kan die gemakkelijk oplopen tot 30°C. Eenmaal opgewarmd is een hagedis veel sneller. Het jagen op prooien of vluchten voor vijanden lukt nu beter.

Een bijzondere soort zwam, zeldzaam in Vlaanderen, is de kroontjesknotszwam (Artomyces pyxidates). Deze zwam leeft op dood hout en heeft kandelaarachtig vertakte, recht opstaande takken.

De uiteinden zijn kroonachtig getand. De eerste vondst van de kroontjesknotszwam in Vlaanderen dateert van 2002. De zwam is intussen aan een trage opmars bezig en wordt nu in alle Vlaamse provincies aangetroffen, ook in Bel. Zoogdieren, vogels, insecten, schimmels en micro-organismen breken het dode hout af. De voedingsstoffen die hierdoor vrijkomen zijn een bron voor nieuw leven. De beschreven soorten verblijven bij voorkeur op een open gekapte plek of in de buurt van een zonnige bosrand. Hier betreft het een kapplek waar enkele jaren geleden grove dennen werden omgezaagd om afwisseling in de natuur te brengen in het kader van een Life-project. De ingrepen in de natuur van Bel beginnen stilaan hun vruchten af te werpen.

Tekst & foto’s: Mirella Bruynseels en René Ducastel Kroontjesknotszwam

Zwartkopvuurkever

Sluipwesp

Wortelboktor

Zwarte specht

oktober - december 2016

| 11

Natuurreis

OVERIJSEL EN FLEVOLAND Op 13 mei vertrokken we met twee huurbusjes vanuit Mol richting Noord-Nederland. Dit jaar ging de reis naar het Nationaal Park Weerribben-Wieden in de kop van Overijsel en naar de Oostvaardersplassen Vrijdag Onze eerste stop was in de Noord-Veluwe. We hadden er een afspraak met Jan, een natuurgids in Kroondomein Het Loo, die alles kende van het rood en zwart grootwild in dit domein.

Het was zonnig en het beloofde een fijne dag in de natuur te worden. Het kroondomein is staatsbezit, maar de koninklijke familie heeft nog steeds gebruiksrecht. Onder het bewind van koningin Wilhelmina werd het voor een groot deel bebost naar het Noord-Duitse bosbouwmodel. Gelukkig is men begin jaren tachtig naar een meer natuurgericht bosbeheer overgeschakeld.

Verspreid over het domein zijn vennen en leemkuilen te vinden.

Het zijn leefgebieden voor amfibieën en reptielen. De ringslang is hier vrijwel overal te vinden. Aan het begin van de wandeling kregen we vlakbij een wespendief in de kijkers. Onze gids wees op zwarte vlek en oortjes van een wild zwijn en even later zagen we twee elegante hinden op de loop. We wandelden door een mooi bos met veel dood hout en een prachtige bodembegroeiing van bos- en vossenbessen.

12 |DeMeander 3 deelnemers © Billy Herman

Op het domein leven op dit moment zo’n 5000 everzwijnen die enorme schade aanrichten in het bos: omgewoelde kanten, onder aan de bomen kale vlekken. Ze komen drinken en badderen in slijkerige zoelpoelen. Enkele van die poelen zaten vol dikkopjes. Het weer was prachtig en na deze mooie en interessante wandeling genoten we van een lekker lekijsje in Gortel. ’s Avonds werden we in Villapark De Weerribben opgewacht door Billy Herman, onze enthousiaste gids van reisorganisatie Starling.

We waren (weer!) in goede handen. We deden nog een avondexcursie naar de Weerribben Wetering. Het was heel koud, maar we kregen een mooi wijds landschap te zien met een kolonie kokmeeuwen, een immense grote zwerm spreeuwen (‘starlings’).

We hoorden het trillen van de sprinkhaanzanger en de snor, het hoempen van de roerdomp en ergens verder weg de roep van een zeldzaam klein waterhoen.

Zaterdag Op dag 2 stond een boottocht door de Weerribben gepland. Het Nationaal Park Weerribben-Wieden is het grootste laagveenmoeras van West-Europa. Het is een oase van rust en ruimte voor veel dieren en planten. Door een gericht maaibeheer van de hooilanden bloeien er elk jaar prachtige bloemen, zoals dotterbloem, echte koekoeksbloem, grote ratelaar en verschillende soorten orchideeën. Uniek is de grote oppervlakte trilveen, dit hebben we meermaals zelf kunnen uittesten. Het landschap is door de

Wandeling © Jef Eykmans

mens gevormd. De plassen zijn ontstaan door turfwinning. Vanaf de vijftiende eeuw is er veen gebaggerd. Het vochtige veen werd gedroogd op smalle ‘legakkers’. Zogenaamde ‘trekgaten’ met water bleven achter. De broze legakkers of ‘ribben’ ertussen bleken niet bestand tegen harde wind en braken door. Zo ontstond open water: de grote wieden.

Dit bijzondere landschap werd door iedereen mee verkend op een vroegochtendwandeling met een orgelende nachtegaal en een jodelende wielewaal en met rietzanger en grote karekiet in een mistige setting aan de noordoostrand van de Weerribben. Na een heerlijk ontbijt hielden we nog een kleine stop aan vogelkijkhut ‘de Twitterhut’ waar we de zwarte stern en een poëtische (!) oeverzwaluwwand konden bewonderen. Daarna reden we naar Meenthekluft voor onze boottocht door de Weerribben.

We vaarden door de sloten, langs mooie huisjes met rieten daken. Vele huisjes staan op eilandjes en alle vervoer hier gebeurt met een boot. Na de lunch in het bezoekerscentrum was er een wandeling in Venebosch. Hier zagen we de boomvalk en werden we meermaals aangevallen door zwermen knijtjes of knutjes, erg lastige kleine steekvliegjes! Toch hadden we ook oog voor de vele libellen onderweg: glassnijder, bruine korenbout, viervlek, vroege glazenmaker en smaragdlibel. Ook juffertjes zaten lekker te zonnen met de hier zeer algemene variabele waterjuffer, gewone pantserjuffer, vuurjuffer.

