Pharm Armenia #6

Page 1


²Ûë ѳٳñáõÙ

§ü³ñÙ ²ñ­Ù»­Ýdz¦ ³Ù­ë³·­ñÇ ÑÇ٭ݳ­¹Çñ ¢ Ññ³­ï³­ñ³­ÏÇã` §Ü³­ï³­ÉÇ ü³ñÙ¦ êäÀ Èñ³ï­í³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáÕ` §Ü³­ï³­ÉÇ ü³ñÙ¦ êäÀ ÀÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ïÝû­ñ»Ý` ²­ë³­ïáõñ ²­ë³ïñ­Û³Ý г­Ù³­ñÇ Ãá­Õ³ñÏ­Ù³Ý å³­ï.` ê³Ã»ÝÇÏ ØÏñïãÛ³Ý ¶É˳­íáñ ËÙµ³­·Çñ` ê³Ã»ÝÇÏ ØÏñïãÛ³Ý ¶»­Õ³ñ­í»ë­ï³­Ï³Ý Õ»­Ï³­í³ñ` øݳ­ñÇ­Ý» ê³ñ·ë­Û³Ý ¶ñ³Ýó­í³Í ¿ ÐЭǭñ³­í³­µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ó³Ýó å»­ï³­Ï³Ý é»­·Çëï­ñÇ Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý Ù³ñÙ­ÝÇ ÏáÕ­ÙÇó 12.12.1998Ã. ìϳ­Û³­Ï³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñÁ` 01 ² 043935 ¶ñ³Ýó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñÁ` 271.110.01837 Æ­ñ³­í³­µ³­Ý³­Ï³Ý ѳë­ó»Ý` ºñ¢³Ý, ²­µáí­Û³Ý 42, µÝ. 2, Ñ»é.` (+374 10) 72 06 20, 73 06 20

§ü³ñÙ ²ñ­Ù»­Ýdz¦ ³Ù­ë³·­ñáõÙ ïå³·ñ­í³Í ÝÛáõ­Ã»­ñÇ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙÝ ³­é³Ýó ïÝû­ñÇ­ÝáõÃ­Û³Ý ·ñ³­íáñ ÃáõÛÉï­íáõÃ­Û³Ý ³ñ­·»É­íáõÙ ¿: ÐÕáõÙÝ ³Ùë³·ñÇÝ å³ñï³¹Çñ ¿: îå³·ñ­í³Í ÝÛáõ­Ã»­ñÁ Ñ»ï ã»Ý í»­ñ³­¹³ñÓ­íáõÙ: ¶á­í³½­¹³­ÛÇÝ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ËÙµ³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõÝ ãÇ ÏñáõÙ: îå³·ñíáõÙ ¿ §îÇ·ñ³Ý ػͦ Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝáõÙ: ù. ºñ¢³Ý, ²ñß³ÏáõÝÛ³ó 2: гÝÓÝ­í»É ¿ ïå³·­ñáõí۳Ý` 23.07.2010Ã. ²Ù­ë³·­ñáõÙ Áݹ·ñÏ­í³Í ¿ 124 ¿ç îå³­ù³­Ý³­ÏÁ` 500 û­ñÇ­Ý³Ï ²Ù­ë³·­ñÇ Ù»­Í³­Í³Ë ·Ç­ÝÁ` 1000 ¹ñ³Ù ÊÙµ³·­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­ó»Ý` 0065 ù. ºñ¢³Ý, îÇãÇݳÛÇ 3-ñ¹ Ýñµ³Ýóù, 2/2, Ñ»é.` (+374 93) 999 390 ¾É. ϳÛù` www.pharmarmenia.am ¾É. ÷áëï` info@pharmarmenia.am ¶á­í³½­¹Ç ¢ ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ½³Ý­·³­Ñ³­ñ»É` (+374 93) 999 390 γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³­Å³­Ýáñ­¹³·­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ½³Ý­·³­Ñ³­ñ»É §äñ»ë-²ï­ï³­ß»¦ Ñ»é.ª (+374 10) 27 02 22, ý³ùëª (+374 10) 27 82 55 §ü³ñÙ ²ñ­Ù»­Ýdz¦ N 6 ³Ù­ë³·­ñÇ ¹Ç½³ÛÝ»ñ³Ï³Ý ¢ ³¹ÙÇÝÇëïñ³ïÇí ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óÝáÕª §ØºÜøê²ÚȦ êäÀ îÝû­ñ»Ý` ä³í»É ê³ñ·ëÛ³Ý ¶ñ³Ýó­í³Í ¿ ÐЭǭñ³­í³­µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ó³Ýó å»­ï³­Ï³Ý é»­·Çëï­ñÇ Üáñù-سñ³ß î/´ Ù³ñÙ­ÝÇ ÏáÕ­ÙÇó 04.02.2009Ã. ìϳ­Û³­Ï³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñÁ` 03² 084095 ¶ñ³Ýó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñÁ` 273.110.05118

2

6

16 Îòäûõ ñ äåòüìè Â îä­íèõ ñåìüÿõ ïðè­íÿ­òî, ÷òî­áû ðî­äè­òå­ëè îòï­ðàâ­ ëÿ­ëèñü â îò­ïóñê íà êó­ðîðò, à äå­òè îñòà­âà­ëèñü ñ áà­áóø­êîé. Êî­íå÷­íî, ðî­äè­òå­ëè òî­æå ëþ­äè è èìåþò ïðà­âî íà îò­äûõ, êòî áû ñïî­ðèë. Íî ïî­äó­ìàé­òå: ñòîèò ëè ìîä­íûé êó­ðîðò òà­êîé æåðò­âû?

32 Ð³Ù»Õ ¹»Õ³Ñ³µ»ñ ²­Ù³éÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ óñÙ íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñáí ѳ­ ٳɭñ»­Éáõ ßñç³ÝÝ ¿, áõë­ïÇ Ñ³ñ­Ï³­íáñ ¿ áõ­ß³­¹Çñ ÁÝï­ñ»É ³ÛÝ µÝ³­Ï³Ý §¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ¦, á­ñáÝù ϳÙñ³óÝ»Ý Ù»ñ ûñ·³ÝǽÙÝ ³Ù­é³Ý Áݭóó­ùáõÙ:

40´ÅßÏáõÃÛáõÝÁ ÐÇÝ ØÇç³·»ïùáõÙ ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ å³ï­ÙáÕ ÑÇ٭ݳ­ Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÁ å³Ñ­å³Ý­í³Í µ³½­Ù³­ÃÇí ë»­ å³­·Çñ ï³Ë­ï³Ï­Ý»ñÝ »Ý:


²Ûë ѳٳñáõÙ

60

Íàøè ìèðîîùóùåíèÿ

Ïñè­õî­ëî­ãè âûÿñ­íè­ëè, ÷òî âñå ëþ­äè äå­ëÿò­ñÿ íà òðè îï­ðå­äå­ ëåí­íûõ òè­ïà: âè­çóà­ëîâ, êè­íåñòå­òè­êîâ, àó­äèà­ëîâ. Îíè ðàç­äå­ ëÿþò­ñÿ ìåæ­äó ñî­áîé ïî ìè­ðîî­ùó­ùå­íèþ...

104

ä³ï³Ñ³ñÝ»ñ çñáõÙ

86 îÕ³Ù³ñ¹ÇÏ ½·³ÛáõÝ »Ý ê»­é³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ÙÇ Ù³ëÝ ¿: ÆëÏ Ã» ÇÝã­å»ë ϳ­ñáÕ »Ý ë»­é³­Ï³Ý ³Ï­ïÇ­íáõÃ­Û³Ý å³­Ï³­ëÁ ϳ٠˳ݭ·³­ñáõÙ­Ý»ñÝ ³½­¹»É ³Ý­ÓÇ, ³­é³­í»É ¢ë` ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ íñ³, ¹Åí³ñ ã¿ å³ï­Ï»­ñ³ó­Ý»É...

Ð»É»Ý ø»É»ñ

100

سݭϳ­í³ñÅ, ·ñáÕ, ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ¢ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ·áñ­ ÍÇã л­É»Ý ²­¹³Ùë ø»­É»­ñÁ ѳխó­Ñ³­ñ»ó ÏáõÛñ ¢ ËáõÉ ÉÇ­Ý»­Éáõ ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ¹³é­Ý³ñ 20-ñ¹ ­¹³­ñÇ ³­é³­ç³­ ï³ñ Ñáõ­Ù³­ÝÇëï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ:

108

²ÛÉ Ù³ñÙÝáõÙ ÍÝí³ÍÝ»ñÁ

112 îǵ»Ã. µÅßÏáõÃÛ³Ý µÝûññ³ÝÁ

6

3


²éáÕç³å³ÑáõÃÛáõÝ

г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³­éáխ糭峭ѳ­Ï³Ý á­Éáñ­ïÇ µá­Éáñ ·Éá­ µ³É ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ ϳ­Ýá­Ý³­Ï³ñ·­ íáõÙ »Ý ³½­·³­ÛÇÝ é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Íñ³·­ñ»­ñáí: ²Ûë Íñ³·­ñ»­ñÁ ÑÇÙÝ­í³Í »Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÇ ¢ û­ñ»Ýë¹­ñáõí Û³Ý, ·Éá­µ³É Ù³ñ­ï³Ñ­ñ³­í»­ñÇ, ³­é³ç­ ݳ­Ñ»ñ­ÃáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ¹ñ³Ýó ¹»Ù Ñ³ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ å³Û­ù³­ñÇ Ï³ñ¢á­ñáõí Û³Ý íñ³:

ÜÛáõÃÁ` 곭û­ÝÇÏ ØÏñïãÛ³ÝÇ

Æ

Ýã­å»ë óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÁ, ëá­ódzÉïÝï»­ë³­Ï³Ý ³ÝÏ­Ù³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ ïáõ­ÅáõÙ »Ý »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ ¢ ϳ­ ݳÛù: º­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ¢ Ù³Û­ñ»­ñÇ å³ßï­å³­ Ýáõí۳ÝÝ áõÕÕ­í³Í ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ï³ñ¢á­ ñáõíÛáõ­ÝÁ µ³½­ÙÇóë ѳë­ï³ï­í»É ¿ ѳ­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ñ³Ý­ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó: ÐÐ-Ý ³Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý Ñéã³­Ïáõ­ÙÇó Ñ»­ïá, áñ­å»ë زÎ-Ç ³Ý­¹³Ù-»ñ­ÏÇñ, Ùdz­ó»É ¿ Ýñ³Ýó ÏáÕ­ÙÇó ëï³ÝÓ­Ý³Í å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝó ϳ­ï³ñ­Ù³Ý ßñ糭ݳϭݻ­ ñáõ٠ϳ­Ý³Ýó ¢ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ñ³ñ­ ó»­ñÇÝ ïñí»É ¿ ѳ­Ù³½­·³­ÛÇÝ Ýß³­Ý³­Ïáõí ÛáõÝ: 2000-2003ÃÃ.-Ç Áݭóó­ùáõ٠زÎ-Ç ·É˳­íáñ ³­ë³Ùµ­É»³­ÛÇ 4 Ýëï³ßñ­ç³Ý­ Ý»­ñáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í»É »Ý ÙÇ ß³ñù »É­ù³­ÛÇÝ ÷³ë­ï³Ãխûñ, á­ñáÝù áõÕÕ­í³Í »Ý ϳ­ ݳÝó ¢ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ñ³ñ­ó»­ñÇ µ³­ ñ»­É³í­Ù³­ÝÁ: ¸»é¢ë 2003-ÇÝ ¿ ÁÝ­¹áõÝ­í»É Øáñ ¢ Ù³Ý­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý 2003-2015Ãà ­é³½­Ù³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, áñÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý á­ñá­ß³­ÏÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­ ѳï­í³­ÍáõÙ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ¹ñ³­Ï³Ý ÷á­÷á­ ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ³ñ­Ó³­Ý³·­ñáõÙ íǭ׳­Ï³·­ ñáõíÛáõ­ÝÁ: êáõÛÝ é³½­Ù³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ѻݭ íáõÙ ¿ Ýßí³Í ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷³ë­ï³ÃÕ­

4

6

û­ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý (²ÐÎ) »í­ñá­å³­Ï³Ý ·ñ³­ë»Ý­Û³­ÏÇ ÏáÕ­ÙÇó Ñéã³Ï­í³Í ÙÇ ß³ñù ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý é³½­ Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ íñ³: º­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý µ³­ñ»­É³í­ Ù³ÝÝ áõÕÕ­í³Í ÙÇ ß³ñù Íñ³·­ñ»­ñÇ Ç­ñ³­ ·áñÍ­Ù³Ý ßÝáñ­ÑÇí í»ñ­çÇÝ 10 ï³­ñí³ ÁÝ­ óó­ùáõÙ ³Ûë á­Éáñ­ïáõÙ ³ñ­Ó³­Ý³·ñ­íáõÙ ¿ á­ñá­ß³­ÏÇ ³­é³­çÁݭóó: سë­Ý³­íá­ñ³­å»ë` µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ µ³­ñ»Ý­å³ëï ¿ Ç­ñ³­íǭ׳­ ÏÁ ϳ­é³­í³ñ­íáÕ í³ñ³ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­éáõ­Ùáí. 1994Ã. ѳ­Ù»­Ù³­ï ßáõñç 3 ³Ý­·³Ù µ³ñÓ­ñ³­ó»É ¿ ÏñÍùáí ëÝáõó­Ù³Ý óáõ­ó³­ÝÇ­ßÁ, ٳݭϳ­Ï³Ý Ù³­ ѳ­óáõíÛáõ­ÝÁ ÷áñ­Éáõ­Í³­ÛÇÝ ¢ ßÝã³é³­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ïñ׳ï­í»É ¿ ÏÇ­ëáí ã³÷: ºí ãݳ­Û³Í ٳݭϳ­Ï³Ý Ù³­Ñ³­óáõí Û³Ý (ØØ) óáõ­ó³­ÝÇ­ßÁ ß³­ñáõ­Ý³­Ï»É ¿ Çç­ Ý»É ÙÇÝ㢠1998Ã.-Á, í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ýϳ­ñ³·ñ­íáõÙ ¿ ¹ñ³ ³ÝÏ­Ù³Ý ï»Ù­å»­ñÇ Ýí³­½áõÙ: سݭϳ­Ï³Ý Ù³­Ñ³­óáõÃ­Û³Ý Ï³­ éáõó­í³Í­ùáõÙ ·Ý³­Éáí ³­í»­ÉÇ ¿ Ù»­Í³­ÝáõÙ ßáõñçÍÝݹ­Û³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¢ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý µÝ³­ÍÇÝ ³­ñ³ï­Ý»­ñÇó Ù³­Ñ³­ óáõÃ­Û³Ý ï»­ë³­Ï³­ñ³ñ ÏßÇ­éÁ: Üá­ñ³­ÍÇÝ­ Ý»­ñÇ ÑÇ­í³Ý­¹³­óáõÃ­Û³Ý ¹»å­ù»­ñÇ ¢ ó³Íñ ù³­ßáí ÍÝí³Í »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ ѳ­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³­Ý³­µ³ñ ³­×»É ¿ 14 ¢ 20%-áí:

º­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ùáï ÑÇ­í³Ý­¹³­óáõÃ­Û³Ý ³× ¿ Ýϳï­íáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇó, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý áõ­éáõó­ù³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ïáõ­µ»ñ­ÏáõÉá­½Á, ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³Ë­ï³­Ñ³­ñáõÙ­Ý»­ñÁ ¢ ³ÛÉÝ: ÐÐ ³­éáխ糭峭ѳ­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­ Ï³Ý áõ­Õ»Í­ñáõÙ ëá­ódz­É³­Ï³Ý, ¹»­Ùá·­ñ³­ ýdz­Ï³Ý áõ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ï³ñ¢á­ñ³­·áõÛÝ ËݹÇñ­Ý»ñ ¿ Éáõ­ÍáõÙ îáõ­µ»ñ­Ïáõ­Éá­½Ç ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ 2007-2015Ãà ³½­·³­ÛÇÝ Íñ³­ ·Ç­ñÁ: гݭñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­éáÕ­ç³­å³­ ÑáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ÙÇÝ㢠2006Ã. ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ å³Ñ­å³­Ý»É ¿ ËáñÑñ­¹³­ ÛÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ó­¢³­íáñ­í³Í ѳ­Ï³­ïáõ­ µ»ñ­ÏáõÉ­á­½³­ÛÇÝ Í³­é³­ÛáõÃ­Û³Ý Ï³­éáõó­ í³Í­ùÁ: 곭ϳÛÝ, ѳ߭íÇ ³é­Ý»­Éáí í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ ÷áñ­ÓÁ, ͳ­é³­ÛáõÃ­Û³Ý ó³Íñ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ñÏ­Ý»­ñÁª ³ñ­¹Ç³­ ϳ­Ý³ó­í»ó ѳ­Ï³­ïáõ­µ»ñ­Ïáõ­Éá­½³­ÛÇÝ Í³­ é³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ: ²Û¹ Íñ³·­ñ»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ó³Ûݪ ïáõ­µ»ñ­Ïáõ­Éá­½Ç Ñ³Ûï­Ý³­µ»­ñáõÙÝ áõ µáõ­ ÅáõÙÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ ¿ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ѳ­ë³­Ý»­ÉÇ ï³ñ­µ»­ñ³Ï­Ý»­ñáí, »ñµ Ûáõ­ ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ù³­Õ³­ù³­óÇ Ï³­ñáÕ ¿ Ç­ñ»Ý ѳñ­Ù³ñ åá­ÉÇÏ­ÉÇ­Ýǭϳ­ÛáõÙ Ñ»­ï³­½áï­í»É, ³­å³ ³Ýí­×³ñ µáõ­ÅáõÙ ëﳭݳÉ` ³­å³­ Ñáí­í»­Éáí ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¹»­Õá­ñ³Û­ùáí: îáõ­µ»ñ­Ïáõ­Éá½Ý ³­éáÕ­ç³­å³­Ñáõí


²éáÕç³å³ÑáõÃÛáõÝ

Û³Ý ³­é³­í»É µ³ñ¹ ËݹÇñ­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ: âݳ­Û³Í ³ÛÝ µ³­ÝÇÝ, áñ ïáõ­µ»ñ­ÏáõÉ­á­½Á µáõ­Å»­ÉÇ ¿, ³ÛÝ Ñ³­ñ³­ ×áõÝ Ï»ñ­åáí ëå³é­ÝáõÙ ¿ ÙÇ­ÉÇá­Ý³­íáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ, ïÝï»­ë³­Ï³Ý ¢ ëá­ódz­É³­Ï³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõí۳­ÝÁ: ²­Ù»Ý ï³­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ·ñ³Ýó­íáõÙ ¿ ïáõ­µ»ñ­ ÏáõÉ­á­½Ç Ùáï 9ÙÉÝ ­Ýáñ ¹»åù ¢ 2ÙÉÝ ­Ù³ñ¹ Ù³­Ñ³­ÝáõÙ ¿ ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÇó: 2005Ã. ÷»ïñ­í³­ñÇÝ ²­ÐÎ-Ç »í­ñá­ å³­Ï³Ý µÛáõ­ñá­ÛÇ ï³­ñ³­Í³ßñ­ç³­Ý³­ÛÇÝ ïÝû­ñ»­ÝÁ ѳۭﳭñ³­ñ»ó ïáõ­µ»ñ­ÏáõÉ­á­½Ç Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇ Ñ»ï ϳå­í³Í §³ñ­ï³­Ï³ñ· ¹ñáõíÛáõݦ ¢ ²ÐÎ-Ç ³Ý­¹³Ù »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ïáã ³­ñ»ó, »ñÏ­ñÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ¢ ³­éáÕ­ç³­ å³­ÑáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïáõÙ Íñ³·­ñ»ñ Ùß³­Ï»­ÉÇë ïáõ­µ»ñ­ÏáõÉ­á½Ý ÁÝ­¹áõ­Ý»É áñ­å»ë ³­é³­í»É ·»­ñ³­Ï³­ÛáÕ ËݹÇñ: ÐЭ-áõ٠ѳ­Ù³­×³­ñ³­Ï³­µ³­Ý³­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇ í»ñ­Éáõ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³­ ÉÇë ϳݭ˳­ï»­ë»É ï³­ñ»­Ï³Ý Ùáï 2400 ïáõ­µ»ñ­ÏáõÉá­½Ç Ýáñ ¹»å­ù: îáõ­µ»ñ­ÏáõÉ­á­½Ç ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ 2007-2015 ÃÃ. ³½­·³­ÛÇÝ Íñ³·­ñáõ٠ѳ߭íÇ »Ý ³éÝ­í³Í ²ÐÎ-Ç ¢ ³ÛÉ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ùß³Ïí³Í Ýáñ §êïáå î´ ­é³½­Ù³­ í³­ñáõíÛáõݦ ¢ §êïáå î´ ·­Éá­µ³É åÉ³Ý 2006-2015¦ (Stop TB strategy ¢ Global Plan to Stop TB) ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ý³Ë³·ÍÇ Ù»ç ï»Õ ·ï³Í ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý áõÕ­ÕáõíÛáõÝ­ Ý»ñÝ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ï³ñ­ñ»­ñÁ, ÇÝã­ å»ë ݳ¢` ïáõ­µ»ñ­Ïáõ­Éá­½áí ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ óáõó³µ»ñíáÕ û·­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ã³­ ÷³­ÝÇß­Ý»­ñÁ: Æ­Ùáõ­Ý³­Ï³Ý­Ë³ñ­·»­Éáõ­ÙÁ ѳݭñ³­ÛÇÝ ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý ïÝï»­ë³­å»ë µ³ñÓñ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï é³½­Ù³­í³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¿: 2006-2015Ãà ѳ­Ù³ñ ²ÐÎ-Ç ¢ زÎ-Ç Ù³Ý­Ï³­Ï³Ý ÑÇ٭ݳ¹­ñ³­ÙÇ Ñ³­Ù³­ï»Õ ç³Ý­ù»­ñáí Ù߳ϭí»É ¿ ¶Éá­µ³É Ç­ÙáõÝ­³Ï³Ý­ ˳ñ­·»É­Ù³Ý ï»ë­É³­Ï³­ÝÁ ¢ é³½­Ù³­í³­ ñáõíÛáõ­ÝÁ` Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­¹»­Éáí ³­í»­ÉÇ ß³ï Ù³ñ¹ å³ßï­å³­Ý»­É ³­í»­ÉÇ ß³ï ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: è³½­Ù³­í³­ñáõíÛáõÝÝ Áݹ·­ÍáõÙ ¿ ݳ¢ å³ï­í³ë­ïáõÙ­Ý»­ñÇ Ï³ñ¢á­ñáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³­×³­ñ³Ï­Ý»­ñÇ ¢ ³ñ­ï³­Ï³ñ· Ç­ñ³­ íǭ׳ϭݻ­ñÇ å³ï­ñ³ëï­í³­ÍáõÃ­Û³Ý ³­éáõ­Ùáí: ÜÙ³Ý ï»ë­É³­Ï³­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ Ç­ñ³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝ ¹³é­Ý³É áõ­Å»­Õ³ó­í³Í ѳ­Ù³­ ׳­ñ³­Ï³­µ³­Ý³­Ï³Ý ÑëÏá­Õáõí۳Ý, Ùá­ÝÇ­Ãá­ ñÇÝ­·Ç ¢ ·Ý³­Ñ³ï­Ù³Ý, Íñ³·­ñ³­ÛÇÝ ·áñ­Íá­

ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÑÇ­Ù³Ý íñ³: 2005 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ²ÐÎ-Ý ­Ïáã ³­ñ»ó µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»É Ç­Ùáõ­Ý³­Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³Ý ·Éá­µ³É Ùá­ï»­óáõÙ­ Ý»­ñÁ ¢ é³½­Ù³­í³­ñáõ­ÃÛáõÝ­Ý»­ñÁ` 2006-2015 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­ÍáõÙ Ç­Ùáõ­Ý³­Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³Ý ³½­·³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»­ ñÇ Ñ½á­ñ³ó­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí: ÐÐ-áõÙ ³é­Ï³ µ³½­Ù³­ÃÇí uá­ódzÉïÝï»u³­Ï³Ý, µÝ³Ï­ÉÇ­Ù³­Û³­Ï³Ý ·áñ­ÍáÝ­ Ý»ñÁ, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ï»­Õ³­ß³ñ­ÅÇ ³­×Ç ÙÇ­ ïáõÙ­Ý»ñÁ Ýå³uï³­íáñ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»Õ­ÍáõÙ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³·­Ù³Ý ¢ ï³­ñ³Í­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: г­Û³ë­ ï³­ÝáõÙ åɳ­Ý³­ÛÇÝ (Áëï å³ï­í³uïáõÙ­Ý»­ ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ oñ³­óáõÛ­óÇ) å³ï­í³ë­ïáõÙ­Ý»­ ñÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ïáõíÛáõÝÝ ³ÏݭѳÛï ¿ ϳ­ é³­í³­ñ»­ÉÇ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ ñÇÝ ã»Ý ³ñ­Ó³­Ý³·ñ­íáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³­ é³­í³­ñ»­ÉÇ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý ¹Çý­Ã»­ñdzÝ, åá­ÉÇá­ÙÇ»­ÉÇ­ïÁ, Ýá­ñ³Í­Ý³­ÛÇÝ ÷³Û­ï³­óáõ­ÙÁ: â»Ý ·ñ³Ýó­í»É ݳ¢ ϳ­é³­í³­ñ»­ÉÇ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇó ٳѭí³Ý ¹»å­ù»ñ: Ü»ñ­Ï³­ÛáõÙë ÐÐ-áõÙ åɳ­Ý³­ÛÇÝ å³ï­ í³uïáõÙ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ϳݭ˳ñ­·»É­íáÕ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ï³ëÝ »Ý` ¹Çý­Ã»­ñdz, ϳ­åáõÛï ѳ½, ÷³Û­ï³­óáõÙ, ϳñÙ­ñáõÏ, ϳñÙ­ñ³Ëï, ѳ­Ù³­×³­ñ³­Ï³­ ÛÇÝ å³­ñá­ïÇï (Ëá­½áõÏ), åá­ÉÇá­ÙÇ»­ÉÇï, Ñ»­å³­ïÇï §´¦, ïáõ­µ»ñ­ÏáõÉ­á½, ´ ­ïÇ­åÇ Ñ»­Ùá­ýÇ­Éáõ­ë³­ÛÇÝ í³­ñ³­ÏÁ (ÐÆ´), á­ñáÝù Ý»­ñ³é­í³Í »Ý å³ï­í³uïáõÙ­Ý»­ñÇ ³½­·³­ ÛÇÝ oñ³­óáõÛ­óáõÙ: Üßí³Í ï³­ëÁ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»Ù ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ 6 å³ï­í³uï³Ý­ÛáõÃ: Æ­Ùáõ­Ý³­Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³Ý ³ß­Ë³­ ï³Ýù­Ý»­ñÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ïáõÃ­Û³Ý ·Ý³­ ѳï­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý óáõ­ó³­ÝÇ­ßÁ å³ï­ í³uïáõÙ­Ý»­ñáõÙ Áݹ·ñÏ­í³­ÍáõíÛáõÝÝ ¿, á­ñÁ, ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ ²ÐÎ-Ç, ѳݭñ³­å»­ï³­Ï³Ý, Ù³ñ­½³­ÛÇÝ ¢ ѳ­Ù³ÛÝ­ù³­ÛÇÝ Ù³­Ï³ñ­¹³Ï­Ý»­ ñáõÙ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ 95 ïá­ÏáuÇó µ³ñÓñ: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ÐÐ-áõÙ ³­é³Ý­ÓÇÝ å³ï­í³u­ïáõÙ­Ý»­ñáõÙ Áݹ·ñÏ­í³­ÍáõÃ­Û³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÁ ѳ­Ù³­å³­ï³u˳­ÝáõÙ ¿ ²ÐÎ-Ç Ùá­ï»­óáõÙ­Ý»­ñÇÝ: Ü»ñ­Ï³­ÛáõÙë ϳ­ é³­í³­ñ»­ÉÇ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»Ù ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï å³Û­ù³­ñÇ, ³Û¹ ÃíáõÙ` Ç­Ùáõ­Ý³­Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ ñÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÙÝ áõ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ

ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ »Ý ÙÝ³É ÐÐ ³­éáÕ­ç³­å³­ ÑáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³ñ­¹Ç³­Ï³Ý ÑÇÙ­ ݳËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ: ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý µÝ³­·³­í³­éáõÙ ³½­·³­ÛÇÝ é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Íñ³·­ñÇ ÃÇ­ ñ³Ë »Ý ¹³é­ÝáõÙ ³ÛÝ ÑÇ٭ݳËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù Çë­Ï³­å»ë íï³Ý­·áõÙ »Ý ³­éáÕç ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ·³­Õ³­÷³­ ñÁ: ²½­·³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»­ñÁ »ñÏ­ñÇ Ï³­é³­í³­ ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ÁÝ­¹áõÝ­íáõÙ »Ý ÙÇ­çÇ­ÝÁ ï³­ë ¢ ³­í»­ÉÇ ï³ñ­í³ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃÛ³Ý Íñ³·ñáí: Ü»ñ­Ï³­ÛáõÙ ³­Ù»ÝÇó ϳ­ñ¢áñ­ Íñ³­ ·ñ»ñÇó Ù»ÏÝ ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³Õ­Ã³­Ñ³ñ­ Ù³Ý é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Íñ³­·ÇñÝ ¿, á­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõÙÝ áõ ëå³ë­í»­ÉÇù ³ñ¹­ÛáõÝù­ Ý»­ñÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ Ïï³Ý Ëá­ë»­É ³­é³­í»É ó³Íñ ÑÇ­í³Ý­¹³­óáõÃ­Û³Ý Ù³­Ï³ñ­ ¹³­ÏÇ, ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýí³­½³­·áõÛÝ íǭ׳­Ï³·­ñáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ:

¼·³­ÉÇá­ñ»Ý Ýí³­½»É »Ý ÷³Û­ï³ó­Ù³Ý ¹»å­ù»­ñÁ Ù»­Í³­Ñ³­ë³Ï­Ý»­ñÇ ßñç³­ ÝáõÙ, ÇÝãå»ë ݳ¢ª ϳ­ åáõÛï ѳ­½Ç, ѳ­Ù³­×³­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ å³­ñá­ïÇ­ïÇ ¹»å­ù»­ñÁ:

6

5


ì»ñ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝ

Î۳ݭùÇ Ç­Ù³ë­ïÁ ß³­ ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿: ²Ûë å³ñ½ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝÝ ³å­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ïáõí Û³­ÝÁ, ë»­ñáõݹ­Ý»ñ ѳ­ ٳɭñáõÙ, åïï»ó­Ýáõ٠ų­Ù³­Ý³­ÏÁ:

Æ­ñ³­Ï³Ý Ù³ñ­ï³Ñ­ñ³­í»ñ­Ý»ñ ÜÛáõÃÁª 곭û­ÝÇÏ ØÏñïãÛ³ÝÇ

Ø

³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ í»­ñ³ñ­ï³¹­ ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ³­å³­Ñá­íáõ­ÙÁ Éñç³­·áõÛÝ ËݹÇñ ¿ ³ñ­¹Ç ų­Ù³­ ݳϭݻ­ñáõÙ: ²ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ µÅßÏáõí ÛáõÝÝ áõ Ù³ñ­¹³­µ³­ÝáõíÛáõÝÝ ³ñ­Ó³­Ý³·­ ñáõÙ »Ý, áñ ϻݭ볭å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³ó­ Ù³­ÝÁ, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÇÝ ½áõ­ ·ÁÝ­Ã³ó ³­é³­í»É ½·³­ÉÇ »Ý Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ ëå³é­Ý³­óáÕ íï³Ý·­Ý»­ñÁ: Ø»Ýù ³å­ñáõÙ »Ýù ¿­É»Ïï­ ñ³­Ù³·­ÝÇ뭳ϳÝáñ»Ý ׳­é³­·³Û­Ã³­Ñ³ñ­ í³Í ÙÇ ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ, áõñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Çñ Ç­ñ»­ÝÇó íï³Ý· ¿ Ý»ñ­Ï³Û³ó­ÝáõÙ. µçç³­ÛÇÝÝ áõ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç­ãÁ, ÙÇÏ­ñá³­ ÉÇ­ù³­ÛÇÝ í³­é³­ñ³ÝÝ áõ ³í­ïá­Ù»­ù»­Ý³Ý ³­Ù»Ý í³ÛñÏ­Û³Ý §×ÝßáõÙ »Ý¦ Ù»ñ ûñ­·³­ Ýǽ­ÙÇ µçÇç­Ý»­ñÇÝ, §Ãáõ­É³ó­ÝáõÙ áõ ù³Û­ù³­ ÛáõÙ¦ ¹ñ³Ýù: Ø»Ýù å³ñ­½á­ñáß ·Ç­ï³Ï­ óáõÙ »Ýù ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÇ íï³Ý­·Á, 볭ϳÛÝ Ññ³­ ųñ­í»É ¹ñ³­ÝóÇó å³ñ­½³­å»ë ã»Ýù ϳ­ ñáÕ, ³Û­ëÇÝùÝ` ·Ç­ï³Ï­ó³­µ³ñ ·ÝáõÙ »Ýù ë»­÷³­Ï³Ý ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ µçÇç­Ý»­ñÇ Ïáñ­ ͳݭٳ­ÝÁ, 㿱 áñ ³Û¹­å»ë ¿ 峭ѳݭçáõÙ

6

6

21-ñ¹ ­¹³­ñÇ Ï»Ý­ë³­Ï»ñ­åÁ: ²Û­ëûñ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ëï»ÕÍ­í»É ¿ ÙÇ Ç­ñ³­íǭ׳Ï, »ñµ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ýáñ ½³ñ­·³­óáõÙ §Ñ³ñ­ í³­ÍáõÙ ¿¦ Ù³ñ­¹áõ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ: سñ­ ¹ÇÏ, ·Ç­ïáõíÛáõÝÝ ³Ý­Ñ³­í³­Ý³­Ï³­ÝÇó ѳ­ í³­Ý³­Ï³ÝÝ áõ Ç­ñ³­Ï³ÝÝ »Ý ëï»Õ­ÍáõÙ` ·áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ »ñÏ­ñáñ­¹»­Éáí Ñݳ­ñ³­íáñ íï³Ý·Ý áõ ѻÝù­Ý»­ñÁ: ú­ñǭݳϭݻ­ñÁ µ³½­Ù³­ÃÇí »Ý` ï³ñ­ñ³­Ï³Ý ϻݭó³­Õ³­ÛÇ­ ÝÇó ÙÇÝ㢠·Éá­µ³É` ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ áõ ïÝﻭ볭ϳÝ: ij­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ïÝï»­ ëáõíÛáõ­ÝÁ ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿` Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ùÇã Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇó Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë Ù»Í û­·áõï áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ÙÇ­ïáõ­Ùáí: ²Ûë ·³­Õ³­ ÷³­ñÇÝ »Ý áõÕÕ­í³Í ùÇ­Ùdz­Ï³Ý ÝÛáõ­Ã»­ñÇ í»­ñ³Ù­ß³Ï­Ù³Ý áõ Ýáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ ëï³ó­ Ù³Ý ÷áñ­Ó³ñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÁ, ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ` ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ï»Ý­ó³­ÕáõÙ (Ëá­Ñ³­ñ³­ñáõÃÛáõÝ, Ëݳ٭ùÇ áõ ÑÇ­·Ç»­ÝÇÏ å³­ñ³­·³­Ý»­ñÇ ëï»ÕÍ­Ù³Ý ·áñ­ÍÁݭó­ó) Ý»ñ·­ñ³í­í³Í »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ÑáõÙ­ù»ñ, á­ñáÝó ÏÇ­ñ³­éáõÃ­Û³Ý ³Ýí­ï³Ý­·áõíÛáõÝÝ ³Û¹­å»ë ¿É ³Ýѭݳñ ¿ ÉÇ­ÝáõÙ ³­å³­óáõ­ó»É: öá­Ë³­ñ»­ÝÁ µ³½­Ù³­ ÃÇí »Ý ³ÛÝ í»ñ­Éáõ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ áõ­ëáõÙ­ ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ³­å³­óáõ­óáõÙ

»Ý ³Ûë ϳ٠³ÛÝ Ï»Ý­ó³­Õ³­ÛÇÝ áõ Ëݳ٭ ùÇ å³­ñ³­·³­ÛÇ íݳ­ë³­Ï³ñ ѳï­Ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ: Ü»ñ­Ï³­Ûáõ٠ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ßáõ­Ï³­Ý»­ñáõÙ ã³­÷³­½³Ýó ¿­Å³Ý ·Ý»­ñáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·ïÝ»É Ñ³­·áõëï, Ïá­ßÇÏ­, ½³­Ý³­ ½³Ý ³å­ñ³Ýù­Ý»ñ, á­ñáÝù ÑÇ٭ݳ­Ï³­ ÝáõÙ ëï»ÕÍ­íáõÙ »Ý ÙÇ­çÇÝ ¢ ó³Íñ ˳­íÇ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ: Êá­ñ³­ÙáõË ÉÇ­Ý»­Éáí ¹ñ³Ýó ͳ·­Ù³Ý Ù»ç` ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳݭ¹Ç­å»É ùÇ­Ùdz­Ï³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ùdz­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, á­ñáÝù ÇÝù­ÝÇÝ íݳ­ë³­Ï³ñ »Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­ Ûáõ­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ¢ ³Ýë­å³é Ãáõ­Ý³­íáñ­Ù³Ý ³Õµ­Ûáõñ »Ý: Î³Ý ½³ñ­·³­ó³Í »ñÏñ­Ý»ñ, á­ñáÝù µáÛ­Ïá­ïáõÙ »Ý ¿­Å³­Ý³­·ÇÝ Ñ³­·áõë­ ïÇ áõ Ïáß­Ï»­Õ»­ÝÇ, ó³Í­ñ³­Ï³ñ· û­Í³­Ý»­ ÉÇ­ùÇ Ùáõï­ùÁ ë»­÷³­Ï³Ý ëå³­éá­Õ³­Ï³Ý ßáõ­Ï³, ë³Ï³ÛÝ ½³ñ­·³­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ ¹ñ³Ýù §·ïÝí³Í ïÝï»­ë³­Ï³Ý »­ñ³­ ½³Ýù¦ »Ý ³­ñ³· ѳñë­ï³­Ý³­Éáõ ¢ ѳ­çá­ Õ³Ï µÇ½­Ý»­ëÇ Ñ³­Ù³ñ: ØÇÝã­¹»é Ãáõ­Ý³­íá­ ñáõ­ÙÁ, áñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ëï³­Ý³É ÝÙ³­Ý³­ïÇå ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇó, áõÕÕ­í³Í ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ Ã»° ³ñ­ï³­ùÇÝ, û° Ý»ñ­ùÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·»­ñÇÝ. ïáõ­ÅáõÙ »Ý û° ٳ߭ÏÁ, û° Ý»ñ­ ùÇÝ ûñ­·³Ý­Ý»­ñÁ: л­ï³ùñù­ñ³­Ï³Ý ¿, áñ


ì»ñ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝ

¹ñ³Ýù ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ ËݹÇñ­Ý»ñ »Ý ³­é³­ç³ó­Ýáõ٠ѳï­Ï³­å»ë ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñáõÙ: ²ÛÝ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, áñ­ï»Õ í³­×³é­íáõÙ »Ý í»­ñáÝß­Û³É ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÁ, Ç­ñáù íï³Ý·­ í³Í ¿ í»ñ³ñï³¹ñáճϳÝáõÃÛáõÝÁ. ³Ûë »ñÏñ­Ý»ñÝ áõ­Ý»­ÝáõÙ »Ý ïíÛ³É ûñ·³Ý ѳ­ Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ ³­Ù»­Ý³­µ³ñÓñ óáõ­ó³­ÝÇß­Ý»­ñÁ` ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýϳ­ï»­ÉÇ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­Ù³Ùµ: ²­Ñ³·­ ݳ­óáÕ ã³­÷»­ñÇ ¿ ѳë­Ýáõ٠û° ϳ­Ý³Ýó, û° ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³Ýåï­ÕáõíÛáõ­ÝÁ: ´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ, г­Û³ë­ï³ÝÝ ³Ûë­åÇ­ëÇ »ñÏñ­Ý»­ñÇ ó³Ý­ÏáõÙ ¿: Ø»ñ »ñ­ÏÇñ û­ñÇ­ ݳ­Ï³Ý ³­Ýá­ñ³­ÏÇó µ³­óÇ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Ùáõïù ·áñ­Í»É Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ù³­Ý³­Ïáõí Û³Ùµ ³­Ýû­ñǭݳ­Ï³Ý, Ï»ÕÍ­í³Í µñ»Ý­¹³­ÛÇÝ ³å­ñ³Ý­ù³­ï»­ë³­Ï³­ÝÇ: ´á­Éá­ñá­íÇÝ í»ñ­ ç»ñë ³Ýí­ï³Ý· Ïáë­Ù»­ïǭϳ­ÛÇ ÙÇ­ç³½­ ·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ Ññ³­å³­ñ³­ Ï»É ¿ ѳÛï­ÝÇ µñ»Ý­¹³­ÛÇÝ û­Í³­Ý»­ÉÇù­Ý»­ñÇ ÷áñ­Ó³ùÝ­ÝáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝù­Ý»­ñÁ, Áëï á­ñáÝó` µ³­ó³­Ñ³Ûï­í»É »Ý ³­éáÕ­çáõí۳­ ÝÁ Éáõñç íï³Ý· ëå³é­Ý³­óáÕ Ãáõ­Ý³­ ùÇ­Ùǭϳï­Ý»ñ: ¸ñ³Ýó ÙÇ Ù³­ëÁ å³­ñáõ­ ݳ­Ï»É ¿ ÙÇÝ㢠3100 ùÇ­Ùdz­Ï³Ý óáõ­åÇÏ, ÇëÏ ½·³­ÉÇ Ù³­ëÁ` 100 ѳ­½³­ñ³­íáñ­Ý»­ñÇ Ñ³ë­ÝáÕ: ä³ñ½­í»É ¿, áñ ëñ³Ýù ϳ­ñáÕ »Ý ³­é³­ç³ó­Ý»É ½³­Ý³­½³Ý µ³ñ­¹áõíÛáõÝ­ Ý»ñ` ³ëíٳ­ÛÇó ÙÇÝ㢠³­É»ñ­·Ç³, Ñáñ­ Ùá­Ý³É ˳ݭ·³­ñáõÙ­Ý»ñ, ù³Õó­Ï»Õ, í»­ ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý µÝáõÛ­ÃÇ ËݹÇñÝ»ñ: ì»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ù³­ ëÇÝ Ëá­ë»­ÉÇë ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ÑÇ­ß³­ï³­Ï»É ݳ¢ ëÝáõÝ­¹Á. ÝáõÛÝ ùÇ­Ùdz­Ï³Ý ѳÛï­ Ý³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ï»Õ »Ý ·ïÝáõÙ ¢ ëÝݹ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ: ²Ûë­å»ë ³­í»­ÉÇ ¿­Å³Ý ¿. ³Ý­·³Ù ѳ­ó³Ù­Ã»ñ­ùÇ ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ÏÇ­ñ³é­íáõÙ »Ý ϳ­ Ûáõ­Ý³­óáõ­óÇã­Ý»ñ áõ ͳí³ÉÝ ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³­ Ýá­ñ»Ý ³­í»­É³ó­ÝáÕ Ñ³­í»­ÉáõÙ­Ý»ñ, á­ñáÝù ÃáõÛÉ »Ý ï³­ÉÇë ÷áùñ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñáí Ù»Í û­·áõï­ ëﳭݳÉ: ²Ûë­åÇ­ëáí, Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ùÇ­Ùdz­Ï³­ÝÇ áõ ϳë­Ï³­Í»­ÉÇ ÑáõÙ­ùÇ ÙÇ §å³­Ñ»ëï¦, á­ñÇ Ñ»ï¢³Ýù­Ý»ñÝ ³Ý­Ý³­Ë³­¹»å ϳ­Ûáõ­Ýáõí Û³Ùµ ù³Û­ù³­ÛáõÙ »Ý Ù³ñ­¹áõ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ: Àëï µ³½­Ù³­ÃÇí áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ` ¹ñ³Ýù Ûáõ­ñû­ñÇ­Ý³Ï Ï»Ý­ë³­µ³­Ý³­Ï³Ý ½»Ýù »Ý Ñëï³Ï Ý峭ﳭϳ­Ï»­ïáí` ѳñ­ í³­Í»É ÏáÝÏ­ñ»ï »ñÏñ­Ý»­ñÇ í»­ñ³ñ­ï³¹­ ñá­Õ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ: ê³ Ñ³ï­Ï³­å»ë ÏÇ­

ñ³­é»­ÉÇ ¿ ½³ñ­·³­óáÕ Ï³Ù å³­ï»­ñ³½­ÙáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ. ÇÝã­å»ë ѳÛï­ÝÇ ¿` ãϳݭ˳­ ï»ë­í³Í Ç­ñ³­íǭ׳ϭݻ­ñáõÙ` ³ñ­Ñ³­íÇñù­ Ý»­ñ, å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñ, »ñÏñ­Ý»­ñÁ ÙÇÙ­Û³Ýó Ñáõ­Ù³­ÝÇ­ï³ñ û·­ÝáõÃ­Û³Ý ï»ë­ùáí ѳ­ ×³Ë »Ý ëÝݹ³Ù­Ã»ñù áõ ¹»­Õá­ñ³Ûù, ³­é³­ çÇÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõÃ­Û³Ý å³ñ³·³Ý»ñ ÷á­Ë³Ý­óáõÙ, á­ñáÝù, û­ñ»Ý­ùáí ë³Ñ­Ù³Ý­ í³Í ϳñ­·áí, ϳ­ñáÕ »Ý ¢ ã³Ýó­Ý»É ݳ˭ ݳ­Ï³Ý ÷áñ­Ó³ùÝ­ÝáõíÛáõÝ: ºí ³Ý­Ñ³Ûï ͳ·­Ù³Ý áõ ÑáõÙ­ùÇ, ų٭ϻ­ï³Ýó, ·»­Ý»­ ïÇÏ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ »ÝóñÏí³Í ëÝݹ³Ù­Ã»ñùÝ áõ ¹»­Õ³Ý­Ûáõ­Ã»­ñÁ, áñ­ å»ë ϳ­ÝáÝ, ѳñ­í³­ÍáõÙ »Ý ÃÇ­ñ³­ËÇÝ: ²Ý­ó³Í 20 ï³­ñáõÙ` ³Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý Ó»éù­ µ»­ñáõ­ÙÇó Ç í»ñ, µ³­½áõÙ ¿ÇÝ Ñ³Û Åá­Õáíñ­ ¹Ç í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³­Ýáõí۳ÝÝ áõ ·»­Ýá­ ýáÝ­¹ÇÝ áõÕÕ­í³Í Ù³ñ­ï³Ñ­ñ³­í»ñ­Ý»­ñÁ: î³­ñÇ­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ñ³Û »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ ÏñÃáõíÛáõÝ ëï³­ó³Ý µ³­ó³ñ­Ó³­Ï³­å»ë

ä³ñ½­í»É ¿, áñ ÏáëÙ»ïÇÏ ÙÇçáóÝ»ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ³­é³­ ç³ó­Ý»É ½³­Ý³­½³Ý µ³ñ­ ¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ` ³ëíٳ­ÛÇó ÙÇÝ㢠³­É»ñ­·Ç³, Ñáñ­Ùá­Ý³É ˳ݭ·³­ñáõÙ­Ý»ñ, ù³Õó­ Ï»Õ, í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­ Ï³Ý µÝáõÛ­ÃÇ ËݹÇñÝ»ñ: ãç»­éáõó­íáÕ ¹³­ë³­ë»Ý­Û³Ï­Ý»­ñáõÙ: ØÇÝã ûñë ¿É Ï³Ý ¹åñáó­Ý»ñ, áñ­ï»Õ ÓÙé³Ý ³­ÙÇë­Ý»­ñÇÝ +1-+4 ³ë­ïǭ׳­ÝÇ å³Û­Ù³Ý­ Ý»­ñáõÙ Ç­ñ»Ýó í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³­Ýáõí ÛáõÝÝ »Ý íï³Ý­·áõÙ ³­å³­·³ Ñ³Û Ù³Û­ñ»ñÝ áõ ѳۭñ»­ñÁ: ºí áõ­ñ»ÙÝ, å³ï­×³­é³­µ³Ý­ í³Í ¿ ѳۭϳ­Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí۳­Ý Ù»ç ³Ûë­ù³Ý ï³­ñ³Í­í³Í ÑÕÇáõÃ­Û³Ý Áݭóó­ ùÇ, ÍÝݹ³­µ»­ñ³­Ï³Ý áõ Ñ»ïÍÝÝ­¹³­µ»­ñ³­

6

7


ì»ñ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝ

ÐЭ ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ýáñ Ñ»­ ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³ñ¹­ ÛáõÝù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ` г­ Û³ë­ï³­ÝáõÙ í»ñ­çÇÝ ï³­ëÁ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ³Ýåï­Õáõí Ûáõ­ÝÁ ·ñ»­Ã» ÏÇ­ëáí ã³÷ Ýí³­½»É ¿:

ï³­ñÇ ³Ýåï­ÕáõíÛáõÝ ³ñ­Ó³­Ý³·ñ­í»É ¿ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ï³­ñÇ­ùÇ Ï³­Ý³Ýó 16,8 ïá­Ïá­ëÇ Ùáï` ݳËáñ¹ ï³ë­Ý³Ù­Û³­ ÏÇÝ ·ñ³Ýó­í³Í 31,5 ïá­Ïá­ëÇ Ñ³­Ù»­Ù³ï: ÆëÏ ½³ñ­·³­ó³Í ϳ٠í»ñ­çÇÝ ßñç³­ÝáõÙ å³­ï»­ñ³½Ù ã³å­ñ³Í, ϳ­ÛáõÝ ïÝï»­ ë³­Ï³Ý ½³ñ­·³ó­í³­ÍáõíÛáõÝ áõÝ»óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ³ÛÉ »Ý í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­ ϳ­Ýáõí۳­ÝÁ ëå³é­Ý³­óáÕ íï³Ý·­Ý»­ñÁ: ê³­éÁ å³­ï»­ñ³½­ÙÁ ¹ñë­¢áñ­íáõÙ ¿ ÑÇÙ­ ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÃÙñ³Ý­Ûáõ­Ã»­ñÇ ³­Ýû­ñǭݳ­Ï³Ý ï³­ñ³Í­Ù³Ùµ. ë³ ³ñ­¹»Ý Éáõñç ËݹÇñ ¿ ѳï­Ï³­å»ë èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ, ºí­ñá­å³­ÛÇ áõ ²ØÜ-Ç Ñ³­Ù³ñ: Ødzݭ߳­Ý³Ï ϳñ¢á­ñ³­ ·áõÛÝ ·áñ­ÍáÝ »Ý ݳ¢ »ñÏ­ñáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í µ³ñ­ù»­ñÁ, ³­í³Ý­¹áõÛíݻñÝ áõ ³­½³­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ßñ糭ݳ­ÏÁ: Üßí³Í ·áñ­ÍáÝ­Ý»­ñÁ Ýå³ë­ïáõÙ »Ý ѳï­Ï³­å»ë ¹»­é³­Ñ³ë­Ý»­ ñÇ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý íï³Ý·­Ù³­ÝÁ` ÃÙñ³Ý­Ûáõ­ û­ñÁ, ³Ý­Ï³­ÝáÝ ë»­é³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ, ³Ý­ã³­ ÷³­Ñ³ë­Ý»­ñÇ ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ¢ ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý Áݹ­Ñ³ï­Ù³Ý óáõ­ó³­ÝÇß­Ý»­ñÁ µ³ñÓ­ñ³­Ó³Û­ ÝáõÙ »Ý ݳ¢ ³Ûë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ ëå³é­Ý³­ óáÕ íï³Ý­·Ç Ù³ëÇÝ: гï­Ï³Ý­ß³­Ï³Ý ¿, áñ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ ëå³é­Ý³­óáÕ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ËݹÇñ Ñ»­éáõ ¿ ï»­Õ³­ÛÇÝ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³­Éáõó. ³ÛÝ Ý³¢ ų­é³Ý­·³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý áõ ß³­ñáõ­ ݳ­Ï³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ïáõÙ­Ý»ñ áõ­ÝÇ:

¶Ç­ïáõÃ­Û³Ý ¢ û­ñ»Ý­ùÇ í»­ñ³Ñë­Ïá­ÕáõíÛáõÝ

ϳÝ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ µÅÇßÏ­Ý»­ñÇÝ ³ñ­Ñ»ë­ï³­ÍÇÝ áõ ³Ý­Ý³­Ë³­¹»å Ãí³­óáÕ ËݹÇñ­Ý»ñÝ áõ µ³ñ­¹³­óáõÙ­Ý»­ñÁ, 㿱 áñ Ù»Ýù ¿É å³­ ï»­ñ³½Ù ³å­ñ³Í, ½³ñ­·³­óáÕ å»­ïáõí ÛáõÝ »Ýù... »å»ï å»ïù ¿ Ýß»É, áñ ÐЭ ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ýáñ Ñ»­ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝù­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ` г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ í»ñ­ çÇÝ ï³­ëÁ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ³Ýåï­ÕáõíÛáõ­ ÝÁ ·ñ»­Ã» ÏÇ­ëáí ã³÷ Ýí³­½»É ¿: ²Ýó­³Í

8

6

²ÐÎ-Ý ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ ¿ áñ­ å»ë ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý, Ñá­·»­Ï³Ý ¢ ëá­ódz­É³­ Ï³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝ, ¢ áã û ½áõï ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³­ñ³ï­ Ý»­ñÇ µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ: ì»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­ Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ï³ñ¢áñ µ³Õ­Ï³­óáõ­óÇãÝ ¿: γ­ÑÇ­ñ»áõÙ 1994 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ¶áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Íñ³·­ñÇ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í »­ñ³ß­Ë³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³­Ó³ÛÝ` í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­ çáõíÛáõ­ÝÁ »Ý­Ã³¹­ñáõÙ ¿ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý áõ ëá­ódz­É³­Ï³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝ ¢ áã ÙdzÛÝ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, ¹ñ³Ýó ýáõÝÏ­ódz­Ý»­ñÇ Ï³Ù ¹ñ³Ýó ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ: ²Ûë­åÇ­ëáí, í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý Ýáñ­Ù³É ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ µ³­í³­ñ³ñ­ í³Í ¢ ³Ýí­ï³Ý· ë»­é³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇ ³­å³­ Ñá­íáõÙ, ÍÝ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ,

ÇÝã­å»ë ݳ¢ ÍÝ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý áõ ÑÕÇáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³­ÏÇ ÇÝù­Ýáõ­ñáõÛÝ á­ñá­ßáõÙ: ´Åßϳ­ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ í»­ñ³ñ­ ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ ÝáõíÛáõÝ Ñ³ë­Ï³­óáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ ÙÇï­í³Í ¿ ÁÝ­ï³­Ý»­Ï³Ý »ñ­ç³Ý­Ïáõí۳­ÝÁ, Ñݳ­ñ³­ íá­ñÇÝë ³­éáÕç Ýáñ ë»ñÝ­¹Ç Ó¢³íáñÙ³ÝÁ: سñ­¹áõ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­ çáõÃ­Û³Ý ¢ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý Ç­ñ³­ íáõÝù­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ÐЭ û­ñ»ÝùÝ ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ 2002Ã: ú­ñ»Ý­ùáí ϳñ­·³­íáñ­íáõÙ »Ý Ù³ñ­¹áõ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõí Û³Ý å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý, í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ ³­å³­Ñáí­Ù³Ý, í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­ Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïáõÙ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­ Ý»­ñÇ ÏÇ­ñ³é­Ù³Ý ϳñ­·Ý áõ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ¹ñ³Ýó Ñ»ï ϳå­í³Í ³ÛÉ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ú­ñ»Ý­ùáí ϳñ­·³­ íáñ­íáÕ ÑÇ٭ݳ¹­ñáõÛíݻ­ñÁ ï³­ñ³Í­íáõÙ »Ý г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ù³­ Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ, г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ µÝ³Ï­íáÕ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ ¢ ù³­Õ³­ ù³­óÇáõíÛáõÝ ãáõ­Ý»­óáÕ ³Ý­Ó³Ýó íñ³, ÏÇ­ ñ³é­íáõÙ »Ý ݳ¢ ³ÛÝ Ç­ñ³­í³­µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ó³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ, áõÙ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Ûáõ­ÝÁ ÐЭ-áõ٠ϳå­í³Í ¿ Ù³ñ­¹áõ í»­ñ³ñ­ ï³¹­ñá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ»ï: ú­ñ»Ý­ùÇ Ñ³­ Ù³­Ó³ÛÝ` Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ù³ñ¹ Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ ÇÝù­Ýáõ­ñáõÛÝ ïÝû­ñÇ­Ý»É Çñ ë»­é³­Ï³Ý áõ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ, »­Ã» ¹ñ³ÝÇó ãÇ íï³Ý­·íáõÙ ³Û­Éáó ³­éáÕ­çáõí ÛáõÝÁ: ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ Ý»­ñ³­éáõÙ ¿ ÁÝ­ï³­ÝÇù ϳ½­Ù»­Éáõ, »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ÍÝí»­Éáõ ų­Ù³­ ݳ­Ï³­Ñ³ï­í³ÍÝ áõ ÃÇ­íÁ á­ñá­ß»­Éáõ ³­½³­ ïáõíÛáõ­ÝÁ: Àݹ á­ñáõÙ, ³Ûë ѳñ­óáõÙ ³Ý­Ñ³ïÝ ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ å³ßï­å³Ý­ í³Í ¿ ×ÝßÙ³Ý µá­Éáñ Ó­¢»­ñÇó, ë»­é³­Ï³Ý ß³­Ñ³­·áñ­Íáõ­ÙÇó, µéÝáõíÛáõ­ÝÇó, ѳñ­Ï³­ ¹Çñ ÑÕÇáõíÛáõ­ÝÇó, ³­µáñ­ïÇó, ³Ù­É³­óáõ­ ÙÇó, í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­ íáõÝù­Ý»­ñÇ ³ÛÉ Ë³Ë­ïáõÙ­Ý»­ñÇó: гݭ·³­ Ù³Ýù­Ý»ñ, á­ñáÝù ãݳ­Û³Í û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý Ñëï³Ï ϳñ­·³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇÝ áõ ÙÇ­ç³½­·³­ ÛÇÝ Ñ³Ý­ñáõÃ­Û³Ý áõ­ß³¹­ñáõí۳­ÝÁ, ß³­ñáõ­ ݳ­ÏáõÙ »Ý ³ñ­¹Ç³­Ï³Ý ÙݳÉ: سñ¹­Ï³­ÛÇÝ ³­Ýû­ñǭݳ­Ï³Ý ³é¢ïñÇ ¹»å­ù»­ñÇ ¹³­ï³­ å³ñ­ïáõÙÝ ³ë­í³­ÍÇ ßñ糭ݳϭݻ­ñáõÙ ¿: ²Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ Éñç³­·áõÛÝ ËݹÇñ ¿ ѳï­Ï³­å»ë ¹»­é³­Ñ³ë­Ý»­ñÇ ßñç³­ÝáõÙ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ ѻ­ÉÁ: г­Û³ë­ï³Ý­Û³Ý û­ñ»Ýë¹­ñáõí ÛáõÝÝ ³Ûë ѳñ­óÁ ϳñ­·³­íá­ñáõÙ ¿` ѳï­


ì»ñ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝ

ϳ­å»ë áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­Ý»­Éáí ¹»­é³­ ѳë­Ý»­ñÇ ë»­é³­Ï³Ý ¹³ë­ïdz­ñ³­Ïáõí۳ÝÝ áõ ë»­é³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ÑÇ٭ݳËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÇÝ: ú­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ³­éáõ­Ùáí ϳñ¢áñ­íáõÙ ¿ ¹»­é³­Ñ³ë­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­½»­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ë»­é³­Ï³Ý Ñ³­ëáõ­Ý³ó­ Ù³Ý, ë»­é³­Ï³Ý ¢ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ñ³ñ­ó»­ñÇ, ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý Áݹ­Ñ³ï­Ù³Ý, ë»­é³­í³­ñ³Ï­Ý»­ñÇ, ³Û¹ ÃíáõÙ` Ù³ñ­¹áõ Ç­Ùáõ­Ý³­ÛÇÝ ³Ý­µ³­í³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý í³­ñ³­ ÏÇ (ØƲì) ϳݭ˳ñ­·»É­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³­ ϳ­ÏÇó ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ³ÝÑ­ñ³­ Å»ßï ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇ ïÇ­ñ³­å»ï­Ù³­ÝÁ: ì»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ³­å³­Ñáí­Ù³Ý áõ å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ËݹǭñÁ Ùßï³­å»ë ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ñ³Ý­ñáõÃ­Û³Ý áõ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ñ»­Õǭݳ­Ï³­íáñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ­ß³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝáõÙ ¿, ÇÝã­å»ë û­ñǭݳÏ` زÎ-Ç ´Ý³Ï­ãáõí Û³Ý ÑÇ٭ݳ¹­ñ³­ÙÇ (ز´Ð), á­ñÇ ·É˳­íáñ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ ³­ç³Ï­ó»É »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ` ïñ³­ Ù³¹­ñ»­Éáõ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­ çáõÃ­Û³Ý ¢ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ åɳ­Ý³­íáñ­Ù³Ý á­ñ³Ï­Û³É ͳ­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñª ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý ÁÝï­ñáõÃ­Û³Ý ÑÇ­ÙáõÝ­ùáí, ÇÝã­å»ë ݳ¢ Ó­¢³­íá­ñ»É µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­ Ù³ÝÝ ³éÝã­íáÕ Íñ³·­ñ»ñ: ز´Ð-Á µÝ³Ï­ ãáõÃ­Û³Ý ¢ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­ çáõÃ­Û³Ý Íñ³·­ñ»­ñÇ ýǭݳݭ볭íáñ­Ù³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ëá­ßá­ñ³­·áõÛÝ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ³Õµ­ÛáõñÝ ¿: 1969Ã. Çñ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝÝ ëÏë»­Éáõó Ç í»ñª ز´Ð-Á ½³ñ­·³­óáÕ »ñÏñ­ Ý»­ñÇÝ ïñ³­Ù³¹­ñ»É ¿ ·ñ»­Ã» 6 ÙÉñ¹­ ²ØÜ ¹á­É³­ñÇ ³­ç³Ï­óáõíÛáõÝ: ²ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»ñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÇë ز´Ð-Ý­ ³ß­Ë³­ïáõÙ ¿ ²­ÐÎ-Ç, زÎ-Ç Ø³Ý­Ï³­Ï³Ý ÐÇ٭ݳ¹­ñ³­ÙÇ (زØÐ), زÎ-Ç ØƲì/ÒƲÐ-Ç Ñ³ñ­ó»­ ñáí ѳ­Ù³­ï»Õ Íñ³·­ñÇ (ز­ÒƲÐ), г­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ ´³Ý­ÏÇ, §Îßé³­¹³ï­í³Í ѳۭñáõÃ­Û³Ý ¢ Ù³Û­ñáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ý»­¹»­ñ³­ódz­ÛǦ (IPPF), ´Ý³Ï­ãáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ËáñÑñ­¹Ç, §ö³Ã­ý³ÛÝ­¹»ñ Çݭûñ­Ý»ßÝ­ ÉǦ, §²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇ å³ï­ ß³× ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñÇ Íñ³·­ñǦ (PATH) ¢ µÝ³Ï­ãáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ϳ­Ý³Ýó ÑÇ٭ݳ­Ñ³ñ­ ó»­ñáí ½µ³Õ­íáÕ µ³½­Ù³­ÃÇí ³ÛÉ Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï: ز´Ð-Ý­ ³­é³ÝÓ­ ݳ­Ñ³­ïáõÏ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¿ ¹³ñÓÝáõÙ ³ñ­ï³­Ï³ñ· Ç­ñ³­íǭ׳ϭݻ­ñáõÙ ·ïÝíáÕ ¹»­é³­Ñ³ë­Ý»­ñÇ ¢ ϳ­Ý³Ýó í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­ Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ï³­ñÇù­Ý»­ñÇÝ: гï­

ϳ­å»ë û­Å³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ ¿ óáõ­ó³­µ»ñ­íáõÙ á­ñ³Ï­Û³É í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­ çáõÃ­Û³Ý Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ` ³Ý­Ñ³­ï³­ Ï³Ý ÁÝï­ñáõÃ­Û³Ý ÑÇ­ÙáõÝ­ùáí: ÐÇ٭ݳ­Ï³Ý ï³ñ­ñ»ñÝ »Ý ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ åɳ­Ý³­íáñ­Ù³Ý ϳ­ñÇù­Ý»­ñÇ µ³­í³­ñ³­ñáõ­ÙÁ, Ù³Û­ñ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ³­å³­Ñá­íáõ­ÙÁ, ٳݭϳ­Ï³Ý Ù³­Ñ³­óáõÃ­Û³Ý Ïñ׳­ïáõ­ÙÁ, ë»­é³­í³­ñ³Ï­

γñ¢áñ­íáõÙ ¿ ¹»­é³­ ѳë­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­½»­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ë»­é³­Ï³Ý Ñ³­ëáõ­Ý³ó­Ù³Ý, ë»­é³­Ï³Ý ¢ í»­ñ³ñ­ï³¹­ ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõí۳­ ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ñ³ñ­ó»­ñÇ, ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ³ñ­Ñ»ë­ï³­ Ï³Ý Áݹ­Ñ³ï­Ù³Ý ¢ ³ÛÉ ËݹÇñÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ: è³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Ùá­ï»­ óáõÙ Ù³ñ­ï³Ñ­ñ³­í»ñ­Ý»­ñÇÝ

Ý»­ñÇ ¢ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç í³­ñ³Ï­Ý»­ñÇ Ï³Ý­Ë³ñ­·»­Éáõ­ÙÁ, ØƲì/ ÒƲÐ-Ç Ï³Ý­Ëáõ­ÙÁ: ²­é³Ýӭݳ­Ñ³­ïáõÏ áõ­ ß³¹­ñáõÃ­Û³Ý »Ý ³ñ­Å³­Ý³­ÝáõÙ ë»­é³­Ï³Ý ¢ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Í³­ é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ½á­ñ³ó­Ù³Ý Íñ³·­ñ»­ñÁ:

ì»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ ÝÁ »ñÏ­ñÇ Ñ½á­ñáõÃ­Û³Ý áõ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ é»­ ëáõñë­Ý»­ñáí µ³ñ­·³­í³×­Ù³Ý ÑÇÙùÝ ¿: ²ÛÝ ï­¢³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý ÃÇ­ñ³Ë ¿ ë³­éÁ áõ ãѳۭﳭñ³ñ­í³Í å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñáõÙ: ì»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ ëå³é­Ý³­óáÕ íï³Ý­·Á Éñç³­·áõÛÝ ëå³é­ ݳ­ÉÇù ¿` áõÕÕ­í³Í ³½­·Ç ³­å³­·³ Édzñ­ Å»ù áõ ³­éáÕç ·á­Ûáõí۳­ÝÁ: àõë­ïÇ Ï³ñ¢áñ ¿ ³½­·³­ÛÇÝ ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý ³Ûë µ³­Õ³¹­ ñÇ­ãÇ Ýϳï­Ù³Ùµ 廭ﳭϳÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ: º­Ï»É ¿ ïÝï»­ë³­Ï³Ý ß³ÑÝ ³½­·Ç ³Ýí­ï³Ý· áõ ³­éáÕç ³­å³­·³­ÛÇÝ »ñÏ­ñáñ­¹»­Éáõ ų­Ù³­ ݳ­ÏÁ:

6

9


ì»ñ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝ

ù » ó ­ ³ ß ­ õ á · ¼ ñ Ç Ï ­ ³ ­ ë õ á ­ ñ Ç í ¦ ó Ç ­ ñ » Ý ­ ñ » §Ýí

ÝÇ

­Ý³ ¶ñÇ·áñÛ³

ÜÛáõ­ÃÁª Èdz

ì

»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ ³­í»­É³­ó»É »Ý ³Ýåï­Õáõí۳Ý, íÇ­ÅáõÙ­ Ý»­ñÇ ¢ åïÕÇ` ï³ñ­µ»ñ ³­ñ³ï­Ý»­ñáí ÍÝí»­Éáõ ¹»å­ù»­ñÁ: êñ³Ýó å³ï׳éÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ë»­é³­Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí ÷á­Ë³Ýó­í³Í ï³ñ­µ»ñ í³­ñ³Ï­Ý»ñÝ »Ý: سë­Ý³­·»ï­Ý»ñÝ ³ÛÝ Ï³ñ­ÍÇ­ùÇÝ »Ý, áñ »ñ¢áõ­ÃÁ ·ÉáõË µ³ñÓ­ ñ³ó­ñ»ó ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï, »ñµ Ù»ñ ïÕ³­ Ù³ñ­¹ÇÏ ·áõ­Ù³ñ í³ë­ï³­Ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ѳÛïÝ­í»­óÇÝ û­ï³ñ ³­÷»­ñáõÙ: ÆëÏ ³ñ­ï³·­Ý³ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó ѳ­Ï³­é³Ï ë»­ éÁ ãí»­ñ³­¹³ñ­Ó³í Ó»é­Ýáõ­Ý³ÛÝ` Ýñ³Ýù ϳ­åáó­Ý»­ñáí ·áõ­Ù³ñ­Ý»ñ µ»­ñ»­Éáõó µ³­ óÇ, Ç­ñ»Ýó ϳ­Ý³Ýó §ÝíÇ­ñáõÙ ¿Çݦ ݳ¢... í³­ñ³Ï­Ý»ñ: ò³­íáù, »ñ¢áõÛ­ÃÁ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿: »­Ù³­ÛÇ ßáõñç ½ñáõ­ó»É »Ýù §êµ. ¶ñÇ­·áñ Èáõ­ë³­íá­ñÇ㦠µÅßϳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ Ù³Ý­Ï³­µ³ñÓ·Ç­Ý»­Ïá­Éá· ÐéÇ÷­ëÇ­Ù» ì³ñ­¹³Ý­Û³­ÝÇ Ñ»ï: ÐÕÇáõí۳­ÝÁ íݳ­ëáÕ í³­ñ³Ï­Ý»­ñÁ ï³ñ­µ»ñ »Ý. òÇ­ïá­Ù»­·³­Éá­íÇ­ñáõ­ëÁ Ñ»ñ­å»ë­Ý»­ñÇ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇÝ å³ï­Ï³­ÝáÕ í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿: ²ÛÝ áõ­Ý»­ÝáõÙ ¿ ßáõñç í³Ã­ ëáõÝ ûñ ·³ÕïÝÇ ßñç³Ý, á­ñÇó Ñ»­ïá ³Ý­ÙÇ­ ç³­å»ë Ç­ñ»Ý ½·³ó­Ý»É ¿ ï³­ÉÇë µ³ñÓñ ç»ñ­Ùáõí۳ٵ, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ãáõ­Éáõí۳ٵ,

10

6

·É˳­ó³­íáí ¢ ³ÛÉÝ, ÇëÏ Ñ»­ï³­·³­Ûáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ µ³ñ­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñ ³é³ç³óÝ»É: òÇ­ïá­Ù»­·³­Éá­íÇ­ñáõëÝ ³Ë­ï³­Ñ³­ñáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ÙÇ ß³ñù ûñ­·³Ý­Ý»ñ, ³Û¹ ÃíáõÙ` »­ñǭϳ٭ݻ­ñÁ, ÉÛ³ñ­¹Á, ÙÇ­½³­ë»­é³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ûñ­·³Ý­Ý»­ñÁ, ³ñ­·³Ý­¹Á ¢ ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÁ: ìÇ­ñáõ­ëÇ í³­ñ³­ÏÁ ï»­ÕÇ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ û­¹³­Ï³­Ãǭɳ­ÛÇÝ ×³­Ý³­å³ñ­ Ñáí` ëÏë³Í ÷éßïá­óÇó ÙÇÝ㢠áÕ­çáõÛ­ÝÇ Ñ³Ù­µáõÛñ, ÷á­Ë³Ýó­íáõÙ ¿ ݳ¢ ë»­é³­Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí, ³ñ­Û³Ý ÷áË­Ý»­ñ³ñÏ­Ù³Ý Ï³Ù ûñ­·³Ý­Ý»­ñÇ ÷áË­å³ï­í³ëï­Ù³Ý ÙÇ­çá­óáí: гï­Ï³­å»ë íï³Ý­·³­íáñ ¿, »­Ã» ³Û¹ íÇ­ñáõ­ëáí í³­ñ³Ï­íáõÙ ¿ ÑÕÇ ÏÇ­ ÝÁ. ¹³ ϳ­ñáÕ ¿ ³­í³ñï­í»É ã½³ñ­·³­óáÕ ÑÕÇáõí۳ٵ, íÇ­ÅáõÙ­Ý»­ñáí, á­ñáß ¹»å­ù»­ ñáõÙ »­ñ»­Ë³Ý ÍÝíáõÙ ¿ ·ÉËáõ­Õ»­ÕÇ ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: лñ­å»ë Ïáã­íáÕ íÇ­ñáõ­ëÁ, á­ñÁ ÉÇ­ÝáõÙ ¿ »ñ­Ïáõ ï»­ë³­ÏÇ` Ñ»ñ­å»ë Ù»Ï ¢ Ñ»ñ­å»ë »ñ­Ïáõ: лñ­å»ë Ù»­ÏÁ ɳ­µÇ³É ï»­ë³ÏÝ ¿, áñÝ ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿ ßáõñ­Ã»­ñÇ ßñç³­ ÝáõÙ: ÆëÏ Ñ»ñ­å»ë »ñ­Ïáõ­ëÁ 뻭鳭ϳÝ` ·»­ÝÇ­ï³É Ñ»ñ­å»ëÝ ¿, á­ñÁ ÷á­Ë³Ýó­íáõÙ ¿ ÙÇ­½³­ë»­é³­Ï³Ý ׳­Ý³­å³ñ­Ñáí: úñ­·³­ Ýǽ٠ݻñ­Ã³­÷³Ý­ó³Í íÇ­ñáõ­ëÁ ï³­ñ³Í­ íáõÙ ¿ ÝÛ³ñ­¹³­Ã»­É»­ñáí ¢ Ý»ñ­Ëáõ­ÅáõÙ ÝÛ³ñ­¹³ñ­Ù³ï­Ý»ñ: ÐÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝÝ ³ñ­­ ﳭѳÛï­íáõÙ ¿ ³Û­ñá­óÇ, ùá­ñÇ ¢ ͳ­Ïáó­Ý»­

ñÇ ½·³­óáõ­Ùáí ³ñ­ï³­ùÇÝ ë»­é³­Ï³Ý ûñ­ ·³Ý­Ý»­ñÇ ¢ ѻ߭ïá­óÇ ßñç³­ÝáõÙ, Áݹ­Ñ³­ Ýáõñ Ãáõ­Éáõí۳ٵ, ç»ñ­ÙáõÃ­Û³Ý µ³ñÓ­ñ³­ óáõ­Ùáí, ³Ë­ï³­Ñ³ñ­Ù³Ý ßñç³­ÝáõÙ ÷áù­ ñÇÏ Ï³ñ­ÙÇñ µÍ»­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ùµ, á­ñáÝù Ó­¢³­íá­ñáõÙ »Ý µßïÇÏ­Ý»ñ ¢ å³ïé­í»­Éáí` ³­é³­ç³ó­Ýáõ٠ϳñ­ÙÇñ ·áõÛ­ÝÇ ó³­íáï Ëá­ ó»ñ: ê³ ÝáõÛÝ­å»ë ϳ­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³ó­Ý»É íÇ­ÅáõÙ­Ý»ñ ¢ åïÕÇ ï³ñ­µ»ñ ³­ñ³ï­Ý»ñ: øɳ­ÙÇ­¹Çá­½Á ë»­é³­Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­ Ñáí ÷á­Ë³Ýó­íáÕ ³­Ù»­Ý³­ï³­ñ³Í­í³Í ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¿ ¢ ѳ­×³Ë ѳݭ ¹Ç­åáõÙ ¿ ³ÛÉ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï: γ­Ý³Ýó Ùáï ³Ûë íÇ­ñáõ­ëÁ ϳ­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³ó­Ý»É ³Ýåï­ÕáõíÛáõÝ, ³ñ­ï³ñ­ ·³Ý­¹³­ÛÇÝ ÑÕÇáõíÛáõÝ ¢ ³ÛÉÝ: àñ­å»ë ϳ­ÝáÝ ùɳ­ÙÇ­¹Çá­½Á ÑÕÇ Ï³­Ý³Ýó Ùáï Áݭó­ÝáõÙ ¿ ³­é³Ýó ³Ë­ï³­ÝÇ­ßÝ»­ñÇ: øɳ­ÙÇ­¹Çá­½Á ѳ­×³Ë µ»­ñáõÙ ¿ ݳ¢ ÙÇ­ ½áõ­ÕÇ­Ý»­ñÇ, ³ñ­·³Ý­¹Ç å³­ñ³­Ýá­óÇ ¢ ѻ߭ ïá­óÇ ³Ë­ï³­Ñ³ñ­Ù³Ý: ì³­ñ³­ÏÁ ϳ­ñáÕ ¿ ÷á­Ë³Ýó­í»É ݳ¢ Ýá­ñ³­ÍÇÝ­Ý»­ñÇÝ: Úáõ­ ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï³­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ùɳ­ÙÇ­ ¹Çá­½áí ÑÇ­í³Ý­¹³­ÝáõÙ ¿ Ùá­ï³­íá­ñ³­å»ë 90.000 Ù³ñ¹: ²Ûë íÇ­ñáõ­ëÇ ·³Õï­ÝÇ ßñç³­ÝÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ 5-30 ûñ: îáù­ëáå­É³½­Ùá­½Á Ù³ñ­¹áõÝ ¿ ÷á­Ë³Ýó­ íáõ٠ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇó ϳ٠í³ï »­÷³Í ÙëÇó, ÇÝã­å»ë ݳ¢ Ù³­ùáõñ ãÉí³­ó³Í µ³Ý­


ì»ñ³ñï³¹ñáÕ³Ï³Ý ³éáÕçáõÃÛáõÝ

ç³­ñ»­Õ»­ÝÇó: ²Ûë í³­ñ³­ÏÇ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý ³­é³­ç³­Ý³É ³Ýåï­ÕáõíÛáõÝ, ã½³ñ­·³­ óáÕ ÑÕÇáõíÛáõÝ, íÇ­ÅáõÙ­Ý»ñ ϳ٠åïÕÇ ³­ñ³ï­Ý»ñ: àõ­ñÇáå­É³½­Ùá­½Á µ³­í³­Ï³­Ý³­ã³÷ ï³­ñ³Í­í³Í ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿: ²ÛÝ ë»­é³­ Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí ÷á­Ë³Ýó­íáÕ í³­ñ³Ï ¿: ÐÕÇ Ï³­Ý³Ýó Ùáï ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ ¿ íÇ­ ÅáõÙ, ÙÇ­½áõ­ÕÇ­Ý»­ñÇ ³Ë­ï³­Ñ³­ñáõÙ: ²ÛÅÙ ß³ï »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ³ÛÝ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ »Ý áñ­å»ë å³Û­Ù³­Ý³­Ï³Ý ³Ë­ï³­ÍÇÝ ÙÇÏ­ñáûñ­·³­ ÝǽÙ: ²Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³Ë­ï³­µ³­Ý³­ Ï³Ý Éáõñç íǭ׳ϭݻñÝ »Ý ÙÇ­½áõ­ÏÇ, ÙÇ­½³­ å³ñ­ÏÇ, ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ¢ ÷áùñ ÏáÝ­ùÇ ûñ­·³Ý­Ý»­ñÇ µáñ­µá­ù³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÁݭóó­ Ý»ñÁ, á­ñáÝù ϳ­ñáÕ »Ý ³Ýåï­ÕáõÃ­Û³Ý ¢ ³ñ­ï³ñ­·³Ý­¹³­ÛÇÝ ÑÕÇáõÃ­Û³Ý å³ï­×³é ¹³é­Ý³É: îñÇ­Ëá­Ùá­Ýdz­½Á í³­ñ³­ÏÇã µáñ­µá­ù³­ ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿, á­ñÁ ÷á­Ë³Ýó­íáõÙ ¿ ë»­é³­Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí: γ­Ý³Ýó Ùáï ïñÇ­Ëá­Ùá­Ýdz½Ý ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿ ѻ߭ïá­óáõÙ ¢ ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ Ñ»ß­ïá­ ó³­ÛÇÝ Ù³­ëáõÙ µáñ­µá­ù³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÁݭóó­ Ý»­ñÇ ³é­Ï³­Ûáõí۳ٵ: îíÛ³É ÑÇ­í³Ý­¹áõí Û³Ý µ³ñ­¹³­óáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ ѳݭ·»ó­Ý»É ³Ýåï­Õáõí۳Ý, ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ¢ ÍÝݹ³­ µ»­ñ³­Ï³Ý å³­Ãá­É᭷dz­Ý»­ñÇ, ÍÝݹ³­µ»­

ñáõÃ­Û³Ý Ù³­Ñ³­óáõ »É­ùÇ ¢ åïÕÇ Ã»­ñ³­×Ç: ê»é³í³ñ³Ï³µ³ÝÝ»ñÇó á­Ù³Ýù åݹáõÙ »Ý ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ¢ áõ­éáõó­ù³­µ³­Ý³­ Ï³Ý ³ÛÉ íï³Ý­·³­íáñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ Ñ»ï ¹ñ³Ýó áõ­ÕÇÕ Ï³­åÇ Ù³­ëÇÝ: Þ³ï ϳñ¢áñ ¿, áñ ³­Ùáõë­ÝáõíÛáõ­ ÝÇó ³­é³ç ³­Ùáõ­ëÇÝ­Ý»­ñÁ »Ý­Ã³ñÏ­í»Ý µÅßϳ­Ï³Ý Ñ»­ï³­½á­ïáõí۳Ý: ò³­íáù, Ù»ñ »ñ­ÏáõÙ ³Ûë Ùá­ï»­óáõ­ÙÁ µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿: ºí å³ï­×³é­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿É ¹³ ¿, áñ ÑÕÇáõí Û³Ý ßñç³­Ýáõ٠ϳ٠ÍÝݹ³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá Ç Ñ³Ûï »Ý ·³­ÉÇë ïÑ³× ³­Ý³­ÏÝ­ ϳɭݻñ: ²é­Ñ³­ë³­ñ³Ï, ë»­é³­Ï³Ý ×³­Ý³­ å³ñ­Ñáí ÷á­Ë³Ýó­íáÕ í³­ñ³Ï­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ï»­ë³­Ïáí µ³½­Ù³­½³Ý »Ý: àñ­å»ë ϳ­ÝáÝ` í³­ñ³Ï­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ íÇ­ÅáõÙ­Ý»ñ »Ý ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ: ÎÝáç ³ñ­·³Ý­¹áõÙ Ó­¢³­íáñ­ íáÕ áã Édzñ­Å»ù åïáõ­ÕÁ µÝáõÃ­Û³Ý §Ý³­ ˳­Ó»é­Ýáõí۳ٵ¦ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó ¹áõñë ¿ ÙÕíáõÙ, ÇÝ­ãÁ ¹ñë­¢áñ­íáõÙ ¿ íÇÅ­Ù³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí, ѳ­Ï³­é³Ï å³­ñ³­·³­ÛáõÙ »­ñ»­Ë³Ý ³­ñ³ï­Ý»­ñáí ¿ ÍÝíáõÙ: гñÏ ¿ Ç­Ù³­Ý³É, áñ íÇ­ñáõë­Ý»ñÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó ¹áõñë ã»Ý ·³­ÉÇë ¢ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý ùݳÍ: ºñµ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ ÝÁ Ãáõ­É³­ÝáõÙ ¿, ¹ñ³Ýù ³ñíݳ­ÝáõÙ »Ý ¢ §·ñá­ÑáõÙ¦ ûñ­·³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á: ìÇ­ ñáõë­Ý»­ñÇ µáõÅ­Ù³Ý µÝáõÛÃÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ

Þ³ï ϳñ¢áñ ¿, áñ ³­Ùáõë­ÝáõíÛáõ­­ ÝÇó ³­é³ç ½áõÛ·»ñÁ »Ý­Ã³ñÏ­í»Ý µÅßϳ­Ï³Ý Ñ»­ï³­½á­ïáõí۳Ý, ÇÝãÁ, ó³­íáù, Ù»ñ »ñ­ÏñáõÙ ï»ÕÇ ãÇ áõÝ»ÝáõÙ: ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»ÉÝ ¿: ÐÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ µ³­ó³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿ Ç­Ùáõ­Ýá­ý»ñ­Ù»Ý­ï³­ÛÇÝ` ³ñ­Û³Ý ³­Ý³­ÉÇ­½Ç ÙÇ­çá­óáí, ù³­ÝÇ áñ ³ñ­Û³Ý Ù»ç ëÇݭû½­ íáõÙ »Ý ѳ­Ï³­Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»ñ ïíÛ³É ³Ý­ïÇ­ ·»Ý­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ¸ñ³­ÝÇó µ³­óÇ, Ñ»­ ï³­½áï­Ù³Ý ÙÛáõë ï³­ñ³Í­í³Í ï»­ë³ÏÝ ³ñ­·³Ý­¹Ç å³­ñ³­Ýá­óÇó í»ñó­í³Í ùëáõ­ùÇ Ù»ç ¸Ü­-Ç Ñ³Ûï­Ý³­µ»­ñáõÙÝ ¿: ÐÇ­ß»°ù, áñ ÇÝù­Ý³­µáõ­Åáõ­ÙÁ íï³Ý­ ·³­íáñ ¿: ¸áõù ϳ­ñáÕ »ù µáõ­Å»É áã ³ÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ, ϳ­ñáÕ »Ý ݳ¢ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõÃ­Û³Ý ³Ë­ï³­ÝÇ­ßÝ»ñÝ ³Ý­Ñ»­ï³­Ý³É, 볭ϳÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ÙÝáõÙ ¿ ãµáõÅ­ í³Í: ²ÛÝ­å»ë áñ ãÝãÇÝ Ï³ë­Ï³­ÍÇ ¹»å­ùáõÙ ÇëÏ ³Ý­Ñ³­å³Õ å»ïù ¿ ¹Ç­Ù»É µÅßÏÇ:

