MONIKA WÓJTOWICZ Bookowski przewodnik

Wiele jest historii nieopowiedzianych, takich których nikt nie chciał zaszczycić uwagą, wsłuchać się w głosy pomijanych, kobiet, imigrantek, osób nieheteronormatywnych czy niebinarnych, ocalałych. Te głosy jednak nie dają się uciszać i grzmią coraz wyraźniej, trudno teraz przejść obok nich obojętnie i bez wzruszenia. Głosy Bernardine Evaristo i Roxane Gay sprawiają, że drżą w posadach fundamenty wdrukowywanych nam przez społeczeństwo przekonań, wywracają na drugą stronę utarte schematy, pokazują świat, który w jakiś sposób dotyczy nas wszystkich, ale nikt wcześniej nie dał mu zaistnieć w kulturze. I gdybym miała wybrać dwie książki, które w 2021 roku trzeba przeczytać, to byłby to „Głód” oraz „Dziewczyna, kobieta, inna”.

Roxane Gay

Głód. Pamiętnik (mojego) ciała

Wydawnictwo Cyranka N iewiele jest takich książek, które poruszają niezwykle trudny temat, ale są napisane tak, że nie sposób się od nich oderwać. Gay swoją książkę rozpoczyna od wyznania, obnaża całą prawdę o sobie i wyznaje sekret, o którym nie wiedzieli nawet jej najbliżsi. Życie autorki dzieli się na dwie epoki i to pod dwoma względami. Na tę zanim nabrała wagi i tę po, na tę przed gwałtem i po gwałcie. To traumatyczne doświadczenie odmieniło życie Gay raz na zawsze, a w jedzeniu szukała ukojenia i ucieczki, wmawiając sobie, że kolejne i kolejne kilogramy ochronią ją przed ludźmi, którzy chcą ją skrzywdzić. Ta szczerość poraża swoją bezpośredniością. To obnażenie się przed czytelnikiem jest w pewien sposób obezwładniające i pomimo wewnętrznego sprzeciwu wobec opisywanych przez autorkę sytuacji, można poczuć wręcz perwersyjną potrzebę kontynuacji lektury. Jednak to, co jest w tej książce najważniejsze to to, że uświadamia, jak bardzo każde ciało, które w jakiś sposób odbiega od normy staje się zawłaszczone przez społeczeństwo. To ciało już nie należy do osoby, która je niesie, należy do wszystkich i każdy roszczy sobie prawo, aby mieć na jego temat opinię, aby służyć „dobrą” radą, aby oceniać. Niezwykle łatwo jest takie sądy wygłaszać, ale mało kto ma świadomość, jak trudno jest żyć w ich obecności. Gay w „Głodzie” uczy przede wszystkim wrażliwości na drugiego człowieka oraz pokazuje jak bardzo świat jest niedostosowany do tak wielu ludzi, którym zwyczajna podróż samolotem czy pójście do restauracji nastręcza tyle stresu i upokorzenia, a nawet fizycznego bólu. To książka, która każe wyjść poza schematy myślenia i otwiera na zupełnie inne doświadczanie świata. 

tekst i zdjęcia: Monika Wójtowicz / czytelniczka, doradca z księgarni Bookowski w poznańskim Centrum Kultury Zamek

To jak ta książka płynie, jak wibruje życiem, ile w niej jest energii, siostrzeństwa i ciepła jest wręcz zaskakujące i odświeżające. „Dziewczyna, kobieta, inna” to mozaika utkana z kobiecych historii, które mogłyby funkcjonować jako odrębne całości, ale łączą się, przenikają i przeplatają na wielu płaszczyznach i w bardzo nieoczywistych momentach, co tworzy powieść niezwykle różnorodną i jednocześnie spójną. Formalnie Evaristo wymyka się zasadom i nie uświadczymy tu klasycznego podziału na zdania. Brak wielkich liter i kropek sprawia, że narracja płynie i faluje, bo nie ma w niej żadnych sztucznych barier. To jak słuchanie czyichś opowieści, gdzie gramatyka nie gra roli, a znaków przestankowych możemy się jedynie domyślać. U Evaristo każda postać ma swój niepowtarzalny głos, swoje naleciałości kulturowe, historię, która objawia się w języku. Zapewne wiele niuansów umknęło w przekładzie, to i tak należy docenić ogrom pracy tłumaczki Agi Zano, której udało się przenieść na język polski tę wielokulturowość angielskiego. Ta językowa barwność objawia się w samych bohaterkach. Każda jest inna i każda zasługuje, aby jej opowieść wybrzmiała, bez względu, czy jest feministką, reżyserką teatralną, samotną matką, sprzątaczką, nauczycielką, imigrantką, jaki jest kolor jej skóry, czy głosowała na prawicę czy lewicę. Evaristo jest autorką czułą i wrażliwą na niuanse, przez co jej książka jest tak niesamowicie angażującą powieścią. 

Bernardine Evaristo

Dziewczyna, kobieta, inna

Wydawnictwo Poznańskie