Daarna trokken we naar de Kalenberg. We zagen de boeren het afgekapte riet bij elkaar binden en opstapelen. Fotogeniek. Onderweg zagen we netjes een spotvogel die zijn typerende zang uit volle borst zat te zingen. Om onze copieuze avondmaaltijd

goed te verteren trokken we nogmaals de Weerribben in. Op elk moment van de dag is er wel iets anders te spotten in dit eindeloze natuurgebied. Dit keer zagen we veel moeraskartelblad in bloei en een watersnip baltsen! Zonder enige twijfel een soort die aantoont dat we hier in één van de mooiste en meest kwalitatieve moerasgebieden van de Lage Landen zijn.

Zondag De Wieden in een notedop: hooilanden vol vlinders, waterlelies en gele plomp in de sloten, grillige wilgen in een stukje moerasbos, een onverwachte ontmoeting met een ree... Eerst deden we een wandeling nabij Giethoorn. Volgens Fred een mooi en gezellig dorpje, maar wij bekeken het aan de achterkant... Hier zagen we schitterend in zit en in vlucht een koppel roodpootvalken en een vluchtige zwarte ooievaar. Ook noteerden we gekraagde roodstaarten en weer de typerende flora van deze toch verrassende laagveengebieden. Jos had zich ondertussen geamuseerd met het voor de lens krijgen van een mooi hermelijntje aan en onder een houtstapel. Na een lekkere koffie en thee in het theehuisje van het bezoekerscentrum bewandelden we Het Kiersche Wijdepad, dit pad laat het natuurgebied de Wieden in een notedop zien. Na een uitgebreide maaltijd reden we met enkele liefhebbers nog even tot bij de Rottige Meente om otters te zoeken. Het is ook één van de enige plaatsen in Nederland waar je de grote vuurvlinder kan vinden. Voor deze vlinder was het helaas te koud, maar blauwborst, roerdomp en snor waren wel van de partij naast heel wat soorten eenden.

oktober - december 2016

| 13

Johan moe, vogel in zicht © Jef Eykmans

Kalenberg Boer met afgekapt riet © Billy Herman

Maandag

Het graast in kleine groepen door het terrein. De konikpaarden (konik betekent in het Pools ‘klein paardje’), leven in grote kuddes in het gebied. In 1992 zijn er 50 edelherten uit verschillende landen uitgezet. In de bronsttijd (september–oktober) leven ze bij elkaar op 1 plek. De rest van het jaar leven de mannelijke herten aan de westkant en de vrouwelijke dieren aan de oostkant van de Oostvaardersplassen. We sloten onze vierdaagse af met een een wandeling langs het Jan Den Boschpad. We zagen nog visarend, matkopmees, bontbekplevier, bonte strandloper, krombekstrandloper. In totaal kwamen we voor deze vierdaagse op een mooi getal van 125 soorten vogels.

Na het ontbijt was het weeral tijd om in te pakken en richting België te rijden via de Oostvaardersplassen in de Flevopolders. Tussen Lelystad en Almere strekt zich een 6000 ha groot moerasgebied uit. Oorsponkelijk had men op deze plek een industriegebied gepland. Toen Zuidelijk Flevoland droogviel, bleef dit gedeelte achter de Oostvaardersdijk nat. Het werd een uniek natuurgebeid. De Oostvaardersplassen zijn beroemd om de vele vogels die hun weg naar dit mooie moeras hebben gevonden: reigersoorten, karekieten, lepelaars en de imposante zeearend die er elk jaar broedt.

Wilde runderen, konikpaarden en edelherten voorkomen dat het gebied dichtgroeit. Maar hier kunnen we meer spreken van een kaalslag door het (te) grote aantal grazers. Eerst bezochten we een kijkhut. We spotten er baardmannetje, rietgors en boerenzwaluw (nesten in de hut).We stopten op de Praambult. Hier hadden we een goed zicht op de aanwezige grote zoogdieren. Het heckrund heeft veel weg van het uitgestorven Europese oerrund.

Bedankt Billy voor de professionele begeleiding en de prachtige accommodatie. We werden verwend! Volgend jaar met Sinksen gaan we graag met jou terug op pad, naar de Hoge Venen ditmaal.

Tekst: Jeanne Horemans, Billy Herman, Jef Sas

Natuurvierdaagse 2017 Hoge Venen

Boottocht Weerribben © Jef Eykmans

14 | Meander 3

Ook in 2017 kan je weer mee op natuurvierdaagse met NP-Netebronnen. Na geslaagde trips naar de Franse Lorraine (2015) en de Nederlandse Weeribben en Flevopolders (2016) werd in overleg met natuurreisorganisatie Starling en gids Billy Herman voor 2017 gekozen voor een vierdaagse in eigen land met de Hoge Venen. Hou het pinksterweekend van vrijdag 2 t.e.m. maandag 5 juni al maar vrij!

Op het programma staat een mooie mix van graslanden, valleien, bossen, vennen en venen waarin naast vogels ook alle vlinderspecialiteiten aan bod kunnen komen als het weer een beetje meezit.

Verblijf in chalets op basis van halfpension. Richtprijs €400 (inclusief vervoer met huurbusje).

Plaatsen zijn beperkt (max. 16 pers.) dus tijdig inschrijven gewenst bij jefsas@skynet.be of 0499/34 62 60.

Na bevestiging mag je €150 per persoon als voorschot overschrijven op rek.nr. BE18 0011 5777 9165 met vermelding ‘Hoge Venen 2017’. Niet aarzelen, nu doen dus!

Activiteiten MEANDERLAND Manu hanteert de zeis foto © Frans Emmerechts

zaterdag 1 oktober ›› Werkdag Griesbroek • De ploeg van Life Grote Netewoud staat voor de immense opdracht om van ongeveer 20 visvijvers in het Griesbroek terug echte natuur te maken. Om een handje te helpen, organiseren we een werkdag waarbij we o.a. de resterende koterij, afrastering en andere rommel gaan opkuisen.

• Afspraak: parking taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126, Balen om 9 u.

• Einde rond 16 u. Je kan natuurlijk ook een halve dag komen helpen (bel in dat geval even met Tom om verder af te spreken).

• Om praktische redenen vragen we om zelf een lunchpakket mee te nemen, de soep voorzien wij.

• Info: tom.schildermans@skynet.be of 0473/66 10 99. zondag 2 oktober ›› Eurobirdwatch op trektelpost Kristallijn/Maatheide in Lommel • De hele dag. zaterdag 8 oktober ›› Nacht van de duisternis in De Rammelaars • Natuurpunt Ham verwelkomt jong en oud in Natuur.huis De Rammelaars met een leuk en divers programma: • Natuur.huis en Natuur.café open vanaf 18u.