6

11


´ÅßÏ³Ï³Ý ÝáñáõÛÃÝ»ñ

²ð¶²Ü¸Æ ì¼ÆÎÆ ø²ÔòκÔÆ Î²Üʲð¶ºÈàôØ

Þ

áõñç »ñÏáõ ï³ñÇ ³é³çª ­2007Ã. ë»åï»Ùµ»ñÇÝ, ³ÙµáÕç ºíñáå³Ý ÝßáõÙ ¿ñ ÙÇ ß³ï ϳñ¢áñ Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝ. ëï»ÕÍí»É ¿ñ å³ïí³ëï³ÝÛáõà ³ñ·³Ý¹Ç í½ÇÏÇ ù³ÕóÏ»ÕÇ ¹»Ù, áñÁ í»ñçÇÝ 50 ï³ñí³ ÁÝóóùáõÙ µÅßϳ·ÇïáõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³Ù»Í Ó»éùµ»ñáõÙÝ ¿ ѳٳñíáõÙ: ê³Ï³ÛÝ Ç±ÝãÝ ¿ñ å³ï׳éÁ, áñ ³Ûë å³ïí³ëï³ÝÛáõÃÝ ³Û¹ù³Ý Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝ ¿ñ ³é³ç³óñ»É: à±ñÝ ¿ §ò»ñí³ñÇùëǦ ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÁ: ìǭ׳­Ï³·­ñáõíÛáõÝ àõéáõóù³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ

²ñ·³Ý¹Ç í½ÇÏÇ ù³ÕóÏ»ÕÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³­ éÁ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­ íÇ­ñáõëÝ ¿:

12

6

ó³ÝÏáõÙ ²ìø-Ý­ Çñ ï³­ñ³Í­í³­Íáõí۳ٵ ½µ³Õ»óÝáõÙ ¿ 7-ñ¹ ­ï»ÕÁ: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï³­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÇó Ù³­Ñ³­ÝáõÙ ¿ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 200 ѽ ­ÏÇÝ: г­ Û³ë­ï³­ÝáõÙ 2008à ·­ñ³Ýó­í»É ¿ ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ 251 Ýáñ ¹»åù: Àݹ­ ѳݭñ³­å»ë, áõ­éáõó­ù³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ëá­ë»­ÉÇë ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ ÏÇ­ñ³­ é»É, ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, 5-³Ù­Û³ ³å­ñ»­ÉÇáõí Û³Ý ·³­Õ³­÷³­ñÁ, áñÝ ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ºí­ñá­å³­Ï³Ý ÙÇáõÃ­Û³Ý »ñÏñ­Ý»­ñáõ٠ϳ½­ÙáõÙ ¿ ÙÇ­çÇ­ÝÁ 62%, ÇëÏ Ð³Û³ëï³ÝáõÙª 48%: ê³, ǭѳñ­Ï», í³ï óáõ­ó³­ÝÇß ¿, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­ í³Í ¿ áã û µáõ­Å³­Ï³Ý Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÇ áõ ÙÇ­ çáó­Ý»­ñÇ ³Ý­Ï³­ï³­ñáõí۳ٵ, ³ÛÉ µÅßÏÇ ã¹Ç­Ù»­Éáõ ·áñ­Íá­Ýáí: سë­Ý³­íá­ñ³­å»ë, 2008 Ã. ²ìø-Ç µ³ñ­ÓÇ­Ãá­ÕÇ ¹»å­ù»­ñÁ ϳ½­Ù»É »Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 60%: ²­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³­éÁ γñ ÃÛáõñ ϳñ­ÍÇù, áñ ²ìø-Ý ­Å³­ é³Ý­·³­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿, 볭ϳÛÝ ·»ñ­Ù³­Ý³­óÇ ·Çï­Ý³­Ï³Ý г­ñ³É¹ гáõ­

½»­ÝÁ, 1970-³­Ï³ÝÝ»­ñÇó Ñ»­ï³­½á­ï»­Éáí íÇ­ñáõ­ëÇ ¹»­ñÁ ²ìø-Ç ³­é³­ç³ó­Ù³Ý Ù»ç, 1984 Ã. ³ñ­¹»Ý ѳë­ï³­ï»ó, áñ ²ìø-Ç ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³­éÁ Ù³ñ­¹áõ å³­ åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõëÝ ¿: гÛï­Ý³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ËÇëï ϳñ¢áñ ¿ ³ÛÝ ³éáõÙáí, áñ í»ñ­ç³­ å»ë Ñݳ­ñ³­íáñ ¹³ñ­Ó³í ²ìø-Ç ¹»Ù ϳݭ ˳ñ­·»­ÉÇã å³ï­í³ë­ï³Ý­Ûáõ­ÃÇ ëï»Õ­Íáõ­ ÙÁ: 2008 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ µÅßϳ­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ³ë­å³­ñ»­½áõÙ Ýß³­Ý³­Ï³­ÉÇ Ñ³Ûï­Ý³­·áñ­ ÍáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÇÝ ßÝáñÑ­í»ó Üá­µ»É­Û³Ý Ùñó³­Ý³Ï: ƱÝã­¿ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÁ سñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÁ ß³ï ï³­ñ³Í­í³Í íÇ­ñáõë ¿, á­ñÁ ѻ߭ïáõí۳ٵ ÷á­Ë³Ýó­íáõÙ ¿ ë»­é³­Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí: ²­å³­óáõó­í³Í ¿, áñ ë»­é³­Ï³Ý Ï۳ݭùáí ³å­ñáÕ Ï³­Ý³Ýó 50-80%-Á í³Õ û áõß í³­ñ³Ï­íáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ ëáí: ê³Ï³ÛÝ ÙËǭó­ñáÕ ¿ ³ÛÝ ÷³ë­ïÁ, áñ áã µá­Éáñ ¹»å­ù»­ñáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­ Éá­Ù³­íÇ­ñáõëÝ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ ²ìø: ²ñ­·³Ý­ ¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»Õ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ »Ý ÑÇÙ­


´ÅßÏ³Ï³Ý ÝáñáõÛÃÝ»ñ

ä³ïí³ëïáõÙÝ ³ñ·³Ý¹Ç í½ÇÏÇ ù³ÕóÏ»ÕÇ Ï³Ý˳ñ·»ÉÙ³Ý Ï³ï³ñÛ³É Ù»Ãá¹ ¿: ݳ­Ï³­ÝáõÙ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÇ 16 ¢ 18 ï»ë³ÏÝ»ñÁ: ²ìø-Çó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ï³ñ­µ»­ñ³Ï­Ý»ñÝ áõ ϳݭ˳ñ­·»­ÉÇã ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ â³­÷³­½³Ýó ϳñ¢áñ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý í³Õ ³Ë­ïá­ñá­ßáõ­ÙÁ: ò³­íáù, Ù»ñ ϳ­Ý³Ýó ßñç³­ÝáõÙ ¹»é¢ë ­ãÇ Ó­¢³­íáñ­í»É å³ñ­ µ»­ñ³­µ³ñ µÅßϳ­Ï³Ý ½ÝÝáõíÛáõÝ ³Ýó­ Ý»­Éáõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÁ: ²Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ` ³Ýó­Ý»­Éáí ÙÇ ù³­ÝÇ ÷áõÉ: ²Û¹ Áݭóó­ùÁ ×Çßï û·­ï³­·áñ­Í»­Éáõ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ Ëáõ­ë³­÷»É ÏÝáç Ùáï ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÇó: ö³ë­ïá­ ñ»Ý, ³­Ù»­Ý³­Ï³ñ¢áñ ËݹÇñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ å³ñµ»ñ³µ³ñ ѻﳽáïí»ÉÝ ¿: ºí­ ñá­å³­Ï³Ý »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ëùñÇ­ÝÇÝ­·³­ÛÇÝ (ѻﳽáïÙ³Ý) Íñ³·­ñ»­ñÇ Ý»ñ¹­ñáõ­ÙÁ ÃáõÛÉ ¿ ïí»É 20-80 ïá­Ïá­ëáí Ýí³­½»ó­Ý»É ²ìø-Ç ÇÝ­í³­½Çí ¹»å­ù»­ñÇ Ñ³­Ö³­Ëáõí Ûáõ­ÝÁ: êùñÇ­ÝÇÝ­·³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»­ñÇÝ Ù³ë­ Ý³Ï­ó³Í ϳ­Ý³Ýó ßñç³­ÝáõÙ ²ìø-Ç Ñ³Ûï­ Ý³­µ»ñ­Ù³Ý ѳ­×³­ËáõíÛáõ­ÝÁ Ýí³­½áõÙ ¿ 5 ³Ý­·³Ù, ÇëÏ Ù³­Ñ³­óáõíÛáõ­ÝÁ` 10 ³Ý­·³Ù: ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï é»­ ëáõñë­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ï³­ÉÇë 35-40 ï³­ñ»­Ï³Ý µá­Éáñ ϳ­Ý³Ýó ³Ýó­Ï³ó­Ý»É Ù»­Ï³Ý­·³Ù­Û³ ëùñÇ­ÝÇÝ·: Æ­¹»³­É³­Ï³Ý ï³ñ­µ»­ñ³Ï ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ 25-65 ï³­ñ»­Ï³Ý µá­Éáñ ϳ­Ý³Ýó Ñ»­ï³­ ½á­ïáõ­ÙÁ 2 ï³­ñÇ ³­ÝÁݹ­Ù»ç ¢ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­ Ûáõñ 3 ï³­ñÇÝ Ù»Ï ³Ý­·³Ùª µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ³ñ¹­ÛáõÝù­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ: ²ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ ¹»å­ùáõÙ ã³­÷³­½³Ýó ϳñ¢áñ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­ ÝÇ Ý³¢ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÇ ¹»Ù å³ï­í³ë­ïáõ­ÙÁ: ä³ï­í³ë­ïáõ٠γݭ˳ñ­·»É­Ù³Ý ³­Ù»­Ý³ûå­ïÇ­Ù³É ¢

Ýá­ñ³­·áõÛÝ ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­ Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÇ ¹»Ù ϳ­ï³ñ­í³Í å³ï­í³ë­ ïáõÙÝ ¿, áñÝ ¿É Ý»ñ­Ï³­ÛáõÙë ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ²ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ ³­é³ç­Ý³­ÛÇÝ Ï³Ý­Ë³ñ­·»­ÉáõÙ: ä³ï­í³ëï­Ù³Ý ¹»­ñÁ ²ìø-Ç Ï³Ý­Ë³ñ­·»­ÉáõÙÝ ¿` Ù³ñ­¹áõ å³­ åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ϳ­ÛáõÝ Ç­Ùáõ­ ÝÇ­ï»ï ³­é³­ç³ó­Ý»­Éáí: ä³ï­í³ë­ïáõÙÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ÁÝ­¹áõÝ­ í³Í ï³ñ­µ»­ñ³Ï ¿ ½³ñ­·³­ó³Í ѳ­Ù³ñ­íáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ: Þáõñç 13 »ñÏñ­áõÙ å³ï­í³ë­ ïáõÙÝ ³ñ­¹»Ý Áݹ·ñÏ­í»É ¿ å³ñ­ï³­¹Çñ å³ï­í³ë­ïáõÙ­Ý»­ñÇ ó³Ý­ÏáõÙ: î³ñ­µ»ñ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ å³ï­í³ë­ïáõÙÝ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­ÝáõÙ »Ý ϳ­Ý³Ýó ï³ñ­µ»ñ ï³­ñÇ­ù³­ ÛÇÝ ËÙµ»­ñáõÙ. ²ØÜ-áõÙ, Ø»Í ´ñÇ­ï³­ Ýdz­ÛáõÙ, û­ñǭݳÏ, å³ï­í³ë­ïáõÙ »Ý 12 ï³­ñ»­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏÇó, ù³ÝÇ áñ ³ÛÝï»Õ ¹»é³Ñ³ëÝ»ñÝ ³í»ÉÇ í³Õ »Ý ëÏëáõÙ ³åñ»É ë»é³Ï³Ý ÏÛ³Ýùáí: §ò»ñ­í³­ñÇùë¦ å³ï­í³ë­ï³Ý­Ûáõ­ÃÁ 1980- ³­Ï³Ý Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇóª Ù³ñ­¹áõ å³­åÇ­Éá­Ù³­íÇ­ñáõ­ëÇ ¹»­ñÇ Ñ³Ûï­Ý³­µ»­ñáõ­ ÙÇó ëÏë³Í, §¶É³ù­ëáê­ÙÇÃø­É³Ûݦ ÁÝ­Ï»­ ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ϳ­ï³ñ­í»­óÇÝ Éáõñç Ñ»­ ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ, á­ñáÝó ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ëï»ÕÍ­í»ó §ò»ñ­í³­ñÇù­ëÁ¦, áñáí ϳ­ ï³ñ­í»­óÇÝ É³Û­Ý³­Í³­í³É ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý Ñ»­ ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ, á­ñáÝó Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ñ ßáõñç 35,000 ÏÇÝ: §ò»ñ­í³­ñÇù­ëáí¦ å³ï­í³ëï­í³Í ϳ­Ý³Ýó Ùáï í»ñ­çÇÝ 8,5 ï³­ñí³ Áݭóó­ùáõÙ ß³ñáõݳÏáõÙ ¿ å³Ñ­å³Ý­í»É íÇñáõëÇ Ýϳïٳٵ µ³ñÓñ ³­ÝÁݭϳ­Éáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÁ: §ò»ñ­ í³­ñÇù­ëÁ¦ å³ßï­å³­ÝáõÙ ¿ Øäì­-Ç 16, 18 ï»ë³ÏÝ»ñÇó, á­ñáÝù Ñ»Ýó ²ìø-Ç ³é³ç³óÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý (ßáõñç 75%) å³ï­×³éÝ »Ý ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ: §ò»ñ­í³­ñÇùë¦ ³Ý­í³­Ùµ å³ï­í³ë­ ï³Ý­ÛáõÃÝ ³ñ­¹»Ý ·ñ³Ýó­í³Í ¿ г­Û³ë­ ï³­ÝáõÙ §¶É³ù­ëáê­ÙÇÃø­É³Ûݦ ³Ý·­Édz­ Ï³Ý ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ ÙÇó: ä³ï­í³ë­ïáõ­ÙÁ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ 3 ¹»­Õ³­ã³­÷Ç Ý»­ñ³ñ­ÏáõÙ í»ó ³Ùë­í³ ÁÝ­ óó­ùáõÙ ëË»­Ù³­Ûáí: ä³ï­í³ë­ïáõ­ÙÁ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ Áëï µÅßÏÇ ËáñÑñ­¹³ï­ íáõÃ­Û³Ý µá­Éáñ ³ÛÝ µÅßϳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­

Ý»­ñáõÙ, áñ­ï»Õ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ ¿ Ç­Ùáõ­Ý³­ ϳݭ˳ñ­·»­ÉÇã ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ: ÆÝ­ãá±õ ¶êø-Ý á­ñá­ß»ó ³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³É ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ ËݹñÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­Ýáõ٠ϳ ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ Éáõñç ËݹÇñ. Ù»½ Ùáï ³é­ Ï³ ¿ áõß ³Ë­ïá­ñáß­Ù³Ý ËݹǭñÁ« áñÝ ¿É Ñ»­ï³­·³ µ³ñ­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý å³ï­×³éÝ ¿: §ò»ñ­í³­ñÇù­ëÁ¦ Ýá­ñáõíÛáõÝ ¿ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ: ²­é³­çÇÝ ³Ý­·³Ù ã¿, áñ §¶É³ù­ëáê­ÙÇÃø­É³Û­ÝÁ¦ Ùdzݭ·³­Ù³ÛÝ Ýáñ µÅßϳ­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³ñ ¿ ÷áñ­ÓáõÙ Ý»ñ¹­ Ý»É Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ: ÀÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ ß³­ñáõ­ ݳ­ÏáõÙ ¿ ³Û¹ ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÁª ·ñ³Ý­ó»­Éáí §ò»ñ­í³­ñÇùë¦ å³ï­í³ë­ï³Ý­Ûáõ­ÃÁ, áñÇ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ ϳÝ˳ñ·»ÉÙ³Ý ÙÇ­çá­óáí Ýå³ë­ï»É ³ñ­·³Ý­¹Ç í½Ç­ÏÇ ù³Õó­Ï»­ÕÇ óáõ­ó³­ÝÇß­Ý»­ñÇ Ýí³½­Ù³­ÝÁ, ݳ¢ Ñݳ­ñ³­ íá­ñÇÝë Ù³ï­ã»­ÉÇ ¹³ñÓ­Ý»É ²ìø-Ç Ï³Ý­ ˳ñ­·»É­Ù³Ý ѳ­ë³­Ý»­ÉÇáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ ï»­Õ»­Ï³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ: Àëï ²ÐÎ óáõ­óáõÙ­Ý»­ñǪ ѳï­Ï³­ å»ë ϳñ¢áñ ¿ ²ìø-Ç Ï³Ý­Ë³ñ­·»­Éáõ­ÙÝ ³ÛÝ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, áõñ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï ¿ ëùñÇ­ÝÇÝ­·Ç Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ÊÇëï ϳñ¢áñ ѳ­Ù³­ñ»­Éáí ϳݭ˳ñ­·»É­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³­ñÁ ѳï­Ï³­å»ë áõ­éáõó­ù³­µ³­

§ò»ñ­í³­ñÇùë¦ å³ï­ í³ë­ï³Ý­ÛáõÃÝ ³ñ­¹»Ý ·ñ³Ýó­í³Í ¿ г­Û³ë­ ï³­ÝáõÙ §¶É³ù­ëáê­ÙÇÃø­É³Ûݦ ³Ý·­Édz­ Ï³Ý ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó: ÝáõÃ­Û³Ý ³ë­å³­ñ»­½áõÙ` ϳñ¢áñ ¿ í»ñ­Ñ³­ Ý»É ²ìø-Ç ËݹǭñÁ, Éáõ­ë³­µ³­Ý»É« û ÇÝã­ åÇ­ëÇÝ ¿ µ³ñÓ­ñ³­Ï³ñ· µÅßÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇ ÷áñÓÝ ³Ûë µÝ³­·³­í³­éáõÙ, ÏÇ­ñ³­é»É ³ÛÝ Ý³¢ Ù»½ Ùáï: ì»­ñá­ÑÇß­Û³É »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ íÇ­ñáõ­ëÇ ¹»Ù EEñ RV AALL Ý C AAN RV IC C³­ NC CEER RÙÇ­çá­óÁ í³Õ ³Ë­ïá­ å³Û­ùCC³­ ÇIC ÑÇÙ­ Ï ³Ý PR PREEVVEEN NTTIIO ON N ñá­ßáõÙÝ ¿ ¢ ³­í»­ÉÇ ³ñ­¹Ç³­Ï³Ý` Ç­Ùáõ­Ý³­ ϳݭ˳ñ­·»­Éáõ­ÙÁ:

Èñ³óáõóÇã ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ¹ÇÙ»É GlaxoSmithKline ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý Ñ³Û³ëï³ÝÛ³Ý Ý»ñϳ۳óáõóãáõÃÛáõÝ Ð³ëó»Ýª ºñ¨³Ý, ´³Õñ³ÙÛ³Ý 7, Ñ»é, (+374 10) 54 38 94, (+374 10) 56 91 57

6

13


سÛñ ¢ Ù³ÝáõÏ

سۭñ³­Ï³Ý ϳ­ÃÁ ¢ ϳíݳ­ÛÇÝ Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ ÊáñÑñ¹³ïíáõÃÛáõÝÁª ٳݭϳ­µáõÛÅ ²ñ­Ãáõñ سñ­ïÇ­ñáë­Û³ÝÇ

Ú

áõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ »­ñ»­Ë³­ ÛÇ ÍÝáõÝ­¹ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ µÝáõÃ­Û³Ý ³ÝÏñÏ­Ý»­ÉÇ Ññ³ß­ù, ÇëÏ Ù³Û­ñ³­Ï³Ý ϳ­ÃÁ, áñÝ ³­Ù»­Ý³­É³í ¢ ³Ý­÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­ ÉÇ ëÝáõÝ¹Ý ¿ Ýá­ñ³Í­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ, µÝáõí Û³Ý Ñ³­çáñ¹ Ññ³ßùÝ ¿, á­ñáí Ýá­ñ³­ÍÇ­ÝÁ ϳå­íáõÙ ¿ Ùá­ñÁ: ÎñÍùáí ëÝáõ­óáõ­ÙÁ ϻݭë³Ó¢ ¿, á­ñáí­Ñ»ï¢ ³­Ù»Ý Ùáñ ϳ­Ã ϻݭ볭µ³­Ýá­ñ»Ý Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ ¿, »­½³­ÏÇ, ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ Çñ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ: ÎñÍùÇ Ï³ÃÝ û·­ï³­Ï³ñ ¿ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ, ÇëÏ ÏñÍùáí Ï»­ñ³Ï­ñ»­ÉÁ` Ùá­ñÁ: ÎñÍùÇ Ï³­ÃÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ëåÇ­ï³­Ïáõó­Ý»­ñÇ, ³Í­Ë³ç­ñ»­ñÇ, ׳ñ­å»­ñÇ, íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñÇ, ѳݭù³­ÛÇÝ ³­Õ»­ñÇ ¢ »ñ­Ï³­ÃÇ ³­Ù»­Ý³­×Çßï ѳ­Ù³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ` ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ Ý»­Éáí ³­×áÕ »­ñ»­Ë³­ÛÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÇÝ: ÎñÍùÇ Ï³­ÃÇ ³­é³­í»­ÉáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¿` 1. ¹ñ³ µ³­Õ³¹­ñ³­Ù³­ë»­ñÇ ÷á­÷á­

14

6

ËáõíÛáõ­ÝÁª »­ñ»­Ë³­ÛÇ ³­×ÇÝ ½áõ­·Áݭóó, 2. ¹ñ³­ÝáõÙ å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ ³ñ­Û³Ý ëåÇ­ï³Ï ·Ý¹ÇÏ­Ý»­ñÁ` ɻۭÏá­óÇï­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ³­é³­çÇÝ ³­ÙÇë­Ý»­ñÇÝ ³å­ñ»­Éáí ³­ÕÇ­Ý»­ñáõÙ, ù³Û­ù³­ÛáõÙ »Ý íݳ­ë³­Ï³ñ ٳݭñ¿­Ý»­ñÁ, 3. Ù³Û­ñ³­Ï³Ý ϳ­ÃáõÙ í³­ñ³Ï­Ý»­ñÇ ¹»Ù Ï³Ý å³Û­ù³­ñáÕ Ñ³­ïáõÏ ëåÇ­ï³­ Ïáõó­Ý»ñ` Ç­Ùáõ­Ýá·­Éá­µáõ­ÉÇÝ­Ý»ñ, ѳ­Ï³­Ù³ñ­ ÙÇÝ­Ý»ñ, á­ñáÝù ³å­ñáõÙ »Ý ³Ù­µáÕç ûñ­·³­ Ýǽ­ÙáõÙ` ëå³Ý»Éáí ³Ë­ï³­ÍÇÝ ÙÇÏ­ñáûñ­ ·³­Ýǽ٭ݻ­ñÁ: êñ³Ýó å³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ ³­é³­í»­É³­·áõÛÝÝ ¿ ³­é³­çÇÝ Ï³­ÃÇ` Ë»­ÅÇ Ù»ç, áñÝ ¿É å³ßï­å³­ÝáõÙ ¿ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ ÙÇÝã¢ Ù»Ï ï³­ñ»­Ï³­ÝÁ, ÙÇÝã ûñ­·³­Ýǽ­ ÙÇ ÏáÕ­ÙÇó ë»­÷³­Ï³Ý µ³­í³­ñ³ñ ù³­Ý³­ Ïáí ѳ­Ï³­Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÇ ³ñ­ï³¹­ñ»­ÉÁ ¢ Ç­ÙáõÝѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ϳ­Û³­Ý³­ÉÁ: ¸ñ³­Ýáí ¿É Ï³Ã­Ý³­Ë»­ÅÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ï۳ݭùáõÙ í³­ñ³­ÏÇ ³­ÝÁݭϳ­ÉáõÃ­Û³Ý ³­é³­

çÇÝ ÙÇ­çá­óÁ, ÇëÏ ÏñÍùáí Ï»­ñ³Ï­ñáõ­ÙÁ` Ûáõ­ ñ³­ï»­ë³Ï Ç­Ùáõ­Ý³­óáõ٠ϳ­ÃÇ ÙÇ­çá­óáí: ÎñÍùáí ëÝáõóáõÙÝ û­Å³Ý­¹³­ÏáõÙ ¿ Ùáñ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ûù­ëÇ­ïá­óÇ­ÝÇ ëÇ­Ýû­½ÇÝ, áñÝ ¿É Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ³ñ­·³Ý­¹Ç Ïñ×³ï­ Ù³­ÝÁ, ݳ˭ÏÇÝ ï»ëùÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉáõÝ, ѳݷë­ï³ó­ÝáÕ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ ¿ ÃáÕÝáõÙ ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç íñ³, Ëó­ÝáõÙ ¿ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, Ýå³ë­ïáõÙ Ùáñ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³Ý­Ù³­ÝÁ (³­å³­ óáõó­í³Í ¿, áñ Ï»­ñ³Ï­ñáÕ Ù³Û­ñ»­ñÁ 2,5-3 ³Ý­·³Ù å³­Ï³ë »Ý ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáõ٠ϳí ݳ­·»Õ­Ó»­ñÇ ¢ Óí³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ ù³Õó­Ï»­Õáí): ²Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­Ñáõ٠ϳ­Ý³Ýó ãáñ­ëÇó ÑÇÝ· ïá­Ïá­ëÁ ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ, ³Ë­ï³­µ³­Ý³­Ï³Ý ͳÝñ íǭ׳ϭݻ­ñÇ ¢ Ï۳ݭùÇÝ ëå³é­Ý³­óáÕ ³ÛÉ å³ï­×³é­Ý»­ ñáí ã»Ý ϳ­ñáÕ ³å­ñ»É ÏñÍùáí Ï»­ñ³ÏÁñ­ Ù³Ý µ»ñÏ­ñ³Ý­ùÁ: ²Ûë­ï»Õ ³ñ­¹»Ý ³Ý­ã³÷ ϳñ¢áñ ¿ ³­å³­Ñá­í»É ÷áù­ñÇ­ÏÇ Édzñ­Å»ù ëÝáõÝ­¹Á` ³­é³­í»É µÝ³­Ï³Ý ¢ ³­é³Ýó íݳ­ 볭ϳñ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý Ï³Ã­ ݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñáí: -Ý­ ³ß­Ë³ñ­Ñáõ٠ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ٳݭϳ­Ï³Ý ëÝÝ¹Ç ³ñ­ï³¹­ ñáõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³­ï³ñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ: ϳíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ å³ï­ñ³ëï­íáõÙ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³­ÃÇó, á­ñÁ ëï³ó­íáõÙ ¿ ûñ­·³­Ý³­Ï³Ý-µÇá­É᭷dz­Ï³Ý ³­×»ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñáí ³ß­Ë³­ïáÕ ïÝï»­ëáõí ÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ: îíÛ³É ïÝï»­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ »Ý ²íëï­ñdz­ÛÇ úñ­·³­Ý³­ ϳÝ-µÇá­É᭷dz­Ï³Ý ïÝï»­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ØÇáõÃ­Û³Ý ³Ý­¹³Ù­Ý»ñ: ÙÇáõÃÛáõÝÁ í»­ ñ³Ñë­ÏáõÙ ¿ å³ñ­ï³­¹Çñ µÝ³­å³Ñ­å³­ ݳ­Ï³Ý Ýáñ­Ù»­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõ­ÙÁ ·Ûáõ­Õ³­ Ï³Ý ïÝï»­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ: سݭϳ­Ï³Ý ¹Ç»­ïá­É᭷dz­ÛÇ µÝ³­·³­í³­éÇ ³­é³­ç³­ï³ñ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ Ñ»ï¢áõÙ »Ý, áñ ϳíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­ ˳­Ý»Ý ٳݭϳ­Ï³Ý ϳíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­ Ý»­ñÇ µ³­Õ³¹­ñáõÃ­Û³Ý (ù³­Ý³­Ï³­Ï³Ý ¢


سÛñ ¢ Ù³ÝáõÏ

á­ñ³­Ï³­Ï³Ý) ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ٳݭϳ­Ï³Ý ëÝÝ¹Ç »í­ñá­å³­Ï³Ý ã³÷³ÝÇßÝ»ñÇÝ: -Ç Ï³Ã­Ý³­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ ³ß­Ë³ñ­ ÑÇ µ³½­Ù³­ÃÇí »ñÏñ­Ý»­ñáõ٠׳­Ý³ã­í³Í »Ý áñ­å»ë á­ñ³Ï­Û³É ¢ Ñáõ­ë³­ÉÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù, á­ñÇó û·ï­íáõÙ »Ý ¹ñ³ ϳ­ñÇùÝ áõ­Ý»­óáÕ ß³ï ÷áù­ñÇÏ­Ý»ñ: ØÇÝã ëïáñ¢ µ»ñ­í³Í ϳíݳ­ÛÇÝ Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÇó áñ¢¿ Ù»ÏÝ û·­ï³­·áñ­Í»ÉÁ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ³Ý­å³Û­Ù³Ý ËáñÑñ­¹³Ï­ó»É ٳݭϳ­µáõÛ­ÅÇ Ñ»ï` Éñ³­óáõ­ óÇã ϳ٠÷á­Ë³­ñÇ­ÝáÕ ëÝáõó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ÁÝï­ñáõíÛáõÝ Ï³­ï³­ñ»­Éáí Ýñ³ ËáñÑÁñ­ ¹³ï­íáõí۳ٵ: ÐÆää åñ» ¢ ÐÆää 1(ëÏë³Í ÍÝÝ¹Û³Ý ûñ­í³­ÝÇó), ÐÆää 2 (ëÏë³Í 5 ³Ù­ë³Ï³­ ÝÇó), ÐÆää 3 (ëÏë³Í 8 ³Ù­ë³­Ï³­ÝÇó ÙÇÝã 3ï.) ãáñ ϳíݳ­ÛÇÝ Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»ñÁ ѳñë­ï³ó­í³Í »Ý ï³áõ­ñÇ­Ýáí, ϳñ­ÝÇ­ïÇ­ Ýáí ¢ ë»­É»­Ýáí, ã»Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ µÛáõ­ ñ»­Õ³­ÛÇÝ ß³­ù³ñ, ·ÉÛáõ­ï»Ý, ÇëÏ ëåÇ­ï³­ Ïáõó­Ý»­ñÇ, ׳ñ­å»­ñÇ ¢ ³Í­Ë³ç­ñ»­ñÇ µ³­ Õ³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ ϳÃݳ˳éÝáõñ¹Ý»ñáõ٠ٳݭñ³½­ÝÇÝ ÁÝïñ­í³Í ¿ Ù³Û­ñ³­Ï³Ý ϳ­ÃÇ û­ñǭݳ­Ïáí, ëÝݹ³­ñ³ñ »Ý ¢ ѳ­·»ó­ÝáÕ: ÐÆää 1 åÉÛáõë (ëÏë³Í ÍÝÝ¹Û³Ý ûñ­ í³­ÝÇó), ÐÆää 2 åÉÛáõë (ëÏë³Í 6 ³Ù­ë³­ ϳ­ÝÇó), ÐÆää 3 åÉÛáõë (ëÏë³Í 10 ³Ù­ë³­ ϳ­ÝÇó) ãáñ ϳíݳ­ÛÇÝ Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ »Ý »ñ­Ï³­ñ³ßխó åá­ÉÇ㭠ѳ­·»­ó³Í ׳ñ­å³Ã­Ãáõ­Ý»ñ` ÏñÍùÇ Ï³­ÃÇ û­ñǭݳ­Ïáí, ¹Ûáõ­ñ³­Ù³ñë »Ý, ã»Ý å³­ñáõ­ ݳ­ÏáõÙ ·ÉÛáõ­ï»Ý: ²Ûë ϳíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­ Ý»­ñáõÙ å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ ¹Ûáõ­ñ³­Ù³ñë ϳí ݳ­ß³­ù³­ñÁ ¢ µÝ³­Ï³Ý ϳíݳÃÃ­í³­ÛÇÝ µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»­ñÁ (Lactobacillus) å³ßï­ å³­ÝáõÙ »Ý »­ñ»­Ë³­ÛÇ ¹»é¢ë ­ÃáõÛÉ Ç­ÙáõÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á` ³­å³­Ñá­í»­Éáí ѳ­í³­ë³­ ñ³Ïßé­í³Í ³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ ýÉá­ñ³, ϳñ­·³­íá­ ñáõÙ »Ý Ù³ñ­ëá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ÃáõÛÉ ã»Ý ï³­ ÉÇë ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³­ óáõ­ÙÝ ³­ÕÇ­Ý»­ñáõÙ: ÐÆää в1 (ÍÝí³Í ûñ­í³­ÝÇó ÙÇÝ㢠5 ³Ù­ë³­Ï³­ÝÁ), ÐÆää в2 (4-Çó ÙÇÝ㢠12 ³Ù­ë³Ï³­ÝÁ) Édzñ­Å»ù ÑÇ­åá³­É»ñ­·»Ý ϳíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»ñ »Ýª ßÇ­×áõ­Ï³­ÛÇÝ ëåÇ­ï³­Ïáõ­óÇ Ñǹ­ñá­ÉÇ­½³­ïÇ ÑÇ­Ù³Ý íñ³: ÐÆää в1 ¢ в2 ϳíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ óáõó­í³Í »Ý Ïá­íÇ Ï³­ÃÇ ëåÇ­ï³­Ïáõ­óÇ, ëá­ Û³­ÛÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³­É»ñ­·Ç³­ÛÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý íï³Ý­·Ç, ³­É»ñ­·Ç³­ÛÇ ëϽµÝ³­Ï³Ý Ý߳ݭ Ý»­ñÇ ¹ñë­¢áñ­Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ: ʳé­Ýáõñ­¹Ç å³ï­ñ³ëï­Ù³Ý Áݭóó­ùáõ٠ϳ­ÃÇ ëåÇ­

ï³­Ïáõó­Ý»­ñÇ Ùá­É»­ÏáõÉ­Ý»ñÝ ³Ýó­ÝáõÙ »Ý ×»Õù­Ù³Ý, ïñáÑ­Ù³Ý ÙÇÝ㢠³­é³Ý­ÓÇÝ ³­ÙÇ­ÝáíÃáõ­Ý»­ñÇ Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÇ ¢ »Ý­Ã³ñÏ­ íáõÙ »Ý ·»ñ½ï­Ù³Ý, á­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõ٠ϳíݳ­ÛÇÝ Ë³é­Ýáõñ­¹Á Ïáñó­ÝáõÙ ¿ ³­É»ñ­ ·Ç­½³­ódz­ÛÇ ·áñ­Íá­ÝÁ: -Ç Ï³Ã­Ý³­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÇ å³ï­ ñ³ëï­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ÉóÝ»É »­é³­óáÕ çáõ­ñÁ ϳ­ÃÇ ÷á­ßáõ Ù»ç, áñ­å»ë­ ½Ç ãíݳ­ëí»Ý µÝ³­Ï³Ý ϳíݳÃÃ­í³­ÛÇÝ µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»­ñÁ: ò³Ý­Ï³­ÉÇ` 40ûC - 50ûC ç»ñ­Ù³ë­ïǭ׳­ÝÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ óñÙ »­é³ó­ñ³Í çáõñÁ ÉóÝ»É ßßÇ Ù»çª 2/3Ç ã³÷áí, ã³÷­Ù³Ý ·¹³­Éáí í»ñó­Ý»É ãáñ ˳é­Ýáõñ­¹Á, ³­í»É­óáõ­ÏÁ Ñ»­é³óÝ»É Ù³­ ùáõñ ¹³­Ý³­ÏÇ µáõà ͳۭñáí ¢ ã³÷­í³Í ù³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ÉóÝ»É ßßÇ Ù»çª Ã»Ã¢³­ÏÇá­ñ»Ý ó­÷³­Ñ³­ñ»Éáí ³ÛÝ, ³Û­Ýáõ­Ñ»ï¢ ³­Ùáõñ ÷³­Ï»É ßÇ­ßÁ, ɳí ó­÷³­Ñ³­ñ»É Ùáï 15 í³ÛñÏ­Û³Ý, ³­í»­É³ó­ Ý»É Ùݳó­³Í »­é³ó­ñ³Í çáõ­ñÁ ¢ Ýá­ñÇó ɳí ó­÷³­Ñ³­ñ»É ßÇ­ßÁ: ê³­é»ó­Ý»É Ë³é­ Ýáõñ­¹Á ÙÇÝ㢠37oC, Ï»­ñ³Ï­ñ»­Éáõó ³­é³ç ëïáõ­·»É ç»ñ­Ù³ë­ïǭ׳­ÝÁ: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ï»­ñ³Ïñ­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ å³ï­ñ³ë­ ï»É Ýáñ ˳é­Ýáõñ¹ ¢ ï³É ³ÛÝ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ å³ï­ñ³ë­ï»­Éáõó ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë Ñ»­ïá: âÇ Ï³­ñ»­ÉÇ û·­ï³­·áñ­Í»É ˳é­Ýáõñ­¹Ç Ùݳ­ óáñ­¹Á »ñÏ­ñáñ¹ ³Ý­·³Ù: λ­ñ³Ï­ñ»­Éáõó Ñ»­ ïá ÙÇßï å»ïù ¿ Ëݳ٭ùáí Éí³­Ý³É ßÇßÝ

áõ Íͳ­ÏÁ: γíݳ­Ë³é­Ýáõñ¹­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ å³­ Ñ»É ë»Ý­Û³­Ï³­ÛÇÝ ç»ñ­Ù³ë­ïǭ׳­ÝáõÙ, ãáñ ï»­ÕáõÙ` Ñ»­éáõ ëáõñ µáõ­ñ³­í»ï ÝÛáõ­Ã»­ñÇó: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÇó Ñ»­ïá ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ÷³­Ã»­ÃÁ Ëݳ٭ùáí ÷³­ Ï»É: ´³ó­í³Í ÷³­Ã»­ÃÇ å³­ñáõ­Ý³­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ å»ïù ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É 14 ûñ­í³ ÁÝ­ óó­ùáõÙ: â»­é³ó­ñ³Í çñÇ Ï³Ù ëï»­ñÇ­ÉÇ­½³­ ódz­ÛÇ ã»Ý­Ã³ñÏ­í³Í ßßÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ˳é­Ýáõñ­¹Ç ëË³É å³ï­ ñ³ë­ïáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ »Ý íݳë å³ï­×³­é»É »­ñ»­Ë³­ÛÇ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ: ä»ïù ¿ ÙÇßï µéÝ³Í å³­Ñ»É »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ Ï»­ñ³Ïñ­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï, ãÃáÕ­Ý»É Ýñ³Ý ³­é³Ýó ÑëÏá­ Õáõí۳Ý, áñ­å»ë­½Ç Ï»­ñ³­Ïáõ­ñÁ ãÁÝÏ­ÝÇ ßÝã³­÷á­ÕÁ: âÇ Ï³ñ»ÉÇ å³­Ñ»É ï³ù ϳ­ÃÁ ûñ­Ùá­ëáõ٠ϳ٠ÝÙ³­Ý³­ïÇå ç»ñ­Ù³­å³Ñ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñáõÙ: ²­å³­Ñá­íáõÃ­Û³Ý Ñ³Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ëëïá­ñ»Ý Ñ»ï¢»É Ýá­ñ³­ÍÇÝ »­ñ»­Ë³­Ý»­ ñÇ Ï³Ã­Ý³­ÛÇÝ Ë³é­Ýáõñ­¹Ç å³ï­ñ³ëï­ Ù³Ý Ññ³­Ñ³Ý·­Ý»­ñÇÝ: ʳé­Ýáõñ­¹Ç áã ×Çßï å³ï­ñ³ë­ï»­ÉÁ ϳ٠å³ï­ñ³ë­ïÇ Ë³é­Ýáõñ­¹Á »ñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³Ï å³­Ñ»­ÉÁ ϳ­ñáÕ »Ý µ³­ó³­ë³­µ³ñ ³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³É »­ñ»­Ë³­ÛÇ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý íñ³` ˳é­Ýáõñ­ ¹áõÙ ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ ÙÇÏ­ñáûñ­·³­Ýǽ٭ݻ­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³­éáí:

6

15


Ìàòü è äèòÿ

Îò­äûõ ñ äåòü­ìè

Òåêñò: Ëèà­íà Åãèà­çà­ðÿí

Â

îä­íèõ ñåìüÿõ ïðè­íÿ­òî, ÷òî­áû ðî­äè­òå­ëè îòï­ðàâ­ëÿ­ëèñü â îò­ ïóñê íà êó­ðîðò, à äå­òè îñòà­âà­ ëèñü ñ áà­áóø­êîé. Êî­íå÷­íî, ðî­äè­òå­ëè òî­ æå ëþ­äè è èìåþò ïðà­âî íà îò­äûõ, êòî áû ñïî­ðèë. Íî ïî­äó­ìàé­òå: ñòîèò ëè ìîä­íûé êó­ðîðò òà­êîé æåðò­âû? Ðàññòà­âà­íèå ñ ðî­ äè­òå­ëÿ­ìè äëÿ äå­òåé âñåã­äà ñòðåññ, à åñ­ëè èì íå èñ­ïîë­íè­ëîñü åùå òðåõ ëåò, òî ýòîò ñòðåññ îñî­áåí­íî ñè­ëåí. Âîç­ìîæ­íî, âñåòà­êè ñòîèò âçÿòü ìà­ëû­øà ñ ñî­áîé? Âåäü äà­æå ìëà­äå­íåö ñîâ­ñåì íå îáÿ­ çà­òåëü­íî äîë­æåí ñòàòü äëÿ âàñ òÿ­æå­ëîé îáó­çîé âî âðå­ìÿ îò­äû­õà. Ñà­ìîå ãëàâ­íîå – çà­ðà­íåå âñå ïðî­äó­ìàòü è ïðà­âèëü­íî îð­ãà­ íè­çî­âàòü. Òùà­òåëü­íî ïðî­äó­ìàé­òå ñïè­ñîê íåîá­õî­äè­ìûõ âå­ùåé è ëå­êàðñòâ, êî­òî­ðûå ìî­ãóò ïî­íà­äî­áèòü­ñÿ âà­øå­ìó ðå­áåí­êó. È íå âàæ­íî, ïî áîëü­øî­ìó ñ÷å­òó, êà­ êîé âèä òðàíñ­ïîð­òà âû ïðåä­ïî÷­òå­òå – â ëþ­áîì ñëó­÷àå âà­øå­ìó íå­ïî­ñå­äå ïðè­äåò­ ñÿ ïðî­âåñòè íåñ­êîëü­êî ÷à­ñîâ (à ïî­ðîé – è ñó­òîê) â íå­áîëü­øîì çàìê­íó­òîì ïðîñò­ ðàíñò­âå àâ­òî­ìî­áè­ëÿ, êó­ïå èëè ñà­ìî­ëå­òà. È åñ­ëè âçðîñ­ëî­ìó äëÿ êîì­ôîðò­íî­ãî ïó­ òå­øåñò­âèÿ äîñòà­òî÷­íî îñò­ðî­ñþ­æåò­íî­ãî äå­òåê­òè­âà, òî çà­íÿ­òèÿ äëÿ ðå­áå­í­­êà âàì ïðè­äåò­ñÿ ïðî­äó­ìàòü çà­ðà­íåå.

Êàê ðàçâ­ëå÷ü ðå­áåí­êà â äî­ðî­ãå Ãëàâ­íîå ïðà­âè­ëî – íå ðàçâ­ëå­êàé­òå äå­

16

6

òåé ðàíü­øå âðå­ìå­íè. Âåäü èì çà­õî­÷åò­ñÿ ñíà­÷à­ëà ïîã­ðó­çèòü­ñÿ â íî­âûå âïå­÷àò­ëå­ íèÿ, ðàññ­ìîò­ðåòü êó­ïå èëè ñà­ëîí ñà­ìî­ ëå­òà, ïðèñ­ëó­øàòü­ñÿ ê íî­âûì çâó­êàì… Íî âñå êîã­äà-íè­áóäü íà­äîå­äàåò. È åñ­ëè âû ïî­÷óâñò­âóå­òå, ÷òî äè­òÿ óæå óñòà­ëî ñà­ìî ñå­áÿ çà­íè­ìàòü, ïî­ðà äåéñò­âî­âàòü! Ïîï­ðî­áóé­òå, êàê íàñòîÿ­ùèå ïó­òå­ øåñò­âåí­íè­êè, âåñòè ñ ðå­áåí­êîì äî­ðîæ­ íûé äíåâ­íèê. Äëÿ íå­ãî ïî­äîé­äåò ëþ­áàÿ òîëñòàÿ òåò­ðàä­êà èëè àëü­áîì äëÿ ðè­ñî­ âà­íèÿ. Íå ñòðàø­íî, åñ­ëè ìà­ëûø ïî­êà íå óìååò ïè­ñàòü – îí ìî­æåò íà­ðè­ñî­âàòü âñòðå­òèâ­øóþ­ñÿ âàì ïî äî­ðî­ãå íåî­áû÷­íóþ ìà­øè­íó, ïòè­öó èëè ðå­êó.  äíåâ­íèê ìîæ­ íî ïî­òîì âêëåèòü ôî­òîã­ðà­ôèè, ñäå­ëàí­ íûå â äî­ðî­ãå, èëè áè­ëå­òû, êî­òî­ðûå îñòà­ íóò­ñÿ íà ïà­ìÿòü î ïó­òå­øåñò­âèè. À êîã­äà ðè­ñî­âàòü îä­íî­ìó åìó íà­äîåñò, ìîæ­íî ïðè­äó­ìàòü èã­ðû, ñâÿ­çàí­íûå ñ ðè­ ñî­âà­íèåì. Íàï­ðè­ìåð, èã­ðà ‘’Çà­ãàä­êà â ðè­ñóí­ êå’’. Âû ðè­ñóå­òå êàð­òèí­êó ñ íå­êî­òî­ðîé "íåï­ðà­âèëü­íîñòüþ" – íàï­ðè­ìåð, íà íå­áå îä­íîâ­ðå­ìåí­íî ñâå­òÿò ñîëí­öå è ëó­íà, èëè ó ÷å­ëî­âå­êà íà îä­íîé íî­ãå áî­òè­íîê, à íà äðó­ãîé – ñà­ïîã. ×åì ìëàä­øå ðå­áå­íîê, òåì ÿð­÷å äîëæ­íà áûòü "íåï­ðà­âèëü­íîñòü". Çà­äà­÷à ìà­ëû­øà – íàé­òè âà­øó îøèá­êó, à ïî­òîì è ñà­ìî­ìó íà­ðè­ñî­âàòü äëÿ âàñ çà­ ãàä­êó. Èã­ðà ðàç­âè­âàåò âíè­ìà­òåëü­íîñòü è

ëî­ãè­÷åñ­êîå ìûø­ëå­íèå. Åñ­ëè ðå­áåí­êà óêà­÷è­âàåò â òðàíñ­ïîð­ òå, òî ëó÷­øå ïîèã­ðàòü ñ íèì â óñò­íûå èã­ ðû, â êî­òî­ðûõ íå íóæ­íî íè ðè­ñî­âàòü, íè ïè­ñàòü.  äî­ðî­ãå î÷åíü õî­ðî­øî èäóò èã­ðû íà ðàç­ãà­äû­âà­íèå ñà­ìûõ ðàç­íîîá­ðàç­íûõ çà­ãà­äîê. Âîò íåñ­êîëü­êî âà­ðèàí­òîâ.

Óãà­äàé ìîå ÷èñ­ëî Îäèí ó÷àñò­íèê çà­äó­ìû­âàåò ëþ­áîå ÷èñ­ëî. Äðó­ãîé äîë­æåí îò­ãà­äàòü ýòî ÷èñ­ ëî, ïðåä­ëà­ãàÿ ðàç­íûå âà­ðèàí­òû. ‘’20?’’ ‘’Áîëü­øå!’’ ‘’45?’’ ‘’Ìåíü­øå’’. Çàîä­íî è â óñò­íîì ñ÷å­òå ïîò­ðå­íè­ðóå­òåñü.

20 âîï­ðî­ñîâ Òå­ïåðü çà­ãà­äàåì ëþ­áîé ïðåä­ìåò. Ïàðò­íåð èìååò ïðà­âî çà­äàòü î íåì òîëü­êî äâàä­öàòü âîï­ðî­ñîâ – ‘’Ý­òî æè­âîå èëè íå­ æè­âîå?’’, ‘’Ý­òî ñäå­ëàë ÷å­ëî­âåê èëè ïðè­ ðî­äà?’’ è ò.ä., ïîñ­ëå ÷å­ãî îí äîë­æåí áó­äåò îò­ãà­äàòü çà­äó­ìàí­íîå.

Âî ÷òî ìîæ­íî èã­ðàòü âñåé ñåìüåé Ïå­äà­ãîã, ñïå­öèà­ëèñò ïî ðàí­íå­ìó ðàç­ âè­òèþ äå­òåé, Íà­òàëüÿ Çè­öåð ãî­âî­ðèò: «Ñêàç­êà – ýòî óäè­âè­òåëü­íûé èíñò­ðó­ìåíò, êî­òî­ðûé ïî­ìî­ãàåò ðå­áåí­êó ïî­íÿòü ñà­ ìûå ñëîæ­íûå âå­ùè, ñìè­ðèòü­ñÿ ñ òåï­ëîé øàï­êîé â âåò­ðå­íûé äåíü, âû­ïèòü ãîðü­êîå ëå­êàðñò­âî è ïî­÷óâñò­âî­âàòü ñå­áÿ áî­ãà­òû­ ðåì èëè ïðåê­ðàñ­íîé ïðèí­öåñ­ñîé. Ýòî íå ãî­âî­ðÿ óæå î òîì, ÷òî ñêàç­êè ðàç­âè­âàþò


Ìàòü è äèòÿ

ðå÷ü, ïà­ìÿòü, îá­ðàç­íîå è àñ­ñî­öèà­òèâ­íîå ìûø­ëå­íèå. È ðå÷ü èäåò çäåñü èìåí­íî î äî­ìàø­íèõ, ñå­ìåé­íûõ ñêàç­êàõ èëè èñòî­ ðèÿõ, êî­òî­ðûå ìî­ãóò ïðî­äîë­æàòü­ñÿ äî áåñ­êî­íå÷­íîñòè. Âà­ðèàí­òû ìî­ãóò áûòü ñà­ ìû­ìè ðàç­íû­ìè.

Ñêàç­êà ïî êðó­ãó  ýòó èã­ðó ìîæ­íî èã­ðàòü, óþò­íî ðàñ­ ïî­ëî­æèâ­øèñü äî­ìà, à ìîæ­íî è â äî­ðî­ãå, è òîã­äà ïó­òå­øåñò­âèå áó­äåò ñîâ­ñåì íå óòî­ ìè­òåëü­íûì. Èòàê, ïåð­âûé ó÷àñò­íèê èã­ðû ïðîèç­íî­ñèò ïåð­âóþ ôðà­çó. Íàï­ðè­ìåð, òà­êóþ: ‘’Æè­ëà-áû­ëà îä­íà ìà­ëåíü­êàÿ äå­ âî÷­êà’’. Ñëå­äóþ­ùèé ó÷àñò­íèê ïîäõ­âà­òû­ âàåò: ‘’È áû­ëà ó íåå ïó­øèñòàÿ ñî­áà÷­êà’’. Êàæ­äûé âíî­ñèò ïî î÷å­ðå­äè ñâîþ ëåï­òó â ðàç­âè­òèå ñþ­æå­òà. Ïî­ðîé ñêàç­êà çà­êàí­÷è­ âàåò­ñÿ ÷å­ðåç ïÿòü ìè­íóò, à ïî­ðîé – ïðî­ äîë­æàåò­ñÿ â òå­÷å­íèå íåñ­êîëü­êèõ äíåé.

Àñ­ñî­öèà­öèè Ýòà èã­ðà òî­æå ïðåê­ðàñ­íî ïîä­õî­äèò äëÿ ïó­òå­øåñò­âèé. Îäèí ó÷àñò­íèê âðå­ìåí­ íî óäà­ëÿåò­ñÿ èç êîì­íà­òû èëè êó­ïå (íó, õî­òÿ áû çà­òû­êàåò óøè, åñ­ëè óäà­ëÿòü­ñÿ íå­êó­äà), à îñòàëü­íûå èã­ðî­êè çà­äó­ìû­âàþò êà­êî­ãî-íè­áóäü îá­ùå­ãî çíà­êî­ìî­ãî. Çà­äà­÷à âå­äó­ùå­ãî – îò­ãà­äàòü, î êîì èäåò ðå÷ü. Îí èìååò ïðà­âî ñïðà­øè­âàòü òîëü­êî îá àñ­ ñî­öèà­öèÿõ ñ ýòèì ÷å­ëî­âå­êîì. “Íà êà­êîå âðå­ìÿ ãî­äà îí ïî­õîæ?”, “Ñ êà­êèì öâå­òîì îí ó òå­áÿ àñ­ñî­öèè­ðóåò­ñÿ?”, “Åñ­ëè áû ýòîò ÷å­ëî­âåê ïðåâ­ðà­òèë­ñÿ â êíè­ãó, êà­êàÿ ýòî áû­ëà áû êíè­ãà?”, “À åñ­ëè îí ïðåâ­ðà­òèò­ ñÿ â äåòñ­êóþ èã­ðóø­êó?”. Âà­ðèàí­òû áåñ­êî­ íå÷­íû. Èã­ðà îò­ëè÷­íî ðàç­âè­âàåò îá­ðàç­íîå ìûø­ëå­íèå, äà è çàñòàâ­ëÿåò âíè­ìà­òåëü­íåå ïðèñ­ìàò­ðè­âàòü­ñÿ ê ëþ­äÿì.

îíà íå ìå­íåå èí­òå­ðåñ­íà.

Âåñü ìèð – òåàòð Ìîæ­íî óñò­ðàè­âàòü è íàñòîÿ­ùèå ñïåê­ òàê­ëè. Äëÿ ñà­ìûõ ìà­ëåíü­êèõ çðè­òå­ëåé áîëü­øå ïîä­õî­äÿò êó­êîëü­íûå äåéñò­âà, à ðå­áÿ­òèø­êè ïîñòàð­øå îáî­æàþò íà­ðÿ­æàòü­ ñÿ â ‘’íàñòîÿ­ùèå êîñòþ­ìû’’, ãðè­ìè­ðî­ âàòü­ñÿ è èã­ðàòü ïî âñåì ïðà­âè­ëàì âû­ñî­ êî­ãî èñ­êóññò­âà. Ìî­æåò áûòü, âû çà­õî­òè­òå ïîñòà­âèòü ñïåê­òàêëü ê áëè­æàé­øå­ìó äíþ ðîæ­äåíüÿ? Ïðè­÷åì, ñîâ­ñåì íå îáÿ­çà­òåëü­ íî, ÷òî­áû ýòî áûë äåòñ­êèé þáè­ëåé. Ïà­ïå, ìà­ìå, áà­áóø­êå èëè äå­äóø­êå áó­äåò î÷åíü ïðèÿò­íî óâè­äåòü ñïåê­òàêëü, ïîñòàâ­ëåí­ íûé â èõ ÷åñòü.

Òâî­ðèì âìåñòå! À, ìî­æåò áûòü, âàì çà­õî­÷åò­ñÿ îñòà­ âèòü ïî­òîì­êàì êà­êîé-òî âå­ùåñò­âåí­íûé ðå­çóëü­òàò âà­øåé ñå­ìåé­íîé äåÿ­òåëü­íîñòè? Äëÿ ýòî­ãî îò­ëè÷­íî ïîä­õî­äèò êîë­ëàæ. Îí

Ñêàç­êà – ýòî óäè­âè­òåëü­ íûé èíñò­ðó­ìåíò, êî­òî­ðûé ïî­ ìî­ãàåò ðå­áåí­êó ïî­íÿòü ñà­ìûå ñëîæ­íûå âå­ùè, ñìè­ðèòü­ñÿ ñ òåï­ëîé øàï­êîé â âåò­ðå­íûé äåíü, âû­ïèòü ãîðü­êîå ëå­êàðñò­ âî è ïî­÷óâñò­âî­âàòü ñå­áÿ áî­ãà­ òû­ðåì èëè ïðåê­ðàñ­íîé ïðèí­ öåñ­ñîé. íå òðå­áóåò âû­äàþ­ùèõ­ñÿ õó­äî­æåñò­âåí­íûõ ñïî­ñîá­íîñòåé, è ïðè­íè­ìàòü ó÷àñòèå â åãî ñîç­äà­íèè ìî­ãóò âñå – îò ìà­ëà äî âå­ëè­ êà. Äëÿ íà­÷à­ëà ïðè­ãî­òîâü­òå âñå, ÷òî âàì ìî­æåò ïî­íà­äî­áèòü­ñÿ âî âðå­ìÿ ðà­áî­òû: áîëü­øîé ëèñò âàò­ìà­íà, ñòà­ðûå æóð­íà­ëû ñ êà­÷åñò­âåí­íû­ìè êàð­òèí­êà­ìè èëè ôî­òîã­ðà­ ôèÿ­ìè, êëåé, íîæ­íè­öû, ïëàñòè­ëèí, íàê­ ëåé­êè, íèò­êè, çó­áî­÷èñò­êè… Â îá­ùåì, âñå, ÷òî ñ÷è­òàåò­ñÿ äî­ìà íå­íóæ­íû­ìè ìå­ëî­÷à­

Ìå­ìî­ðè Èã­ðà ïðåäñòàâ­ëÿåò ñî­áîé íà­áîð ïàð­ íûõ êàð­òè­íîê ñ îäè­íà­êî­âû­ìè ðó­áàø­êà­ìè.  çà­âè­ñè­ìîñòè îò âîç­ðàñòà èã­ðî­êîâ, â íà­ áî­ðå ìî­æåò áûòü îò 6 äî 64 êàð­òè­íîê. Âñå êàð­òû âûê­ëà­äû­âàþò­ñÿ íà ñòîë ðó­áàø­êà­ìè êâåð­õó. Ïåð­âûé èã­ðîê ïå­ðå­âî­ðà­÷è­âàåò äâå ëþ­áûå êàð­òî÷­êè. Åñ­ëè îíè îêà­çà­ëèñü îäè­íà­êî­âû­ìè, îí áå­ðåò èõ ñå­áå, åñ­ëè íåò – ïå­ðå­âî­ðà­÷è­âàåò îïÿòü ðó­áàø­êîé ââåðõ. Òå­ïåðü õîä äå­ëàåò ñëå­äóþ­ùèé èã­ðîê. Çà­ äà­÷à êàæ­äî­ãî ó÷àñò­íè­êà – çà­ïîì­íèòü, ãäå ëå­æèò êà­êàÿ êàð­òà, ÷òî­áû îòê­ðûòü åå â íóæ­íûé ìî­ìåíò.  ýòó èã­ðó ñ óñ­ïå­õîì èã­ðàþò óæå äâóõ­ëåò­êè, íî è äëÿ âçðîñ­ëûõ

6

17


Ìàòü è äèòÿ

ìè. Òå­ïåðü îñòà­ëîñü âìåñòå âûá­ðàòü òå­ìó âà­øåé áó­äó­ùåé ðà­áî­òû. Ìî­æåò áûòü, ýòî áó­äåò ìå÷­òà î ïîåçä­êå ê ìî­ðþ èëè âïå­ ÷àò­ëå­íèÿ îò ïî­õî­äà â ñî­ñåä­íèé ëåñ? Èëè íå­âå­äî­ìûé çâåðü “ñ äå­ñÿòüþ íî­ãà­ìè, äå­ ñÿòüþ ðî­ãà­ìè”? Äàé­òå âî­ëþ ñâîåé ôàí­òà­ çèè, è ðå­çóëü­òàò âàñ ïî­ðà­çèò äî ãëó­áè­íû äó­øè.

Ðàçâ­ëå­êàåì ðå­áåí­êà íà äà­÷å  ïîëü­çå äà÷­íî­ãî îò­äû­õà ñå­ãîä­íÿ íèê­ òî íå ñîì­íå­âàåò­ñÿ. Òóò òå­áå è âîç­äóõ ñâå­ æèé, è ìî­ëî­êî ïàð­íîå, è îãóð­÷è­êè ïðÿ­ìî ñ ãðÿä­êè. Âåäü äà­÷à äà­ðèò íàì óíè­êàëü­ íóþ âîç­ìîæ­íîñòü æèòü â ïîñòîÿí­íîé áëè­ çîñòè ñ ïðè­ðî­äîé, ÷óâñò­âî­âàòü åå äû­õà­ íèå, òåï­ëî, ñè­ëó. Îñòà­ëîñü òîëü­êî ýòèì âîñ­ïîëü­çî­âàòü­ñÿ â ïîë­íîé ìå­ðå. À äëÿ ýòî­ãî íåîá­õî­äè­ìî ïðî­äó­ìàòü, ÷åì æå íà

äà­÷å çà­íÿòü­ñÿ ðå­áåí­êó è ìà­ìå. Ãðóä­íè÷­êó íå íóæ­íî ïðè­äó­ìû­âàòü íà äà­÷å ñïå­öèàëü­íûå ðàçâ­ëå­÷å­íèÿ. Ñà­ìà ñìå­íà îáñòà­íîâ­êè óæå ïðîèç­âå­äåò íà íå­ ãî îã­ðîì­íîå âïå­÷àò­ëå­íèå. Ïîñòà­ðàé­òåñü, ÷òî­áû êðî­õà ïðî­âî­äèë íà ñâå­æåì âîç­äó­ õå êàê ìîæ­íî áîëü­øå âðå­ìå­íè. Êî­ëÿñ­êó îáÿ­çà­òåëü­íî íà­äî ñíàá­äèòü ïðî­òè­âî­ìîñ­ êèò­íîé ñåò­êîé, ÷òî­áû "êî­ìà­ðû äà ìó­õè’’ íå ìå­øà­ëè ñëàä­êî­ìó ñíó. À âî âðå­ìÿ áîäðñò­âî­âà­íèÿ ìîæ­íî óñò­ðîèòü ìà­ëû­øà â ìà­íå­æå. Åñ­ëè îí óæå íà­÷àë ïîë­çàòü, õî­òÿ áû èíîã­äà äàé­òå åìó âîç­ìîæ­íîñòü ïîë­çàòü ïî òðàâ­êå: ýòî ìîù­íûé ñòè­ìóë äëÿ òàê­ òèëü­íî­ãî è ìî­òîð­íî­ãî ðàç­âè­òèÿ. Êñòà­òè, åñ­ëè íà óëè­öå äîñòà­òî÷­íî òåï­ëî, ìîæ­íî ðàç­äåòü êðî­õó è äàòü åìó ïî­ùó­ïàòü ñà­ìûå ðàç­íûå ïî­âåðõ­íîñòè íå òîëü­êî ëà­äîø­êà­

ìè, íî è áî­ñû­ìè ñòóï­íÿ­ìè. Îáÿ­çà­òåëü­íî ðàññ­êà­çû­âàé­òå ìà­ëû­øó, ÷òî îí ÷óâñò­âóåò: ýòî øåð­øà­âîå äå­ðå­âî, ýòî êèð­ïè÷­íàÿ ñòå­ íà, à ýòî ìÿã­êàÿ ìà­ìè­íà ôóò­áîë­êà. Îã­ðîì­íóþ ðà­äîñòü ìëà­äåí­öó äîñòà­ âèò íàá­ëþ­äå­íèå çà æè­âîò­íû­ìè è ïòè­öàì. Ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûå íî­âûå çâó­êè ïî­ïîë­íÿò áà­ãàæ ñëó­õî­âûõ âïå­÷àò­ëå­íèé ìà­ëû­øà, ýòî î÷åíü âàæ­íî äëÿ åãî ðàç­âè­òèÿ.

Îã­ðîì­íóþ ðà­äîñòü ìëà­ äåí­öó äîñòà­âèò íàá­ëþ­äå­ íèå çà æè­âîò­íû­ìè è ïòè­öàì. Ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûå íî­âûå çâó­êè ïî­ïîë­íÿò áà­ãàæ ñëó­ õî­âûõ âïå­÷àò­ëå­íèé ìà­ëû­ øà, ýòî î÷åíü âàæ­íî äëÿ åãî ðàç­âè­òèÿ.

Êîã­äà ìà­ëûø íàó­÷èë­ñÿ õî­äèòü, íà äà­ ÷å ïå­ðåä íèì ðàñê­ðû­âàþò­ñÿ íî­âûå âîç­ ìîæ­íîñòè. Äî­ðîæ­êà îò äî­ìà äî êà­ëèò­êè, à óæ òåì áî­ëåå, ëåñ­íàÿ òðî­ïèí­êà – ýòî âàì íå ãëàä­êèé ëè­íî­ëåóì èëè ïàð­êåò â ãî­ðîäñ­êîé êâàð­òè­ðå. Åñòåñò­âåí­íàÿ “ïî­ ëî­ñà ïðå­ïÿòñò­âèé” â âè­äå ïåñ­êà, ãðà­âèÿ, êà­ìóø­êîâ, áðå­âåí è ïåíü­êîâ ó÷àò ñîõ­ ðà­íÿòü ðàâ­íî­âå­ñèå è ëó÷­øå ÷óâñò­âî­âàòü ñâîå òå­ëî. Ðå­áåí­êó îò ãî­äà äî òðåõ ëåò õî­ðî­øî áû îáî­ðó­äî­âàòü íà äà­÷å èã­ðî­âóþ ïëî­ùàä­ êó ñ ïå­ñî÷­íè­öåé è íå­áîëü­øèì âî­äîå­ìîì. Íå áîé­òåñü “ãðÿ­çè”, ìà­ëû­øó î÷åíü âàæ­íî âî­çèòü­ñÿ â âî­äå èëè ïåñ­êå. Ýòè òåêñòó­ðû ñ îä­íîé ñòî­ðî­íû, ïîç­âî­ëÿþò ðàññ­ëà­áèòü­ ñÿ (îñî­áåí­íî, âî­äà), ñ äðó­ãîé – ïðîÿ­âèòü òâîð­÷åñ­êîå íà­÷à­ëî, ïî­ëó­÷èòü ñîáñò­âåí­ íûé îïûò âçàè­ìî­äåéñò­âèÿ ñ ôè­çè­÷åñ­êè­ ìè ñâîéñò­âà­ìè ïðåä­ìå­òîâ. Íàï­ðè­ìåð, â ïå­ñî÷­íè­öå ìîæ­íî ñòðîèòü òðà­äè­öèîí­íûå ãî­ðî­äà, òîí­íå­ëè, áàø­íè. Ìîæ­íî çà­êà­ïû­ âàòü â ñó­õîé ïå­ñîê íå­áîëü­øóþ èã­ðóø­êó, è íà îùóïü íà­õî­äèòü åå. Äå­òÿì òðåõ-÷å­òû­ðåõ ëåò îáû÷­íî î÷åíü íðà­âèò­ñÿ ïðè­íè­ìàòü ó÷àñòèå â ñåëüñ­êî­õî­ çÿéñò­âåí­íûõ ðà­áî­òàõ. Îíè ñòðå­ìÿò­ñÿ âñå äå­ëàòü, “êàê âçðîñ­ëûå”. Ïî­ðà­äóé­òå êðî­õó – êó­ïè­òå èëè âû­äå­ëè­òå äëÿ íå­ãî ñîáñò­âåí­ íûå èíñò­ðó­ìåí­òû: ëåé­êó, ãðàá­ëè, òÿï­êó. Ïðåê­ðàñ­íî, åñ­ëè è ãðÿä­êà ó íå­ãî áó­äåò

18

6


Ìàòü è äèòÿ

ñâîÿ ñîáñò­âåí­íàÿ. Îá­ñó­äè­òå, ÷òî îí áó­ äåò âû­ðà­ùè­âàòü íà íåé. Êîã­äà ïðè­äåò âðå­ìÿ ïðî­ïîë­êè, ïîò­ ðå­íè­ðóé­òåñü ñíà­÷à­ëà ðàç­ëè­÷àòü “ïî­ëåç­ íûå” òðàâ­êè è ñîð­íÿ­êè. Ìåæ­äó ïðî­÷èì, ýòî ïðåê­ðàñ­íûé ñïî­ñîá íàó­÷èòü ðå­áåí­êà êëàñ­ñè­ôè­êà­öèè. Íå òàê-òî ëåã­êî ãî­ðîäñ­ êî­ìó ìà­ëû­øó ñ õî­äó îï­ðå­äå­ëèòü ñîð­íÿê! È ïî­ñå­ìó íå ñïå­øè­òå è íå ðó­ãàé­òå åãî, åñ­ëè îí ñðà­çó íå ñìîã ýòî­ãî ñäå­ëàòü è â ïî­ðû­âå ñåëüñ­êî­õî­çÿéñò­âåí­íî­ãî ïû­ëà “ïðî­ïî­ëîë” âñþ ãðÿä­êó öå­ëè­êîì. Äàé­òå åìó ïðîÿ­âèòü ñâîþ ñà­ìîñòîÿ­òåëü­íîñòü è îò­âåòñò­âåí­íîñòü. Äà­æå åñ­ëè òå­ïåðü ïðè­ äåò­ñÿ íà­÷è­íàòü âñå ñíà­÷à­ëà, ïóñòü ýòî áó­ äåò åãî îïûò è åãî èíè­öèà­òè­âà. À óæ åñ­ëè êðî­õà ïî­ëó­÷èò ïåð­âûå ïëî­äû ñâîå­ãî òðó­ äà â âè­äå ñîáñò­âåí­íî­ðó÷­íî âû­ðà­ùåí­íîé ìîð­êîâ­êè èëè îãóð­öà, åãî ãîð­äîñòè íå áó­ äåò ïðå­äå­ëà.

òðåõ­êî­ëåñ­íàÿ ìî­äåëü, îíà áî­ëåå óñòîé­ ÷è­âà. Äâóõ­êî­ëåñ­íûå âå­ëî­ñè­ïå­äû (ñ äâó­ìÿ äî­ïîë­íè­òåëü­íû­ìè ìà­ëåíü­êè­ìè êî­ëå­ñè­êà­ ìè) èìåþò îáûê­íî­âå­íèå ñëåã­êà çà­âà­ëè­ âàòü­ñÿ íà áîê. Íè â êîåì ñëó­÷àå íå ïðè­ âÿ­çû­âàé­òå íî­ãè ðå­áåí­êà ê ïå­äà­ëÿì! Ýòî òîëü­êî ïî­ìå­øàåò åìó ïðà­âèëü­íî íàï­ðàâ­ ëÿòü óñè­ëèå, è ê òî­ìó æå íå­áå­çî­ïàñ­íî. Êîã­äà æå ìà­ëûø â òðè-÷å­òû­ðå ãî­ äà îñåä­ëàåò äâóõ­êî­ëåñ­íî­ãî êî­íÿ, íå òî­ ðî­ïè­òå ñâîå ÷à­äî! Íå­êî­òî­ðûå äå­òèø­êè, âïåð­âûå ñåâ íà äâóõ­êî­ëåñ­íûé âå­ëî­ñè­ïåä, ñðà­çó æå îòï­ðàâ­ëÿþò­ñÿ â ïóòü, à äðó­ãèì òðå­áóåò­ñÿ äëÿ ýòî­ãî äîñòà­òî÷­íî ìíî­ãî

÷å­ìó-òî èìåí­íî ó íèõ ëó÷­øå âñå­ãî èäåò ïå­äà­ãî­ãè­÷åñ­êèé ïðî­öåññ. Ïîý­òî­ìó åñ­ëè ñî­ñåäñ­êèé âòî­ðîê­ëàññ­íèê æàæ­äåò íàó­ ÷èòü âà­øå­ãî îòï­ðûñ­êà êà­òàòü­ñÿ, âîñ­ïîëü­ çóé­òåñü ýòèì ïðåä­ëî­æå­íèåì. È èìåé­òå â âè­äó: ó÷èòü­ñÿ êà­òàòü­ñÿ ëó÷­øå íà ìÿã­êîé ãðóí­òî­âîé äî­ðî­ãå. Åñ­ëè âà­øå­ìó äà÷­íè­êó áîëü­øå ïÿ­òè ëåò, ñâîè íàá­ëþ­äå­íèÿ çà æèçíüþ ïðè­ðî­ äû îí ìî­æåò ôèê­ñè­ðî­âàòü (ðè­ñî­âàòü èëè çà­ïè­ñû­âàòü) â ñïå­öèàëü­íîì äíåâ­íè­êå.  íåì æå ìîæ­íî ñäå­ëàòü ãåð­áà­ðèé èç äà÷­ íûõ ðàñòå­íèé, âêëåè­âàòü ôî­òîã­ðà­ôèè ôëî­ðû è ôàó­íû. Ðå­áåí­êó âïîë­íå ìîæ­íî

âðå­ìå­íè.

- Êà­òàòü­ñÿ, ñòîÿ íà îä­íîé ïå­äà­ëè è îò­òàë­êè­âàÿñü íî­ãîé (êàê íà ñà­ìî­êà­òå).

äî­âå­ðèòü äëÿ ýòî­ãî íå­äî­ðî­ãîé ôî­òîàï­ïà­ ðàò-ìûëü­íè­öó.  ýòîì âîç­ðàñòå äå­òè î÷åíü îñò­ðî ÷óâñò­âóþò, íàñ­êîëü­êî âîñò­ðå­áî­âà­íû è ïî-íàñòîÿ­ùå­ìó íåîá­õî­äè­ìû ìî­ãóò áûòü

Êñòà­òè, ñà­ìî­êàò ìî­æåò ñòàòü ïðåê­ðàñ­íîé àäàï­òà­öèîí­íîé ìî­äåëüþ ïå­ðåä äâóõ­êî­ ëåñ­íûì âå­ëî­ñè­ïå­äîì. - Ñúåç­æàòü íà âå­ëî­ñè­ïå­äå ïîä íå­ áîëü­øîé óê­ëîí (äëÿ ñòðà­õîâ­êè íî­ãè ëó÷­øå íå äåð­æàòü íà ïå­äà­ëÿõ, à îïóñòèòü âíèç), ýòî ïî­ìî­ãàåò ïî­÷óâñò­âî­âàòü ðàâ­íî­âå­ñèå. - Çà­ìå­÷å­íà ëþ­áî­ïûò­íàÿ âåùü. Ñà­ìûå ëó÷­øèå ó÷è­òå­ëÿ äëÿ íà­÷è­íàþ­ùå­ãî âå­ëî­ ñè­ïå­äèñòà – ðå­áÿ­òèø­êè ïîñòàð­øå. Ïî­

èõ äåéñò­âèÿ. ×òî æå, ìîæ­íî ñî­áè­ðàòü ëå­êàðñò­âåí­íûå ðàñòå­íèÿ, ñó­øèòü èõ ïî âñåì ïðà­âè­ëàì, â òå­íè, à äîë­ãè­ìè çèì­ íè­ìè âå­÷å­ðà­ìè ïèòü öå­ëåá­íûé ÷àé èç ðî­ìàø­êè, áó­çè­íû èëè ìÿ­òû è âñïî­ìè­íàòü ÷ó­äåñ­íûå ëåò­íèå äåíü­êè. Èòàê, îòï­ðàâ­ëÿåì­ñÿ íà äà­÷ó! È ïóñòü äà÷­íûé îò­äûõ áó­äåò íå ñîì­íè­òåëü­íîé æåðò­âîé, ïðè­íå­ñåí­íîé âî èìÿ çäî­ðîâüÿ, à èí­òå­ðåñ­íîé è íà­ñû­ùåí­íîé æèçíüþ.

Íàó­÷èòü­ñÿ êà­òàòü­ñÿ ïî­ìî­ ãóò ñëå­äóþ­ùèå óï­ðàæ­íå­íèÿ:

Ïîé­äåì â ëåñ? Äëÿ þíî­ãî èññ­ëå­äî­âà­òå­ëÿ è “ïî­÷å­ìó÷­ êè” äî­âîëü­íî ïîç­íà­âà­òåëü­íà áó­äåò ïðî­ãóë­ êà â ñî­ñåä­íèé ëåñ. Äà­æå íåï­ðè­ìå­÷à­òåëü­ íûé ìó­ðà­âåé­íèê ìî­æåò äàòü äëÿ êðî­õè ðàç­íîîá­ðàç­íóþ ïè­ùó äëÿ ðàç­ìûø­ëå­íèé, âåäü çà íèì òàê èí­òå­ðåñ­íî íàá­ëþ­äàòü, ïðåäñòàâ­ëÿòü ñå­áå, êàê óñò­ðîåí òà­êîé ìà­ëåíü­êèé è â òî æå âðå­ìÿ òà­êîé îã­ðîì­ íûé äîì äëÿ ìó­ðàâüè­øåê, êàê îíè ïó­òå­ øåñò­âóþò è êó­äà òàê òî­ðî­ïÿò­ñÿ... À äî­ìà îáÿ­çà­òåëü­íî ïå­ðå­÷è­òàé­òå ïî­òîì “Êàê ìó­ ðàâüèø­êà äî­ìîé ñïå­øèë” Â. Áèàí­êè.  ëå­ñó òî­æå ìîæ­íî çà­íÿòü­ñÿ êëàñ­ ñè­ôè­êà­öèåé è ñå­ðèà­öèåé. Ðà­çó­ìååò­ñÿ, â èã­ðå. Íàé­òè, íàï­ðè­ìåð, ðîäñò­âåí­íè­êîâ áå­ðåç­êè. Ìî­æåò áûòü, òà ñòà­ðàÿ è ñà­ìàÿ òîëñòàÿ áå­ðå­çà ñ äðå­âåñ­íû­ìè ãðè­áà­ìè – ýòî ‘’ïà­ïà’’? À âîò, ïî­ìåíü­øå, ñ êî­òî­ðîé òîëü­êî ÷òî âñïîðõ­íó­ëà ïòè÷­êà, ýòî ‘’áå­ ðåç­êà-ìà­ìà’’. À òóò ìíî­ãî-ìíî­ãî áå­ðå­çîê‘’äå­òîê’’, òî­íåíü­êèõ è íåæ­íûõ. Ìà­ëûø îä­íîâ­ðå­ìåí­íî ó÷èò­ñÿ ðàç­ëè­÷àòü ïî­ðî­äû äå­ðåâüåâ è îöå­íè­âàòü èõ ðàç­ìå­ðû.  ëå­ñó èëè â ïî­ëå ìîæ­íî íàá­ëþ­äàòü çà áà­áî÷­êà­ìè, øìå­ëÿ­ìè, ñòðå­êî­çà­ìè, ïòè­öà­ ìè. À, áûòü ìî­æåò, âàì è ñà­ìèì çà­õî­÷åò­ñÿ èçîá­ðà­çèòü, êàê ëå­òàåò áà­áî÷­êà, êàê æóæ­ æèò øìåëü èëè ÷è­ðè­êàåò âî­ðî­áó­øåê? Äà­÷à – ðàç­äîëüå äëÿ íà­÷è­íàþ­ùå­ãî âå­ ëî­ñè­ïå­äèñòà. Åñ­ëè âû âû­áè­ðàå­òå äëÿ êðî­ õè ïåð­âûé âå­ëî­ñè­ïåä, ïðåä­ïî÷­òè­òåëü­íåå

6

19


Ìàòü è äèòÿ

Îáëåã÷åíèå æàðà, áîëè è ... æèçíè ðîäèòåëåé

Äëÿ äåòåé îò 3-õ ìåñÿöåâ, Ïðåäíàçíà÷åí äëÿ ñíèæåíèÿ ïîâûøåííîé òåìïåðàòóðû òåëà, Ïðèìåíÿåòñÿ ïðè ãîëîâíîé áîëè è ìèãðåíè, çóáíîé áîëè, áîëè â óøàõ è ãîðëå, áîëè ïðè ðàñòÿæåíèÿõ è äðóãèõ âèäàõ áîëè, Ïðîäîëæèòåëüíîñòü äåéñòâèÿ äî 8 ÷àñîâ, Îáëåã÷åíèå ñîñòîÿíèÿ ïðè ïîñòèììóíèçàöèîííîé ëèõîðàäêå, Áåç ñàõàðà, àëêîãîëÿ è êðàñèòåëåé, Óäîáñòâî äîçèðîâêè è îáëåã÷åíèå ïðèåìà ëåêàðñòâà äàæå äëÿ ñàìûõ ìàëåíüêèõ è êàïðèçíè÷àþùèõ äåòåé.

20

6

Ëèõîðàäî÷íûå ñîñòîÿíèÿ ó äåòåé (íà ôîíå ÎÐÇ, ïðè ãðèïïå, äåòñêèõ èíôåêöèÿõ, ïîñëå âàêöèíàöèè) - íàèáîëåå ÷àñòàÿ ïðè÷èíà îáðàùåíèÿ ê ïåäèàòðàì. Ëèõîðàäêà ïðåäñòàâëÿåò ñîáîé ïðèñïîñîáèòåëüíûé ìåõàíèçì, áëàãîäàðÿ êîòîðîìó àêòèâèçèðóþòñÿ çàùèòíûå ñèëû îðãàíèçìà. Ïîâûøåíèå òåìïåðàòóðû òåëà ñâûøå 38,5°Ñ òðåáóåò âìåøàòåëüñòâà, òàê êàê ìîæåò ïðèâåñòè ê ñåðüåçíûì íàðóøåíèÿì æèçíåííî âàæíûõ îðãàíîâ è ñèñòåì áîëüíîãî ðåáåíêà. Ïðè âûñîêîé òåìïåðàòóðå êâàëèôèöèðîâàííóþ  ïîìîùü îêàæåò âðà÷, íî äî åãî ïðèõîäà ðåáåíêó íåîáõîäèìà íåìåäëåííàÿ ïîìîùü. Ïðåïàðàòîì âûáîðà äîëæíî áûòü ýôôåêòèâíîå è áåçîïàñíîå ëåêàðñòâåííîå ñðåäñòâî. Íóðîôåí äëÿ äåòåé íà÷èíàåò äåéñòâîâàòü â òå÷åíèè 30 ìèíóò ïîñëå ïðèåìà è ïîñòåïåííî ñíèæàåò âûñîêóþ òåìïåðàòóðó, íå âûçûâàÿ îáèëüíîãî ïîòîîòäåëåíèÿ. Äåéñòâóåò Íóðîôåí äëÿ Äåòåé â òå÷åíèè ïðîäîëæèòåëüíîãî âðåìåíè- íà ñðîê äî 8 ÷àñîâ.

ÍÓÐÎÔÅÍ. ÈÑÒÎÐÈß 1962 - îòêðûòèå èáóïðîôåíà â ëàáîðàòîðèÿõ êîìïàíèè Boots â Âåëèêîáðèòàíèè 1969 - íà÷àëî ïðèìåíåíèÿ èáóïðîôåíà â Âåëèêîáðèòàíèè â êà÷åñòâå ðåöåïòóðíîãî ïðåïàðàòà ïîä òîðãîâîé ìàðêîé Áðóôåí (â òîì æå ãîäó ÷åëîâåê âïåðâûå îêàçàëñÿ íà Ëóíå) 1974 - íà÷àëî óñïåøíîãî èñïîëüçîâàíèÿ èáóïðîôåíà â ÑØÀ 1983 - ïðåïàðàò ïîëó÷èë ñòàòóñ áåçðåöåïòóðíîãî â Âåëèêîáðèòàíèè è òîðãîâóþ ìàðêó «Íóðîôåí» 1984 - áåçðåöåïòóðíûé ñòàòóñ â ÑØÀ (Àäâèë, Ìîòðèí) 1985 - ãîä - áîëåå 100 ìèëëèîíîâ ÷åëîâåê èñïîëüçîâàëè Íóðîôåí áîëåå, ÷åì â 120 ñòðàíàõ.  ýòîì æå ãîäó êîìïàíèÿ Boots áûëà óäîñòîåíà Êîðîëåâñêîé íàãðàäû â çíàê ïðèçíàíèÿ íàó÷íîòåõíè÷åñêèõ äîñòèæåíèé â ðàçðàáîòêå «Íóðîôåíà» 2006 - âûâîä íà ðûíîê ïîñëåäíåé ðàçðàáîòêè â ôàðìèíäóñòðèè – íîâûå òàáëåòêè Íóðîôåí, ñîäåðæàùèå óñîâåðøåíñòâîâàííóþ ôîðìóëó èáóïðîôåíà 200 ìã.  ñâÿçè ñ äîêàçàííîé áåçîïàñíîñòüþ ïðè ïåðåðåãèñòðàöèè òàáëåòîê 200 ìã äîáàâèëîñü ïîêàçàíèå äëÿ äåòåé îò 6 ëåò. 1997 - òàáëåòêè Íóðîôåí 1998 - ãîä – Íóðîôåí äëÿ Äåòåé 2001 - ãîä – Íóðîôåí Ïëþñ 2003 - Íóðîôåí ÓëüòðàÊàï – ðåâîëþöèîííàÿ ëåêàðñòâåííàÿ ôîðìà: ìÿãêèå êàïñóëû ñ ðàñòâîðîì èáóïðîôåíà âíóòðè 2005 - Íóðîôåí Ôîðòå (400 ìã) 2005 - Íóðîôåí ãåëü 2006 - Íóðîôåí äëÿ Äåòåé ñ êëóáíè÷íûì âêóñîì


Как применять Нурофен для Детей Показание/ возраст Постиммунизационная лихорадка От 3-х до 12 месяцев

Дозировка Не применять более 5мл в течении 24 часов

3-4 раза в течении 24часов

От 1 года до 3-х лет

3 раза в течении 24часов

От 4-х до 6 лет

3 раза в течении 24часов

От 7 до 9 лет

3 раза в течении 24часов

От 10 до 12 лет

3 раза в течении 24часов

Ïðîèçâîäèòåëü (RBHC) Internatonial èìïîðòåð ÎÎÎ "Àðãî ôàðì" ëèö. XX - 000259, âûä 21.07.03 áåç îãðí. ÐÓÌ (421155231), âûä. 22.01.08-17.07.10 N 8989 26.10.09-26.10.11 ðàçð. ÌÇ ÐÀ N ²-¸ 0000188 âûä. 26. 02. 11

Примечание Каждые 5мл суспензии содержат 100мг активного компонента-ибупрофена. Не превышать указанную дозу.Перед приемом препарата необходима консультация врача, если ребенок уже принимает какие-либо лекарственные средства, страдает астмой, заболеваниями печени , почек или сердца.Не следует принимать Нурофен для Детей при повышенной чувствительности к любому из компонентов препарата, ацетилсалициловой кислоте и другим НПВС; при наличии у ребенка язвы или других серьезных заболеваний желудка. Если симптомы сохраняются в течении 3 дней, необходимо обратиться к врачу.