• Nachtdier Knutselhoek voor kinderen, vanaf 18u30 -21u • Nachtdieren schemerwandeling met gids 18u30 • Verteltheater voor kinderen, sessies van 19u tot 21u • Nacht van de duisternis Lezing 20u • Traditionele fakkeltocht vanaf 20u! (stevig schoeisel en zaklantaarn aanbevolen) • Verrassingsfilm 21u

• Sterren kijken met teleskoop bij gunstige omstandigheden • Kampvuur. Brood en soep, biobieren en andere drankjes • Fakkels voor de fakkelwandeling ter plekke te koop. zondag 9 oktober ›› Herfstwandeling Breeven-de Kievit in Geel-Ten Aard • De natuur bereidt zich voor op de winter. We ervaren de herfst in dit uitzonderlijk bos- en heidegebied.

• Afspraak: kerk Geel-Ten Aard om 14 u.

• Einde rond 16.30 u.

• Info: marc.verachtert@skynet.be of 014/58 39 71. maandag 10 oktober ›› Poelenwerkgroep Waterleven. Planning en Evaluatie • Om 19.30 u in lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.

• Info: jeannine.simonis@telenet.be. vrijdag 14 oktober ›› Digi-avond NP-Netebronnen in Ecocentrum De Goren • Afspraak: 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. • Programma zie elders in deze Meander.

• Info: marcmanglschots@gmail.com of 0477/33 66 85.

• Iedereen van harte welkom! zondag 16 oktober ›› Eerste winterwatervogeltelling op alle Molse Zandputten • Met dit rondje watervogels tellen trekken we de tellingen voor dit winterhalfjaar weer op gang.

• Afspraak: 8.30 u op parking dokterspraktijk ‘De Brug’, Warande, Mol-Donk (carpool mogelijk).

• Einde aan reservaat De Maat ca.12 u.

• Tellers voor een eigen gebied melden zich best nog eens

oktober - december 2016

| 15

Activiteitenkalender

Pannenkoekendeeg bereiden bij Watermolen herleeft © Frans Emmerechts

aan.

• Info en coördinatie : jefsas@skynet.be of 0499/34 62 60. zondag 16 oktober ›› Landduinwandeling in Geel-Bel • De landduinen van Bel zijn beroemd: wie heeft er als kleuter of jongere niet geravot? Wij struinen vandaag door de duinen.

• Afspraak: kerk Geel-Bel om 14 u.

• Einde rond 16.30 u.

• Info: Gaston Dams, 0479/86 17 01 of Juliennehoremans@ telenet.be. maandag 17 oktober ›› Poelenwerkgroep Waterleven. Wateranalyse in het labo • Om 13 u in lokaal Natuurpunt, Boerenkrijglaan 51 b, Olen.

• Info: jeannine.simonis@telenet.be. zaterdag 22 oktober ›› Zwerfvuilopruimactie in het Zammelsbroek • Afspraak: parking kerk Geel-Oosterlo om 9 u.

• Info: dirk.deschutter@hotmail.com of 0478/64 19 40. donderdag 27 oktober ›› 1ste Zwammoment in Bezoekerscentrum GNW • In een ongedwongen sfeer komt iemand vertellen over een geweldige natuurreis, het bouwen van insectenhotels, het pluizen van braakballen en dergelijke. Daarna kan iedereen nog wat blijven hangen voor een gezellige babbel met een drankje. Het onderwerp van de avond wordt kort van tevoren bekend gemaakt via Facebook en de website.

• Deuren open om 19.30 u, start om 20 u.

• Info: tom.schildermans@skynet.be of 0473/66 10 99.

16 | Meander 3

zaterdag 29 oktober ›› Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW • Kaloem: traditionele muziek en vertellingen uit de Kempen Weet jij hoe traditionele muziek destijds klonk in de Kempen? Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer.

• De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond.

• De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart.

• Vooraf inschrijven via winterwoud@telenet.be of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is beperkt en meestal snel volzet. maandag 7 november ›› Poelenwerkgroep Waterleven. Merkwaardige vaststellingen water, planten, dieren • Om 19.30 u in de grote zaal Boerenkrijglaan 51 b, Olen.

• Info: jeannine.simonis@telenet.be. zondag 13 november ›› Watervogeltelling op alle Molse zandputten • De eerste echte wintergasten zijn nu gearriveerd: ga mee als je ze in de kijker wil krijgen.

• Afspraak: 8.30 u op parking dokterspraktijk ‘De Brug’, Warande , Mol-Donk (carpool mogelijk).

• Afsluiten aan reservaat De Maat ca. 12 u en dan in ’t Jagershof voor de evaluatie...

• Info en coördinatie : jefsas@skynet.be of 0499/34 62 60. zaterdag 19 november ›› Dag van de Natuur in De Rammelaars • 10-16u bij Natuur.huis De Rammelaars. Volg de pijltjes.

• Knotten van wilgen en diverse andere klussen

• Vijver opkuisen, houtopslag verwijderen • Natuurwandeling herkennen van bomen en struiken adhv silhouet en winterkenmerken.

• Plantactie: gemengde haag aanplanten met streekeigen soorten als Gelderse roos, zoete kers, eenstijlige meidoorn.

• Soep met brood voor de vrijwilligers, café open • Info: beheer@natuurpuntham.be of Silvia Dubois GSM 0476 458 902 zaterdag 19 november ›› Dag van de Natuur in de Vennen • Van 9 tot 12 u. Afspraak Peer Luytendijk te Balen. Volg de pijltjes.

• Hapjes en drankjes worden voorzien.

• Info: Denis Mertens 014/30 90 65 en/of Jan Mallants 014/81 70 09. zaterdag 19 november ›› Dag van de Natuur in het Zammelsbroek • Om 9 u op de Kikkerweide (einde van het Molenlaakpad in Oosterlo).

• Aangepaste werkkledij, werkschoenen of laarzen!

• Iets te eten en te drinken wordt voorzien.

• Info: koenthibau@hotmail.com of 0498/12 47 29. zaterdag 19 november ›› Dag van de Natuur in het Buitengoor • Van 9 tot 12 u en van 13 tot 16 u.

• Afspraak Ecocentrum De Goren. We creëren een open boomheide vanuit dennenbos.

• Laarzen en werkhandschoenen!

• Info: andre.vanhoof@telenet.be of 0468/25 18 09 (=nieuw nummer!). zaterdag 19 november ›› Dag van de Natuur in Molse Nete in Mol • Van 9 tot 12 u.

• Afspraak kerk Mol-Gompel.

• Laarzen en werkhandschoenen.

• Neem eerst even contact op met guy.hannes@skynet.be of 014/31 71 54. zondag 20 november ›› Dag van de Natuur in Belsbroek en Heide • Van 9 tot 12 u en van 13 tot 16 u.

• Afspraak kerk Geel-Bel (parking langs Hoogstraat).

• Maaien en afvoeren van heide en boomopslag aan het Vossenven. Stevige schoenen of laarzen, eventueel handschoenen en wat mondvoorraad.

• Voor tussendoortjes wordt gezorgd.

• Info: luc.van.den.bergh@telenet.be of 0499/63 20 07.

donderdag 24 november ›› 2de Zwammoment in Bezoekerscentrum GNW • In een ongedwongen sfeer komt iemand vertellen over een geweldige natuurreis, het bouwen van insectenhotels, het pluizen van braakballen en dergelijke. Daarna kan iedereen nog wat blijven hangen voor een gezellige babbel met een drankje. Het onderwerp van de avond wordt kort van tevoren bekend gemaakt via Facebook en de website.

• Deuren open om 19.30 u, start om 20 u.

• Info: tom.schildermans@skynet.be of 0473/66 10 99. zaterdag 26 november ›› Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW • Christiaan Thoen: biomimicry, innovatie geïnspireerd door de natuur. Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer.

• De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond.

• De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart.

• Vooraf inschrijven via winterwoud@telenet.be of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is beperkt en meestal snel volzet. zaterdag 26 november ›› Spaghetti-avond van NP-Netebronnen • Afspraak: 17 tot 20 u in parochiecentrum Mol-Achterbos.

• Kom proeven van onze spaghetti à la Galloway! (vegetarische versie ook mogelijk natuurlijk) en het dessertenbuffet .

• Graag vooraf inschrijven bij jurgen.verreyt@skynet.be of 0497/70 63 08.

• Zie ook info-artikel in deze Meander. vrijdag 2 december ›› Zwerfvuilopruimactie in en rond het Buitengoor Mol • Afspraak: 8 u aan Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. • Einde tegen 12 u.

• Wens je mee te helpen, graag een seintje vooraf via mail aan paul.wouters1@telenet.be. zondag 4 december ›› Winterwandeling tussen de Scheppelijke en de Molse Nete • Afspraak: 9 u aan kerk Mol-Gompel.

• Einde ca. 12 u.

• Laarzen kunnen nuttig zijn!

• Info: guy.hannes@skynet.be of 014/31 71 14.

Volksspelen bij Watermolen herleeft © Frans Emmerechts

zondag 20 november ›› Dag van de Natuur in Molse Nete in Balen • Van 9 tot 12 u.

• Afspraak parking voetbalveld, Rijsberg 60 in Balen.

• Laarzen en werkhandschoenen.

• Info: luc.de.groof@live.be of 0494/29 79 49.

oktober - december 2016

| 17

Activiteitenkalender zaterdag 10 december ›› Café Winterwoud in Bezoekerscentrum GNW • Maarten D’Hondt: Kempense heideschapen v2.0. Zie Nieuws uit het Bezoekerscentrum Grote Netewoud elders in dit nummer.

• De toegang is gratis, de sfeer gemoedelijk, de streekbiertjes fris en er is volop ruimte om in dialoog te gaan over het thema van de avond.

• De deuren openen om 19 u en om 20 u wordt er gestart.

• Vooraf inschrijven via winterwoud@telenet.be of 0485/62 86 76 is aanbevolen want het aantal plaatsen is beperkt en meestal snel volzet. zondag 11 december ›› Kerstmarkt Mol–Centrum • Afspraak: 12 tot 18 u Rondplein Mol. • Kom wat lekkers proeven en/of drinken aan onze NP-stand.

• Info: jurgen.verreyt@skynet.be of 0497/70 63 08.

drankje. Het onderwerp van de avond wordt kort van tevoren bekend gemaakt via Facebook en de website.

• Deuren open om 19.30 u, start om 20 u.

• Info: tom.schildermans@skynet.be of 0473/66 10 99. zondag 8 januari ›› Nieuwjaarsexcursie naar reservaat de Ronde Put in MolPostel • In dit nieuwe jaar willen we nu als afwisseling met de Riebos op winterexcursie naar de Ronde Put. Ook dit reservaat staat bekend om zijn wildbestand, roofvogels en overwinterende watervogels.

• Afspraak: 9 u parking taverne Postel Ter Heyde aan brug 2 op de weg van Mol-Postel naar Retie.

• Einde omstreeks 12 u.

• Laarzen kunnen nuttig zijn.

• Info: jefsas@skynet.be of 0499/34 62 60.

zaterdag 17 december ›› Kerst in Mol-Ginderbuiten – Wintermarkt • Afspraak: 14 tot 19 u Gem. Bassischool Ginderbuiten.

• Kom wat lekkers proeven aan onze NP-stand.

• Info: jurgen.verreyt@skynet.be of 0497/70 63 08. zaterdag 17 december ›› Midwinterzonnewende in het Griesbroek in Balen • Naar jaarlijkse traditie vieren we ook dit jaar de terugkomst van het licht tijdens de langste nacht. De winterzonnewende zal ons dit jaar weer meenemen door het moeras, langs de vijvers en door de bossen. Zie ook de achtercover van deze Meander.

• Bijkomende info wordt de komende maanden gepost op onze Facebookpagina www.facebook.com/NpBalenNete en op onze website www.natuurpunt.be/node/4511.

• Startplaats: Centennial, Vloedbeemdenstraat 44 te BalenOlmen vanaf 18 u.

• Info: An Gijs 014/32 28 53 of 0473/76 11 38. zondag 18 december ›› Watervogeltelling op de Molse Zandputten • Grote zaagbekken en nonnetjes zijn gearriveerd: ga mee als je ze in de kijker wil krijgen.

• Afspraak: 8.30 u op parking dokterspraktijk ‘De brug’, Warande, Mol-Donk (carpool mogelijk).

• Afsluiten aan reservaat De Maat ca. 12 u en dan in ’t Jagershof voor de evaluatie...