6

21


²ÝóÛ³ÉÇ Ñ»ïù»ñáí

öàø­ð²­Ø²ð­ØÆÜ ØºÌ ¶Æî­Ü²­Î²­ÜÀ ÜÛáõÃÁª ÈÇ­ÉÇà ØÏñïãÛ³ÝÇ

º

ñ¢³­ÝáõÙ, ûñ¢ë, ß³­ï»ñÝ »Ý Ñå³ñ­ïáõí۳ٵ ÝßáõÙ ³ÛÝ ÍÝݹ³­ïáõ­ÝÁ, áñ­ï»Õ Ç­ñ»Ýù ÍÝí»É »Ý. §Ø³ñ­ ·³ñ­Û³Ý¦ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó` ÙÇ ßÇ­ÝáõíÛáõÝ, áõñ ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ³­Ù»Ý ûñ ÉëíáõÙ »Ý Ù³Ý­Ï³Ý ÍÝáõݹ ³½­¹³­ñ³­ñáÕ ×Ç­ã»ñ: ÆëÏ ÇÝ­ãá±õ­ ¿ ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­óÁ Ïñáõ٠سñ­·³ñ­Û³Ý ³­Ýáõ­ÝÁ. á±í­ ¿ ³ÛÝ Ñ»­ Õǭݳ­Ï³­íáñ Ù³ñ­¹Á, áõÙ ³½­·³­Ýáõ­ÝÁ ѳ­ ë³­ñ³Ï ù³­Õ³­ù³­óáõÝ Ñ³Ûï­ÝÇ ¿ ÙdzÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­óÇ ï»ë­ùáí: гñ­ó»­ñÇ ³Ûë ÏáõÛ­ïÁ ÙÕ»ó ÙÇ ß³ñù á­ñá­ÝáõÙ­Ý»­ñÇ, ÇÝ­ãÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ Ù»ñ ³éç¢ Ñ³é­Ý»ó Ùï³­íá­ ñ³­Ï³­ÝÇ ÙÇ Ï»ñ­å³ñ, áõÙ µ»Õ٭ݳ­íáñ áõ ëï»Õ­Í³­ñ³ñ ϻݭ볷­ñáõí۳ٵ ϳ­ñáÕ ¿ Ñå³ñ­ï³­Ý³É Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ѳÛ: ä³ñâ г٭µ³ñ­Óáõ­ÙÇ Ø³ñ­·³ñ­Û³Ý. ÍÝí»É ¿ 1898Ã., ²ñ­Ù³­íÇ­ñÇ Ù³ñ­½Ç ²­ñ³­ ½³÷ ·Ûáõ­ÕáõÙ: ø³­ÝÇ áñ г٭µ³ñ­Óáõ­ÙÁ

22

6

·Ûáõ­ÕÇ Ù»­Í³­Ñ³­ñáõëï­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿ñ, Çñ áñ­¹áõÝ áõ­Õ³ñ­Ï»ó ºñ¢³Ý` éáõ­ë³­Ï³Ý ·Ç٭ݳ­½Ç³­ÛáõÙ ëá­íá­ñ»­Éáõ` áõë­Ù³Ý ѳ­ Ù³ñ ³Ù­ë³­Ï³Ý í׳­ñ»­Éáí 20 áë­ÏÇ: ÌÝá­ÕÇ Ñ»ï¢á­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ïí»ó Çñ ³ñ¹­ÛáõÝ­ ùÁ. ä³ñâÁ ·Ç٭ݳ­½Ç³Ý ³­í³ñ­ï»ó áë­ Ï» Ù»­¹³­Éáí: ²Û­Ýáõ­Ñ»ï¢, ½á­ñ³­Ïáã­í»­Éáí µ³­Ý³Ï, 1920-21ÃÃ. ͳ­é³­Û»ó ºñ¢³­ÝÇ ½ÇÝ­íá­ñ³­Ï³Ý Ñáë­åÇ­ï³­ÉáõÙ: ܳ å»­ ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³É­ë³­ñ³­ÝÇ µÅßϳ­Ï³Ý ý³­ ÏáõÉ­ï»­ïÇ ³­é³­çÇÝ ßñ糭ݳ­í³ñï­Ý»­ñÇó ¿ñ ¢ 1927Ã. µáõÑÝ­ ³­í³ñ­ï»­Éáõó Ñ»­ïá ·áñ­ÍáõÕ­í»ó ¾ç­Ùdz­ÍÇÝ, áñ­ï»Õ ³ß­Ë³­ ï»ó 2 ï³­ñÇ: º­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ä³ñÃ¢Ç µ³­ó³­éÇÏ áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ñݳ­ñ³­íáñ ã¿ñ ãÝϳ­ï»É: Æ í»ñ­çá, ݳ í»­ñ³­¹³ñ­Ó³í ºñ¢³Ý ¢ Ýß³­Ý³Ï­í»ó ٳݭϳ­µ³ñ­Ó³­·Ç­ Ý»­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏÉÇ­Ýǭϳ­ÛÇ ûñ­¹Ç­Ý³­ïáñ, ³­å³ ½µ³­Õ»ó­ñ»ó µÅßϳ­Ï³Ý ý³­ÏáõÉ­ï»­ ïÇ Ù³Ý­Ï³­µ³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý ¢ ·Ç­Ý»­Ïá­É᭷dz­ÛÇ

سñ­¹áõ áÕç Ï۳ݭùáõÙ ãϳ ÙÇ ñá­å», »ñµ Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÇ ÉÇ­ÝÇ Ã»Ã¢³Ù­ïá­ñ»Ý áõ ³Ý­Ñá­·áõÃÛ³Ùµ í»­ñ³­µ»ñ­í»É áñ¢¿ ³ÛÉ Ù³ñ­¹áõ Ýϳï­Ù³Ùµ: ¸. äÇ­ë³ñ¢ ³Ù­µÇá­ÝÇ ³­ëÇë­ï»Ý­ïÇ å³ß­ïá­ÝÁ, ÇÝãÝ ¿É ÑÇÙù ¹ñ»ó Ýñ³ ·Ç­ï³­Ù³Ý­Ï³­í³ñ­Å³­Ï³Ý Ñëϳ­Û³­Í³­í³É ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳­ÝÁ: ¶Ç­ï³­ Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ ñÇó ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ Ù»Í áõ­ß³¹­ ñáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­ñ»ó ÍÝݹ³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ó³­ í³½ñÏ­Ù³Ý Ñ³ñ­ó»­ñÇÝ ¢ 1936Ã. §ÌÝݹ³­ µ»­ñáõÃ­Û³Ý ó³­í³½ñ­Ïáõ­ÙÁ ¢ ¹ñ³ Ýá­ñ³­ ·áõÛÝ áõ­ÕÇ­Ý»­ñÁ¦ û­Ù³­Ûáí å³ßï­å³­Ý»ó Çñ ûϭݳ­Íá­õ³­Ï³Ý ³­ï»­Ý³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ: ȳÛÝ ¿ñ åñåïáÕ ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÇ Ñ»­ï³ùñù­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ßñ糭ݳ­ÏÁ, ¢ ù³­ÝÇ áñ ų­


²ÝóÛ³ÉÇ Ñ»ïù»ñáí

Ù³­Ý³­ÏÇ ï³­ñ³Í­í³Í ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇó Ù»­ÏÁ Ù³­É³­ñÇ³Ý ¿ñ, سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ 1952Ã. å³ßï­å³­Ý»ó Çñ ¹áÏ­ïá­ñ³­Ï³Ý ³­ï»­Ý³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ §Ð³Ý­ù³­ÛÇÝ ÷á­Ë³­ ݳ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ϳ­åÇÉ­Û³­ñáë­Ïá­åǭϳ­ Ï³Ý »ñ¢áõÛíݻ­ñÁ Ù³­É³­ñdz­Ûáí ÑÇ­í³Ý¹ ÑÕÇ­Ý»­ñÇ áõ ÍÝݹ³­µ»ñ­Ý»­ñÇ Ùáï¦ Ã»­Ù³­ Ûáí: 1938Ã. ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÁ Ññ³­ï³­ñ³­Ï»ó ٳݭϳ­µ³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ Ñ³­Û»­ñ»Ý ¹³­ë³­·Çñ­ùÁ: 1939Ã. ä³ñâ سñ­·³ñ­ Û³­ÝÁ Ýß³­Ý³Ï­í»ó µÅßϳ­Ï³Ý ÇÝë­ïÇ­ ïáõ­ïÇ µáõŭϳݭ˳ñ­·»­ÉÇã ý³­ÏáõÉ­ï»­ïÇ ¹»­Ï³Ý, 1943-45ÃÃ. ÐÊêЭ ³é­ÅáÕ­Ïá­ÙÇ ï»­Õ³­Ï³É: 1954-63ÃÃ. ݳ Õ»­Ï³­í³­ñ»ó ë³­ÝÇ­ï³­ñ³­Ï³Ý ý³­ÏáõÉ­ï»­ïÇ ¹»­Ï³­ ݳ­ïÇ, ÇëÏ 1958-62ÃÃ. ݳ¢ µÅÇßÏ­Ý»­ ñÇ Ï³­ï³­ñ»­É³­·áñÍ­Ù³Ý ý³­ÏáõÉ­ï»­ïÇ Ù³Ý­Ï³­µ³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý ¢ ·Ç­Ý»­Ïá­É᭷dz­ÛÇ ³Ù­µÇá­ÝÇ ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÁ: 1953-70ÃÃ. ·Çï­Ý³­Ï³ÝÝ ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ ٳݭϳ­µ³ñÓ-·Ç­Ý»­ Ïá­Éá·Ý ¿ñ, ÐÊêÐ ÍÝÝ­¹û·­ÝáõÃ­Û³Ý ËáñÑñ­ ¹Ç, ٳݭϳ­µ³ñÓ­Ý»­ñÇ ¢ ·ÇÝ»­Ïá­Éá·­Ý»­ñÇ ·Ç­ï³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý í³ñ­ãáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­·³­ÑÁ: 1949-73ÃÃ. ä³ñâ سñ­

·³ñ­Û³­ÝÁ ëï³ÝÓ­Ý»ó ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ù³Ý­Ï³­µ³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý ¢ ·Ç­Ý»­Ïá­É᭷dz­ÛÇ ·Ç­ï³­Ñ»­ï³­½á­ï³­Ï³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ ïÝû­ñ»­ÝÇ å³ß­ïá­ÝÁ: ܳ Ù»Í Ý»ñ¹­ñáõÙ áõ­ÝÇ Ù³Ý­Ï³­µ³ñÓ-·Ç­Ý»­ Ïá­Éá· ·Ç­ï³­Ï³Ý ¢ ·áñͭݳ­Ï³Ý ϳ¹­ñ»ñ å³ï­ñ³ë­ï»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ, Ýñ³ Õ»­Ï³­í³­ ñáõí۳ٵ å³ßï­å³Ý­í»É ¿ 29 ûϭݳ­ Íá­õ³­Ï³Ý ¢ 4 ¹áÏ­ïá­ñ³­Ï³Ý û½: ÐÊêÐ ­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý í³ë­ï³­Ï³­íáñ ·áñÍ­ãÇ ·Ç­ï³­ Ï³Ý ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÝíÇñ­í³Í »Ý ÑÕÇ­Ý»­ñÇ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­Ïáõí۳­ÝÁ, ÏÝáç ³ß­Ë³­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ ÑÇ­·Ç»­Ý³­ÛÇÝ ¢ ٳݭϳ­ µ³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý áõ ·Ç­Ý»­Ïá­É᭷dz­ÛÇ µ³½­Ù³­ ÃÇí ³ÛÉ Ñ³ñ­ó»­ñÇ: Üñ³ Ñ»­Õǭݳ­Ï³Í áõ­ ëáõ٭ݳ­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»­ñÁ ÙÇÝ㢠í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÁ ·áñ­Í³­ÍáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ÇÝ: »¢ ³Ûë Ãí³­é³ï ϻݭ볷­ñáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ß³ï µ³Ý ¿ ³­ëáõÙ ä³ñâ г٭µ³ñ­Óáõ­ÙÇ Ø³ñ­·³ñ­Û³Ý ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ, 볭ϳÛÝ ³Ûë Ï»ñ­å³ñÝ ³Ù­µáÕ­ç³­Ï³Ý ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ѳñÏ ¿ Ýß»É Ý³¢ ÙÇ ù³­ÝÇ Ëá­ëáõÝ ÷³ë­ï, á­ñáÝù µÝáõ­Ã³·­ñáõÙ »Ý ³Ûë ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³­Ýáõí Û³Ý áã ÙdzÛÝ Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­Ï³Ý, ³ÛÉ¢

Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ á­ñ³Ï­Ý»­ñÁ:

ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÇ Ñ³ñ­ëÇ` ÈÇÉ­Û³ سñ­·³ñ­Û³­ÝÇ ¢ Ãáé­Ýáõ­Ñáõ` ´»É­É³ سñ­·³ñ­Û³­ÝÇ Ñ»ï áõ­Ý»­ó³Í Ù»ñ ½ñáõÛ­óÁ ïå³­íá­ñÇã ¿ñ: Üñ³Ýó Ñáõ­ß»­ñáõÙ ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ å³Ñ­å³Ý­í»É ¿ áñ­å»ë Ù³ñ­ ¹³­ë»ñ, Ïá­ãáõ­Ùáí ÝíÇñ­Û³É ÙÇ µÅÇßÏ, áí ϳ½Ù å³ï­ñ³ëï ³ñ­Ó³­·³Ý­ùáõÙ ¿ñ Ûáõ­ ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ϳݭãÇ ¢ û·­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­ÝáõÙ µá­Éá­ñÇÝ. §Þ³ï ÷áù­ñ³­Ù³ñ­ÙÇÝ ¿ñ, áõ­Ý»ñ 1Ù 62ëÙ ­Ñ³­ë³Ï, ³­ÝÁݹ­Ñ³ï í³½í­½á­óÇ Ù»ç ¿ñ, ѳݭ·Çëï ãáõ­Ý»ñ¦: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ß³ï Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý ѳݭ ¹Ç­åáõÙ ³Ûë ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇÝ, áí­ù»ñ »­ñ³Ë­

سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ Ù³ñ­¹³­ ë»ñ, ÝíÇñ­Û³É ÙÇ µÅÇßÏ ¿ñ, áí ϳ½Ù å³ï­ ñ³ëï ³ñ­Ó³­·³Ý­ùáõÙ ¿ñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ϳݭ ãÇ ¢ û·­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­ ÝáõÙ µá­Éá­ñÇÝ:

6

23


²ÝóÛ³ÉÇ Ñ»ïù»ñáí

ïÇ­ùáí ÝßáõÙ »Ý, áñ Ç­ñ»Ýó Ï۳ݭùÁ å³Ñ­ å³Ý­í»É ¿ µÅÇßÏ Ø³ñ­·³ñ­Û³­ÝÇ ßÝáñ­ÑÇí: ܳ »ñ­µ»ù ã¿ñ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý Áݹ­Ñ³­ïáõ­ÙÁ, ѳï­Ï³­å»ë ï³ëÝ­Ù»­Ï³Ù­Û³ ¹áõëïñ Ïáñó­Ý»­Éáõó Ñ»­ ïá: ij­Ù»­ñáí ѳ­Ùá­½áõÙ ¿ñ Ù³Û­ñ»­ñÇÝ ³Û¹ ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ ù³Û­ÉÇó h»ï ϳݷ­Ý»É, ëÇ­ñáõÙ ¿ñ ÏñÏÝ»É` »­ñ»­Ë³Ý ²ëï­Íá å³ñ·¢Ý­ ¿: Êñ³­Ëáõ­ëáõÙ ¿ñ µ³½­Ù³­½³­í³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ³­Ù»Ý ÇÝã ³­ÝáõÙ, áñ­å»ë­½Ç Ù³Û­ñ»­ñÁ µÝ³­ Ï³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí ÍÝݹ³­µ»­ñ»Ý, Ï»­ë³ñ­

ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ñ Çñ ¹Ç­åáõÏ ³Ë­ïá­ñá­ßáõÙ­Ý»­ñáí, Ñ»­ï³­½á­ïáõ­ÙÁ ϳ­ ï³­ñáõÙ ¿ñ Ó»é­ù»­ñáí ¢ »ñ­µ»ù ã¿ñ ë˳ɭ íáõÙ... Û³Ý Ñ³ï­Ù³Ý ¹ÇÙáõÙ ¿ñ ÙdzÛÝ í»ñ­çÇÝ í³ÛñÏ­Û³­ÝÇÝ, »ñµ ³ÛÉ¢ë­áõ­ñÇß »Éù ãϳñ: ÊêÐØ­-áõÙ ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ñ Çñ ¹Ç­åáõÏ ³Ë­ïá­ñá­ßáõÙ­Ý»­ ñáí, Ñ»­ï³­½á­ïáõ­ÙÁ ϳ­ï³­ñáõÙ ¿ñ Ó»é­ù»­ ñáí ¢ Çñ ÑÙáõï Ó»é­ù»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí »ñ­µ»ù

24

6

ã¿ñ ë˳ɭíáõÙ: Üñ³ ³Ë­ïá­ñá­ßáõ­ÙÇó Ñ»­ïá ³ÛÉ¢ë ­Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý ³Ý­·³Ù Ñ»­ï³­½áï­í»­Éáõ ϳ­ñÇù ãϳñ: ê³­ÝÇ­ï³­ñáõ­ÑÇ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ å³ï­ Ù»É ¿, áñ Çñ ³­Ùáõë­Ýáõ` г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ å³­ï»­ñ³½­ÙáõÙ ½áÑ­í»­Éáõó Ñ»­ïá ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ ë³­ÝÇ­ï³­ñáõ­ÑáõÝ ¢ Çñ 4 »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ ³å­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ÑÇ­í³Ý­ ¹³­ë»Ý­Û³Ï ¿ ïñ³­Ù³¹­ñ»É, ³­å³­Ñá­í»É ëÝݹáí, å³­ñáõ­ñ»É Ñá­·³­ï³­ñáõí۳ٵ: ´á­Éá­ñÇÝ Ñdzó­ÝáõÙ ¿ñ Çñ Ù»Õ­Ùáõí۳ٵ ¢

Ëá­Ý³ñ­Ñáõí۳ٵ, ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó ÙïÝ»­ÉÇë ³­Ù»Ý­ùÇ Ýϳï­Ù³Ùµ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¿ñ ¹ñë­¢á­ñáõÙ, µ³ñ¢áõÙ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõ­ñÇÝ ¢ Ñ»­ï³ùñùñ­íáõÙ Ýñ³Ýó áñ­åÇ­ëáõí۳ٵ: ²å­ñáõÙ ¿ñ ѳ­Ù»ëï å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙª ÙÇ µÝ³­Ï³­ñ³­ÝáõÙ, áõñ Çñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ ß³­ ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ³å­ñ»É ÙÇÝã ûñë: ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÇó Ñ»­ïá ³Ûë ï³­ÝÁ á­ãÇÝã ãÇ ÷áË­í»É. ÝáõÛÝ å³­ï»ñÝ »Ý` ½³ñ­¹³ñ­í³Í ·»­Õ³ñ­í»ë­ïÇ ï³ñ­µ»ñ ·áñ­Í»­ñáí, ÝáõÛÝ ·ñ³­¹³­ñ³­ÝÁ, á­ñÁ ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³ÝÝ Çñ Ó»é­ùáí ¿ ѳ­í³­ù»É ¢ áñ­ï»Õ Ù³ë­Ý³­ ·Ç­ï³­Ï³Ý û­ï³­ñ³­É»­½áõ ·ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ï³ñ­¹³­ÉÇë µ³­½áõÙ ³Ý­ùáõÝ ·Ç­ß»ñ­Ý»ñ ¿ ³Ýó­Ï³ó­ñ»É: سñ­·³ñ­Û³Ý ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùáõÙ µÅßÏáõíÛáõ­ÝÁ ÷á­Ë³Ýó­í»ó ·»­Ý»­ïÇ­Ïá­ñ»Ý` Ý³Ë áñ­¹áõÝ` È­¢áÝ Ø³ñ­·³ñ­Û³­ÝÇÝ, ³­å³ Ãá­é³­ÝÁ` èáõ­µ»Ý سñ­·³ñ­Û³­ÝÇÝ, áí ³Û­

ëûñ ³å­ñáõÙ ¢ ³ß­Ë³­ïáõÙ ¿ Ñ»­é³­íáñ ²ý­ñǭϳ­ÛáõÙ: ²Ûë ï³­ÝÁ ѳ­×³­Ë³­ÏÇ ¿ÇÝ Ñ³­í³ù­ íáõ٠׳­Ý³ã­í³Í Ù³ñ­¹ÇÏ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ï³ñ­ µ»ñ ³ÝÏ­ÛáõÝ­Ý»­ñÇó, ùÝݳñ­ÏáõÙ ½³­Ý³­½³Ý ѳñ­ó»ñ: ¶Çï­Ý³­Ï³­ÝÁ ëÇñ­í³Í ¿ñ ÇÝã­å»ë г­Û³ë­ï³­ÝÇ, ³ÛÝ­å»ë ¿É ìñ³ë­ï³­ÝÇ, àõÏ­ñ³Ç­Ý³­ÛÇ, γ­Ý³­¹³­ÛÇ ¢ Ö³­åá­Ýdz­ÛÇ Ùï³­íá­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó: ²Û­ëûñ ¢ë­ ³ÛÝ Ù³ñ­¹ÇÏ, áí­ù»ñ µ³Ëï »Ý áõ­Ý»­ó»É ß÷í»É ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³Ý ÝíÇñ­Û³É µÅßÏÇ, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý í³ë­ï³­Ï³­ íáñ ·áñÍ­ãÇ ¢ å³ñ­½³­å»ë Ù³ñ­¹³­ë»ñ ѳ­ÛÇ Ñ»ï, Ù»Í ³Ï­Ý³­Í³Ý­ùáí ¢ ç»ñ­Ùáõí Û³Ùµ »Ý ÑÇ­ßáõÙ Ýñ³Ý: ä³ñâ سñ­·³ñ­ Û³Ý ³­Ýáõ­ÝÁ ϳ µÅßϳ­Ï³Ý ѳݭñ³­·Ç­ï³­ ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ, Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­Ï³Ý ï³ñ­µ»ñ Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»­ñáõÙ, ݳ Çñ áõ­ñáõÛÝ ³ÝÏ­ÛáõÝÝ áõ­ÝÇ Ý³¢ ºä´Ð-Ç Ã³Ý­·³­ñ³­ÝáõÙ: Ø»Í Ñå³ñ­ïáõí۳ٵ »Ýù ÝßáõÙ, áñ ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÝ ³ÛÝ »­½³­ÏÇ Ùï³­íá­ñ³­Ï³ÝÝ ¿, áõÙ ³­Ýáõ­ÝÁ Ù»­Í³Ñé­ã³Ï ·Çï­Ý³­Ï³Ý ìÇÏ­ïáñ г٭µ³ñ­ÓáõÙ­Û³­ÝÇ ÏáÕ­ùÇÝ ÑÇ­ß³­ ï³Ï­í³Í ¿ 1968 Ã. âǭϳ­·á­ÛáõÙ Ññ³­ï³­ ñ³Ï­í³Í "World who°s who in science" ­Ñ»­ Õǭݳ­Ï³­íáñ ѳݭñ³­·Ç­ï³­ñ³­ÝáõÙ, áñ­ï»Õ Ý»ñ·­ñ³í­í³Í »Ý ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ¹»Ù­ù»­ñÁ` Ù.Ã.³. 2-ñ¹ ­Ñ³­½³­ñ³Ù­Û³­ÏÇó ÙÇÝ㢠ٻñ û­ñ»­ñÁ: 곭ϳÛÝ ó³­íáí ÝßáõÙ »Ýù ݳ¢, áñ ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³Ý ³Ý­Ñ³­ ﳭϳ­Ýáõí۳­ÝÁ Ù»Ýù ѳ­×³­Ë³­ÏÇ ã»Ýù ³Ý¹­ñ³­¹³é­ÝáõÙ Ù»ñ ³­éûñ­Û³­ÛáõÙ ¢ Ùá­é³­ ÝáõÙ »Ýù, áñ ݳ Çñ ³ÝÓÝ­í»ñ ·áñ­Íáí áõ ϻݭ볷­ñáõí۳ٵ µÅßÏÇ Ï»ñ­å³­ñÇ í³é û­ñÇ­Ý³Ï ¿ ¢ ã³­÷³­ÝÇß: ä³ñâ г٭µ³ñ­Óáõ­ÙÇ Ø³ñ­·³ñ­Û³Ý ³­Ýáõ­ÝÁ ë»ñ­ïá­ñ»Ý ϳå­í³Í ¿ §Ø³ñ­ ·³ñ­Û³Ý¦ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­óÇ Ñ»ï: 곭ϳÛÝ å³ñ½­íáõÙ ¿, áñ, ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, §Ø³ñ­ ·³ñ­Û³Ý¦ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­óÁ, áñÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ³Ý­í³­ÝáõÙ »Ý ºñ¢³­ÝÇ Ùáñ ¢ Ù³Ý­Ï³Ý Ù³Ý­Ï³­µ³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý ¢ ·Ç­Ý»­Ïá­É᭷dz­ÛÇ Ï»Ýï­ñáÝ, »ñ­µ»ù ãÇ Ïñ»É ä³ñâ سñ­ ·³ñ­Û³­ÝÇ ³­Ýáõ­ÝÁ: ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇÝ ³ÛÝ Ïáã­í»É ¿ ܳ­¹»Å­¹³ Îñáõåë­ Ï³Û³­ÛÇ ³Ý­í³Ý Ùáñ ¢ Ù³Ý­Ï³Ý ·Ç­ï³­Ñ»­ ï³­½á­ï³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ: ²Ûë Ï»Ýï­ñá­ÝÁ ÑÇ٭ݳ¹­ñ»É áõ 24 ï³­ñÇ Õ»­Ï³­í³­ñ»É ¿ ä³ñâ سñ­·³ñ­Û³­ÝÁ ¢ ³ÛÝ­ù³Ý Ù»Í Ñ»­ Õǭݳ­ÏáõíÛáõÝ í³­Û»­É»É, áñ ÙÇÝã ûñë Åá­ Õá­íáõñ¹Ý ³ÛÝ å³ñ­½³­å»ë ³Ý­í³­ÝáõÙ ¿ §Ø³ñ­·³ñ­Û³Ý¦ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó:



سñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáÝ

³­é³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ éݳÝó ³­é³Ýó ÁÝ­ï³­ ³­ Ç­ùÇ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ³­é³Ýó Áݭﳭݳ­ Ç­ùédzÝó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ

ÀÝ­ï³­ÝÇ­ùáõÙ` ³­é³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ

³­é³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ éù³Ýó ³­é³Ýó ÁÝ­ï³­³­ ÝÇ­ Ç ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ³­é³Ýó ÁÝ­ï³­ ÝÇ­ Ç ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ³­ éù³Ýó ³­é³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ³­ ³ÝóÁÝ­ ÁÝ­ ³­ ùÇ ³­ éé³Ýó ïï³­ ÝÝÇ­Ç­ ùÇ ÜÛáõ­ÃÁª ê³Ã»ÝÇÏ ØÏñïãÛ³ÝÇ

²

­Ù»­Ý³­µ³ñ¹ ѳñ­ó»­ñÇó Ù»­ÏÁ, á­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý »ñµ¢¿ áõ­Ý»­Ý³É ³­Ùáõ­ ëÇÝ­Ý»­ñÁ, »­ñ»­Ë³­ÛÇ áñ­ ¹»·­ñáõÙÝ ¿: ²­Ùáõë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ë»­÷³­Ï³Ý »­ñ»­Ë³­Ý»ñ áõ­Ý»­Ý³­ÉÁ, µÝ³­ÏáõÃ­Û³Ý í³Û­ ñÁ ÷á­Ë»­Éáõ ËݹǭñÁ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³­Ùáõë­ Ý³­Éáõ­ÍáõíÛáõ­ÝÝ ³ÛÝ­ù³Ý ѳñ­ó³­Ï³Ý­ Ý»ñ ã»Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¢ ³ÛÝ­ù³Ý Éáõñç »ñ­ÏÁÝï­ñ³Ý­ùÇ ³­é³ç ã»Ý ϳݷ­Ý»ó­ÝáõÙ,

ºñ»Ë³ áñ¹»·ñ»Éáõ á­ñá­ßáõ­ÙÁ ãµ³­í³­ñ³ñ­ í³­Íáõí۳Ý, µÝáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ý­Ï³­ñá­ Õáõí۳Ý, ë»­÷³­Ï³Ý ³Ý­Édzñ­Å»­ùáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ï­óáõÙÝ ¿:

26

6

áñ­ù³Ý §áõ­ñÇ­ßǦ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ §ë»­÷³­Ï³­ ÝǦ ÷á­Ë³­ñ»Ý ÷³Û­÷³­Û»­Éáõ ËݹǭñÁ: º­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»­Éáõ á­ñá­ßáõ­ÙÁ ã³­÷³­ ½³Ýó Ù»Í ëÃñ»ë ¿ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ÁÝ­ ï³­ÝÇ­ùÇ Ñ³Ù³ñ: ²Ûë á­ñá­ßáõ­ÙÁ ãµ³­í³­ ñ³ñ­í³­Íáõí۳Ý, µÝáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ý­Ï³­ñá­Õáõí۳Ý, ë»­÷³­Ï³Ý ³Ý­Édzñ­Å»­ ùáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ï­óáõÙÝ ¿, ÇÝãÝ ¿É »­ñ»­Ë³ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ³Ûë ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ ½áõ­·áñ­¹áõÙ ¿ ÙÇ ß³ñù µ³ñ­¹áõÛíݻ­ñáí áõ ¹»å­ñ»­ëdz­ Ý»­ñáí: ºí ë³ »ñ­Ïáõë­ï»ù` û° »­ñ»­Ë³­ÛÇ, û° Ýñ³Ý áñ­¹»·­ñáÕ ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: êïáñ¢ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ »Ýù Ç­ñ³­Ï³Ý å³ï­ÙáõíÛáõÝ­Ý»ñ: Ø»ñ Ñ»­ñáë­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýù »Ý å³ï­ÙáõÙ §Ëáñæ, §³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³­Ýá­ ñ»Ý¦ ëï»ÕÍ­í³Í ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ù³­ëÇÝ: §ºë ãáõ­Ý»Ù »­ñ»­Ë³: ²­Ùáõë­Ýáõí۳Ýë 7-ñ¹ ­ï³­ñáõ٠ѳë­ï³ï­í»ó ÷³ë­ïÁ, áñ »ë ³Ý­Ï³­ñáÕ »Ù »­ñ»­Ë³ áõ­Ý»­Ý³É: ê³ ë­¢»­éáõÝ ·³­Õ³­÷³­ñÇ å»ë ÇÝÓ Ñ³Ý­·Çëï ãÇ ï³­ÉÇë: ¼·áõÙ »Ù, áñ »­ñ»­Ë³­ÛÇ µ³­ó³­

ϳ­ÛáõíÛáõÝÝ ÇÙ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ãáõ­ÉáõíÛáõÝÝ ¿, µ³Ûó »­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»É ã»Ù ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­ íáõÙ¦: ê³ ß³ï µÝá­ñáß å³ï­×³­é³­µ³­Ýáõí ÛáõÝ ¿: سë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ ÷³ë­ïáõÙ »Ý, áñ ³Ý­Ï³Ë »ñ­Ï³­ñ³ï¢ áõ Éáõñç ùÝݳñ­ÏáõÙ­ Ý»­ñÇó, µ³½­Ù³­ÃÇí ͳݭñáõ­Ã»Ã¢ í»ñ­Éáõ­ ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇóª ß³ï ¹»å­ù»­ñáõÙ ¿ »­ñ»­ ˳­ÛÇ áñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý á­ñá­ßáõ­ÙÁ ϳ­Û³­ÝáõÙ å³­ÑÇ ³½­¹»­óáõí۳Ý` ½·³ó­ÙáõÝù­Ý»­ñÇ ×ÝßÙ³Ý Ý»ñ­ùá: º­ñ»­Ë³­ÛÇ áñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ ³­Ù»­ÝÇó ѳñ­Ù³ñ ¢ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ ٳݭϳ­ïáõÝ Ï³Ù »­ñ»­Ë³­ÛÇ ëá­ódz­É³­Ï³Ý å³ßï­å³­ ÝáõÃ­Û³Ý Í³­é³­ÛáõÃ­Û³Ý ¹Ç­Ù»ÉÝ ¿: êá­íá­ ñ³­µ³ñ ³Û­ó»­É»­Éáí ¢ ß÷í»­Éáí §ËÕ׳­Ñ³­ ñáõíÛáõݦ ³­é³­ç³ó­ÝáÕ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ»ï` ³­Ùáõ­ëÇÝ­Ý»­ñÁ ½áÑ »Ý ·ÝáõÙ ½·³ó­ÙáõÝù­ Ý»­ñÇÝ` ѳë­ï³ï á­ñá­ß»­Éáí áñ­¹»·­ñ»É ³­Ù»­ ÝÇó Ë»Õ× áõ ïËáõñ ³ñ­ï³­ùÇÝ áõ­Ý»­óá­ ÕÇÝ: Þ³­ï»­ñÁ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇó áñ¢¿ Ù»­ÏÇÝ


سñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáÝ

û·­Ý»­Éáõ, ÷³Û­÷³­Û»­Éáõ, ç»ñ­ÙáõíÛáõÝ Ñ³­ Õáñ­¹»­Éáõ Ý»ñ­ùÇÝ ÙÕáõÙ »Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ: Ø»ñ û­ñ»­ñáõÙ ùÇã »Ý ³ÛÝ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù áõ­½áõÙ »Ý »­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»É ϳ٠ëï³ÝÓ­ Ý»É û­ï³ñ »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ëݳ­Ù³­ï³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ½áõï µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý` áñ¢¿ ÍÝá­Õ³­½áõñÏ »­ñ»­Ë³­ÛÇ ÁÝ­ï³­ÝÇù å³ñ·¢»­Éáõ Ýϳ­ ï³­éáõ­Ùáí: Ø»ñ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç áñ­ ¹»·ñ­í³Í »­ñ»­Ë³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÁÝ­ï³­ Ý»­Ï³Ý Édzñ­Å»­ùáõíÛáõÝÝ §³­å³­Ñá­íá­ÕǦ ¹»­ñáõÙ ¿: ä³­ï³­ÑáõÙ »Ý ¹»å­ù»ñ, »ñµ »­ñ»­ ˳ áñ­¹»·­ñ»É ó³Ý­Ï³­óáÕ­Ý»ñÝ ³­Ù»­Ý³ÛÝ µÍ³Ëݹ­ñáõí۳ٵ »Ý ÁÝï­ñáõÙ ³ÛÝ »­ñ»­ ˳­ÛÇÝ, áí ÷³ë­ï³Ãխó­ÛÇÝ Ó­¢³­Ï»ñå­ Ù³Ùµ û­ñ»ñ ³Ýó Ç­ñ»Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ³ÛÝ­ ù³Ý ëå³ë­í³Í ³Ý­¹³ÙÝ ¿ ÉÇ­Ý»­Éáõ: г­ í³­Ý³­µ³ñ ïáõñù ï³­Éáí ë»­÷³­Ï³Ý »­ñ³­ ½³Ýù­Ý»­ñÇÝ áõ »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ù³­ëÇÝ Ç­ñ»Ýó å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÇÝ` Ýñ³Ýù áõ­ß³¹­ ñáõíÛáõÝ »Ý ¹³ñÓ­ÝáõÙ »­ñ»­Ë³­ÛÇ ³ã­ù»­ñÇ ·áõÛ­ÝÇÝ, ³­Ï³Ýç­Ý»­ñÇ áõ ùÃÇ Ó­¢ÇÝ, áï­ù»­ ñÇ áõ­ÕÇ­Õáõí۳­ÝÁ... áõ ë³ ³­Ù»­Ý³ÛÝ µ³­ ó³­Ñ³Û­ïáõí۳ٵ: -ºë 14 ï³­ñ»­Ï³Ý »Ù, ³å­ñáõÙ »Ù ٳݭϳ­ï³­ÝÁ, ÍÝí»É »Ù µ³Ý­ïáõÙ: Øáñë ï»­ë»É »Ù ÙÇÝ㢠2 ï³­ñ»­Ï³Ýë: ܳ ÏñÏÇÝ ¹³­ï³­å³ñï­í»É ¿: ºë ÙÇßï ¿É »­ñ³­½»É »Ù ÁÝ­ï³­ÝÇù áõ­Ý»­Ý³­Éáõ Ù³­ëÇÝ: ÆÙ ÁÝ­Ï»ñ­ Ý»­ñÇó á­Ù³Ýù áñ­¹»·ñ­í»É »Ý, á­ñáí­Ñ»ï¢ Ýñ³Ýù ÇÝÓ­ÝÇó ëÇ­ñáõÝ »Ý áõ Ë»­Éáù: ÆëÏ ÇÝÓ ï³­ñÇ­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ã»Ý ѳ­í³­ÝáõÙ: ºë ·Ç­ï»Ù, áñ ³Ûë ï³­ñÇ­ùáõÙ ÇÝÓ ÝÙ³Ý ï·»Õ ³Õç­Ï³ ã»Ý áñ­¹»·­ñÇ, »ë ³Ûë­å»ë ¿É Ù»­Ý³Ï ÏÙݳÙ... §ÀÝï­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ¦, áñ ³Ýó »Ý ­Ï³ó­ íáõ٠ٳݭϳï­Ý»­ñáõÙ »­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»É ó³Ý­Ï³­óáÕ­Ý»­ñÇ §Ùdz­ÙÇï¦ ³Û­ó»­Éáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï»ë­ùáí, Éñç³­·áõÛÝ ëÃñ»ë »Ý »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ÀÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ Ýñ³Ýó å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñáõÙ ÇÝã-áñ »­ñ³­½³­ ÛÇÝ µ³Ý ¿, á­ñÇó Ç­ñ»Ýù ½áõñÏ »Ý: Üñ³Ýù ³ÛÉ¢ë­ á­ãÇÝã ãáõ­Ý»Ý Ïáñó­Ý»­Éáõ, ÇëÏ ·ïÝ»É ³­ÝÇ­Ù³­Ý³­ÉÇÝ áõ ³Ý­Í³­Ýá­ÃÁ, å³ï­ñ³ëï »Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ µ³­½áõÙ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ëïá­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÇ ·Ýáí: ØÇÝã µ³­½áõÙ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»ñ ³Ý­Édzñ­ Å»ù »Ý »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ µ³­ó³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí, Ï³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ, áí­ù»ñ å³ñ­ ½³­å»ë µ³Ë­ïÇ ùÙ³­Ñ³­×áõÛ­ùÇÝ »Ý ÃáÕ­ ÝáõÙ Ç­ñ»Ýó »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ` ٳݭϳ­ï³­ÝÁ, ÍÝݹ³­ï³­ÝÁ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³Õ­µ³ñÏ­ÕÇ Ùáï...

ê³ ³ÛÝ­ù³Ý ͻͭí³Í û­Ù³ ¿, áñ ÝáõÛ­ÝÇëÏ »ñ­µ»ÙÝ Ïáñó­ÝáõÙ ¿ Çñ ³½­¹»­óÇ­ÏáõíÛáõ­ ÝÁ: ´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ Ýñ³Ýó ùÝݳ­¹³­ï»­ ÉÁ ϳ٠³­ñ³ñù­Ý»­ñÇÝ á­ñ³­ÏáõÙ­Ý»ñ ï³ÉÝ ³Ý­ï»­ÕÇ ¿, ù³­ÝÇ áñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ å³­ ñ³­Ýáñ­Ù³É »ñ¢áõÛÃ` Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇÝ Éù»ÉÝ ³Û¹ ÃíáõÙ, Ùï³­íáñ ß»Õ­Ù³Ý ³ñ¹­ÛáõÝù ¿ ¹Çï­íáõÙ: Þ³ï áõ ß³ï ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»ñ ·»­ñ³­¹³­ ëáõÙ »Ý Ýá­ñ³­ÍÇÝ­Ý»­ñÇ áñ­¹»·­ñáõ­ÙÁ. ³Ûë ¹»å­ùáõ٠ѳ­ñ³­½³­ïáõÃ­Û³Ý ½·³­óáõÙÝ ³­é³­í»É ßáõï ¿ ѳë­ï³ï­íáõÙ: ØÇ ÏÇÝ å³ï­ÙáõÙ ¿ñ, áñ áñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­ Ý³Ï ³ÛÝ­ù³Ý ¿ áõ­½»­ó»É áõ­Ý»­Ý³É Ù³Û­ ñ³­Ý³­Éáõ, ë»­÷³­Ï³Ý »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ ÉáõÛë ³ß­Ë³ñÑ µ»­ñ»­Éáõ ½·³­óá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, áñ ¹Ç­Ù»É ¿ Ó­¢³­Ï³Ý Ï»­ë³ñ­Û³Ý ѳï­Ù³Ý: Üá­ñ³­ÍÇÝ áñ­¹»·ñ­Û³É áõ­Ý»­Ý³­ÉÁ ѳ­Ù»­ Ù³­ï³­µ³ñ Ñ»ßï ¿: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ ÍÝá­ÕÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Ñ»ï¢»É »­ñ»­Ë³­ ÛÇ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ù³Û­ÉÇÝ áõ ³­×Ç ï³ñ­ ñÇÝ, ѻ­µ³ñ` Ëáñ­ÃáõÃ­Û³Ý ½·³­óá­õÙÝ ³­é³­í»É ß³ï Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ ã»­ ½á­ù³­Ý³­Éáõ` ç»ñ­Ùáõí۳Ý, ëÇ­ñá, ùÝùß³Ýù­Ç ï³­ñ³­÷Ç Ý»ñ­ùá: лÝó ³Ûë ¹»å­ùáõÙ ¿, áñ Ù»­Í³­Ý³­Éáí` »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ ã»Ý ¿É ϳë­Ï³­ ÍáõÙ, áñ ÍÝáÕ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ϻݭ볭µ³­Ý³­ ϳ­ÝÁ ã»Ý: §ºë ¢ ³­Ùáõ­ëÇÝë û­ñǭݳ­Ï³Ý ÑÇ­ÙáõÝù­ Ý»­ñáí áñ­¹»·­ñ»­óÇÝù ÙÇ »­ñ»­Ë³­ÛÇ, áõ٠ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý Ù³Û­ñÁ Ãá­Õ»É ¿ñ ÍÝݹ³­ ï³Ý Ùáõï­ùÇ ³éç¢: 䳭ﳭѳ­Ï³­Ýá­ñ»Ý »ë ³Ýó­ÝáõÙ ¿Ç ³Û¹ ѳï­í³­Íáí, ÙÇ í³Ûñ, áñ­ï»Õ ݳ˭ÏÇ­ÝáõÙ »ñ­µ»ù ã¿Ç ÉÇ­ÝáõÙ: ö³ë­ïá­ñ»Ý ¹³ ׳­Ï³­ï³­·Çñ ¿ñ. Ù»Ýù ³­é³Ýó ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÇ áñ­¹»·­ñ»­óÇÝù »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ: ºë »ñ­µ»ù Ëáñ­ÃáõíÛáõÝ ã»Ù óáõ­ó³­µ»­ñ»É Ýñ³ Ýϳï­Ù³Ùµ áõ ã»Ù ¿É ½·³­ó»É, ÙÇÝã­¹»é ݳ ³ÛÝ­ù³Ý ¿É Ùdzݭ߳­ Ý³Ï ãÇ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ÇÝÓ: ºñ­µ»ÙÝ Ï³­ï³­ ÕáõíÛáõÝ ¿ óáõ­ó³­µ»­ñáõÙ Ç٠峭ѳÝç­Ý»­ ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ, Ïáå­ïáõÙ ¿ ³Ý­ï»­ÕÇ: ܳ ѳë­ï³ï Ëáñ­ÃáõíÛáõÝ ¿ ½·áõÙ, á­ñÁ µ³­ ó³ï­ñ»É ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ÝáõÙ¦: Ðá­·»­½³­í³Ï áõ­Ý»­óáÕ­Ý»ñÝ ³Ù­µáÕç Ï۳ݭùÇ Ñ³­Ù³ñ ÙÇ Ù»Í Ùï³­í³­Ëáõí ÛáõÝ ¢ë­ áõ­Ý»Ý. ÇëÏ »­Ã» ·³Õï­ÝÇ­ùÁ µ³­ ó³­Ñ³Ûï­íÇ: ´³­ó³­Ñ³Ûï­í»­Éáõó Ñ»­ïá ³Ûë Éñç³­·áõÛÝ ëÃñ»­ëÁ ѳ­í³­ë³­ñ³­å»ë ÏÇ­ëáõÙ »Ý ÍÝáÕÝ áõ »­ñ»­Ë³Ý: Ð³ï­ Ï³Ý­ß³­Ï³Ý ¿, áñ µá­Éáñ »­ñ»­Ë³­Ý»ñÝ ¿É ·Ç­ï³Ï­óáõÙ »Ý, û áñ­ù³Ý ϳñ¢áñ »Ý

§ÍÝáÕ­Ý»ñݦ Ç­ñ»Ýó Ï۳ݭùáõÙ áõ ׳­Ï³­ ï³·­ñáõÙ, µ³Ûó ³­é»ñ¢áõÛà ¹Å·á­ÑáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó µ³Ë­ïÇó: Àëï Ñá­·»­µ³Ý­Ý»­ñÇ` ë³ Ùdzݭ·³­Ù³ÛÝ Ýáñ­Ù³É ³ñ­Ó³­·³Ýù ¿ Ç­ñ³­ íǭ׳­ÏÇÝ: ²Ûë »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ ÙÇÝ㢠ǭñ»Ýó ͳ·­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ áñ¢¿ µ³Ý Ç­Ù³­Ý³­ÉÁ ѳݭ ·Çëï ³å­ñáõÙ »Ý` û­Ïáõ½ ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ Ñ»ï

Þ³ï áõ ß³ï ÁÝ­ï³­ÝÇù­ Ý»ñ ·»­ñ³­¹³­ëáõÙ »Ý Ýá­ñ³­ÍÇÝ­Ý»­ñÇ áñ­¹»·­ñáõ­ ÙÁ. ³Ûë ¹»å­ùáõ٠ѳ­ñ³­ ½³­ïáõÃ­Û³Ý ½·³­óáõÙÝ ³­­í»ÉÇ ßáõï ¿ ѳë­ï³ï­íáõÙ:

6

27


سñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáÝ

³Ý­µ³­ó³ï­ñ»­ÉÇ ï³­ñ³­Ó³Û­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: ºñµ µ³­ó³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³Ýù áõ­Ý»­ÝáõÙ »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ù³Ý¹­Ù³Ý, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ë³­Ã³ñ­Ù³Ý ½·³­óá­Õáõí ÛáõÝ: §ºñµ Ç­Ù³­ó³, áñ »ë áñ­¹»·ñ­í³Í »Ù, ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ÷áõÉ »­Ï³í. ÷³ë­ïá­ñ»Ý ³ÛÝ, ÇÝã áõ­Ý»Ç` ïáõÝ, Ù³Ûñ, ѳÛñ, ÏñÃáõíÛáõÝ, ³­å³­Ñáí ÏÛ³Ýù, Ç­ÙÁ ã¿ñ: ö³­Ë³ ïÝÇó, ·ïÝáõÙ ¿Ç, áñ ÇÙ ï»ÕÝ ³ÛÝ ³Õ­µ³­Ù³ÝÝ ¿, áñ­ï»­ÕÇó ·ï»É ¿ÇÝ ÇÝÓ: Øݳ­óÇ ¹ñëáõÙ, ÙÇÝ㢠ѳÛñë »­Ï³í áõ ïáõÝ ï³­ñ³í` ³­å³­óáõ­ó»­Éáí, û áñ­ù³Ý ϳñ¢áñ áõ ëÇñ­ í³Í »Ù¦: §Ø»Ýù áñ­¹»­·Çñ ¹áõëïñ áõ­Ý»Ýù: ʳ­ Õ³Õ ³å­ñáõÙ ¿ÇÝù, ÙÇÝ㢠ÙÇ ûñ í»­×Ç Å³­ Ù³­Ý³Ï ³½­·³­Ï³Ý­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ÇÝÓ §ãµ»ñ¦ ³Ý­í³­Ý»ó` ÑÇ­ß»ó­Ý»­Éáí, áñ ³Õç­Ï³ë áñ­ ¹»·­ñ»É »Ù: ²Õ­çÇÏë ëϽµáõÙ ß³ï ͳÝñ ï³­ñ³í ³Û¹ ÷³ë­ïÁ: 곭ϳÛÝ ¹³ ϳñ× ï­¢»ó, ÑÇ­Ù³ »ë ½·áõÙ »Ù, áñ Ýñ³ áõ­ß³¹­ ñáõíÛáõÝÝ áõ Éáõé »­ñ³Ë­ï³­·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÏñÏݳ­å³ïÏ­í»É »Ý¦: ¶Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ å³ñ­½»É »Ý, áñ Ù³ñ­ ¹áõ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³ó­ùÇ, Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ, í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý µ³­½³Ý Ó­¢³­íáñ­íáõÙ ¿ ë³Õ٭ݳ­ÛÇÝ íǭ׳­ÏÇó ÙÇÝã ÍÝáõݹ, ³­å³ ѳ­çáñ¹ ÷áõ­ÉáõÙ` ÙÇÝ㢠»­ñ»ù ï³­ñ»­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏÁ: ê³Õ٭ݳ­ÛÇÝ íǭ׳­Ïáõ٠ݳ Ùáñ ÙÇ­çá­óáí ëï³­ÝáõÙ ¿ ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ` Çñ Ýϳï­Ù³Ùµ áõ­Ý»­ó³Í í»­ ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÇ ½·³­óá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë­åÇ­ ëáí åïáõ­ÕÁ ½·áõÙ ¿ Çñ ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ ÉÇ­ Ý»­ÉÁ, Ùáñ ³Ý­ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, »ñ­µ»ÙÝ` ³­ï»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ý­·³Ù ϳݭ˳½­·áõÙ ¿ Ùáñ` Éù»­Éáõ Ùï³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: ܳ ÍÝíáõÙ ¿ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý íݳë­í³Íù­ Ý»­ñáí: ƭѳñ­Ï», »­ñ»­Ë³­ÛÇ ÍÝáõÝ­¹Á ÑÇÙ­ ݳ­Ï³­ÝáõÙ Ç ½á­ñáõ ¿ ß³ï µ³Ý ÷á­Ë»É Ùáñ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³ó­ùáõÙ` Áݹ­Ñáõå Ññ³­Å³­ñáõ٠ݳ˭ÏÇÝ Ùïù»­ñÇó ¢ Édz­Ï³­ï³ñ ÇÝù­

§ºñµ Ç­Ù³­ó³, áñ »ë áñ­¹»·ñ­í³Í »Ù, ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ÷áõÉ »­Ï³í. ÷³ë­ïá­ñ»Ý ³ÛÝ, ÇÝã áõ­Ý»Ç` ïáõÝ, Ù³Ûñ, ѳÛñ, ÏñÃáõíÛáõÝ, ³­å³­Ñáí ÏÛ³Ýù, Ç­ÙÁ ã¿ñ:

28

6

ݳ­Ù³ù­ñáõÙ, ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõ٠ݳ¢ª Ñá­·³­ ÍáõíÛáõÝ áõ ³ÛÉ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù ë»­÷³­Ï³Ý »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: âݳ­Û³Í íǭ׳­ ϳ·­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÷³ë­ïáõÙ ¿, áñ ÑÇ٭ݳ­ Ï³Ý ¹»å­ù»­ñáõÙ ÝÙ³Ý Ùï³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ ñáí ϳ­Ý³Ûù, ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí, ÉùáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ½³­í³­ÏÇÝ: àõ Ñ»Ýó Ýßí³Í ÷³ë­ï»­ ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³­ÉÇë »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ §Éùí³Í¦ »­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»ÉÝ ³­í»­ÉÇ ù³Ý éÇë­Ï³­ÛÇÝ ¿: àñ­ù³Ý ¿É ÍÝáÕ­ Ý»­ñÁ ÷áñ­Ó»Ý ãËݳ­Û»É áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝÝ áõ Ñá­·³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ Ýá­ñ³Í­ÝÇ Ñ³Ý­¹»å,

ÙÇ¢ÝáõÛÝ ¿, »­ñ»­Ë³Ý ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ÍÝí»É ¿ ³Ý­åÇ­ï³­ÝáõÃ­Û³Ý áõ ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­ó³­Ï³Ý §¹ñáß­Ùáí¦: ²Ûë ³­Ù»­ ÝÁ å³Û­Ù³­Ý³­íá­ñáõÙ »Ý Ýñ³ í³ñùÝ áõ Ñá­·»­Ï»ñï­í³Í­ùÁ áÕç Ï۳ݭùáõÙ: ºñ­µ»ÙÝ ÍÝáÕ­Ý»­ñÁ ½³ñ­Ù³­ÝáõÙ »Ý áõ ã»Ý ϳ­ñá­ Õ³­Ýáõ٠ѳë­Ï³­Ý³É, û ÇÝ­ãáõ ¿ Ñá­·»­½³­ í³ÏÝ ³Û¹­ù³Ý ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ, ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­ ÅáÕ, Ý»­ñ³Ù­÷á÷, ÇÝ­ãáõ ¿ ³Û¹­ù³Ý ëñí³Í Ýñ³ ÇÝù­Ý³­å³ßï­å³­Ý³­Ï³Ý 黳ϭódzÝ: ij­Ù³­Ý³­ÏÇ Áݭóó­ùáõÙ Ýñ³Ýó ѳ­ñ³­ µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ɳñ­íáõÙ »Ý, Ëá­ñ³­ÝáõÙ ¿ »ñÏ­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ ¹»å­ñ»­ëdzÝ, ³Ý­Ñ³Ý­ ¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¿ Ó­¢³­íáñ­íáõÙ: Ø»Ï ³ÛÉ Í³Ý­ñ³Ï­ßÇé µ³ñ­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­ Ý»­óáÕ ï³­ñ³­ï»­ë³Ï ¿, »ñµ áñ­¹»·ñ­íáõÙ ¿ Ýá­ñ³Í­Ý³­ÛÇÝ ï³­ñÇ­ùÇó ٳݭϳ­ï³­ÝÁ

Ù»­Í³­ó³Í, ÷áù­ñ³­Ñ³­ë³Ï` ÙÇÝ㢠5 ï³­ ñ»­Ï³Ý »­ñ»­Ë³: ØÇÝ㢠3 ï³­ñ»­Ï³­ÝÁ ¢ ѳï­Ï³­å»ë ÙÇÝ㢠1,5 ï³­ñ»­Ï³ÝÝ ÁÝ­ Ï³Í Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³ÍÝ ³Ý­ã³÷ í×éá­ ñáß ¿ »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ï۳ݭùáõÙ: Üñ³Ýù ÍÝáÕ­ Ý»­ñÇ Ñ»ï ß÷áõ­ÙÇó` ˳Õ, ·áõñ­·áõ­ñ³Ýù, å³ñ­½³­å»ë Ý»ñ­Ï³­ÛáõíÛáõÝ, ëÝí»­Éáõ ·áñ­ ÍÁݭóó, ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ ½ñáõÛó­Ý»­ñÇ §Ù³ë­ ݳϭóáõíÛáõݦ, ëï³­ÝáõÙ »Ý ¿­Ý»ñ­·»­ïÇÏ ¹³ß­ïáí ÷á­Ë³Ýó­íáÕ ³½­¹³Ï­Ý»­ñÇ ÙÇ áÕç ѳ­Ù³­Ï³ñ·, áñÝ ¿É Ó­¢³­íá­ñáõÙ ¿ Ýñ³Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ, áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, Ñ»­ ï³ùñù­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ßñ糭ݳ­ÏÁ: ´Ý³­Ï³­ Ýá­ñ»Ý ³Ûë ³½­¹³Ï­Ý»ñÝ áõÕ­Õáñ¹­íáõÙ »Ý ¢ Ýå³ë­ïáõÙ áõ­Õ»­ÕÇ, ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­ ϳñ­·Ç ÏáÝÏ­ñ»ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ½³ñ­·³ó­Ù³­ ÝÁ: ¸ñ³Ýó µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ »Ý­Ã³¹­ñáõÙ ¿ Ýßí³Í Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñÇ Ã»ñ­½³ñ­·³­óáõ٠ϳ٠Çë­å³é µÃ³­óáõÙ: ²Ûë µ³ñ¹ ·áñ­ ÍÁݭó­óÇ å³ñ½ Ýϳ­ñ³·­ñáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ Ñ³ñ­óÇ å³­ï³ë­Ë³ÝÝ »Ý, û ÇÝ­ãáõ »Ý áõß ï³­ñÇ­ùáõÙ áñ­¹»·ñ­Û³É »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ Ù»­ ͳ­Ù³­ë³Ùµ ÃáõÛÉ ÁÝ­¹áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ óáõ­ó³­µ»­ñáõÙ ëá­íá­ñ»­ÉÇë, ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ »Ý ÉÇ­ÝáõÙ ³­éûñ­Û³­ÛáõÙ, ÇëÏ »­Ã» ÁÝï­ñáõÙ »Ý ³ñ­í»ë­ïÇ áñ¢¿ µÝ³­·³­í³é, ³­å³ ϳ٠åñÇ­ÙÇ­ïÇí »Ý Ï³Ù Í³Û­ñ³­Ñ»Õ Ýá­ñ³­ñ³­ ñ³­Ï³Ý: ì»ñ­çÇÝ ßñç³­ÝáõÙ Ñ³Û Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¢ë­ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ »­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»É ½áõï ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý å³ñï­ùÇó »É­Ý»­Éáí: Î³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ, áí­ù»ñ, ë»÷³Ï³Ý »­ñ»­Ë³­ Ý»ñ áõ­Ý»­Ý³­Éáíª í×éáõÙ »Ý ÁÝ­ï³­Ý»­Ï³Ý »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ å³ñ·¢»É ٳݭϳ­ï³­ÝÁ Ù»­Í³­óáÕ Ï³Ù Å³­Ù³­Ý³­ÏÇ Áݭóó­ùáõÙ ÇÝã-ÇÝã å³ï­×³­éáí ÍÝá­Õ³­½áõñÏ ¹³ñ­ Ó³Í »­ñ»­Ë³­ÛÇ: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ ³­é³ç­Ý³­ÛÇ­ ÝÁ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½·³ó­ÙáõÝ­ù³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ½³ï Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ³­éáÕç ѳ­ë³­ñ³­ ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³ÉÝ ¿: îíÛ³É ¹»å­ùáõÙ ·áñ­ÍáõÙ ¿ ³ÛÝ å³ñ½ ·Ç­ï³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ, áñ ٳݭϳ­ï³Ý, ÍÝá­Õ³­½áõñÏ »­ñ»­Ë³Ý Çñ µ³ñ­¹áõÛíݻ­ñáí áõ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ï³ñ¢á­ñ³­·áõÛÝ Ù³ë­ÝÇ­ÏÇ` ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ù³­ëÇÝ ãáõ­Ý³­ó³Í å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñáí ¢ë ­Ù»Ï §íï³Ý­·Ç ³­Ñ³­½³Ý·¦ ¿ ³­å³­·³ ³­éáÕç áõ Ù³­ùáõñ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­ Ù³ñ: ºí ë³ ³ÛÉ¢ë­ ³Ý­Ñ»ñ­ù»­ÉÇ ÷³ëï ¿: ìǭ׳­Ï³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¢ Ù»ñ ÇëÏ áõ­ëáõÙ­ ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ٳݭϳ­ï³Ý ÏÛ³ÝùÝ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ Ù³Ý­Ï³­í³ñ­ÅáõíÛáõÝÝ áõ Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ó³­íáí Ùdz­Ï³ñ­ÍÇù »Ý,


سñ¹Ï³ÛÇÝ ·áñÍáÝ

áñ ٳݭϳ­ï³Ý »­ñ»­Ë³Ý å³ñ­½³­å»ë ³Ý­ ½áñ ¿ ɳí ÁÝ­ï³­ÝÇù áõ­Ý»­Ý³É: лñ­Ã³­Ï³Ý Éáõñç ËݹǭñÁ, á­ñÇ ³­é³ç ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ ϳݷ­ÝáõÙ ¿ »­ñ»­Ë³ áñ­¹»·­ñ»­ Éáõ ¹»å­ùáõÙ, ·»­Ý»­ïÇ­Ï³Ý ¿, µ³½­Ù³­ÃÇí ³Ý­Ñ³Ûï­Ý»ñ, á­ñáÝù å³Û­Ù³­Ý³­íá­ñáõÙ »Ý »­ñ»­Ë³­ÛÇ í³ñ­ù³­·Ç­ÍÁ, µÝ³­íá­ñáõíÛáõ­ ÝÁ, ëá­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ¶»­Ý»­ïÇ­Ï³Ý ³ÛÝ Ñ½áñ áõÅÝ ¿, á­ñÇ ¹»Ù ³Ý­½áñ »Ý ³Ý­·³Ù ³­Ù»­Ý³·­ñ³­·»ï ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­ã³­Ï³Ý Ù»­ Ãá¹­Ý»­ñÁ: àí­ù»±ñ­ »Ý Éùí³Í »­ñ»­Ë³­Ý»­ ñÁ: ìǭ׳­Ï³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÷³ë­ïáõÙ ¿, áñ Ýñ³Ýù ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³Ý­Ñ³­çáÕ í³ñ­ùÇ ï»ñ, ãϳ­Û³­ó³Í áõ ³Ý­ÏÇñÃ, ϻݭó³­ÕáõÙ ï³­ñ³µ­ÝáõÛà ³Ý­Ï³­Ýá­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»­ óáÕ Ï³­Ý³Ûù »Ý: àôë­ïÇ ·»­Ý»­ïǭϳ­Ï³Ý ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ ³­å³­Ñáí­í³Í ¿: à±ñÝ­ ¿ »É­ùÁ. ãáñ­¹»·­ñ»±É­ »­ñ»­Ë³­Ý»ñ, í»­ñ³ó­Ý»±É­ áñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõïÝ Çë­å³é: ´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ å³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»­ ñÁ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ã»Ý: ¼ñáõ­ó»­Éáí áñ­¹»·ñ­Û³É »­ñ»­Ë³­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ ï³ëÝ­Û³Ï Ï³­Ý³Ýó Ñ»ï, Ýñ³Ýó ÷áñ­ÓÇó ÇëÏ »É­Ý»­Éáí` ϳ­ñáÕ »Ýù »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ ϳñ¢áñ ¿ ѳ­ñ³­µ»­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³Û­ñ³­Ñ»­Õ³­Ï³Ý Ñëï³­Ï»­ óáõ­ÙÁ: Þ³­ï»ñÝ »Ý ÷³ë­ïáõÙ, áñ ѳ­Ù»­ Ù³­ï³­µ³ñ Ñ»ßï ¿ ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ϳ­éáõ­ó»É ¢ ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­ã³­Ï³Ý ·áñ­ÍÁÝ­ óó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É ³ÛÝ ¹»å­ù»­ñáõÙ, »ñµ »­ñ»­Ë³Ý Ñëï³Ï Ç­Ù³­ÝáõÙ ¿ Çñ ͳ­·áõ­ÙÁ: º­Ã» ÝÙ³Ý á­ñá­ßáõÙ »ù ϳ­Û³ó­ñ»É, ³­å³ óáõ­ó³­µ»­ñ»ù ³­é³­í»­É³­·áõÛÝ Ýñµ³Ý­ ϳ­ïáõíÛáõÝ: гë­Ï³ó­ñ»ù Ýñ³Ý Ç­ñ³­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ` »ñ­Ïáõ ÏáÕ­ÙÇó ¿É: ê³ ·áõ­ó» ϵ»­ñÇ ÷áË­½Çç­Ù³Ý: Êáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõ٠ݳ¢ ÙÇÝã¢ Ù³Ñ ·³Õï­ÝÇ å³­Ñ»É áñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý ÷³ë­ïÁ: 곭ϳÛÝ »ñ­µ»ÙÝ Ù»ñ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳­Ý Ù»ç, »ñµ ϻݭó³­Õ³Û­Ý³ó­íáõÙ »Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³­Ù»­Ý³ÇÝ­ïÇ٠ѳñ­ó»­ñÁ, ë³ ÷áùñ-ÇÝã ³Ýѭݳñ ¿: àõë­ïÇ »­Ã» á­ñá­ß»É »ù Ñ³ï­ Ï³­å»ë Ýá­ñ³Í­ÝÇ áñ­·»¹­ñ»É, á­ñá­ß³­ÏÇ Å³­ Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³Í Ù»­Ïáõ­ë³­ó»ù ѳ­ë³­ñ³­ ÏáõíÛáõ­ÝÇó ¢ áñ­¹»·­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¹³ñÓ­ñ»ù Ò»ñ ¢ Ò»ñ ³­Ùáõë­Ýáõ ·³Õï­ÝÇùÝ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇó: àñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³ç ϳݷ­Ý³Í Ûáõ­ ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ù³ñ¹ å»ïù ¿ ·Ç­ï³Ï­óÇ Çñ ù³Û­ÉÇ Ï³ñ¢á­ñáõíÛáõ­ÝÁ. áõ­ñÇ­ßÇ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ ë»­÷³­Ï³­ÝÇ å»ë ÷³Û­÷³­Û»­Éáõ §·áñ­ÍÁÝ­ ó­óÁ¦ í»ñ ¿ §Í»­ñáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ÙÇ µ³­Å³Ï çáõñ ïíá­ÕÇݦ §å³­Ñ»É-Ù»­Í³ó­

Ý»­Éáõ¦ å³ñ½ Ùï³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÇó: àñ­ù³Ý ¿É ÐЭ û­ñ»Ýë¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ áñ­¹»·ñ­íá­ÕÇ Ñ³­Ù³ñ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ¢ ˳­Õ³Õ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇ ³­å³­Ñá­íáõÙ ¿ »Ý­Ã³¹­ñáõÙ, ÙÇ¢ÝáõÛÝ ¿, ³ÛÝ Ñ³­×³Ë ¿ ·áñ­Íáõ٠ݳ¢ ³­Ýû­ñÇ­ÝáõÃ­Û³Ý ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ: г­×³Ë ¿ å³­ï³­Ñáõ٠ݳ¢, »ñµ áñ­¹»·­ñáõÃ­Û³Ý ÷³ë­ïÁ ã»Õ­Û³É ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ: Ø»ñ ѳݭ¹Ç­ åáõ­ÙÁ ٳݭϳ­ï³ÝÝ ³å­ñáÕ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ»ï Ñ»Ýó ³Û¹ ¿ íϳ­ÛáõÙ: Ðá­·»Í­ÝáÕ­Ý»­ñÁ, ãϳ­ñá­Õ³­Ý³­Éáí Ñá­·³É »­ñ»­Ë³­ÛÇ ëá­ódz­

ɳ­Ï³Ý ϳ­ñÇù­Ý»­ñÁ ϳ٠Ýñ³ Ñ»ï ß÷Ù³Ý »½ñ»ñ ·ïÝ»É, í»ñ­çÇ­ÝÇë ÏñÏÇÝ Ñ³ÝÓ­Ý»É ¿ÇÝ Ù³Ý­Ï³­ïáõÝ: ²­é³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ, ÁÝ­ï³­Ý»­Ï³Ý ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ, ÍÝá­Õ³­Ï³Ý ¹»­ñÇ, ³­í³Ý­ ¹áõÛíݻ­ñÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ áõ­Ý»­Ý³­Éáõª ѳï­Ï³­å»ë 5 ï³­ñ»­Ï³­ÝÁ µáÉáñ³Í ¢ ³í»ÉÇ Ù»Í »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ëÃñ»ë ¿ ³­¹³å­ï³­óÇáÝ ÷áõ­ÉÁ: §ºë ã»Ù áõ­½áõÙ, áñ ÇÝã-áñ Ù»ÏÝ ÇÝÓ ³­ëÇ` ·Ý³ ˳­ÝáõÃ, »Ã» ÝáõÛÝÇëÏ ³ÛÝ Ùáõï­ùÇ Ùáï ¿: ÆÝÓ ¹áõñ ãÇ ·³­ÉÇë, »ñµ Ù³Û­ñ³­óáõë ÇÝÓ ³­ëáõÙ ¿` ë»Ý­Û³Ï¹ ѳ­í³­ ùÇ. »ë ÇÝã Ïáõ­½»Ù, ³ÛÝ ¿É ϳ­Ý»Ù...¦: Èáõ­Íáõ­ÙÁ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ã¿, 볭ϳÛÝ Ï³Ý ëϽµáõÝù­Ý»ñ, á­ñáÝù Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë

ûâ³ó­ÝáõÙ »Ý ³Ûë ÑáõÛŠͳÝñ ·áñ­ÍÁÝ­ ó­óÁ. ëó÷ ݳ­Û»ù Ó»ñ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇÝ` ½·³ó­ÙáõÝù­Ý»ñÝ ³Ý­Ï³ñ¢áñ »Ý, »ñµ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³­ÉÇë å³ï­×³­é³­µ³Ý­ í³Í µ³ñ­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ÊáñÑñ­¹³Ï­ó»ù ¢ û·­ÝáõíÛáõÝ ëï³­ó»ù Ñá­·»­µ³Ý-ٳݭϳ­ í³ñÅ-ëá­óÇá­Éá·­Ý»­ñÇó: Ö³­Ý³­ã»ù Ó»ñ »­ñ»­ ˳­ÛÇ ³ñ­Ù³ï­Ý»­ñÁ, ÙÇ í³­Ë»­ó»ù ×ßÙ³ñ­ ïáõíÛáõ­ÝÇó, ÇÝù­Ý»ñ¹ ÷Ýïñ»ù ¢ ·ï»ù Ó»ñ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñ»­Éáõ ·Ç­ï³­Ï³Ý Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÁ` ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ËÇëï ѳ­

àõ­ñÇ­ßÇ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ ë»­÷³­ ϳ­ÝÇ å»ë ÷³Û­÷³­Û»­Éáõ §·áñ­ÍÁݭó­óÁ¦ í»ñ ¿ §Í»­ñáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ÙÇ µ³­Å³Ï çáõñ ïíá­ÕÇݦ §å³­Ñ»É-Ù»­Í³ó­Ý»­Éáõ¦ å³ñ½ Ùï³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÇó: ñáõëï ·ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­Ý³ Ù»ç ¢ ÇÝ­ï»ñ­ Ý»­ï³­ÛÇÝ ·Ç­ï³­Ï³Ý ϳۭù»­ñáõÙ: êÇ­ñ»ù Ó»ñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ýáñ ³Ý­¹³­ÙÇÝ ³ÛÝ­å»ë, áñ ݳ ¹³ ÙÇÝ㢠Ñá­·áõ Ëáñ­ùÁ ѳë­Ï³­Ý³ áõ ã»­½á­ù³­Ý³Ý µá­Éáñ ϳë­Ï³­Í»­ÉÇ Ñ³ñ­ó³¹­ ñáõÙ­Ý»­ñÁ:

6

29


êÝݹ³Ï³ñ·

êÝí»­ÉÁ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­×áõÛ­ùÇ ï»­ë³Ï­ Ý»­ñÇó ¿: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ ß³ï ϳñ¢áñ ¿, û Ù³ñ¹Ý ÇÝã­å»ë­ ¿ í³­Û»­ÉáõÙ µÝáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ»Ý å³ñ·¢³Í ³Û¹ ѳ­×áõÛ­ùÁ, á­ñÁ ¹ñë­¢áñ­íáõÙ ¿ áã û ÇÝã­ »ë áõ­ïáõÙ, ³ÛÉ ÇÝã­å»ë­ »ë áõ­ïáõÙ í³ñ­ù³·­ÍÇ Ù»ç, ÇÝ­ãÁ ϳ٠ϳݭËáõÙ ¿ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ, ϳ٠Ýå³ë­ïáõÙ: ÆëÏ Ã» áñÝ­¿ ëÝݹÇó û·ï­í»­Éáõ ÏáõÉ­ïáõ­ñ³Ý Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ, ÇÝã Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÇ íñ³ ¿ ³ÛÝ, ·Ç­ï»Ý ÙdzÛÝ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ: ²Ûë û­Ù³­ÛÇ ßáõñç ½ñáõ­ó»­óÇÝù §êµ. ¶ñÇ­ ·áñ Èáõ­ë³­íá­ñÇ㦠µÅßϳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ µÅÇßÏ-¹Ç»­ïá­Éá·, гۭϳ­Ï³Ý ¹Ç»­ïá­Éá­ ·Ç³­Ï³Ý ³­ëá­ódz­ódz­ÛÇ Ý³­Ë³­·³Ñ ¶³­ Û³­Ý» Ô³­½³ñ­Û³­ÝÇ Ñ»ï: ÜÛáõ­ÃÁ` Èdz­Ý³ ¶ñÇ·áñÛ³ÝÇ

гۭϳ­Ï³Ý ¹Ç»­ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­ëá­ódz­ódz­ÛÇ Ý³­Ë³­·³Ñ ¶³­Û³­Ý» Ô³­½³ñ­Û³­Ý

ÖÇßï ëÝí»­ÉÁ` ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý »­ñ³ß­ËÇù

ê

ÝݹÇó ëï³­ó³Í ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ¢ ͳ˭ ë³Í ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ë³Ñ­Ù³­ÝÁ

²­éáÕç é³­óÇá­Ý³É ëÝÝ¹Ç ÑÇÙ­ùáõÙ ÁÝ­Ï³Í ¿ »­ñ»ù ϳñ¢áñ ·áñ­ÍáÝ` ¿­Ý»ñ­ ·Ç³­ÛÇ Ñ³­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõíÛáõ­ÝÁ, é³­óÇá­ ÝÇ Ñ³­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ëÝÙ³Ý é»­ÅÇ­ÙÁ, á­ñáÝó ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ñ»ï¢»É ³Ý­Ï³Ë ï³­ñÇ­ùÇó ¢ ë»­éÇó: ¾­Ý»ñ­·»­ïÇÏ Ñ³­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõíÛáõ­ÝÁ »Ý­Ã³¹­ñáõÙ ¿, áñ ëÝÝ¹Ç ÙÇ­çá­óáí ëï³­ó³Í ¿­Ý»ñ­·Ç³Ý å»ïù ¿ ѳ­í³­ë³ñ ÉÇ­ÝÇ Ù³ñ­¹áõ ͳ˭ ë³Í ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇÝ: ÜÙ³Ý ¹»å­ùáõÙ Ù³ñ¹Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ ¿ Ýáñ­Ù³­ÛÇ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ù³ß: лÝó ¹³ ¿ ÁÝ­Ï³Í ³­éáÕç é³­óÇá­Ý³É ëÝÝ¹Ç ÑÇÙ­ùáõÙ: ²Ûë ϳñ¢áñ »ñ¢áõÛ­ÃÇÝ Ñ»ï¢»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ù³ë­ Ý³­·»­ïÇ û·­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇÝ, ó³­íáù, Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ ã»Ý ¹Ç­ÙáõÙ: Æ ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ ³ñ­ï»ñÏ­ñÇ` Ù»½ Ùáï ×Çßï ëÝÙ³Ý û­ñ»Ýù­ Ý»­ñÁ Ûáõ­ñ³ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ µáõÅÑÇ٭ݳñÏ­ Ý»­ñáõÙ µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ »Ý µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ÏñÃáÕ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ϳ­µÇ­Ý»ï­ Ý»­ñÁ (³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ¹åñáó­Ý»ñ): Ø»ñ ³­ëá­ódz­ódz­ÛÇ Ý³­Ë³­Ó»é­Ýáõí۳ٵ ³Ûë

30

6

µ³óÝ ³ß­Ë³­ïáõÙ »Ýù Éñ³ó­Ý»É: ØÇßï ã¿, áñ ³­Ëáñ­Å³­Ïáí ëÝí»ÉÝ û·­ï³­Ï³ñ ¿ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ, »ñ­µ»ÙÝ ³ÛÝ Ï³­Ýá­Ý³­ íáñ ¢ ³Ý­Ï³­ÝáÝ ·»ñëÝ­Ù³Ý å³ï­×³é ¿ ¹³é­ÝáõÙ: ÆëÏ ³Ûë »ñ¢áõÛ­ÃÇ Ñ»ï¢³Ý­ùáí ³­é³­ç³­ó³Í ׳ñ­å³­Ï³­Éáõ­ÙÝ ³­é³­ç³ó­ ÝáõÙ ¿ ÙÇ ß³ñù Éáõñç ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, ÇÝãå»ë ûñÇݳϪ ëÇñï-³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝdzÝ, ß³­ ù³­ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­µ»­ïÁ, áõ­éáõóù­Ý»­ñÁ ¢ ³ÛÉÝ£ è³­óÇá­ÝÇ (ëÝÝ¹Ç û­ñ³­µ³Å­ÝÇ) ѳ­í³­ë³­ ñ³Ïß­éáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ ëÝݹ³Ý­Ûáõ­Ã»­ñÁ` ëåÇ­ï³­Ïáõó­Ý»ñ, ׳ñ­å»ñ, ³Í­Ë³ç­ñ»ñ, íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ, ѳݭù³Ý­Ûáõ­Ã»ñ ¢ çáõñ, ûñ­ ·³­Ýǽ٠ݻñ­ÙáõÍ­í»Ý á­ñá­ß³­ÏÇ ù³­Ý³­Ïáí, Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë` ëåÇ­ï³­Ïáõó­Ý»­ñÇ, ׳ñ­å»­ñÇ ¢ ³Í­Ë³ç­ñ»­ñÇ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõí Ûáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ 1:0,8:3-4: ܳ­Ë³­×³­ßÁ å»ïù ¿ ϳ½­ÙÇ é³­óÇá­ÝÇ 25-30 ïá­Ïá­ëÁ, ׳­ßÁ` 30-35, ÁÝíñÇ­ùÁ` 20-25 ïá­Ïá­ëÁ: êÝí»­Éáõ é»­ÅÇ­ÙÁ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ ëÝÝ¹Ç ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ á­ñá­ß³­ÏÇ ù³­Ý³­Ïáí, á­ñá­ß³­ÏÇ Å³­Ù»­ñÇÝ: êï³­Ùáùë-³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ ïñ³Ï­ïÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ѳ­ Ù³ñ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ å»ïù ¿ ݳ­Ëáñ¹ ÁÝ­¹áõ­ Ý³Í ëÝáõÝ­¹Á ѳëó­ÝÇ Ù³ñ­ë»É, Ûáõ­ñ³ó­Ý»É,

³Û¹ ÇëÏ å³ï­×³­éáí ó³Ý­Ï³­ÉÇ ¿, áñ ûñ­ í³ Áݭóó­ùáõÙ Ù³ñ­¹Á ëÝáõÝ­¹Á ëﳭݳ 4-5 ³Ý­·³Ù` 2-3 ų­ÙÁ Ù»Ï å³ñ­µ»­ñ³­Ï³­ Ýáõí۳ٵ, µ³Ûó ùÇã ù³­Ý³­Ïáí, ¢ í»ñ­çÇÝ ëÝáõÝ­¹Á å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ ùÝ»­Éáõó áã áõß, ù³Ý 2-3 ų٠³­é³ç: ²é­Ñ³­ë³­ñ³Ï, ϳËí³Í Çñ ûñí³ ·ñ³ýÇÏÇó, Ù³ñ¹Ý ÇÝ­ùÁ å»ïù ¿ ϳ½­ÙÇ ëÝí»­Éáõ Çñ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý é»­ÅÇ­ ÙÁ` Ù³ë­Ý³­·»­ïÇ û·­Ýáõí۳ٵ:

î»­Õ»­Ï³ï­í³­Ï³Ý ëáí, áñ ëñáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ù³Õ­óÁ ij­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó Ï۳ݭùáõÙ Ýá­ñ³Ó¢ ¹³ñ­Ó³Í ûñë­Ýáõó­Ù³Ý ¹Ç»­ï³­Ý»­ñÁ ÑÕÇ »Ý íݳ­ë³­Ï³ñ ѻÝù­Ý»­ñáí, ¹ñ³Ýù »ñ­µ»ÙÝ Ñ³ë­ÝáõÙ »Ý ͳۭñ³­Ñ»Õ ³ë­ïǭ׳­ ÝÇ, á­ñÇ å³ñ½ û­ñǭݳÏÝ ¿ Ù»ñ û­ñ»­ñáõ٠ɳÛÝ ï³­ñ³­ÍáõÙ ·ï³Í ³­Ýá­ñ»ù­ëdz ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ: ²ÛÝ ³­í»­ÉÇ ß³ï ï³­ñ³Í­ í³Í ¿ Ùá­¹»É­Ý»­ñÇ ßñç³­ÝáõÙ: سñ­¹ÇÏ, ׳ñ­å³­Ï³É­Ù³Ý í³­ËÇó ¹ñ¹í³Í, ³­é³Ýó Ù³ë­Ý³­·»­ïÇ Ñ»ï ËáñÑñ­¹³Ï­ó»­Éáõ, ï³ñ­ µ»ñ ï»­ë³­ÏÇ áã ѳ­í³ë­ïÇ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇó ÁÝï­ñáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ¹áõñ »­Ï³Í ¹Ç»­ï³Ý` ѳ­×³Ë ûñÇ Ï³­Éá­ñdz­Ï³­Ýáõí۳ٵ, ¢ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ¹ñ³Ýù »ñ­Ï³­ñ³ï¢: ²Û¹ Ù³ñ­¹ÇÏ Ñ³­×³Ë »ñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³­Ïáí µ³­ ó³ñ­Ó³­Ï³­å»ë Ññ³­Å³ñ­íáõÙ »Ý Ó³­í³­ñ»­ Õ»­ÝÇó, ѳ­óÇó, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù³­Ï³­ñá­Ý»­Õ»­ ÝÇó, ¢ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï


êÝݹ³Ï³ñ·

³ÛÉ Ï³ñ¢áñ ëÝݹ³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇó: ÜÙ³Ý ³Ý·­ñ³­·»ï ¹Ç»­ï³­ÛÇ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ Ù³ñ¹Ý Ç­ñ»Ý ÙÕáõÙ ¿ ëá­íÇ, á­ñÇ ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ »É­ùÁ ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»ñÝ »Ý: ²Ý­ßáõßï, Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»ñ, á­ñáÝù ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ µáõ­Å»É ÙdzÛÝ ¹Ç»­ï³­Ã»­ñ³­ådz­Ûáí` ³­é³Ýó ¹»­Õ³­Ñ³­ µ»­ñÇ: г­×³Ë ¹Ç»­ï³­Ã»­ñ³­åÇ³Ý Ï³½­ ÙáõÙ ¿ µáõÅ­Ù³Ý Ï³ñ¢áñ µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ, ÇëÏ ÙdzÛÝ ëá­í³­µáõ­Åáõí۳ٵ µáõ­ Å»É ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ß³ï ѳ½­ í³­¹»å ¹»å­ù»­ñáõÙ, ³ÛÝ ¿É` ëï³­óÇá­Ý³ñ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ¢ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÇ ÑëÏá­Õáõí۳ٵ:

´³½­Ù³­ï»­ë³Ï ëÝáõݹ áõ­ï»É, µ³Ûó ³­ÕÇó ß³ï ½·áõÛß ÉÇ­Ý»É Þ³ï ϳñ¢áñ ¿, áñ Ù³ñ­¹áõ ëÝáõÝ­ ¹Á ÉÇ­ÝÇ µ³½­Ù³­½³Ý, ÇÝãÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ³­å³­Ñá­íáõÙ ¿ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ù³­Ý³­Ïáõí Û³Ùµ ëÝݹ³Ý­Ûáõ­Ã»ñ: سñ­¹áõ é³­óÇá­ÝÇ Ï³ñ¢áñ Ù³­ëÁ å»ïù ¿ ϳ½­Ù»Ý Ùñ·»ñÝ áõ µ³Ý­ç³­ñ»­Õ»­ÝÁ, á­ñáÝù ³­å³­Ñá­íáõÙ »Ý ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñáí áõ ѳݭù³Ý­ Ûáõ­Ã»­ñáí, ù³­ÝÇ áñ ¹ñ³Ýù ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ã»Ý ëï»ÕÍ­íáõÙ ¢ å»ïù ¿ Ý»ñ­ÙáõÍ­í»Ý ÙdzÛÝ ëÝݹ³Ù­Ã»ñ­ùÇ ÙÇ­çá­óáí: ¶Ç­ñ³­ ݳ­Éáõó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ·»­ñ³­¹³­ ë»­ÉÇ ¿ µ³Ý­ç³­ñ»­Õ»­ÝÁ Ùñ·Çó ³­í»­ÉÇ ß³ï û·­ï³­·áñ­Í»É, ù³­ÝÇ áñ ÙÇñ·Ý ³­í»­ÉÇ Ñ³­ñáõëï ¿ ýñáõÏ­ïá­½³­Ûáí ¢ ·ÉÛáõ­Ïá­½³­ Ûáí: Þ³ï ϳñ¢áñ ¿ ûñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ ã³­÷³­íá­ñ»É ³­ÕÇ ù³­Ý³­ÏÁ, ³ÛÝ ãå»ïù ¿ ·»­ñ³­½³Ý­óÇ 10-15 ·ñ³­ÙÁ: ²é­Ñ³­ë³­ ñ³Ï, 6-8 ·ñ³­ÙÁ Ù³ñ­¹Á ëï³­ÝáõÙ ¿ ï³ñ­ µ»ñ ëÝݹ³Ù­Ã»ñù­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí, û­ñǭݳÏ` ѳ­ó³Ù­Ã»ñ­ùÇ, Ùë»­Õ»­ÝÇ, »ñ­ßÇ­Ï»­Õ»­ÝÇ ¢ ³ÛÉÝ, ÇëÏ Ùݳ­ó³­ÍÁ å»ïù ¿ ³­í»­É³ó­Ý»É ׳­ß³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇÝ: ²­ÕÁ ß³ï ϳñ¢áñ ëÝݹ³Ù­Ã»ñù ¿, á­ñÇ µ³­Õ³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ÇÝã­å»ë ·Ç­ï»Ýù, ÙïÝáõÙ »Ý ݳï­ñÇáõÙÝ áõ ùÉá­ñÁ, ÇëÏ Ý³ï­ñÇáõÙÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ çáõñ Ïáõ­ï³­Ï»­Éáõ ѳï­ÏáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï­×³­éáí ëÇñï-³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ, ÉÛ³ñ­ ¹Ç ¢ »­ñǭϳ٭ݻ­ñÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýí³­½»ó­Ý»É ³­ÕÇ ã³­÷³­µ³­ÅÇ­ÝÁ: ²Û¹ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ Ù»Ýù ³­é³­ç³ñ­ÏáõÙ »Ýù ËÇëï ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­ Ï»É ³­ÕÁ, ׳­ß³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ å³ï­ñ³ë­ï»É µ³­ó³ñ­Ó³­Ï³­å»ë ³­Ý³­ÉÇ, ¢ ³ÕÝ ³­í»­É³ó­ Ý»É ÙdzÛÝ áõ­ï»­Éáõ ų­Ù³­Ý³Ï, ³Ý­Ñ³­ï³­ ϳÝ, ³ÛÝ ¿É` á­ñá­ß³­ÏÇ ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ:

Þ³ï ϳñ¢áñ ¿ ëÝݹ³Ù­Ã»ñ­ùÇ ×Çßï Ëá­Ñ³­ñ³­ñ³­Ï³Ý Ùß³­Ïáõ­ÙÁ, ù³­ÝÇ áñ ¹ñ³­ÝÇó ¿ Ï³Ë­í³Í, û ïíÛ³É ëÝݹ³Ù­ ûñ­ùÁ áñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É: ú­ñǭݳÏ, »­Ã» ÙÇ­ ëÁ »­÷»É ë³­éÁ çñáõÙ, ³­å³ ³ÛÝ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É Ëá­ó³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï, 볭ϳÛÝ ÝáõÛÝ ÙÇ­ëÁ »­Ã» »­÷»É »é­Ù³Ý çñáõÙ, ³­å³ ³ÛÝ Ïíݳ­ëÇ ³Û¹ ÑÇ­ í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ: ò³Ý­Ï³­ÉÇ ¿ ³Õ­ó³Ý­Ý»­ñáõÙ Ù³­Ûá­ Ý»­½Ç ¢ ÃÃí³­ë»­ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý, á­ñáÝù Ç­ñ»Ýó µ³ñÓñ Ûáõ­Õ³Û­ÝáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí ׳ñ­å³­Ï³É­Ù³Ý ³Õµ­Ûáõñ »Ý, û·­ï³­·áñ­

á­ñáÝó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳݭ¹Ç­å»É áÕç ï³ñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ, ù³­ÝÇ áñ ¹ñ³Ýó ·á­ÛáõíÛáõÝÝ ³­å³­Ñáí­íáõÙ ¿ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ ½³ñ­·³­ó³Í ï»Ë­Ýǭϳ­ÛÇ ÙÇ­çá­óáí£ Êñ³­Ëáõ­ë»­ÉÇ ã¿ Ï³Ý·­Ý³Í ëÝí»­ÉÁ` å»ïù ¿ ëÝݹÇó ѳ­ ×áõÛù ëﳭݳɣ ²Ù­é³­ÝÁ å»ïù ¿ ß³ï û·­ ï³­·áñ­Í»É Ñ»­ÕáõÏ­Ý»ñ, ÙÇñ· áõ µ³Ý­ç³­ ñ»­Õ»Ý, ÇëÏ ÓÙé³­ÝÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­·áñ­ Í»É Ûáõ­Õáï ëÝݹ³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ` óñïÇÝ ¹Ç­Ù³­Ï³­Û»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: Ø»ñ ³½­·³µ­Ý³Ï­ ãáõíÛáõ­ÝÁ ùÇã ¿ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ÓÏÝ»­Õ»Ý, á­ñÁ ß³ï ¹Ûáõ­ñ³­Ù³ñë ¿ ¢ û·­ï³­Ï³ñ: êÃñ»­ëÁ ϳ٠³­Ëáñ­Å³Ï ¿ ÷³­ÏáõÙ, ϳ٠ѳ­Ï³­é³­ÏÁ£ êÃñ»­ë³­ÛÇÝ Ç­ñ³­íǭ׳­

Í»É µáõ­ë³­Ï³Ý ÛáõÕ, áñÝ ³­í»­ÉÇ û·­ï³­Ï³ñ ¿: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ë»­½á­ÝÇÝ å»ïù ¿ áõ­ ï»É ³Û¹ ßñç³­ÝÇÝ µÝá­ñáß ÙÇñ· áõ µ³Ý­ ç³­ñ»­Õ»Ý: ê»­½á­Ý³­ÛÇÝ ëÝáõÝ­¹Á ÝáõÛÝ­å»ë û·­ï³­Ï³ñ ¿ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ: âÇ Ï³­ñ»­ÉÇ Ùßï³­å»ë áõ­ï»É ÙÇ¢ÝáõÛÝ µÝ³Ù­Ã»ñ­ùÁ,

ÏáõÙ û·­ÝáõÙ ¿ ¹³­éÁ ßá­Ïá­É³­¹Á: ²é­Ñ³­ë³­ñ³Ï, Ù³ñ­¹Á å»ïù ¿ áõ­ ïÇ ³ÛÝ, ÇÝã ³­×áõÙ ¿ Çñ »ñÏ­ñáõÙ, Çñ Ñá­ ÕáõÙ: гñÏ ¿, áñ­å»ë­½Ç Ûáõñ­³ù³Ýã­ÛáõñÝ ³Ûë Ç­Ù³ë­ïáõÝ Ëáë­ù»ñÝ ÁÝ­¹áõ­ÝÇ áñ­å»ë ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ·ñ³­í³­Ï³Ý:

6

31


´Ý³Ï³Ý ¹»Õ³ïáõ÷

²­Ù³éÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ óñÙ íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñáí áõ ÙÇÏ­ñá­ï³ñ­ ñ»­ñáí ѳ­Ù³É­ñ»­Éáõ ɳ­í³­·áõÛÝ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³ÍÝ ¿, áõë­ ïÇ Ñ³ñ­Ï³­íáñ ¿ áõ­ß³­¹Çñ ¢ Ñá­ ·³­Íáõí۳ٵ ÁÝï­ñ»É ³ÛÝ µÝ³­ Ï³Ý §¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ¦, á­ñáÝù ³Ù­é³Ý Áݭóó­ùáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý Ù»ñ ûñ­·³­ÝǽÙÝ ³Ù­ñ³ó­Ý»É áõ å³ßï­å³­Ý»É Ù»½ ßñç³­å³­ïáÕ ï³­ñ³­ï»­ë³Ï ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇó:

в­ØºÔ

¸º­Ô²­Ð²­´ºð

ÜÛáõÃÁª Üáݳ ¸³íÃÛ³ÝÇ

ì³­ñáõÝ· »­å»ï í³­ñáõÝ­·Ç Ù»ç ß³ï ¿ çñÇ ù³­ ݳ­ÏÁ` Ùáï 95%, ³ÛÝ û·­ÝáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ ÙÇó Ñ»­é³ó­Ý»É Ãáõ­Ý³­íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ, ù³­ÝÇ áñ µ³­óÇ ³­½á­ï³­ÛÇÝ ÝÛáõ­Ã»­ñÇó, í³­ñáõÝ­ ·Á å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ íÇ­ï³­ÙÇ­Ý»ñ C, A, B ËáõÙµ, PP, ûâ Ûáõ­ñ³ó­íáÕ Ûá¹: ØdzÛÝ í³­ñáõÝ·Ý ¿, áñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ï³ñï­ ñá­Ý³­ÛÇÝ ÃÃáõ, áñÝ ³ñ­·»­ÉáõÙ ¿ ³Í­Ë³ç­ñ»­ ñÇÝ í»­ñ³Í­í»É ׳ñ­åÇ, ³Û­ëÇÝùÝ` Ýǭѳ­ñ»É ó³Ý­Ï³­óáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ í³­ñáõÝ­·Á ϳ­ñáÕ ¿ Ñáõ­ë³­ÉÇ û·­Ý³­Ï³Ý ¹³é­Ý³É: ÞÝáñ­ÑÇí í³­ñáõÝ­·Ç Ù»ç å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ Ñ³Ý­ù³­ ÛÇÝ ³­Õ»­ñÇ (ѳï­Ï³­å»ë ϳ­ÉÇáõ­Ù³­Ï³Ý-­ ݳï­ñÇáõ­Ù³­Ï³Ý ³­Õ»­ñÇ) ×Çßï ѳ­Ù³¹­ ñáõí۳Ý` í³­ñáõÝ·Ý ûÅï­í³Í ¿ áõ­Å»Õ ÙÇ­ ½³­ÙáõÕ Ñ³ï­Ïáõí۳ٵ, ѻ­µ³ñ` í³­

32

6

ñáõÝ­·Á å»ïù ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É ¹³ß­ï³­ÝÇ áõ ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ßñç³­ÝáõÙ: ÊñÃËñÃ³Ý áõ çñ³­ÉÇ í³­ñáõÝ­·Á ß³ï û·­ï³­Ï³ñ ¿ ݳ¢ ëñï³Ù­Ï³­ÝÇ ÏÍÏáõÙ­Ý»­ñÁ ϳñ­·³­íá­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ܳï­ñÇáõ­ÙÇ ùÉá­ñÇ­¹Ç ùÇã ù³­Ý³­ ÏÇ ßÝáñ­ÑÇí í³­ñáõÝ­·Ç ÏÇ­ñ³­éáõ­ÙÁ ëÝÝ¹Ç Ù»ç ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ »­ñǭϳ٭ݻ­ñÇ ¢ ëñï³­ Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï: ì³­ñáõÝ­·Ç Ýáõñµ µçç³Ý­ÛáõÃÝ áõ­Ý³Ï ¿ ɳ­ í³ó­Ý»É ³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ ·³­É³­ñ³ÏͭϳÝù­Ý»­ñÁ: ì³­ñáõÝ­·Á å³Ñ­å³­ÝáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ÃÃí³­ÑÇ٭ݳ­ÛÇÝ Ñ³­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõíÛáõ­ ÝÁ, Ýí³­½»ó­ÝáõÙ ¿ ³Û­ïáõó­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: ¶»­Õ³­Ñ³ñ­¹³ñ­Ù³Ý Ù»ç ¢ë ­í³­ñáõÝ­·Ç ¹»­ ñÁ å³­ëÇí­Ý»­ñÇó ã¿. ÑÝáõó Ç í»ñ í³­ñáõÝ­ ·Ç ϻբݻ­ñÁ ϳ٠ËÛáõëÝ ³­é³Ý­ÓÇÝ Ï³Ù ³ÛÉ µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇ Ñ»ï ˳é­Ý³Í û·­ï³­

·áñÍ­í»É ¿ áñ­å»ë ٳ߭ÏÁ Ù³ù­ñáÕ, ïá­Ýáõ­ ë³­íá­ñáÕ ¢ ëåÇ­ï³­Ï»ó­ÝáÕ ÙÇ­çáó: Êáñ­Ñáõñ¹ 100 ·ñ³Ù í³­ñáõÝ­·Á å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ 10-15 ϳ­Éá­ñdz, áõë­ïÇ ³ÛÝ ß³ï û·­ï³­ ϳñ ¿ ·Ç­ñáõí۳ٵ ï³­é³­åáÕ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ: êï³­Ùáù­ëÇ ¢ ³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõ­ÝÝ»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõ٠ɳí ÏÉÇ­ÝÇ í³­ñáõÝ·Ý áõ­ï»É ÙdzÛÝ Ï»Õ¢»­Éáõó Ñ»­ïá: ì³­ñáõÝ· áõ­ï»­Éáõó Ñ»­ïá Ëáñ­ Ñáõñ¹ ãÇ ïñíáõÙ Ñ»­ÕáõÏ­Ý»ñ, ѳï­Ï³­å»ë` ϳà û·­ï³­·áñ­Í»É, ù³­ÝÇ áñ Ñݳ­ñ³­íáñ »Ý Ù³ñ­ëá­ÕáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»ñ:

Èá­ÉÇÏ

Èá­ÉÇ­ÏÁ ѳ­ñáõëï ¿ ûñ­·³­Ý³­Ï³Ý ÃÃáõ­Ý»­ñáí, û­ñǭݳÏ` ýá­ÉdzÃííáí, áñÝ ³Ý­÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­ÉÇ ¿ 볭ϳ­í³ñ­Ûáõ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¢ Ç­Ùáõ­ÝÇ­ï»­ïÇ ³Ý­Ïáõ­ÙÁ ϳݭ˳ñ­·»­É»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ѳݭù³­ÛÇÝ ³­Õ»­ñáí, ÇÝã­å»ë ݳ¢ åÕÝÓáí, Ù³·­Ý»­½Çáõ­Ùáí áõ ýáë­ýá­ñáí, ϳ­ñá­ïÇ­Ýáí, éáõ­ïÇ­Ýáí, ùñá­Ùáí, ýïá­ ñáí, óÇÝ­Ïáí: Èá­ÉÇ­ÏÇ Ù»ç íÇ­ï³­ÙÇ­ÝÝ»­ñÁ ¢ë ­ùÇã ã»Ý` C, E, K: Èá­ÉÇ­ÏÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ³­Ù»­Ý³áõ­Å»Õ ¹»Õ­Ý³­Ý³ñÝ­ç³­·áõÛÝ åÇ·­ ٻݭïÁ` ÉÇ­Ïá­å»­ÝÁ, á­ñÁ ѽáñ ѳ­Ï³ûù­ëÇ­ ¹³Ýï ¿: ²ÛÝ ÃáõÛÉ ãÇ ï³­ÉÇë, áñ­ûñ­·³­Ýǽ­ Ùáõ٠ѳÛïÝ­í³Í íݳ­ë³­Ï³ñ µçÇç­Ý»­ñÁ ½³ñ­·³­Ý³Ý, ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ¹ñ³Ýù ÙÝáõÙ »Ý ûñ­Ñ³ë ¢ ã»Ý ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ çɳ­ï»É ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ áõ­Å»­ñÁ: ¸ñ³­Ýáí, û­ñǭݳÏ, ѳëï ³­Õáõ ù³Õó­Ï»­Õáí ÑÇ­í³Ý­¹³­Ý³­Éáõ ѳ­í³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ýí³­½áõÙ ¿ 50%áí: ÈÇ­Ïá­å»ÝÝ ³­é³­í»É É³í ¿ Ûáõ­ñ³ó­íáõÙ Ûáõ­Õ³­ÛÇÝ ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ, áõë­ïÇ É³í ÏÉÇ­ÝÇ Éá­ÉÇ­ÏÇ Ñ»ï ·áñ­Í³­Í»É ùÇã ù³­Ý³­ÏÇ µáõ­ ë³­Ï³Ý ÛáõÕ, ѳï­Ï³­å»ë` Óǭóåï­ÕÇ: Èá­ÉÇ­ÏÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ ϳݭËáõÙ ¿ ݳ¢


´Ý³Ï³Ý ¹»Õ³ïáõ÷

ÙÇ­½³­å³ñ­ÏÇ ¢ ëï³­Ùáù­ëÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõí Ûáõ­ÝÝ»­ñÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ, ÇëÏ Ï³ñ­ÙÇñ µ³Ý­ç³­ñ»­Õ»­ÝÇ ³­Ù»­Ýûñ­Û³ û·­ï³­·áñ­ ÍáõÙÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ѳï­Ï³­å»ë ÝÛáõ­ ó­÷á­Ë³­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»ñ, Ñá­¹³­ó³­í»ñ, »­ñǭϳ٭ݻ­ñÇ ×³ñ­å³­Ï³­ ÉáõÙ ¢ ëñï³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ áõÝ»óáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ØÇ ³­å³­óáõó­í³Í ÷³ëï ¢ë` Éá­ÉÇ­ÏÇ ·áñ­Í³­Íáõ­ÙÁ Ýå³ë­ ïáõÙ ¿ åá­ï»Ý­ódz­ÛÇ µ³ñÓ­ñ³ó­Ù³­ÝÁ: ÞÝáñ­ÑÇí Çñ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ ùñá­ÙÇ, áñÝ û·­ÝáõÙ ¿ ³­ñ³· ѳ­·»­Ý³É, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ Ï³Ý­Ë»É §·³Û­É³­ÛÇÝ ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ¦: Èá­ÉÇ­ÏÇ Ù»ç ³é­Ï³ ýɳ­íá­Ýáǹ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ß³ï »Ý Ñ³ï­Ï³­å»ë ë»ñ­Ù»­ñÁ å³­ïáÕ ¹»Õ­Ý³­ íáõÝ ÝÛáõ­ÃáõÙ, Ùáï 70%-áí ϳݭËáõÙ »Ý ³ñ­Û³Ý Ù»ç ÃñáÙµ­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ: Èá­ÉÇ­ÏÇ 1 µ³­Å³Ï ÑÛáõ­ÃÇ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙÝ áõ­ï»­Éáõó ³­é³ç Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ·É³áõ­Ïá­Ù³­ ÛÇ Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³­ÝÁ: ¶»­Õ³­Ñ³ñ­¹³ñ­Ù³Ý Ù»ç Éá­ÉÇ­ÏÇ ËÛáõ­ëÝ û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ áñ­ å»ë ëåÇ­ï³­Ï»ó­ÝáÕ, ÏÝ×Çé­Ý»­ñÁ ѳñ­ÃáÕ ¢ Ù³­½³­Ã³­÷áõíÛáõ­ÝÁ ϳݭËáÕ ÙÇ­çáó: Êáñ­Ñáõñ¹ Èá­ÉÇ­ÏÁ ׳ñå ãÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ: º­Ã» ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »ù Éá­ÉÇ­ÏÇ Ù»ç å³Ñ­å³­Ý»É

µá­Éáñ íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ, Éá­ÉÇÏ áõ­ï»­ÉÇë ϳ٠Éá­ÉÇ­ÏÇ ÑÛáõà ËÙ»­ÉÇë ¹ñ³Ýó íñ³ ³Õ ÙÇ ó³­Ý»ù: êáõñ ·³ëï­ñÇ­ïÇ ¢ ëï³­Ùáù­ëÇ Ëá­óÇ Å³­Ù³­Ý³Ï Éá­ÉÇ­ÏÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ ѳ­Ï³­óáõó­í³Í ¿:

ê»Ë

²Ûë Ñ»­ï³ùñ­ùÇñ åïáõ­ÕÁ å³­ñáõ­Ý³­ ÏáõÙ ¿ Ù»Í ù³­Ý³­ÏÇ çáõñ, á­ñÁ 볭ϳÛÝ Ñ³ñë­ï³ó­í³Í ¿ ѳݭù³­ÛÇÝ ÝÛáõ­Ã»­ñáí, áõë­ïÇ ß³ï Ýå³ë­ï³­íáñ Ý»ñ­·áñ­Íáõí ÛáõÝ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ íñ³: ´³ÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ ë»ËÝ áõ­ï»­Éáõó ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë Ñ»­ ïá ³Û¹ ÝÛáõ­Ã»ñÝ ³­ñ³­·á­ñ»Ý ³Ýó­ÝáõÙ »Ý ³ñ­Û³Ý Ù»ç ¢ Ù³ñÙ­ÝáõÙ Ïáõ­ï³Ï­í³Í ó­ ÷áÝ­Ý»­ñÁ ¹áõñë »Ý ÙÕíáõÙ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó: ê»­ËÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ݳ¢ íÇ­ï³­ÙÇÝ C: ê»­ËÇ Ù»ç ϳ­ÉÇáõ­ÙÇ ù³­Ý³­ÏÁ 2 ³Ý­·³Ù ß³ï ¿, ù³Ý µ³­Ý³­ÝÇ Ù»ç: ê»­ËÇ Ù»ç ³é­ Ï³ ¹»Õ­Ý³­Ý³ñÝ­ç³­·áõÛÝ åÇ·­Ù»Ýï­Ý»ñÝ ³­Ù»­Ý³áõ­Å»Õ ѳ­Ï³ûù­ëÇ­¹³Ýï­Ý»­ñÇó »Ý, á­ñáÝù ³Ï­ïÇ­íá­ñ»Ý íݳ­ë³­½»ñ­ÍáõÙ »Ý ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ³­½³ï ³­ïáÙ­Ý»­ñÇ íݳ­ë³­ ϳñ Ý»ñ­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: ê»ËÝ Ç­ç»ó­ÝáõÙ ¿ ³ñ­Û³Ý ×Ýßáõ­ÙÁ, ÇëÏ ë»­ËÇ Ñ³­×³­Ë³­ÏÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ïñ³­Ù³¹­ ñáõÃ­Û³Ý µ³ñÓ­ñ³ó­Ù³­ÝÁ: γ­Ýá­Ý³­íáñ,

ûñ­í³ Ù»ç ÙÇÝ㢠150 ·ñ³Ù ë»Ë û·­ï³­ ·áñ­Í»­Éáõ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ñ³­·á­ñ»Ý Ýǭѳ­ñ»É: ê»­ËÇ Ï»Õ¢Ç ï³Ï Ïáõ­ï³Ï­íáÕ Ïñ»Ù­ÝÇáõ­ÙÇ ßÝáñ­ÑÇí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ɳ­í³ó­Ý»É ÑÇ­ßá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ` Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï áõ­Ý»­Ý³­Éáí ·»­Õ»­óÇÏ Ù³ßÏ áõ Ù³­½»ñ: Êáñ­Ñáõñ¹ Ø»Ï ÙÇ­çÇÝ ã³­÷Ç ë»­ËÁ å³­ñáõ­Ý³­ ÏáõÙ ¿ 194 ϳ­Éá­ñdz, 2 ·ñ³Ù ׳ñå, 4 ·ñ³Ù ³Í­Ë³­çáõñ: ê»­ËÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ ѳ­Ï³­óáõó­í³Í ¿ ëï³­Ùáù­ëÇ, 12-Ù³ïÝ­­ Û³ ³­ÕÇ­ùÇ Ëá­óÇ ¢ ß³­ù³­ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­µ»­ïÇ Å³­Ù³­Ý³Ï:

ÒÙ»­ñáõÏ

ÒÙ»­ñáõ­ÏÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­Ùáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ áã ÙdzÛÝ Ù³ù­ñ»É ³­ÕÇ­Ý»­ñÁ, ³ÛÉ¢ »­ñÇ­

Èá­ÉÇ­ÏÇ ÑÛáõ­ÃÇ Ù»ç íÇ­ï³­ ÙÇÝ­Ý»­ñÁ »ñ­Ï³ñ å³Ñ­»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ÛÝ å³­Ñ»ù ÃÕÃáí ÷³­Ã³­Ã³Í ßß»­ñÇ Ù»ç ¢ ¹ñ»ù Ùáõà ï»Õ. ÉáõÛ­ëÇ ³½­¹»­óáõí۳ٵ Éá­ÉÇ­ÏÇ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ íÇ­ï³­ÙÇÝ­ Ý»ñÁ ù³Û­ù³Û­íáõÙ »Ý:

ϳ٭ݻñÝ áõ ³ñ­Ûáõ­Ý³­ï³ñ ³­Ýáíݻ­ñÁ: ²ÛÝ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ÉÇ­Ïá­å»Ý Ïáã­íáÕ ÝÛáõ­ÃÁ, á­ñÁ µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ ÙÇ ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: ÒÙ»­ñáõ­ÏÁ µ³­ñ»Ý­å³ëï ¿ ³½­¹áõÙ ÉÛ³ñ­¹Ç ¢ É»­Õáõ­ ÕÇ­Ý»­ñÇ íñ³, áõ­ÝÇ É»­Õ³­ÙáõÕ ¢ ÙÇ­½³­ÙáõÕ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó Ãáõ­Ý³­íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ ³­ñ³· Ñ»­é³ó­Ù³­ÝÁ: Æñ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ Ï³­ ñá­ïÇ­Ýáǹ­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí ÓÙ»­ñáõ­ÏÁ Ïñ׳­ ïáõÙ ¿ áõ­éáõó­ù³­ÍÇÝ µçÇç­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­ Ù³Ý Ñ³­í³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳï­Ï³­å»ë ϳ­Ý³­óÇ ûñ­·³Ý­Ý»­ñáõÙ` ÏñÍù³­·»Õ­ÓáõÙ, Óí³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ¢ ³ñ­·³Ý­¹áõÙ: Êáñ­Ñáõñ¹ г­Ùá½­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, áñ ÓÙ»­ñáõ­ÏÇ Ù»ç ÝÇï­ñ³ï­Ý»­ñÇ íݳ­ë³­Ï³ñ ù³­Ý³Ï ãÇ Ïáõ­ ï³Ï­í»É, ÓÙ»­ñáõ­ÏÇ ÙÇ ÷áùñ Ïïáñ ·ó»ù çñÇ Ù»ç: º­Ã» çáõ­ñÁ ÷á­ËÇ ·áõÛ­ÝÁ, ³­å³ ÝÇï­ñ³ï­Ý»­ñÁ ß³ï »Ý, ÇëÏ »­Ã» å³ñ­½³­ å»ë åÕïáñ­íÇ, ѳݭ·Çëï Ï»­ñ»ù ÓÙ»­ñáõ­ ÏÁ: ÒÙ»­ñáõ­ÏÇ ³­Ù»­Ýûñ­Û³ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙÝ ³Ù­é³Ý ³­ÙÇë­Ý»­ñÇÝ Ñ³ñà ¢ ³­éáÕç Ù³ßÏ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ɳ­í³­·áõÛÝ ·ñ³­í³­Ï³Ý­Ý»­ñÇó ¿,

6

33


´Ý³Ï³Ý ¹»Õ³ïáõ÷

áõë­ïÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ óݭϳñ­Å»ù ѳñ­Ã»ó­ÝáÕ áõ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­ÝáÕ ùëáõù­Ý»­ñÁ ÷á­Ë³­ ñÇ­Ý»É Ó­Ù»­ñáõ­ÏÇ ÑÛáõ­Ã»Õ Ïïáñ­Ý»­ñáí:

ÌÇ­ñ³Ý

ÌÇ­ñ³­ÝÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ íÇ­ï³­ÙÇÝ­ Ý»ñ A, B2, C, P, á­ñáÝù áõ­Ý³Ï »Ý å³Û­ù³­ ñ»É ³­Ù»­Ý³­ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»Ù, ÙÇ ß³ñù ÙÇÏ­ñá­ï³ñ­ñ»ñ, û­ñǭݳÏ` »ñ­Ï³Ã, Ù³·­ÝÇáõÙ, áñÝ áõ­ÝÇ ³­Ã»­ñáëÏ­ É»­ñá­½Ç ¹»Ù å³Û­ù³­ñ»­Éáõ ѳï­ÏáõíÛáõÝ, ϳ­ÉÇáõÙ, áñÝ áõ­Ý³Ï ¿ Ëó­Ý»É ûñ­·³­ Ýǽ­ÙÇó ³­í»­Éáñ¹ Ñ»­Õáõ­ÏÇ ¹áõñë ÙÕÙ³­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ 20% ß³­ù³ñ: ÌÇ­ñ³ÝÝ û·­ ÝáõÙ ¿ å³Ñ­å³­Ý»É áÕç ³ñ­Ûáõ­Ý³­ï³ñ ѳ­ Ù³­Ï³ñ­·Á, ¢ ³Ûë ѳ­Ù»Õ áõ ù³Õóñ Ùñ·Ç ³­Ù»­Ýûñ­Û³ ·áñ­Í³Í­Ù³Ý ßÝáñ­ÑÇí ³Ù­é³Ý Áݭóó­ùáõ٠ϳ­ñ»ÉÇ ¿ ѻ߭ïá­ñ»Ý å³Û­ù³­

ñ»É ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ å³­ï»­ñÇ ïá­Ýáõ­ëÇ Ç­ç»ó­ Ù³Ý ¢ ëñï³Ù­Ï³­ÝÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»Ù, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ³ñ­Û³Ý Ù»ç Ëó­Ý»É Ñ»­Ùá·­É᭵ǭÝÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ýáõ­ÙÁ: ÌÇ­ñ³­ÝÇ Ù»ç ³é­Ï³ ³Ï­ïÇí ÝÛáõ­Ã»ñÝ áõ ÃÃáõ­Ý»­ ñÁ å³Ñ­å³­ÝáõÙ ¢ ³Ù­ñ³åÝ­¹áõÙ »Ý ݳ¢ Ù³ñ­¹áõ ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á, Ýå³ë­ ïáõÙ »Ý Ù³ñ­ëá­Õ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç µ³­ ñ»­É³í­Ù³­ÝÁ: ÌÇ­ñ³­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ Ç­ç»ó­Ý»É ç»ñ­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, ѳ­·»ó­Ý»É ͳ­ñ³­íÁ: ÌÇ­ñ³­ ÝÁ ß³ï ѳ­ñáõëï ¿ ¹»Õ­Ý³­Ý³ñÝ­ç³­·áõÛÝ åÇ·­Ù»Ý­ïáí` ϳ­ñá­ïÇ­Ýáí, á­ñÁ ÃáõÛÉ ãÇ ï³­ÉÇë, áñ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ³­½³ï ³­ïáÙ­ Ý»­ñÇ ËÙµ»­ñÁ ù³Û­ù³­Û»Ý ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ Ý»ñ­ ùÇÝ Ï³­éáõó­í³Í­ùÁ: ²Û¹ ÝáõÛÝ Ï³­ñá­ïÇ­ÝÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ í»ñ ¿ ³Í­íáõÙ íÇ­ï³­ÙÇÝ A-Ç, á­ñÁ ß³ï ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ï»­ëá­ÕáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: ÌÇ­ñ³ÝÝ û·­ÝáõÙ ¿ ù³Õó­Ï»­ÕÇ á­ñáß ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇ, ѳï­Ï³­ å»ë` ٳ߭ϳ­ÛÇÝ ù³Õó­Ï»­ÕÇ ¹»Ù å³Û­ù³­ñ»­

34

6

ÉáõÝ áõ ϳݭ˳ñ­·»É­Ù³­ÝÁ: ÌÇ­ñ³­ÝÇ ÑÛáõ­ÃÁ ËÇëï û·­ï³­Ï³ñ ¿ 볭ϳ­í³ñ­Ûáõ­Ýáõí۳Ý, Éáñ­Ó³­Ã³­Õ³Ýíݻ­ñÇ µáñ­µáù­Ù³Ý ¢ ÙÇ­½³­ ÙáõÕ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý Å³­Ù³­ ݳÏ, ¢ ǭѳñ­Ï», ÑÕÇáõÃ­Û³Ý Áݭóó­ùáõÙ: Êáñ­Ñáõñ¹ êÝáõ­óáÕ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý ÍÇ­ñ³­ÝÇ åÇݹ åïáõÕ­Ý»­ñÁ, áõë­ïÇ Ý³­ËÁÝï­ñ»­ÉÇ ¿ ÁÝï­ñ»É åÇݹ ÍÇ­ñ³Ý­Ý»ñ: ÌÇ­ñ³­ÝÇ 1 ѳ­ ëáõÝ åïáõ­ÕÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ 17 ϳ­Éá­ ñdz,1 ·ñ³Ù ³Í­Ë³­çáõñ ¢ 0% ׳ñå:

г­Õ³ñç

ê¢ Ñ³­Õ³ñçÝ A íÇ­ï³­ÙÇ­ÝÇ å³­ñáõ­ ݳ­Ïáõí۳ٵ ·ñ³­íáõÙ ¿ 2-ñ¹ ­ï»­ÕÁ, íÇ­ ï³­ÙÇÝ C-Ç å³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¹ñ³ åïáõÕ­Ý»­ñáõÙ ãÇ ½Ç­çáõÙ óÇï­ñáõë­Ý»­ñÇÝ, ÇëÏ íÇ­ï³­ÙÇÝ B-Ç å³­ñáõ­Ý³­Ïáõí۳ٵ ѳ­Õ³ñ­çÁ ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ µá­Éáñ ѳ­ï³å­ ïáõÕ­Ý»­ñÇÝ: г­Õ³ñ­çÇ Ù»ç ß³ï å³­ñáõ­ ݳϭíáÕ µÇáý­É³­íá­Ýáǹ­Ý»ñÝ ³ñ­·»­É³­ÏáõÙ »Ý ù³Õó­Ï»­Õ³­ÍÇÝ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Ïáõ­ï³­ÏáõÙÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ: ê¢ Ñ³­Õ³ñ­çÇ Ï³­Ýá­Ý³­íáñ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ, ³Ý­·³Ù »­Ã» ¹³ ï³ñ­í³ ÙÇ Ù³­ëÇ Ñ³­Ù³ñ Ùáõ­ñ³­µ³­ÛÇ ï»ë­ùáí ¿, ³­å³­Ñá­íáõÙ ¿ ï»­ëá­Õ³­Ï³Ý ûñ­·³Ý­Ý»­ñÇ ³Ï­ïÇ­íáõíÛáõ­ÝÁ, Ëó­ÝáõÙ ¿ ³Ûñ­í³Íù­ Ý»­ñÇ áõ í»ñ­ù»­ñÇ µáõ­Åáõ­ÙÁ, ɳ­í³ó­ÝáõÙ ³­Õ»ë­ï³­Ùáù­ë³­ÛÇÝ ïñ³Ï­ïÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ ùÁ, å³Û­Í³­é³ó­ÝáõÙ ÙÇï­ùÁ, ³Ù­ñ³ó­ÝáõÙ ³­ï³Ù­Ý»ñÝ áõ áëÏ­ñ»­ñÁ, µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ³ñ­Û³Ý Ù³­Ï³ñ­¹»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ: ê¢ Ñ³­Õ³ñç û·­ï³­·áñ­Í»­Éáí` ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­å³­Ñá­í»É Ïá­É³­·»­ÝÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ù³­ ݳ­Ïáí, ³Û­ëÇÝùÝ` áõ­Ý»­Ý³É ѳñà ٳßÏ ¢ áã ÙÇ ³­½³ï é³­¹Ç­Ï³É` ¹ñ³­Ýáí ÇëÏ Ï³Ý­Ë»­Éáí ٳ߭ÏÇ ³­ñ³· Í»­ñ³­óáõ­ÙÁ: ê¢ Ñ³­Õ³ñçÝ ³Ý­÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­ÉÇ ¿ ÑÕÇ Ï³­ ݳÝó, Ï»­ñ³Ï­ñáÕ Ù³Û­ñ»­ñÇ, »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ áõ ¹»­é³­Ñ³ë­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ:

ëñï³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, »­ñ³­ ϳ­ÛÇÝ ³Ý­µ³­í³­ñ³­ñáõí۳Ý, 볭ϳ­í³ñ­ Ûáõ­ÝáõÃ­Û³Ý ¢ ÃñáÙ­µ³­ÛÇÝ ³­Ýáíݻ­ñÇ ¹»Ù: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿, áñ Ãáõ­½Ý áõ­ÝÇ áã ÙdzÛÝ Ýá­ñ³­·á­Û³­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ï³½­¹»­Éáõ áõ­ ݳ­ÏáõíÛáõÝ, ³ÛÉ¢ ûÅï­í³Í ¿ ³Ë­ï³­Ñ³­ ÝáÕ Ñ³ï­Ïáõí۳ٵ` ϳ­ñáÕ ¿ áãÝ­ã³ó­Ý»É ³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ Ù³Ý­ñ¿­Ý»­ñÁ: Êáñ­Ñáõñ¹ Ø»Ï Ñ³­ëáõÝ Ãáõ­½Á å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ 37-47 ϳ­Éá­ñdz, 2 ·ñ³Ù ³Í­Ë³­çáõñ ¢ 0 ·ñ³Ù ׳ñå: Â½Ç ·áñ­Í³­Íáõ­ÙÁ ѳ­Ï³­ óáõó­í³Í ¿ åá­¹³·­ñ³­ÛÇ, ëï³­Ùáù­ëÇ Ëá­ ó³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ¢ ß³­ù³­ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­ µ»­ïÇ Å³­Ù³­Ý³Ï:

º­É³Ï

º­É³­ÏÁ áã ÙdzÛÝ Ñ³­Ù»Õ áõ ó³Ý­Ï³­Ñ³­ ñáõÛó ѳ­ï³å­ïáõÕ ¿, ³ÛÉ¢ ß³ï û·­ï³­ ϳñ ¢ ³­éáÕ­ç³­ñ³ñ ¿ áÕç ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ Ñ³­Ù³ñ: ܳË` ³ÛÝ §µÝ³­Ï³Ý ídz·­ñ³¦ ¿. 峭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ »­É³­ÏÁ ëÇ­ñ³­Ë³­Õ»­ñÇ §µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇó¦ ¿: º­É³­ÏÁ å³­ñáõ­Ý³­ ÏáõÙ ¿ Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ ýáë­ýáñ, Ù³·­ Ý»­½ÇáõÙ, ýñáõÏ­ïá­½³, ûñ­·³­Ý³­Ï³Ý ÃÃáõ­ Ý»ñ` ýá­ÉdzíÃáõ, ÝÇ­Ïá­ïǭݳíÃáõ, íÇ­ ï³­ÙÇÝ B, íÇ­ï³­ÙÇÝ C-Ç å³­ñáõ­Ý³­Ïáõí Û³Ùµ ãÇ ½Ç­çáõÙ óÇï­ñáõ­ë³­ÛÇÝ Ùñ·»­ñÇÝ, ÇëÏ »ñ­Ï³­ÃÇ ù³­Ý³­ÏÁ »­É³­ÏáõÙ 4 ³Ý­·³Ù ³­í»­ÉÇ ß³ï ¿, ù³Ý ˳­Õá­ÕÇ áõ ËÝÓá­ñÇ Ù»ç: º­É³ÏÝ áõ­ÝÇ ÙÇ­½³­ÙáõÕ, ùñïݳó­ÝáÕ

Âáõ½

Âáõ­½Á ù³Õóñ áõ ÑÛáõ­Ã»Õ ÙÇñ· ÉÇ­Ý»­ Éáõó µ³­óÇ Ý³¢ ϳ­ÉÇáõ­ÙÇ ¢ ³Í­Ë³ç­ñ»­ñÇ Ñ³­ñáõëï ³Õµ­Ûáõñ ¿: Âáõ­½Á å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ B6 íÇ­ï³­ÙÇÝ, áñÝ áõ­Ý³Ï ¿ ³ñ­Û³Ý Ù»ç Ç­ç»ó­Ý»É Ëá­É»ë­Ã»­ñÇ­ ÝÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: Âáõ½Ý ûÅï­í³Í ¿ ÙÇ­½³­ÙáõÕ, ùñïݳ­µ»ñ ¢ Éáõ­Íá­Õ³­Ï³Ý ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí, û·­ÝáõÙ ¿ ɳ­í³ó­Ý»É Ù³ñ­ëá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ: ÊÇëï û·­ï³­Ï³ñ ¿ çñÇ Ñ»ï 2/1 ѳ­ñ³­µ»­ñáõí۳ٵ å³ï­ñ³ëï­ í³Í Ã½Ç ÑÛáõ­ÃÁ, áñÝ áõ­Ý³Ï ¿ å³Û­ù³­ñ»É

¢ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ϳñ­·³­íá­ ñáÕ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ ¢ ß³ï µ³­ñ»Ý­å³ëï ¿ Ù³ñ­ëá­Õ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ËݹÇñ­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: º­É³­ÏÝ û·­ï³­Ï³ñ ¿ ݳ¢ Ñá­¹³­ï³­åÇ, »­ñǭϳ­Ù³­ÛÇÝ ù³­ñ»­ñÇ, ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇ ¢ ³­Ã»­ñáëÏ­É»­ñá­½Ç Å³­ Ù³­Ý³Ï: º­É³­ÏÇ Ùßï³­Ï³Ý û·­ï³­·áñ­ÍáõÙÝ


´Ý³Ï³Ý ¹»Õ³ïáõ÷

û·­ÝáõÙ ¿ µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»É ³ñ­Û³Ý Ù»ç Ñ»­Ùá·­ É᭵ǭÝÇ Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÁ: Êáñ­Ñáõñ¹ ú­ñ³­Ï³Ý 100 ·ñ³Ù »­É³Ï ׳­ß³­Ï»­Éáí` ϳ­ñáÕ »ù ÉÇá­íÇÝ ³­å³­Ñá­í»É ûñ­í³ íÇ­ ï³­ÙÇÝ C-Ç ã³­÷³­µ³­ÅÇ­ÝÁ:

¶»ï­Ý³­Ùá­ñÇ

¶»ï­Ý³­Ùá­ñÇÝ Ï³Ù í³Û­ñÇ »­É³ÏÝ ³ÛÝ »­½³­ÏÇ Ñ³­ï³å­ïáõÕ­Ý»­ñÇó ¿, áñÝ û·­ ﳭϳñ ¿ ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ, ³Û­ëÇÝùÝ` ÝáõÛ­ÝÇëÏ ¹ñ³ ï»ñ¢Ý»ñÝ ûÅï­í³Í »Ý µáõ­Å³­Ï³Ý ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: ¶»ï­Ý³­ Ùá­ñáõ åïáõÕ­Ý»­ñáõ٠ѳÛï­Ý³­µ»ñ­í»É ¿ ÙÇÝ㢠6% ß³­ù³ñ, (ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ýñáõÏ­ ïá­½³ ¢ ·ÉÛáõ­Ïá­½³), ÏÇï­ñá­Ý³Ã­Ãáõ, ë³­ ÉÇ­óǭɳíÃáõ, ýáë­ýá­ñ³Ã­Ãáõ, ýá­É³Ã­Ãáõ, »­Ã»­ñ³­ÛáõÕ, å»Ï­ïǭݳ­ÛÇÝ ¢ ¹³­µ³­ÕÇã ÝÛáõ­Ã»ñ, ÇÝã­å»ë ݳ¢` íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ A, C, B1, B2 ,PP, ϳ­ñá­ïÇÝ, ϳɭóÇáõÙ, Ý³ï­ ñÇáõÙ, ϳ­ÉÇáõÙ, »ñ­Ï³Ã, ٳݭ·³Ý, Ù³·­ Ý»­½ÇáõÙ, åÕÇÝÓ, ùñáÙ, ³É­Ûáõ­ÙÇÝ, Ïá­µ³Éï: ²Ý­·³Ù ãá­ñ³ó­ñ³Í íǭ׳­ÏáõÙ ·»ï­Ý³­ Ùá­ñáõ åïáõÕ­Ý»Á ϳ­ñáÕ »Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³ÝË­Ù³Ý ¢ µáõÅ­ Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ Ñdz­Ý³­ÉÇ áõ ѳ­Ù»Õ ¹»­Õ³­ ѳ­µ»ñ ¹³é­Ý³É: ¶»ï­Ý³­Ùá­ñÇÝ û·­ÝáõÙ ¿ ɳ­í³ó­Ý»É ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ ¢ ϳñ­·³­íá­ñ»É Ù³ñ­ëá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ɳ­í³­ ·áõÛÝ ùñïݳ­ÙáõÕ, ÙÇ­½³­ÙáõÕ ¢ É»­Õ³­ÙáõÕ Ñ³­ï³å­ïáõÕ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ: Êáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ·»ï­Ý³­Ùá­ñÇÝ û·­ï³­·áñ­Í»É ѳï­Ï³­å»ë åá­¹³·­ñ³­ÛÇ, Ñ»­å³­ïÇ­ïÇ, ×Ç×­í³Ï­ñáõÃ­Û³Ý ¢ ù³­ñ³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí Ûáõ­Ý»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ: ¶»ï­Ý³­ Ùá­ñáõ åïáõÕ­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ѳ­·»ó­Ý»É ͳ­ñ³­íÁ ¢ ³­ñ³· í»­ñ³­Ï³Ý·­Ý»É ÑÛáõÍ­í³Í ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ áõ­Å»­ñÁ: ¶»ï­Ý³­Ùá­ñáõ åïáõÕ­ Ý»­ñÇó å³ï­ñ³ëï­í³Í û­ÛÁ µ³­ñ»Ý­å³ëï Ý»ñ­·áñ­ÍáõíÛáõÝ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ Éݹ³Ë­ïÇ, ³­ï³Ù­Ý³­ù³­ñÇ, ³­Ã»­ñáëÏ­É»­ñá­½Ç, ÝÛáõ­Ã³­ ÷á­Ë³­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ¢ ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ: ¶»ï­Ý³­Ùá­ñáõ åïáõÕ­Ý»­ñÇ ËÛáõ­ëÁ ɳ­í³­ ·áõÛÝ­Ý»­ñÇó ¿ Ù³ß­ÏÇ å»­å»Ý­Ý»­ñÇ, µÍ»­ñÇ ¢ å½áõÏ­Ý»­ñÇ í»­ñ³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: Êáñ­Ñáõñ¹ г­Ù»Õ ѳ­ï³å­ïáõ­ÕÁ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ Édzñ­Å»ù ¢ ϳ½­ ¹áõ­ñÇã ëÝáõݹ, 볭ϳÛÝ »­Ã» »­ñ»­Ë³Ý ·»ï­Ý³­Ùá­ñÇÝ å»ïù ¿ ѳ٭ﻭëÇ ³­é³­çÇÝ ³Ý­·³Ù, ɳí ÏÉÇ­ÝÇ ³ÛÝ ëϽµáõÙ ÷áù­ñÇ­ ÏÇÝ ï³É ùÇã ù³­Ý³­Ïáí, ù³ÝÇ áñ ϳ­ñáÕ ¿

³­É»ñ­·ÇÏ »ñ¢áõÛíݻñ ³­é³­ç³ó­Ý»É, á­ñáÝù ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­íáõÙ »Ý á­ñá­í³Û­ÝÇ ó³­í»­ñáí, ëñï˳é­Ýáõ­ùáí ϳ٠Éáõ­Íáí:

²½Ý­í³­Ùá­ñÇ

²Ûë ÷áù­ñÇÏ áõ ѳ­Ù»Õ ѳ­ï³å­ïáõ­ÕÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Ù»Í ù³­Ý³­ÏÇ µçç³Ý­Ûáõà ¢ ÙÇ ß³ñù íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ` íÇ­ï³­ÙÇÝ C ¢ P, B ËÙµÇ íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ, ËÝÓá­ñ³Ã­Ãáõ, ÏÇï­ñá­Ý³Ã­Ãáõ, ýá­É³Ã­Ãáõ, ÙñçݳíÃáõ: ²½Ý­í³­Ùá­ñáõ Ù»ç ß³ï »Ý Ý³¢ ß³­ù³ñ­Ý»­ ñÁ` 볭˳­ñá­½³, ·ÉÛáõ­Ïá­½³, ýñáõÏ­ïá­½³, É­¢á­Éáõ­½³ ¢ ³ÛÉÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ÙÇ ß³ñù ¹³­µ³­Õ³Ý­Ûáõ­Ã»ñ, ùÇ­Ùdz­Ï³Ý ï³ñ­ñ»­ñÇó` ݳï­ñÇáõÙ, ϳ­ÉÇáõÙ, ϳɭóÇáõÙ, Ù³·­Ý»­ ½ÇáõÙ, åÕÇÝÓ, ýáë­ýáñ ¢ »ñ­Ï³Ã: Æñ ѳ­ ñáõëï ùÇ­Ùdz­Ï³Ý µ³­Õ³¹­ñáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­ ÑÇí ³½Ý­í³­Ùá­ñÇÝ (ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ùáõ­ñ³­µ³­ÛÇ ï»ë­ùáí) ß³ï ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï µáõ­Å³­ÙÇ­çáó ¿ óñï³­é³­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ·ñÇ­ åÇ, ëñï³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ùñá­ÝÇÏ é¢­Ù³­ïǽ­ÙÇ, 볭ϳ­í³ñ­Ûáõ­Ýáõí Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï: Äá­Õá­íáõñ¹Ý ³Ûë ѳ­Ù»Õ ¹»ÕÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ¿ ݳ¢ Éݹ³Ë­ïÇ, ëï³­Ùáù­ë³­ÛÇÝ ó³­í»­ñÁ Ù»Õ­Ù»­Éáõ ¢ ³É­Ïá­ Ñá­É³­ÛÇÝ Ñ³ñ­µ³­ÍáõíÛáõ­ÝÇó ëó­÷»ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²½Ý­í³­Ùá­ñÇÝ Ñ³­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ѳ­ ϳ­µáñ­µá­ùÇã ¢ ³ñ­Û³Ý Ù»ç Ëá­É»ë­Ã»­ñÇ­ÝÇ

²½Ý­í³­Ùá­ñÇÝ Çñ ë»ñ­Ù»­ ñÇ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ 0,7% ýÇ­ïáë­ï»­ñÇÝ, áñÝ áõ­ÝÇ áõ­Å»Õ ѳ­Ï³ëÏ­É»­ ñá­ïÇÏ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ: ù³­Ý³ÏÝ Ç­ç»ó­ÝáÕ µÝ³­Ï³Ý ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó: ²Ù­é³Ý Áݭóó­ùáõÙ ³½Ý­í³­Ùá­ñÇÝ Ñ³­ ×³Ë û·­ï³­·áñ­ÍáÕ Ù³ñ­¹ÇÏ Ç­ñ»Ýó ³­å³­ Ñá­í³·­ñáõÙ »Ý ³ñ­Ûáõ­Ý³­ï³ñ ³­Ýáíݻ­ñÇ ³­Ý³Ý­ó³­Ý»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÇó ¢ ï³ë­Ý»ñ­Ïáõ­ Ù³ïÝ­Û³ ³­ÕÇ­ùÇ Ëá­óÇó: Êáñ­Ñáõñ¹ Æñ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ ë³­ÉÇ­óǭɳÃí íÇ ßÝáñ­ÑÇí Ù³­ùáõñ çñÇ Ù»ç ¹ñí³Í óñÙ åïáõ­ÕÁ »ñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³Ï ãÇ Ïáñó­ÝáõÙ û·­ï³­Ï³ñ ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ²½Ý­í³­ Ùá­ñáõ 100· å­ïáõÕÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ÏáÕ­ÙÇó Ûáõ­ñ³ó­í»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ ï³­ÉÇë ¿ 41 ÏÏ³É ¿­Ý»ñ­·Ç³: ´áõ­Å³­Ï³Ý ѳï­Ïáõí۳ٵ í³Û­ ñÇ ³½Ý­í³­Ùá­ñÇÝ ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ Ùß³­Ïá­ íÇ ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇÝ: ²½Ý­í³­Ùá­ñáõ åïáõÕ­ Ý»­ñÁ ѳ­Ï³­óáõó­í³Í »Ý åá­¹³·­ñ³­Ûáí ¢ Ý»ý­ñÇ­ïáí ÑÇ­í³Ý¹ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ù³­ÝÇ áñ ¹ñ³Ýù å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ »Ý Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí Û³Ùµ åáõ­ñǭݳ­ÛÇÝ ÑÇÙ­ù»ñ:

6

35


гٳñÇ ¹»ÙùÁ

²­èàÔ­æàô­ڲ­ÜÀ к­îº­ìº­ÈÀ ÎàôÈ­îàô­ð² ¾ ÜÛáõÃÁª ÈÇ­ÉÇà ØÏñïãÛ³ÝÇ

ÆÝã­ù³~Ý ­ó³í »Ù ï»­ë»É »ë, ܻݷ áõ ¹³í »Ù ï»­ë»É »ë, î³­ñ»É, Ý»­ñ»É áõ ëÇ­ñ»É,ì³­ïÁ` É³í »Ù ï»­ë»É »ë:

²

­Ù»­Ý³ÛÝ Ñ³­Ûáó µ³­Ý³ë­ ï»Õ­ÍÇ ³Ûë ïá­Õ»­ñÁ ϳñ­ Í»ë ¹ñáßÙ­í³Í ÉÇ­Ý»Ý ³­Ù»­ ݳÛÝ Ñ³­Ûáó ݳ­Ñ³­å»­ïÇ ³ã­ù»­ñáõÙ, á­ñáÝù, áõà ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï ³å­ ñ³Í ϻݭ볷­ñáõÃ­Û³Ý Ç­Ù³ëï­Ýáõí۳ٵ, »ñ­µ»ù ã»Ý Ïáñó­ÝáõÙ Ùï³­íá­ñ³­Ï³­ÝÇÝ áõ ѳ­ÛÇÝ µÝá­ñáß É³­í³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ... êáë ê³ñ·ë­Û³­ÝÇ Ùïá­ñáõÙ­Ý»­ñÁ í»­ñ³­ µ»­ñáõÙ »Ý ݳ¢ Ù³ñ­¹áõ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ: - Ƶñ¢ ëÏǽµ` DZÝ㠭ϳ­ë»ù, ì³ñ­å»ï: -´³­ñáí »ù »­Ï»É, ß³ï É³í »ù ³­ñ»É, áñ »­Ï»É »ù: ²­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ ÙÇßï ¿É Ï³ñ¢áñ ¿ Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ: º­Ã» ³­éáÕç ãÉÇ­Ý»ë, ã»ë ϳ­ñáÕ ÇÝã-áñ µ³­Ýáí ½µ³Õ­í»É: - ²­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÇó µá­Õá­ùá±õÙ »ù: - ºë ÑÇ­Ù³ ³ÛÝ ï³­ñÇ­ùáõÙ »Ù, áñ ÇÙ ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ­ù³Ý ¿É ϳñ¢áñ áõ ϳ­ ÛáõÝ ã¿. ÙÇ ûñ ϳ­ñáÕ »Ù ɳí ÉÇ­Ý»É, ÙÛáõë û­ñÁ` áã ³ÛÝ­ù³Ý: ºë ÇÙÝ ³ñ­¹»Ý ³å­ñ»É »Ù, ϳñ¢á­ñÁ ¹áõù »ù` »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»ñ¹, Ó»ñ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ɳí ÉÇ­ÝÇ: - ì»ñ­çÇÝ ³Ý­·³Ù »±ñµ­ »ù µÅßÏÇ ¹Ç­ Ù»É: - ºë ß³ï Ñá­·³­ï³ñ ÁÝ­Ï»ñ­Ý»ñ áõ­ Ý»Ù: Üñ³Ýù ³Ý­ã³÷ áõ­ß³­¹Çñ »Ý ÇÙ Ýϳï­Ù³Ùµ: ²­ÝÁݹ­Ñ³ï Ñ»ï¢áõÙ »Ý ³­éáÕ­çáõí۳Ýë ¢ ³Ûë ϳ٠³ÛÝ Ý߳ݭݻ­ ñÇ ¹»å­ùáõÙ ëïÇ­åáõÙ »Ý, áñ µÅßÏÇ ¹Ç­ Ù»Ù: Êáë­ïá­í³­ÝáõÙ »Ù` ѳ­×³­Ë³­ÏÇ »Ù ¹Ç­ÙáõÙ µÅßÏÇ, ¹», ¹³ ï³­ñÇ­ùÇóë ¿ ·³­ ÉÇë: ì»ñ­çÇ­í»ñ­çá, áõà ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï ³å­ ñ»É »Ù ³ñ­¹»Ý: - Ò»ñ ϳñ­ÍÇ­ùáí Ù³ñ¹ »±ñµ­ ¿ ëÏëáõÙ Ùï³­Í»É ë»­÷³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: - ²­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ Ùï³­Í»­Éáõ, Ñá· ï³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ áñ¢¿ ѳ­ïáõÏ ï³­ ñÇù ·á­ÛáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ: سñ¹ ÙÇßï å»ïù ¿ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³­Ý³ Çñ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ñ³­

36

6

Ù³ñ: ÐÇ­ßáõÙ »Ù` ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ é³­¹Çá­Ûáí ³­é³­íáï­Ý»­ñÁ ÉÇó­ù³­ÛÇÝ í³ñ­ ÅáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Å³Ù Ï³ñ, »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»­ ñÁ ÙÇßï Ù³ñ½­íáõÙ ¿ÇÝ: ´³­óÇ ³Û¹, µ³­ Ï»­ñáõ٠˳­Õ³Ñ­ñ³­å³­ñ³Ï­Ý»ñ ϳ­ÛÇÝ, ¢ ³Ï­ïÇí áõ ß³ñ­ÅáõÝ Ë³­Õ»­ñÁ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ³­éûñ­Û³­ÛÇ Ù»Í Ù³ëÝ ¿ÇÝ Ï³½­ÙáõÙ, ÇëÏ ¹³ ß³ï ³­éáÕ­ç³­ñ³ñ ¿: ÐÇ­Ù³, ó³­íáù, ûñ û­ñÇ í»­ñ³­ÝáõÙ »Ý µ³­Ï»­ñÁ, ϳ­Ý³­ã³­å³ï ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ, û­¹Á ·Ý³­Éáí ³Õ­ïáï­íáõÙ ¿: سñ¹ ³­ñ³­ñ³­ÍÁ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ÝáõÙ ·Ý³­ ѳ­ï»É µÝáõíÛáõÝ Ïáã­íáÕ Ññ³ß­ùÁ` ²ëï­ Íá ³­Ù»­Ý³­Ù»Í å³ñ·¢Á, ¢ Çñ ëï»Õ­Í³Í ï»Ë­Ýǭϳ­Ûáí ˳éÝ­íáõÙ ¿ ´³ñÓñ­Û³­ÉÇ ·áñ­Í»­ñÇÝ: ´³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ù³ñ­¹áõÝ ïñí³Í ¿ ëï»Õ­Í»­Éáõ ¢ áã û ù³Ý­¹»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ⿱, ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ å»ïù ¿ Ñ»Ýó ëϽµÇó Ùï³­Ñá·­í»É, û ã¿ Ñ»­ïá áõß ÏÉÇ­ÝÇ: - àñ­å»ë ѳ­ÛÇ ¿áõíÛáõÝÝ ÁÙµé­ÝáÕ Ùï³­íá­ñ³­Ï³Ý` DZÝã­»ù ϳñ­ÍáõÙ, ѳÛÝ ÇÝ­ ãá±õ ¿ µÅßÏÇ ¹Ç­ÙáõÙ §¹³­Ý³­ÏÁ áë­Ïá­ñÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõó¦ Ñ»­ïá: - ¸³, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ÏáõÉ­ïáõ­ñ³­ÛÇ å³­ ϳ­ëÇó ¿: ²­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ ѻ­ÉÁ ÏáõÉ­ ïáõ­ñ³ ¿, áñÝ ³Ûë å³­ÑÇÝ Ù»­½³­ÝáõÙ µ³­ ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿: ij­Ù³­Ý³­ÏÇÝ êï»­÷³­Ý³­ í³­ÝáõÙ ß³ï éáõë­Ý»ñ ϳ­ÛÇÝ: ¸³ß­ï»­ñáõ٠ѳ­í³­ë³­ñ³­å»ë ³ß­Ë³­ïáõÙ ¿ÇÝ Ã»° éáõë ϳ­Ý³Ûù, û° ѳ­Ûáõ­ÑÇ­Ý»ñ: àñ éáõë ÏÝá­çÁ ݳ­ÛáõÙ ¿Çñ, ·ÉËÇÝ ·É˳ñÏ Ï³ñ, ÇëÏ Ñ³Û Ï³­Ý³Ûù ·É˳­µ³ó, ·ÉáõËÝ ³ñ¢ÇÝ ïí³Íª Ñá­ÕÇ Ñ»ï ÏéÇí ¿ÇÝ ï³­ÉÇë: ´á­Éáñë ¿É ·Ç­ï»Ýù, áñ ³ñ¢Ç ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÁ ݳ¢ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ³½­¹»­óáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý, ϳ­ñ»­ ÉÇ ¿, 㿱, ݳ­Ë³­å»ë Ùï³­Í»É ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ, ³Û¹­åÇ­ëáí ¢ ù»½ ѳ­Ù³ñ Ñ»ßï ÏÉÇ­ÝÇ, ¢ ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñǹ, Ñ»­ïá Ýñ³Ýó ·ÉËÇÝ Ñá·ë ã»ë ¹³é­Ý³: Þáõñçë ݳ­ÛáõÙ »Ùª Ù³ñ¹ÇÏ ³­ÝÁݹ­ ѳï í³½í­½á­óÇ Ù»ç »Ý, ã»Ù ѳë­Ï³­ÝáõÙ, û áõñ »Ý ßï³­åáõÙ, ÇÝã Ùñó³­í³½­ùÇ Ù»ç »Ý: ºë ë³ñ­ë³­÷áí »Ù Ý³­ÛáõÙ Ù»ñ ÷á­Õáó­ Ý»­ñáõÙ ïÇ­ñáÕ ³Õ­ïá­ïáõí۳­ÝÁ: âËá­ ë»Ýù ³Ýó­Û³­ÉÇ Ù³­ëÇÝ, ãÑå³ñ­ï³­Ý³Ýù, áñ ²­ÝÇáõÙ ¹»é¢ë ­ß³ï ¹³­ñ»ñ ³­é³ç Ïá­

Ûáõ­ÕÇ Ï³ñ, å³ñ­½³­å»ë ѳë­Ï³­Ý³Ýù, áñ ëó÷­í»­Éáõ ¢ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³ã­ù»­ñÇÝ Ý³­Û»­Éáõ ų­Ù³­Ý³ÏÝ ¿: ²Ëñ, Ù»Ýù ÇÝã­å»ë ϳ­ñáÕ »Ýù Ñá· ï³­Ý»É Ù»ñ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ, »­Ã» Ù»ñ áï­ùÇ ï³­ÏÁ Ù³­ùáõñ å³­ Ñ»É ã·Ç­ï»Ýù: âÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ³Ûë­å»ë ³Õ­µÇ Ù»ç ³å­ñ»É, ѳ­½³ñ áõ ÙÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­ Ý»ñ ϳ­ñáÕ »Ý ·ÉáõË µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»É, ãÇ Ï³­ ñ»­ÉÇ ÷ã³ó­Ý»É µÝáõíÛáõ­ÝÁ: ø³­Õ³­ù³Ïñ­ ÃáõíÛáõ­ÝÁ ëÏëíáõÙ ¿ Ù³ù­ñáõíÛáõ­ÝÇó, ÇÝãÝ ¿É ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ÑÇÙùÝ ¿: - Ò»ñ Ï»ñ­ï³Í Ï»ñ­å³ñ­Ý»­ñÁ áñ­ù³­ Ýá±í »Ý ¹ñ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ϳ٠µ³­ó³­ë³­ µ³ñ ³Ý¹­ñ³­¹³ñ­Ó»É Ò»ñ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý íñ³: - л­ï³ùñ­ùÇñ ѳñó ¿, »ñ­µ»ù ³Û¹ Ù³­ ëÇÝ ã¿Ç Ùï³­Í»É: º­Ã» ÑÇ­ßáõÙ »ù, Ç٠˳­ Õ³­ó³Í µá­Éáñ Ñ»­ñáë­Ý»ñÝ ¿É ѽáñ, ³é­Ý³­ ϳÝ, ³­é³ç­Ýáñ¹, ѳë­ï³­ïáõÝ, ϳ­ÛáõÝ, Ùï³­ÍáÕ, ù³ç ïÕ³­Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý, Çë­Ï³­ Ï³Ý ³­ñáõ­Ý»ñ: ܳ­Ñ³­å»ï, ØÇ­ñá, г­Ïáµ, ØÏñïÇã... Ù»­ÏÁ Ù»­ÏÇó áõ­Å»Õ »Ý: ²Ûë Ï»ñ­ å³ñ­Ý»­ñÇÝ, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ, »ë ã¿Ç ϳ­ñáÕ Ñ»Ýó ³ÛÝ­å»ë í»­ñ³­µ»ñ­í»É: ²Û¹ ׳­Ý³­ å³ñ­ÑÇÝ Ýñ³Ýù ÇÝÓ­ÝÇó µ³­½áõÙ ³Ý­ùáõÝ ·Ç­ß»ñ­Ý»ñ áõ ÝÛ³ñ­¹»ñ »Ý ËÉ»É, ³ÛÝ­å»ë áñ Ýñ³Ý­óÇó Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõ­ñÁ ã¿ñ ϳ­ñáÕ Çñ ¹ñáß­ÙÁ ãÃáÕ­Ý»É ÇÝÓ íñ³ áõ ãÓ­¢³­íá­ñ»É ÇÙ ¿áõíÛáõÝÝ áõ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ: - ÆëÏ ¹»­ñ³­ë³­ÝÇÝ Ï³­ñ»­ÉDZ ¿ ÇÝã-áñ ï»Õ µÅÇßÏ Ñ³­Ù³­ñ»É: - º­Ã» ѳ߭íÇ ³é­Ý»Ýù, áñ ¹»­ñ³­ë³­ÝÁ ·áñÍ áõ­ÝÇ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñá­·áõ ¢ Ñá­·»­µ³­ ÝáõÃ­Û³Ý Ñ»ï, ³­å³` ÇÝ­ãáõ± áã: È³í ¹»­ñ³­ ë³­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ ¢ å³ñ­ï³­íáñ ¿ µáõ­Å»É ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳­ÝÁ: Ø»ñ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ ÑÇ­Ù³ ÙÇ ï»­ë³Ï ÑÇ­í³Ý¹ ¿, ïϳñ: ÐÇ­í³Ý­¹ÇÝ ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ³­Ýû·­Ý³­Ï³Ý áõ ³Ý­ ï»ñ ÃáÕ­Ý»É, å»ïù ¿ Ëݳ­Ù»É, ɳí ëÝáõݹ ï³É, ÙÇÝ㢠áñ ݳ áï­ùÇ Ï³Ý·­ÝÇ: ¸»­ñ³­ ë³­ÝÁ å»ïù ¿ ÑÇ­í³Ý¹ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳­ ÝÝ ³­éáÕç áõ­ÕÇáí ï³­ÝÇ: ´ÅßÏÇ å»ë ݳ å»ïù ¿ µáõ­ÅÇ, áã û í³­ñ³Ï­íÇ ÑÇ­í³Ý­ ¹Çó: - ²ñ¹­Ûáù ¹»­ñ³­ë³Ý­Ý»ñÝ ³­éá±Õç ­Ï»Ý­ ë³­Ï»ñå »Ý í³­ñáõÙ:


гٳñÇ ¹»ÙùÁ

- ¸»­ñ³­ë³­ÝÁ å³ñ­ï³­íáñ ¿ ýÇ­½Ç­Ï³­ å»ë áõ­Å»Õ ¢ ³­éáÕç ÉÇ­Ý»É: Ø»Ýù ³Û¹­åÇ­ëÇ ¹»­ñ³­ë³Ý­Ý»ñ áõ­Ý»­ó»É »Ýù, ѳ­å³ ÑÇ­ß»ù ì³Ñ­ñ³Ù ö³­÷³½­Û³­ÝÇÝ, ³Ñ­é»­ÉÇ áõ­ÅÇ ï»ñ ³ñ­ïÇëï ¿ñ: ¶Ç­ï»±ù, ³Ûë ·áñ­ÍáõÙ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ¢ Ùï³­íáñ ɳñ­í³­ÍáõíÛáõ­ ÝÁ Ù»Í ¿, ¢ »­Ã» ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ïí۳ɭݻñ¹ ãÝ»­ñ»Ý, å³ñ­½³­å»ë Ïëå³é­í»ë áõ í»ñç: ¸»­ñ³­ë³­ÝáõíÛáõÝÝ áõÕ­Õ³­ÏÇ Ù³ë­Ý³­·Ç­ ïáõíÛáõÝ ã¿, ³ÛÝ Ï»Ý­ë³­Ï»ñå ¿, Ñá­·»­ íǭ׳Ï: ¸»­ñ³­ë³­ÝÇ ¢° Ù³ñÙ­ÝÇó, ¢° Ñá­ ·áõó åÇ­ïÇ ³­éáÕ­çáõíÛáõÝ Ï³­ÃÇ: ì»ñ­çÇÝ Ñ³ß­íáí, ãÙá­é³­Ý³Ýù, áñ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ ݳˢ³­é³ç ·»­Õ»ó­ÏáõíÛáõÝ ¿: - г­í³­ï³­ó³Í »Ù` Ò»ñ Ëáë­ùÁ µáõ­ ÅÇã ¿: ƱÝ㠭ϳ­ë»ù Ù»ñ Áݭûñ­óá­ÕÇÝ: - ²­éá°Õç »­Õ»ù: ÆëÏ ³­éáÕç ÉÇ­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ Ñá­·ÇÝ Ù³­ùáõñ å³­Ñ»É: üÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ Ñá­·áõ ³­éáÕ­ çáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝùÝ ¿: ä»ïù ¿ ×Çßï, ³ëï­ í³­Í³­ÛÇÝ µ³­Ý»­ñáí Ý»ñßÝã­í»É, ãͳ­é³­Û»É ã³­ñÇÝ: ²°Û, ÙÇÝ㢠ÑÇ­Ù³ »ë Ý»ñßÝã­í³Í »Ù ·ñ³­Ï³­Ýáõí۳ٵ, ϳñ­¹áõÙ »Ù, ϳñ­¹áõÙ áõ ã»Ù ѳ­·»­ÝáõÙ: ò³­íáí »Ù ÝßáõÙ, µ³Ûó ѳ­ÛÁ ÙÇ ï»­ë³Ï Ñ»­é³­ó»É ¿ ÇÝùÝ Ç­ñ»­ÝÇó: ÐÇ­Ù³, ã·Ç­ï»ë ÇÝ­ãáõ, µá­Éá­ñÁ ºí­ñá­å³­ÛÇÝ ÏñÏÝû­ñǭݳ­Ï»­Éáí »Ý ½µ³Õ­í³Í: ¸³ ×Çßï ã¿, ¹³ ÇÝù­Ý³­ïÇå ã¿: гÛÝ ³­ñ³­ñáÕ ¿, ßÇ­ ݳ­ñ³ñ, ù³­ñÇó ϳ­ñáÕ ¿ ¹ñ³Ë­ï³­í³Ûñ ßÇ­Ý»É: ¸ñ³Ë­ï³­í³Û­ñÁ Ù»ñ »ñ­ÏÇñÝ ¿, Ù»ñ ³­ñÙ³ï­Ý»ñÝ ³­Ùáõñ áõ ·áñ­ÍáõÝ »Ý Ñ»Ýó Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ: âå»ïù ¿ Ù»ñ Ó»é­ù»­ñáí Ïïñ»Ýù Ù»ñ ³ñ­Ù³ï­Ý»­ñÁ, á­ñáí­Ñ»ï¢ Ñ»Ýó ³ñ­Ù³­ïÁ ÏïñíÇ, ÏÏáñó­Ý»Ýù Ù»ñ ³Ýó­Û³­ÉÁ, Ïí»ñ­ç³­Ý³ ³­Ù»Ý ÇÝã, ¹ñ³Ë­ ï³­í³Û­ñÁ Ϲ³é­Ý³ ãáñ ³­Ý³­å³ï: Ð³ë­ Ï³­ÝáõÙ »Ù, ¹Åí³ñ û­ñ»ñ »Ý, µ³Ûó å»ïù ã¿ Ùá­Éáñ­í»É. §ú­ñ»ñ »Ý, ÏÙÃÝ»Ý, ³Ýó ÏÏ»­Ý³Ý¦: Ø»Ýù å»ïù ¿ ϳ­ñá­Õ³­Ý³Ýù ¹Ç­Ù³­Ï³­Û»É, áñ­å»ë­½Ç áõ­Å»Õ ¢ ³­éáÕç ÙݳÝù: êáë ê³ñ·ë­Û³­ÝÇ Ùïá­ñáõÙ­Ý»ñÝ ³­éáÕ­ çáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ ëÏëíáõÙ ¢ ³­í³ñï­íáõÙ »Ý ѳ­ÛÇ ï»­ë³­ÏÇ å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ÑÇÙ­ ݳËݹ­ñáí: ܳ­Ñ³­å»­ïÁ, Òá­ñÇ ØÇ­ñáÝ, ì³ñ­å»ï г­Ïá­µÁ, àôë­ï³ ØÏñïÇ­ãÁ Ù»Í Ý³­Ë³¹ñ­Û³É­Ý»ñ »Ý ëï»Õ­Í»É ѳ­ÛÇ ·»­Ýá­ ýáÝ­¹Á å³Ñ­å³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ ï»­ÕÇÝ ¿ ٳխóݭùÁ` ³­éáÕ­çáõíÛáõÝ ¢ »ñ­Ï³ñ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ ÏÛ³Ýù Ò»½, ì³ñ­å» °ï, ¸áõù ѳ­ÛÇÝ ß³ï »ù å»ïù:

6

37


ÄáÕáíñ¹³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ

Ü ² Ú ­  ô à Ì ­ ð ²­ð²ð­â²­¶à ÜÚàô­ÂÀ

ÜÛáõÃÁª ²ñÙÇÝ» ê³ñ·ëÛ³ÝÇ

Æ

Ýãáõ± ²ëïí³Í Ù³ñ¹áõÝ ëï»ÕÍ»ó ϳíÇó: º­Ã» ¹Ç­ï³ñ­Ï»Ýù µÅßÏáõí Û³Ý ï»­ë³ÝÏ­Ûáõ­ÝÇó, ³­å³ ÏÝϳ­ï»Ýù, áñ å³ï­×³é­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ϳ­ ñáÕ ¿ñ ÉÇ­Ý»É Ý³¢ ³ÛÝ, áñ ϳ­íÁ ½³ñ­Ù³­ ݳѭñ³ß ÝÛáõà ¿` ûÅï­í³Í µáõ­ÅÇã, µ³­ñ»­ ñ³ñ ³½­¹»­óáõí۳ٵ Ù³ñ­¹áõ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ íñ³: سñ­¹Á ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ù»­Í³­·áõÛÝ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ ¿ ïí»É ϳ­íÇÝ` û·­ï³­·áñ­ Í»­Éáí ³ÛÝ ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ áõ ·»­Õ»ó­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ å³Ñ­å³­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: ¸»é¢ë ­ÑÇÝ º­·Çå­ïá­ëáõÙ ³ÛÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ µ³É­½³­Ù³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: ²ñ¢»É­Û³Ý ·»­Õ»ó­ Ïáõ­ÑÇ­Ý»­ñÁ, ³Û¹ Ãíáõ٠ݳ¢ ѳݭñ³­Ñ³Ûï ó­·áõ­ÑÇ Ü»­ý»ñ­ïÇ­ïÇÝ, ³ÛÝ û·­ï³­·áñ­ Í»É »Ý Ïáë­Ù»­ïÇÏ Ýå³­ï³­Ïáí: ÐÇÝ Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý µáõ­Å³­ Ï³Ý Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÇó ¿ Ñ³­Ù³ñ­íáõ٠ϳ­í³­ µáõ­ÅáõíÛáõ­ÝÁ: гۭϳ­Ï³Ý ϳ­íÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ »­Õ»É µá­Éáõë ²ñ­Ù»­Ýǭϳ /bolus Armenika/ ³Ý­í³Ùµ, ¢ ³ÛÝ ·Ý»É »Ý û­ï³­ñ»ñÏ­ñ³­óÇ ³é¢ïñ³­Ï³Ý­Ý»ñÝ áõ ³ñ­ï³­Ñ³­Ý»É: ²­ÙÇñ­¹áí­É³Ã ²­Ù³­ëdz­óÇÝ Çñ ³ß­Ë³­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ýᯐ ¿ ÙÇ ß³ñù ¹»­Õ³­ ïáÙ­ë»­ñÇ Ù³­ëÇÝ, á­ñáÝó ÑÇÙ­ùÁ ϳ­íÝ ¿,

38

6

¢ ³Û¹ ¹»­Õ³­ïáÙ­ë»ñÝ û·­ï³­·áñ­Í»É »Ý ëï³­Ùáù­ëáõÙ ÃÃí³Û­ÝáõíÛáõÝÝ Ç­ç»ó­Ý»­ Éáõ ݳ­å³­ï³­Ïáí: Îá­Ïáñ­¹Ç ó³­í»­ñÇ ¢ µ³ñÓñ ç»ñ­ÙáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõ٠ϳ­íÁ ùë»É »Ý áï­Ý³­Ã³­ÃÇÝ: êåÇ­ï³Ï ϳíÝ û·­ï³­ ·áñÍ­í»É ¿ áñ­å»ë ç»ñ­ÙÇ­ç»ó­ÝáÕ, ¹»­ÕÇ­ÝÁ` ϳñ­ÙÇñ ù³­Ùáõ, ϳñ­ÙÇ­ñÁ` Ñá­¹³­ï³­å»­ñÇ áõ ë³É­ç³ñ­¹»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ: -γ­íÁ ¢° Ù³ï­ã»­ÉÇ ¿, ¢° ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï, ÏáÕ٭ݳ­ÏÇ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ÝÝ­ß³Ý »Ý, ¹ñ³ ѳ­Ù³ñ ¿É ³ÛÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ »Ý ÇÝã­å»ë ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý, ³ÛÝ­å»ë ¿É áã ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç,- ³­ëáõÙ ¿ ÐЭ ²Ü ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ïÇ ²­í³Ý­¹³­Ï³Ý ¢ ³Û­ÉÁÝï­ ñ³Ý­ù³­ÛÇÝ µÅßÏáõÃ­Û³Ý ³Ù­µÇá­ÝÇ ³­í³· ɳ­µá­ñ³Ýï ¶á­Ñ³ñ سñ­ïÇ­ñáë­Û³­ÝÁ,ϳíÝ ²É­Ûáõ­ÙÇ­ÝÇ ëÇ­ÉÇ­Ï³ï ¿, á­ñáõÙ ³É­­ Ûáõ­ÙÇ­ÝÇ á­ñáß ÇáÝ­Ý»ñ ÷á­Ë³­ñÇÝ­íáõÙ »Ý ³ÛÉ Ù»­ï³Õ­Ý»­ñáí: ²­í»­ÉÇ Ñ³­×³Ë ѳݭ ¹Ç­åáõÙ »Ý »ñ­Ï³­ÃÇ ¢ Ù³·­Ý»­½Çáõ­ÙÇ ëÇ­ Éǭϳï­Ý»­ñÁ: γíÝ Çñ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ûñ­·³­Ý³­Ï³Ý ÝÛáõ­Ã»ñ ¢ ѳݭù³Ý­Ûáõ­Ã»ñ, ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï µá­Éáñ ٳϭñá ¢ ÙÇÏ­ñá ï³ñ­ñ»­ñÁ, ¢ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ ¹ñ³­ÝÇó í»ñó­ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ­ù³Ý ÝÛáõ­Ã»ñ, áñ­ù³Ý ³ÝÑ­ ñ³­Å»ßï ¿:

γ­íáí µáõ­ÅáõÙ »Ý ³­Ý»­ÙdzÝ` ßÝáñ­ ÑÇí »ñÏ­í³­É»Ýï ¢ »­é³­í³­É»Ýï »ñ­Ï³­ÃÇ å³­ñáõ­Ý³­Ïáõí۳Ý, ëï³­Ùáù­ëÇ, ï³ë­ Ý»ñ­Ïáõ­Ù³ïÝ­Û³ ³­Õáõ Ëá­ó³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ·³ëï­ñÇ­ïÁ, ù³­ÝÇ áñ å³­ ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Ù³·­Ý»­½Çáõ­ÙÇ ¢ ³É­Ûáõ­ÙÇ­ÝÇ ûù­ëǹ: γ­íÇ µ³Õ­Ï³­óáõ­óÇã­Ý»­ñÇó »Ý ëÇ­ÉÇ­óÇáõ­ÙÇ ³­Õ»­ñÁ: سñ­¹áõ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ëÇ­Éǭϳ­½³ ý»ñ­Ù»Ý­ïÁ, á­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí Ûáõ­ñ³ó­íáõÙ ¿ ÇÝã­å»ë ûñ­·³­ ݳ­Ï³Ý, ³ÛÝ­å»ë ¿É ³­Ýûñ­·³­Ý³­Ï³Ý ëÇ­ÉÇ­ óÇáõÙ: Àëï ¶á­Ñ³ñ سñ­ïÇ­ñáë­Û³­ÝÇ` Ý»ñ­ ϳ­ÛáõÙ ·ïÝáõÙ »Ý, áñ ûë­ï»á­Ëáݹ­ñá­½Ç ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ëÇ­ÉÇ­ óÇáõ­ÙÇ å³­Ï³ëÝ ¿, ¢ ³Û¹ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ¹»Ù ϳ­í³­µáõ­ÅáõíÛáõÝÝ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ¿ ³½­¹áõÙ: γíÝ ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ ¹³­ñ»­ñÇ Áݭóó­ ùáõÙ »ñÏ­ñÇ Ëáñ ß»ñ­ï»­ñáõÙ, ¹ñ³ ѳ­Ù³ñ ¿É ¹ñ³­ÝáõÙ ÙÇÏ­ñáµ­Ý»ñ ãϳÝ, ѳ­Ï³­µáñ­ µá­ù³­ÛÇÝ ¿ ¢ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É í»ñ­ ù»­ñÇ µáõÅ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ: ²ÛÝ ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ ñáõÙ ³Ï­ïÇ­í³ó­ÝáõÙ ¿ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­ ÏáõíÛáõÝÝ áõ ³ñ­Û³Ý ßñ糭ݳ­éáõíÛáõ­ÝÁ, ëáñ­µ»Ýï ¿. Ïɳ­ÝáõÙ ¿ ·³­½»­ñÁ, Ãáõ­Ý³­ íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ, ͳÝñ Ù»­ï³Õ­Ý»­ñÇ ³­Õ»­ ñÁ ¢ ¹áõñë µ»­ñáõÙ ¹ñ³Ýù ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó,