• Info en coördinatie : jefsas@skynet.be of 0499/34 62 60.

OPEN:

Vanaf 10 uur, woensdag gesloten Van 15 oktober tot Pasen: dinsdag en woensdag gesloten.

donderdag 22 december ›› 3de Zwammoment in Bezoekerscentrum GNW • In een ongedwongen sfeer komt iemand vertellen over een geweldige natuurreis, het bouwen van insectenhotels, het pluizen van braakballen en dergelijke. Daarna kan iedereen nog wat blijven hangen voor een gezellige babbel met een

NATUURPRODUCTEN

Op 20 oktober is er opnieuw een ronde met natuurproducten.

Info en bestellen bij jurgen.verreyt@skynet.be of 0497/70 63 08.

18 | Meander 3

NATUUR.HUIS DE RAMMELAARS

Zaterdag 8 oktober

n ach t van de

Dduis t er nis • Nacht van de duisternis lezing 20u • Verrassingsfilm 21u • Sterren kijken met telescoop • Soep met brood , drankjes, biobieren, kampvuur Alle Info op de website.

Natuur.huis De Rammelaars is bereikbaar via de Broekstraat in Ham. Over de brug rechtsaf 500m langs het kanaal naar Dessel.

www.natuurpuntham.be| 19 oktober - december 2016

V.U.: Frans Hoes, Bremstraat 5b, 3945 Ham

• Natuur.café open 18u • Schemerwandeling met thema nachtdieren 18u30 • Nachtdieren knutselen voor kinderen 18u30 • Verteltheater met spannende verhalen 19u • Fakkeltochten vanaf 20u

DAG VAN DE NATUUR

Zaterdag 19 november

De Rammelaars, De Vennen, Molse Nete te Mol, Zammelsbroek, Buitengoor Zondag 20 november

Molse Nete te Balen, Belsbroek en Heide Iedereen is welkom om eens mee te komen werken in onze natuurgebieden! We zorgen voor gereedschap en voor soep of andere versnaperingen‌.Kijk vlug bij de Activiteiten Meanderland voor meer info.

20 | Meander 3

WEEGBREE Weegbree © Mirella Bruynseels

Rupsen veldparelmoervlinder © Mirella Bruynseels

Weegbree (Plantago) kennen we allemaal, want het is één van de meest verspreide planten in West-Europa. Je vindt hem werkelijk overal: langs wegen, velden, beken, spoorwegen, op paadjes, zelfs tussen stoep- of terrastegels.

een champignonachtige smaak. Zaden van smalle weegbree hebben een laxerende werking en kunnen helpen bij constipatie of aambeien. Hiervoor moet je de zaden laten weken in water waardoor ze opzwellen en een gelatineachtige massa vormen. In de handel wordt hiervoor vlozaad gebruikt (Plantago ovata, beter gekend als psylliumzaad), omdat deze zaden nog meer zwelvermogen hebben.

Weegbree is dus een veelzijdig te gebruiken kruid. Zijn bekendheid als ‘toverplant’ in de oudheid kan te betwisten zijn, maar weegbree gewoon beschouwen als ‘onkruid’ zou hem wel erg tekort doen.

B

ij weegbree staan alle bladeren in een wortelrozet. De bladeren hebben nerven die parallel lopen, wat uitzonderlijk is bij tweezaadlobbigen. Vanuit de bladoksels groeien kale, rechte aarstengels die eindigen in een dichte aar van bloempjes. Deze steken meestal boven de bladeren uit en worden door de wind bestoven. Weegbree is een tredplant. Dit wil zeggen dat hij goed kan verdragen dat je erop stapt (de ene soort al beter dan de andere). Dat komt doordat het groeipunt zich vlak bij de grond bevindt, enigszins ingezonken tussen blad- en aarstengels, dus buiten bereik van betreders. Bovendien heeft hij stevige bladeren door de taaie vaatbundels in de parallelle nerven.

Wie al eens een blad van de grote of ruige weegbree heeft willen plukken zal dit kunnen beamen.

In België komen zes soorten weegbree voor: grote weegbree met ondersoort getande weegbree, smalle weegbree, hertshoornweegbree, ruige weegbree, zeeweegbree en zandweegbree. Deze laatste is een buitenbeentje, want hij wijkt qua vorm af van de andere soorten en is vrij zeldzaam. Smalle weegbree is de waardplant van onder andere de veldparelmoervlinder en de weegbreebeer.

Medicinaal worden vooral de grote en de smalle weegbree gebruikt. Beide soorten hebben min of meer dezelfde toepassingen, maar de werking van de smalle weegbree zou iets krachtiger zijn. Grote weegbree is dan weer meer vochtafdrijvend en wordt bij aandoeningen van de urinewegen aangeraden. Van oudsher wordt weegbree gebruikt als verzachtend middel bij wondjes, insectenbeten en brandnetelprikken. Wanneer je een blad van de smalle weegbree tussen je vingers kneust en dan op de zere plek legt zal de irritatie snel verdwijnen en zal het wondje genezen zonder infectie. Het sap van weegbree is bloedstelpend, ontstekingwerend en wondhelend. Dit wist men al ten tijde van Shakespeare, want in Romeo en Julia raadt één van de hoofdpersonages weegbree aan voor een gekneusd been. Een aftreksel van smalle weegbree werkt ook uitstekend bij oogontstekingen. Je vindt weegbree terug in heel wat hoestsiropen. De slijmstoffen werken verzachtend op de geïrriteerde slijmvliezen. Weegbreesap of thee helpt ook bij maagslijmvliesontsteking en spastische darmen. Je kan smalle weegbree ook gewoon rauw aan salade toevoegen en in puree of soep verwerken. Zelfs de bloemen kunnen rauw gegeten worden en hebben

Mirella Bruynseels

Hoestsiroop

Zelf hoestsiroop maken van smalle weegbree: • Vers geplukte weegbreebladeren in een sapmachine persen en het sap mengen met honing.

• of, indien je niet over een sapmachine beschikt : -- Verse weegbreebladeren 3 uur koken in water met wat suiker en enkele jeneverbessen.

-- Daarna de bladeren eruit zeven en het sap nog laten doorkoken tot het wat indikt.

Hier geldt ook weer: hoe meer suiker, hoe sneller hij indikt. oktober - december 2016

| 21

WILDE ZWIJNEN in opmars Wilde zwijnen aan de Ronde Put © Erik Ducastel

Everzwijnen, alle fans van Asterix en Obelix zijn er mee opgegroeid. Een open vuur stoken en wilde zwijnen roosteren moet heerlijk geweest zijn!

H

et wilde zwijn (Sus scrofa) wordt ook wel everzwijn genoemd. Het dier heeft een donkere, borstelige vacht met een dikke ondervacht. Zijn vacht beschermt hem wanneer het dier verrassend snel door het dichte struikgewas rent. Hier bouwt hij zijn leger. Dit is een uitholling in de bodem die hij uitschraapt en bedekt met droge bladeren en takken. Een wild zwijn is hoofdzakelijk een nacht- en schemerdier en zal dan ook pas ‘s avonds zijn rustplaats verlaten. Voor wandelaars en fietsers leveren deze schuwe dieren geen gevaar op. Enkel zeugen met biggen reageren mogelijk agressief.

Zijn stevige snuit is een merkwaardig reukorgaan dat hem toelaat al ruikend zijn voedsel te vinden. Het wild zwijn is een alleseter. Hij eet voornamelijk plantaardig voedsel zoals vruchten, bessen, bladeren van wilde planten, kastanjes, beukennoten, eikels, knollen, wortels, paddenstoelen en truffels. Een mannetje verorbert gemakkelijk twee kilogram eikels per dag. Zelfs voedsel onder de grond kan hij op de geur vinden. Hierbij wroet hij met zijn snuit en hoektanden de bosbodem open. Maar spijtig genoeg spaart hij landbouwgewassen, zoals maïs, aardappelen en bieten, niet. Landbouwers zien dan ook niet graag dat hun

22 | Meander 3

akkers worden omgewoeld. Bosbouwers vinden dit dan weeral prima omdat in de omgewoelde grond zaden kunnen ontkiemen, waardoor jonge bomen kunnen opgroeien.

Everzwijnen komen voor in natte eikenen beukenbossen. Daar zijn in de herfst veel eikels en beukennootjes te vinden.

Ook tref je hen aan in oudere naaldbossen met dichte ondergroei. Wilde zwijnen nemen modderbaden. Ze houden dan ook van moerassige plaatsen in het bos.

Na het bad blijft een laagje modder op hun huid zitten. Dit laagje wordt tezamen met huidparasieten tegen bomen afgeschuurd. Zo verzorgen ze hun huid en vacht. Rondom modderbaden vind je afdrukken van hun hoeven, schuurbomen met op de schors haren, uitwerpselen en wroetplekken.

Wilde zwijnen leven in groepen, ook wel ‘rotte’ genoemd. Een rotte kan bestaan uit een tiental dieren, volgroeide zeugen met hun biggen, één of twee jaar oud.

Mannetjes leven vanaf hun derde levensjaar alleen. Enkel in de bronsttijd vergezelt het meest dominante mannetje de rotte. Wilde zwijnen planten zich voort tijdens de maanden november en december. Onder de mannetjes ontstaan verwoede gevechten. Met de hoektanden

trachten ze elkaars flanken open te rijten.

De overwinnaar paart met de vrouwtjes.

In maart of april worden gemiddeld zes jongen per vrouwtje geboren. In een goed jaar met veel beukennoten en eikels kan de populatie verdubbelen. Een vrouwtje tolereert enkel andere vrouwtjes met jongen in de buurt van haar eigen biggen. Dit is nodig omdat mannetjes tot kannibalisme neigen. Mensen die in de buurt van haar kroost komen, lopen kans te worden omvergelopen.

Sinds 2006 is het wild zwijn steeds nadrukkelijker aanwezig in Vlaanderen, voornamelijk in sommige delen van Limburg, de Kempen en Vlaams-Brabant.

Landbouwers in Postel hebben af te rekenen met everzwijnen die gedeelten van hun oogst vernietigen. Ze veroorzaken ook verkeersongevallen. De mannetjes kunnen meer dan honderd kilogram wegen. Bij een aanrijding kan dit een zwaar ongeval veroorzaken. Dit is duidelijk een probleem dat moet worden aangepakt.

Het Agentschap voor Natuur en Bos, de Boerenbond, de lokale jagersverenigingen en de gemeentelijke landbouwdienst bepaalden een gezamenlijke tactiek om de everzwijnpopulatie in Postel tot een aanvaardbare grootte terug te brengen , zonder ze echter uit te roeien.

René Ducastel

Zeisteam te gast in

Grote Netewoud Op zaterdag 28 mei streek het Zeisteam neer langs de boorden van de Grote Nete in GeelWinkelomheide om een van onze mooiere hooilanden onder handen te nemen.

B

ij het krieken van de dag werd gestart. Met op de achtergrond de roep van koekoek en wielewaal werd een groot deel van het perceel gemaaid. ‘De Kijkhut’ was present om de zaak in beeld te brengen. Hoewel bosmaaiers en grotere maaimachines de zeis hebben verdrongen in onze contreien wint ze recent toch terug aan populariteit. Het komt het beheer van de hooilanden en de vele soorten die eraan gebonden zijn alleen maar ten goede.

Dankjewel Zeisteam!

▼

Wetten van zeis ▼ Nog veel werk © Frans Emmerechts

oktober - december 2016

| 23

BIJZONDERE GASTEN OP MOLSE KERKTOREN

De in Duitsland geringde slechtvalk © Erik Ducastel

SLECHTVALKEN

V

roeger moest je in Brussel zijn (en kon je later dichter bij huis ook naar Turnhout) om rond een kerktoren slechtvalken te observeren.