ÄáÕáíñ¹³Ï³Ý µÅßÏáõÃÛáõÝ

ѻ­µ³ñ û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ ëÝݹ³­ÛÇÝ Ãáõ­Ý³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ: ÆëÏ ûñ­·³­ Ýǽ­ÙÁ ÃáõÛ­Ý»­ñÇó Ù³ù­ñ»­Éáõ ѳï­ÏáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­ÑÇí ϳ­íÁ µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ ¿ Ç­Ùáõ­ÝÇ­ ï»­ïÁ ¢ ¹ñë­¢á­ñáõ٠ѳ­Ï³³­É»ñ­·ÇÏ Ñ³ï­ ÏáõíÛáõÝ, ݳ¢ ѳ­Ï³áõ­éáõó­ù³­ÛÇÝ ¿` ѳ­ ϳ­ÏáÝ­ó»­ñá­·»Ý, ÇÝ­ãÁ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ é³­¹Çá³Ï­ïÇí é³­¹Çáõ­ÙÇ ùÇã ù³­Ý³­Ïáí: γ­í³­µáõ­ÅáõíÛáõ­ÝÁ óáõó­í³Í ¿ ٳ߭ϳ­ ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ (¿Ï­½»­Ù³, ÷ëá­ ñdz½, Ïáñ­Û³­Ï³­íáñ ó³Ý), Ñ»­Ý³­ß³ñ­ÅÇã ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ѳñù­ ó­ÛÇÝ Ëá­éáã­Ý»­ñÇ µáñ­µáù­Ù³Ý, ëïá­Ù³­ ïÇ­ïÇ, »­ñ³Ï­Ý»­ñÇ í³­ñÇ­Ïὠɳۭݳó­Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ: ²Ûë ÝÛáõ­ÃÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É ³å­Éǭϳ­ódz­Ý»­ñÇ, Éá­·³Ýù­Ý»­ñÇ, Ãñçáó­ Ý»­ñÇ, Ù»ñë­Ù³Ý, Ñᷭݳ­Ý»­ñÇ, ·Ç­Ý»­Ïá­Éá­ ·Ç³­ÛáõÙ` ï³Ù­åáÝ­Ý»­ñÇ Ó­¢áí ¢ Ý»ñ­ùÇÝ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý »­Õ³­Ý³­Ïáí: î³ñ­µ»ñ­íáõÙ »Ý ϳ­íÇ ëåÇ­ï³Ï (ϳ᭠ÉÇÝ), ϳñ­ÙÇñ, ¹»­ÕÇÝ, ϳ­Ý³ã, »ñϭݳ­·áõÛÝ, ÙáË­ñ³­·áõÛÝ Ï³Ù ë¢ ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ (·áõÛ­ÝÁ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ ïíÛ³É ï»­ë³ÏÇ Ñ³Ý­ ù³Ý­Ûáõ­Ã»ñÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÃÛ³Ùµ): г­Û³ë­ï³­ÝÁ ѳ­ñáõëï ¿ ï³ñ­µ»ñ ·áõÛ­ Ý»­ñÇ Ï³­í»­ñáí (ѳï­Ï³­å»ë` ²ñ­ÃÇ­ÏÁ, áÕç ²­ñ³­ñ³­ïÇ Ù³ñ­½Á): γ­í³­µáõ­ÅáõíÛáõ­ÝÁ ѳۭϳ­Ï³Ý ³­í³Ý­ ¹³­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³­ó³Í ×Ûáõ­Õ»­ ñÇó ¿ »­Õ»É, 볭ϳÛÝ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ, ó³­íáù, ³Ûë Ù»­Ãá­¹Á ·ñ»­Ã» Ùá­é³ó­í»É ¿, ¢ ÇÝã­å»ë ²Ü ²²Æ ²­í³Ý­¹³­Ï³Ý ¢ ³Û­ÉÁÝï­ ñ³Ý­ù³­ÛÇÝ µÅßÏáõÃ­Û³Ý ³Ù­µÇá­ÝÇ í³­ñÇã ØÏñïÇã ²­í³·­Û³ÝÝ ¿ ÝßáõÙ` ùÇã µÅÇßÏ­Ý»ñ »Ý ³Û­ëûñ ϳíÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ·áñͭݳ­ ϳ­ÝáõÙ: -Ø»ñ ³Ù­µÇá­ÝáõÙ ÷áñ­ÓáõÙ »Ýù í»­ ñ³­Ï³Ý·­Ý»É ³Ýó­Û³­ÉÇ Ñ³­ñáõëï ³­í³Ý­ ¹áõÛíݻ­ñÁ,-³­ëáõÙ ¿ ݳ,-¢ ³Û­ëûñ ³Û¹ áõÕ­Õáõí۳ٵ Ñ»­ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ. ÷áñÓ ¿ ³ñ­íáõ٠ϳíÝ û·­ï³­·áñ­Í»É µáõ­ë³­Ï³Ý ¢ áã µáõ­ë³­Ï³Ý ͳ·­Ù³Ý ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Ñ»ï` ÇÝã­å»ë ²­ÙÇñ­ ¹áí­É³Ã ²­Ù³­ëdz­óÇÝ ¿ñ ³­ÝáõÙ, 볭ϳÛÝ Ù»Ýù ϳ­íÁ ݳ¢ Ý»ñ­ùÇÝ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ Ùß³­Ï»­Éáõ ËݹÇñ áõ­Ý»Ýù: ´³ÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ Ýáñ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó ³ñ­ï³¹­ñ»­ Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ÛÝ å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõ­ÝÇ Ý³Ë ¸»Õ»ñÇ ¢ µÅßÏ³Ï³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ÷áñÓ³·Çï³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝÁ, ¹ñ³ ѳ­ Ù³ñ ¿É ëïÇå­í³Í »Ýù ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­í»É

ÙdzÛÝ ³ñ­ï³­ùÇÝ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý ï³ñ­ µ»­ñ³Ï­Ý»ñí: Ø»ñ ³ÛÝ Ñ³ñ­óÇÝ, û ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí ÇÝ­ãáõ± ãëï³­Ý³É ³Û¹ ÃáõÛÉï­íáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ºí­ñá­å³­ÛÇó áõ èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇó Ý»ñÏ­ñ»­Éáõ ÷á­Ë³­ñ»Ý ë»­÷³­Ï³Ý ϳíÝ û·­ï³­·áñ­Í»É Ý»ñ­ùÇÝ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí, ØÏñïÇã ²­í³·­Û³­ÝÁ å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó. - Üáñ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó ëﳭݳ­ÉÁ »ñ­Ï³ñ ų­Ù³­Ý³Ï ¿ 峭ѳݭçáõÙ ¢ óÝÏ §Ñ³­ ×áõÛù¦ ¿: Ø»Í ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³Û¹ Ýå³­ï³­Ïáí ͳ˭ëáõÙ »Ý ßáõñç 6-8ï³­ñÇ ¢ 600-800 ÙÉÝ ­¹áÉ­³ñ: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ³­í»­ ÉÇ Ñ»ßï ¿ Ý»ñÏ­ñ»É ³ñ­¹»Ý Ãáõۭɳïñ­í³Í ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÁ: ê³ ·Éá­µ³É ËݹÇñ ¿. Ñݳ­ ¹³ñ­Û³Ý áñ¢¿ ¹»­Õ³­ïáÙë ëïáõ­·»­Éáõ ѳ­ Ù³ñ ¿É ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ëá­ßáñ ÙÇ­çáó­Ý»ñ »Ý ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï: ÆÝã­å»ë ѳÛï­ÝÇ ¿` ïíÛ³É ï³­ñ³Í­ ùÇ µáõ­ë³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ áõ ѳݭù³Ý­Ûáõ­ ûñÝ ³­í»­ÉÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï »Ý Ý»ñ­·áñ­ ÍáõÙ ³Û¹­ï»Õ µÝ³Ï­íáÕ Ù³ñ¹­Ï³Ýó íñ³, ¢ ó³Ý­Ï³­ÉÇ ¿, áñ ²Ü ²²Æ ²­í³Ý­¹³­Ï³Ý

²Ûë ÝÛáõ­ÃÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­ ·áñ­Í»É ³å­Éǭϳ­ódz­Ý»­ñÇ, Éá­·³Ýù­Ý»­ñÇ, Ãñçáó­Ý»­ñÇ, Ù»ñë­Ù³Ý, Ñᷭݳ­Ý»­ñÇ, ·Ç­Ý»­Ïá­É᭷dz­ÛáõÙ` ï³Ù­ åáÝ­Ý»­ñÇ Ó­¢áí ¢ Ý»ñ­ùÇÝ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý »­Õ³­Ý³­Ïáí: µÅßÏáõÃ­Û³Ý ³Ù­µÇá­ÝÁ, á­ñÁ ï³­ñ³­Í³ßñ­ ç³­ÝáõÙ ³­Ù»­Ý³­Ù»ÍÝ ¿, ³­í»­ÉÇ Ù»Í Ñ³­ çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³ë­ÝÇ Ñ³ï­Ï³­å»ë ³Ûë á­Éáñ­ïáõÙ, ¢ û·­ï³­·áñÍ­í»Ý ³Ûë Ññ³ßù ÝÛáõ­ÃÇ µá­Éáñ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ Ç Ýå³ëï Ù»ñ ³½­·³µ­Ý³Ï­ãáõí۳Ý, á­ñÁ ѳ­ ½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ϳ­í» ëå³ë­ùÁ ÏÇ­ñ³­é»É ¿ ϻݭó³­ÕáõÙ` áñ­å»ë ¿­Ïá­É᭷dz­ å»ë ³­Ù»­Ý³­Ù³­ùáõñ ÝÛáõÃ, á­ñáõÙ ³Ý­·³Ù Ï»­ñ³­ÏáõñÝ ¿ Ññ³­ß³­Ñ³Ù ¹³é­ÝáõÙ, ÇëÏ Ï³­íÇ Ñ»ï ß÷áõÙÝ ³­ë»ë ÇÝã-áñ ϳ­Ë³ñ­ ¹³Ý­ùáí ѳݷë­ï³ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ÝÛ³ñ­ ¹»­ñÁ, Ïá­÷áõÙ, ³Ù­ñ³ó­ÝáõÙ ¢ ³­í»­ÉÇ µ³­ñÇ ¹³ñÓ­ÝáõÙ:

6

39


ä³ïÙáõÃÛ³Ý ¿ç»ñÇó

´ÅßÏáõíÛáõ­ÝÁ ÐÇÝ ØÇ­ç³­·»ï­ùáõÙ ÜÛáõÃÁª س­ñdzݭݳ г­ñáõíÛáõÝ­Û³­ÝÇ

Ð

ÇÝ ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ Ñ³­ñáõëï Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ó­¢³­íáñ­Ù³­ÝÁ Ù³ë­Ý³Ï­ó»É »Ý ßáõ­Ù»ñ­Ý»­ñÁ (5-3-ñ¹ ­Ñ³½.), µ³­µ»­É³­óÇ­Ý»­ ñÁ ¢ ³­ëáõ­ñ³­óÇ­Ý»­ñÁ (Ù.Ã.³. 2-1 ѳ½.): ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ å³ï­ÙáÕ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÁ å³Ñ­å³Ý­í³Í µ³½­Ù³­ÃÇí ë»­å³­·Çñ ï³Ë­ï³Ï­Ý»ñÝ »Ý: ì»ñ­çÇÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ ³Ý­·³Ù, á­ñÁ í»­ ñ³·ñ­íáõÙ ¿ Ù.Ã.³. 14-ñ¹ ­¹³­ñÇÝ, ѳݭ¹Ç­ åáõÙ ¿ ßáõ­Ù»ñ µÅßÏÇ ÏÝÇù: ²ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñݳ­·áõÛÝ ·ñ³­¹³­ñ³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ` ²­ëá­ñ»ë­ï³­ÝÇ ³ñ­ù³ ²­ßáõñ­µ³­Ý³­ å³­ÉÇ (7-ñ¹ ­¹³ñ Ù.Ã.³.) ë»­å³­·Çñ ï³Ë­ ï³Ï­Ý»­ñÇ Ñ³­í³­ù³­ÍáõÝ, Ù»½ Ñdzó­ÝáõÙ ¿ µÅßÏáõí۳­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ï»ùë­ï»­ñÇ ³­é³­ïáõí۳ٵ, áñï»Õ µáõÛ­ë»­ñÇ µáõ­ÅÇã ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ å³ï­ÙáÕ ßáõñç 33 ï³Ë­ï³Ï ¿ å³Ñ­å³Ý­í»É: êñ³Ý­óáõÙ ÑÇ­ß³­ï³Ï­íáõÙ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ µáõÛ­ë»ñ, ÇÝã­ åÇ­ëÇù »Ý ï³Ý­Ó»­ÝÇÝ, ë³­Éá­ñ»­ÝÇÝ, ëá­×ÇÝ, Ù³­Ý³­Ý»­ËÁ, áõ­é»­ÝÇÝ ¢ ³ÛÉ Í³­é³­ï»­ë³Ï­ Ý»ñ: àñ­å»ë µáõ­ÅÇã ÙÇ­çáó­Ý»ñ û·­ï³­·áñÍ­ í»É »Ý ݳ¢ ݳí­ÃÁ, Ë»­ÅÁ, ϳ­ÃÁ, Ï»­ñ³Ï­ ñÇ ³­ÕÁ, µáõñ­¹Á, ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ ûñ­·³Ý­ Ý»ñ:

40

6

²­ßáõñ­µ³­Ý³­å³­ÉÇ ·ñ³­¹³­ñ³­ÝáõÙ µÅßϳ­Ï³Ý ï³Ë­ï³Ï­Ý»­ñÁ ѳ­Ù³ËÙµ­ í³Í »Ý Áëï ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³Ë­ï³­ ÝÇ­ßÝ»­ñÇ ¢ Áëï Ù³ñÙ­ÝÇ Ù³­ë»­ñÇ ³Ý­í³­ ÝáõÙ­Ý»­ñÇ, û­ñǭݳÏ` ï³Ë­ï³Ï­Ý»­ñÇ ÙÇ ËÙµáõÙ, á­ñÇÝ ïñí³Í ¿ §ºñµ Ù³ñ­¹áõ ·Éáõ­ËÁ ï³­ù³­ÝáõÙ ¿¦ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ, µ»ñ­ íáõÙ »Ý ·ÉËÇ ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ Ù³Ý­ñ³­Ù³ëÝ Ýϳ­ñ³·­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ¼á­Ñ³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ϻݭ¹³­ ÝÇ­Ý»­ñÇ ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³­ïáõ­ÙÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ ïí»ó Ý»ñ­ùÇÝ ûñ­·³Ý­Ý»­ ñÇ, Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë` ëñïÇ, ÉÛ³ñ­¹Ç, »­ñÇ­ ϳ٭ݻ­ñÇ, ëï³­Ùáù­ëÇ, ³­ÕÇ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: ÐÇÝ ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ ï»ùë­ï»­ñáõÙ µÅßϳ­ Ï³Ý Ïñó­ñ³Ý­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ÑÇ­ß³­ï³­ ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ ã»Ý å³Ñ­å³Ý­í»É: ´Åßϳ­ Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇÝ ·»ñµ­Ý³­Ï³Ý áõÅ ¿ñ í»­ñ³·ñ­íáõÙ ¢ ¹ñ³Ýù ѳ­ëáõ ¿ÇÝ ÙdzÛÝ §Éáõ­ë³­íáñ­Û³É­Ý»­ñÇݦ: ÐÇÝ ²ñ¢»É­ùÇ ß³ï Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùáï ¹ñ³Ýó ÷á­Ë³Ý­ óáõÙÝ áõ­Õ»Ïó­íáõÙ ¿ñ ëñµ³­½³Ý Í»­ëáí: ²Ûë ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÁ ѳï­Ï³­å»ë ï³­ñ³Í­ í³Í ¿ñ ÐÇÝ º­·Çå­ïá­ëáõÙ, áñ­ï»­ÕÇó ³ÛÝ ÷á­Ë³Ýó­íáõÙ ¿ ÑáõÛ­Ý»­ñÇÝ: âǭݳ­Ï³Ý Ñݳ­·áõÛÝ µÅßϳ­Ï³Ý ·ñù»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ ÑÇ­

ß³­ï³Ï­íáõÙ ¿ ³­ß³­Ï»ñ­ïÇ ëñµ³­½³Ý »ñ¹­ Ù³Ý Ù³­ëÇÝ, á­ñáí ݳ å³ñ­ï³­íáñ­íáõÙ ¿ñ áõ­ëáõó­ãÇó ëï³­ó³Í ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÁ å³­Ñ»É Ñ³­ë³­ñ³Ï ٳѭϳ­Ý³­óáõ­Ý»­ñÇó: ºñ¹­Ù³Ý ³­ñ³­ñá­ÕáõíÛáõÝÝ áõ­Õ»Ïó­íáõÙ ¿ñ ѳ­ïáõÏ Íǭ볭ϳñ­·áí, á­ñÇ Ù»ç ÙïÝáõÙ ¿ÇÝ Íá­ÙÁ, ³­ÕáíùÁ ¢ ßáõñ­Ã»ñÝ ³ñ­Ûáõ­Ýáí Ý»ñ­Ï»­ÉÁ: ´ÅßÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ·áñ­ÍáõÙ ¿ñ ѳ­ ïáõÏ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ·: ²Ý­Ñ³­çáÕ µáõÅ­Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ µÅßÏÇ Ñ³Ý­¹»å å³ï­ ÅÇÝ ¿ñ í»­ñ³­µ»­ñáõ٠г­ÙÙáõ­ñ³å­Ç ³ñ­ù³­ ÛÇ (Ù.Ã.³. 18-ñ¹ ­¹³ñ) û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ 218 å³­ñ³·­ñ³­ýÁ: ¸ñ³ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ Ùá­ï³­íá­ñ³­å»ë Ñ»ï¢Û³ÉÝ. §º­Ã» µÅÇßÏÝ ³­½³ï Ù³ñ­¹áõ íñ³ µñáÝ­½» ¹³­Ý³­Ïáí Ëá­ñÁ Ïïñí³Íù ¿ ³­ÝáõÙ, ¢ ¹³ ٳѭí³Ý å³ï­×³é ¿ ¹³é­ÝáõÙ, ϳ٠Ïïñí³Íù ¿ ³­ÝáõÙ ÑáÝ­ùÇ Ï³Ù Ïá­åÇ ßñç³­ÝáõÙ ¢ íݳ­ëáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ³ã­ùÁ, ³­å³ å»ïù ¿ Ïïñ»É µÅßÏÇ Ó»é­ùÁ¦: ²Ý­Ñ³­çáÕ µáõÅ­Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ ÏÇ­ñ³é­íáÕ å³­ïÇ­ÅÁ ÙÛáõë ÏáÕ­ ÙÇó ͳ­é³­ÛáõÙ ¿ñ Ç Ýå³ëï µÅßϳ­Ï³Ý ͳ­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ µ³ñÓñ í³ñ­ Ó³ï­ñáõí۳­Ý: ²Ûë­å»ë, Áëï г­ÙÙáõ­ñ³­ åÇÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ, »­Ã» µÅÇß­ÏÁ ÏåóÝáõÙ ¿ñ Ïáïñ­í³Í áë­Ïá­ñÁ ϳ٠µáõ­ÅáõÙ ÑÇ­í³Ý¹


ä³ïÙáõÃÛ³Ý ¿ç»ñÇó

Ùϳ­ÝÁ, ³­å³ ³­å³­ùÇÝ­íá­ÕÁ Ýñ³Ý å»ïù ¿ í׳­ñ»ñ ÑÇÝ· ëÇÏÕ ³ñ­Í³Ã, ÇëÏ ³Û¹ ·áõ­Ù³­ñÁ µ³­í³­Ï³Ý ¿ñ ÙÇ ù³­ÝÇ Ñá­·áõ Ù»Ï ï³­ñÇ å³­Ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ÐÇÝ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ µÅßÏáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÁ Ù»­Í³­å»ë ϳ˭í³Í ¿ñ ïí³É Ùß³­ÏáõÛ­ÃáõÙ ³Ý­Ñ³­çáÕ µáõÅ­ Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ µÅßÏÇ Ïñ³Í å³ï­ÅÇ ã³­ ÷Çó: Êáë­ùÁ ѳï­Ï³­å»ë íÇ­ñ³­Ñ³­ï³­ Ï³Ý ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳­Ý Ù³ëÇÝ ¿, á­ñÁ Ù»Í éÇë­ÏÇ Ñ»ï ¿ ϳå­íáõÙ: º­·Çå­ïá­ëáõÙ ¢ Ðݹϳë­ï³­ÝáõÙ íÇ­ñ³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý µ³ñÓñ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ ûñ¢ë ­å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ñ µÅßÏÇ Ñ³Ý­¹»å ÏÇ­ñ³é­íáÕ å³ï­Åáí, á­ñÁ á­ñáß­íáõÙ ¿ñ µÅßϳ­Ï³Ý ï»ùë­ï»­ñÇó Ñ»­é³­Ý³­Éáõ ã³­÷áí: º­·Çå­ï³­Ï³Ý å³­åÇ­ ñáõë­Ý»­ñáõÙ Ãí³ñÏ­íáõÙ »Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ ¢ íݳë­í³Íù­Ý»ñ, á­ñáÝù ѳ­Ù³ñ­í»É »Ý ³Ý­µáõ­Å»­ÉÇ: º­Ã» µÅÇß­ÏÁ ѳÝÓÝ ¿ñ ³é­ÝáõÙ µáõ­Å»É ÝÙ³Ý ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ, ³­å³ ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ íï³Ý·­íáõÙ ¿ñ Çñ Ñ»­Õǭݳ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, ÇëÏ å³ï­ÅÇ ³ñ­Å³­Ý³­ÝáõÙ, »Ã» ·áñÍ áõÝ»ñ µ³ñÓñ å³ß­ïáÝ­Û³­ÛÇ Ñ»ï: ´³­µ»­É³­óÇ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ³ëï­í³Í­Ý»­ ñÇÝ ÷áË ¿ÇÝ ³­é»É ßáõ٭ٻ­ñ³­Ï³Ý ¹Ç­ó³­ ñ³­ÝÇó: ì»ñ­çÇ­ÝÇë ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ` ³ß­Ë³ñ­ÑÁ Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ ¿ñ îÇ»­½»ñ­ùÇ »­ñ»ù Ù³­ë»­ ñÁ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáÕ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇ í»­ñÇÝ »é­Û³­ÏÇ ÏáÕ­ÙÇó: ºñÏÝ­ùÇ ³ëï­í³ÍÝ ¿ñ ²­ÝáõÝ, ºñÏ­ñÇ ¢ û­¹Ç ïÇ­ñ³­Ï³­ÉÁ` ¾Ý­ÉÇ­ ÉÁ, çñ³­ÛÇÝ ï³­ñ»ñ­ùÇ ³ëï­í³ÍÝ ¿ñ ¾³Ý: ²­ÝáõÝ »ñϭݳ­ÛÇÝ ½á­ñáõÃ­Û³Ý ¢ ·»ñ­Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ Ç­Ù³ë­ïáõÃ­Û³Ý Ù³ñ٭ݳ­óáõÙÝ ¿ñ, ¾Ý­ÉÇ­ÉÁ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáõÙ ¿ñ »ñÏ­ñ³­ÛÇÝ Ã³­ ·³­íá­ñÇÝ ¢ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿ñ é³½­ÙÇÏ­Ý»­ ñÇ Ñá­í³­Ý³­íá­ñÁ: ¾³Ý Ëá­ñÁ çñ»­ñÇ ïÇ­ñ³­ ϳÉÝ ¿ñ, áñ­ï»Õ ¿É, Áëï ßáõ٭ٻñ­Ý»­ñÇ, ͳ­ ·áõÙ ¿ñ Ç­Ù³ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ: ²Û¹ å³ï­×³­éáí ¿É ¾³Ý ÁݭϳɭíáõÙ ¿ñ áñ­å»ë ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý áõ ³ñ­í»ë­ïÇ Ñá­í³­Ý³­íáñ: ´áõ­Å»­Éáõ Çñ ·³Õï­ÝÇù­Ý»­ñÁ ݳ ÷á­Ë³Ý­ó»É ¿ñ §³­ëáõµÅßÏáÕ­Ý»­ñÇݦ (ßáõÙ.` çáõ­ñÁ ׳­Ý³­ãáÕ), á­ñáÝù å³ï­Ï»ñ­íáõÙ ¿ÇÝ ÓÏ³Ý Ã»­÷áõÏ­Ý»­ ñÇ ÝٳݭíáÕ Ñ³Ý­¹»ñÓ­Ý»­ñáí: ¾³­ÛÇ å³ß­ ï³­ÙáõÝùÝ Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ Ï³å­íáõÙ ¿ñ ú³Ý­ ݳ Ù³ñ­¹³Ó­Ï³Ý Ù³­ëÇÝ ³­é³ë­å»­ÉÇ Ñ»ï, á­ñÁ ¹áõñë ¿ñ ·³­ÉÇë Íá­íÇó ¢ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ëá­íá­ñ»ó­ÝáõÙ ï³ñ­µ»ñ ³ñ­Ñ»ëï­Ý»ñ: ²ëï­í³Í­Ý»­ñÇ í»­ñÇÝ »é­Û³­ÏÇó ¿ñ Çñ ½á­ñáõíÛáõ­ÝÁ ëï³­ó»É µÅßÏáõÃ­Û³Ý ³ëï­ í³­Íáõ­ÑÇ ¶áõ­É³Ý: Àëï ѳ­í³­ï³­ÉÇù­

Ý»­ñÇ` ݳ ϳ­ñáÕ ¿ñ áã ÙdzÛÝ µáõ­Å»É ³Ý­µáõ­Å»­ÉÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³ÛÉ¢ ѳ­ñáõíÛáõÝ ï³É Ù³­Ñ³­ó³­ÍÇÝ: ܳ ûÅï­ í³Í ¿ñ µáõÛ­ë»­ñÇ µáõ­ÅÇã ¢ íï³Ý­·³­íáñ ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ½³­Ý³­½³­Ý»­Éáõ Ç­Ù³ë­ ïáõí۳ٵ: ²ëï­í³­Í³­ÛÇÝ í»­ñÇÝ »é­Û³­ гÛï­ÝÇ ¿, áñ ݳí­ÃÇ Ù»ç ·á­Ûáõí ÛáõÝ áõ­Ý»Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ûñ­·³­Ý³­Ï³Ý Ùdz­óáõíÛáõÝ­Ý»ñ, á­ñáÝù ɳۭÝá­ñ»Ý û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ »Ý ų­Ù³­Ý³­Ï³­ ÏÇó µÅßÏáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó: ØÇÝã­¹»é ÐÇÝ ²ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³ñ­¹»Ý ѳÛï­ÝÇ ¿ÇÝ Ý³í­ÃÇ Ñ³Û­Ã³ÛÃ­Ù³Ý ¢ û·­ï³­·áñÍ­ Ù³Ý »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÁ: ܳí­ÃÇ ÑÇ­Ù³Ý íñ³ µ³­µ»­É³­óÇ­Ý»­ñÁ å³ï­ñ³ë­ïáõÙ ¿ÇÝ ³ë­ý³Éï, áñÝ û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ñ ßǭݳ­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç áñ­å»ë ϳ­ åáÕ ÝÛáõÃ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ñ ݳ­í³­ßÇ­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç` ÓÛáõ­Ã»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: Þáõ­Ù»ñ­Ý»­ñÁ ¢ µ³­µ»­É³­ óÇ­Ý»­ñÁ ݳí­ÃÁ ɳۭÝá­ñ»Ý ÏÇ­ñ³­éáõÙ ¿ÇÝ ½³­Ý³­½³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ µáõ­Å»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: º­·Çå­ïá­ëáõ٠ݳí­ÃÁ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿ñ ½ÙéëÙ³Ý µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ: ÐÇÝ âÇ­Ý³ë­ ï³­Ýáõ٠ݳíÃÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ Éáõ­ë³­íáñ­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí ¢ ³Ý­í³­ ÝáõÙ ³ÛÝ §ù³­ñ» ɳù¦: ²Ý­ïÇÏ ßñç³­ ÝáõÙ Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ ݳíà ¿ñ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­Ñ³Ý­íáõÙ êÇ­óÇ­Édz­ÛáõÙ, ³Û¹ å³ï­×³­éáí ³ÛÝ ³Ý­í³Ý­íáõÙ ¿ñ §ëÇ­ óÇ­Édz­Ï³Ý ÛáõÕ¦: ØÇç­Ý³­¹³­ñáõÙ Ý³í­ ÃÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­Ñ³Ý­Ù³Ý ¢ Ùß³Ï­Ù³Ý ³ñ­í»ë­ïÁ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, Ùá­é³ó­íáõÙ ¿: »¢ »í­ñá­å³­óÇ­Ý»­ñÁ û­ñ³­Ñ³­ í³­ïá­ñ»Ý Ùá­ï»­ó³Ý سñ­Ïá äá­Éá­ÛÇ (13-ñ¹ ¹)` ³ñ¢»É­Û³Ý Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ³Û¹ Ñ»­Õáõ­ÏÇ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ ïí³Í ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, µ³Ûó¢³ÛÝ­å»ë, ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ »ñ­Ïáõ ¹³ñ ³Ýó ݳíÃÝ ³ñ­¹»Ý ɳۭÝá­ñ»Ý ÏÇ­ñ³é­ íáõÙ ¿ñ »í­ñá­å³­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç` ѳï­Ï³­å»ë ٳ߭ϳ­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ µáõÅ­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí:

ÏÇó ½³ï ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»ñ ݳ¢ »ñÏ­ñáñ¹ »é­Û³­ÏÁ, á­ñÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ÇÝ ³ñ¢Ç ³ëï­í³Í Þ³­Ù³­ßÁ, Éáõë­ÝÇ ³ëï­í³Í êÇ­ÝÁ ¢ ³­é³­ íáï­Û³Ý ³ëï­ÕÇ ³ëï­í³­Íáõ­ÑÇ Æß­ï³­ñÁ: Þ³­Ù³­ßÁ ѳ­×³Ë å³ï­Ï»ñ­íáõÙ ¿ñ áñ­å»ë

Í»ñ ¹³­ï³­íáñ: ܳ û·­ÝáõÙ ¿ñ ÃáõÛ­É»­ñÇÝ, µáõ­ÅáõÙ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ: г­Ù³­Ó³ÛÝ ØÇ­ ç³­·»ï­ùÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­í³­ï³­ÉÇù­ Ý»­ñÇ` Æß­ï³­ñÇ ëñµ³­½³Ý å³ï­Ï»ñÝ ûÅï­ í³Í ¿ñ µÅßϳ­ñ³ñ Ù»Í ½á­ñáõí۳ٵ: ÐÇÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï ³ÛÉ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ¢ë ­Ñ³­í³­ ïáõÙ ¿ÇÝ µ³­µ»­É³­Ï³Ý ³ñ­Ó³­ÝÇÏ­Ý»­ñÇ µáõ­ ÅÇã áõ­ÅÇÝ: ´³­óÇ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇó, ÐÇÝ ØÇ­ç³­·»ï­ ùÇ µÅßÏáõí۳ÝÝ ³éÝã­íáÕ Ñ³­í³­ï³­ÉÇù­Ý»­ ñÇ ß³ñ­ùáõÙ Ù»Í ¹»ñ ¿ñ ѳï­Ï³ó­íáõÙ Ñá­ ·Ç­Ý»­ñÇÝ áõ á­·Ç­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝù Ùßï³­å»ë Ñ»ï¢áõÙ ¿ÇÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¢ ½³­Ý³­½³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ïÑ³× Ç­ñ³­íǭ׳ϭ Ý»­ñÇ å³ï­×³é ¹³é­ÝáõÙ, û­ñǭݳÏ` ѳ­ Ù³ñ­íáõÙ ¿ñ, áñ ÷á­Ãáñ­ÏÇ á­·Ç ä³­½áõ­½³Ý ·É˳­ó³í ¢ ëñï˳é­Ýáó ¿ áõ­Õ³ñ­ÏáõÙ, ÇëÏ È³­Ù³ß­ïáõ ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ å³­é³­íÁ` ï»Ý¹: ÐÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÁ ¹³ñÓ­Û³É Ï³å­íáõÙ ¿ÇÝ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ѳ­í³­ï³­ÉÇù­Ý»­ñÇ Ñ»ï: ´³­µ»­É³­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý ³­ÕáÃù­Ý»­ ñÁ ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ß³­ ñáõ­Ý³Ï­áõÙ ¿ÇÝ ßñ糭ݳé­í»É ²ñ¢»É­ùÇ ¢ ²ñ¢Ùáõï­ùÇ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, ÙÇÝã­¹»é ¹ñ³Ýó ݳ˭ݳ­Ï³Ý Ç­Ù³ë­ïÁ í³­Õáõó ³ñ­¹»Ý Ïáñë­í»É ¿ñ: ²­ßáõñ­µ³­Ý³­å³­ÉÇ ·ñ³­¹³­ñ³­ÝáõÙ Ýϳ­ ñ³·­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý å³Ñ­å³Ý­í»É ÑÇ­í³Ý­ ¹Ç Ùáï ϳ­Ë³ñ­¹Ç ³Û­ó»­ÉáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: ºñ­µ»ÙÝ µáõÅ­Ù³Ý Í»­ëÇ Ñ³­Ù³ñ å³ï­ ñ³ë­íáõÙ ¿ñ ÑÇ­í³Ý­¹Ç Ùá­Ù» ³ñ­Ó³­ÝÇ­ÏÁ: ´ÅßÏÙ³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óáõ٠ϳñ¢áñ ¹»ñ ¿ÇÝ ½µ³­Õ»ó­ÝáõÙ Ùá­·³­Ï³Ý ßñç³Ý­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ·ÍíáõÙ ¿ÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹Ç ßáõñç, ݳ¢ Ùá­·³­Ï³Ý Ãí»­ñÁ (3³Ý­·³Ù, 7ϳ­ÃÇÉ ¢ ³ÛÉÝ), ϳݭ˳­ï»­ëáõÙ­Ý»­ñÁ µáõÅ­Ù³Ý ÁÝ­ óó­ùÇ (§Ýñ³ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ Ϸݳ¦, §Ý³ ϳ­å³­ùÇÝ­íÇ ¢ ϳå­ñǦ) ¢ ëñ³ó­ Ù³Ý Ù³­ëÇÝ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ µÅÇßÏÝ ³­å³­ùÇÝ­Ù³Ý ÑáõÛë ãáõ­Ý»ñ, å³ñ­½³­å»ë Ñ»­é³­ÝáõÙ ¿ñ` ѳÛï­Ý»­Éáí, áñ §³Ûë Ù³ñ­¹Á íï³Ý­·³­íáñ ³½­¹»­óáõÃ­Û³Ý ï³Ï ¿, Ýñ³Ý ãå»ïù ¿ Ùá­ï»­Ý³É¦: г­í³­Ý³­µ³ñ ë³ í³­ ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ³­é³­ çÇÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»ñÝ »Ý: àõ­ß³·­ñ³í ¿ ³ÛÝ, áñ µ³­µ»­É³­óÇ­Ý»ñÝ ³­ï³­ÙÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­ Ù³Ý å³ï­×³­éÁ ï»ë­ÝáõÙ ¿ÇÝ ³­ï³­ÙÇ áñ­¹Ç Ù»ç: ÐÇ­í³Ý­¹Ç ³­ï³ÙÝ áõ­ïáÕ áñ­¹Ç Ù³­ëÇÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÁ ѳ­ïáõÏ »Ý

6

41


ä³ïÙáõÃÛ³Ý ¿ç»ñÇó

ÙÇ ß³ñù Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ µÅßÏáõí۳­ÝÁ ¢ å³Ñ­å³Ý­í»É »Ý µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ »ñ­Ï³ñ ų­ Ù³­Ý³Ï: ÐáõÛÝ ¢ Ñéá­Ù»³­óÇ µÅÇßÏ­Ý»ñÝ ³­ï³Ù­Ý³­ù³­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ µ³­ó³ï­ ñáõÙ ¿ÇÝ áã ×Çßï ëÝݹáí, µ»­ñ³­ÝÇ Ëá­éá­ãÇ Éáñ­Ó³­Ã³­Õ³Ý­ÃÇ íݳë­Ù³Ý ¢ í»ñ­ç³­å»ë ³­ï³­ÙÇ áñ­¹Ç Ç Ñ³Ûï ·³­Éáõ å³ï­×³­éáí: ÐݹÇÏ­Ý»­ñÁ ¢ ³­ñ³µ­Ý»ñÝ ³­ï³Ù­Ý³­ó³­íÁ ϳ­åáõÙ ¿ÇÝ áñ­¹Ç ß³ñÅ­í»­Éáõ Ñ»ï: 16-17 ¹¹. µÅßϳ­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»­ñáõÙ »í­ñá­å³­ óÇ µÅÇßÏ­Ý»­ñÁ ѳë­ï³­ïáõÙ ¿ÇÝ, áñ ë»­ ÷³­Ï³Ý ³ã­ù»­ñáí »Ý ï»­ë»É ³­ï³­ÙÇ áñ¹ ¢ ٳݭñ³­Ù³ëÝ Ýϳ­ñ³·­ñáõÙ ¿ÇÝ ³ÛÝ: 17-ñ¹ ­¹³­ñÇ ·»ñ­Ù³­Ý³­óÇ µÅßϳ­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ÙÇ åñá­ý»­ëáñ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ѳÛï­ÝáõÙ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, áñ Ýñ³Ý ѳ­çáÕ­í»É ¿ Ëá­½Ç

Ï³Ý ÙÇ ß³ñù »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ` Áݹ­Ñáõå ÙÇÝ㢠Üáñ ßñç³­ÝÁ: ÐáõÛ­Ý»­ñÁ µ»­É»­Ý³Ý ³Ý­í³­ ÝáõÙ ¿ÇÝ §³­ï³Ù­Ý³­Ëáï¦ (ɳï-`§herba dentaria¦): ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³­ï³Ù­ Ý»­ñÇ å³Ñ­å³Ý­Ù³­ÝÁ Ù»Í Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ ¿ñ ïñíáõÙ: §º­Ã» áñ¢¿ Ù»­ÏÁ Ïáï­ñÇ Ç­ñ»Ý ѳ­í³­ë³ñ Ù»­ÏÇ ³­ï³­ÙÁ, ³­å³ Çñ ³­ï³­ ÙÁ ¢ë ­å»ïù ¿ Ïáï­ñ»É¦,-³ë­íáõÙ ¿ г­ ÙÙáõ­ñ³­åÇÇ û­ñ»Ý­ùáõÙ: ²­Ý³­éáÕç ³­ï³Ù­ Ý»­ñÇ ¢ Éݹ»­ñÇ íñ³ ¹ÝáõÙ ¿ÇÝ ï³ñ­µ»ñ Ù³­ÍáõÏ­Ý»ñ ¢ Éáõ­ÍáõÛíݻñ, á­ñáÝù Ýå³ë­ ïáõÙ ¿ÇÝ ³­å³­ùÇÝ­Ù³­ÝÁ: Ðݳ­·áõÛÝ Ï³­Ë³ñ­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»ç ѳ­×³Ë ³ß­Ë³ñ­Ñ³ë­ï»ÕÍ­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÁ, ³­Õá­Ã³Ó¢»ñÝ áõ

ëï³­Ùáù­ë³Ñ­Ûáõ­ÃÇ û·­Ýáõí۳ٵ ³­ï³­ÙÇó Ñ»­é³ó­Ý»É ³ÝÓñ¢áñ­¹Ç »ñ­Ï³­ñáõí۳ٵ áñ¹: Üñ³ ǭﳭɳ­óÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇ­óÁ ¢ Ïá­É»­·³Ý ³­ï³­ÙÇ áñ­¹Ç ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ µ³­ó³ï­ñáõÙ ¿ñ ëÝÝ¹Ç Ñ»ï ³­ï³­ÙÇ ³ñ­ Ù³ï ׳ݭ×Ç ÃñÃáõñ­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ã³­÷³Ýó­ ٳٵ: л­ï³­·³­ÛáõÙ ³­ï³­ÙÇ áñ­¹Ç Ù³­ëÇÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»ñÝ ³­ï³Ù­Ý³­µáõ­Å³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ٠ϳå­íáõÙ »Ý ÑÇ­í³Ý¹ ³­ï³­ÙÇó ÝÛ³ñ­¹Ç Ñ»­é³ó­Ù³Ý Ñ»ï: ´áõ­Å³­Ï³Ý ³Ûë ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳­ÝÁ, 볭ϳÛÝ, ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ »Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É §áñ­¹ÇÝ áï­ùÇó ù³­ß»É¦, §ÑÇ­í³Ý¹ ³­ï³­ÙÇó áñ­¹ÇÝ Ñ»­é³ó­Ý»É¦ ³ñ­­ ﳭѳۭïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: àñ­å»ë µáõ­ÅÇã Ù³­Íáõ­ÏÇ ÑÇÙù ѳ­×³Ë ¿ ÑÇ­ß³­ï³Ï­íáõÙ µ»­É»­Ý³Ý: ²ÛÝ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ñ ³­ï³Ù­Ý³­ó³­íÇ ¹»Ù ¢ µ³­óÇ ØÇ­ç³­·»ï­ ùÇó ɳÛÝ ï³­ñ³­ÍáõÙ áõ­Ý»ñ ݳ¢ º­·Çå­ïá­ ëáõÙ,Ðáõ­Ý³ë­ï³­ÝáõÙ,Ðéá­ÙáõÙ ¢ ºí­ñá­å³­

µáõ­Å³­Ï³Ý µ³­Õ³¹­ñ³­ïáÙ­ë»­ñÁ Ùdz­ÓáõÉ­ íáõÙ ¿ÇÝ: ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ µÅßϳ­Ï³Ý ϳ­Ë³ñ­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ Ëáë­íáõÙ ¿ çñáõÙ Ï۳ݭ ùÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ: ÜÙ³Ý å³ï­Ï»­ ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÁ µÝá­ñáß ¿ÇÝ ï³ñ­µ»ñ ³½­·»­ñÇ ÑÇÝ Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÇÝ: ÞáõÙ»ñ-µ³­µ»­É³­Ï³Ý ¢ »­·Çå­ï³­Ï³Ý ѳ­í³­ï³­ÉÇù­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³­Ó³ÛÝ` Ç ëϽµ³­Ý» îÇ»­½»ñ­ùÁ çñ³­ÛÇÝ ³Ý­¹áõݹ ¿ñ, á­ñáõÙ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³­ÉÇë ³­é³­ çÇÝ µ³­Ý³­Ï³Ý ³­ñ³­ñ³Í­Ý»­ñÁ` ÓÏݳ­Ï»ñå Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñáí: л­ï³ùñù­ñ³­Ï³Ý ¿, áñ ÐÇÝ âǭݳë­ï³­ÝÇ ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÁ ¢ë­ºñÏ­ ñÇ ³­é³­çÇÝ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ »Ý ÓÏݳ­Ï»ñå, á­ñáÝó ¹»Ù­ù»­ñÁ Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ ¿ÇÝ, Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ` ÓϳÝ: Üñ³Ýù ݳ¢ í¢»ñ áõ­Ý»ÇÝ, á­ñáÝó ßÝáñ­ÑÇí ϳ­ñáÕ ¿ÇÝ ï»­Õ³­ß³ñÅ­í»É áã ÙdzÛÝ çñáõÙ, ³ÛÉ¢ »ñÏÝ­ùáõÙ: ¶ÇÉ­·³­Ù»­ßÇ Ù³­ëÇÝ µ³­µ»­É³­

42

6

Ï³Ý ³­é³ë­å»­ÉáõÙ Ù»é­Û³É­Ý»­ñÇ Ã³­·³­íá­ ñáõíÛáõ­ÝáõÙ ·ïÝíáÕ Ýñ³ ݳ˭ÝÇ­Ý»­ñÁ ½³ñ­Ù³­ÝáõÙ »Ý Çñ Ù³ï­Ý»­ñÇ ³­ñ³Ý­ùáõ٠ó­Õ³Ýíݻ­ñÇ µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÇó: ´³­µ»­É³­Ï³Ý Ñݳ­·áõÛÝ ï»ùë­ï»­ñÇó Ù»­ ÏáõÙ ³é­Ï³ ¿ ÙÇ­ç³ï­Ý»­ñÇ ¢ Ù³Ýñ ϻݭ¹³­ ÝÇ­Ý»­ñÇ` ïÇÕ­ÙÇó §ÇÝù­Ý³ë­ï»Õͭٳݦ Ù³­ ëÇÝ Ñݳ­·áõÛÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ: ÜÙ³Ý å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÁ µÅßÏáõÃ­Û³Ý ¢ ϻݭ볭µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç ·»­ñÇß­ËáÕ »Ý »­Õ»É ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï: êñ³ ÏáÕÙ­ ݳ­ÏÇó­Ý»­ñÇó ¿ñ ݳ¢ Ñé㳭ϳ­íáñ ÑáõÛÝ ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³ ²­ñÇë­ïá­ï»­ÉÁ, áí ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­¹Ç­ ñÁ: ÐÇÝ Ñݹϳ­Ï³Ý ·ñí³Íù­Ý»­ñáõÙ µá­Éáñ ϻݭ¹³­ÝÇ ¿³Ï­Ý»­ñÁ µ³­Å³Ý­íáõÙ »Ý §ÍÇ­ÉÇó ÍÝíáÕ¦ (µáõÛ­ë»ñ), §ÒíÇó ÍÝíáÕ¦ (ÓÏÝ»ñ, »ñϭϻݭó³Õ­Ý»ñ, ÃéãáõÝ­Ý»ñ), §Ï»Ý­¹³­Ý³­ ÍÇÝ­Ý»ñ¦ (ϳíݳ­ëáõÝ­Ý»ñ) ¢ §ùñïÇÝ­ùÇó ÍÝí³Í­Ý»ñ¦ (ÙÇ­ç³ï­Ý»ñ, áñ­¹»ñ, Ù³Ýñ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»ñ, á­ñáÝù ÍÝíáõÙ »Ý Ñá­ÕÇ ùñïÇÝ­ùÇó): ØÇç­Ý³­¹³ñ­Û³Ý ºí­ñá­å³­ÛáõÙ ï³­ñ³Í­ í³Í ¿ñ ³ÛÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõ­ÙÁ, áñ ˳­í³­ ñ³­ë»ñ­Ý»ñÝ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³­ÉÇë Ëá­Ñ³­Ýá­ó³­ ÛÇÝ ³Õ­µÇó, ó»­óÁ` µñ¹Çó, Éí»­ñÁ` ³­Ý³­å³­ ïÇ ù³­ñ»­ñÇó: ²­Ñ³ 18-ñ¹ ­¹³­ñÇ »í­ñá­å³­ Ï³Ý ³É­ùÇ­ÙÇ­Ïá­ëÇ ÙÇ µ³­Õ³¹­ñ³­ïáÙë. §º­ û µ³ó ï³­ñ³­ÛÇ Ù»ç ï»­Õ³­íá­ñ»É ùñïÝ³Í Ý»ñù­Ý³­ßáñ ¢ ³­í»­É³ó­Ý»É ÙÇ ÷áùñ óá­ñ»Ý, ³­å³ 21 û­ñÇó óá­ñ»­ÝÁ Ïí»­ñ³Í­íÇ Ùϳݦ: ØÇç­Ý³­¹³­ñÇ ¢ ì»­ñ³ÍÝÝ­¹Ç µÝ³­÷Ç­ÉÇ­ëá­ ÷³­Û³­Ï³Ý ïñ³Ï­ï³ï­Ý»ñÝ Áݭûñ­óá­ÕÇÝ Ñ³­Õáñ­¹áõÙ »Ý, áñ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ »Ý í»­ ñ³­÷áË­íáõÙ áã ÙdzÛÝ ï³ñ­µ»ñ µáõÛ­ë»ñÝ áõ ѳ­ó³­Ñ³­ïÇ­ÏÁ, ³ÛÉ¢ ϻݭ¹³­ÝÇ Í³­é»­ñÁ, á­ñáÝó ×Ûáõ­Õ»­ñÇÝ Ï³­ñáÕ »Ý ³­é³­ç³­Ý³É ÓÏÝ»ñ, ÃéãáõÝ­Ý»ñ, ³Ý­·³Ù ϳíݳ­ëáõÝ­ Ý»ñ: λݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ ÇÝù­Ý³­·á­Û³ó­Ù³Ý Ëݹǭ ñÁ µÝ³­÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­Ý»­ñÇ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõí Û³Ý ³­é³ñ­Ï³Ý ¿ñ ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ ñáõ­Ý³Ï: ƭﳭɳ­óÇ µÅÇßÏ, ·Çï­Ý³­Ï³Ý ¢ åá»ï üñ³Ý­ã»ë­Ïá è»­¹ÇÝ (1626-1697) ÙëÇ ×³Ý­×Ç Ù³­ëÇÝ Çñ ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ýϳ­ñ³·­ñáõÙ ¿ Ý»­Ë³Í ÙëÇ Ù»ç ׳ݭ׻­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý ÷áñ­Ó»ñ: ì»ñ­çÇÝ­Ý»ñë ³­é³­ ç³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ÙdzÛÝ ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ÷áñ­ Ó³­Ýá­ÃÇ Ï³­÷³­ñÇ­ãÁ Ñ»ñ­Ù»­ïÇÏ ÷³Ï­í³Í ã»ñ, áõë­ïÇ ÃñÃáõñ­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ ¿ÇÝ å³ñ­ ½³­å»ë Ý»ñ­Ã³­÷³Ý­ó³Í ÉÇ­Ý»É: ²Ûë­åÇ­ëáí, è»­¹ÇÝ Ñ³Ý­·»ó­ÝáõÙ ¿, áñ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ


ä³ïÙáõÃÛ³Ý ¿ç»ñÇó

ÇÝù­Ý³­·á­Û³­óáõÙÝ ³Ýѭݳ­ñ ¿: ÂíáõÙ ¿ñ` ëñ³­Ýáí ËݹǭñÁ Ù»­ÏÁݹ­ÙÇßï ÉáõÍ­í³Í ¿: 곭ϳÛÝ ³ÛÝ ÏñÏÇÝ Ù»Í ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÇ ³­é³ñ­Ï³ ¹³ñ­Ó³í 19-ñ¹ ­¹³­ñÇ Ï»­ë»­ñÇÝ, ÇëÏ ö³­ñÇ­½Ç ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­Ï³­¹»­ ÙÇ³Ý ³Ý­·³Ù Ùñó³­Ý³Ï ë³Ñ­Ù³­Ý»ó í»ñ­ çÇ­ÝÇë ÉáõÍ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ: ÆÝù­Ý³­·á­Û³­óáõÙÝ ³Ý­Ñ»­Ã»Ã ѳ­Ù³­ñ»­Éáí` ų­Ù³­Ý³­ÏÇ ß³ï ϻݭ볭µ³Ý­Ý»ñ ¢ µÅÇßÏ­Ý»ñ ϳë­Ï³Í ãáõ­ Ý»ÇÝ ³Ûë ѳñ­óÇ ßáõñç, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, Ýñ³Ýó ϳñ­ÍÇ­ùáí, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ÇÝ Ñ³­ ïáõÏ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ¢ §í»­ñ³ñ­ï³¹­ñá­Õ³­ Ï³Ý áõ­ÅǦ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõÝ: سݭñ¿­Ý»­ñÇ ÇÝù­Ý³­·á­Û³ó­Ù³Ý Ù³­ ëÇÝ ËݹǭñÁ í»ñç­Ý³­Ï³­Ý³­å»ë Éáõ­Í»ó È.­ ä³ë­ï»­ñÁ (1822-1895): ö³­ñÇ­½áõÙ` Ýñ³ óݭ·³­ñ³­ÝáõÙ ¿ ·ïÝíáõÙ §ä³ë­ï»­ñÇ ÷áñ­Ó³­Ýá­ÃÁ¦, áñÝ Ç­ñ»­ÝÇó Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ ÷ËñáõÝ ³­å³­Ï» ³­ÝáÃ` ¹áõñë óóí³Í »­Éáõ­Ýáí: ²­í»­ÉÇ ù³Ý Ù»Ï ¹³ñ ³­é³ç ¹ñ³ Ù»ç Éóí»É ¿ñ ·Ç­ÝÇ, á­ñÁ ÙÇÝã ³ÛÅÙ ãÇ ÃÃí»É: ä³ï­×³éÝ ³ÛÝ ¿, áñ ٳݭñ¿­Ý»­ñÁ ã»Ý ϳ­ñá­Õ³­Ýáõ٠ѳխó­Ñ³­ñ»É »­Éáõ­ÝÇ Ïá­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¢ Ëó³Ý­íáõÙ »Ý ³ÛÝ­ï»Õ: ì»­ñ³­¹³é­Ý³­Éáí ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ µÅßÏáõí۳­ÝÁ` ³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³Ýù ë»­å³­·Çñ ï»ùë­ï»­ñáõÙ §Ëáë­ïá­í³­Ý³­Ï³Ý ÑÙ³­Û³­ Ï³Ý Ëáë­ù»­ñÇݦ: ºñµ ³ÛÉ¢ë ­ã¿ÇÝ û·­ÝáõÙ áã µÅßϳ­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ, áã ϳ­Ë³ñ­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ÑÇ­í³Ý­¹Á ¹Ç­ÙáõÙ ¿ñ ³ëï­í³Í­ Ý»­ñÇÝ: ¸ñ³ ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ñ ùñÙÇ ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ѳï­Ï³­å»ë, »ñµ ÑÇ­ í³Ý­¹Á ó­·³­íáñÝ ¿ñ: ÐÇÝ µ³­µ»­É³­óÇ­Ý»­ ñÇ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñáí` Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ù³ñ¹ áõ­Ý»ñ Çñ 峭ѳ­å³Ý ³ëï­í³­ÍÁ, á­ñÁ ϳ­ñáÕ ¿ñ ݽá­í»É Ù³ñ­¹áõÝ Çñ Ù»Õ­ù»­ ñÇ Ñ³­Ù³ñ ¢ Ý»­ñ»É ½ÕçÙ³Ý ¹»å­ùáõÙ: ²­é³­ùÇ­ÝÇ Ù³ñ­¹áõÝ µ³­ñÇ Ñá­·Ç­Ý»­ñÁ ßñç³­å³­ïáõÙ ¿ÇÝ µá­Éáñ ÏáÕ­Ù»­ñÇó: ´³­µ»­ ɳ­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇó Ù»ÏÝ ³ÛÝ ¿, áñ ³Ûë­ï»Õ í³Õ »Ý ½³ñ­­ ·³­ÝáõÙ Ù»Õ­ùÇ` áñ­å»ë ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ ¢ ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý å³ï­×³é ÉÇ­Ý»­Éáõ Ù³­ëÇÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­ Ý»­ñÁ: êϽµáõÙ Ù»Õù ¿ñ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý Íǭ볭ϳñ­·ÇÝ ã»Ý­Ã³ñÏ­í»­ÉÁ, ë³­ ϳÛÝ Ñ»­ïá Ù»Õù ëÏë»­óÇÝ ³Ý­í³­Ý»É µ³­ ñá­Û³­Ï³Ý µÝáõÛ­ÃÇ Ñ³Ý­ó³Ýù­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ϳ­ñáÕ ¿ÇÝ íÇ­ñ³­íá­ñ»É ³ñ­¹³­ñáõÃ­Û³Ý ¢ ×ßÙ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý å³­Ñ³­å³Ý ³ëï­ÍáõÝ: »¢ ÑÙ³­Û³­Ï³Ý Ëáë­ù»­ñÁ ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ù»Í ¹»ñ áõ­Ý»ÇÝ, 볭ϳÛÝ

ÙdzÛÝ ¹ñ³Ý­óáí ã¿ñ ³Ù­÷á÷­íáõÙ µÅßÏáõí Û³Ý ³ñ­í»ë­ïÁ, ³ÛÉ Ý»­ñ³­éáõÙ ¿ñ Çñ Ù»ç µ³½­Ù³­ÃÇí µÅßϳ­Ï³Ý ϳñ­·³¹­ñ³·­ñ»ñ: ´ÅÇßÏ­Ý»­ñÇ ç³Ý­ù»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ

ä³ë­ï»­ñÇ ·Ûáõ­ïÇó Ù»Ï ¹³ñ ³­é³ç, 볭ϳÛÝ, ٳݭñ¿­Ý»­ñÇ ÇÝù­Ý³­ ·á­Û³ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ í»­×»­ñÁ å³ï­×³é ѳݭ¹Ç­ë³­ó³Ý Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­ Ù³ñ ÙÇ ½³ñ­Ù³­Ý³Ñ­ñ³ß ѳÛï­Ý³­ ·áñ­Íáõí۳Ý: 18-ñ¹ ­¹³ñÝ áõ­ß³·­ñ³í ¿ñ Ýñ³­Ýáí, áñ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­¹»å Ñ»­ï³ùñù­ñáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³­Ï»É ¿ñ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ³­Ù»­Ý³­µ³½­Ù³­ ½³Ý ß»ñ­ï»­ñÇÝ: ²ÛÝ ÙÇï­ùÁ, áñ ٳݭ ñ¿­Ý»­ñÁ ã»Ý µ³½­Ù³­ÝáõÙ »­é³ó­í³Í ¢ Ñ»ñ­Ù»­ïÇÏ ÷³Ï­í³Í ï³­ñ³­ÛáõÙ, ³Ý­ï³ñ­µ»ñ ãÃá­Õ»ó ýñ³Ý­ëdz­óÇ Ëá­Ñ³­ñ³ñ üñ³Ý­ëá­õ³ ²å­å»­ñÇÝ: ²­å³­Ï» ÷áñ­Ó³­Ýáíݻ­ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ݳ û·­ï³­·áñ­Í»ó Ù»­ï³­Õ» ï³ñ­ ñ³­Ý»ñ` »­é³ó­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ÉóÝ»­Éáí ¹ñ³Ýù »÷­í³Í ¢ ï³­å³­Ï³Í Ùëáí: ØÇ ù³­ÝÇ ³­ÙÇë ³Ýó ²å­å»­ñÁ µ³­ ó»ó ï³­ñ³­Ý»­ñÁ ¢ ѳ­Ùá½­í»ó, áñ ¹ñ³Ýó å³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ß³ï É³í ¿ å³Ñ­å³Ý­í»É ¢ åÇ­ï³­ÝÇ ¿ û·­ ï³­·áñÍ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ: ÜÙ³­Ý³­ïÇå ß³ï ÷áñ­Ó³ñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÇó Ñ»­ïá ݳ ¹Ç­Ù»ó ö³­ñÇ­½Ç ²ñ­í»ëï­Ý»­ñÇ ù³­ç³­ É»ñ­Ù³Ý ËáñÑñ­¹ÇÝ: γ½Ù­í»ó ùÝݳ­ ËáõÙµ, á­ñÇ ³Ý­¹³Ù­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ѳ٭ﻭë»ÇÝ ¢ ·Ý³­Ñ³­ï»ÇÝ ²å­å»­ ñǪ ÝÙ³Ý Ù»­Ãá­¹áí å³Ñ­í³Í ÙÇ ß³ñù ׳­ß³­ï»­ë³Ï­Ý»ñ: øÝݳ­ËáõÙ­ µÁ ·Ý³­Ñ³­ï»ó ׳­ßÁ ¢ ׳­Ý³­ã»ó ²å­å»­ñÇ ·Ûáõ­ïÁ: ²Ûë­å»ë Ç Ñ³Ûï »­Ï³Ý ³­é³­çÇÝ å³­Ñ³­Íá­Ý»­ñÁ: ¶Ûáõ­ ï³­ñ³­ñÁ ܳ­åá­É»á­ÝÇ ÏáÕ­ÙÇó ëï³­ ó³í 12 ѳ½. ýñ³ÝÏ, ϳ­éáõ­ó»ó 峭ѳ­Íá­Ý»­ñÇ ·áñ­Í³­ñ³Ý ¢ ·ñ»ó ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³­é³­çÇÝ ·Çñ­ùÁ 峭ѳ­ Íá­Û³ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ:

áõÕÕ­í³Í ¿ÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý á­ñá­ß³­ÏÇ ¹ñë­¢á­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ù»Õ­Ù³ó­Ù³­ÝÁ: Üñ³Ýù ù³­ç³­ï»Õ­Û³Ï ¿ÇÝ ¹»­Õ³­µáõÛ­ë»­ñÇó, ϳ­ñá­ Õ³­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³Ý­ù³­ÛÇÝ ÝÛáõ­Ã»­ñÇó ¢ Ï»Ý­ ¹³­Ý³­Ï³Ý ͳ·­Ù³Ùµ Ùûñù­Ý»­ñÇó (Ù»Õñ, Ù»Õ­ñ³­ÙáÙ, ѳ­É³Í ÛáõÕ, ÓÏ³Ý ÛáõÕ, ·³­é³Ý

Ùáñ­ÃÇ ¢ ³ÛÉÝ) å³ï­ñ³ë­ï»É µáõ­Å³­Ï³Ý ˳é­Ýáõñ¹­Ý»ñ: ¸»­Õá­ñ³Û­ùÇ µ³­Õ³¹­ñáõí Û³Ý Ù»ç »ñ­µ»ÙÝ Ùdzݭ·³­ÙÇó 20 µ³­Õ³¹­ ñÇã ¿ñ ÙïÝáõÙ, á­ñáÝù ѳݭ¹»ë ¿ÇÝ ·³­ÉÇë ÷á­ßÇ­Ý»­ñÇ, ùëáõù­Ý»­ñÇ, ѳ­µ»­ñÇ ï»ë­ùáí: ØÇ­ç³­·»ï­ùáõÙ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»ñ ÷áëï: ܳ­Ù³Ï­Ý»­ñÁ ·ñíáõÙ ¿ÇÝ Ï³­í» ï³Ë­ï³Ï­ Ý»­ñÇ íñ³ ¢ å³Ñ­íáõ٠ϳ­í» Íñ³ñ­Ý»­ñÇ Ù»ç: ¸ñ³Ý­óÇó ß³­ï»­ñÁ ÙÇÝã ûñë å³Ñ­ å³Ý­í»É »Ý: ܳ­Ù³­Ï³·­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ ÙÇ­çá­óáí ï»­Õ»­Ï³­ÝáõÙ »Ýù ﳭ׳ñ­ Ý»­ñÇÝ ÏÇó ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó­Ý»­ñÇ ·á­ÛáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: л­ñá­¹á­ïá­ëÇ íϳ­Ûáõí۳ٵ` ØÇ­ç³­·»ï­ ùáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ñ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ý»É Ññ³­å³­ñ³Ï­Ý»ñ ¢ ÷á­Õáó­Ý»ñ: Úáõ­ñ³­ ù³Ýã­Ûáõñ ³Ý­óáñ¹ å³ñ­ï³­íáñ ¿ñ ϳݷ­ Ý»É, ѳñ­óáõ­÷áñÓ ³­Ý»É ÑÇ­í³Ý­¹ÇÝ Çñ ï³­ ç³Ýù­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ¢ Ëáñ­Ñáõñ¹ ï³É ³Û¹ ³Ë­ï³­ÝÇ­ßÝ»­ñÇ µáõÅ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ Ç­ñ»Ý ѳÛï­ÝÇ áñ¢¿ ÙÇ­çáó: ÐÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ Ç Ñ³Ûï ·³­ÉÁ ѳ­×³Ë µ³­ó³ïñ­íáõÙ ¿ñ µÝ³­Ï³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñáí, û­ñǭݳÏ` ³­Ý³­ éáÕç ëÝÝ¹Ç û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ, ϻխïáï çñáõÙ Éá­Õ³­ÉÁ, ³Õ­µÇ Ñ»ï ³éÁÝã­í»­ÉÁ: ÐÇ­ ·Ç»­ÝÇÏ Ï³ñ­·³¹­ñ³·­ñ»­ñÁ ØÇ­ç³­·»ï­ùáõÙ µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ ËÇëï ¿ÇÝ ¢ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ ÃÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ÇÝ ùñÙ»­ñÇÝ ¢ ó­·³­ íá­ñÇ ³Ýӭݳ­Ï³½­ÙÇÝ: ä³Ñ­å³­Ý»­Éáí ßáõÙ­ Ù»ñ­Ý»­ñÇ ³­í³Ý­¹áõÛ­ÃÁ` µ³­µ»­É³­óÇ ùñÙ»­ñÁ ٳݭñ³ÏñÏ­ïá­ñ»Ý Ñ»ï¢áõÙ ¿ÇÝ Ù³ñÙ­ÝÇ Ù³ù­ñáõí۳­ÝÁ, ÏñáõÙ ¿ÇÝ íáõ­ß» ×»ñ­Ù³Ï ѳݭ¹»ñÓ­Ý»ñ: гñÏ ¿ Ýß»É, áñ ÐÇÝ ØÇ­ç³­·»ï­ùÇ Ùß³­ ÏáõÛ­ÃÇ Ñ»ï ¿ ϳå­í³Í µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ñݳ­ ·áõÛÝ ËáñÑñ­¹³­ÝÇ­ßÝ»­ñÇó Ù»­ÏÁ` ÍÇ­ë³­Ï³Ý §¶áõ­¹»³­ÛÇ ·³­í³­ÃÁ¦, á­ñÁ Ñݳ­·»ï­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳۭﳭµ»ñ­í»ó 1877 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Æ­ñ³­ùÇ ï³­ñ³Í­ùÇó: γ­Ý³ã ù³­ñÇó 23 ëÙ ­µ³ñÓ­ñáõí۳ٵ ·³­í³­ÃÁ å³ï­ñ³ëï­í»É ¿ ÑÇÝ ßáõ٭ٻ­ñ³­Ï³Ý ȳ­·³ß å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³­ñÇã ¶áõ­¹»³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ (Ù.Ã.³. 20-ñ¹ ­¹³ñ): ¶³­í³­ÃÇ íñ³­ÛÇ ·ñáõíÛáõ­ÝÁ íϳ­ÛáõÙ ¿ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, áñ ³ÛÝ ÝíÇñ­í»É ¿ µáõ­Å³­ñ³ñ-³ëï­ÍáõÝ: ¶³­í³­ÃÇ Ï»Ýï­ ñá­ÝáõÙ ï»­Õ³¹ñ­í³Í ¿ ·³­í³­½³Ý` å³­ ñáõñ­í³Í ½áõÛ· û­Ó»­ñáí: ²ÛÝ »ñ­Ïáõ ÏáÕ­ÙÇó å³ßï­å³­ÝáõÙ »Ý í¢³­íáñ Ññ»ß­Ý»­ñÁ` ó­Ã»­ñÇ Ù»ç ë»Õ­Ù»­Éáí Ãáõ­ñÁ: ê³ ÙÇ Ûáõ­ ñû­ñÇ­Ý³Ï ËáñÑñ­¹³­å³ï­Ï»ñ ¿` áõÕÕ­í³Í ³­éáÕ­çáõí۳ÝÝ áõ Ï۳ݭùÇ å³Ñ­å³Ý­Ù³­ ÝÁ:

6

43


¶»Õ»óÏáõÃÛ³Ý ³ñí»ëïÁ

زޭÎÆ ²­Ø²­è²­ÚÆÜ ÊܲØø

ÜÛáõÃÁ` Üá­Ý³ ¸³íí۳ÝÇ

Ø

»ñ ٳ߭ÏÁ Ëݳ٭ùÇ Ï³­ ñÇù ¿ ½·áõÙ ï³ñ­í³ µá­ Éáñ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇÝ ¢ Ç Ñ³­ïáõ­óáõÙ Ù»ñ ç³Ý­ù»­ñÇ` Ù»½ ѳ­Ù³ñ ѳñ­ÃáõÙ ·³Û­Ã³Ï­ÕÇã áõ ϻݭ ëáõ­ñ³Ë ï»ëù áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ³­Ù»­Ý³µ­Ý³­Ï³Ý áõ ϳñ× áõ­ÕÇÝ: Þá· »­Õ³­Ý³­ÏÇÝ ³­Ù»­Ý³­Ñ³­×³Ë ѳݭ ¹Ç­åáÕ ïѳ­×áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó »Ý ٳ߭ÏÇ É³Û­ ݳ­óáÕ Í³­Ïá­ïÇ­Ý»ñÝ áõ ëÝÏÇ å»ë ³­×áÕ å»­å»Ý­Ý»­ñÁ: ÜÙ³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇó Ëáõ­ë³­

س߭ÏÇ Í³­Ïá­ïÇ­Ý»­ ñÁ Ý»­Õ³ó­ÝáÕ Ñ³ï­ Ïáõí۳ٵ ûÅï­í³Í »Ý ѳ­å³­É³­ëÁ, ÏÇï­ñá­ÝÁ, ѳ­Õ³ñ­ çÁ, ³­Éá»Ý:

44

6

÷»­Éáõ ¢ ٳ߭ÏÁ Ëݳ­Ù»­Éáõ Ëáñ­Ñáõñ¹­Ý»ñ áõ ¹Ç­Ù³Ï­Ý»ñ ¿ ³­é³­ç³ñ­ÏáõÙ µÅÇßÏ-Ïáë­ Ù»­ïá­Éá· ¶³­Û³­Ý» ºÝ­·á­Û³­ÝÁ: س߭ÏÇ É³Û­Ý³­ó³Í ͳ­Ïá­ïÇ­Ý»­ñÁ ëá­íá­ ñ³­µ³ñ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³ó­ÝáõÙ »Ý ׳ñ­åáï ϳ٠˳­éÁ ïÇ­åÇ Ù³ßÏ áõ­Ý»­óáÕ Ï³­Ý³Ýó, 볭ϳÛÝ ³Ù­é³­ÝÁ ͳ­Ïá­ïÇ­Ý»­ñÇ É³Û­Ý³­óáõ­ ÙÇó áõ Ñá­Õ³­·áõÛÝ Ù³ß­ÏÇó µá­Õá­ùáõÙ »Ý ݳ¢ ãáñ Ù³ßÏ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÁ: س߭ÏÇ Í³­Ïá­ïÇ­Ý»ñÝ ³­é³­ç³­ÝáõÙ »Ý ׳ñ­å³­·»Õ­Ó»­ñÇ Íá­ñ³Ý­Ý»­ñÇ É³Û­Ý³ó­Ù³Ý å³ï­×³­éáí, ÇÝ­ãÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõ٠ͳ­Ïá­ïÇ­ Ý»­ñÁ ÉóíáõÙ »Ý Ïáß­ï³­ó³Í ׳ñ­åáí, ÇëÏ »ñ­µ»ÙÝ í»ñ­çÇÝë, û­¹Ç áõ ÷á­ßáõ Ñ»ï ß÷í»­ Éáí, ٳ߭ÏÇ íñ³ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ ¿ ïÑ³× Ïáë­Ù»­ïǭϳ­Ï³Ý û­ñáõíÛáõÝ` ë¢ Ïáñ­Û³Ï­ Ý»ñ: Îáñ­Û³Ï­Ý»­ñÁ ѳñ­Ï³­íáñ ¿ Ñ»­é³ó­ Ý»É ¹»Ù­ùÁ ·á­Éáñ­ßáõ íñ³ å³­Ñ»­Éáõó Ñ»­ ïá ÙdzÛÝ, ù³­ÝÇ áñ ѳ­Ï³­é³Ï ¹»å­ùáõÙ Ïíݳ­ëí»Ý ͳ­Ïá­ïÇ­Ý»­ñÝ áõ ϵáñ­µá­ùíÇ Ù³ß­ÏÁ: §ê¢ Ï»­ïÇÏ­Ý»­ñǦ Ñ»­é³­óáõ­ÙÇó Ñ»­ïá ѳñ­Ï³­íáñ ¿ Ïáñ­Û³Ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ý³Í

Ù³­ë»­ñÁ ëñµ»É Ù³­ùáõñ ëåÇñ­ïáí: ÐÛáõ­ëÇ­ë³­ÛÇÝ ³½­·»­ñÇ Ï³­Ý³Ýó ùÇã ¿ ï³Ý­çáõÙ Ãáñ­ßá­Ù³Í, ɳۭݳ­ó³Í ͳ­ Ïá­ïÇ­Ý»­ñáí ٳ߭ÏÁ: ä³ï­×³éÝ ³ÛÝ ¿, áñ Ýñ³Ýù ³å­ñáõÙ »Ý ë³­éÁ µÝ³Ï­ÉÇ­Ù³­Û³­ Ï³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ: ²Ý­·³Ù »­Ã» Ù»ñ ϳ­Ý³Ûù ëïÇå­í³Í »Ý ï³­Ý»É ³ñ¢Ç ï³ù ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇ §Ñ³ñ­í³Í­Ý»­ñÁ¦, å»ïù ã¿ Ùá­é³­Ý³É, áñ ·áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ Ûáõ­ñ³­ ù³Ýã­Ûáõñ ÏÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ó»é­ùÇ ï³Ï áõ­Ý»­ Ý³É ÑÛáõ­ëÇ­ëÇ ÙÇ ÷áù­ñÇÏ Ïïáñ` ë³­éáõÛ­óÇ ï»ë­ùáí: γ˭í³Í ٳ߭ÏÇ ï»­ë³­ÏÇó` ϳ­ ñ»­ÉÇ ¿ å³ï­ñ³ë­ï»É ¹»­Õ³­µáõ­ë³­ÛÇÝ Ãáõñ­ Ù»ñ ¢ ¹ñ³Ý­óÇó ëï³­ó³Í Ëá­ñ³­Ý³ñ­¹ÇÏ­ Ý»­ñÇó Ññ³­ß³­ÉÇ Ù»ñ­ëáÕ ¢ óñ­Ù³ó­ÝáÕ ÙÇ­çáó ëﳭݳÉ: ê³­éáõÛ­óáí Ù»ñ­ëáõ­ÙÇó Ñ»­ïá å»ïù ¿ ãáñ ٳ߭ÏÇÝ Ûáõ­Õáï ùëáõù ùë»É, ÇëÏ ×³ñ­åáï ٳ߭ÏÁ` ݳ­Ëû­ñáù Ù³ù­ñ»É Éáë­Ûá­Ýáí, ³­å³ ùë»É ó³Íñ Ûáõ­Õ³Û­ ÝáõÃ­Û³Ý Ïñ»Ù: ê³­éáõÛ­óÁ ѳ­Ï³­óáõó­í³Í ¿ ·»ñ½­·³­ÛáõÝ ¢ ɳۭݳ­ó³Í Ù³­½³­Ýáíݻ­ñáí Ù³ßÏ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÇÝ:


¶»Õ»óÏáõÃÛ³Ý ³ñí»ëïÁ

ÐÇ­ß»ù, áñ ٳ߭ÏÇ Í³­Ïá­ïÇ­Ý»­ñÁ Ý»­ Õ³ó­ÝáÕ Ñ³ï­Ïáõí۳ٵ ûÅï­í³Í »Ý ѳ­ 峭ɳ­ëÁ, ÏÇï­ñá­ÝÁ, ѳ­Õ³ñ­çÁ, ³­Éá»Ý: ²­Ñ³ ÙÇ ù³­ÝÇ ³­éáÕ­ç³ó­ÝáÕ, ͳ­Ïá­ïÇ­Ý»­ ñÁ ѳñ­ÃáÕ, ٳ߭ÏÇ ·áõÛ­ÝÁ óñ­Ù³ó­ÝáÕ å³ñ½ ¹Ç­Ù³Ï­Ý»ñ. 1ÓíÇ ëåÇ­ï³­Ïáõ­óÁ ѳ­ñ»É` ³­í»­ ɳó­Ý»­Éáí 2 û­ÛÇ ·¹³É í³­ñáõÝ­·Ç ÑÛáõÃ: êï³ó­í³Í ½³Ý·­í³­ÍÁ óݭ½Ç­ý» Ïïá­ñÇ û·­Ýáõí۳ٵ ¹»Ù­ùÇÝ å³­Ñ»É 15-20 ñá­å», ³­å³ Éí³ó­í»É ·áÉ çñáí: Èá­ÉÇÏÇ ß»ñ­ï»­ñÁ ¢ë ­Ý»­Õ³ó­ÝáõÙ »Ý ͳ­Ïá­ïÇ­Ý»­ñÁ, ¢ Ñá­Õ³­·áõÛÝ áõ ׳ñ­åáï ٳ߭ÏÇÝ ï³­ÉÇë »Ý ÷³Û­É³ï áõ Ù³­ùáõñ ï»ëù: ä³ñ­½³­å»ë Éá­ÉÇ­ÏÇ µ³­ñ³Ï Ïïñ³­ ï³Í ß»ñ­ï»­ñÁ ¹»Ù­ùÇÝ å³­Ñ»ù 10 ñá­å», ³­å³ Éí³ó­í»ù: г­Õ³ñ­çÇ ó³Ý­Ï³­ó³Í ï»­ë³Ï ×½Ù»ù, ˳é­Ý»ù 1û­ÛÇ ·¹³É ϳñ­ïá­ýÇ­ ÉÇ ³­ÉÛáõ­ñÇ Ñ»ï ¢ ëï³ó­í³Í ËÛáõ­ëÁ ùë»ù ¹»Ù­ùÇÝ: 20 ñá­å» ³Ýó Éí³ó­í»ù ·áÉ çñáí: ä»­å»Ý­Ý»­ñÁ ëá­íá­ñ³­µ³ñ §ëå³é­ÝáõÙ¦ »Ý ³ñ¢Ç ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ٳ߭ÏÇ ·»ñ½­·³­ÛáõÝ Ý³­Ë³ï­ñ³­Ù³¹ñ­í³­ ÍáõíÛáõÝ` µÝ³­ÍÇÝ Ñ³Ï­í³­ÍáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ óáÕ Ï³­Ý³Ýó: ȳí ÏÉÇ­ÝÇ, áñ ³Û¹ ËݹÇñÝ áõ­Ý»­óáÕ Ï³­Ý³Ûù ·³ñ­Ý³­ÝÇó ëÏë³Í ½»ñÍ ÙÝ³Ý ³ñ¢Ç ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇó ¢ ³ñ¢³­ å³ßï­å³Ý ùëáõù­Ý»ñ û·­ï³­·áñ­Í»Ý: ä»­å»Ý­Ý»­ñÇó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ³­Ù»­Ý³­ ѳñ­Ù³ñ ¢ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ÙÇ­çáóÝ ³ñ¢Ç áõ­ÕÇÕ ×³­é³­·³ÛíݻÇó Ëáõ­ë³­÷»ÉÝ ¿, íÇ­ ï³­ÙÇÝ C-áí ѳ­ñáõëï ëÝáõݹ û·­ï³­·áñ­ Í»­ÉÁ, Ãáõݹ û­ÛÇ ¢ ëáõñ­×Ç û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ ¹³­¹³­ñ»ó­Ý»­ÉÁ ϳ٠·á­Ý» ùã³ó­Ý»­ÉÁ: º­Ã», ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí, å»­å»Ý­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý µ³ñ­Ï³ó­ÝáõÙ »Ý Ó»½, û·ï­í»ù Ñ»ï¢Û³É ¹Ç­Ù³Ï­Ý»­ñÇó: âÙá­é³­Ý³ù, áñ ó³Ý­Ï³­ó³Í ëåÇ­ï³­Ï»ó­ÝáÕ ÙÇ­çáó ÏÇ­ñ³­é»­Éáõó Ñ»­ïá å»ïù ¿ ٳ߭ÏÇÝ ëÝáõ­óáÕ ùëáõù ùë»É: º­Ã» å»­å»Ý­Ý»­ñÁ ùÇã »Ý ¢ ß³ï Ùáõ· »­ñ³Ý­·Ç ã»Ý, ³­å³ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­é³­íáï­ Û³Ý ¢ »­ñ»­Ïá­Û³Ý ٳ߭ÏÁ ß÷»É ÏÇï­ñá­ÝÇ ÑÛáõ­Ãáí: γ­ñ»­ÉÇ ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É ݳ¢ 20 ·ñ³Ù ù³­ó³­ËÇ, 15 ·ñ³Ù ÏÇï­ñá­Ý³ÃííÇ ¢ 10 ·ñ³Ù çñÇ Ë³é­Ýáõñ¹: ´³Ù­µ³­Ïáí ˳é­Ýáõñ­¹Á ¹»Ù­ùÇÝ ùë»­Éáõó Ñ»­ïá, »­Ã» ¹»Ù­ùÇ Ù³ß­ÏÁ ãÇ ·ñ·éíÇ, ϳ­ñáÕ »ù ³Û¹­ å»ë ÃáÕ­Ý»É ÙÇ ù³­ÝÇ Å³Ù: ¸»é ³Ý­ïÇÏ Å³­Ù³­Ý³­Ï³ßñ­ç³­ÝáõÙ ³­Ù³­é³­ÛÇÝ µ³­ñÇù­Ý»­ñÇó ë»­ËÁ, Ù³ë­Ý³­ íá­ñ³­å»ë ¹ñ³ ë»ñ­Ù»­ñÇ ÃáõñÙÝ áõ åïÕ³­

ÙÇëÝ û·­ï³­·áñ­Í»É »Ý áñ­å»ë ¹»Ù­ùÁ Ù³ù­ ñáÕ, ëÝáõ­óáÕ ¢ å»­å»Ý­Ý»­ñÁ í»­ñ³ó­ÝáÕ ÙÇ­çáó: ä»­å»Ý­Ý»­ñÇó ³­½³ï­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ ë»­ËÇ åïÕ³­ÙÇ­ëÁ 5 ñá­å» »­÷»É, ù³­Ù»É, ïñá­ñ»­Éáí ¹³ñÓ­Ý»É ßǭɳ­Û³Ý­Ù³Ý ½³Ý·í³Í ¢ ÙÇÝ㢠ë³é­ã»­ÉÁ` ·áÉ íǭ׳­ ÏáõÙ ùë»É ¹»Ù­ùÇÝ:15 ñá­å» ³Ýó ¹Ç­Ù³­ÏÁ ѳ­Ý»É µ³Ù­µ³­ÏÇ û·­Ýáõí۳ٵ: ä»­å»Ý­Ý»­ñÇ ¹»Ù ɳí ÙÇ­çáó ¿ Ý³¢ Ù»ñ ï³­ïÇÏ­Ý»­ñÇ µ³­Õ³¹­ñ³­ïáÙ­ëÁ` Ù³­ Íáõ­ÝÁ. ³­Ù»Ý »­ñ»­Ïá 20-25ñá­å» ¹»Ù­ùÇÝ Ù³­ÍáõÝ å³­Ñ»­Éáõó Ñ»­ïá ¹»Ù­ùÁ Éí³­ó»ù ë³­éÁ çñáí: 30 ѳï Ýáõß ·ó»ù 2 µ³­Å³Ï »­é³­ óáÕ çñÇ Ù»ç ¢ 10 ñá­å» »­é³­Éáõó Ñ»­ïá ѳ­Ý»ù, ϳ­ÃÇÉ-ϳ­ÃÇÉ ³­í»­É³ó­ñ»ù 1 û­ ÛÇ ·¹³É »­é³ó­ñ³Í ¢ ë³­é»ó­ñ³Í çáõñ ¢ 15 ·ñ³Ù Ù»Õñ: л­ÕáõÏÝ û­ñÁ ·á­Ý» Ù»Ï ³Ý­·³Ù ùë»ù ¹»Ù­ùÇÝ, Ãá­Õ»ù 15 ñá­å», ³­å³ ¹»Ù­ùÁ Éí³­ó»ù ·áÉ çñáí: 1 ϳå Ù³­Õ³­¹³­Ýá­ëÁ Ïïñ³­ï»ù, ù³­Ù»ù ³­é³­ç³­ó³Í ÑÛáõ­ÃÁ ¢ 1:1 ѳ­ñ³­ µ»­ñáõí۳ٵ ³­í»­É³ó­ñ»ù »­é³­óñ³Í ϳÃ: ʳé­Ýáõñ­¹Á ¹»Ù­ùÇÝ å³­Ñ»ù 15 ñá­å»: 1 ѳ­ñ³Í ÓíÇ ëåÇ­ï³­Ïáõ­óÇÝ ³­í»­ ɳó­ñ»ù 1 ÏÇï­ñá­ÝÇ ÑÛáõÃ, 1 û­ÛÇ ·¹³É ·ÉÇ­ó»­ñÇÝ ¢ 0.5 µ³­Å³Ï û­¹»­Ïá­ÉáÝ: êï³ó­í³Í Ãáõñ­Ùáí ¹»Ù­ùÇ Ù³ß­ÏÁ Ù³ù­

ñ»ù ¢ Ãá­Õ»ù Ù»Ï ³Ù­µáÕç ·Ç­ß»ñ: º­÷³Í Éá­µ³­Ñ³­ïÇÏ­Ý»­ñÇÝ ³­í»­É³ó­ ñ»ù 2-3 û­ÛÇ ·¹³É ÏÇï­ñá­Ý³Ñ­Ûáõà ¢ 1û­ ÛÇ ·¹³É µáõ­ë³­ÛáõÕ: î³ù ËÛáõ­ëÁ ¹»Ù­ùÇÝ å³­Ñ»ù 20 ñá­å», á­ñÇó Ñ»­ïá ¹»Ù­ùÁ Éí³­ ó»ù ï³ù, ³­å³ ë³­éÁ çñáí: ²­Ù³éÝ ³ñ¢³­Ñ³ñ­í»­Éáõ, ٳ߭ÏÁ Ïá­ ÷»­Éáõ ¢ ٳ߭ÏÇ ·»­Õ»­óÇÏ »­ñ³Ý· áõ­Ý»­ ݳ­Éáõ ɳ­í³­·áõÛÝ »­Õ³­Ý³ÏÝ ¿, 볭ϳÛÝ »ñ­µ»ù ãå»ïù ¿ Ùá­é³­Ý³É áë­Ï» ϳ­Ýá­ÝÁ` ³­Ù»Ý ÇÝã ã³­÷Ç Ù»ç ¿ ·»­Õ»­óÇÏ: ´³­óÇ ³Û¹, Ùßï³­å»ë ÑÇ­ß»ù, áñ ³Ù­é³­ÝÁ ¢ë ­Ù³ß­ÏÁ ëÝáõó­Ù³Ý ϳ­ñÇù áõ­ÝÇ: º­Ã» á­ñá­ß»ù ¹Ç­Ù³Ï å³ï­ñ³ë­ï»É ãáñ ٳ߭ÏÇ Ñ³­Ù³ñ, ݳ­Ë³­å³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ ïí»ù ÍÇ­ñ³­ÝÇ, ˳­Õá­ÕÇ, µ³­Ý³­ÝÇ, ë»­ËÇ, ë³­Éá­ñÇ, ·³­½³­ñÇ ÑÇÙ­ùáí ¹Ç­Ù³Ï­Ý»­ñÇÝ,

ä»­å»Ý­Ý»­ñÇó ³­½³ï­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ ë»­ËÇ åïÕ³­ ÙÇ­ëÁ 5 ñá­å» »­÷»É, ù³­Ù»É, ïñá­ñ»­É ¢ ·áÉ íǭ׳­ÏáõÙ ùë»É ¹»Ù­ùÇÝ:

6

45


ÇëÏ ×³ñ­åáï ٳ߭ÏÇÝ áñ­å»ë ëÝáõ­óáÕ ÙÇ­çáó­Ý»ñ ³­é³­í»É Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ »Ý »­É³­ÏÁ, ϳñ­ÙÇñ ѳ­Õ³ñ­çÁ, ÓÙ»­ñáõ­ÏÁ, Éá­ÉÇ­ÏÁ, ϳ­Õ³Ù­µÁ, í³­ñáõÝ­·Á: ²ñ¢³­Ñ³ñ­í»­Éáõ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ï³­Ý³Ýó (³Ý­·³Ù »­Ã» ¹áõù Ã˳­Ù³ßÏ »ù) ѳñÏ ¿ ÑÇ­ß»ó­Ý»É, áñ Ù³ßÏÝ ³ñ¢³­ ÛÇÝ Éá­·³Ýù­Ý»­ñÇ å»ïù ¿ í³ñ­Å»ó­Ý»É ß³ï ½·áõ­ßá­ñ»Ý` ³ñ¢³­ ÛÇÝ Éá­·³Ýù­Ý»­ñÇ ï­¢á­ÕáõíÛáõ­ÝÁ 2-3 ñá­å»Çó ëÏë»­Éáí (ٳ߭ÏÇ Ùáõ· »­ñ³Ý· áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ëÏë»É 10ñá­å»Çó)` ³­í»­ ɳó­Ý»É û­ñÁ ÙÇ ù³­ÝÇ ñá­å»áí ÙdzÛÝ, 볭ϳÛÝ ó³Ý­Ï³­ó³Í ٳ߭ÏÇ ¹»å­ùáõÙ å»ïù ã¿ 30 ñá­å»Çó ³­í»­ÉÇ ³ñ¢³­Ñ³ñ­í»É: ä»ïù ¿ ³ñ¢³­Ñ³ñ­í»É ÏÇ­ë³­¹»­Ùáí ¢ áã û ³Ù­µáÕç ¹»Ù­ùÁ å³­Ñ»­Éáí ³ñ¢Ç áõ­ÕÇÕ ×³­é³­·³Ûíݻ­ñÇ ï³Ï, áñ­å»ë­ ½Ç ٳ߭ÏÇ ³­é³­í»É ³­ñ³· ³ñ¢³­Ñ³ñ­íáÕ Ù³­ë»­ñÁ` ׳­Ï³­ïÁ, ùÇÃÝ áõ ùáõÝ­ù»­ñÁ, ãëï³­Ý³Ý §ë­¢³­ó³Í¦ ï»ëù: ²ñ¢³­Ñ³ñ­í»­Éáõó ³­é³ç Ëáñ­Ñáõñ¹ ãÇ ïñíáõÙ Éí³ó­