Tegenwoordig hoef je niet meer zo ver. Dit voorjaar kon je het komen en gaan van een koppel slechtvalken volgen rondom de toren van de Sint-Pieter en Pauwelkerk in hartje Mol. In de jaren vijftig en zestig van vorige eeuw verdween de slechtvalk (Falco peregrinus) uit ons land, voornamelijk door het overmatig gebruik van insectendodende middelen. Aan de top van de voedselketen kreeg hij die te veel binnen via zijn prooien en ze hoopten zich allemaal op in zijn lichaam. Dit leidde tot onvruchtbaarheid en tot de productie van eieren met dunne en daardoor zeer breekbare schalen. Ook verdween een aantal jongen richting Midden-Oosten. Slechtvalken zijn daar een fel begeerd statussymbool voor Arabische oliesjeiks. De jacht met valken in de woestijn is nog steeds populair bij de Arabieren. Sinds DDT als landbouwgif verboden is en men nestkasten ging plaatsen, nam hun aantal echter geleidelijk toe. In 1994 nestelde het eerste koppel opnieuw in ons land, namelijk op de flank van een koeltoren in Tihange en in 1996 broedde het eerste koppel in Vlaanderen op een koeltoren van Doel. Daarna telde men in 2015 reeds tussen de 145 en 155 koppels. De slechtvalk is te herkennen aan zijn karakteristieke zwarte kop met zwarte baardstrepen in contrast met een witte hals en keel. Zijn lichaamsbouw en

24 | Meander 3

levenswijze zijn op jagen ingesteld. Het mannetje is een derde kleiner dan het vrouwtje. Om die reden wordt hij ook ‘tersel’ genoemd, naar het Latijnse woord tertius (derde).

In Europa komt hij in veel habitats voor. In het broedseizoen verkiest hij bergachtige gebieden met rotsen en kloven. Slechtvalken bouwen geen echt nest, aan een simpele uitholling hebben ze genoeg. Nu kun je je afvragen wat deze vogel in het vlakke Vlaanderen te zoeken heeft, waar geen kliffen en rotswanden zijn. De slechtvalk zoekt dan maar zijn toevlucht op kunstmatige rotsen, zoals hoge gebouwen en torens. In een stad is hij een graag geziene gast aangezien hij er op de vele stadsduiven jaagt. Hij plukt ze uit de lucht, zittende prooien interesseert deze vogel niet. Als hij een prooi bemerkt wint hij aan hoogte tot hij zich boven de prooi bevindt. Deze wordt, na een stootduik, in de vlucht geslagen waarbij hij snelheden haalt tot wel 389 km/u, dat is meer dan honderd meter per seconde. Tijdens de duikvlucht herschikt hij zijn vleugels om zijn lichaam een aerodynamische vorm te geven. Met deze hoge snelheid weet hij nog behendig te manoeuvreren. ’s Nachts jaagt hij op vleermuizen en doortrekkende vogels en daarbij zorgt de stadsverlichting voor voldoende licht.

In het gebied Balen-Umicore werden eind april drie jonge slechtvalken geringd. Het ringen van slechtvalken is van bijzonder belang. Ringen maakt het mogelijk om elke valk individueel te identificeren.

Het maakt deel uit van een wetenschappelijk programma. De bedoeling is om conclusies te trekken over de populatie van slechtvalken. Als ze bedreigd worden, kunnen er tijdig maatregelen genomen worden. Eén van de slechtvalken rondom de kerktoren in Mol is geringd. De ring werd gefotografeerd. Slechts twee cijfers konden worden afgelezen. Deze valk blijkt afkomstig te zijn uit Duitsland. Bij het doorzoeken van de Molse kerktoren werd echter geen broedsel gevonden.

Men heeft wel de meest geschikte locatie voor de plaatsing van een nestbak op de kerktoren bepaald. En nu hopen dat er volgend voorjaar ook jonge slechtvalken rond de kerktoren zullen scheren.

Je kunt livebeelden bekijken van slechtvalken die in de toren van de Sint-Michielsen Sint-Goedelekathedraal in Brussel nestelen op www.valkenvooriedereen.be.

Artikel geschreven met dank aan Herman Berghmans.

René Ducastel Slechtvalk op kerk Mol-Centrum © Erik Ducastel

NATUURFOTOGRAFIE

Digi-avond in Ecocentrum Natuurpunt Netebronnen nodigt iedereen uit in het Ecocentrum in Mol op vrijdag 14 oktober om 20 u. Natuurvrienden uit onze regio tonen er foto’s van natuurreizen die ze maakten.

Schotland Topfotograaf Rik Verborgt neemt ons mee naar onherbergzame gebieden waar nog plaats is voor natuur. We bezoeken de Schotse Highlands en de Binnen-Hebriden. Vooral de landschappen en de typische bewoners zullen hierin aan bod komen. En met typische bewoners bedoelen we niet de Schotten! In een tweede stuk gaan we naar de oostkust waar we enkele eilanden zullen bezoeken en kennis maken met de talrijke zeevogels die hier in de lente aan land komen.

Papegaaiduikers © Rik Verborgt

Extremadura Begin mei trokken 6 natuurpunters naar het Spaanse Extremadura. In een korte beeldmontage tonen zij de grote soortenrijkdom aan vogels in deze bijzondere regio.

Namibië In februari gaf Stef Smet ons al een voorproefje van het wondermooie Namibië. Hoog tijd om het verdere verloop van deze reis op het grote doek te projecteren. Vanuit de hoofdstad Windhoek vertrekken we voor een rondreis van een maand door Namibië, één van de dunst bevolkte landen ter wereld. Langs de Welwitschia–drive, door een dor maar indrukwekkend maanlandschap. In de zoutpannen en de kustwateren van het havenstadje Swakopmund vinden we veel diersoorten zoals flamingo’s, roze pelikanen en Kaapse pelsrobben, die vooral bij Cape Cross een reusachtige kolonie hebben. Onderweg naar de smalle Caprivistrook, langs de Okavangorivier, op de grens met Angola, bezoeken we armoedige stadjes en dorpjes, waar de mensen bedelen voor... drinkwater! In de Caprivi-strook bezoeken we het Mudumu- en Mahango nationaal park. Er leeft een rijkdom aan diersoorten met o.a. olifanten, nijlpaarden en verschillende soorten antilopen. Maar ook reigerachtigen en gieren komen er talrijk voor. Tenslotte bezoeken we in Kaokoland de Himba’s. Zij behoren tot de laatste, nog op oorspronkelijke manier levende nomadenvolken van Afrika. Zij hebben veel van hun eigen gewoontes en levenswijze weten te bewaren.

Marc Mangelschots en Jef Eykmans

Kaapse pelsrob © Stef Smet

Aan de natuurfotografen We zijn weer bijna halfweg tussen de tentoonstellingen van 2015 en 2017 in ‘t Kristallijn. Voor onze volgende tentoonstelling in oktober van volgend jaar werd als thema gekozen: ‘Creatieve natuurfotografie’.

Geïnteresseerde natuurfotografen van Natuurpunt Meanderland, die nog niet hebben deelgenomen aan de vorige tentoonstellingen, kunnen hun naam doorgeven, uiterlijk tot december 2016, per mail jef.eykmans@telenet.be.

Verdere info aan alle deelnemers volgt nog.

oktober - december 2016

| 25

Vlaamse Opvangcentra voor Vogels en Wilde Dieren (VOC) Het kan ons allemaal wel eens overkomen. Thuis of op wandel in de natuur… Je vindt een klein eekhoorntje, gevallen uit het nest hoog in een boom. Of je ziet op de weg een klein egeltje dat hulpeloos ronddoolt. Of er is een groene specht tegen je keukenraam gevlogen, hij ligt te schuddebollen op je terras… Weet dan dat er in Vlaanderen erkende opvangcentra bestaan waar bekwame mensen en middelen aanwezig zijn om een wild dier in nood met grote kans op redding op te nemen. Die centra (ook wel VOC’s genaamd) beschikken eveneens over de nodige officiële vergunningen om beschermde vogels en andere wilde dieren ter verzorging onder zich te houden. Men zorgt er voor revalidatie en het opnieuw op een geschikte locatie vrijlaten van noodlijdende wilde dieren in de beste omstandigheden.

Dicht bij Meanderland vind je VOC Neteland, Langstraat 29/1, 2270 Herenthout. Sla hun telefoonnummer op: 014/51 40 41!

v.b.nr.o: Jeannine toont pas binnengebracht jong egeltje, Kerkuilen, Steenmarter eet rat © Frans Emmerechts

26 | Meander 3

Steenuiltje © Frans Emmerechts

Drie mooie natuurwaarnemingen Nieuwe beverwaarneming in Grote Netewoud Na eerdere (oudere en recentere) waarnemingen elders in Meanderland werd begin juli ook een bever gespot in de Grote Nete zelf. De foto werd genomen met een GSM door een ‘toevallige voorbijganger’.

Prachtig schepsel Op een zwarte muur onder mijn carport merkte ik dit ‘prachtig schepsel’ op. Eigenlijk zijn dit twee beestjes, wapendragers (nachtvlinders), in paringsmodus. Maar dank zij hun camouflage valt dat niet op.

Arne Vermeulen

Zeer zeldzame libellen Hoi, in juni heb ik twee uitzonderlijke libellen op foto kunnen zetten: een sierlijke witsnuitlibel op Den Diel en een rivierrombout in Geel aan het Albertkanaal. Die laatste kon ik trekken vanaf het uitsluipen tot de eerste vlucht! Later fotografeerde ik nog een uitgekleurd mannetje.

Robert Pieters

Oproep!

Weer drie mooie waarnemingen, van o.a.

Robert en Arne.

Laten we zo voort doen!

Zag u zelf iets moois in de natuur in onze regio of in gebieden waar onze afd elingen op uitstap gaan, laat het ons wet en.

Bedoeling is om ons tijdschrift nog meer een tijdschrift van alle leden te late n zijn.

Stuur je interessante waarneming naar frans.emmerechts@gmail.co m en misschien verschijnt die wel in de volgende Meander!

oktober - december 2016

| 27

Kinderen maken aquaria leeg © Frans Emmerechts

AFVISSEN VISTRAP aan bezoekerscentrum Onder een stralende zon kon jong en oud op 21 mei genieten van wat meestal in het nogal troebele water van onze Grote Nete verborgen blijft: de vissen! Naar aanleiding van Wereld Vismigratiedag organiseerde de vissenwerkgroep van Natuurpunt in samenwerking met het INBO een afvissen van de vistrap die omheen het bezoekerscentrum loopt. Naast een boeiende lezing

over het trekgedrag van onze vissen door het INBO gaven onze partners Vlaamse Milieumaatschappij en Provincie Antwerpen als waterloopbeheerders een stand van zaken rond het oplossen van de bestaande vismigratieknelpunten. De gevangen vissen konden worden bekeken in aquaria en werden nadien, na een receptie voor de aanwezigen, netjes terug in de Grote Nete gezet!

Uiteenzetting VMM © Frans Emmerechts

Kwabaal © Frans Emmerechts

28 | Meander 3

Zaterdag 26 november

Spaghetti-avond!

Netebronnen

Z

in in een gezellig samenzijn? Kom dan naar onze spaghetti-avond ten voordele van de natuur. Schrijf je

Gallowayrunderen © Frans Emmerecht

nu in!

Wanneer: zaterdag 26 november van 17 tot 20 u.

Waar: parochiecentrum Ten Aerdenkorf, Achterbos 76, Mol. Wat: spaghetti met vlees van hormonen- en dioxinevrije Schotse runderen uit de gebieden van Natuurpunt. Voor vegetariërs is een apart sausje voorzien… en voor een nagerecht zorgen we natuurlijk ook.

Prijs: €12 en €7 voor de kinderportie.

Inschrijven: bij jurgen.verreyt@skynet.be of 0497/70 63 08.

Plant van hier!

PLANTENACTIE BIJ NP HAM

Een tuin vol bomen en planten ‘van hier’ trekt leven aan! Doe mee aan de jaarlijkse plantenactie en steun Natuurpunt!

Je kunt via Natuurpunt Limburg bomen en planten bestellen en dan op 26 november bij Natuurpunt Ham afhalen.

Natuurpunt wil de achteruitgang van onze fauna en flora stoppen.

Vele vrijwilligers zijn dagelijks in de weer om natuurgebieden zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor onze bijzondere soorten. Maar met natuurgebieden alleen kunnen we de achteruitgang van de

biodiversiteit niet stoppen.

Indien alle tuinen natuurvriendelijk ingericht zouden worden, vormen ze samen het grootste natuurgebied in Vlaanderen én halen ze heel wat CO² uit de lucht. Eigenaars van tuinen, tuintjes en balkons kunnen zo meehelpen om de biodiversiteit vooruit te helpen en tegelijk de klimaat opwarming te stoppen.

Met deze actie steun je onze vereniging en de natuur in je buurt!

Bestellen voor 6 november via de webpagina of download formulier.

Afhaaldag: zaterdag 26 november 10-12 u Natuur.huis De Rammelaars Bereikbaar via Broekstraat in Ham, rechtsaf 500m langs het kanaal naar Dessel.

www.natuurpuntham.be/plant-van-hier-2016 oktober - december 2016

| 29

Jan Kok tuinarchitectuur

mail: info@jankok.be

www.jankok.be

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.

Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!

OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!