²ñ¢³­Ñ³ñ­í»­Éáõó ³­é³ç ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ û·­ï³­·áñ­Í»É íÇ­ï³­Ùǭݳó­í³Í, Ñáñ­ ÙáÝ­Ý»ñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ùëáõù­Ý»ñ Ï³Ù Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ ÛáõÕ: í»É û­×³­éáí, á­ñáí­Ñ»ï¢ û­×³­éÁ, ٳ߭ÏÇ ×³ñ­å³­ÛÇÝ ß»ñ­ïÁ Ñ»­é³ó­Ý»­Éáí, ˳˭ïáõÙ ¿ ٳ߭ÏÇ µÝ³­Ï³Ý ÃÃí³­ÛÇÝ ÙÇ­ç³­ í³Û­ñÁ, ÇëÏ ×³ñ­å³½ñÏ­í³Í Ù³ßÏÝ ³­é³­í»É ß³ï ¿ ѳϭí³Í ·»ñ­ãá­ñ³ó­Ù³Ý: ²ñ¢³­Ñ³ñ­í»­Éáõó ³­é³ç ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ û·­ï³­·áñ­Í»É íÇ­ï³­ Ùǭݳó­í³Í, Ñáñ­ÙáÝ­Ý»ñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ùëáõù­Ý»ñ Ï³Ù Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ ÛáõÕ: º­Ã» Éá­Õ³­Éáõ »ù çñ³­í³­½³­ÝáõÙ, ³­å³ ϳ­ñáÕ »ù ùÉá­ ñ³ç­ñÇó áõ ³­Õ³ç­ñÇó ٳ߭ÏÁ å³ßï­å³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ 1:1 ѳ­ ñ³­µ»­ñáõí۳ٵ ˳é­Ý»É Ù³­ùáõñ µáõ­ë³­Ï³Ý ÛáõÕÝ áõ áñ¢¿ ׳ñ­åáï ùëáõù: º­Ã» Ò»ñ ٳ߭ÏÁ å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ ˳­éÁ ïÇ­åÇÝ (¹»Ù­ùÇ ÙÇ Ù³­ëÁ ׳ñ­åáï ¿, ÙÛáõ­ëÁ` Ýáñ­Ù³É ϳ٠ãáñ), ɳí ϳ­Ý»ù ³ñ¢³­å³ßï­å³Ý ùëáõù ·Ý»­ÉÇë ÁÝï­ñ»ù ³ÛÝ­åÇ­ëÇÝ, á­ñÇ UV ýÇÉï­ñÁ ó³Íñ ãÉÇ­ÝÇ 30-40-Çó: ÆëÏ µ³ó »­ñ³Ý­·Ç Ù³ßÏ áõ­Ý»­ óáÕ­Ý»­ñÁ Ë»­É³­ÙÇï Ï·ïÝí»Ý, »­Ã» ß³ï ãï³ñ­í»Ý ßá­Ïá­É³­¹³­ ·áõÛÝ Ù³ßÏ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ »­ñ³­½³Ý­ùáí: âå»ïù ¿ Ùá­é³­Ý³É, áñ ³Ù­é³ÝÝ ³­Ù»­Ý³­Ï³ñ¢áñ ݳ­ ˳­å³Û­Ù³­ÝÁ ¹»Ù­ùÁ Ù³­ùáõñ å³­Ñ»ÉÝ ¿: ä»ïù ¿ ͳ­Ïá­ïÇ­ Ý»ñÝ ³­í»­ÉÇ Ëá­ñÁ Ù³ù­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ß³­µ³­ÃÁ Ù»Ï ³Ý­·³Ù ٳ߭ÏÁ Ù³ù­ñ»É ëÏñ³­µáí, ÇÝ­ãÁ ÃáõÛÉ Ïï³ Ñ³ñ­Ã»É ٳ߭ÏÇ é»­ ÉÇ»­ýÁ, óñ­Ù³ó­Ý»É ٳ߭ÏÇ »Õ­ç»­ñ³­Ã³­Õ³Ý­ÃÁ ¢ á­ñáß ã³­÷áí ѳñ­Ã»É ÏÝ×Çé­Ý»­ñÁ: Þ³ï ϳñ¢áñ ¿ ݳ¢ Ù³ßÏÝ ÇÝ­ï»Ý­ëÇ­íá­ñ»Ý Ëá­Ý³­í³ó­ Ý»­ÉÁ: ¸³ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­Ý»É ï³­ñ³­ï»­ë³Ï Ëá­Ý³­í³ó­ÝáÕ ùëáõù­ Ý»­ñÇ, ë÷ñ»Û­Ý»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ Éá­ñ»­Ýáõ, ³ñ¢ùáõ­ñÇ­ÏÇ, ³­Ý³­ Ýáõ­ËÇ Ãáõñ­Ù»­ñÇ û·­Ýáõí۳ٵ:


Èñêóññòâî êðàñîòû

×èñò­êà ëè­öà

Â

ðåä­íûå ïðè­âû÷­êè â îá­ëàñòè êîñ­ìå­òî­ëî­ãèè ìî­ãóò ëå­æàòü â äâóõ ïëîñ­êîñòÿõ: ëè­áî ýòî ãè­ïåðò­ðî­ôè­ðî­âàí­íàÿ çà­ áî­òà î ñâîåì ëè­öå (ñâå­äåí­íàÿ ê ñòðåì­ ëå­íèþ ïîï­ðî­áî­âàòü êàæ­äóþ íî­âèí­êó), ëè­áî «íåï­ðà­âèëü­íàÿ» çà­áî­òà: íàï­ðè­ìåð, âû­äàâ­ëè­âàòü ïðû­ùè. Ïîèñòè­íå âðåä­íîå è íå­ãè­ãèå­íè÷­íîå ïðèñò­ðàñòèå! Ïî­áå­äèòü óã­ðè è âîñ­ïà­ëå­íèÿ íà ëè­öå ìîæ­íî ïðè ïî­ ìî­ùè ÷èñò­êè – ðó÷­íîé èëè àï­ïà­ðàò­íîé. Äà­âèì ïî íàó­êå Ìå­õà­íè­÷åñ­êàÿ ÷èñò­êà ëè­öà âíåø­íå ïî­õî­æà íà ñà­ìîñòîÿ­òåëü­íîå âû­äàâ­ëè­ âà­íèå ïðû­ùåé, íî ñ ñîá­ëþ­äå­íèåì âñåõ ãè­ãèå­íè­÷åñ­êèõ è êîñ­ìå­òî­ëî­ãè­÷åñ­êèõ ïðå­ äîñòî­ðîæ­íîñòåé. Ýòî ñà­ìàÿ òùà­òåëü­íàÿ èç âñåõ âîç­ìîæ­íûõ ÷èñòîê, ïî­ìî­ãàþ­ùàÿ ïðè çà­ïó­ùåí­íûõ ñëó­÷àÿõ, íî âìåñòå ñ òåì è ñà­ìàÿ æåñò­êàÿ. Ñíà­÷à­ëà êî­æà ëè­öà ðàñ­ïà­ðè­âàåò­ñÿ, îòê­ðû­âàþò­ñÿ âñå ïî­ðû, çà­òåì êîñ­ìå­òî­ëîã îáî­ðà­÷è­âàåò ïàëü­öû â ñòå­ðèëü­íûå ñàë­ôåò­êè è óäà­ëÿåò óã­ðè. Òà­êîå ìå­ðîï­ðèÿ­òèå – ñèëü­íîå ïîò­ ðÿ­ñå­íèå äëÿ êî­æè, íåâ­çè­ðàÿ íà âñå óñ­ ïî­êàè­âàþ­ùèå è ñòÿ­ãè­âàþ­ùèå ìàñ­êè ïî îêîí­÷à­íèè ïðî­öå­äó­ðû. Ëè­öî ïîñ­ëå ìå­ õà­íè­÷åñ­êîé ÷èñò­êè ïðî­äîë­æàåò áî­ëåòü è

Òåêñò: Ëèà­íà Åãèà­çà­ðÿí

ñîõ­ðà­íÿåò êðàñ­íî­òó åùå ïà­ðó äíåé. Ïî ïðèí­öè­ïó ïû­ëå­ñî­ñà ×óòü áî­ëåå óñî­âåð­øåíñò­âî­âàí­íîå ÿâ­ ëå­íèå – âà­êóóì­íàÿ ÷èñò­êà ëè­öà. Äå­ëàåò­ñÿ ýòî ñ ïî­ìîùüþ ñïå­öèàëü­íî­ãî àï­ïà­ðà­òà, êî­òî­ðûé áóê­âàëü­íî «âñà­ñû­âàåò» â ñå­áÿ âñå çàã­ðÿç­íå­íèÿ. Áå­äà ëèøü â òîì, ÷òî âà­ êóóì­íûé ìå­òîä òî­æå ÿâ­ëÿåò­ñÿ ñòðåñ­ñîì äëÿ êî­æè. Âà­êóóì­íóþ î÷èñò­êó ëè­öà íè â êîåì ñëó­÷àå íåëü­çÿ äå­ëàòü ïå­ðåä îò­âåòñò­âåí­ íûì ìå­ðîï­ðèÿ­òèåì: äî êîí­öà äíÿ (êàê ìè­íè­ìóì) âà­øà êî­æà áó­äåò äå­ìîíñò­ðè­ ðî­âàòü âñå îò­òåí­êè ðî­çî­âî­ãî íåñ­ìîò­ðÿ íà óñ­ïî­êàè­âàþ­ùèå ìàñ­êè. Ýô­ôåê­òîì îò âà­ êóóì­íîé ÷èñò­êè âû ñìî­æå­òå íàñ­ëà­äèòü­ñÿ òîëü­êî íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü. Êî­ëå­áà­òåëü­íûå äâè­æå­íèÿ Óëüò­ðàç­âó­êî­âàÿ ÷èñò­êà ëè­öà – áî­ëåå ïî­âåðõ­íîñò­íàÿ, íî çà­òî è ìå­íåå òðàâ­ìè­ ðóþ­ùàÿ. Åå ìîæ­íî èñ­ïîëü­çî­âàòü êàê ïðî­ ôè­ëàê­òè­÷åñ­êóþ ïðî­öå­äó­ðó èëè ñî­÷å­òàòü ñ äðó­ãèì âè­äîì ÷èñò­êè. Äåéñò­âèå óëüò­ ðàç­âó­êà íàï­ðàâ­ëå­íî íà òî, ÷òî­áû ðàç­ðó­ øèòü âñå ëèø­íåå âû­ñî­êî­÷àñòîò­íû­ìè êî­ ëå­áà­íèÿ­ìè. Òà­êèì ñïî­ñî­áîì ýâà­êóè­ðóþò­ ñÿ îðî­ãî­âåâ­øèå êëåò­êè, ÷àñòè÷­íî óñò­ ðà­íÿþò­ñÿ óã­ðè, ðàçã­ëà­æè­âàþò­ñÿ ìåë­êèå

ìîð­ùè­íû. Êñòà­òè, óëüò­ðàç­âó­êî­âàÿ ÷èñò­êà îò­ëè÷­íî ïîä­õî­äèò äëÿ êî­æè, íà­÷è­íàþ­ùåé óâÿ­äàòü. Òîëü­êî áåç ðóê! Õè­ìè­÷åñ­êóþ ÷èñò­êó ëè­öà èíîã­äà ïó­ òàþò ñ õè­ìè­÷åñ­êèì ïè­ëèí­ãîì. Èòàê, õè­ ìè­÷åñ­êèé ïè­ëèíã – ýòî æåñò­êàÿ ïðî­öå­ äó­ðà, âî âðå­ìÿ êî­òî­ðîé ïî âîç­äåéñò­âèåì ïðå­ïà­ðà­òîâ ñëå­çàåò ñòà­ðàÿ êî­æà. Ïðè õè­ìè­÷åñ­êîé ÷èñò­êå âå­ùåñò­âà ïðî­íè­êàþò â ýïè­äåð­ìèñ ñ íåñ­êîëü­êî äðó­ãè­ìè öå­ëÿ­ ìè. Õè­ìè­÷åñ­êèå ÷èñò­êè äå­ëÿò­ñÿ íà ïðå­ ïà­ðàò­íûå è ôåð­ìåíò­íûå – â çà­âè­ñè­ìîñòè îò òî­ãî, ÷åì ïîëü­çóåò­ñÿ êîñ­ìå­òî­ëîã. Äëÿ ïðå­ïà­ðàò­íîé ÷èñò­êè èñ­ïîëü­çóþò­ñÿ îëåè­ íî­âàÿ, ëè­ìîí­íàÿ, ÿá­ëî÷­íàÿ, ãëè­êî­ëå­âàÿ è ìî­ëî÷­íàÿ êèñ­ëî­òû. Äëÿ ôåð­ìåíò­íîé ÷èñò­êè, êàê íåñ­ëîæ­íî äî­ãà­äàòü­ñÿ èç íàç­ âà­íèÿ, èñ­ïîëü­çóþò­ñÿ ôåð­ìåí­òû: áðî­ìå­ ëàéí è ïà­ïàèí. Õè­ìè­÷åñ­êàÿ ÷èñò­êà âîîá­ùå íå ïðåä­ ïî­ëà­ãàåò ôè­çè­÷åñ­êî­ãî âîç­äåéñò­âèÿ íà êî­æó. Äëÿ íà­÷à­ëà íà ëè­öî íà­íî­ñèò­ñÿ î÷è­ ùàþ­ùàÿ ñìåñü (÷à­ùå âñå­ãî – ñ ãëè­êî­ëå­ âîé êèñ­ëî­òîé), çà­òåì íà­÷è­íàåò­ñÿ ñîáñò­ âåí­íî ÷èñò­êà áî­ëåå «åä­êèì» ñîñòà­âîì. Åå ðå­çóëü­òàò – ðà­çîã­ðåâ êî­æè, à òàê­æå ðàç­ìÿã­÷å­íèå è ÷àñòè÷­íîå ðàñò­âî­ðå­íèå æè­ðî­âûõ ñòåðæ­íåé. Çà­âåð­øàåò ïðî­öå­äó­ ðó ìÿã­êàÿ, óñ­ïî­êàè­âàþ­ùàÿ ìàñ­êà. Êàê ÷àñòî ÷èñòèòü? Ìíî­ãîå çà­âè­ñèò îò òî­ãî, íàñ­êîëü­êî çäî­ðî­âà âà­øà êî­æà: íàï­ðè­ìåð, äëÿ æèð­ íîé, ñèëü­íî çàã­ðÿç­íåí­íîé êî­æè íå­ëèø­ íå ïðî­âî­äèòü ïðî­öå­äó­ðó î÷è­ùå­íèÿ ðàç â 10 äíåé. Äëÿ íîð­ìàëü­íîé êî­æè– 1-2 ðà­ çà â ìå­ñÿö. Çëîó­ïîò­ðåá­ëÿòü ÷èñò­êîé íå ñòîèò. Êà­êîé âèä ÷èñò­êè ïîä­õî­äèò? ×èñò­êó íóæ­íî âû­áè­ðàòü â çà­âè­ñè­ ìîñòè îò òè­ïà è ÷óâñò­âè­òåëü­íîñòè êî­æè. ×åì òîíü­øå è íåæ­íåå êî­æà, òåì ìÿã­÷å íóæ­íî ñ íåé îá­õî­äèòü­ñÿ. Ñòðî­ãî ãî­âî­ðÿ, ëþ­áàÿ ïðî­öå­äó­ðà î÷èñò­êè êî­æè ÿâ­ëÿåò­ñÿ íà­áî­ðîì óñ­ëóã. Îíà îáÿ­çà­òåëü­íî äîëæ­íà ñî­÷å­òàòü â ñå­áå äå­ìà­êèÿæ, ðàñ­øè­ðå­íèå ïîð è ðàç­ìÿã­÷å­ íèå êà­ìå­äî­íîâ, ñîáñò­âåí­íî ÷èñò­êó, ìàñ­ ñàæ, óñ­ïî­êàè­âàþ­ùóþ ìàñ­êó è íà­íå­ñå­íèå êðå­ìà.

6

47


¸ ¶»Õ»óÏáõÃÛ³Ý »Õ³ïáõ÷ ³ñí»ëïÁ

something about beauty

²

ñ­¹»Ý »ñÏ­ñáñ¹ ï³­ñÇÝ ¿, ÇÝã г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ å³ß­ ïá­Ý³­å»ë Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ í³Í ¿ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ×³­Ý³­ãáõÙ áõ­Ý»­óáÕ Çë­ñ³­Û»­É³­Ï³Ý Syneron ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, áñÝ ³­é³­í»­É³­å»ë ѳÛï­ ÝÇ ¿ ¿ë­Ã»­ïÇÏ µÅßÏáõÃ­Û³Ý ³ë­å³­ñ»­½áõÙ: §¾­Éûë¦ Ï»Ýï­ñáÝÝ Ç ëϽµ³­Ý» ÑÇÙÝ­í»É ¿ ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñÇ ßáõñç` Ù»Ï­ï»­Õ»É Ëݳ٭ ùÇ, ·»­Õ»ó­Ïáõí۳Ý, Ýá­ñ³­·áõÛÝ ï»Ë­Ýá­Éá­ ·Ç³­Ý»­ñÇ ³Ù­µáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ: §¾­Éû­ëÁ¦ Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñÙ­ÝÇ áõ Ù³­½»­ñÇ, »­ÕáõÝ·­ Ý»­ñÇ Ëݳ٭ùÇ, ٳ߭ÏÇ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­ Ù³Ý ÙÇ Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ Ùá­ï»­óáõÙ: λÝï­ñá­ÝÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý µá­Éáñ áõÕ­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõ٠ϳñ¢áñ­íáõÙ ¿ åñá­ý»­ ëÇá­Ý³­Éǽ­ÙÁ. ³ß­Ë³­ïáõÙ »Ý Ù³ë­Ý³­·»ï­ Ý»ñ, áí­ù»ñ ѳ­ïáõÏ ÑÙï³­ó³Í »Ý Ýá­ñ³­ ·áõÛÝ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñÇ Ñ»ï ³ß­Ë³­ï³Ý­ ùáõÙ: λÝï­ñá­ÝÇ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ ï»Õ­Û³Ï »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ¿ë­Ã»­ïÇÏ µÅßÏáõÃ­Û³Ý áõ Ëݳ٭ùÇ µá­Éáñ Ýá­ñ³­ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ: §¾­ÉûëǦ ëñ³Ñ­Ý»ñÝ ³­é³Ýӭݳ­ÝáõÙ »Ý Ýáõñµ áõ ѳñ­Ù³­ñ³­í»ï Ý»ñ­ùÇÝ Ï³­Ñ³­ íáñ­Ù³Ùµ, ÇÝ­ãÁ ѳݷë­ïÇ áõ íëï³­Ñáõí Û³Ý ÙÃÝá­Éáñï ¿ ³­å³­Ñá­íáõÙ: §¾­Éûë¦ Ï»Ýï­ñá­ÝÇ Õ»­Ï³­í³ñ­Ý»­ñÇ áõ­

48

6

ß³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ ѳï­Ï³­å»ë áõÕÕ­í³Í ¿ ³ß­­ ˳­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÇù­Ý»­ñÇ áõ ï»Ë­Ýá­Éá­ ·Ç³­Ý»­ñÇ ëï»­ñÇ­Éáõí۳­ÝÁ. ѳ­ïáõÏ ë³ñ­ ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí û·­ï³­·áñÍ­íáÕ ·áñ­ÍÇù­Ý»ñÝ Áëï ³ñ­Å³Ý­íáõÛÝ Ù³Ý­ñ¿³­ ½»ñÍ­íáõÙ »Ý: ê³ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ û í³ñ­ ë³­íÇ­ñ³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇù­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ, ¢ û Ù³ï­Ý³­Ñ³ñ­¹³ñ­Ù³Ý, ¹Ç­Ù³­Ñ³ñ­¹³ñ­Ù³Ý áõ Ïáë­Ù»­ïá­É᭷dz­Ï³Ý ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇó Ñ»­ïá: §¾­Éûë¦ Ï»Ýï­ñá­ÝáõÙ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ »Ý µá­ Éáñ ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÁ` ³ÝÑ­ñ³­ Å»ßï ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí: Àݹ­ ѳݭñ³­å»ë §¾­Éûë¦ Ñ³­å³­íáõ­ÙÁ Ýß³­Ý³­ ÏáõÙ ¿ ¿­É»Ïï­ñáûå­ïǭϳ­Ï³Ý ëÇ­Ý»ñ­·Ç³: §¾­Éûë¦ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­ÛáõÙ ·áñ­Í³Í­íáÕ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÁ µ³½­Ù³­ýáõÝÏ­óÇá­Ý³É »Ý, á­ñáÝ­óÇó Ù»ÏÝ ¿É §¿­Éûë¦ ¿­åÇÉ­Û³­óÇ³Ý ¿: ¾­åÇÉ­Û³­ódz­ÛÇ ³Ûë ïÇ­åÇ ¹»å­ùáõÙ Ýá­ñ³­·áõÛÝ ï»Ë­Ýá­Éá­·Ç³Ý Ù»Ï­ï»­Õ»É ¿ ³ë­å³­ñ»­½áõÙ »­Õ³Í µá­Éáñ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­ Ý»­ñÇ ¹ñ³­Ï³Ý ѳï­Ï³­ÝÇ­ßÝ»­ñÁ` Ùdz­Å³­ Ù³­Ý³Ï Ýáñ á­ñ³Ï áõ ³ñ¹­ÛáõÝù ëﳭݳ­ Éáí, ÇÝ­ãÇ ßÝáñ­ÑÇí Ýϳ­ï»­ÉÇ ³ñ¹­ÛáõÝù­Ý»ñ Ï³Ý Ñ³ï­Ï³­å»ë Ù³ñÙ­ÝÇ ó³Ý­Ï³­ó³Í ѳï­í³­ÍÇ Ù³­½»­ñÇ ³­×Ç ¹³­¹³­ñ»ó­Ù³Ý ѳñ­óáõÙ: гï­Ï³Ý­ß³­Ï³Ý ¿, áñ ÙÇ¢ÝáõÛÝ

ų­Ù³­Ý³Ï ϳ­ï³­ñ»­É³­å»ë ³Ýí­Ý³ë ¿ ÙÝáõ٠ٳ߭ÏÁ: §¾­Éûë¦ ¿­åÇÉ­Û³­óÇ³Ý Ýáñ Ëáëù ¿ Ïáë­Ù»­ïǭϳ­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¢ ³­Ù»­ÝÇó ³ñ­¹Ç³­Ï³Ý ÙÇ­çáóÝ ¿: ¾­åÇÉ­Û³­ ódz­ÛÇ ³Ûë ïÇ­åÁ Ùdzݭ·³­Ù³ÛÝ ³Ýí­ï³Ý· ¿ ó³Ý­Ï³­ó³Í ï»­ë³­ÏÇ Ù³ß­ÏÇ Ñ³­Ù³ñ ¢ ѳ­ë³­Ý»­ÉÇ ¿ µá­Éá­ñÇÝ: §¾­Éûë¦ ¿­åÇÉ­Û³­ódz­ ÛÇ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­ÛÇ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­Ïáõí ÛáõÝÝ ³ÛÝ ¿, áñ ³½­¹áõÙ ¿ Ù³­½Ç ýá­ÉÇ­Ïáõ­


¶»Õ»óÏáõÃÛ³Ý ³ñí»ëïÁ

ÉÇ íñ³: ²Ûë ¿­åÇÉ­Û³­ódz­ÛÇ ï»Ë­Ýá­Éá­·Ç³Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý ÷áñ­Ó³ñ­ÏáõÙ­ Ý»ñ ¿ ³Ý­ó»É ¢ ³­å³­óáõ­ó»É, áñ Ç­¹»³­É³­ Ï³Ý »­Õ³­Ý³Ï ¿ ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ Ù³­½»­ñÇ ¹»Ù å³Û­ù³­ñáõÙ: ²Ûë »­Õ³­Ý³­Ïáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳë­Ý»É ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ Ù³­½»­ñÇ »­Ã» áã ÑÇÙ­Ýá­íÇÝ í»­ñ³ó­Ù³Ý, ³­å³ ¹ñ³Ýó ³­×Ç Ýß³­Ý³­Ï³­ÉÇ Ï³Ý­·Ç ϳ٠¹³Ý­¹³­Õ»ó­Ù³Ý: §¾­Éûë¦ Ïáã­íáÕ »­Õ³­Ý³ÏÝ û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ï³ñ­µ»ñ ³ÝÏ­ÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ¢ ³­å³­óáõó­í»É ¿ ï³ñ­µ»ñ ïÇ­å»­ñÇ Ù³ß­Ï»­ ñÇ íñ³ ÏÇ­ñ³é­í»­Éáí: §¾­Éûë¦ ¿­åÇÉ­Û³­ódz­ ÛÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ó³Ý­Ï³­ó³Í ÝÙ³­Ý³­ïÇå ·áñ­Íá­ÕáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñ­Ãá­ ñ»Ý í»­ñ³­ÝáõÙ »Ý ³ÛÝ Ù³­½»ñÝ áõ Ù³­½³ñ­ Ù³ï­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ïíÛ³É å³­ÑÇÝ ·ïÝíáõÙ »Ý ³­×Ç ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ: ì»ñç­Ý³­Ï³Ý Ç­¹»³­É³­Ï³Ý ³ñ¹­ÛáõÝù ëﳭݳ­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ¿­åÇÉ­Û³­ódz Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É ãáñ­ëÇó ï³ëÝ ³Ý­·³Ùª Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ù»­ Ïáõ­Ï»­ëÇó »­ñ»ù ³­ÙÇ­ëÁ Ù»Ï ³Ý­·³Ù: ê³ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý µÝáõÛà ¿ ÏñáõÙ. ϳ˭í³Í Ù³­½»­ñÇ ·áõÛ­ÝÇó áõ á­ñ³­ÏÇóª á­ñáß­íáõÙ ¿ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ³Û­ó»­ÉáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ù³­Ý³­ÏÁ: §¾­Éûë¦ ¿­åÇÉ­Û³­ódz­ÛÇ ¹»å­ùáõÙ ³ß­Ë³­ ï³Ýù ¿ ï³ñ­íáõÙ ÙdzÛÝ Ù³­½³ñ­Ù³­ïÇ Ñ»ï, Áݹ á­ñáõÙ ³Ûë Áݭóó­ùáõ٠ٳ߭ÏÁ ãÇ »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ áñ¢¿ ï»­ë³­ÏÇ íݳ­ëáÕ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ³ÛÝ ãÇ ï³­ù³ó­íáõÙ, ãÇ í³é­íáõÙ, ÇÝã­å»ë ³ñ­íáõÙ ¿, û­ñǭݳÏ, ÙdzÛÝ ÙÇ ³Õµ­Ûáõ­ñÇó »­ÏáÕ ç»ñ­Ù³­ÛÇÝ ¿­Ý»ñ­ ·Ç³­ÛÇ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ, ³­ë»Ýùª ýá­ïá ϳ٠ɳ­½»­ñ³­ÛÇÝ ¿­åÇÉ­Û³­ódz­ÛÇ ¹»å­ù»­ñáõÙ: §¾­Éûë¦ Ï»Ýï­ñá­ÝÁ ѳ­çá­Õáõí۳ٵ ÏÇ­ ñ³­éáõÙ ¿ ݳ¢ §¾­Éûë¦ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­ Ù³Ý Ù»­Ãá­¹Á: §¾­Éo­ëǦ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­Ù³Ý Ù»­Ãá­¹Á ѳÛï­Ý³­·áñÍ­í»É ¿ 1999Ãí³­Ï³­ÝÇÝ, Æë­ ñ³­Û»­ÉáõÙ, µÅÇßÏ ÞÇ­ÙáÝ ¾Û­Ñ³áõ­½Ç ¢ ØÇ­ ˳­ÛÇÉ Îñ»Ý­¹»­ÉÇ ÏáÕ­ÙÇó: Üñ³Ýù ¿É Ñ»Ýó Syneron Ïáñ­åá­ñ³­ódz­ÛÇ ëï»Õ­ÍáÕ­Ý»ñÝ »Ý »­Õ»É: º­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­Ù³Ý ³Ûë Ù»­Ãá­¹Ç ÏÇ­ñ³­éáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ­ù³Ý ѳñ­·Ç ¿ ³ß­Ë³ñ­ ÑáõÙ áõ 峭ѳÝç­í³Í, áñ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ñ³­ Ù³ñ­íáõÙ ¿ Ý»ñ­Ï³­ÛáõÙ ³­Ù»­ÝÇó ѳ­çá­Õ³Ï µÇ½­Ý»ë­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ, Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë` ²ØÜ-áõÙ, γ­Ý³­¹³­ÛáõÙ, ´ñ³­½Ç­Édz­ÛáõÙ, ¶»ñ­Ù³­Ýdz­ÛáõÙ, ÐáÝ·­ÏáÝ­ ·áõÙ: ²Ûë ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­ ÝáÕ ÙÇ ù³­ÝÇ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ áõ­ÝÇ: г­Û³ë­ ï³­ÝáõÙ ¿ ¢ ɳÛÝ ÏÇ­ñ³­éáõíÛáõÝ ¿ ëï³­ó»É eLIGHT-Á` Çñ SR, SRA, ST ·ÉËÇÏ­Ý»­ñáí:

²Ûë ë³ñ­ù³­íá­ñáõ­ÙÁ ÑÇÝ· ýáõÝÏ­ódz ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ` »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³­óáõÙ, åÇ·­Ù»Ý­ï³­ódz, ÉÇý­ïÇÝ·, ³Ï­Ý» µáõ­ÅáõÙ, ¹»­åÇÉ­Û³­ódz: §¾­Éûë¦ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­Ù³Ý åñá­ó»­¹áõ­ñ³Ý ÑÇÙÝ­í³Í ¿ Éáõ­ë³­ÛÇÝ ¿­Ý»ñ­ ·Ç³­ÛÇ ¢ "ìâ" ­Ñá­ë³Ý­ùÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý íñ³: ¾­Ý»ñ­·»­ïÇÏ ³Ûë ˳é­Ýáõñ­¹Á Ëá­ñ³­ å»ë Ù³ù­ñáõÙ ¿ ٳ߭ÏÁ ¢ Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï Ó·áõÙ ¿ ¹ñ³ Ù³­Ï»ñ¢áõÛ­ÃÁ: ÆÝã­å»ë ݳ¢ eMATRIX ѽáñ ï»Ë­Ýá­É᭷dzÝ` ýñ³Ï­óÇ᭠ݳ­ÛÇÝ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: Ì»­ñ³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÁ ï³ñ­µ»ñ »Ý: ¸ñ³Ýù ϳå­í³Í »Ý µÇá­É᭷dz­Ï³Ý ï³­ñÇ­ùÇ Ñ»ï ϳ٠ëÃñ»­ë³­ÛÇÝ Ç­ñ³­íÇ­ ׳ϭݻ­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝù »Ý: ²­é³­çÇÝ ³Û­ó»­Éáõí Ûáõ­ÝÇó Ñ»­ïá Ýϳï­íáõÙ ¿ åÇ·­Ù»Ý­ï³ó­ í³Í ٳ߭ÏÇ ·áõÛ­ÝÇ µ³­óáõÙ, ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ å³­Ãá­É᭷dz­Ý»­ñÇ Ýí³­½áõÙ ¹»Ù­ùÇ íñ³, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ÉÇý­ïÇÝ·: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ѳ­×³­Ëáñ­¹Ç ¹»Ù­ùÇÝ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùÇ ³ñ­ï³­

ѳÛï­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­ÍÝ ³Ý­Ñ³­ ï³­Ï³Ý Ùá­ï»­óáõ­ÙÇó ¿ Ï³Ë­í³Í: ij­Ù³­Ý³ÏÝ ³­é³ç ¿ ß³ñÅ­íáõÙ, Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ ûñ­·³­Ýǽ٭ݻ­ñÁ, »Ý­Ã³ñÏ­í»­Éáí ÝáõÛÝ Å³­Ù³­Ý³­ÏÇ, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÁÝ­ ó­óÇÝ, ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ »Ý »Ý­Ã³ñÏ­ íáõÙ` µÝ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý Ïáñó­ÝáõÙ »ñ­µ»Ù­ÝÇ ÑÙ³Û­ùÁ, Ãáß­ÝáõÙ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­Õ»ï­Ý»­ ñÇó, ³­Ýá­ñ³Ï ëÝݹÇó áõ Ï۳ݭùÇ Ë»­É³­Ñ»Õ éÇíÙÇó: 곭ϳÛÝ Ñáõ­ë³­Ñ³ï­í»É å»ïù ã¿. 㿱 áñ ÙÇ¢ÝáõÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï ëï»ÕÍ­íáõÙ áõ ݳ¢ г­Û³ë­ï³Ý »Ý ѳë­ÝáõÙ ³ÛÝ µá­Éáñ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»ñÝ áõ Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù Ïáã­í³Í »Ý å³Ñ­å³­Ý»­Éáõ µÝ³­Ï³Ý ·»­Õ»ó­ Ïáõ­Ãáõ­ÝÁ ¢ Ýáñ ßáõÝã ѳ­Õáñ­¹»­Éáõ ¹ñ³Ý:

¿åÇÉÛ³ódz »ñÇï³ë³ñ¹³óáõÙ åÇ·Ù»Ýï³ódz ÉÇýïÇÝ· ³ÏÝ» µáõÅáõÙ

6

49


гñϳíáñ ¿ ÇٳݳÉ

ú­ñÁ Ù»Ï ËÝÓáñ, ¢ µÅÇßÏ Ñ³ñ­Ï³­íáñ ã¿ ÜÛáõÃÁª س­ñdzݭݳ г­ñáõíÛáõÝ­Û³ÝÇ

§Ö³­ß³­ó³Ý­ÏÇ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³ÝÝ­ß³Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõ­ÝÁ, áñÝ ¿ Ýñ³­ÝáõÙ Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ ËÝÓá­ñÇ Ý»­ñ³­éáõ­ÙÁ, ϳ­ñáÕ ¿ Ù»Í ¹»ñ ˳­Õ³É ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ¦: ¸Ç³Ý ÐÇëÝ

à

±ñ ­ÙÇñ·Ý ¿ ³­Ù»­Ý³­Ñ³­×³­ ËÁ ѳݭ¹Ç­åáõÙ Ù»ñ ë»­Õ³­ ÝÇÝ: ¸» ǭѳñ­Ï», ËÝÓá­ñÁ: ²ÛÝ Ñ³Ý­¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿ ¹Ûáõ­ ñ³­Ù³ñë ï»ë­ùáí ¢ ѳݭù³Ý­Ûáõ­Ã»­ñÇ (ϳ­ ÉÇáõÙ, ýáë­ýáñ, ϳɭóÇáõÙ, Ù³·­Ý»­½ÇáõÙ, ݳï­ñÇáõÙ, »ñ­Ï³Ã) áõ íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñÇ (C, E, ϳ­ñá­ïÇÝ, B1, B2, B6, PP) ɳ­í³­·áõÛÝ Ñ³­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý ³­Ù»­Ý³­ï³­ñ³Í­í³Í ³Õµ­ Ûáõ­ñÁ: ¶Ç­ï»±ù­ ³ñ¹­Ûáù, áñ ï³­ñ»­Ï³Ý ³ÝÑ­ ñ³­Å»ßï ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É 48 Ï· ËÝ­Óáñ, á­ñÇó 40%-Á` í»­ñ³Ù­ß³Ï­í³Í, ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ` ÑÛáõ­ÃÇ ï»ë­ùáí: êñ³ ѳ­Ù³ñ µ³­ í³­Ï³­ÝÇÝ Í³Ý­ñ³Ï­ßÇé å³ï­×³é­Ý»ñ ϳÝ: ²Ý·­Édz­óÇ ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ³Ýó­Ï³ó­ñ³Í Ñ»­ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ ³ÛÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùáï, áí­ù»ñ ѳ­×³­Ë³­ÏÇ »Ý û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ËÝÓáñ, Ãá­ù»ñÝ ³­í»­ÉÇ É³í »Ý ·áñ­ÍáõÙ, ù³Ý Ýñ³Ýó Ùáï, áí­ù»ñ ã»Ý û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ: ´³­óÇ ³Û¹, ³­é³­çÇÝ­

50

6

Ý»­ñÇ Ùáï ßÝã³­é³­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñáí, ÇÝã­åÇ­ëÇÝ û­ñǭݳÏ` ³ëÃ­Ù³Ý ¿, ï³­ é³­å»­Éáõ ѳ­í³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÝ ³­í»­ÉÇ ùÇã ¿: ÊÝÓáñÝ ³­Ù»­Ý³Ñ­½áñ ѳ­Ï³ûù­ëÇ­¹³Ýï­ Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿, á­ñÁ å³ßï­å³­ÝáõÙ ¿ Ãá­ù»­ ñÁ Í˳­Ëá­ïÇ ÍËÇ ¢ ÙÃÝá­Éáñ­ïáõÙ ³é­ ϳ ³ÛÉ íݳ­ë³­Ï³ñ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: ²Û¹ å³ï­×³­éáí ÍËáÕ­Ý»­ñÇÝ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ËÝÓáñ ß³ï áõ­ï»É: ÊÝÓá­ñÇ Ï»Ý­ë³­µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ï­ïÇí µ³­ Õ³¹­ñÇã­Ý»ñÝ Ç ½á­ñáõ »Ý Ýí³­½»ó­Ý»É ³­Ã»­ ñáëÏ­É»­ñá­½Ç Ñ³­í³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: ÊÝÓá­ ñÇ ¢ ËÝÓá­ñÇ ÑÛáõ­ÃÇ Ù»ç å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ, á­ñáÝù Ïáã­íáõÙ »Ý ýÇ­ïá­Ýáõï­ ñÇ­ó¢­ïÇÏ­Ý»ñ, áõ­Ý»Ý ϳñ­ÙÇñ ·Ç­Ýáõ å»ë ³ñ­Û³Ý Ù»ç Ëá­É»ë­ï»­ñÇ­ÝÇ ù³­Ý³­ÏÁ Ýí³­ ½»ó­ÝáÕ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ: ÊÝÓá­ñÇ ÑÛáõ­ÃÁ É³í ³Ù­ñ³åÝ­¹áõÙ ¿ ëÇñï-³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ¢ ³ÝÑ­ñ³­ Å»ßï ¿ ѳï­Ï³­å»ë Ùï³­íáñ ³ß­Ë³­ï³Ý­ ùáí ½µ³Õ­íáÕ Ù³ñ¹­Ï³Ýó: º­Ã» ³­Ù»Ý ûñ

ݳ­Ë³­×³­ßÇó Ù»Ï Å³Ù ³­é³ç áõ­ï»É »ñ­ Ïáõ ËÝÓáñ, ³­å³ Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ Ï³Ý­Ë»É ëñï³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³ï­×³­ éáí í³­Õ³­Å³Ù Ù³­Ñ»­ñÇ Ñ³­í³­Ý³­Ï³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ 20%-áí: à­ñáß Ñ»­ï³­½á­ïáõíÛáõ­ÝÝ»ñ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ ËÝÓáñ­Ý»­ñáõÙ ³é­Ï³ ýɳ­íá­Ýáǹ­Ý»­ñÁ ¢ åá­ÉÇ­ý»­ÝáÉ­Ý»ñÝ áõ­ Ý»Ý Ñ³­Ï³áõ­éáõó­ù³­ÛÇÝ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ ¢ ϳ­åáõÙ »Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ íï³Ý· ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ ³­½³ï é³­¹Ç­Ï³É­Ý»­ñÁ: ²Ûë ÝÛáõ­Ã»­ñáõ٠ѳ­Ï³ûù­ëÇ­¹³Ý­ï³­ÛÇÝ ³½­¹»­ óáõíÛáõÝÝ ³Ý­·³Ù ³­í»­ÉÇ áõ­Å»Õ ¿, ù³Ý ËÝÓá­ñáõÙ å³­ñáõ­Ý³Ï­íáÕ C ­íÇ­ï³­ÙÇ­ÝÁ: ´³­óÇ ËÝÓá­ñÇó, ýɳ­íá­Ýáǹ­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­ Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Çó ¿ ëá­ËÁ: ÊÝÓá­ñÇ û·­ï³­ ·áñ­Íáõ­ÙÁ µ³­ñ»­É³­íáõÙ ¿ Ù³ñ­ëá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ëï³­Ùáù­ëÇ ÙÇÏ­ñáý­Éá­ñ³Ý: ³ñÙ, ÑÛáõ­Ã»Õ ËÝÓá­ñÁ ϳ­ï³ñ­Û³É ³­éáÕç ëÝáõݹ ¿: ²ÛÝ Ññ³­ß³­ÉÇ Ñ³­·»ó­ÝáõÙ ¿ ëï³­Ùáù­ëÁ ¢ óñ­Ù³ó­ÝáõÙ ³ÛÝ: ÊÝÓá­ñÁ ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ ùÇã ϳ­Éá­ñdz ¿ å³­ñáõ­


гñϳíáñ ¿ ÇٳݳÉ

ݳ­ÏáõÙ, 볭ϳÛÝ Ñ³­ñáõëï ¿ ýñáõÏ­ïá­ ½³­Ûáí: ²ÛÝ ³­í»­ÉÇ ù³Õóñ ¿, ù³Ý ß³­ù³­ ñ»­Õ»­·Çó ëï³ó­í³Í ß³­ù³­ñÁ: ÜÛáõ­Ã³­÷᭠˳­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ³ÛÝ ¹³Ý­¹³Õ ¿ Ûáõ­ñ³ó­íáõÙ, ѻ­µ³ñ Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ³ñ­Û³Ý Ù»ç ß³­ù³­ñÇ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ Ï³ñ­·³­ íáñ­Ù³­ÝÁ: ¸Ç»­ïÇÏ Ï³Ù ³­éáխ糭ϳÝ, ϳݭ˳ñ­ ·»­ÉÇã Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñáí ËÝÓáñ û·­ï³­·áñ­ Í»­ÉÇë ѳñÏ ¿ ѳ߭íÇ ³é­Ý»É ï»­ë³­ÏÁ, áñÝ Çñ ѳï­Ï³­ÝÇß­Ý»­ñáí ³­é³­í»­É³­·áõÛÝë Ïѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝÇ Ó»ñ Ýå³­ï³­ÏÇÝ: êï³­Ùáù­ë³­µáñ­µÇ (·³ëï­ñÇï), Ïá­ ÉÇï­Ý»­ñÇ (³­Õ»­µáñµ) ¢ ÝÙ³­Ý³­ïÇå ³ÛÉ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ û·­ï³­·áñ­Í»É óñÙ, ÏÇ­ë³­ù³Õóñ ËÝÓáñ­ Ý»ñ: ²Ûë ËÝÓáñ­Ý»­ñÇó å³ï­ñ³ë­ï³Í ßÇ­ É³Ý å»ïù ¿ áõ­ï»É ³­é³­íáï­Û³Ý` ݳ­Ë³­ ׳­ßÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý, ¢ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá å»ïù ¿ ãáõ­ï»É ¢ ãËÙ»É ãáñ­ëÇó ÑÇÝ· ų٠(ѳ­ ϳ­é³Ï ¹»å­ùáõÙ ëï³­Ùáù­ëáõÙ ·³­½»ñ ÏÏáõ­ï³Ï­í»Ý, á­ñáÝù ³­í»­ÉÇ Ïëñ»Ý ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõ­ÝÁ): ²Ûë µáõ­Åáõ­ÙÁ å»ïù ¿ ß³­ñáõ­ ݳ­Ï»É Ù»Ï ³­ÙÇë: êáõñ Ïá­ÉÇï­Ý»­ñÇ ¢ ùñá­ ÝÇÏ µÝáõÛ­ÃÇ Ã»Ã¢ áõ ÙÇ­çÇÝ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ Ïá­ÉÇï­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ »Ý û­ñÁ 1.5-2 Ï· ­ù³Õóñ ËÝÓáñ` ù»­ñ³Í íÇ­ ׳­ÏáõÙ, »ñ­Ïáõ ûñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ` ÑÇÝ­·Çó í»ó ³Ý­·³Ù: ø»­ñ³Í ËÝÓá­ñÇ ßÇ­É³Ý ³ÝÑ­ ñ³­Å»ßï ¿ áõ­ï»É ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë, ù³­ÝÇ áñ ³ÛÝ Çë­ÏáõÛÝ ÃÃíáõÙ áõ ë­¢³­ÝáõÙ ¿: ÊÝÓá­ñÇ ë»ñ­Ù»ñÝ ³­é³ï Ûá¹ »Ý å³­ ñáõ­Ý³­ÏáõÙ, ³Û¹ å³ï­×³­éáí ³ÛÝ ³­í»­ÉÇ É³í ¿ áõ­ï»É Ïá­ñǽ­Ý»­ñáí: ÐÇÝ­·Çó í»ó Ïá­ ñÇ­½Á Éñ³ó­ÝáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ³­Ù»­Ýûñ­Û³ Ûá­¹Ç å³­Ñ³Ý­çÁ: ä³­ñáõ­Ý³­Ï»­Éáí Ù»Í ù³­ ݳ­Ïáõí۳ٵ »ñ­Ï³Ã` ËÝÓáñÝ ³Ý­÷á­Ë³­ ñÇ­Ý»­ÉÇ ¿ 볭ϳ­í³ñ­Ûáõ­ÝáõÃ­Û³Ý µáõÅ­Ù³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ: ¸ñ³ ѳ­Ù³ñ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ û·­ï³­·áñ­Í»É û­ñ³­Ï³Ý 400-600· å­ïáõÕ: ÊÝÓá­ñÁ Ýí³­½»ó­ÝáõÙ ¿ ׳ñ­å»­ñÇ Ûáõ­ ñ³­óáõ­ÙÁ, áõ­ÝÇ Ã»Ã¢ ÙÇ­½³­ÙáõÕ Ñ³ï­Ïáõí ÛáõÝ, ÇëÏ ¹ñ³­ÝáõÙ ³é­Ï³ ó­Õ³Ý­Ã³Ý­ ÛáõÃÝ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ ¿ ѳ­·»­ó³­ÍáõÃ­Û³Ý ½·³­óáõÙ, ³Û¹ å³ï­×³­éáí ß³ï ѳñ­Ù³ñ ¿ Ýǭѳ­ñ»É ó³Ý­Ï³­óáÕ­Ý»­ñÇÝ, áí­ù»ñ ¹ñ³ ѳ­Ù³ñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÙ »Ý µ»é­Ý³­Ã³÷­ Ù³Ý` §ËÝÓá­ñÇ û­ñ»ñ¦, á­ñáÝó Áݭóó­ùáõÙ áõ­ïáõÙ »Ý 1,5-2 Ï· ËÝ­Óáñ` 5-6 ³Ý­·³Ù: ÜÙ³Ý û­ñ»ñÝ û·­ï³­Ï³ñ »Ý ݳ¢ ÑÇ­å»ñ­ ïá­ÝÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ:

ÊÝÓá­ñÁ É³í ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É ÑáõÙ íÇ­ ׳­ÏáõÙ, ù³­ÝÇ áñ ç»ñ­Ù³­ÛÇÝ Ùß³Ï­Ù³Ý ÁÝóóùáõÙ Ïáñ­ãáõÙ ¿ ýɳ­íá­Ýáǹ­Ý»­ñÇ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 70%-Á: ÐÇ٭ݳ­Ï³Ý û·­ï³­Ï³ñ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ ·ïÝíáõÙ »Ý Ï»Õ¢Ç Ù»ç ¢ ³Ý­ÙÇ­ ç³­å»ë ¹ñ³ ï³Ï, ³Û¹ å³ï­×³­éáí û·­ ï³­·áñ­Í»­Éáõó ³­é³ç ³ÛÝ Ñ»­é³ó­Ý»É å»ïù ã¿: γ­Ý³ã ËÝÓá­ñÇ Ù»ç C ­íÇ­ï³­ÙÇ­ÝÇ ù³­ ݳÏÝ ³­í»­ÉÇ ß³ï ¿, ù³Ý ϳñ­ÙÇñ­Ý»­ñáõÙ: ²­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÇó µ³­óÇ, ËÝÓá­ñÇ û·­ ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ µ³­ñ»­ñ³ñ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Ý³¢ ³ñ­ï³­ùÇÝ ï»ë­ùÇ íñ³: ²ÛÝ Ï³Ý­ËáõÙ ¿ ÏÝ×Çé­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ ¢ Ýå³ë­ïáõÙ Ù³­½»­ñÇ ³­×ÇÝ: ÊÝÓá­ñÇó ٳ߭ ÏÇ Ñ³­Ù³ñ Ñdz­Ý³­ÉÇ ¹Ç­Ù³Ï­Ý»ñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ å³ï­ñ³ë­ï»É: ø»­ñ³Í ËÝÓá­ñÇó ¹Ç­Ù³­ÏÁ ÷³÷­Ï»ó­ÝáÕ Ññ³­ß³­ÉÇ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ ¿ ·áñ­ÍáõÙ: âáñ ٳ߭ÏÁ ѳñ­Ï³­íáñ ¿ ݳ­Ëû­ñáù Ïñ»­Ùáí, Óǭóåï­ÕÇ Ï³Ù ³ñ¢³­Í³Õ­ÏÇ µáõ­ë³­Ï³Ý Ûáõ­Õáí å³­ï»É:

ÊÝÓá­ñÇ ë»ñ­Ù»ñÝ ³­é³ï Ûá¹ »Ý å³­ ñáõ­Ý³­ÏáõÙ, ³Û¹ å³ï­×³­éáí ³ÛÝ ³­í»­ÉÇ É³í ¿ áõ­ï»É Ïá­ñǽ­Ý»­ñáí: Üáñ­Ù³É ٳ߭ÏÇ ¹»å­ùáõÙ ¹Ç­Ù³­ÏÁ å³ï­ñ³ëï­íáõÙ ¿` ù»­ñ³Í ËÝÓá­ñÇÝ ³­í»­ ɳó­Ý»­Éáí Ù»Ï Ã»­ÛÇ ·¹³É ÃÃí³­ë»ñ ϳ٠Óǭó­ÛáõÕ ¢ Ù»Ï Ã»­ÛÇ ·¹³É ûë­É³: ¸Ç­Ù³­ ÏÁ å»ïù ¿ ï³­ñ³­Í»É ¹»Ù­ùÇ ¢ å³­ñ³­Ýá­ óÇ íñ³ ¢ ÃáÕ­Ý»É ùë³Ý ñá­å», ³Û­Ýáõ­Ñ»ï¢ Éí³­Ý³É ·áÉ çñáí: Úáõ­Õáï ٳ߭ÏÇ Ñ³­Ù³ñ Ïïñ³­ï³Í ËÝÓáñÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ »­÷»É ϳ­ÃÇ Ù»ç: Ø»Ï ³ÛÉ ï³ñ­µ»­ñ³Ï ¿ ù»­ñ³Í ËÝÓá­ñÁ

6

51


гñϳíáñ ¿ ÇٳݳÉ

³ñÙ, ѳ­ë³Í ËÝÓáñ­ Ý»ñÝ û·­ï³­·áñ­ÍíáõÙ »Ý ÷áñ­Ï³­åáõÃ­Û³Ý Å³­ Ù³­Ý³Ï, ÇëÏ ÷áñ­Éáõ­ ÍáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ û·­ ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ ËÝÓá­ñÇ ÏáÙ­åáï: ˳é­Ý»É ÓíÇ ëåÇ­ï³­Ïáõ­óÇÝ: êï³ó­í³Í ½³Ý·­í³­ÍÁ å»ïù ¿ ÃáÕ­Ý»É ¹»Ù­ùÇ íñ³ ¹³ñÓ­Û³É ùë³Ý ñá­å», ³Û­Ýáõ­Ñ»ï¢ Éí³­Ý³É ë³­éÁ çñáí: âáñ ٳ߭ÏÇ Ñ³­Ù³ñ Ù³Ýñ ù»­ñÇ­ãáí ³Ýó­Ï³ó­ñ³Í ËÝÓá­ñÇÝ Ñ³ñ­Ï³­íáñ ¿ ³­í»­ ɳó­Ý»É Ù»Ï Ã»­ÛÇ ·¹³É Ù»Õñ ¢ Ù»Ï Ã»­ÛÇ ·¹³É Ù³Ýñ ³­Õ³­ó³Í í³ñ­ë³­ÏÇ Ã»­÷áõÏ­ Ý»ñ: êï³ó­í³Í ËÛáõ­ëÁ ï³­ñ³­Í»É ¹»Ù­ùÇÝ ¢ å³­ñ³­Ýá­óÇÝ ¢ ÃáÕ­Ý»É ùë³Ý ñá­å»: Èí³ó­í»É ï³ù çñáí: ²Û­ÉÁÝï­ñ³Ý­ù³­ÛÇÝ µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç, á­ñÁ ɳۭÝá­ñ»Ý ÏÇ­ñ³­éáõÙ ¿ µáõ­ë³­Ï³Ý ÙÇ­ çáó­Ý»­ñÁ, óñÙ, ѳ­ë³Í ËÝÓáñ­Ý»ñÝ û·­ ï³­·áñ­ÍáõÙ »Ý ÷áñ­Ï³­åáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­ ݳÏ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ÷áñ­Éáõ­ÍáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ ËÝÓá­ñÇ ÏáÙ­ åáï:

52

6

ÆÝã­å»ë ÁÝï­ñ»É ËÝÓáñ ÊÝÓáñ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ÉÇ­Ý»Ý åÇݹ ¢ Ï»Õ¢Ç íñ³ ãáõ­Ý»­Ý³Ý ¹³ñã­Ý³­·áõÛÝ É³­ ù³­Ý»ñ: Ø»Í ËÝÓáñ­Ý»­ñÁ ѳ­×³Ë ·»ñ­Ñ³­ ë³Í »Ý ÉÇ­ÝáõÙ, ù³Ý ÷áù­ñ»­ñÁ: î»­Õ³­Ï³Ý ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇ ËÝÓáñ­Ý»­ñÝ ³­í»­ÉÇ É³í ¿ û·­ ï³­·áñ­Í»É ³ß­Ý³­ÝÁ, »ñµ ¹ñ³Ýù ѳë­ÝáõÙ »Ý: лÝó ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï »Ý ¹ñ³Ýù áõ­Ý»­ Ýáõ٠ɳ­í³­·áõÛÝ Ñ³ÙÝ áõ µáõÛ­ñÁ: ²ß­Ë³ñ­ ÑáõÙ ËÝÓá­ñÇ Ñ³­½³­ñ³­íáñ ï»­ë³Ï­Ý»ñ ϳÝ, 볭ϳÛÝ ¹ñ³Ýó ÙdzÛÝ ÷áùñ Ù³ëÝ ¿ ï³­ñ³­ÍáõÙ ·ï»É: ¶Ýí³Í ËÝÓáñÝ»ñ­Á ѳñ­Ï³­íáñ ¿ å³­ Ñ»É ½áí ï»­ÕáõÙ, Áݹ á­ñáõÙ` ÃÃí³Í­ÝÇ Ù³­ ϳñ­¹³ÏÝ û­¹áõÙ å»ïù ¿ ó³Íñ ÉÇ­ÝÇ. ë³ Ýí³­½»ó­ÝáõÙ ¿ óñ­ÙáõÃ­Û³Ý Ïá­ñáõëïÝ ³­ÙÇë­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ: ºñµ ËÝÓáñ­Ý»­ ñÁ ѳÛïÝ­íáõÙ »Ý ÙÇ­çÇÝ ç»ñ­Ù³ë­ïǭ׳­ Ýáí ¢ ÃÃí³Í­ÝÇ ù³­Ý³­Ïáí ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ, û­ñǭݳÏ` µ³Ý­ç³­ñ»­Õ»­ÝÇ Ïñå³Ï­Ý»­ñáõÙ, ¹ñ³Ýù ϳ­ñáÕ »Ý ³­ñ³· Ïáñó­Ý»É óñ­ ÙáõíÛáõ­ÝÁ ¢ Ãáß­Ý»É:

ÏáõíÛáõ­ÝÁ` Üáñ ²ß­Ë³ñÑ Ý»ñ­Ã³­÷³Ý­ó³Í ³­é³­çÇÝ »Ï­íáñ­Ý»ñÝ ³­é³­çÇÝ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ ï»­ë³­Ï³Ý ÏáõÉ­ïáõ­ñ³­Ý»­ñÇ ß³ñ­ùáõÙ Ç­ñ»Ýó Ñ»ï µ»­ñáõÙ »Ý ËÝÓá­ñ»­Ýáõ ïÝÏÇ­ Ý»ñ: Øñ·»­ñÇ å³­Ñ³­Íá­Û³ó­Ù³Ý í³­Õ³­·áõÛÝ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ãá­ñ³ó­Ý»ÉÝ ¿: ØÇ­çÇÝ ¹³­ñ»­ñáõ٠ϳ­Ý³Ûù ß»ñ­ï³­ïáõÙ ¿ÇÝ ËÝÓá­ ñÁ ¢ û­ÉÇó ³Ýó­Ï³ó­Ý»­Éáí` ϳ­ËáõÙ µ³­ÏÇ ëÛáõ­Ý»­ñÇó: Ø»ñ ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñáõÙ ËÝÓá­ñÇ ß»ñ­ï»­ñÁ ÍË»ó­ÝáõÙ »Ý ï³ù ÍÍÙµáí, áñ­ å»ë­½Ç ãë­¢³­Ý³Ý, ³Û­Ýáõ­Ñ»ï¢ ãá­ñ³ó­ÝáõÙ ³ñ¢Ç ï³Ï: γ˭í³Í ³ÛÝ µ³­ÝÇó, û ÇÝã­ å»ë ¿ ¹áõñë ·³­ÉÇë Ëá­Ý³­íáõíÛáõ­ÝÁ, ß»ñ­ ï»­ñáõÙ ï»­ÕÇ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ µÝ³­Ï³Ý ß³­ù³­ ñÇ Ïáõ­ï³­ÏáõÙ: ²Û¹ 峭׳­éáí ¿, áñ Ù³ñ­ ½ÇÏ­Ý»­ñÁ µ³ñÓñ »Ý ·Ý³­Ñ³­ïáõÙ ËÝÓá­ñÇ ãñ»­ñÁ: ì»ñ­çÇÝ­Ý»ñë ³Í­Ë³ç­ñ»­ñÇ Ñdz­Ý³­ ÉÇ ³Õµ­Ûáõñ »Ý, á­ñáÝù Ù»ñ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ³­ñ³· í»­ñ³­÷áË­íáõÙ »Ý ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ: ´³­ óÇ ³Û¹, ËÝÓá­ñ³ã­ñ»­ñÁ í»ó ³Ý­·³Ù ³­í»­ ÉÇ ß³ï ϳ­Éá­ñdz »Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ, ù³Ý óñ­Ù»­ñÁ: êñ³Ý­óáõÙ ß³ï ¿ ó­Õ³Ý­Ã³Ý­

¸»é¢ë ­ù³­ñ» ¹³­ñáõÙ Ù³ñ­¹ÇÏ û·­ ï³­·áñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ ¢° ­Ã³ñÙ, ¢° ­ãá­ñ³ó­ñ³Í ËÝÓáñ­Ý»ñ: êÏë³Í Ù.Ã.³. XII ¹³­ñÇó` ËÝÓá­ñÁ ß³ï ï³­ñ³Í­í³Í ¿ ¹³é­ÝáõÙ ÐÇÝ º­·Çå­ïá­ëáõÙ: ´³ñÓñ ·Ý³­Ñ³­ï»­ Éáí ËÝÓá­ñÇ »ñ­Ï³ñ å³Ñ­å³Ý­í»­Éáõ ѳï­

Ûáõ­ÃÁ ¢ »ñ­Ï³­ÃÁ: 곭ϳÛÝ ãá­ñ³ó­Ù³Ý ·áñ­ ÍÁݭó­óáõÙ ËÝÓá­ñÇ ÙÇ­çÇó ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ í»­ñ³­ÝáõÙ ¿ C ­íÇ­ï³­ÙÇ­ÝÁ: àõë­ïÇ, ½áõñ ã¿, áñ ³Ý·­Édz­óÇ­Ý»ñÝ ³­ëáõÙ »Ý` û­ñÁ Ù»Ï ËÝÓáñ, ¢ µÅÇßÏ Ñ³ñ­ ϳ­íáñ ã¿:

ä³ï­Ù³­Ï³Ý ³Ï­Ý³ñÏ


γíݳ٭ûñ­ùÇ ³ñ­ï³¹­ ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ù³ë­Ý³­·Ç­ ï³­ó³Í §Ø³­ñdzݭݳ¦ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ í»ñ­ç»ñë Ó»é­Ý³­ÙáõË ¿ »­Õ»É µÇáÙ­ ûñù­Ý»­ñÇ Ãá­Õ³ñÏ­Ù³­ ÝÁ: ²ñ­¹»Ý ÇëÏ ßáõ­Ï³­ÛáõÙ ¿ ϻݭ¹³­ÝÇ ÙÇÏ­ñáûñ­·³­ Ýǽ٭ݻ­ñáí` µÇ­ýÇ­¹á­µ³Ï­ ï»­ñdz­Ý»­ñáí ѳ­ñáõëï ϳíݳ٭ûñ­ùÁ` ÃÃí³­ ë»ñ, Ûá­·áõñï, Ï»­ýÇñ, ϳíݳ­ßáé:

Bifido ϳíݳ٭ûñù

Ø

³ñ­¹áõ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý áõ »ñ­Ï³­ñ³­Ï»­óáõÃ­Û³Ý ·ñ³­ í³­Ï³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ Ýñ³ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í ëÝÝ¹Ç á­ñ³ÏÝ ¿, ѳï­Ï³­å»ë, »ñµ ³ÛÝ Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï ѳ­í³­ë³­ñ³Ïßé­í³Í áõ Édzñ­Å»ù ¿: ê³­ ϳÛÝ ëá­íá­ñ³­µ³ñ ¹Åí³ñ ¿ ÇÝù­Ýáõ­ñáõÛÝ` ³­é³Ýó Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­Ï³Ý ËáñÑñ­¹³ï­ íáõí۳Ý, ѳ­í³ë³­ñ³Ïß­é»É ëÝݹ³­Ï³ñ­ ·Á: лÝó ³Ûë ų­Ù³­Ý³Ï ¿É û·­ÝáõÃ­Û³Ý »Ý ѳë­Ýáõ٠ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ëÝݹ³­ÛÇÝ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñÁ, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ï³ñ­µ»ñ ×Ûáõ­Õ»­ñÇ Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÇ ³Ù­µáխ糭ϳ­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ: Ü»ñ­Ï³­ÛáõÙ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­Ñáõ٠ϳí ݳ٭ûñ­ùÇ ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ñ³Ýù ï³ñ­µ»ñ ï»­ë³­ÏÇ µÇ­ýÇ­¹á­µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»­ ñáí ѳñë­ï³ó­Ý»Éáõ ÙÇ­ïáõÙ ¿ ÝϳïíáõÙ, ù³­ÝÇ áñ ³Û¹ ÙÇÏ­ñáûñ­·³­Ýǽ٭ݻ­ñÁ ϳñ¢áñ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý ÝÛáõ­Ã³­ ÷á­Ë³­Ý³Ï­Ù³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óÇ µ³­ñ»­É³í­ Ù³Ý, µ³­½áõÙ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³Ý­ ˳ñ­·»É­Ù³Ý áõ µáõÅ­Ù³Ý Ñ³ñ­ó»­ñáõÙ: Î۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ Ù»ñ ûñ­·³­Ýǽ­ ÙÇ ÙÇÏ­ñáý­Éá­ñ³Ý »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ ¿ ï³ñ­ µ»ñ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ` ѳ­Ï³­µÇá­ïÇÏ­ Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ, ëÃñ»ë­Ý»ñ... ²ñ¹­ÛáõÝ­ ùáõÙ ÏïñáõÏ Ýí³­½áõÙ ¿ Ç­Ùáõ­ÝÇ­ï»­ïÁ, ˳Ëï­íáõÙ ¿ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù í»­ñ³ÑëÏ­íáõÙ

¿ÇÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ÙÇÏ­ñáý­Éá­ñ³­ÛÇ ÏáÕ­ÙÇó, ¹³é­ÝáõÙ »Ý ³·­ñ»­ëÇí: ¸ñ³Ýù ß³ï Éáõñç ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»ñ »Ý ¢ ã³­÷³­½³Ýó Éáõñç ëå³é­Ý³­ÉÇù ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ: ij­Ù³­Ý³­ÏÇ Áݭóó­ùáõÙ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ µáõÅ­Ù³Ý, ï³ñ­ µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³Ý­Ë³ñ­·»É­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí ëï»Õ­Í»É ¿ »­½³­ÏÇ Ýß³­Ý³­ ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ µÇ­ýÇ­¹á­µ³Ï­ï»­ñdz­ Ý»ñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ Ï³Ã­Ý³Ù­Ã»ñù­Á, á­ñÝ Ç ½á­ñáõ ¿ ϳ­Ýá­Ý³­íáñ Ï»ñ­åáí å³Ñ­å³­Ý»É ÙÇÏ­ñáý­Éá­ñ³­ÛÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï íǭ׳­ÏÁ: ¶Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»ñÝ ³­å³­óáõ­ó»É »Ý, áñ ³­ñ³· Í»­ñ³­Ý³­Éáõ å³ï­×³­éÁ Ù³ñ­¹áõ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ Ãáõ­Ý³­íá­ñáõÙÝ ¿ ѳëï ³­ÕÇ­ ùáõÙ ·á­Û³ï¢áÕ Ù³Ý­ñ¿­Ý»­ñÇ ³ñ­ï³­½³­ ï³Í ï³­ñ³­ï»­ë³Ï ÃáõÛÝ»­ñáí: ¸ñ³Ýó íݳ­ë³­Ï³ñ ³½­¹»­óáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ »Ý ã»­½á­ù³ó­Ý»É ³ÛÝ µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ϳíݳíÃáõ ³ñ­ï³¹­ñ»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý: γíݳÃÃ­í³­ÛÇÝ Ùûñù­ Ý»ñÝ áõ­Ý³Ï »Ý ûñ­·³­ÝǽÙÝ ³­éáÕ­ç³ó­ÝáÕ ÙÇ­ç³­í³Ûñ ëï»Õ­Í»É: ²­å³­óáõó­í»É ¿ ݳ¢, áñ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹áõÃ­Û³Ý Ñ³­ Ù³ñ ·É˳­íáñ å³Û­ù³­ñáÕ­Ý»­ñÁ µÇ­ýÇ­¹á­ µ³Ï­ï»­ñdz­Ý»ñÝ »Ý: ¸ñ³Ýù Ù³ñ­¹áõ ³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ áõ­ÕÇ­Ý»­ ñÇ ÙÇÏ­ñáý­Éá­ñ³­ÛÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­ óáõ­óÇã­Ý»ñÝ »Ý, ù³Û­ù³­ÛáõÙ »Ý Ãáõ­Ý³­íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÁ, ëÇݭû­½áõÙ »Ý íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ, µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ »Ý ëÝÝ¹Ç Ù³ñ­ë»­ÉÇáõíÛáõ­

ÝÁ: ÞÝáñ­ÑÇí ³Ûë ³­Ù»­ÝǪ µÇ­ýÇ­¹á­Ï³Ã­ ݳÃÃ­í³­ÛÇÝ Ùûñ­ùÁ ϳ­Ýá­Ý³­íá­ñáõÙ ¿ ѳݭù³­ÛÇÝ, ëåÇ­ï³­Ïáõ­ó³­ÛÇÝ ¢ ׳ñ­å³­ ÛÇÝ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­Ïáõ­ÙÁ, ϳñ­·³­íá­ ñáõÙ ¿ ³ñ­Û³Ý Ù»ç Ëá­É»ë­ï»­ñÇ­ÝÇ Ù³­Ï³ñ­ ¹³­ÏÁ, í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáõÙ ¢ å³Ñ­å³­ÝáõÙ ¿ Ç­Ùáõ­Ý³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á, å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ B, C íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ ¢ ýá­ÉdzíÃáõ: ²ÛÝ û·­ï³­Ï³ñ ¿ ݳ¢ ÷áù­ñÇÏ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ µÇá٭ûñ­ùÇ Ãá­Õ³ñϭٳٵ ½µ³Õ­íáÕ §Ø³­ñdzݭݳ¦ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ýå³­ï³Ï áõÝÇ ³ñ­ï³¹­ñ³­Ï³Ý ·áñ­ÍÁÝ­ óó­Ý»­ñáõÙ Ý»ñ·­ñ³­í»É ÙdzÛÝ á­ñ³Ï­Û³É Ùûñù­Ý»ñ, ϳ½­Ù³­Ï»ñ­å»É ·ñ³­·»ï áõ ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõÝ: γí ݳ٭ûñ­ùÇ Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ßáõ­Ï³Ý ³Ûë­åÇ­ ëáí ѳ­Ù³Éñ­í»É ¿ áõ­ß³·­ñ³í ³ñ­ï³¹­ñ³­ ﻭ볭ϳ­ÝÇáí` ï³ñ­µ»ñ ï³­ñá­Õáõí۳ٵ ÷³­Ã»­Ã³­íáñ­í³Í µÇáÃÃ­í³­ë»­ñáí, µÇá­ Ï»­ýÇ­ñáí, Ùñ·³­ÛÇÝ ï³ñ­µ»ñ ѳ­Ù»­ñáí µÇá­Ûá­·áõñï­Ý»­ñáí, µÇá­Ï³Ã­Ý³­ßá­éáí, µÇá­Ï³Ã­Ý³­ßá­éÇ ¢ µÇáÃÃ­í³­ë»­ñÇ Ë³é­ Ýáõñ­¹áí: ²Û­ëûñ, ßÝáñ­ÑÇí §´Ç­ýÇ­¹á¦ »­½³­ÏÇ Ùûñ­ùÇ, ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»ñÝ Ç­ñ³­Ï³Ý Ñݳ­ ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý Ç­ñ»Ýó Éáõ­Ù³Ý Ý»ñ¹­ Ý»­Éáõ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ï۳ݭùÇ Ï»Ý­ë³­Ù³­Ï³ñ­ ¹³­ÏÁ ¢ »ñ­Ï³­ñ³­Ï»­óáõíÛáõ­ÝÁ µ³ñÓ­ñ³ó­ Ý»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ` Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï áõ­Ý»­Ý³­Éáí ѳ­çá­Õ³Ï áõ Ùñó³Ï­ó³­ÛÇÝ µÇ½­Ý»ë:

§¸áõëïñ سñdzÝݳ¦ êäÀ ø.ºñ¢³Ý,гÕÃ³Ý³Ï ³í³Ý 6/28 лé.` (37410) 73-93-13


ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

§ØÇ­ù³­Û»É­Û³Ý íÇ­ñ³­µáõ­ ÅáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝǦ ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ íÇ­ñ³­µáõÛÅ, µ.·.Ã., ¹áÏ­ïáñ, åñá­ý»­ ëáñ ²Éý­ñ»¹ ØÏñïãÛ³­Ý

ÂñáÙ­µá½. ÏáÝ­ë»ñ­í³­ïÇí µáõ­Åá±õÙ, û± ³Ý­Ñ³­å³Õ íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõÝ ÜÛáõÃÁª »ѭÙǭݳ ²ñ­½áõ­Ù³Ý­Û³ÝÇ

- ƱÝã ­ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿ ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÃñáÙ­µá­½Á ¢ DZÝã ­ï³­ñ³­ï»­ë³Ï­Ý»ñ áõ­ÝÇ ³ÛÝ: - ²­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ÃñáÙ­µá­½Á ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ ÛÇÝ ëáõñ ³­Ý³Ý­ó³­Ý»­ÉÇáõíÛáõÝÝ ¿, ÇÝ­ãÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ³­í³­½³­Ýáõ٠˳ݭ·³ñ­ íáõ٠ϳ٠ÏïñáõÏ ¹³­¹³­ñáõÙ ¿ ³ñ­Û³Ý Ñáë­ùÁ: ¶áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ ï³ñ­µ»­ñáõÙ »Ýù »­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ¢ ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç ÃñáÙ­µá½­Ý»ñ: º­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ¹»å­ùáõÙ ³­é³Ýӭݳó­ÝáõÙ »Ýù ùñá­ÝÇÏ ¢ ëáõñ ÃñáÙ­µá½­Ý»ñ, ÙÇÝã­¹»é ½³ñ­Ï»­ñ³­ ϳ­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ ¹ñ³Ýù ³ÏÉ­Ûáõ­½Çí Ëó³­ÝáõÙ­Ý»ñ »Ý (½³ñ­Ï»­ñ³­ÏÇ Éáõ­ë³Ýó­ùÇ ÷³­ÏáõÙ): Æ­ñ»Ýó µÝáõÛ­Ãáí ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­

54

6

ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÃñáÙ­µá½­Ý»­ñÁ µ³­í³­ ϳ­ÝÇÝ µ³ñ¹ »Ý ¢ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ Ñ³­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³Ý û·­ÝáõíÛáõÝ ãëﳭݳ­Éáõ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý ³­í³ñï­í»É áã ÙdzÛÝ Í³Û­ñ³Ý­¹³­ÙÇ ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³­ïáõ­Ùáí, ³ÛÉ¢ ٳѭí³Ùµ: Æ ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ ½³ñ­Ï»­ñ³­ ϳ­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÃñáÙ­µá½­Ý»­ñÇ` »­ñ³­ ϳ­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÃñáÙ­µá½­Ý»ñÝ ³­í»­ÉÇ µ³­ñá­ñ³Ï »Ý: 곭ϳÛÝ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ ¢ë ­å»ïù ¿ ½·áÝ ÉÇ­Ý»É, ù³­ÝÇ áñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ã³Ë­ïá­ñá­ß»­Éáõ ¢ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï µáõ­ÅáõÙ ãëﳭݳ­Éáõ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý ѳݭ·»ó­ Ý»É Ãá­ù³­ÛÇÝ ½³ñ­Ï»­ñ³­ÏÇ ÃñáÙ­µá¿Ù­µá­ Édz­ÛÇ, ÇÝ­ãÁ ÝáõÛÝ­å»ë ϳ­ñáÕ ¿ µ»­ñ»É ٳѭ í³Ý: º­Ã» ÃñáÙ­µá­½Á ÃñáÙ­µá­óÇï­Ý»­ñÇ Ïáõ­ï³­ÏáõÙÝ ¿ »­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç

å³­ï»­ñÇÝ, ³­å³ ÃñáÙ­µá¿Ù­µá­ÉÇ³Ý ÃñáÙ­ µá­½Ç ï»­Õ³­ß³ñÅÝ ¿ ³ñ­Û³Ý Ñáë­ùáí, á­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÝëïáõÙ ¿ Ãá­ù»­ñáõÙ` ѳݭ ·»ó­Ý»­Éáí Ãá­ù»­ñÇ Ñ»­Ùá­é³­·ÇÏ Ï³Ã­í³­ÍÇ: - à­ñá±Ýù­»Ý ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³­é³­ ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÁ: - ÐÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­ ׳é­Ý»­ñÁ ß³ï ï³­ñ³µ­ÝáõÛà »Ý: ¼³ñ­Ï»­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÃñáÙ­µá­½Ç å³ï­ ׳é ϳ­ñáÕ »Ý ¹³é­Ý³É ëñïÇ Ó»éù­µ»­ñá­íÇ ³­ñ³ï­Ý»­ñÁ (á­ñáÝù áõ­Õ»Ïó­íáõÙ »Ý Ñ³ï­ Ï³­å»ë ßá­Õ³­óáÕ ³­éÇíÙdz­Ûáí), 颭ٳ­ ïÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, µá­Éáñ ï»­ë³­ÏÇ ÇÝ­ïáù­ëǭϳ­ódz­Ý»­ñÁ (Ãáõ­Ý³­íá­ñáõÙ­Ý»­ ñÁ), í³­ñ³Ï­Ý»­ñÁ ¢ ³ÛÉÝ: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ »­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÃñáÙ­µá½­Ý»­ñÇÝ, ³­å³ ¹ñ³Ýó ³­é³­ç³ó­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý å³ï­×³é ϳ­ñáÕ »Ý ѳݭ¹Ç­ë³­Ý³É ³ñ­Û³Ý Ù³­Ï³ñ­¹»­ÉÇáõÃ­Û³Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ (íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõí۳Ý, ³ñ­Ûáõ­Ý³­Ñá­ëáõÃ­Û³Ý Ï³Ù ÍÝݹ³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï¢³Ý­ùáí), í³­ ñÇ­Ïὠɳۭݳ­óáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ»ï¢³Ýù­Ý»­ñÁ ¢ ³ÛÉÝ: Ø»­½³­ÝáõÙ ï³­ñ³Í­í³Í ¿ ³ÛÝ ÃÛáõñ ϳñ­ÍÇ­ùÁ, áñ »­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ µÝá­ñáß »Ý ϳ­Ý³Ýó: ¸ñ³ å³ï­×³­éÁ, ûñ¢ë, ³ÛÝ ¿, áñ ÏÝáç ýÇ­½Çá­É᭷dz­Ï³Ý ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­Ïáõí ÛáõÝ­Ý»ñÝ ³­í»­É³ó­ÝáõÙ »Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÁ (ϳ­Ý³­óÇ ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, ÷áùñ ÏáÝ­ùÇ áñ¢¿ å³­Ãá­É᭷dz): γñ¢áñ »Ù ѳ­Ù³­ ñáõÙ Ýß»É, áñ ѳï­Ï³­å»ë í³Õ ·³ñ­Ý³­ÝÁ ¢ áõß ³ß­Ý³­ÝÁ, »­Õ³­Ý³­ÏÇ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ Ñ»ï ϳå­í³Í, ÏïñáõÏ ³­í»­É³­ÝáõÙ »Ý ÃñáÙ­µá½­Ý»­ñÁ: ä»ïù ¿ Ýß»É, áñ ÃñáÙ­ µá­½ÁÇ Ñ³­ñáõó­Ù³Ý ³­Ù»­Ý³­ï³­ñ³Í­í³Í ¢ ã·Ç­ï³Ïó­íáÕ å³ï­×³é­Ý»­ñÇó ¿ Í˳­Ëá­ ïÁ, á­ñáõÙ ³é­Ï³ ÝÇ­Ïá­ïÇÝÝ ³­Ýáíݻ­ñÇ Ñ³­Ù³ñ íï³Ý­·³­íáñ ¢ ù³Û­ù³­ÛÇã ÃáõÛÝ ¿: - à­ñá±Ýù­ »Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ³Ë­ï³­ÝÇ­ßÝ»­ñÁ: - سñ­¹Á ѳݭϳñ­Í³­ÏÇ Ï³­ñáÕ ¿ ½·³É ëáõñ ¢ ãÁݹ­Ñ³ï­íáÕ ó³í ÃñáÙ­µá­ ½Çó Ý»ñù¢: ò³í, á­ñÁ ãÇ Ù»Õ­Ù³­ÝáõÙ áã ÙÇ ÃÙñ»ó­ÝáÕ ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óáí: ÂñáÙ­µá­½Çó Ý»ñù¢ í»ñ­çáõÛíݻ­ñÇ ç»ñ­Ù³ë­ïǭ׳­ÝÇ ³Ý­ÏáõÙ` ÙÇÝ㢠¹Ç³­Ï³­ÛÇÝ ë³é­ÝáõíÛáõÝ: ²Ûë ³Ë­ï³­ÝÇ­ß»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ ÑÇ­í³Ý¹Ý ³Ý­Ñ³­å³Õ å»ïù ¿ ¹Ç­ÙÇ µÅßÏÇ: Þ³ï ϳñ¢áñ ¿ ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ Ù³ë­Ý³­·»­ïÇÝ Å³­ Ù³­Ý³­ÏÇÝ ¹Ç­Ù»­ÉÁ, ù³­ÝÇ áñ ëáõñ ó³­í»­ ñÁ ѳ­×³Ë Ùá­Éá­ñ»ó­ÝáõÙ »Ý û° ÑÇ­í³Ý­



ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

¼³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ÃñáÙ­µá­½ÇÝ Å³­Ù³­ ݳ­ÏÇÝ ãÙÇ­ç³Ù­ï»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ ëÏëíáõÙ ¿ ÷ï³Ëï` ·³Ý·­ñ»­Ý³: ²Û¹ ¹»å­ùáõÙ å»ïù ¿ ßï³å ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³­ ïáõ٠ϳï³ñ»É:

¹ÇÝ, û° µÅßÏÇÝ, ¢ ÃñáÙ­µá­½áí ÑÇ­í³Ý­¹Á ѳÛïÝ­íáõÙ ¿, û­ñǭݳÏ, ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ µ³­ ųݭÙáõÝ­ùáõÙ: ê³, ǭѳñ­Ï», ϳ­ñáÕ ¿ áõ­ Ý»­Ý³É µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ѻÝù, ù³­ÝÇ áñ ³Ë­ï³­Ñ³ñ­Ù³Ý ·áñÍÁÝóóÝ Áݭó­ÝáõÙ ¿ ß³ï ³­ñ³·, áõë­ïÇ ³ÛÝ å»ïù ¿ Ï³Ý­Ë»É áñ­ù³Ý Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ ßáõï: ¼³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÃñáÙ­µá½­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ³Ý­å³Û­Ù³Ý Ñ»­ï³­½á­ï»É ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ µ³­ ųݭÙáõÝ­ùáõÙ ¢ ϳ˭í³Í µ³ñ­¹áõÃ­Û³Ý ³ë­ïǭ׳­ÝÇó` ³ÛÝ µ³­ÝÇó, û Ù³ñÙ­ÝÇ áñ ѳï­í³­ÍáõÙ ¿ Ëó³­Ýáõ­ÙÁ, ßï³å íÇ­ñ³­ ѳ­ï»É: - ´áõÅ­Ù³Ý ÇÝã­åÇ­ëDZ Ù»­Ãá¹­Ý»ñ ϳÝ, á­ñá±Ýù­ »ù ѳ­Ù³­ñáõÙ ³­é³­í»É ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­ í»ï:

56

6

- ij­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó µÅßÏáõíÛáõ­ÝÁ Ñëϳ­ Û³­Ï³Ý Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÇ ¿ ѳ­ë»É ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ íÇ­ñ³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý µÝ³­·³­í³­éáõÙ, ÇÝ­ãÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³­ÉÇë ×ß·ñÇï ³Ë­ïá­ñá­ß»É ¢ ϳݭ Ë»É ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý µ³­ó³­ë³­Ï³Ý »É­ùÁ: ¸»­Õ³­·Ç­ïáõíÛáõÝÝ ³Û­ëûñ ³­é³­ç³ñ­ÏáõÙ ¿ ³­Ù»­Ý³­ï³ñ­µ»ñ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»ñ` ѳ­µ»ñ ¢ ùëáõù­Ý»ñ, á­ñáÝù µÅßÏÇ Ýß³­Ý³Ï­Ù³Ùµ ¢ ÑëÏá­Õáõí۳ٵ ÏÇ­ñ³­é»­Éáõ ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳë­Ý»É µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ É³í ³ñ¹­ ÛáõÝù­Ý»­ñÇ: ¶áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ ÏÇ­ñ³­éáõÙ »Ýù ÏáÝ­ ë»ñ­í³­ïÇí (¹»­Õá­ñ³Û­ù³­ÛÇÝ) ¢ û­å»­ñ³­ïÇí (íÇ­ñ³­Ñ³­ï³­Ï³Ý) µáõ­ÅáõÙ: Æ­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ³­Ù»Ý ÇÝ㠳ݭѳ­ï³­Ï³Ý ¿: γ˭í³Í Ù³ñ­ ¹áõ ýÇ­½Çá­É᭷dz­Ï³Ý ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­

ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý ÷áõ­ÉÇó` Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ ½áõï ¹»­Õá­ ñ³Û­ù³­ÛÇÝ Ï³Ù ÙdzÛÝ íÇ­ñ³­Ñ³­ï³­Ï³Ý ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõÝ, ϳ٠¿É »ñ­Ïáõ ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ ѳ­Ù³­ï»Õ: ì»ñ­çÇ­ÝÇë ¹»å­ùáõÙ ³é­Ï³ ¿ å³ï­×³­é³­Ñ»ï¢³Ý­ù³­ÛÇÝ ·áñ­Íá­ÝÁ. íÇ­ ñ³­Ñ³­ïáõí۳ٵ Ù»Ýù ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó Ñ»­ é³ó­ÝáõÙ »Ýù ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ñ»ï¢³Ý­ùÁ, ÇëÏ å³ï­×³­éÁ, áñ ¹»é¢ë­ ³é­Ï³ ¿ ûñ­ ·³­Ýǽ­ÙáõÙ, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ã»­½á­ù³ó­Ý»É ³ñ­¹»Ý ÏáÝ­ë»ñ­í³­ïÇí` ¹»­Õá­ñ³Û­ù³­ÛÇÝ µáõÅ­Ù³Ý »­Õ³­Ý³­Ïáí: ¸ñ³Ýù áã û »ñ­Ïáõ ï³ñ­µ»ñ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»ñ »Ý, ³ÛÉ µáõÅ­Ù³Ý` ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­çáñ­¹áÕ ¢ ÷áËÉ­ñ³ó­ÝáÕ ÷áõ­ É»ñ: ´á­Éáñ ³ÛÝ ½³ñ­Ï»­ñ³Ï­Ý»­ñÇ ïñ³­Ù³­ã³­ ÷»­ñÁ, á­ñáÝù ÃáõÛÉ »Ý ï³­ÉÇë íÇ­ñ³­Ñ³­ï³­ Ï³Ý µáõ­ÅáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É, Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ íÇ­ñ³­Ñ³­ï»É, ÇëÏ ³­é³­í»É Ù³Ýñ ïñ³­Ù³­ã³­÷Ç ½³ñ­Ï»­ñ³Ï­Ý»­ñÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ µáõ­Å»É ÏáÝ­ë»ñ­í³­ïÇí »­Õ³­Ý³­Ïáí: ¼³ñ­Ï»­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ ÃñáÙ­µá­½ÇÝ Å³­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ãÙÇ­ ç³Ù­ï»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ ëÏëíáõÙ ¿ ÷ï³Ëï` ·³Ý·­ñ»­Ý³: ²Û¹ ¹»å­ùáõÙ å»ïù ¿ ßï³å ϳ­ï³­ñ»É ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³­ïáõÙ, á­ñáí­Ñ»ï¢ ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý ³ñ­·³­ëÇù­Ý»­ñÁ Ý»ñÍ­ÍíáõÙ »Ý ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ Ù»ç ¢ ѳݭ ·»ó­Ýáõ٠ٳѭí³Ý: ´³­í³­Ï³Ý µ³ñ¹ ¢ íï³Ý­·³­íáñ »Ý ѳï­Ï³­å»ë ³áñ­ï³­ÛÇ µÇ­ýáõñ­Ï³­óÇáÝ ÃñáÙ­µá½­Ý»­ñÁ, ù³­ÝÇ áñ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ áÕç Ù³ñÙ­ÝÇ Ùáï 80%Çó ³­í»­ÉÇÇÝ ³ñ­¹»Ý ³ñ­ÛáõÝ ãÇ Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­ íáõÙ, ¢ ³­é³­çǭϳ 4-6 Å³Ù­í³ Áݭóó­ùáõÙ ³Ý­Ñ³­å³Õ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõí ÛáõÝ: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÏáÝ­ë»ñ­í³­ïÇí µáõÅ­Ù³­ÝÁ, ³­å³, ϳ˭í³Í ³Ë­ïá­ñá­ßáõ­ ÙÇó, ǭѳñ­Ï» å³ñ­ï³­¹Çñ »Ý ݳ¢ ï»­ÕÇÝ ¢ ·ñ³­·»ï ѳ­Ù³¹ñ­Ù³Ùµ ¹»­Õ³­Ñ³­µ»­ñÇ ¢ ùëáõù­Ý»­ñÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ:


ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

- ä³­ñáÝ Îñ³ë­ÝÇ­Ïáí, ËݹñáõÙ »Ýù å³ñ­½³­µ³­Ý»ù Ù»ñ Áݭûñ­óá­ÕÇ Ñ³­Ù³ñ, û DZÝã ­ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿ ·³Ý·­ñ»­Ý³Ý: - öï³Ë­ïÁ (·³Ý·­ñ»­Ý³) (Ñáõ­Ý³­ñ»Ý - gangraina) ѳ­×³Ë ѳݭ¹Ç­åáÕ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ ¿: ²ÛÝ Ï³­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ÇÝã­ å»ë áñ¢¿ ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳ٵ ï³­é³­åáÕ (³­Ã»­ñáëÏ­É»­ñá½, ¾Ý­¹³ñ­ï»­ñÇï, ÃñáÙ­ µ³Ý­ïÇï, ß³­ù³­ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­µ»ï), ³ÛÝ­å»ë ¿É µá­Éá­ñá­íÇÝ ³­éáÕç Ù³ñ­¹áõ Ùáï (³ÛÝ Ï³­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ÙÇ ù³­ÝÇ Å³Ù­í³ Áݭóó­ùáõÙª ³­Ýáíݻ­ñÇ íݳë­í³Íù­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï): ¶³Ý·ñ»Ý³Ý Ù³ñÙ­ÝÇ áñ¢¿ Ù³­ëÇ Ï³Ù ûñ­·³­ÝÇ Ù»­éáõ­Ï³­óáõÙÝ ¿ ϻݭ ¹³­ÝÇ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ ëÝáõó­Ù³Ý µ³­ó³­Ï³­ ÛáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, á­ñÁ µÝá­ñáß­íáõÙ ¿ Ù³­Ñ³­ó³Í ûñ­·³­ÝÇ Ï³Ù ÑÛáõë­í³Í­ùÇ ·áõÛ­ÝÇ ÷á­÷á­Ëáõí۳ٵ: êá­íá­ñ³­µ³ñ ³ÛÝ Ï³å­ïáõÙ, ³­å³ ë­¢³­ÝáõÙ ¿: - à­ñá±Ýù­ »Ý ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ³­é³­ç³ó­ Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÁ: ¶³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­ ׳é­Ý»­ñÁ ï³ñ­µ»ñ »Ý: ²­é³­í»É ѳ­×³Ë ¹³ ³ñ­Ûáõ­Ý³­Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­Ù³Ý ˳ݭ·³­ ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ»ï¢³Ýù ¿: ¶³Ý·­ñ»­Ý³ ϳ­ ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ݳ¢ áëÏ­ñ»­ñÇ Ùá­ï³­Ï³ ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ñÁ Ù³ñÙ­ÝÇ Í³Ý­ñáõí۳ٵ ×Ýßí»­Éáõó, ÑÛáõÍ­í³Í áõ Ãáõ­É³­ó³Í ÑÇ­ í³Ý¹­Ý»­ñÇ Ùáï` »ñ­Ï³­ñ³ï¢ ³Ý­ß³ñÅ å³é­Ï»­Éáõó (å³é­Ï»­É³­Ëáó): γ­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ݳ¢ ³ñ­Ûáõ­Ý³­Ñá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¹³­¹³­ñ»ó­ÝáÕ É³­ñ³­Ýáí í»ñ­çáõÛ­ÃÁ »ñ­Ï³­ ñ³ï¢ ÓÇ· ϳ­å»­Éáõó: Ü»ñ­ùÇÝ ûñ­·³Ý­ Ý»­ñÇ ·³Ý·­ñ»­Ý³ ϳ­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ×áÕ­í³Í­ùÇ ×ÙÉÙ³Ý ¢ ³­ÕÇù­Ý»­ñÇ á­Éáñ­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï: ´³ñÓñ ϳ٠ó³Íñ ç»ñ­Ù³ë­ ïǭ׳­ÝÁ, ÃÃáõ­Ý»­ñÇ ¢ ÑÇÙ­ù»­ñÇ ³Ý­ÙÇ­ç³­ Ï³Ý ³½­¹»­óáõíÛáõ­ÝÁ ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ñÇ íñ³ ÝáõÛÝ­å»ë ϳ­ñáÕ ¿ ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ³­é³­ ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é ¹³é­Ý³É: àñ­¹³Ý­Ù³Ý »­Éáõ­ÝÇ ¢ É»­Õ³­å³ñ­ÏÇ ·³Ý·­ñ»­Ý³ ϳ­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³­Ýáíݻ­ñÇ Å³­ Ù³­Ý³­Ï³­íáñ ÏÍÏáõÙÇó: ²Û¹­åÇ­ëÇ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï 峭ѳÝç­íáõÙ ¿ ³Ý­Ñ»­ï³Ó­·»­ÉÇ íÇ­ñ³­µáõ­Å³­Ï³Ý ÙÇ­ç³Ù­ ïáõíÛáõÝ: - ¶³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ Ç±Ýã ­ï»­ë³Ï­Ý»ñ »Ý ÉÇ­ ÝáõÙ: - ¶á­ÛáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Ã³ó ¢ ãáñ ·³Ý·­ ñ»­Ý³: âáñ ·³Ý·­ñ»­Ý³Ý ³­é³­í»É ѳ­×³Ë ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ í»ñ­çáõÛíݻ­ñÇ Í³Û­ñ³­ÛÇÝ

§²ñ­Ù»­Ýdz¦ µÅßϳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ íÇ­ñ³­µáõ­ ÅáõÃ­Û³Ý µ³­Å³Ý­ÙáõÝ­ùÇ µÅÇßÏ, üÉ»­µá­Éá·­Ý»­ñÇ ¢ ³Ý­·Çá­Éá·­Ý»­ñÇ Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ³­ëá­ódz­ódz­ÛÇ ³Ý­ ¹³Ù ²­É»ù­ë³Ý¹ñ Îñ³ë­ÝÇ­Ïáí

¶²Ü¶ðºÜ² ÜÛáõ­ÃÁ` »ѭÙǭݳ ²ñ­½áõ­Ù³Ý­Û³­ÝÇ

ѳï­í³Í­Ý»­ñáõÙ ¢ ¹³Ý­¹³Õ ¿ ½³ñ·³ÝáõÙ: ÐÛáõë­í³Íù­Ý»ñÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ãá­ñ³­ ÝáõÙ »Ý ¢ ëï³­ÝáõÙ Ùáõ· ¹³ñã­Ý³­·áõÛÝ Ï³Ù ë¢-ϳå­ï³­íáõÝ »­ñ³Ý·: ´³­ñ»Ý­ å³ëï Áݭóó­ùÇ ¹»å­ùáõÙ Ù»­éáõ­Ï³­óáÕ ¢ ³­éáÕç ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ñÇ ÙÇç¢ ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ ó³Û­ïáõÝ ë³Ñ­Ù³Ý (¹»­Ù³ñ­Ï³­óÇáÝ ·ÇÍ), ¢ Ù»­éáõ­Ï³­ó³Í ÑÛáõë­í³ÍùÝ ³Ý­ç³ï­íáõÙ ¿: âáñ ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ Å³­Ù³­Ý³Ï Ãáõ­Ý³­íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Ý»ñÍ­Íáõ­ÙÁ ãÝãÇÝ ¿, ¢ ÑÇ­í³Ý­ ¹Ç Áݹ­Ñ³­Ýáõñ íǭ׳­ÏÁ ùÇã ¿ ïáõ­ÅáõÙ: àñ­å»ë ϳ­ÝáÝ, ³Ë­ï³­Ñ³ñ­í³Í ÑÛáõë­ í³Íù­Ý»­ñÇ í³­ñ³­Ïáõ­ÙÁ µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿, á­ñÁ å³Û­Ù³­Ý³­íá­ñáõÙ ¿ ãáñ ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ

³­é³­í»É µ³­ñ»Ý­å³ëï ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý ÁÝ­ óó­ùÁ: âáñ ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ Ý³Ë­Ý³­Ï³Ý ÷áõ­É»­ñáõÙ ÑÇ­·Ç»­Ý³­ÛÇ ¢ ³Ý­Ý»­ËáõÃ­Û³Ý Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÁ ãå³Ñ­å³­Ý»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ ³ÛÝ Ï³­ñáÕ ¿ í»­ñ³Í­í»É ó­óÇ: Â³ó ·³Ý·­ñ»­Ý³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³­é³­í»É ³·­ñ»­ëÇí ïÇåÝ ¿, á­ñÇ ¹»åùáõÙ Ù»­éáõ­Ï³­óáõ­ÙÁ ï»­ÕÇ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ ³Ë­ï³­ ѳñ­í³Í ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ñÇ í³­ñ³Ï­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï: Ü»ñ­ùÇÝ ûñ­·³Ý­Ý»­ñáõÙ ³ñ­Ûáõ­ ݳ­Ù³­ï³­Ï³­ñ³­ñáõ­ÙÁ ˳ݭ·³ñ­í»­ÉÇë, áñ­å»ë ϳ­ÝáÝ, ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ Ã³ó ·³Ý·­ ñ»­Ý³: ²Ë­ï³­Ñ³ñ­í³Í ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ñÇó Ý»­Ëáõ­Ù³­ÛÇÝ ÃáõÛ­Ý»­ñÇ Ý»ñÍ­Íáõ­ÙÁ ¢ ï³­

6

57


ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ µ³­ í³­Ï³­ÝÇÝ ß³ï³­ó»É ¿ ·³Ý·­ñ»­Ý³­Ûáí ï³­é³­ åáÕ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ: ²Û¹ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­ Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÃÙñ³­ÙáÉ­Ý»ñ »Ý, á­ñáÝù ÇÝù­Ýáõ­ñáõÛÝ, ѳ­Ï³­ÑÇ­ ·Ç»­ÝÇÏ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõ٠ϳ­ï³­ñáõÙ »Ý Ùϳ­Ý³­ ÛÇÝ Ï³Ù Ý»­ñ»­ñ³­Ï³­ ÛÇÝ Ý»­ñ³ñ­ÏáõÙ­Ý»ñ, á­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ µ³­é³­óÇá­ ñ»Ý ÙÇ ù³­ÝÇ ñá­å»­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ½³ñ­Ï»­ñ³­ÏÇ å³­ïÁ »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ ¿ Ù»­éáõ­Ï³ó­Ù³Ý, ¢ ëÏëáõÙ ¿ ½³ñ­·³­Ý³É í»ñ­çáõÛ­ÃÇ ·³Ý·­ñ»­Ý³: ñ³­ÍáõÙÝ ³Ù­µáÕç ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ å³Û­Ù³­ ݳ­íá­ñáõÙ »Ý Ã³ó ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ³­é³­í»É ͳÝñ ¢ åñá·­ñ»­ëÇí ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý Áݭóó­ ùÁ: س߭ÏÁ ͳÍÏ­íáõÙ ¿ åÕïáñ, ïÑ³× Ñá­ïáí Ñ»­Õáõ­Ïáí Éóí³Í µßï»­ñáí: Ø»­éáõ­ ϳ­ó³Í ¢ ³­éáÕç­ ÑÛáõë­í³Íù­Ý»­ñÇ ÙÇç¢ ËÇëï ë³Ñ­Ù³­Ý³­½³­ïáõÙ ãÇ Ýϳï­íáõÙ, ¢ ·³Ý·­ñ»­Ý³Ý ³­ñ³· ³­é³­ç³­¹Ç­ÙáõÙ ¿: ¶³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ³Ûë Ó­¢Ç ų­Ù³­Ý³Ï ¹Çï­ íáõÙ ¿ ç»ñ­Ù³ë­ïǭ׳­ÝÇ µ³ñÓ­ñ³­óáõÙ ¢ óÝóáÕ ¹áÕ, ³­ÕÇ­Ý»­ñÇ ýáõÝÏ­ódz­ÛÇ Ë³Ý­ ·³­ñáõÙ, í³­ï³­ÝáõÙ ¿ ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ, Çç­ÝáõÙ ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ×Ýßáõ­ÙÁ, ѳ­×³­Ë³­ÝáõÙ ¢ Ãáõ­É³­ÝáõÙ ¿ ³­Ýá­Ã³­½³ñ­ÏÁ, É»­½áõÝ ãá­ ñ³­ÝáõÙ ¿, Ýϳï­íáõÙ ¿ Ãáñ­ßá­Ù³­ÍáõíÛáõÝ: ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ ëå³é­Ý³­ÉÇù ¿ ÑÇ­í³Ý­¹Ç Ï۳ݭ ùÇ Ñ³­Ù³ñ: ´ÅßÏÇ ³­é³ç­Ý³­ÛÇÝ ËݹÇñÝ ¿ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ³­ñ³· Ù»­ éáõ­Ï³­ó³Í ÑÛáõë­í³Íù­Ý»ñÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇó Ñ»­é³ó­Ý»É` ÑÇ­í³Ý­¹Ç Ï۳ݭùÁ ÷ñÏ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ³Ýó­Ï³ó­Ý»É ÇÝ­ï»Ý­ ëÇí ¹»­Õá­ñ³Û­ù³­ÛÇÝ µáõ­ÅáõÙ` ÑÇ­í³Ý­¹ÇÝ ÇÝ­ïáù­ëǭϳ­ódz­ÛÇó (Ý»ñùÇÝ Ãáõ­Ý³­íá­ñáõ­ ÙÇó) ¹áõñë µ»­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ¶³­½³­ÛÇÝ ·³Ý·­ñ»­Ý³Ý ¢ë ­ß³ï íï³Ý­ ·³­íáñ ¢ ³­ñ³· ³­é³­ç³­¹Ç­ÙáÕ ï»­ë³Ï ¿: ²ÛÝ ïÇ­åÇÏ ³ÝÃíí³Í­Ý³­ÛÇÝ (³­Ý³¿­ñáµ) ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ ½³ñ­·³­óáÕ í³­ñ³Ï ¿: ²Ûë

58

6

¹»å­ùáõÙ ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³ï­Ù³Ý á­ñá­ßáõ­ÙÁ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ¿ ¢ å»ïù ¿ ϳ­ï³­ñ»É áñ­ ù³Ý Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ ³­ñ³·` ÑÇ­í³Ý­¹Ç Ï۳ݭ ùÁ ÷ñÏ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: -Þ³­ï»­ñÇÝ ¿ Ñáõ­½áõÙ ³ÛÝ Ñ³ñ­óÁ, û ³ñ¹­Ûáù ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ µáõÅ­Ù³Ý ÙÇ³Ï ÙÇ­ çá­óÁ íÇ­ñ³­Ñ³­ï³­Ï³Ý ¹³­Ý³ÏÝ­¿: -¶³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇ ó³Ý­Ï³­ó³Í Ó¢ µáõÅ­ íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­óáõÙ: º­Ã» ϳ §·³Ý·­ñ»­Ý³¦ ï»ñ­ÙÇ­ÝÁ, ³­å³ ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³­ïáõÙÝ ³Ý­Ëáõ­ë³­÷»­ÉÇ ¿: àõÕ­ Õ³­ÏÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ áñ­ù³Ý Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ í³Õ ÷áõ­Éáõ٠ϳ­ï³­ñ»É ³Û¹ íÇ­ñ³­Ñ³­ ï³­Ï³Ý ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõ­ÝÁ: ä³ñ­½³­å»ë ³Ý­Ñ³­ïÇ Ñ³­Ù³ñ ýÇ­½Ç­Ï³­å»ë ¢ Ñá­·»­µ³­ Ýá­ñ»Ý ¹Åí³ñ ¿ ѳßï­í»É áñ¢¿ í»ñ­çáõÛ­ÃÇ Ïáñë­ïÇ Ñ»ï: ²Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ï³Ý­Ë³ñ­·»­Éáõ­ÙÁ »Ý­Ã³¹­ñáõÙ ¿ ·³Ý·­ñ»­Ý³­Ûáí µ³ñ­¹³­óáÕ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¢ ³Ë­ï³­µ³­Ý³­Ï³Ý íǭ׳ϭݻ­ñÇ Å³­Ù³­Ý³­ÏÇÝ µáõ­ÅáõÙ: ²­é³­ çÇÝ û·­ÝáõíÛáõÝ óáõ­ó³­µ»­ñ»­ÉÇë ϳñ¢áñ ¿ Ëëïá­ñ»Ý å³Ñ­å³­Ý»É ³ñ­Ûáõ­Ý³­Ñá­ëáõíÛáõ­ ÝÁ ¹³­¹³­ñ»ó­ÝáÕ É³­ñ³­ÝÇ ÏÇ­ñ³é­Ù³Ý ϳ­ ÝáÝ­Ý»­ñÁ, ¢ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë å³Ñ­å³­Ý»É ÑÇ­·Ç»­Ý³­ÛÇ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÁ: - г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ÇÝã­åÇ­ëDZݭ¿ å³ï­Ï»­ ñÁ. ß³±ï­ »Ý ³ñ¹­Ûáù ·³Ý·­ñ»­Ý³­Ûáí ï³­ é³­åáÕ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÁ: - ä»ïù ¿ Ýß»Ù, áñ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ·³Ý·­ñ»­Ý³­Ûáí ï³­é³­åáÕ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ ³­×»É ¿: ê³ å³Û­Ù³­Ý³­ íáñ­í³Í ¿ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇ` ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­ó³­ ÛÇÝ µáõ­Åû·­ÝáõÃ­Û³Ý áõß ¹Ç­Ù»­Éáí: - Ò»ñ Ëáñ­Ñáõñ­¹Á Ù»ñ Áݭûñ­óá­ÕÇÝ: - º­Õ»ù ³­éáÕç: ØÇ Ëáõ­ë³­÷»ù ¹Ç­Ù»É µÅßÏÇ û·­Ýáõí۳­ÝÁ, »­Ã» ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ò»ñ ϳñ­ÍÇ­ùáí §¹»é µÅßÏÇÝ ¹Ç­Ù»­Éáõ ų­Ù³­ ݳ­ÏÁ 㿦:

ê³ ·Ç­ï³­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ùá­ï»­ óáõÙÝ ¿ñ ·³Ý·­ñ»­Ý³ Ïáã­íáÕ ÑÇ­í³Ý­¹áõí Û³­ÝÁ, ÙÇÝã­¹»é Åá­Õáíñ­¹Ç ßñç³­ÝáõÙ Ï³Ý ï³­ñ³Í­í³Í Ñݳ­·áõÛÝ ¹»­Õ³­ïáÙ­ë»ñ, á­ñáÝù ϳñ­Í»ù û ûâ³ó­ÝáõÙ »Ý ÑÇ­ í³Ý­¹Ç íǭ׳­ÏÁ. ²­Ñ³ ¹ñ³Ý­óÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ. ì»ñó­Ý»É óñÙ ë¢ Ñ³ó áõ »ñ­Ï³ñ ͳ­Ù»É ³­ÕÇ Ñ»ï Ùdz­ëÇÝ: л­ïá ³Ë­ï³­ ѳñ­í³Í Ù³­ëÇÝ ³Û¹ ͳ­Ù³Í ѳ­óáí ÏáÙå­ñ»ë ¹Ý»É áõ ϳ­å»É óݭ½Ç­ýáí: ê³ ß³ï ѳÛï­ÝÇ ÙÇ­çáó ¿: ²ÛÝ Ñ»­ï³ùñù­ñ»É ¿ ÝáõÛ­ÝÇëÏ µÅÇßÏ­Ý»­ñÇÝ: ä³ñ½­íáõÙ ¿ª ³Ûë åñá­ó»­ëáõÙ Ù³ñ­¹áõ Ãáõ­ùÁ Ù»Í ¹»ñ áõ­ÝÇ` ÷á­Ë³Ý­ó»­Éáí ëï³ó­í³Í ½³Ý·­í³­ÍÇÝ á­ñá­ß³­ÏÇ µáõ­Å³­Ï³Ý ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ì»ñó­Ý»É 250·. Ëá­½Ç ï³ù ׳ñå, µ³Ûó áã ³­Õáí, 2·. ëïñ»å­ïá­ÙÇ­óÇ­ÝÇ ëáõÉ­ ý³ï, 9·. ëïñ»å­ïá­óÇï, 2 ׳­ßÇ ·¹³É µá­ñ³Ã­Ãáõ, 1 û­ÛÇ ·¹³É ë³­ÉÇ­óǭɳíÃáõ: ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ ˳é­Ý»É áõ ÉóÝ»É ï³­ñ³­ÛÇ Ù»ç: ²ÛÝ ùë»É óݭ½Ç­ýÇ ÷áùñ Ïïá­ñÇ íñ³ áõ ³­é³­íáï­Û³Ý ¢ »­ñ»­Ïá­Û³Ý ¹Ý»É ³Ë­ï³­ ѳñ­í³Í Ù³­ëÇÝ: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ µÅßϳ­ Ï³Ý ÙÇ­çá­ó³­éáõ­ÙÇó Ñ»­ïá ÑÇ­í³Ý¹ Ù³­ ëÁ Éí³­Ý³É å»­ñ»­ÏÇ­ëáí: ä³ï­ñ³ëï­í³Í ùëáõ­ùÁ å³­Ñ»É ë³­éÁ ¢ Ùáõà ﻭÕáõÙ: γñ­ÙÇñ ϳ­íÁ ¢ë­ û·­ÝáõÙ ¿ ·³Ý·­ ñ»­Ý³­ÛÇÝ: ä»ïù ¿ í»ñó­Ý»É ϳñ­ÙÇñ ãáñ ϳí, ÝáõÛÝ ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ Ùë³­Õ³­óáí ³Ýó­Ï³ó­ñ³Í ëáË áõ 9 ïá­Ïá­ë³­Ýáó ù³­ ó³Ë: ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ ËÙá­ñÇ ÝÙ³Ý Ë³é­Ý»­ Éáõó Ñ»­ïá å»ïù ¿ ëï³ó­íÇ áã ß³ï ËÇï ½³Ý·­í³Í: êï³ó­í³­ÍÁ ¹Ý»É ³Ë­ï³­ ѳñ­í³Í Ù³­ëÇÝ, Í³Í­Ï»É åá­ÉÇ¿­ÃÇ­É»­Ý³­ ÛÇÝ Ã³­Õ³Ý­Ãáí áõ ï³ù ÷³­Ã³­Ã»É: ²Ûë ËÙá­ñ³Ý­Ù³Ý ½³Ý·­í³­ÍÁ ßáõï ¿ ãá­ñ³­ ÝáõÙ, ¹ñ³ ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ÏáÙå­ ñ»­ëÁ ѳ­×³­Ë³­ÏÇ ÷á­Ë»É: ²­ëáõÙ »Ý` ³Ûë ÏáÙå­ñ»­ëÇ ÙÇ­çá­óáí Ù³ñ­¹ÇÏ ÷ñÏíáõÙ »Ý ³Ý­¹³­Ù³­Ñ³­ïáõ­ÙÇó: ì»ñ­çáõÛíݻ­ñÇ ·³Ý·­ñ»­Ý³­ÛÇÝ û·­ ÝáõÙ ¿ ù»­ñ³Í ëËïá­ñáí ÏáÙå­ñ»­ëÁ: êÇ­ñ»­ÉÇ' Áݭûñ­óáÕ, û¢ ³Ûë ¹»­Õ³­ ïáÙ­ë»­ñÁ ݳ­ËÁÝï­ñ»­ÉÇ »Ý íÇ­ñ³­µáõ­Å³­ Ï³Ý ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõ­ÝÇó, 볭ϳÛÝ Å³­Ù³­ ݳ­ÏÇÝ µÅßÏÇÝ ¹Ç­Ù»ÉÝ ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõí Û³Ý å³­ñ³­·³­ÛáõÙ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý Ï³ñ¢áñ ËݹÇñ ¿: ØÇ Ñ³­å³­Õ»ù ¢ ÙÇ Ëó­Ý»ù ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ëá­ñ³ó­Ù³Ý ѳ­í³­Ý³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ:



Ñîâåòû ïñèõîëîãà

Ïñè­õî­ëî­ãè âûÿñ­íè­ëè, ÷òî âñå ëþ­äè äå­ëÿò­ñÿ íà òðè îï­ðå­äå­ ëåí­íûõ òè­ïà. Îíè ðàç­äå­ëÿþò­ ñÿ ìåæ­äó ñî­áîé ïî ìè­ðîî­ùó­ ùå­íèþ: 1. âè­çóàëü­íûé – ñ îïî­ðîé íà çðå­íèå, 2. àó­äèàëü­íûé – ñ îïî­ðîé íà ñëóõ, 3. êè­íåñòå­òè­÷åñ­êèé – ñ îïî­ ðîé íà îùó­ùå­íèÿ (çà­ïàõ, âêóñ, îñÿ­çà­íèå).

Íà­øè ìè­ðîî­ùó­ùå­íèÿ Òåêñò: Êíàðèíå Ñàðêèñÿí

Íåñ­ìîò­ðÿ íà òî, ÷òî êà­íà­ëîâ êàê áû òîëü­êî òðè, âíóò­ðè ñå­áÿ ÷å­ëî­âåê âîñï­ ðîèç­âî­äèò è îá­ðà­áà­òû­âàåò îïûò 4-ìÿ ñïî­ ñî­áà­ìè. Äî­áàâ­ëÿåò­ñÿ âíóò­ðåí­íèé äèà­ëîã èëè äè­ãè­òàëü­íûé êà­íàë, êî­òî­ðûé ðà­áî­ òàåò ñî ñëî­âà­ìè è ÷èñ­ëà­ìè. Íî ïðè ýòîì íà­äî ïîì­íèòü, ÷òî, âîîá­ ùå ãî­âî­ðÿ, äå­ëå­íèå ïî òè­ïàì âåñü­ìà óñ­ ëîâ­íî, è õî­òÿ äåéñò­âè­òåëü­íî ñó­ùåñò­âóþò ëþ­äè, ïîëü­çóþ­ùèå­ñÿ ïðàê­òè­÷åñ­êè îä­íèì êà­íà­ëîì, íî èõ äîñòà­òî÷­íî ìà­ëî. Áîëü­ øèíñò­âî æå äîñòà­òî÷­íî ýô­ôåê­òèâ­íî ïîëü­çóþò­ñÿ íåñ­êîëü­êè­ìè, ïðîñòî îäèí îíè ïðåä­ïî­÷è­òàþò áîëü­øå. Âîò îá ýòîì êà­íà­ëå ïðåä­ïî÷­òå­íèÿ è èäåò ðå÷ü.  ÷åì æå îò­ëè­÷èÿ âè­çóà­ëîâ, àó­äèà­ëîâ, êè­íåñòå­ òè­êîâ è äè­ãè­òà­ëîâ äðóã îò äðó­ãà? Îò­ëè­÷èÿ áó­äóò êà­ñàòü­ñÿ î÷åíü ìíî­ãèõ âå­ùåé, íàï­ ðè­ìåð, ñïî­ñî­áîâ ïî­âå­äå­íèÿ è îáó­÷å­íèÿ, îð­ãà­íè­çà­öèè ìûø­ëå­íèÿ è ïà­ìÿ­òè. Êè­íåñòå­òèê æè­âåò îùó­ùå­íèÿ­ìè è ÷óâñò­âà­ìè. Îùó­ùå­íèÿ­ìè êàê ôè­çè­÷åñ­êè­ ìè - åìó íðà­âÿò­ñÿ ïðè­êîñ­íî­âå­íèÿ, ëàñ­êè, áàð­õàò è ëåä, øåëê è ìåõ, - òàê è ýìî­öèî­ íàëü­íû­ìè - ñòðàñòüþ è ëþ­áîâüþ, ñêàí­äà­

60

6

ëà­ìè è ïðè­ìè­ðå­íèÿ­ìè. Êè­íåñòå­òèê çà­ïî­ ìè­íàåò âñå òå­ëîì, ìûø­öà­ìè - ó òå­ëà åñòü ñâîÿ ïà­ìÿòü. Äëÿ òî­ãî, ÷òî­áû çà­ïîì­íèòü íî­ìåð òå­ëå­ôî­íà, êè­íåñòå­òèê äîë­æåí íà­ïè­ñàòü åãî ñîáñò­âåí­íî­ðó÷­íî, àó­äèàë - ïðîèç­íåñòè, âè­çóà­ëó æå äîñòà­òî÷­íî çà­ ïîì­íèòü, êàê îí âûã­ëÿ­äèò. Âè­çóàë - ëþ­áèò èí­ôîð­ìà­öèþ â âè­äå ãðà­ôè­êîâ, òàá­ëèö, ôèëü­ìîâ, åìó íóæ­íî íà ÷òî-òî ñìîò­ðåòü. Ïðè ýòîì îí ñïî­ñî­ áåí “âè­äåòü âåñü ëèñò”. Ïðî ìóæ­÷èí ãî­âî­ ðÿò, ÷òî îíè ëþ­áÿò ãëà­çà­ìè, íå çðÿ - âåäü èìåí­íî ñðå­äè ïðåäñòà­âè­òå­ëåé ñèëü­íî­ãî ïî­ëà áîëü­øå âñå­ãî âè­çóà­ëîâ. Ðàñ­ïîç­íàòü èõ ìîæ­íî îïÿòü æå ïî ðå­÷è è ñëî­âàì. Âè­ çóà­ëû ÷àñòî óïîò­ðåá­ëÿþò ñëî­âà «âè­äåë», «ñìîò­ðè!». Àó­äèà­ëó îáû÷­íî íà­äî âñå ýòî ïðî­ãî­âî­ðèòü âíóò­ðè ñå­áÿ. Êè­íåñòå­òè­êó íóæ­íî ùó­ïàòü, äå­ëàòü, äâè­ãàòü­ñÿ. Âè­çóàë æå ñêî­ðåå ïîï­ðî­ñèò ïî­êà­çàòü, êàê ýòî äå­ëàåò­ñÿ, àó­äèàë ðàññ­êà­çàòü ïîä­ðîá­íåå. Íàï­ðè­ìåð, âè­çóà­ëó ëó÷­øå äà­ðèòü óê­ ðà­øå­íèÿ, ïðåä­ìå­òû èí­òåðüå­ðà, êè­íåñòå­ òè­êó íåîá­õî­äèì òà­êîé ïî­äà­ðîê, êî­òî­ðûé

áó­äåò äà­âàòü åìó ïðèÿò­íûå îùó­ùå­íèÿ. Ïðèÿò­íûå íà îùóïü âå­ùè­öû èç ñòåê­ëà: ãëàä­êèå è ïðîõ­ëàä­íûå, ìÿã­êèå çà­òåé­ëè­ âûå ïî­äóø­êè ðó÷­íîé âû­øèâ­êè – óþò­íûå è òà­êèå äî­ìàø­íèå, ìÿã­êèå èã­ðóø­êè, ïó­ øèñòûé ñâè­òåð – ìÿã­êèé è óäîá­íûé. Àó­äèà­ëó æå­ëà­òåëü­íî ïî­äà­ðèòü òî, ÷òî îí ñ íàñ­ëàæ­äå­íèåì áó­äåò ñëó­øàòü: äèñê ñ åãî ëþ­áè­ìîé ãðóï­ïîé èëè âà­øèì ïðèç­íà­íèåì â ëþá­âè, òîëü­êî íå ìî­íî­ òîí­íûì, à âû­ðà­çè­òåëü­íûì ãî­ëî­ñîì, âû­ äå­ëÿÿ âàæ­íûå ìî­ìåí­òû èí­òî­íà­öèåé. Î÷åíü ïî­äîé­äóò âå­ùè­öû, î êî­òî­ðûõ ìîæ­íî äîë­ãî ðàññ­êà­çû­âàòü, è õâà­ëèòü­ ñÿ. Íàï­ðè­ìåð, åñ­ëè ýòî áó­äåò âå­ùè­öà èç ñå­ðèè èñ­êóññò­âà, íàï­ðè­ìåð, êàð­òè­íà, òî îíà íåï­ðå­ìåí­íî äîëæ­íà áûòü ñî «ñóäü­ áîé». Ëè­áî îíà îò èç­âåñò­íî­ãî õó­äîæ­íè­ êà, ëè­áî åå ïî­õè­ùà­ëè, à êàê, ýòî óæå âà­øà ôàí­òà­çèÿ! Ñðå­äè ìóæ­÷èí ìíî­ãî àó­äèà­ëîâ.

Êà­êèì îá­ðà­çîì ó÷à­ùèé­ñÿ âîñï­ðè­íè­ìàåò èí­ôîð­ìà­öèþ? Øêîëü­íîå îáó­÷å­íèå äëÿ ðå­áåí­êà - ýòî, â îñ­íîâ­íîì, ïðî­öåññ âîñï­ðèÿ­òèÿ è óñ­âîå­ íèÿ ïðåä­ëî­æåí­íîé èí­ôîð­ìà­öèè. Íà óðî­êå ó÷è­òåëü ìî­æåò ïðåäñòàâ­ ëÿòü èí­ôîð­ìà­öèþ äå­òÿì, èñ­ïîëü­çóÿ âñå êà­íà­ëû âîñï­ðèÿ­òèÿ: è çðå­íèå, è ñëóõ, è êè­íåñòå­òè­÷åñ­êèé êà­íàë. Òîã­äà ó êàæ­ äî­ãî èç íèõ åñòü øàíñ óñ­âîèòü õî­òÿ áû ÷àñòü ýòèõ ñîîá­ùå­íèé. Îáû÷­íî òàê è ïðîèñ­õî­äèò. Ýòîò øàíñ çíà­÷è­òåëü­íî ïî­


Ñîâåòû ïñèõîëîãà

âû­øàåò­ñÿ, åñ­ëè, ê ïðè­ìå­ðó, è ó÷è­òåëü è ó÷å­íèê - âè­çóà­ëû (èëè àó­äèà­ëû). Êè­íåñòå­ òè­êîâ, ê ñî­æà­ëå­íèþ, ñðå­äè ïå­äà­ãî­ãîâ âîîá­ùå íåì­íî­ãî, à â ñðåä­íèõ è ñòàð­øèõ êëàñ­ñàõ èõ ïðàê­òè­÷åñ­êè íåò (åñ­ëè íå ñ÷è­ òàòü ó÷è­òå­ëåé ôèç­êóëü­òó­ðû è òðó­äà). Îò òî­ãî, êà­êîé êà­íàë ó ðå­áåí­êà âå­ äó­ùèé, çà­âè­ñèò îñ­âîå­íèå ìíî­ãèõ âàæ­íûõ íà­âû­êîâ. Íàï­ðè­ìåð, ÷òå­íèÿ èëè ïèñü­ìà. Îñî­áåí­íîñòè óìñò­âåí­íîé ðà­áî­òû ñó­ùåñò­âåí­íî îò­ëè­÷àþò­ñÿ (íàï­ðè­ìåð, óðî­ âåíü îòâ­ëå­êàå­ìîñòè, îñî­áåí­íîñòè çà­ïî­ ìè­íà­íèÿ è äð.). Åñ­ëè ðî­äè­òå­ëè è ó÷è­òåëü çíàþò, ê êà­êîé êà­òå­ãî­ðèè îò­íî­ñèò­ñÿ èõ ó÷å­íèê, èì ëåã­÷å ñòðîèòü ñ íèì îò­íî­øå­íèÿ. Ìíî­ãîå ñòà­íî­âèò­ñÿ ïî­íÿò­íûì: ïî­÷å­ìó âîç­íè­êàþò ïðîá­ëå­ìû ñ äèñ­öèï­ëè­íîé, ïî­÷å­ìó ìû “ãî­ âî­ðèì íà ðàç­íîì ÿçû­êå”, êàê ïðà­âèëü­íî ïîîù­ðÿòü ðå­áåí­êà èëè äå­ëàòü åìó çà­ìå­ ÷à­íèÿ è ò. ä. Òå­ïåðü î òîì, êàê ìû ìî­æåì ðàñ­ïîç­ íàòü ó ÷å­ëî­âå­êà âå­äó­ùèé êà­íàë âîñï­ðèÿ­ òèÿ è ïå­ðå­ðà­áîò­êè èí­ôîð­ìà­öèè. Åñ­ëè ðå­áå­íîê ó÷èò­ñÿ â íà­÷àëü­íîé øêî­ëå èëè â ñðåä­íèõ êëàñ­ñàõ, âû­âî­äû äå­ëàþò­ñÿ â îñ­ íîâ­íîì ïî íàá­ëþ­äå­íèÿì.

Íà ÷òî îáÿ­çà­òåëü­íî îá­ðà­ùàþò âíè­ìà­íèå?

ïîì­íèò òî, ÷òî âè­äåë, çà­ïî­ìè­íàåò êàð­òè­ íà­ìè. Àó­äèàë - òî, ÷òî îá­ñóæ­äàë; çà­ïî­ìè­ íàåò ñëó­øàÿ. Êè­íåñòå­òèê ïîì­íèò îá­ùåå âïå­÷àò­ëå­íèå. Çà­ïî­ìè­íàåò äâè­ãàÿñü. Åñòü åùå òà­êèå õà­ðàê­òå­ðèñòè­êè, êàê ïðåä­ïî­÷è­òàå­ìàÿ ïî­çà, òå­ëîä­âè­æå­íèÿ, òåìáð ãî­ëî­ñà, òåìï ðå­÷è. Îä­íà­êî ñó­ùåñò­ âóþ­ùèå ïî ýòèì ïóíê­òàì ìíå­íèÿ ïî­êà äîñòà­òî÷­íî ïðî­òè­âî­ðå­÷è­âûå. Âè­çóàë: ïîñ­ëóø­íî îòê­ðîåò äíåâ­íèê è çà­ïè­øåò, âåð­íåå, ïå­ðå­ïè­øåò ñ äîñ­êè òî, ÷òî çà­äà­íî íà äîì. Àó­äèàë: åñ­ëè çà­õî­÷åò çà­ïè­ñàòü äî­ ìàø­íåå çà­äà­íèå â øêî­ëå, òî, ñêî­ðåå âñå­ ãî, ïå­ðåñï­ðî­ñèò ó ñî­ñå­äà ïî ïàð­òå, ÷òî çà­äà­íî. Ñî ñëó­õà çà­ïè­øåò ýòó èí­ôîð­ìà­ öèþ ñå­áå â äíåâ­íèê. Êè­íåñòå­òèê: ÷à­ùå âñå­ãî äîë­ãî ðîåò­ ñÿ ó ñå­áÿ â ïîðò­ôå­ëå, äîñòàåò îò­òó­äà ó÷åá­íè­êè, íà­õî­äèò íóæ­íûå ñòðà­íè­ öû è ïðÿ­ìî â ó÷åá­íè­êàõ îá­âî­äèò íî­ìå­ðà íóæ­íûõ çà­äà÷. Ðà­çó­ìååò­ñÿ, î÷åíü âàæ­íî îá­ùàòü­ñÿ ñ ðå­áåí­êîì íà “åãî ÿçû­êå”: ñ âè­çóà­ëîì èñ­ïîëü­çóÿ ñëî­âà, îïè­ñû­ âàþ­ùèå öâåò, ðàç­ìåð, ôîð­ìó, ìåñòî­ïî­ëî­ æå­íèå. ñ àó­äèà­ëîì èñ­ïîëü­çóÿ âà­ðèà­öèè ãî­ ëî­ñà (ãðîì­êîñòü, ïàó­çû, âû­ñî­òó), îò­ðà­æàÿ

òå­ëîì ðèòì ðå­÷è (îñî­áåí­íî ãî­ëî­âîé) ñî ñêî­ðîñòüþ, õà­ðàê­òåð­íîé äëÿ ýòî­ãî òè­ïà âîñï­ðèÿ­òèÿ; ñ êè­íåñòå­òè­êîì èñ­ïîëü­çóÿ æåñòû, ïðè­êîñ­íî­âå­íèÿ è òè­ïè÷­íóþ äëÿ íèõ ìåä­ ëåí­íóþ ñêî­ðîñòü ìûñ­ëè­òåëü­íûõ ïðî­öåñ­ ñîâ. Äà è çà­ìå­÷à­íèå ðå­áåí­êó ïðîèç­âå­äåò íóæ­íûé ýô­ôåêò, åñ­ëè áó­äåò ñäå­ëà­íî “íà åãî ÿçû­êå”: âè­çóà­ëó ðàç­ðå­øèòü èìåòü ïîä ðó­êîé ëèñòîê, íà êî­òî­ðîì îí â ïðî­öåñ­ñå îñ­ìûñ­ ëå­íèÿ è çà­ïî­ìè­íà­íèÿ ìà­òå­ðèà­ëà ìî­æåò ÷åð­òèòü, øòðè­õî­âàòü, ðè­ñî­âàòü è ò.ä.; â è ­ çóà­ëó ëó÷­øå ïî­êà­÷àòü ãî­ëî­âîé, ïîã­ðî­çèòü ïàëü­öåì; àó­äèà­ëó - ñêà­çàòü øå­ïî­òîì “ø-ø-ø”; êè­íåñòå­òè­êó - ïî­ëî­æèòü ðó­êó íà ïëå­ ÷î, ïîõ­ëî­ïàòü ïî íå­ìó. Ðà­çó­ìååò­ñÿ, ëþ­áîé ÷å­ëî­âåê â ñâîåé æèç­íè, è ðå­áå­íîê â òîì ÷èñ­ëå, èñ­ïîëü­ çóåò ñà­ìûå ðàç­íûå êà­íà­ëû âîñï­ðèÿ­òèÿ. Îí ìî­æåò áûòü ïî ñâîåé ïðè­ðî­äå âè­çóà­ ëîì, è ýòî íå çíà­÷èò, ÷òî äðó­ãèå îð­ãà­íû ÷óâñòâ ó íå­ãî ïðàê­òè­÷åñ­êè íå ðà­áî­òàþò. Èõ ìîæ­íî è íóæ­íî ðàç­âè­âàòü. ×åì áîëü­ øå êà­íà­ëîâ îòê­ðû­òî äëÿ âîñï­ðèÿ­òèÿ èí­ ôîð­ìà­öèè, òåì ýô­ôåê­òèâ­íåå èäåò ïðî­ öåññ îáó­÷å­íèÿ.

Ñëî­âàðü îá­ùå­íèÿ. Âè­çóàë â ñâîåé ðå­÷è óïîò­ðåá­ëÿåò ñó­ùåñò­âè­òåëü­íûå, ãëà­ ãî­ëû, ïðè­ëà­ãà­òåëü­íûå, ñâÿ­çàí­íûå â îñ­ íîâ­íîì ñî çðå­íèåì (ñìîò­ðåòü, íàá­ëþ­äàòü, êàð­òè­íà, íà ïåð­âûé âçãëÿä, ïðîç­ðà÷­íûé, ÿð­êèé, êðà­ñî÷­íûé, êàê âè­äè­òå è ò.ä.). Äëÿ àó­äèà­ëà õà­ðàê­òåð­íî óïîò­ðåá­ëå­íèå ñëîâ, ñâÿ­çàí­íûõ ñî ñëó­õî­âûì âîñï­ðèÿ­òèåì (ãî­ëîñ, ïîñ­ëó­øàé­òå, îá­ñóæ­äàòü, ìîë­÷à­ ëè­âûé, òè­øè­íà, ãðîì­êèé, áëà­ãîç­âó÷­íûé è ò. ä.). Ñëî­âàðü êè­íåñòå­òè­êà â îñ­íîâ­íîì âêëþ­÷àåò ñëî­âà, îïè­ñû­âàþ­ùèå ÷óâñò­âà èëè äâè­æå­íèÿ (ñõâà­òû­âàòü, ìÿã­êèé, òåï­ ëûé, ïðè­êîñ­íî­âå­íèå, ãèá­êèé, õî­ðî­øèé íþõ è ïð.).

Îñî­áåí­íîñòè âíè­ìà­íèÿ Êè­íåñòå­òè­êó âîîá­ùå òðóä­íî êîí­öåíò­ ðè­ðî­âàòü ñâîå âíè­ìà­íèå, è åãî ìîæ­íî îòâ­ëå÷ü ÷åì óãîä­íî; àó­äèàë ëåã­êî îòâ­ëå­ êàåò­ñÿ íà çâó­êè; âè­çóà­ëó øóì ïðàê­òè­÷åñ­ êè íå ìå­øàåò. Îñî­áåí­íîñòè çà­ïî­ìè­íà­íèÿ. Âè­çóàë

6

61


§êá­íá­ñ»ù »­ñ³½­Ý»ñ ï»ë­Ý»É, å³­ñá­Ý³Ûù, ¢ Ù»Ýù ·áõ­ó» ϳ­ñá­Õ³­Ý³Ýù ѳÛï­Ý³­·áñ­Í»É ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõ­ÝÁ¦:

º­ð²¼­Üºð.

Æ­ð²­Î²­Üàô­Úà±ôÜ, º± ä²î­ð²Üø ÜÛáõÃÁª Üá­Ý³ ¸³íí۳ÝÇ

²

Ûë Ëáë­ù»­ñÁ ëÇ­ñáõÙ ¿ñ ÏñÏÝ»É ùÇ­ÙÇ­Ïáë üñǹ­ñÇË Î»­Ïáõ­É»Ý ³ÛÝ µ³­ÝÇó Ñ»­ ïá, »ñµ »­ñ³­½áõÙ ï»­ë³í µ»Ý­½á­ÉÇ Ï³­éáõó­í³Í­ù³­ÛÇÝ µ³­Ý³Ó¢Ç í»ñç­Ý³­Ï³Ý ï»ë­ùÁ: º­ñ³­½áõÙ ï»ë­Ý»­Éáí, û ÇÝã­å»ë µ³­Ý³Ó¢Ç í»ñ­çÇÝ Í³Û­ñÁ û­ÓÇ å»ë ÏÍ»ó ¹ñ³ ëÏǽ­µÁ, λ­Ïáõ­É»Ý ѳë­Ï³­ ó³í, áñ µ³­Ý³Ó¢Á å»ïù ¿ û­Õ³­ÏÇ ï»ëù áõ­Ý»­Ý³: ܳ »­ñ³­½Ç ÙÇ­çá­óáí Ç­ñ»Ý Ñáõ­ ½áÕ Ñ³ñ­ó»­ñÇ å³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»­ñÁ ëï³­óáÕ ÙÇ³Ï ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÁ ã¿ñ: ²ß­Ë³ñ­Ñ³Ñé­ã³Ï ýÇ­½Ç­Ïáë ÜÇÉë ´á­ñÁ »­ñ³­½áõ٠ѳÛï­Ý³­ ·áñ­Í»ó ³­ïá­ÙÇ Ùá­¹»­ÉÁ, ¸­.Æ. ػݭ¹»­É»¢Á` ùÇ­Ùdz­Ï³Ý ï³ñ­ñ»­ñÇ ³Õ­Ûáõ­ë³­ÏÇ ï»ë­ùÁ: ƭﳭɳ­óÇ »ñ­·³­Ñ³Ý ¢ çáõ­Ã³­Ï³­Ñ³ñ æáõ­½»å­å» î³ñ­ïÇ­ÝÇÝ Çñ ɳ­í³­·áõÛÝ ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ` §ê³­ï³­Ý³­ÛÇ ë᭠ݳ­ïÁ¦, Éë»É ¿ »­ñ³­½áõÙ: ´»Ã­Ñá­í»­ÝÁ, Þáõ­Ù³­ÝÁ, ¸³­ÉÇÝ, äáõß­ÏÇ­ÝÁ, îáÉë­ïá­ÛÁ ¢ ³ÛÉáù Ñ»Ýó »­ñ³­½áõÙ »Ý ëï»Õ­Í»É, ³­å³ Ï۳ݭùÇ Ïá­ã»É Ç­ñ»Ýó ɳ­í³­·áõÛÝ ·áñ­Í»­ñÁ: ä³ï­Ùáõí۳­ÝÁ ѳÛï­ÝÇ »Ý µ³½­Ù³­ ÃÇí Ù³ñ­·³­ñ»³­Ï³Ý »­ñ³½­Ý»­ñÇ ¹»å­ ù»ñ: ²Ý·­Édz­Ï³Ý µ³­Ý³­ÏÇ ·»­Ý»­ñ³É êÇÉ­ Ù»­ÝÇ ÏÇ­ÝÁ, áí ³­Ùáõë­ÝáõÝ áõ­Õ»Ï­óáõÙ ¿ñ ³ñ­ß³­í³Ýù­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ Å³­Ù³­Ý³Ï, é³½­ Ù³­Ï³­Û³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ

62

6

·Ç­ß»­ñÁ »­ñ³­½áõÙ Ù³­Ñ³­ó³Í Ù³ñ¹­Ï³Ýó å³ï­Ï»ñ­Ý»ñ ¿ ï»ë­ÝáõÙ: ìñ³­ÝÁ ïÇÏ­Ýáç Ëݹñ³Ý­ùáí ï»­Õ³­÷á­Ë»­Éáõó Ñ»­ïá ï³­ ñ³Í­ùÁ ÷á­ñáõÙ »Ý ¢ ѳÛï­Ý³­µ»­ñáõÙ µ³½­ Ù³­ÃÇí ¹Ç³Ï­Ý»ñ: ä. ¸áõñ­Û³ÝÝ Çñ Ù³­ÑÇó 3 ûñ ³­é³ç »­ñ³­½áõÙ Ç­ñ»Ý ѳñ­ë³­ÝÇ­ùÇ Ññ³­íÇ­ñáÕ »­ñ»ù ù³­Ñ³­Ý³­ÛÇ ¿ ï»ë­ÝáõÙ: Üñ³ Ñáõ­Õ³ñ­Ï³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ ï»­ÕÇ ¿ áõ­Ý»­ ÝáõÙ »­ñ»ù ù³­Ñ³­Ý³ÛÇ Ù³ë­Ý³Ï­óáõí۳ٵ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ, ѳï­Ï³­å»ë ÐÇÝ Îﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ, Ï³Ý Ù³ñ­·³­ñ»³­Ï³Ý »­ñ³½­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ µ³½­Ù³­ÃÇí íϳ­Ûáõí Ûáõ­Ý»ñ: ÐÇ­ß»Ýù г­Ïá­µÇ »­ñ³­½Á, á­ñáí î»­ ñÁ Ýñ³Ý ѳÛï­Ý»ó, áñ »ñ­ÏÇñÝ Ç­ñ»Ý áõ Çñ ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇÝ ¿ ѳÝÓ­Ý»­Éáõ ϳ٠Ðáí­ë»­÷Ç Ù³ñ­·³­ñ»³­Ï³Ý »­ñ³­½Á, á­ñÁ Ýñ³Ý Ñáõ­ß»ó, û ÇÝ­ùÁ º­·Çå­ïá­ëÇ ÷³­ñ³­íáÝ ¿ ¹³é­Ý³­ Éáõ: Àëï ³ëï­í³­Í³­µ³Ý­Ý»­ñÇ` »­ñ³½­Ý»­ñÁ »ñ­Ïáõ ï»­ë³­ÏÇ »Ý ÉÇ­ÝáõÙª ²ëï­Íá ÏáÕ­ÙÇó ïñí³Í (ÌÝݹ. 20.3-7, 28.12-15, سïÃ. 1.20, 2.12-13, 2.20 ¢ ³ÛÉÝ), á­ñáÝù ³ñ­ï³­ ѳۭïáõÙ »Ý ²ëï­Íá ϳ٭ùÁ ÏáÝÏ­ñ»ï áñ¢¿ ËݹñÇ ßáõñç ѳ­ÝáõÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý µ³­ ñû­ñáõí۳Ý: ºí ¹Ç­í³­Ï³Ý, á­ñáÝù Ù³ñ­ ¹áõÝ ç³­ÝáõÙ »Ý ·ó»É Ùá­Éá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»çª ÝáõÛ­ÝÇëÏ »­ñ³½­Ý»­ñáõÙ Éáõ­ë» Ññ»ß­ï³Ï­Ý»ñ å³ï­Ï»­ñ»­Éáí, á­ñáÝù ã³­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ˳µ­

ϳÝù­Ý»ñ »Ý (´ ­ÎáñÝÃ. 11.4) Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»­Éáõ ¢ Ñá­·»­µ³­Ýá­ñ»Ý ³½­¹»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï­×³­éáí »­ñ³½­Ý»­ñÇ ïå³­íá­ñáõÃ­Û³Ý ï³Ï ãå»ïù ¿ ÁÝÏ­Ý»É: ØÇßï å»ïù ¿ ëó÷ Ùïùáí ¹³­ï»É ¢ áã û ½·³ó­ÙáõÝù­Ý»­ñáí áõ Ñáõ­½³­Ï³­Ýáõí Û³Ùµ: ÆÝã­å»ë ѳ­í³ë­ïáõÙ ¿ Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë ë³ñ­Ï³­í³· س­ÝáõÏ­Û³­ÝÁ` »­ñ³½­Ý»­ñÁ ÉÇ­ ÝáõÙ »Ý ²ëï­Íáõó ¢ â³­ñÇó: ²ëï­Íáõó »­Ï³Í »­ñ³½­Ý»­ñÁ ïñíáõÙ »Ý Ù³ñ­¹áõÝ` îÇ­ ñáç å³ï­·³­ÙÁ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ÷á­Ë³Ý­ ó»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, µ³Ûó ê³­ï³­Ý³Ý ¢ë »ñ­µ»ÙÝ Ù³ñ­¹áõÝ »­ñ³½­Ý»ñ ¿ áõ­Õ³ñ­ÏáõÙ ¢, ÇÝã­å»ë äá­Õáë ³­é³ù­Û³ÉÝ ¿ ³­ëáõÙª Ùá­ Éá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ·óáõÙ ÝáõÛÝÇëÏ Ñ³­í³­ ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇÝ ¢ ¹ñ³Ýó ÙÇ­çá­óáí ÷áñ­ÓáõÙ ¿ ϳ­é³­í³­ñ»É Ù³ñ­¹áõÝ Çñ ã³ñ Ýå³­ï³Ï­ Ý»­ñÇÝ Í³­é³­Û»ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ¸»å­ù»ñ ϳÝ, »ñµ Éáõ­ë» Ññ»ß­ï³­ÏÇ Ï»­ñ³­å³­ñ³Ý­ ùáí Ù»­ÏÁ Ù³ñ­¹áõÝ »­ñ³­½áõÙ ³­ëáõÙ ¿, áñ ³Û­ëÇÝã ï»­ÕÁ å»ïù ¿ »­Ï»­Õ»­óÇ Ï³­éáõ­ó»É, ¢ »ñµ Ù³ñ­¹Á ¹³ ãÇ Ï³­ï³­ñáõÙ, ³Û¹ ÝáõÛÝ §Ññ»ß­ï³­ÏÁ¦ ëÏëáõÙ ¿ ëå³é­Ý³É, áñ ѳ­ ϳ­é³Ï ¹»å­ùáõÙ íݳë ÏÉÇ­ÝÇ Çñ ½³­í³Ï­ Ý»­ñÇÝ Ï³Ù ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ Ïáõ­Ý»­Ý³: §²ñ¹­Ûáù ²ëï­í³Í, áñ ϳ­ï³ñ­Û³É µ³­ñÇ ¿ Çñ ½³­í³Ï­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ, ³Û¹­åÇ­ëÇ


Ðá·»µ³ÝÇ ³ÝÏÛáõÝ

å³ï­·³Ù Ïáõ­Õ³ñ­ÏDZ¦,- ѳ­í»­ÉáõÙ ¿ Ðáí­ Ñ³Ý­Ý»ë ë³ñ­Ï³­í³­·Á: ¶Ç­ïáõíÛáõÝÝ ¿É áõ­ÝÇ Çñ µ³­ó³ï­ñáõí Ûáõ­Ý»­ñÁ: ¶Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý »­ñ³­½Á Ù³ñ­¹áõ Ñá­·»­Ï³Ý ³Ï­ïÇ­íáõÃ­Û³Ý Ï³ñ¢á­ñ³­·áõÛÝ Ó­¢»­ñÇó ¿ ¢ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ÑÇ­ ßá­ÕáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ïáõ­ï³Ï­í³Í Ùï³­å³ï­ Ï»ñ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ç­ñ³­·áñÍ­íáÕ Ñá­·»­Ï³Ý µ³ñ¹ ·áñ­ÍÁݭóó: º­ñ³½­Ý»­ñÇ áõ­ëáõÙ­ ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ ëÏëí»É ¿ µ³­í³­Ï³­ÝÇÝ áõß` 19-ñ¹ ­¹³­ñ³­í»ñ­çÇÝ: Þ³ï ѳñ­ó»ñ ¹»é¢ë ­Ëá­ñÁ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõÃ­Û³Ý Ï³­ñÇù áõ­Ý»Ý ¢ ÉÇá­íÇÝ å³ñ­½³­µ³Ý­í³Í ã»Ý: 20ñ¹ ­¹³­ñáõÙ »­ñ³½­Ý»­ñÇ ·Ç­ï³­Ï³Ý áõ­ëáõÙ­ ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ Éáõñç ·Ç­ï³­Ï³Ý ÑÇÙ­ù»­ñÇ íñ³ ¹ñí»ó ßÝáñ­ÑÇí ¼Ç·­Ùáõݹ üñáÛ­¹Ç: ØÇ ß³ñù Ñ»­ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¢ áõ­ ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ñ»­ïá (Áݹ á­ñáõ٠ݳ ³ã­ù³­ÃáÕ ã¿ñ ³­ñ»É ³Ý­·³Ù ë»­÷³­Ï³Ý »­ñ³½­Ý»­ñÁ) ݳ »­Ï³í ³ÛÝ »½­ñ³­Ñ³Ý·­Ù³Ý, áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ ÑÇÙÝ­í³Í »Ý ã·Ç­ï³Ïó­í³Í ë»ù­ëá­õ³É ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ íñ³: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ³ÛÅÙ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ üñáÛ­¹Ç »­ñ³­½³­Ñ³ÝÝ ³Ý­í³­ÝáõÙ »Ý ݳ¢ §¾­ñá­ ïÇÏ »­ñ³­½³­Ñ³Ý¦: üñáÛ­¹Ç ѳ­ÙὭٳٵ` »­ñ³½­Ý»­ñÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ý ï³­ÉÇë í»­ñ³Ù­ß³­Ï»É Ù³ñ­¹áõ áõ­Õ»­Õáõ٠ϳ­ï³ñ­

íáÕ Ëá­ñÁ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ, á­ñáÝó Ù³­ëÇÝ Ñ³­½Çí û ϳ­ñáÕ ¿ÇÝù ·áõ­ß³­Ï»É: γñ¢áñ ¿ ï³ñ­µ»­ñ³­Ï»É ³ÛÝ Ç­ñ³­¹³ñ­ÓáõíÛáõ­ÝÁ ϳ٠»ñ¢áõÛ­ÃÁ, áñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠ϳ­ï³ñ­ íáõÙ ¿ ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç »­ñ³­½Ç ų­Ù³­ ݳÏ: º­ñ³½­Ý»­ñáõÙ ÙÇÙ­Û³Ýó »Ý ß³Õ­Ï³å­ íáõÙ Ùïù»ñÝ áõ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ, å³ï­Ï»­ ñ³­óáõÙ­Ý»ñÝ áõ ËáñÑñ­¹³­ÝÇ­ß»­ñÁ, Ó·ïáõÙ­ Ý»ñÝ áõ ¹Çñ­ùá­ñá­ßáõÙ­Ý»­ñÁ: ²Ý­Ï³Ë ³ÛÝ µ³­ÝÇó, »­ñ³­½Á µ³­ñÇ ¿, û ã³ñ, ѳ­×»­ÉÇ ¿, û ïѳ×, ³ÛÝ áõ­ÝÇ Ù»ñ Ñá­·»­Ï³Ý ˳­Õ³­ ÕáõíÛáõÝÝ áõ ϳ­Ûáõ­ÝáõíÛáõÝÝ ³­å³­Ñá­íáÕ ·áñ­Í³­éáõÛÃ: øÝÇ Áݭóó­ùáõÙ Ù³ñ¹Ý Çñ ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇó ¹áõñë ¿ ÙÕáõÙ ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝ­ãÁ ϳ­ñáÕ ¿ íݳ­ë»É Çñ Ñá­ ·»­Ï³Ý ϳ­Ûáõ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, 볭ϳÛÝ µáõÝ ùáõ­ ÝÁ ÙdzÛÝ Ù³­ë³Ùµ ¿ ¹³ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ, ÇëÏ Ùݳ­ó³Í íï³Ý­·³­íáñ ïѳ­×áõíÛáõÝ­ Ý»ñÝ ³ñ­ï³Ù­Õ»­Éáõ §³é­Ûáõ­ÍÇ µ³­ÅÇ­ÝÁ¦ Ñ»Ýó »­ñ³½­Ý»­ñÇÝÝ ¿: سñ­¹ÇÏ »­ñ³½ »Ý ï»ë­ÝáõÙ Ùßï³­ å»ë` ³Ý­Ï³Ë ³ÛÝ µ³ÝÇó, ÑÇ­ßáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ï»­ë³­ÍÁ, û áã, ù³­ÝÇ áñ ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ³­å³­óáõó­í³Í ¿, áñ »­Ã» Ù³ñ­¹Á ÙÇ ù³­ÝÇ ûñ ß³­ñáõ­Ý³Ï »­ñ³½­Ý»ñ ãï»ë­ÝÇ, ϳ­ñáÕ ¿ Ë»­É³­·³ñ­í»É: ²­í»­ÉÇÝ` Ñá­·»­µ³Ý ê³Ù­í»É Êáõ­¹á­Û³­ÝÁ ѳ­Ùá½­í³Í ¿, áñ Ç­ñ»Ýó »­ñ³½­

Ý»­ñÁ ãÑÇ­ßáÕ Ù³ñ­¹ÇÏ ÝáõÛÝ­å»ë »­ñ³½­Ý»ñ »Ý ï»ë­ÝáõÙ ¢ Ñá­·»­å»ë ³­í»­ÉÇ ³­éáÕç »Ý áõ ³­ÝÁÝÏ­×»­ÉÇ: º­ñ³½­Ý»­ñÁ Ù»½ ³Û­ó»­ÉáõÙ »Ý ùÝÇ` ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í å³­ñ³­¹áù­ë³É (³­ñ³·, »­ñ³­½³­ÛÇÝ) ÷áõ­ÉÇ Áݭóó­ùáõÙ, á­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï Ù³ñ­¹áõ áõ­Õ»­ÕÁ ýÇ­½Çá­ É᭷dz­Ï³Ý ï»­ë³­Ï»­ïÇó §³ñ­Ãáõݦ ¿, Ù³ñ¹Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ ¿ ¹Ç­Ù³ÏÍ­ÏáõÙ­Ý»ñ, ÇëÏ ³ã­ù»ñÝ ³­ñ³· ß³ñ­ÅáõÙ­Ý»ñ »Ý ·áñ­ÍáõÙ: øÝÇ ³Û¹ ÷áõ­ÉáõÙ Ù³ñ­¹áõ íñ³ ϳ­ñáÕ »Ý Ý»ñ­·áñ­Í»É Ëáë­ù³­ÛÇÝ, Ñá­ï³­ÛÇÝ Ï³Ù Ó³Û­ ݳ­ÛÇÝ ·ñ·éÇã­Ý»­ñÁ, ³Û­ëÇÝùÝ` »­ñ³­½³­ÛÇÝ ÷áõ­ÉáõÙ ·ïÝíá­ÕÁ ϳ­ñáÕ ¿ ϳï­íÇ Ùɳ­ íá­óÇ Ñ»ï¢³Ý­ùáí »­ñ³­½áõ٠ϳ­ïáõ ï»ë­ Ý»É, ë»Ý­Û³­ÏáõÙ ÍËÇ Ñá­ïÇ ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ ùݳ­ÍÇÝ ÏÃí³, û ÇÝ­ùÁ Ññ¹»­ÑÇ

¶Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ³­å³­óáõó­í³Í ¿, áñ »­Ã» Ù³ñ­¹Á ÙÇ ù³­ÝÇ ûñ ß³­ñáõ­Ý³Ï »­ñ³½­ ãï»ë­ÝÇ, ϳ­ñáÕ ¿ Ë»­ ɳ­·³ñ­í»É:


Ðá·»µ³ÝÇ ³ÝÏÛáõÝ

Ù»ç ¿, ϳ٠ٳñÙ­ÝÇ áñ¢¿ ѳï­í³­ÍÇÝ ë³­ éÝ ³­é³ñ­Ï³ Ñå»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ »­ñ³½ ï»ë­ ÝáÕÝ Ç­ñ»Ý ϳ­ñáÕ ¿ ½·³É ÓÛáõ­Ý³Ùñ­ñÇ­ÏÇ Ù»ç: Ðá­·»­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ µÝá­ñá­ßáõÙ ¿ ·»ñ­µ­ ݳ­Ï³Ý »­ñ³½­Ý»­ñÇ ÙÇ ï»­ë³Ï, áñ Ïáã­íáõÙ ¿ Ñ»­é³½­·³­Û³­Ï³Ý: ²ñ­¹Ç ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿ Ñ»­é³½­·³­Ûáõ­Ãáõ­ÝÁ: سñ¹­Ï³­ ÛÇÝ áõ­Õ»ÕÝ ³Ý­Í³­Ýáà ³­ÉÇù­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ñ»­é³­íáñ í³Û­ñ»­ñÇó ³½­¹³ÏÝ»ñ ¿ ÁÝ­¹áõ­ ÝáõÙ: Ðá­·»­µ³Ý­Ý»ñÝ ³Û¹ ³­ÉÇù­Ý»­ñÁ Ïá­ãáõÙ »Ý Ñá­·»­Ï³Ý ³­ÉÇù­Ý»ñ, á­ñáÝù ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý ÙÃÝá­Éáñ­ïÇ Ù»ç: âÇ µ³­ó³é­íáõÙ, áñ ¹ñ³Ýù ³½­¹»Ý áõ­Õ»­ÕÇ íñ³ »­ñ³½­ Ý»ñ ï»ë­Ý»­Éáõ Áݭóó­ùáõÙª ѳ­Õáñ­¹»­Éáí ÇÝýáñÙ³ódz: ú­ñǭݳϪ Ù³Û­ñÁ »­ñ³­½Ç Ù»ç ϳ­ñáÕ ¿ ï»ë­Ý»É, ½·³É Ñ»­é³­íáñ í³Û­ñáõÙ ·ïÝíáÕ Çñ áñ­¹áõ Ñ»ï ϳ­ï³ñ­íáÕ É³í ϳ٠í³ï Ç­ñ³­¹³ñ­ÓáõíÛáõ­ÝÁ:

³­í»­ÉÇ É³í å³Ñ­å³Ý­í»­Éáí, ѳ­ëáõÝ ï³­ ñÇ­ùáõÙ §í»­ñ³Ù­ß³Ï­í³Í¦ ϳ٠ÝáõÛÝ­Ï»ñå ϳ­ñáÕ »Ý ÏñÏÝí»É: ÎáõÛ­ñ»­ñÁ Ïáõ­ñ³­Ý³­ Éáõó ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ³Ýó »­ñ³­½áõÙ ï»ë­ ÝáõÙ »Ý ٳݭÏáõíÛáõ­ÝÇó Áݭϳɭí³Í ³­é³ñ­ ϳ­Ý»ñÝ áõ »ñ¢áõÛíݻ­ñÁ: ºñ­µ»ÙÝ »­ñ³½ ï»ë­ÝáÕ Ù³ñ­¹ÇÏ Ï³­ ñá­Õ³­ÝáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó »­ñ³­½Á ×ßïá­ñ»Ý ٻϭ ݳ­µ³­Ý»É ¢ ³Û¹ ٻϭݳ­µ³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳë­ï³­ïáÕ ÷³ë­ï³ñÏ­Ý»ñ ·ïÝ»É: ¸³ Ù»­Í³­å»ë ϳ˭í³Í ¿ Ù³ñ­¹áõ »ñ¢³­Ï³­ ÛáõíÛáõ­ÝÇó ¢ Ùï³­íáñ Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÇó, û­ñÇ­ ݳÏ` ÙÇ µÅÇßÏ, áí »ñµ¢¿ ³­éáÕ­ç³­Ï³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇó ã¿ñ µá­Õá­ù»É, »­ñ³­½áõÙ ï»ë­ ÝáõÙ ¿, û ÇÝã­å»ë ¿ û­ÓÁ å³ï­ñ³ëï­íáõÙ ÏÍ»É Çñ µéáõÝó­ùÁ ¢ ³Û¹ ÝáõÛÝ µéáõÝó­ùáí ѳñ­í³­ÍáõÙ ¿ ëá­Õáõ­ÝÇ ·ÉËÇÝ: 4-5 ų٠³Ýó µÅßÏÇÝ ÇÝ­ý³ñÏ­ïÇ Ý³­Ë³Ý­ß³Ý­Ý»­

º­ñ³½­Ý»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ Ù»­ ͳ­å»ë ϳ˭í³Í ¿ »­ñ³½ ï»ë­Ýá­ÕÇ ï³­ ñÇ­ùÇó, ¹Çñ­ùÇó, ïñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõ­ÝÇó, Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¢ ³ÛÉ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÇó: º­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ »­ñ³½­Ý»ñÝ, û­ñǭݳÏ, ³­í»­ÉÇ ·áõ­Ý³­·»Õ »Ý, ѳ­ë³­ñ³Ï áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý: ØÇÝ㢠3 ï³­ñ»­ Ï³Ý »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ »­ñ³­½áõÙ Ç­ñ»Ýó áñ­å»ë Ù³ñ¹ ã»Ý Áݭϳ­ÉáõÙ, ³ÛÉ ³­é³­í»É ѳ­×³Ë Ç­ñ»Ýó ï»ë­ÝáõÙ »Ý ß­ÝÇ­ÏÇ Ï³Ù ³ÛÉ Ï»Ý­¹³­ Ýáõ ï»ë­ùáí: Æ ¹»å, ٳݭÏáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇ Ùï³­å³ï­Ï»ñ­Ý»ñÝ áõ ӳۭݳ­å³ï­ Ï»ñ­Ý»­ñÁ, ï»­ëá­Õ³­Ï³Ý ÑÇ­ßá­ÕáõÃ­Û³Ý Ù»ç

ñáí ï³­ÝáõÙ »Ý ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó: º­ñ³­½áõÙ µéáõÝó­ùÁ ËáñÑñ­¹³Ý­ß»É ¿ñ ëÇñ­ïÁ, ÇëÏ û­ÓÁ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ËáñÑñ­¹³­ÝÇßÝ ¿ñ, á­ñÁ µÅÇß­ÏÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ѳխó­Ñ³­ ñ»É: 곭ϳÛÝ ËáñÑñ­¹³­ÝÇ­ßÝ»­ñáí áõ ·áõ­ ß³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ï³ñ­í»É å»ïù ã¿, ù³­ÝÇ áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ Ù»Í Ù³­ë³Ùµ å³ñ­½³­å»ë Ù³ñ­¹áõ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ Ùï³­ å³ï­Ï»ñ­Ý»­ñÇ ³ñ­ï³­óá­ÉáõÙÝ »Ý ùÝÇ Å³­ Ù³­Ý³Ï: êáõñµ ¶Çñ­ùÁ ¢ë ­ãÇ Ëñ³­Ëáõ­ëáõÙ »­ñ³­½³­Ñ³­Ýáõí۳ٵ ½µ³Õí»ÉÁ ¢ »­ñ³½­Ý»­ ñÇ íñ³ ų­Ù³­Ý³Ï í³ï­Ý»ÉÁ. §àí ѳ­í³­ ïáõÙ ¿ »­ñ³½­Ý»­ñÇÝ, ݳ ÝÙ³Ý ¿ Ù»­ÏÇÝ, á­ñÁ

64

6

÷áñ­ÓáõÙ ¿ µéÝ»É ëïí»­ñÁ ¢ í³­½»É ù³­Ùáõ Ñ»ï¢Çó¦ (êÇ­ñ³ù. 31.2): ØÇ µ³Ý Ñ³ë­ ï³ï ¿, áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ Ù³ñ­¹áõ Ï۳ݭùáõÙ ³ÛÝ­ù³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý, áñ­ù³Ý Ù³ñ­¹Á ϳñ¢á­ñáõÙ ¿: ØÇ Ñ³Ý­·³­Ù³Ýù ¢ë` Ù»ñ ÷ñÏáõíÛáõÝÝ áõ ³­å³­·³Ý ϳ˭ í³Í ã»Ý »­ñ³½­Ý»­ñÇó: ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇÝ Ñ³­í³­ï³­óáÕ, íëï³­ÑáÕ ³ÝÓ­Ç Ñ³­Ù³ñ ³­Ù»Ý¢ÇÝ ¿É Ùï³­Ñá­·Çã áõ ϳñ¢áñ ã»Ý »­ñ³½­Ý»ñÝ áõ ¹ñ³Ýó Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÝ Çñ Ï۳ݭùáõÙ, á­ñáí­Ñ»ï¢ Ñ»Ýó ÇÝ­ùÁª ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáë, ³­é³ç­Ýáñ­¹áõÙ ¿ ïíÛ³É ³ÝÓÇݪ óáõÛó ï³­Éáí ³­å³­·³­ÛÇ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÁ ëáõñµ·­ñ³­ÛÇÝ å³ï­·³Ù­Ý»­ñáí áõ »­Ï»­Õ»­ óáõ ÙÇ­çá­óáí: Ø»ñ ѳñ­óáõÙ­Ý»­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ å³ñ­ ½»­óÇÝù, áñ 100 Ñá­·áõó ÙdzÛÝ 13-Ç Ùáï »Ý »ñ­µ»ÙÝ-»ñ­µ»ÙÝ »­ñ³½­Ý»ñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­ ÝáõÙ, ÇëÏ »­ñ³½­Ý»­ñÁ á­ñáß ã³­÷áí ٻϭ ݳ­µ³­Ý»É ѳ­çáÕ­íáõÙ ¿ ³­í»­ÉÇ ùÇã Ãíáí ѳñó­í³Í­Ý»­ñÇ: ²ÛÉ ¿ ËݹǭñÁ ÙÕÓ³­í³Ý­ç³­ÛÇÝ »­ñ³½­ Ý»­ñÇ ³­éáõ­Ùáí: 100 Ñá­·áõó 34-Ý­ Ç­ñ»Ýó Ï۳ݭùÇ áñ¢¿ ßñç³­÷áõ­ÉáõÙ å³ñ­µ»­ñ³­µ³ñ ÙÕÓ³­í³Ýç­Ý»ñ »Ý áõ­Ý»­ó»É: гÛï­ÝÇ ¿, áñ »ñµ Ù³ñ­¹áõ Ñá­·»­Ï³Ý á­Éáñ­ïÁ ɳñ­í³Í ã¿, ·ñ»­Ã» ³Ýѭݳñ ¿ ÙÕÓ³­í³Ýç­Ý»ñ ϳ٠ïÑ³× »­ñ³½­Ý»ñ ï»ë­Ý»É: Ðá­·»­Ï³Ý ϳ­Ûáõ­ ÝáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ï»­ë³Í »­ñ³½­Ý»­ ñÁ ëá­íá­ñ³­µ³ñ ѳݭ¹³ñï, Ý»ñ­¹³ß­Ý³Ï Áݭóóù áõ­Ý»­óáÕ »­ñ³½­Ý»ñ »Ý` ³­éûñ­Û³Ï»Ý­ó³­Õ³­ÛÇÝ µÝáõÛ­ÃÇ Ñá·­ë»­ñÇ Ï³Ù Ñ³­ ×»­ÉÇ ÑÇ­ßá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï»ë­ùáí: ØÕÓ³­í³Ýç­Ý»­ñÁ Ù³ñ­¹áõ í³­Ë»­ñÇ ù³­ ݳ­ÏÇ ³­×Ç ³ñ¹­ÛáõÝù »Ý, á­ñáÝù ³ñ­ï³­ ѳÛï­íáõÙ »Ý ³Ý­ÓÇ »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­óáõí Û³Ý Ù»ç, 볭ϳÛÝ »­Ã» ¹ñ³Ýù ß³ï »Ý, Ù³ñ¹Ý ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý Éáõñç ËݹÇñ­Ý»ñ áõ­ÝÇ: سݭÏáõíÛáõ­ÝÇó Ù³ñ­¹áõÝ ï³Ý­çáÕ ÙÕÓ³­í³Ýç­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë ѳ½­í³­¹»å ã»Ý, áõë­ïÇ Ñá­·»­µ³­ÝÁ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ï³­ÉÇë

ø³­ÝÇ áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ Ù»ñ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇ Ã»­Ïáõ½ ³­ÝÇ­ñ³­Ï³Ý, µ³Ûó Ù³ë »Ý Ï³½­ÙáõÙ, ϳñ¢áñ ¿ »­ñ³­½Á Ý»ñ­ëáõÙ §ãå³­Ñ»­ ÉÁ¦ ×Çßï ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ɳ­óÁ:


Ðá·»µ³ÝÇ ³ÝÏÛáõÝ

³­ñ³­·á­ñ»Ý »­ñ»­Ë³­ÛÇ Ùï³­å³ï­Ï»ñ­Ý»­ñÇó §çÝç»É¦ í³ï »­ñ³­½Á: ²­Ù»­Ý³­ï³ñ­ñ³­Ï³Ý ÙÇ­çá­óÁ »­ñ»­Ë³­ÛÇÝ Ñáñ­¹á­ñ»ÉÝ ¿ Ýϳ­ñ»É ³ÛÝ Ï»Ý­¹³­ÝáõÝ Ï³Ù »ñ¢áõÛ­ÃÁ, áñÝ Ç­ñ»Ý ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³ó­ÝáõÙ ¿ »­ñ³­½áõÙ: Þ³ï ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ¿ ݳ¢ Ý»ñßÝã­Ù³Ý Ù»­Ãá­¹Á, »ñµ ÍÝáÕ­Ý»­ñÁ Ùdz­Ñ³­Ùáõé áõ­Å»­ñáí ѳ­ Ùá­½áõÙ »Ý ٳݭÏÇ­ÏÇÝ, áñ ÇÝ­ùÝ Ç­ñ»Ý í³­ Ë»ó­ÝáÕ µáÉáñ §µá­µá­Ý»­ñÇó¦ áõ ßÝÇÏ­Ý»­ñÇó ³Ý­Ñ³­Ù»­Ù³ï áõ­Å»Õ ¿: ÆëÏ ÙÕÓ³­í³Ýç­Ý»­ ñÇó ï³­é³­åáÕ Ñ³­ëáõÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ðáí­ Ñ³Ý­Ý»ë ë³ñ­Ï³­í³­·Á Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ï³­ÉÇë ³­Õá­Ã»É. - º­Ã» øñÇë­ïáë Ù»ñ ÏáÕ­ùÇÝ ¿ Çñ ÉáõÛ­ ëáí áõ ³Ý­ë³Ñ­Ù³Ý ½á­ñáõí۳ٵ, ³­å³ á­ãÇÝã ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ ãåÇ­ïÇ ÉÇ­ÝÇ: ºí, Ç í»ñ­çá, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ùÝÇó Ñ»­ïá ³­Õá­Ã»É, ˳­ ã³ÏÝù­í»É, ²ëï­Íá ˳­Õ³­ÕáõíÛáõÝÝ áõ ûñÑ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ëݹñ»É ¢ ѳݭ·Çëï ùÝ»É` ѳ­í³­ï³­Éáí, áñ ˳­í³­ñÁ ÙÇßï ÷³Ë­ãáõÙ ¿ ²ëï­Íá ÉáõÛ­ëÇó: سñ¹­Ï³Ýó Ù»Í Ù³­ëÁ ï»ë­ÝáõÙ ¿ »ñÏ­ ·áõÛÝ »­ñ³½­Ý»ñ, ÇëÏ ·áõ­Ý³­íáñ »­ñ³½­Ý»ñ ï»ë­ÝáõÙ »Ý ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáÕ ³Ý­Ñ³­ï³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ٠Ýϳñ­ã³­Ï³Ý ѳ­ ÏáõÙ­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÁ: Ø»ñ ³Ýó­Ï³ó­ñ³Í ѳñ­óáõÙ­Ý»­ñÁ ¢ë ­Ñ³ë­ï³­ï»­óÇÝ ³Û¹ ÷³ë­ïÁ. ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý µáõ­ÑáõÙ ëá­íá­ñáÕ áõ­ë³­ÝáÕ­Ý»­ñÁ íϳ­Û»­óÇÝ, áñ Ç­ñ»Ýó »­ñ³½­ Ý»­ñÁ ë¢-ëåÇ­ï³Ï »Ý, ÇëÏ ·ñ³­Ï³­Ýáõí Û³ÝÝ áõ Ýϳñ­ãáõí۳­ÝÝ ³éÝã­íáÕ »­ñÇ­ï³­ ë³ñ¹­Ý»­ñÁ åݹáõÙ ¿ÇÝ, áñ ѳ½­í³­¹»å »Ý »ñÏ­·áõÛÝ »­ñ³½­Ý»ñ ï»­ëÝáõÙ: ºñ­µ»ÙÝ Ñ³Ý­¹Ç­åáõÙ ¿ ݳ¢ »­ñ³­½Ç Ù»Ï ³ÛÉ ï»­ë³Ï` §»­ñ³½-ë»­ñdzɦ, »ñµ »­ñ³­½Á ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý µÝáõÛà ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ ¢ ·ñ»­ û ³­Ù»Ý ·Ç­ß»ñ ÇÝã-ÇÝã ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­ Ý»­ñáí ÏñÏÇÝ ³Û­ó»­ÉáõÙ ¿ »­ñ³­½ ­ï»­ëÝáÕÇÝ: ê.­Êáõ­¹á­Û³­ÝÁ ϳñ­ÍáõÙ ¿, áñ ÝÙ³­Ý³­ïÇå »­ñ³½­Ý»­ñÁ ÷³ë­ïáõÙ »Ý, áñ Ù³ñ¹Ý áõ­ ÝÇ Ññ³­ï³å Éáõ­Íáõ٠峭ѳݭçáÕ ËݹÇñ, ¢ »­ñ³­½Á Ýñ³Ý ϳݭѳݷë­ï³ó­ÝÇ ³ÛÝ­ ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï, ÙÇÝ㢠ËݹǭñÁ Éáõ­ÍáõÙ ãëﳭݳ: º­ñ³½-ë»­ñdzɭݻ­ñÁ ѳ­×³Ë ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³ó­ÝáõÙ »Ý ÷áù­ñ³­Ñ³­ë³Ï »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ ¢ ¹»­é³­Ñ³ë­Ý»­ñÇÝ: º­ñ³­½áõÙ Ãéã»­Éáõ ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ, Áëï Ù»ñ ѳñ­óáõÙ­Ý»­ñÇ, áõ­Ý»­ÝáõÙ »Ý ³­é³­í»­É³­å»ë »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ϳ­Ý³Ûù: л­ ï³ùñ­ùÇñ ¿, áñ ѳñó­í³Í 20 ϳ­Ý³Ý­óÇó 8-Ç Ùáï »­ñ³­½áõÙ Ãéã»­Éáõ ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ »­Õ»É ¿ ­Ëá­ßáñ ëÃñ»­ëÇó Ï³Ù í»­×Çó Ñ»­ïá:

Ðá­·»­µ³Ý­Ý»­ñÁ ¹³ µ³­ó³ï­ñáõÙ »Ý Ýñ³­ Ýáí, áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ, áõ­Ý»­Ý³­Éáí å³ßï­ å³­Ý³­Ï³Ý ·áñ­Í³­éáõÛÃ, å³ñ­½³­å»ë §ÃÙñ»ó­ñ»É¦ »Ý ϳ­Ý³Ýó ïÑ³× ÑáõÛ­½»­ñÁ ¢ áñ­å»ë Ñá­·»­Ï³Ý íݳëÇ ÷á˭ѳ­ïáõ­óáõÙ` ѳ­×»­ÉÇ ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ å³ñ·¢»É` ¹ñ³­Ýáí Ù»Õ­Ù»­Éáí Ýñ³Ýó ɳñ­í³Í ÝÛ³ñ­ ¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·ÇÝ Ñ³ëó­í³Í ѳñ­í³­ ÍÇ áõÅ·­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: à­ñáß Ù³ñ­¹ÇÏ ¿É »­ñ³­½Ç Ù»ç ѳ­×³Ë Ëá­ëáõÙ »Ý: ¸³ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Çñ Ù»ç áñ¢¿ Éáõñç íï³Ý· ãÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ: ê. Êáõ­¹á­ Û³­ÝÁ ¹³ µ³­ó³ï­ñáõÙ ¿ Ýñ³­Ýáí, áñ ³Û¹ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùáï ùÝÇ Áݭóó­ùáõÙ Ëáë­ù³­ ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ³ß­Ë³­ ï»É, ¢ Ù³ñ­¹Á »­ñ³­½Ç ׷ݳ­Å³­Ù³­ÛÇÝ å³­ Ñ»­ñÇÝ ëÏëáõÙ ¿ Ëá­ë»É ϳ٠×ã³É: º­ñ³­½Ç Ù»ç ­Ëá­ë»ÉÁ Ñá­·»­Ï³Ý ß»­ÕáõÙ ãÇ Ñ³­Ù³ñ­ íáõÙ, 볭ϳÛÝ Ñá­·»­µ³­ÝÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ ÙÇ­çá­óáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ í»­ñ³ó­Ý»É: ø³­ÝÇ áñ »­ñ³½­Ý»­ñÁ Ù»ñ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇ Ã»­Ïáõ½ ³­ÝÇ­ñ³­Ï³Ý, µ³Ûó ÙÇ Ù³ëÝ »Ý ϳ½­ÙáõÙ, ϳñ¢áñ ¿ »­ñ³­½Á Ý»ñ­ëáõÙ §ãå³­Ñ»­ÉÁ¦ ×Çßï ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ɳ­óÁ: ²ý­ñÇÏ­Û³Ý ó»­Õ»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ »­ñ³½Ý Áݭϳ­É»É áñ­å»ë Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, û­ñǭݳÏ` »­Ã» »­ñ³­½áõÙ áñ¢¿ Ù»­ÏÇÝ íÇ­ñ³­ íá­ñ»É »ë, å³ñ­ï³­íáñ »ë ÉáõÛ­ëÁ µ³ó­í»­ ÉáõÝ å»ë Ý»­ñá­ÕáõíÛáõÝ Ëݹñ»É Ýñ³­ÝÇó: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇÝ ³ÛÝ ¿, áñ ³Û¹ ó»­Õ³ËÙ­µáõÙ Ñá­·»­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ·á­Ý» Ù»Ï ¹»åù »ñµ¢¿ ãÇ Ñ³Ý­¹Ç­å»É: Àëï Ñá­·»­µ³Ý Æë­Ïáõ­ÑÇ ´³Õ­¹³­ë³ñ­

Û³­ÝÇ` Ù»ñ ëݳ­Ñ³­í³ï ϳ­Ý³Ûù í³ï »­ñ³½ ï»ë­Ýá­ÕÇÝ Ëáñ­Ñáõñ¹ »Ý ï³­ÉÇë »­ñ³­½Á çñÇÝ å³ï­Ù»É` ³­Ï³­Ù³­ÛÇó ëï³ÝÓ­ Ý»­Éáí Ñá­·»­µ³­ÝÇ ·áñ­Í³­éáõÛÃ: Î۳ݭùÇ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ Ñá·­ë»­ñÇ µ»­éÇó ͳݭñ³­ó³Í Ù³ñ­¹ÇÏ Ç­ñ»Ýó ½·³­Û³­ñ³Ý­ Ý»ñÝ áõ ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ý û­ñ»­óûñ Ï»Ýï­ñá­Ý³ó­ÝáõÙ »Ý ÏáÝÏ­ñ»ï ÙÇ ËݹñÇ ÉáõÍ­Ù³Ý íñ³ ¢ »ñ­µ»ÙÝ ³­í»­ÉÇ ëñáõÙ Ç­ñ»Ýó` ³­é³Ýó ³ÛÝ ¿É ëñí³Í Ñá­·»­Ï³Ý íǭ׳­ÏÁ: 곭ϳÛÝ çñÇÝ Ï³Ù ³Ý­ßáõÝã áñ¢¿ ³ÛÉ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇ í³ï »­ñ³­½Á å³ï­Ù»­Éáõó Ñ»­ïá Ù³ñ­¹ÇÏ ³Ý­Ñ³­Ù»­Ù³ï ûâ³ó­ÝáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó Ñá­·Ç­Ý»ñÝ áõ ³­½³ï­íáõÙ »­ñ³­½Ç å³ï­×³­é³Í ïÑ³× ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇó: ºí­ñá­å³­Ï³Ý ÙÇ ß³ñù »ñÏñ­Ý»­ ñáõÙ ³ñ­¹»Ý ѳ­çá­Õáõí۳ٵ ÏÇ­ñ³­éáõÙ »Ý µáõÅ­Ù³Ý ÙÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ï»­ë³Ï` »­ñ³­½³­µáõ­ÅáõíÛáõÝ, »ñµ Ù³ñ­¹Á ëÏëáõÙ ¿ ·Ç­ï³Ïó­í³Í »­ñ³­½³­ï»­ëáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³É: г­ïáõÏ ë³ñ­ù»­ñÇ û·­Ýáõí۳ٵ »­ñ³½ »Ý §å³ï­íÇ­ñáõÙ¦, á­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Íñ³·­ñáõÙ »Ý ³Ý­ÓÇ µáõ­Åáõ­ÙÁ: ú­ñǭݳÏ` »ñ­Ï³­ñ³ï¢ ¹»å­ñ»­ëdz­ÛÇ Ù»ç ·ïÝíáÕ­Ý»­ñÇÝ û·­ÝáõÙ »Ý ѳ­×»­ÉÇ ÑÇ­ßá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí áõ­Õ»Ïó­íáÕ ¢ ³­å³­·³ Ñ»­ï³ùñ­ùÇñ Íñ³·­ñ»­ñÇ Ñ»ï ³éÝã­íáÕ §å³ï­íÇñ­í³Í¦ »­ñ³½­Ý»­ñÁ, ÇëÏ áñ¢¿ ͳÝñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÇÝ »­ñ³­½Ç ÙÇ­çá­óáí Ý»ñßÝã­íáõÙ ¿, áñ Ç­ñ»Ýó Ñ»­ï³­·³ ³­éáÕ­ç³­Ï³Ý íǭ׳­ÏÁ Ù»­Í³­å»ë ϳ˭í³Í ¿ Ç­ñ»Ýó ïñ³­Ù³¹ñ­í³­ÍáõíÛáõ­ ÝÇó ¢ ³­éáխ糭ݳ­Éáõ ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÇó:

6

65


Ãåíåòèêà

Íàñëåäñòâåííîñòü êàê äèíàìè÷íûé ïðîöåññ Òåêñò: Êíàðèíå Êàçàí÷ÿí

Í

àñ­ëåäñò­âåí­íîñòü åñòü ïðè­ñó­ùåå âñåì æè­âûì ñó­ùåñò­âàì ñâîéñò­âî áûòü ïî­õî­æèì íà ñâîèõ ðî­äè­ òå­ëåé. Îä­íà­êî îñî­áè êàæ­äî­ãî âè­äà, áó­ äó­÷è â öå­ëîì ñõî­æè­ìè, âñå æå ðàç­ëè÷­ íû è èìåþò ñâîè, èí­äè­âè­äóàëü­íûå îñî­ áåí­íîñòè (ïðèç­íà­êè). Íî è ýòè ïðèç­íà­êè íàñ­ëå­äóþò­ñÿ – ïå­ðå­äàþò­ñÿ îò ðî­äè­òå­ëåé ê äå­òÿì. Ãå­íå­òè­÷åñ­êèå îñ­íî­âû íàñ­ëåäñò­ âåí­íîñòè è åñòü ïðåä­ìåò íàñòîÿ­ùåé ñòàòüè. Äëÿ íà­÷à­ëà äà­âàé­òå ðàç­áå­ðåì­ñÿ, ÷òî ÿâ­ëÿåò­ñÿ íî­ñè­òå­ëåì íàñ­ëåäñò­âåí­ íîñòè è ïîç­íà­êî­ìèì­ñÿ ñ îñ­íîâ­íû­ìè ïî­ íÿ­òèÿ­ìè. ÄÍÊ – äå­çî­ðè­áî­íóê­ëåè­íî­âàÿ êèñ­ëî­ òà, äëèí­íàÿ äâóõ­öå­ïî­÷å÷­íàÿ ìî­ëå­êó­ëà, ñîñòîÿ­ùàÿ èç îò­äåëü­íûõ çâåíüåâ, íóê­ëåî­ òè­äîâ. Âñå­ãî èìååò­ñÿ 4 òè­ïà íóê­ëåî­òè­äîâ (À- àäå­íèí, Ã- ãóà­íèí, Ò- òè­ìèí, Ö- öè­òî­ çèí). Òðîé­êà íóê­ëåî­òè­äîâ (òðèï­ëåò) êî­äè­ ðóåò îä­íó àìè­íî­êèñ­ëî­òó, ñîã­ëàñ­íî ãå­íå­ òè­÷åñ­êî­ìó êî­äó. ÄÍÊ õðà­íèò­ñÿ â çà­ùèò­ íîì “÷åõ­ëå” èç áåë­êîâ â âè­äå íåñ­êîëü­êèõ õðî­ìî­ñîì. Ãå­íû - ó÷àñòîê ÄÍÊ, â êî­òî­ðîì çà­

66

6

êî­äè­ðî­âà­íà îï­ðå­äå­ëåí­íàÿ ïî­ëè­ïåï­òèä­ íàÿ öåïü, íà­çû­âàåò­ñÿ ãå­íîì. Îñ­íîâ­íàÿ ôóíê­öèÿ ãå­íîâ – ïîä­äåð­æà­íèå æèç­íå­äåÿ­ òåëü­íîñòè îð­ãà­íèç­ìà ïó­òåì ïðîèç­âîäñò­âà áåë­êîâ â êëåò­êå, êîîð­äè­íà­öèÿ äå­ëå­íèÿ è âçàè­ìî­äåéñò­âèÿ êëå­òîê ìåæ­äó ñî­áîé. Ãå­ íû ó ðàç­íûõ èí­äè­âè­äîâ äà­æå îä­íî­ãî âè­äà ìî­ãóò ðàç­ëè­÷àòü­ñÿ – â ïðå­äå­ëàõ, íå íà­ðó­ øàþ­ùèõ èõ ôóíê­öèþ. Êàæ­äûé ãåí ìî­æåò áûòü ïðåäñòàâ­ëåí îä­íîé èëè áîëü­øèì ÷èñ­ëîì ôîðì, íà­çû­âàå­ìûõ àë­ëå­ëÿ­ìè. Âñå êëåò­êè îð­ãà­íèç­ìà, êðî­ìå ïî­ëî­âûõ êëå­òîê, ñî­äåð­æàò ïî äâà àë­ëå­ëÿ êàæ­äî­ãî ãå­íà; òà­êèå êëåò­êè íà­çû­âàþò äèï­ëîèä­íû­ ìè. Åñ­ëè äâà àë­ëå­ëÿ èäåí­òè÷­íû, òî îð­ãà­ íèçì íà­çû­âàþò ãî­ìî­çè­ãîò­íûì ïî ýòî­ìó ãå­íó; åñ­ëè àë­ëå­ëè ðàç­íûå, òî – ãå­òå­ðî­çè­ ãîò­íûì. Ìó­òà­öèè – ñáîè â ïå­ðå­äà­÷å ÄÍÊ îò ðî­äè­òå­ëåé ê äå­òÿì. Èìåí­íî áëà­ãî­äà­ðÿ ìó­òà­öèÿì ïðîèñ­õî­äÿò èç­ìå­íå­íèÿ â àë­ëå­ ëÿõ è, ïðîé­äÿ åñòåñò­âåí­íûé îò­áîð, îá­ ðà­çóþò òî íàñ­ëåäñò­âåí­íîå ðàç­íîîîá­ðà­ çèå, êî­òî­ðîå ìû ñåé­÷àñ íàá­ëþ­äàåì âîê­ ðóã íàñ. Ñþ­äà ìîæ­íî îò­íåñòè øè­ðî­êèé ñïåêòð íàñ­ëåäñò­âåí­íûõ ïðèç­íà­êîâ – îò

Ïîðîäà ñèëüíåå ïàñòáèùà. Äæîðäæ Ýëèîò öâå­òà êî­æè, ãëàç, âî­ëîñ äî ýìî­öèî­íàëü­ íûõ è ôè­çèî­ëî­ãè­÷åñ­êèõ ðåàê­öèé íà òå èëè èíûå ðàçä­ðà­æè­òå­ëè. Õðî­ìî­ñî­ìû - ýòî çà­ùèò­íàÿ áåë­êî­ âàÿ “óïà­êîâ­êà” ÄÍÊ, ðàñ­ïî­ëî­æå­íà â ÿä­ ðå êëåò­êè. Çäåñü ïðîèñ­õî­äèò ðå­ãó­ëÿ­öèÿ àê­òèâ­íîñòè ãå­íîâ, èõ âîññòà­íîâ­ëå­íèå, à òàê­æå ðåï­ëè­êà­öèÿ (êî­ïè­ðî­âà­íèå) â ïðî­ öåñ­ñå êëå­òî÷­íûõ äå­ëå­íèé. Êàæ­äûé âèä ðàñòå­íèé èëè æè­âîò­íûõ èìååò îï­ðå­äå­ ëåí­íîå êî­ëè­÷åñò­âî õðî­ìî­ñîì. Ó ÷å­ëî­âå­ êà 46 õðî­ìî­ñîì: èç íèõ 22 ïà­ðû íå­ïî­ëî­ âûå (àó­òî­ñî­ìû), è îä­íà ïà­ðà ïî­ëî­âàÿ, ó æåí­ùèí ãî­ìî­ãà­ìåò­íàÿ (XX), à ó ìóæ­÷èí ãå­òå­ðî­ãà­ìåò­íàÿ (XY). Äî÷ü íàñ­ëå­äóåò äâå X-õðî­ìî­ñî­ìû: îä­íó – îò ìà­òå­ðè, à äðó­ãóþ – îò îò­öà. Ñûí æå èìååò òîëü­êî îä­íó X-õðî­ìî­ñî­


Ãåíåòèêà

Êî­ðî­ëå­âà Âå­ëè­êîá­ðè­òà­íèè Âèê­òî­ðèÿ ìó – îò ìà­òå­ðè; îò îò­öà æå îí ïî­ëó­÷àåò Y-õðî­ìî­ñî­ìó. Ïîý­òî­ìó îòåö ïå­ðå­äàåò ãå­ íû, èìåþ­ùèå­ñÿ â åãî X-õðî­ìî­ñî­ìå, òîëü­ êî ñâîåé äî­÷å­ðè, ñûí æå èõ ïî­ëó­÷èòü íå ìî­æåò. Ïîñ­êîëü­êó X-õðî­ìî­ñî­ìà áî­ëåå «áî­ãà­òà» ãå­íà­ìè ïî ñðàâ­íå­íèþ ñ Y-õðî­ ìî­ñî­ìîé, òî â ýòîì ñìûñ­ëå äî÷ü ãå­íå­òè­ ÷åñ­êè áî­ëåå ñõî­æà ñ îò­öîì, ÷åì ñûí; ñûí æå áî­ëåå ñõîæ ñ ìà­òåðüþ, ÷åì ñ îò­öîì. Èìåí­íî òàê ïðîèñ­õî­äèò ïå­ðå­äà­÷à ïðèç­ íà­êîâ èëè çà­áî­ëå­âà­íèé, ñöåï­ëåí­íûõ ñ ïî­ëîì. Íàè­áî­ëåå èí­òå­ðåñ­íûì â èñòî­ðè­÷åñ­ êîì àñ­ïåê­òå òà­êèì çà­áî­ëå­âà­íèåì ÿâ­ëÿåò­ ñÿ ãå­ìî­ôè­ëèÿ, áî­ëåçíü ïðè­âî­äÿ­ùàÿ ê òÿ­æå­ëûì êðî­âî­òå­÷å­íèÿì ïðè ìà­ëåé­øèõ ïî­ðå­çàõ è îá­øèð­íûì ãå­ìà­òî­ìàì ïðè óøè­ áàõ. Áî­ëåçíü ïðîÿâ­ëÿåò­ñÿ òîëü­êî ó ëèö ìóæñ­êî­ãî ïî­ëà, æåí­ùè­íû ÿâ­ëÿþò­ñÿ òîëü­ êî íî­ñè­òåëü­íè­öà­ìè ãå­íà ãå­ìî­ôè­ëèè. Åäèíñò­âåí­íûì ìå­òî­äîì ëå­÷å­íèÿ ýòî­ãî çà­ áî­ëå­âà­íèÿ, ïîç­âî­ëÿþ­ùèì èç­áå­æàòü ðàí­ íåé èí­âà­ëè­äè­çà­öèè è, áî­ëåå òî­ãî, ñìåð­òè îò êðî­âî­òå­÷å­íèé, ÿâ­ëÿåò­ñÿ ðå­ãó­ëÿð­íîå âíóò­ðè­âåí­íîå ââå­äå­íèå îò­ñóòñò­âóþ­ùèõ â êðî­âè ôàê­òî­ðîâ ñâåð­òû­âà­íèÿ, òî åñòü çà­ ìåñòè­òåëü­íàÿ òå­ðà­ïèÿ.  ñîç­íà­íèè ëþ­äåé ëþ­áîå óïî­ìè­íà­ íèå î ãå­ìî­ôè­ëèè â ïåð­âóþ î÷å­ðåäü àñ­ ñî­öèè­ðóåò­ñÿ ñ îá­ðà­çîì öå­ñà­ðå­âè­÷à Àëåê­ñåÿ - ñû­íà ïîñ­ëåä­íå­ãî ðîñ­ñèéñ­êî­ãî èì­ïå­ðà­òî­ðà Íè­êî­ëàÿ II. Àëåê­ñåé áûë áî­ ëåí ãå­ìî­ôè­ëèåé, ïî­ëó­÷èâ åå îò ìà­òå­ðè

- èì­ïå­ðàò­ðè­öû Àëåê­ñàíä­ðû Ôå­äî­ðîâ­íû, óíàñ­ëå­äî­âàâ­øåé áî­ëåçíü îò ñâîåé ìà­ òå­ðè ïðèí­öåñ­ñû Àëè­ñû, êî­òî­ðàÿ â ñâîþ î÷å­ðåäü ïî­ëó­÷è­ëà åå îò ìà­òå­ðè - êî­ðî­ ëå­âû Âèê­òî­ðèè. Êî­ðî­ëå­âà Âèê­òî­ðèÿ áû­ëà íî­ñè­òåëü­íè­öåé ãå­ìî­ôè­ëèè, íî èç äå­âÿ­òè åå äå­òåé ëèøü îäèí ñûí, ïðèíö Ëåî­ïîëüä, áî­ëåë ãå­ìî­ôè­ëèåé è óìåð, êîã­äà åìó áûë òðèä­öàòü îäèí ãîä, à åå äî­÷å­ðè, ïðèí­öåñ­ ñû Àëè­ñà è Áåàò­ðè­ñà ÿâ­ëÿ­ëèñü íî­ñè­òåëü­ íè­öà­ìè áî­ëåç­íè. Èç ÷å­òû­ðåõ ñû­íî­âåé ïðèí­öåñ­ñû Áåàò­ ðè­ñû òîëü­êî äâîå áû­ëè áîëü­íû ãå­ìî­ôè­ ëèåé, à åå äî÷ü, Âèê­òî­ðèÿ-Åâ­ãå­íèÿ, ñóï­

áÿ óç­êèì, ïîñ­âÿ­ùåí­íûì â òàé­íó áî­ëåç­íè êðó­ãîì ëþ­äåé è îò­ãî­ðî­äèâ ñå­áÿ îò âíåø­ íå­ãî ìè­ðà âû­ñî­êîé æå­ëåç­íîé ðå­øåò­êîé, îïîÿ­ñû­âàâ­øåé äâîð­öî­âûé ïàðê â Öàðñ­ êîì Ñå­ëå.  ëþ­áîé äðó­ãîé ñåìüå Àëåê­ñåé âðÿä ëè áû âîîá­ùå âû­æèë, òàê êàê åâ­ðî­ïåéñ­ êàÿ ñòà­òèñòè­êà ñâè­äå­òåëüñò­âóåò, ÷òî â íà­÷à­ëå XX âå­êà ñðåä­íÿÿ ïðî­äîë­æè­òåëü­ íîñòü æèç­íè áîëü­íî­ãî òÿ­æå­ëîé ôîð­ìîé ãå­ìî­ôè­ëèè ñîñòàâ­ëÿ­ëà 13 ëåò, íî â öàðñ­ êîé ñåìüå, ãäå ê ðå­áåí­êó áû­ëè ïðèñòàâ­ëå­ íû äÿäü­êè, äå­æó­ðèâ­øèå îêî­ëî íå­ãî êðóã­ ëî­ñó­òî÷­íî, âå­ðîÿò­íîñòü áî­ëåå ïðî­äîë­æè­

ðó­ãà êî­ðî­ëÿ Èñ­ïà­íèè, ïå­ðå­äà­ëà áî­ëåçíü äâóì èç òðåõ ñâîèõ ñû­íî­âåé. Ñûí ïðèí­ öåñ­ñû Àëè­ñû, Ôå­äå­ðèê, îäèí èç ñå­ìå­ðûõ äå­òåé, óíàñ­ëå­äî­âàâ­øèé ãå­ìî­ôè­ëèþ, óìåð â òðåõ­ëåò­íåì âîç­ðàñòå. Äâîå ñû­íî­âåé åå ñåñò­ðû Èðåí áû­ëè òàê­æå áîëü­íû ãå­ìî­ôè­ ëèåé, îä­íà­êî, îä­íî­ìó èç íèõ óäà­ëîñü áëà­ ãî­ïî­ëó÷­íî äî­æèòü äî 56 ëåò. Ìî­íàð­øèå ðî­äè­òå­ëè, êàê ìîã­ëè, ñòà­ ðà­ëèñü óáå­ðå÷ü ñâîèõ ÷àä îò ëþ­áûõ òðàâì. Ê ïðè­ìå­ðó, èñ­ïàíñ­êàÿ êî­ðî­ëåâñ­ êàÿ ñåìüÿ îäå­âà­ëà äâóõ ñâîèõ ìàëü­÷è­êîâ â ïîä­áè­òûå âà­òîé êîñòþ­ìû; äà­æå äå­ðåâüÿ â ïàð­êå, ãäå îáû÷­íî èã­ðà­ëè äå­òè, áû­ ëè îáåð­íó­òû âîé­ëî­êîì. Íè­êî­ëàé II è åãî ñåìüÿ òàê­æå âû­íóæ­äå­íû áû­ëè ïðè­íÿòü ìå­ðû ïðå­äîñòî­ðîæ­íîñòè, îê­ðó­æèâ ñå­

òåëü­íîé æèç­íè áû­ëà î÷åíü âå­ëè­êà. Îä­íà­êî, ýòî íå ñìîã­ëî óáå­ðå÷ü öà­ ðå­âè­÷à îò ñè­íÿ­êîâ è ññà­äèí, è ðî­äè­òå­ëè ïðîñòî ïðè­õî­äè­ëè â îò­÷àÿ­íèå, ñîç­íà­âàÿ, ÷òî ïîñòîÿí­íî æè­âóò íà ãðà­íè êà­òàñò­ðî­ ôû. Ïî­íÿâ, ÷òî âðà­÷è áåñ­ñèëü­íû áî­ðîòü­ ñÿ ñ ãå­ìî­ôè­ëèåé, èì­ïå­ðàò­ðè­öà ñòà­ëà èñ­êàòü äðó­ãèå ïó­òè ñïà­ñå­íèÿ íàñ­ëåä­íè­

Àëåê­ñàíä­ðà Ôå­äî­ðîâ­íà

Áî­ëåçíü ïðîÿâ­ëÿåò­ ñÿ òîëü­êî ó ëèö ìóæñ­ êî­ãî ïî­ëà, æåí­ùè­íû ÿâ­ëÿþò­ñÿ òîëü­êî íî­ñè­ òåëü­íè­öà­ìè ãå­íà ãå­ ìî­ôè­ëèè.

Íè­êî­ëàé II

6

67


Ãåíåòèêà

êà ïðåñòî­ëà. Òàê â æèç­íè öàðñ­êîé ñåìüè ïîÿ­âèë­ñÿ ñòà­ðåö Ãðè­ãî­ðèé Ðàñ­ïó­òèí, îá­ ëà­äàâ­øèé íåîáúÿñ­íè­ìîé ñïî­ñîá­íîñòüþ îá­ëåã­÷àòü ñòðà­äà­íèÿ Àëåê­ñåÿ. Âå­ðîÿò­íîñòü òî­ãî, ÷òî öà­ðå­âè÷ Àëåê­ ñåé ìîã ïî­ëó­÷èòü äå­ôåêò­íûé àë­ëåëü 0 îò ìà­òå­ðè áû­ëà ðàâ­íà 50%; ñ òîé æå âå­ðîÿò­ íîñòüþ îí ìîã ïî­ëó­÷èòü îò íåå íîð­ìàëü­ íûé àë­ëåëü. Îñó­ùåñò­âèñü âòî­ðîå èç ýòèõ ðàâ­íî­âå­ðîÿò­íûõ ñî­áû­òèé â îá­ðà­çî­âà­íèè ãà­ìåò, è ñöå­íà­ðèé ñóäü­áû èì­ïå­ðà­òîðñ­ êîé ÷å­òû Ðîñ­ñèè âûã­ëÿ­äåë áû èíà­÷å. Ê ñî­æà­ëå­íèþ, áî­ëåçíü íå ïî­áåæ­äå­íà è ñå­ãîä­íÿ. Ëå­÷å­íèå ãå­ìî­ôè­ëèè íà ñå­ãîä­ íÿø­íèé äåíü äîñòóï­íî â îñ­íîâ­íîì áîëü­ íûì ãå­ìî­ôè­ëèåé, æè­âó­ùèõ â ðàç­âè­òûõ ñòðà­íàõ. Ãå­ìî­ôè­ëèÿ ÿâ­ëÿåò­ñÿ íàã­ëÿä­íî ïîä­äàþ­ùèì­ñÿ ëå­÷å­íèþ çà­áî­ëå­âà­íèåì. Áåç ëå­÷å­íèÿ îíà ïðè­âî­äèò ê ñòîé­êîé èí­âà­ëèä­íîñòè è äî­âîëü­íî ÷àñòî ê ïðåæ­ äåâ­ðå­ìåí­íîé ñìåð­òè.  íà­÷à­ëå 20 âå­êà

68

6

ïðî­äîë­æè­òåëü­íîñòü æèç­íè áîëü­íî­ãî ãå­ ìî­ôè­ëèåé íå ïðå­âû­øà­ëà 15 ëåò. Ñå­ãîä­ íÿ íà ôî­íå ñîîò­âåòñò­âóþ­ùå­ãî ëå­÷å­íèÿ ïðî­äîë­æè­òåëü­íîñòü æèç­íè áîëü­íî­ãî ãå­ ìî­ôè­ëèåé ìî­æåò íè­÷åì íå îò­ëè­÷àòü­ñÿ îò ïðî­äîë­æè­òåëü­íîñòè æèç­íè çäî­ðî­âî­ãî ìóæ­÷è­íû. Ãå­ìî­ôè­ëèÿ ñ÷è­òàåò­ñÿ îä­íèì èç ñà­ ìûõ äî­ðî­ãîñòîÿ­ùèõ çà­áî­ëå­âà­íèé â ìè­ ðå, òàê êàê äëÿ ïðî­ôè­ëàê­òè­êè, ëå­÷å­íèÿ, ïðî­âå­äå­íèÿ õè­ðóð­ãè­÷åñ­êèõ îïå­ðà­öèé èñ­ ïîëü­çóþò­ñÿ ïðå­ïà­ðà­òû, èç­ãî­òàâ­ëè­âàå­ìûå èç ÷å­ëî­âå­÷åñ­êîé äî­íîðñ­êîé ïëàç­ìû. Ïî ðå­êî­ìåí­äà­öèè Âñå­ìèð­íîé Îð­ãà­íè­çà­öèè Çäðà­âîîõ­ðà­íå­íèÿ íà îä­íî­ãî áîëü­íî­ãî ãå­ìî­ôè­ëèåé òðå­áóåò­ñÿ 30 000 ìåæ­äó­ íà­ðîä­íûõ åäè­íèö êîí­öåíò­ðà­òà ôàê­òî­ðà ñâåð­òû­âà­íèÿ êðî­âè â ãîä. Ñòîè­ìîñòü îä­ íî­ãî ôëà­êî­íà èì­ïîðò­íî­ãî êîí­öåíò­ðà­òà ôàê­òî­ðà ñâåð­òû­âà­íèÿ êðî­âè îáúå­ìîì 500 ìåæ­äó­íà­ðîä­íûõ åäè­íèö ðàâ­íà â

ñðåä­íåì 200 äîë­ëà­ðîâ ÑØÀ. Ñòîè­ìîñòü ëå­÷å­íèÿ îä­íî­ãî áîëü­íî­ãî ãå­ìî­ôè­ëèåé êîí­öåíò­ðà­òîì ôàê­òî­ðà ñâåð­òû­âà­íèÿ êðî­ âè, èñ­õî­äÿ èç ìè­íè­ìàëü­íîé ïîò­ðåá­íîñòè, ñîñòàâ­ëÿåò 12 000 äîë­ëà­ðîâ ÑØÀ â ãîä. Ìû ðàññ­ìîò­ðå­ëè ïðà­âè­ëà ïå­ðå­äà­÷è ïðèç­íà­êà ïî­òîìñò­âó â ñëó­÷àå, êîã­äà îí îï­ðå­äå­ëÿåò­ñÿ îä­íèì ãå­íîì. Îíè ñïðà­ âåä­ëè­âû äëÿ âñåõ îð­ãà­íèç­ìîâ, íî òåì íå ìå­íåå ÿâ­ëÿþò­ñÿ ëèøü îñ­íî­âîé äëÿ ïî­íè­ ìà­íèÿ òî­ãî, êàê íàñ­ëå­äóþò­ñÿ ñâîéñò­âà îð­ãà­íèç­ìà. Äå­ëî â òîì, ÷òî ìíî­ãèå ïðèç­ íà­êè îï­ðå­äå­ëÿþò­ñÿ äâó­ìÿ èëè áîëü­øèì ÷èñ­ëîì ãå­íîâ. Îä­íà­êî õà­ðàê­òåð íàñ­ëå­äî­ âà­íèÿ ïðèç­íà­êà çà­âè­ñèò îò âçàè­ìî­äåéñò­ âèÿ ýòèõ àë­ëå­ëåé è ìî­æåò áûòü î÷åíü ñëîæ­íûì. Öå­ëûé ðÿä ïðèç­íà­êîâ, â ÷àñò­ íîñòè ðîñò, ðàç­ìå­ðû òå­ëà, ïëî­äî­âè­òîñòü, ñîï­ðî­òèâ­ëÿå­ìîñòü èí­ôåê­öèÿì, òàê­æå êîíò­ðî­ëè­ðóþò­ñÿ ìíî­ãè­ìè ãå­íà­ìè è ïðîÿâ­ ëÿþò íåï­ðå­ðûâ­íó èç­ìåí­÷è­âîñòü.  ìå­äè­ öèíñ­êîé ãå­íå­òè­êå ðàç­ëè­÷àþò ìóëü­òè­ôàê­ òîð­íûå çà­áî­ëå­âà­íèÿ, êî­òî­ðûå íå­ðåä­êî ïðîÿâ­ëÿþò­ñÿ â ôîð­ìå ñëà­áûõ îòê­ëî­íå­íèé îò íîð­ìû è äèàã­íîñòè­ðóþò­ñÿ êàê áî­ëåçíü, ëèøü êîã­äà ýòè îòê­ëî­íå­íèÿ îêà­çû­âàþò­ñÿ çíà­÷è­òåëü­íû­ìè. Òà­êèå çà­áî­ëå­âà­íèÿ ìîæ­ íî ðàññ­ìàò­ðè­âàòü êàê ðàç­ëè÷­íóþ âû­ðà­ æåí­íîñòü íå­êèõ êî­ëè­÷åñò­âåí­íûõ ïðèç­íà­ êîâ, ñîç­äàþ­ùèõ ïðåä­ðàñ­ïî­ëî­æåí­íîñòü ê òî­ìó èëè èíî­ìó çà­áî­ëå­âà­íèþ.  ñóì­ìàð­íîì ñòà­íîâ­ëå­íèè ñëîæ­íûõ ïðèç­íà­êîâ áå­çóñ­ëîâ­íóþ ðîëü èã­ðàþò óñ­ ëî­âèÿ ñðå­äû, â êî­òî­ðîé ðàç­âè­âàåò­ñÿ îð­ ãà­íèçì. Òàê, ðîñò ÷å­ëî­âå­êà â îñ­íîâ­íîì îáóñ­ëîâ­ëåí ãå­íå­òè­÷åñ­êè, íî ïðè õî­ðî­ øåì ïè­òà­íèè è õî­ðî­øèõ óñ­ëî­âèÿõ æèç­íè ëþ­äè â ñðåä­íåì âû­øå, ÷åì â ïî­ïó­ëÿ­öèè ñ òà­êè­ìè æå ãå­íå­òè­÷åñ­êè­ìè äàí­íû­ìè, íî íà­õî­äÿ­ùåé­ñÿ â õóä­øèõ óñ­ëî­âèÿõ. Ïîä­ âåð­æåí­íîñòü ê òà­êèì çà­áî­ëå­âà­íèÿì êàê òó­áåð­êó­ëåç è ïî­ëèî­ìèå­ëèò îï­ðå­äå­ëÿåò­ñÿ ñïå­öè­ôè­÷åñ­êè­ìè ãå­íà­ìè, íî äà­æå ïðåä­ ðàñ­ïî­ëî­æåí­íûå ê íèì ëþ­äè íå çà­áî­ëå­ âàþò, åñ­ëè îíè íå èí­ôè­öè­ðî­âà­íû ñîîò­ âåòñò­âóþ­ùè­ìè áàê­òå­ðèÿ­ìè èëè âè­ðó­ñà­ìè. Óðî­âåíü èí­òåë­ëåê­òà òî­æå íàñ­ëå­äóåò­ñÿ, íî âêëàä ñðå­äû â ôîð­ìè­ðî­âà­íèå ïî­äîá­ íûõ ðàç­ëè­÷èé ìåæ­äó ëþäü­ìè ñòîëü âå­ëèê, ÷òî íà ñà­ìîì äå­ëå ìû äîëæ­íû áîëü­øå ãî­ âî­ðèòü î ñî­öèàëü­íûõ, íå­æå­ëè ãå­íå­òè­÷åñ­ êèõ, ðàç­ëè­÷èÿõ.



²ñí»ëï ¢ µÅßÏáõÃÛáõÝ

л­ï³ùñ­ùÇñ ¿, áñ å³ï­Ù³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­íáñ ³Ý­Ó³Ý­óÇó ß³­ï»­ ñÁ ï³­é³­å»É »Ý ÝÛ³ñ­¹³­µ³­ ݳ­Ï³Ý ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñáí, ³­Ù»­ÝÇó ѳ­×³Ë` ¿­åÇ­É»å­ëdz­Ûáí: Àëï ï³ñ­µ»ñ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»­ñÇ` ¿­åÇ­É»å­ëdz­Ûáí ÑÇ­í³Ý¹ »Ý »­Õ»É ²­É»ù­ë³Ý¹ñ س­Ï»­¹á­Ý³­óÇÝ, Ðáõ­ÉÇáë λ­ë³­ ñÁ, ²­ñÇë­ïá­ï»­ÉÁ, êáÏ­ñ³­ïÁ, Æ­í³Ý ²­Ñ»­ÕÁ, ijݭݳ ¸°³ñ­ ÏÁ, äºï­ñáë 1-Ç­ÝÁ, ´³Û­ñá­ ÝÁ, ¶áõë­ï³í üÉá­µ»­ñÁ, â³ñɽ ¸ÇϭϻݭëÁ, Èá­õÇë ø»­ñá­ÉÁ, ÜÇó­ ß»Ý, Øáõ­Ñ³Ù­Ù»¹ Ù³ñ­·³­ñ»Ý, ܳ­åá­É»á­ÝÁ, ݳ¢ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ ·ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ïÇ­ ï³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ` éáõë ·ñáÕ ü.­ ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ: ÜÛáõÃÁª ²ñ­ÙÇ­Ý» ê³ñ·ë­Û³ÝÇ

¸áë­ïá¢ëÏÇÝ

¢ §Ñ³Ý­×³ñ­Ý»­ñÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ¦

Ü

Çó­ß»Ý Çñ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ ·ñáõÙ ¿ñ. §ÆÙ ÑÇ­ í³Ý­¹áõí۳ÝÝ ³­í»­ÉÇ ß³ï µ³Ý »Ù å³ñ­ï³­Ï³Ý, ù³Ý ÇÙ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ¦: ÜÙ³Ý Ï³ñ­ÍÇù áõ­ Ý»ñ ݳ¢ ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ: èáõë ùÝݳ­¹³ï Ü. êïñ³­Ëá­íÁ ٻ筵»­ñáõÙ ¿ Ýñ³ µ³­é»­ ñÁ. §ØÇ ù³­ÝÇ ³ÏݭóñÃ, ¢ »ë ³ÛÝ­åÇ­ëÇ »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ »Ù ½·áõÙ, áñÝ ³Ýѭݳñ ¿ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý íǭ׳­ÏáõÙ, ¢ á­ñÇ Ù³­ëÇÝ ³ÛÉ Ù³ñ­¹ÇÏ ·³­Õ³­÷³ñ ãáõ­Ý»Ý: ºë ϳ­ï³ñ­ Û³É Ý»ñ­¹³ß­Ý³­ÏáõíÛáõÝ »Ù ½·áõÙ ÇÙ ¢ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÙÇç¢, ¢ ³Û¹ ½·³­óáõÙÝ ³ÛÝ­ù³Ý áõÅ­·ÇÝ áõ ù³Õóñ ¿, áñ ³Û¹­åÇ­ëÇ »ñ­ç³Ý­

70

6

ÏáõÃ­Û³Ý ÙÇ ù³­ÝÇ í³ÛñÏ­Û³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ ϳ­ ñ»­ÉÇ ¿ ï³É Ï۳ݭùÇó 10 ï³­ñÇ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ` áÕç Ï۳ݭùÁ¦: ØÇ áõ­ñÇß ³­éÇ­Ãáí ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ ³­ë»É ¿. §¸áõù` µá­Éáñ ³­éáÕç Ù³ñ­¹ÇÏ, ã»ù ¿É ϳë­Ï³­ÍáõÙ` ÇÝã ¿ »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ Ù»Ýù` ¿­åÇ­É»å­ëÇÏ­Ý»ñë »Ýù ½·áõÙ ÁÝÏ­ Ý»­Éáõó í³ÛñÏ­Û³Ý ³­é³ç: Øáõ­Ñ³Ù­Ù»¹Ý Çñ Ôáõ­ñ³­ÝáõÙ íëï³­Ñ»ó­ÝáõÙ ¿, áñ ï»­ë»É ¿ ¹ñ³Ë­ïÁ, »­Õ»É ¿ ¹ñ³Ë­ïáõÙ: ´á­Éáñ §Ë»­ Éáù¦ ÑÇ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ íëï³Ñ »Ý, áñ ݳ å³ñ­ ½³­å»ë ˳­µ»­µ³ ¿: à°ã, ݳ ãÇ ëïáõÙ, ݳ Çë­Ï³­å»ë »­Õ»É ¿ ¹ñ³Ë­ïáõÙ` ÁÝÏ­Ý»­Éáõ å³­ÑÇÝ, ÇÝã­å»ë »ë: â·Ç­ï»Ù` ³Û¹ í³­Û»É­ùÁ

Ó·íáõÙ ¿ ñá­å»­Ý»ñ, ų­Ù»ñ, û ³­ÙÇë­Ý»ñ, µ³Ûó, ѳ­í³­ï³­ó»ù Ëáë­ù»­ñÇë, µá­Éáñ áõ­ ñ³­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, áñ ϳ­ñáÕ ¿ ï³É Ï۳ݭ ùÁ, »ë ¹ñ³ ÷á­Ë³­ñ»Ý ã¿Ç í»ñó­ÝǦ: ¾­åÇ­É»å­ëÇ³Ý ·ÉËáõ­Õ»­ÕÇ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ ¿` ¿­åÇ­É»å­ïÇÏ Ýá­å³­Ý»­ñÇ ÏñÏÝáõí۳ٵ: Üá­å³­Ý»­ñÁ µ³½­Ù³­ï»­ë³Ï »Ý` ϳ­ñáÕ »Ý Áݭó­Ý³É ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ïáñë­ïáí ¢ ï³­ñ³µ­ÝáõÛà çÕ³Ó­·áõÙ­Ý»­ ñáí ϳ٠³­é³Ýó çÕ³Ó­·áõÙ­Ý»­ñÇ, û­ñǭݳÏ` »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ùáï ϳ­ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­×³ï¢ ³Ý­ç³­ïáõÙ (1-2ñá­å»)` ³­é³Ýó ÁÝÏ­Ý»­Éáõ: º­ñ»­Ë³Ý ϳñ­Í»ë §Ùïù»­ñÇ ·ÇñÏÝ ÁÝ­Ï³Í ÉÇ­ÝǦ: ²ñ­ï³­ùáõëï ëñ³Ýù ³Ýí­Ý³ë Ýá­å³­Ý»ñ »Ý ÃíáõÙ, 볭ϳÛÝ µ³­ó³­ë³­µ³ñ »Ý ³Ý¹­ ñ³­¹³é­ÝáõÙ »­ñ»­Ë³­ÛÇ áõ­Õ»­ÕÇ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý íñ³` ѳ­×³Ë ѳëó­Ý»­Éáí Ë»­É³­å³­ ϳ­ëáõí۳Ý: ¾­åÇ­É»å­ëdz­ÛÇ ÝÙ³Ý ï»­ë³Ï ϳ­ñáÕ ¿ ÉÇ­Ý»É Ý³¢ Ù»­Í³­Ñ³­ë³Ï­Ý»­ñÇ Ùáï, µ³Ûó` ѳ½­í³­¹»å: ÐÇ­í³Ý¹­Ý»ñÝ ½·áõÙ »Ý, áñ Ýá­å³Ý ßáõ­ïáí ëÏëí»­Éáõ ¿. Ýñ³Ý­óáõÙ ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿ ³áõ­ñ³, á­ñÁ Ýá­ å³­ÛÇó ³­é³ç ½³ñ­·³­óáÕ ï³­ñ³­ï»­ë³Ï ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ »Ý: ¾­åÇ­É»å­ïÇÏ Ýá­å³­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ÉÇ­Ý»É áã ÙdzÛÝ ¿­åÇ­É»å­ëdz­Ûáí` áñ­å»ë ³­é³Ý­ÓÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳Ý, ³ÛÉ ÉÇ­Ý»É áõ­ñÇß Éáõñç ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ¹ñë­¢á­ñáõÙ: ¾­åÇ­ É»å­ëdz­ÛÇ ³Ë­ïá­ñá­ßáõÙÝ áõ µáõ­Åáõ­ÙÁ


²ñí»ëï ¢ µÅßÏáõÃÛáõÝ

ѳ­×³Ë ¹³é­ÝáõÙ ¿ ¹Åí³­ñÇÝ ËݹÇñ: ¾­åÇ­É»å­ëdz­ÛÇ Ù³­ëÇÝ ÑÇ­ß³­ï³Ï­íáõÙ ¿ ݳ¢ Üáñ Îﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ.ÐÇ­ëáõ­ëÁ ½ñáõ­ óáõÙ ¿ ÙÇ ïÕ³­ÛÇ Ñ»ï, áí ÑÇ­í³Ý¹ ¿ñ ¿­åÇ­ É»å­ëdz­Ûáí ¢ ³­ëáõÙ, áñ ݳ ß³ï µ³­ÝÇ Ï³­ñáÕ ¿ ѳë­Ý»É, »­Ã» áã ÙÇ í³ï µ³Ý ã³­ ÝÇ ¢ ³å­ñÇ ³­ÕáÃù­Ý»­ñáí: âÙá­é³­Ý³Ýù Ýß»É Ý³¢, áñ ¹³­ñ»ñ ³­é³ç ¿­åÇ­É»å­ëdz­Ûáí ÑÇ­í³Ý¹ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ã³ñ­ù»ñ, ¹Ç­í³­Ñ³ñ­Ý»ñ, ϳ­Ë³ñ¹­Ý»ñ ¿ÇÝ ³Ý­í³­ÝáõÙ (ÞÇñ­í³Ý­½³­¹»Ç §ò³­í³­·³­ñÁ¦ ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³Ý­Ù»Õ ³Õ­çÇÏÝ ³Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳ٵ ï³­é³­å»­Éáõ å³ï­ ׳­éáí ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ½áÑÝ ¿ñ ¹³ñ­ Ó»É): ¾­åÇ­É»å­ëdz­ÛÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ß³ï »ñ¢áõÛíݻ­ñÇ Ù³­ëÇÝ ¿ Ëá­ëáõÙ ¸áë­ ïá¢ëÏÇÝ Çñ ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ` ÑÇÙÝ­í»­Éáí ë»­÷³­Ï³Ý ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ íñ³ (§²­åáõߦ í»­åáõÙ ×ß·ñÇï Ýϳ­ ñ³·­ñ»É ¿ ³áõ­ñ³Ý ¢ Ýá­å³Ý): ܳ ÝßáõÙ ¿, áñ ÇÝã-áñ ³Ý­ëá­íáñ Ý»ñ­ùÇÝ ÉáõÛë å³Û­ ͳ­é³ó­ñ»ó ØÇß­ÏÇ­ÝÇ Ñá­·ÇÝ, ³Û¹ å³­ÑÁ Ó·í»ó ·áõ­ó» Ï»ë ñá­å», 볭ϳÛÝ Ý³ å³ñ½ ÑÇ­ßáõÙ ¿ñ ëÏǽ­µÁ` ³­é³­çÇÝ ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ Ó³Û­ÝÁ, áñ ¹áõñë ¿ñ Ãé»É Çñ ÏñÍùÇó` ÇÝùÝ Ç­ñ»Ý, ¢ á­ñÁ ݳ áã ÙÇ áõ­Åáí ã¿ñ ϳ­ñáÕ Ï³Ý·­Ý»ó­Ý»É: ²Û­Ýáõ­Ñ»ï¢ Ýñ³ ·Ç­ï³Ï­ óáõíÛáõ­ÝÁ í³Ûñ­Ï»­Ý³­µ³ñ Ïá­ñ»É ¿ñ, ¢ ïÇ­ ñ»É ¿ñ Édz­Ï³­ï³ñ ˳­í³ñ: ¸áë­ïá¢ëÏáõ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë Ñ»ïù ¿ Ãá­Õ»É Ýñ³ áÕç ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý íñ³: ܳ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¿ å³ïÙ­í³Íù­Ý»­ñáõÙ ¢ í»­å»­ñáõÙ Ñ»­ñáë­Ý»­ñÇ ¿­åÇ­É»å­ëdz­ÛÇ ÏÉÇ­ÝÇ­Ïá­ñ»Ý ×ßÙ³ñ­ï³­óÇ Ýϳ­ñ³·­ñáõí ÛáõÝ­Ý»ñ (êÙ»ñ¹­Û³­Ïá­íÁ` §Î³­ñ³­Ù³­½áí »Õ­µ³Ûñ­Ý»ñ¦-áõÙ, È»µ­Û³¹­ÏǭݳÝ, ÎÇ­ñÇ­Éá­ íÁ, êï³í­ñá­·Ç­ÝÁ` §¸­¢»ñ¦-áõÙ, úñ­¹Ç­ÝáíÝ áõ Øáõ­ñÇ­ÝÁ` §î³Ý­ïÇ­ñáõ­ÑáõÙ¦ ¢ ³Û­Éáù): ü»á­¹áñ ¸áë­ïá¢ëÏáõ Ï۳ݭùÁ ѳ­ ñáõëï ¿ñ ͳÝñ Ç­ñ³­¹³ñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ¹»é í³Õ ٳݭÏáõíÛáõ­ÝÇó: ØáëÏ­í³­ÛÇ ³­Ù»­ ݳï­Ëáõñ ó­Õ³­Ù³­ëáõÙ` ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­óáõÙ, ͳ­é³­ÛáõÙ ¿ñ Çñ µÅÇßÏ Ñ³Û­ñÁ` ¹³é­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ³ÝÅ­åÇï ¹³ñ­ Ó³Í, Ëëï³­µ³­ñá ¢ ó³ë­Ïáï, ³É­Ïá­Ñá­ÉÇÝ ³Ýӭݳ­ïáõñ Ù³ñ¹, áñÝ Çñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùáõÙ ëï»Õ­ÍáõÙ ¿ñ ÙÇ ÙÃÝá­Éáñï, áõñ Ñݳ­ñ³­ íáñ ã¿ñ ßÝã»É: Àëï Ø. ìá­Éáó­Ïáõ 1933Ã. Ññ³­ï³­ ñ³­Ï³Í ·ñùÇ` ¸áë­ïá¢ëÏÇ­Ý»­ñÇ ³½Ý­í³­ Ï³Ý ó»­ÕÇó ß³­ï»ñÝ »Ý »­Õ»É Ñá­·»­å»ë áã

³­éáÕç Ù³ñ­¹ÇÏ, ¢ Ýñ³Ýù µá­ÉáñÝ ¿É ØÇ­ ˳­ÛÇÉ ²Ý¹­ñ»¢Çã ¸áë­ïá¢ëÏáõ (ü. ¸áë­ ïá¢ëÏáõ ѳÛñÁ) ³Ý­ÙÇ­ç³­Ï³Ý Å³­é³Ý·­ Ý»ñÝ »Ý »­Õ»É: Üñ³Ýó ÃíáõÙ ¿ÇÝ ¾­åÇ­ É»å­ëdz­Ûáí, ßÇ­½áý­ñ»­Ýdz­Ûáí ÑÇ­í³Ý¹­Ý»ñ, ѳñ­µ»­óáÕ­Ý»ñ, ÇÝù­Ý³ë­å³Ý­Ý»ñ: Øǭ˳­ÛÇÉ ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ ÏÝá­çÁ Ù»­Õ³¹­ ñáõÙ ¿ñ ³Ý­Ñ³­í³­ï³ñ­ÙáõÃ­Û³Ý Ù»ç` å³ï­ ׳­é³­µ³­Ý»­Éáí, áñ Ýñ³ í»ñ­çÇÝ` 7-ñ¹ Ñ­ÕÇáõíÛáõ­ÝÁ ÙÛáõë­Ý»­ñÇ ÝÙ³Ý ãÇ Áݭó­ ÝáõÙ: Æñ ç³­Ñ»É ³Õ­çÇÏ­Ý»­ñÇ Ù³Ñ­×³­Ï³É­ Ý»­ñÇ ï³Ï ÷ÝïñáõÙ ¿ñ ëÇ­ñ»­Ï³Ý­Ý»­ñÇ: ü. ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ å³­ï³­Ý»­ÏáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­Ý»­ ñÇÝ Ïáñó­ñ»É ¿ ëÇ­ñ»­ÉÇ Ùá­ñÁ` ·ñ³­Ï³Ý ÓÇñ­ ùáí ûÅï­í³Í Ñ»­½³­Ñ³Ù­µáõÛñ, µ³½­Ù³­ã³ñ­ ã³ñ, µ³­ñá­Û³­Ï³Ý Ù³ù­ñáõÃ­Û³Ý ïÇ­å³ñ ÙÇ ÏÇÝ, áñ µéݳ­å»ï ³­Ùáõë­Ýáõ Ó»é­ùÇ ï³Ï ÑÛáõÍ­í»ó ³­ÝÁݹ­Ñ³ï Ñá­·»­Ï³Ý ï³­ é³­å³Ýù­Ý»­ñÇó ¢ Ù³­Ñ³­ó³í Ãá­ù³Ë­ïÇó: Þ³ï ã³Ý­ó³Í` å³­ï³­ÝÇ ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ Ñá­·»­Ï³Ý ÙÇ ³ÛÉ óÝóáõÙ ³å­ñ»ó, »ñµ ÏÝáç

´³Û­ñá­Ý Ù³­ÑÇó Ñ»­ïá ³­í»­ÉÇ ¹³­Å³­Ý³­ó³Í, µ³­ñá­ Û³Éù­í³Í, ѳñ­µ»­óá­ÕáõÃ­Û³Ý ïñí³Í Çñ Ñá­ñÁ ·Ûáõ­ÕáõÙ ëå³­Ý»­óÇÝ ×áñ­ï»­ñÁ: ÆÝ­ùÁ` ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ, Çñ Ùáï ¿­åÇ­ É»å­ëdz­ÛÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ ϳ­åáõÙ ¿ñ ³ÛÝ Í³Ýñ Ç­ñ³­¹³ñ­ÓáõÃ­Û³Ý Ñ»ï, áñ ϳ­ï³ñ­

í»É ¿ñ Çñ Ñ»ï 28 ï³­ñ»­Ï³­ÝáõÙ: ܳ ï³ñ­ í³Í ¿ñ üñ³Ý­ëdz­Ï³Ý áõ­ïá­åÇëï­Ý»­ñÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñáí ¢ Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ñ ä»ï­ ñ³ß¢ëÏáõ ·É˳­íá­ñ³Í éáõë áõ­ïá­åÇëï­ Ý»­ñÇ ·³Õï­ÝÇ Ñ³­í³­ùáõÛ­ÃÇÝ: Üñ³Ý ó³­ ñ³­Ï³Ý ϳ­é³­í³­ñáõ­Ãáõ­ÝÁ Ó»ñ­µ³­Ï³­É»ó` áñ­å»ë å»­ï³­Ï³Ý Ñ³Ý­ó³­·áñ­ÍÇ, ¹³­ï³­ å³ñ­ï»ó ٳѭí³Ý ¢ ³­å³` ó³­ñÇ ëïá­ ñ³·­ñ³Í »ñÏ­ñáñ¹ ¹³­ï³í×­éáí` ³ù­ëá­ñÇ áõ ﳭų­Ý³­ÏÇñ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ: ¶ñáÕÝ ³ñ­¹»Ý ·ïÝíáõÙ ¿ñ ٳѭí³Ý Ññ³­å³­ñ³­ ÏáõÙ, å³ï­ñ³ëï­íáõÙ ¿ñ ·Ý¹³­Ï³­Ñ³ñ­í»­ Éáõ ¢ Ùïá­íÇ Ññ³­Å»ßï ¿ñ ï³­ÉÇë Ï۳ݭùÇÝ, Ù»Í »­ñ³½­Ý»­ñÇÝ, »ñµ ϳ­Û³ó­í»ó »ñÏ­ñáñ¹ ¹³­ï³í­×Ç­éÁ: ¸áë­ïá¢ëÏáõ áõ­Õ»ÕÝ ³Û¹ Áݭóó­ùáõÙ ³ß­Ë³­ïáõÙ ¿ñ ɳñ­í³Í, ß³­ ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ñ Ùï³­Í»É, ï»ë­Ý»É, ÙÇÝã ÁÝ­ Ï»ñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ÝáõÛÝ å³­ÑÇÝ Ë»­É³­·³ñ­ í»ó, ÙÛáõ­ëÇ Ù³­½»ñÝ ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ëåÇ­ ï³­Ï»­óÇÝ: ÜáõÛÝ û­ñÁ ݳ µ³Ý­ïÇó ݳ­Ù³Ï ·ñ»ó Çñ ³­í³· »Õ­µá­ñÁ. §...ºñ­µ»ù ÇÙ Ù»ç

ÜÇó­ß» Ñá·¢áñ Ï۳ݭùÇ ³Ûë­ù³Ý ³­é³ï áõ ³­éáÕç å³­ß³ñ­Ý»ñ ã»Ù ½·³­ó»É, áñ­ù³Ý ÑÇ­Ù³¦: âáñë ï³­ñÇ ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ ³å­ñ»É ¿ úÙë­ÏÇ ï³­Å³­Ý³­í³Û­ñáõÙ` ï³­ñ³­ï»­ë³Ï ѳݭ󳭷áñÍ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ùÇÝ` ½ñÏí³Í ϳñ­ ¹³É-·ñ»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇó, ÙdzÛÝ ²­í»­ï³­

6

71


²ñí»ëï ¢ µÅßÏáõÃÛáõÝ

ñ³­ÝÁ, ³Ýó­Û³­ÉÇ ÑÇ­ß³­ï³Ï­Ý»­ñÁ ¢ ¹Åݹ³Ï Ý»ñ­Ï³­ÛÇ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ­Ý»ñ áñ­ å»ë Ñá·¢áñ ëÝáõݹ, ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï Í³Ýñ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù ¿ñ ϳ­ï³­ñáõÙ` áï­ù»ñÝ áõ Ó»é­ù»­ñÁ ßÕó­Û³­Ï³å: ºñµ í»­ ñ³­¹³ñ­Ó³í ³Û¹ ¹ÅáË­ùÇó, Çñ Ñ»ï µ»­ñ»ó ßÕóۭí³Í áï­ù»­ñÇ Í³Ýñ ù³ÛÉ­í³Í­ùÁ, áñÝ ³Û¹­å»ë ¿É Ùݳó áÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ: 곭ϳÛÝ ¸áë­ïá¢ëÏáõ ¹áõëï­ñÁ åݹáõÙ ¿ñ, áñ Ñáñ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ý³­ ˳ݭ߳ݭݻñÝ Ç Ñ³Ûï »Ý »­Ï»É, »ñµ Ç­Ù³­ ó»É ¿ Ñáñ ٳѭí³Ý Éáõ­ñÁ: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ݳ 19 ï³­ñ»­Ï³Ý ¿ »­Õ»É: üñ»Û­¹Çëï­Ý»­ñÁ ¹ñ³­ÝáõÙ ï»ë­ÝáõÙ »Ý §Ù»Õ­ùÇ ÏáÙå­É»ùë¦, ù³­ÝÇ áñ, Áëï Ýñ³Ýó, ·ñá­ÕÇ Ù»ç »­Õ»É ¿ ã·Ç­ï³Ïó­í³Í ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ ¢ íñ»­ÅÇ Í³­ ñ³í ¹»­åÇ ¹»ë­åáï ѳۭñÁ: Àëï Ýñ³Ýó` ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ïá­ñáõëïÝ ³Ý­µ³­ñá ó³Ý­ ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó áõ Ùïù»­ñÇó å³ßï­å³Ý­í»­ Éáõ Ó¢ ¿: ¸áë­ïá¢ëÏáõ Ùáï, 볭ϳÛÝ, Ýá­å³­ÛÇó í³Ûñ ÁÝÏ­Ý»­Éáõ, óÝóáõÙ­Ý»­ñÇ »ñ¢áõÛíݻñ Ç Ñ³Ûï »Ý »­Ï»É ٳѭí³Ý Ññ³­å³­ñ³­Ïáõ٠ϳ٠¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá` ﳭų­Ý³­í³Û­ñáõÙ: 곭ϳÛÝ ÙÇÝã ³Û¹ ¿É ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ »ñ¢áõÛí Ý»ñ áõ­Ý»­ó»É ¿ å³­ï³­ÝÇ Ñ³­ë³­ÏáõÙ: àõ­Ý»­ ó»É ¿ áõ­ß³·­Ý³­óáõíÛáõÝ (»ñµ ³­é³­çÇÝ ³Ý­ ·³Ù ѳݭ¹Ç­å»É ¿ å»­ï»ñ­µáõñ·­Û³Ý ѳÛï­ ÝÇ ÙÇ ·»­Õ»ó­Ïáõ­Ñáõ), É»­Ã³ñ­·Ç³­ÛÇ í³Ë, ï³Ý­çáÕ Ï³­ñáï ¢ í»ñ­ç³­å»ë` §Ýá­å³­ Ý»ñ¦: ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ áõ­Ý»ñ µÝ³­íá­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³Ýӭݳ­Ñ³­ïáõÏ ·Í»ñ, ѳï­Ï³­ÝÇ­ßÝ»­ñÇ å³ÛíÛáõ­Ý³í­ï³Ý· ѳ­Ù³­ÓáõÉ­í³Íù, á­ñÁ ¿­åÇ­É»å­ëdz­Ûáí á­ñáß ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇ ï³­ ÉÇë ¿ ÙdzÛÝ Ç­ñ»Ýó µÝá­ñáß ÑÙ³Ûù: Ð³ï­ Ï³Ý­ß³­Ï³Ý ¿, áñ Ýñ³ ëï»Õ­Í³­·áñ­Í³­ Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ׳­Ý³­ã»­ÉÇ ¿ Ù»Ï »ñ­Ïáõ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõí۳ٵ` »ë ß³ï »Ù ëÇ­ñáõÙ, ³Û­ëÇÝùÝ` ³­ïáõÙ »Ù: ØÇ ³Ý­·³Ù ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ ùÇã ¿ Ùݳ­ó»É ëå³­ÝÇ ÏÝá­çÁ, »ñµ í»ñ­çÇÝë ϳ­ï³­Ï»É ¿, û Çñ Ù»­¹³É­Ûá­ÝÇ Ù»ç å³Ñ­å³­ÝáõÙ ¿ ëÇ­ñ»­ ϳ­ÝÇ Éáõ­ë³Ý­Ï³­ñÁ (ϳ­ï³­ÏÇ ³ÕÝ ¿É ³ÛÝ ¿, áñ ²Ý­Ý³ ¶ñÇ­·áñ¢Ý³Ý µ³­é³­óÇ Ù»ç­µ»­ ñ»É ¿ ÙÇ Ñ³ï­í³Í ³­Ùáõë­Ýáõ í»­åÇó): ¸áë­ïá¢ëÏáõ ѳ­Ù³ñ ݳ¢ éáõ­É»ï­ ϳ­ÛÇ Ñ³Ý­¹»å ÏÇñ­ùÁ í»ñ ¿ñ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ³­½³ñ­ïÇ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñÇó: ÆÝã­å»ë ÏÇ­ÝÁ` ².¶.­¸áë­ïá¢ëϳ­Û³Ý ¿ å³ï­ÙáõÙ, ¹³ ëá­ íá­ñ³­Ï³Ý Ãáõ­ÉáõíÛáõÝ ã¿ñ, ³ÛÉ Ù³ñ­¹áõÝ ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Ïɳ­ÝáÕ ÏÇñù, ï³­ñ»­ñ³­ÛÇÝ »ñ¢áõÛÃ, á­ñÇ ¹»Ù ³Ý­·³Ù áõ­Å»Õ µÝ³­íá­

72

6

äºï­ñáë 1-Ç­Ý ñáõí۳ٵ ã»ë å³Û­ù³­ñÇ: ¸áë­ïá¢ëÏáõÝ ÃíáõÙ ¿ñ, áñ ÇÝ­ùÁ ·ï»É ¿ ˳­ÕÇ ÙÇ áõ­ÝÇ­ í»ñ­ë³É ï³ñ­µ»­ñ³Ï ¢ ѳ­í³­ïáõÙ ¿ñ ¹ñ³Ý ÉÇá­íÇÝ, ãݳ­Û³Í Ùßï³­å»ë å³ñï­íáõÙ ¿ñ: ܳ ¹ÝáõÙ ¿ñ ˳­Õ³­ù³ñ­ïÇÝ ³­Ù»Ý ÇÝã, ³Ý­·³Ù ÏÝá­çÇó í»ñó­ÝáõÙ ¿ñ Ýñ³ í»ñ­çÇÝ ÷á­Õ»­ñÁ ¢ å³ñï­ù»ñ ¿ñ Ïáõ­ï³­Ï»É: ¸áë­ ïá¢ëÏáõ` ÏÝáçÝ áõÕÕ­í³Í ݳ­Ù³Ï­Ý»ñÝ ³­ë»ë Ñáõ­ë³­Ñ³­ïáõÃ­Û³Ý ×Çã ¿ÇÝ, ÇÝù­Ý³­ Ïáñ­Í³Ý ¹³­ï³­÷»­ïáõÙ ¢ û·­ÝáõÃ­Û³Ý ç»ñ­ Ù»­é³Ý¹ Ëݹñ³Ýù. §²Ý­Û³°, óݭϳ­·Ç°Ýë, Ç°Ù­ ÁÝ­Ï»ñ,- ·ñáõÙ ¿ñ ݳ,- Ý»­ñÇ°ñ­ ÇÝÓ, ëïáñ ÙÇ° ³Ý­í³­ÝÇñ, »ë ѳݭ󳭷áñ­Íáõí ÛáõÝ »Ù ϳ­ï³­ñ»É, »ë ³Ù­µáÕ­çÁ ï³ñ­í»É »Ù, ùá áõ­Õ³ñ­Ï³­ÍÁ »­ñ»Ï ëï³­ó»É »Ù, »­ñ»Ï ¿É å³ñï­í»É: ²Ý­Ý³°, óݭϳ­·Ç°Ýë, »ë Çë­

ϳ­Ï³Ý ³­Ý³­ëáõÝ »Ù...¦: î³­ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ, »ñµ ¸áë­ ïá¢ëÏáõ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ ɳ­í³­ÝáõÙ ¿ñ, ݳ µá­Éá­ñá­íÇÝ ³Ý­ï³ñ­µ»ñ ¿ñ ˳­ÕÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ʳ­ÕÇ Ñ»ï ϳ­í³Í ïå³­íá­ ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³­ë»ë ³­½³­ïáõÙ ¿ÇÝ Ýñ³Ý í³ï­Ã³­ñÇó: ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ ³Ý­ã³÷ ¿ñ ï³­é³­åáõÙ ¿­åÇ­É»å­ëdz­ÛÇó: Üá­å³­Ý»­ñÇó Ñ»­ïá ݳ ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ Ï³­Ù³­Ïáñ, çÕ³­ÛÇÝ, 峭ѳÝç­ Ïáï ¿ñ ¹³é­ÝáõÙ: Üñ³Ý ³­Ù»Ý µ³Ý Ñáõ­ÝÇó ѳ­ÝáõÙ, ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³ó­ÝáõÙ áõ Ñáõ­½áõÙ ¿ñ: §Ð³­×³Ë ¿ñ Ó·ïáõÙ íÇ­×»É,- å³ï­ÙáõÙ ¿ñ ÏÇ­ÝÁ ,- µ³ñ­Ï³­ÝáõÙ ¿ñ` ÇÝ­ãáõ± »Ý ͳ­éáõ­ ÕÇ­Ý»ñÝ áõ­ÕÇÕ, ÇÝ­ãáõ± ¿ ³Ûë­ï»Õ µ³­ó³ï, ë³ ÇÝ­ãáõ± ¿ ³Ûë­å»ë, ݳ ÇÝ­ãáõ± ¿ ³ÛÝ­å»ë:


²ñí»ëï ¢ µÅßÏáõÃÛáõÝ

²Û¹ ñá­å»­Ý»­ñÇÝ Ý³ Ç­ñ»Ý ѳݭ󳭷áñÍ ¿ñ ½·áõÙ, áñÝ ³­Ñ³­íáñ ã³­ñÇù ¿ ·áñ­Í»É áõ ï³Ýç­íáõÙ ¿ñ ¹ñ³­ÝÇó: àõ­Ý»ñ ݳ¢ ٳѭ í³Ý í³Ë: ܳ ˳é­ÝáõÙ ¿ñ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ, ³½­·³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ, ³Ù­ë³Ã­í»­ñÁ, ã¿ñ ׳­Ý³­ ãáõ٠ͳ­Ýáà ٳñ¹­Ï³Ýó¦: ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ Ñ³­ëáõÝ ï³­ñÇ­ùáõÙ ¿É ùÇã ¿ñ ËÙáõÙ ¢ »ñµ ÙÇ ³Ý­·³Ù ëïÇå­ í³Í »­Õ³í ËÙ»É Ù»Ï µ³­Å³Ï ß³Ù­å³ÛÝÝ ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ, Ýñ³ Ùáï ³­é³­ç³­ó³í ͳݭñ³­·áõÛÝ »ñ­Ï³­ÏÇ ¿­åÇ­É»å­ïÇÏ Ýá­å³: ØÇ Í³Ýñ Ýá­å³ ¿É Ýñ³ Ùáï »­Õ»É ¿ ³­é³­ çÇÝ ³­Ùáõë­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë Ñ»­ïá` ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ: Üñ³ ³­é³­çÇÝ ÏÇ­ÝÁ` س­ñdz ¸ÙÇïñ¢Ý³ Æ­ë³¢³Ý, ³Û¹ Ç­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÇó ßá­ÏÇ Ù»ç ¿ñ ÁÝ­Ï»É, ¢ ¹³ Ýñ³Ýó áÕç Ñ»­ ï³­·³ ¹Åí³­ñÇÝ Ï۳ݭùÇ íñ³ Ëáñ Ñ»ïù ¿ñ Ãá­Õ»É: ºí ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ ·Ý³­Ñ³­ïáõÙ ¿ñ Çñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ. ݳ ³Û¹ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ù»ç ï»ë­ÝáõÙ ¿ñ ßÝáñÑ` ¢° ·ñá­ÕÇ, ¢° ·áõ­ß³­ÏÇ: ¶ñ³­Ï³­Ý³­·»ï ê. ì»Ý­·»­ñá­íÁ ·ñáõÙ ¿. §Üñ³ ë³ñ­ë³­÷»­ÉÇ áõ ѳݭ׳­ñ»Õ í»­ å»­ñÇ Áݭûñ­óá­ÕÁ µ³­ó³ñ­Ó³­Ï³­å»ë Ïáñó­ ÝáõÙ ¿ Çñ »­ëÁ, ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ ÁÝÏ­ÝáõÙ Ýñ³ ÑÇå­Ýá­ë³ó­ÝáÕ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ï³Ï: ܳ áõ­Ý»ñ ó­÷³Ý­óáÕ Ñ³­Û³óù` ³­ÝÇ­ñ³­Ï³Ý Ñ»­éáõ­Ý»­ñÇÝ Ñ³é­í³Í ³ã­ù»­ñáí, á­ñáÝù ³Ûñ­íáõÙ ¿ÇÝ ÙÇë­ïÇÏ Ïñ³­Ïáí¦: Üñ³ í»­å»­ñáõÙ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ïáñ­Í³Ý­ Ù³Ý ë³ñ­ë³­÷Ç Ï³Ý­Ë³½­·³­óáõ­ÙÁ Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ Ñá­·áõ Ëáñ ³ÝÏ­Ûáõ­Ýáõ٠óùÝ­í³Í ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ, µÝ³­íá­ñáõÃ­Û³Ý ·Í»ñ ¢ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ: ²ÛÉ »Ý Ñá­·»­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÁ` Ç­ñ»Ýó ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý ×»Õù­í³­Íáõí۳ٵ ¢ ¹ñ³­ Ýáí å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í` Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý áã ëï³Ý­¹³ñï å³ï­Ï»­ñ³ó­Ù³Ùµ: ¸áë­ïá¢ëÏÇÝ` ³­å³­·³Ý ï»ë­Ý»­Éáõ ÁÝ­¹áõ­Ý³­Ïáõí۳ٵ ûÅï­í³Í, Çñ í»­å»­ ñáõÙ ³­é³­çÇÝÝ ¿ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­ñ»É ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ×·Ý³­Å³­Ù³­ÛÇÝ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇÝ ¢ ѳ­ÙÁݹ­ ѳ­Ýáõñ ·Ç­ï³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç ï»­ë»É ×»Õù­ í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: Æñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý §Ï³­ï³­ÕÇáõí۳ݦ Ù»ç ï»­ë»É ¿ ϳ­ï³ñ­í»­ÉÇù ³­Õ»ï­Ý»­ñÇ áõ óÝóáõÙ­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³ë­Ïǽ­µÁ: î»­ë»É ¿ ݳ¢, áñ Ññ»³­Ý»­ ñÁ ϳݷ­Ý³Í »Ý éáõë Åá­Õáíñ­¹Ç ׳­Ý³­ å³ñ­ÑÇÝ áõ ˳­Ý³­·³­ñáõÙ »Ý ϳ­ï³­ñ»É å³ï­Ù³­Ï³Ý ³­é³­ù»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ: §¸­¢»ñ¦

ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý Ù»ç »­Õ³Í ·áõ­ß³­ ÏáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ, û­ñǭݳÏ, ëÏë»­óÇÝ Ëá­ë»É ÊêÐØ ÷­Éáõ­½áõ­ÙÇó Ñ»­ïá ÙdzÛÝ, ÇëÏ ÙÇÝã ³Û¹ Ýñ³Ý 峭˳­ñ³­ÏáõÙ ¿ÇÝ, ³Û¹ Ãíáõ٠ݳ¢` È»­ÝÇ­ÝÁ: ²Ñ­é»­ÉÇ ¿ ݳ¢ ¸áë­ïá¢ëÏáõ ³½­¹»­ óáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ·ñ³­Ï³­Ýáõí Û³Ý íñ³: ØÇ٭۳ݭóÇó ³ÛÝ­ù³Ý ï³ñ­µ»ñ ·ñáÕ­Ý»ñ, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý îáÉë­ïá­ÛÁ, ¶áñ­ ÏÇÝ, äñáõë­ïÁ, Âá­Ù³ë س­ÝÁ, êï»­ý³Ý

òí³Û·Ý áõ ¶áÉ­ëá­õáñ­¹ÇÝ, È»á­ÝáíÝ áõ л­ ÙÇÝ­·á­õ»­ÛÁ, γý­Ï³Ý, ø³Ù­ÛáõÝ, üáÉù­Ý»­ñÁ, ´áõÉ­·³­Ïá­íÁ, ɳ­ïǭݳ³­Ù»­ñÇÏ­Û³Ý Ñ»­ÕÇ­ ݳϭݻñ ÐÇ­Ù³­ñ³­Û»Ýë èá­½³Ý áõ سñ­Ï»­ ëÁ ¢ ß³ï áõ­ñÇß­Ý»ñ, ϳ­Ù³, û ³­Ï³­Ù³, áõÕ­Õ³­ÏÇ Ï³Ù ³­ÝáõÕ­Õ³­ÏÇ Ëáë­ïá­í³­Ý»Ý ϳ٠áã, ÇÝã-áñ µ³­Ýáí å³ñ­ï³­Ï³Ý »Ý ¸áë­ïá¢ëÏáõ ³ñ­í»ë­ïÇÝ Ï³Ù ³ß­Ë³ñ­ ѳ½­·³­óá­Õáõí۳­ÝÁ, Ýñ³` Ýá­ñ³­ñ³­ñáõí Û³Ý µ»­ñ³Í Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ:

ܳ­åá­É»á­Ý ´áݳå³ñï

6

73


Çäîðîâûé îáðàç æèçíè

íûì äëÿ ãî­ðî­æàí ïðî­ìûø­ëåí­íî ðàç­âè­òûõ ñòðàí, äå­ëàþ­ùèõ ýòè óï­ðàæ­íå­íèÿ â äûì­ íîé è çàã­ðÿç­íåí­íîé àò­ìîñ­ôå­ðå ãî­ðîäñ­ êèõ öåíò­ðîâ. Êàê ìû óæå çíàåì, äû­õà­íèå çà­âè­ñèò îò ïîä­âèæ­íîñòè äèàô­ðàã­ìû è ñîñòîÿ­íèÿ ïîç­âî­íî÷­íè­êà; åñ­ëè ãðóä­íûå ïîç­âîí­êè çàê­ðåï­ëå­íû â ïî­ëî­æå­íèè ïîä­âû­âè­õà è èõ åæåä­íåâ­íî íå èñï­ðàâ­ëÿþò, åñ­ëè ìûø­öû ñïè­íû è æè­âî­òà ïëî­õî âû­ïîë­íÿþò ñâîè ôóíê­öèè, åñ­ëè êî­æà ïîñòîÿí­íî çàê­ðû­ òà ñèí­òå­òè­÷åñ­êîé îäåæ­äîé, ïëî­õî ïðî­ ïóñ­êàþ­ùåé âîç­äóõ, à ÷å­ëî­âåê æè­âåò è ðà­áî­òàåò âáëè­çè àâ­òîñò­ðà­äû è ïîñòîÿí­

×òî äå­ëàòü, ÷òî­áû ñòàòü è îñòàòü­ñÿ çäî­ðî­âûì? Òåêñò: Àðñåí Êàðîÿí

Æ

èçíü íà­÷è­íàåò­ñÿ ó ÷å­ëî­âå­êà íà Çåì­ëå ñ ïåð­âî­ãî âçäî­õà. Äû­ õà­íèå, êàê çà­âîä ó ÷à­ñîâ, - êëþ÷ ê òî­ìó, ÷òî­áû âñå ñèñòå­ìû è îð­ãà­íû ïðèø­ëè â äâè­æå­íèå. Íà÷­íåì è ìû îâ­ëà­äå­âàòü òåõ­íè­êîé ïîë­íî­öåí­íî­ãî äû­õà­íèÿ. Äëÿ ýòî­ãî ïðåä­ëà­ãàåò­ñÿ ñëå­äóþ­ùàÿ ñèñòå­ìà çäî­ðîâüÿ: 1. Åæåä­íåâ­íî ïî 12-15 ìè­íóò “ïðî­ âåò­ðè­âàòü” êî­æó, îáåñ­ïå­÷è­âàÿ òåì ñà­ ìûì “êîæ­íîå”, “ãëó­áèí­íîå” äû­õà­íèå. Ýòî ïðîñòî: óò­ðîì è ïå­ðåä ñíîì ïî­õî­äè­òå â îá­íà­æåí­íîì âè­äå â õî­ðî­øî ïðî­âåò­ðåí­ íîé êîì­íà­òå. 2. Ëå­÷å­íèå îá­íà­æå­íèåì. Öåëü ìå­ òî­äè­êè ïîä­äåð­æà­íèÿ è âîññòà­íîâ­ëå­íèÿ çäî­ðîâüÿ îá­íà­æå­íèåì – ýòî óñè­ëèòü êîæ­ íîå äû­õà­íèå. Êîã­äà ìû îá­íà­æàåì êî­æó, ñ ïî­âåðõ­íîñòè òå­ëà óäà­ëÿþò­ñÿ ìî­÷å­âè­íà è äðó­ãèå øëà­êè, à âïè­òû­âàåò­ñÿ êèñ­ëî­

74

6

ðîä, êî­òî­ðûé ðàç­ðó­øàåò îêèñü óã­ëå­ðî­äà, âû­ðà­áà­òû­âàå­ìóþ îð­ãà­íèç­ìîì, è ïðåâ­ðà­ ùàåò åå â äâóî­êèñü. Òåì ñà­ìûì ÷å­ëî­âåê ïî­âû­øàåò ñâîé èì­ìó­íè­òåò, ñòà­íî­âèò­ñÿ çäî­ðî­âåå, ìå­íåå ïîä­âåð­æåí ïðîñòó­äå è ðà­êó. 3. Âû­ïîë­íå­íèå êîíò­ðàñò­íûõ âîä­íûõ ïðî­öå­äóð (äó­øè, âàí­íû, ñàó­íû, óêó­òû­âà­ íèÿ, îá­òè­ðà­íèÿ); 4. Íî­øå­íèå îäåæ­äû èç íà­òó­ðàëü­íûõ âî­ëî­êîí è òêà­íåé, êî­òî­ðàÿ ïðî­ïóñ­êàåò âîç­äóõ. Õî­÷åò­ñÿ âîñ­ïîëü­çî­âàòü­ñÿ ñëó­÷àåì, äà­áû ñåðüåç­íî ïðå­äîñòå­ðå÷ü ÷è­òà­òå­ëåé ïðî­òèâ íå­êî­òî­ðûõ áå­çîò­âåòñò­âåí­íûõ ñî­ âåò­÷è­êîâ, ðå­êî­ìåí­äóþ­ùèõ ðàç­ëè÷­íûå ìå­òî­äû èí­äèéñ­êèõ éî­ãîâ. Íåëü­çÿ ìå­õà­íè­ ÷åñ­êè ïå­ðå­íî­ñèòü ýòè ìå­òî­äû, ðàñ­ïðîñò­ ðà­íÿÿ èõ íà åâ­ðî­ïåé­öåâ. Òî, ÷òî ïðèåì­ ëå­ìî äëÿ ñåëüñ­êèõ æè­òå­ëåé æàð­êèõ ñòðàí è ïðî­âî­äèò­ñÿ íà îòê­ðû­òîì âîç­äó­õå, ïîä ñåíüþ äå­ðåâüåâ, ìî­æåò îêà­çàòü­ñÿ îïàñ­

íî èñ­ïû­òû­âàåò äå­ôè­öèò êèñ­ëî­ðî­äà, òî âòÿ­ãè­âà­íèå â íîñ âîç­äó­õà èëè çà­äåðæ­êà äû­õà­íèÿ, êàê ðå­êî­ìåí­äóþò íå­êî­òî­ðûå, íè­êà­êîé ïîëü­çû íå ïðè­íå­ñóò. Íå íà­äî çà­áû­âàòü, ÷òî ÷å­ëî­âåê äû­øèò íå òîëü­êî ÷å­ðåç íîñ,áðîí­õè,ëåã­êèå. Ãëàâ­ íîå äû­õà­íèå ïðîèñ­õî­äèò ÷å­ðåç êî­æó. Çà­áî­òà î êî­æå è ëå­÷å­íèå âî­äîé (õî­ ëîä­íîé-ãî­ðÿ­÷åé-õî­ëîä­íîé), óìå­ëîå ïðè­ ìå­íå­íèå âñå­âîç­ìîæ­íûõ âàíí, äó­øåé, ïà­ðè­ëîê, êîìï­ðåñ­ñîâ (ïðîñòûõ è ñ ëå­ êàðñò­âåí­íû­ìè òðà­âà­ìè), ëå­÷å­íèå ãðÿçüþ, öå­ëåá­íû­ìè èñòî÷­íè­êà­ìè è ò.ä. – âñå ýòî ìå­ðû, íå óñòó­ïàþ­ùèå ïî ðå­çóëü­òà­òàì èñ­ êóññò­âó ëþ­áûõ âðà­÷åé, öå­ëè­òå­ëåé, äèå­òî­ ëî­ãîâ. Õî­ëîä­íàÿ âî­äà âû­çû­âàåò ñòðåññ è áîëü­øîé âûá­ðîñ àä­ðå­íà­ëè­íà. Êðî­ìå òî­ ãî, íå âñåì è íå ïðè âñåõ çà­áî­ëå­âà­íèÿõ ðå­êî­ìåí­äóåò­ñÿ õî­ëîä. Îñî­áåí­íî íà­äî îïà­ñàòü­ñÿ õî­ëîä­íîé âî­äû ïðè âîñ­ïà­ëå­ íèè ëèì­ôà­òè­÷åñ­êèõ æå­ëåç, ìà­ëîê­ðî­âèè, ìà­ëÿ­ðèè. Ãî­ðÿ­÷àÿ îáû÷­íàÿ âàí­íà âû­çû­ âàåò ïî­òå­íèå è ìî­æåò ïðè­âåñòè ê ðåç­êîé ïî­òå­ðå âè­òà­ìè­íà Ñ, à òàê æå íà­ðó­øèòü â îð­ãà­íèç­ìå êèñ­ëîò­íî-ùå­ëî÷­íîå ðàâ­ íî­âå­ñèå (ÊÙÐ). Õî­ëîä­íî-ãî­ðÿ­÷àÿ âàí­íà ïîä­äåð­æè­âàåò îð­ãà­íèçì â íîð­ìàëü­íîì ñîñòîÿ­íèè, ñîõ­ðà­íÿåò ÊÙÐ, íå ðàç­ðó­ øàåò âè­òà­ìèí Ñ. Äåÿ­òåëü­íîñòü è òåõ­íè­êà âû­ïîë­íå­íèÿ òà­êîé ïðî­öå­äó­ðû, êàê âàí­íà (äóø), çà­âè­ñèò îò ñîñòîÿ­íèÿ çäî­ðîâüÿ. Ýô­ôåêò ñîñòîèò â òîì, ÷òî êîíò­ðàñò­íûå âîä­íûå ïðî­öå­äó­ðû ïî­ìî­ãàþò ïðè íåâ­ðàë­ ãèè, ðåâ­ìà­òèç­ìå, ãî­ëîâ­íûõ áî­ëÿõ, äèà­áå­ òå, ãè­ïåð­òî­íèè, áî­ëåç­íÿõ ñåðä­öà, ïî­÷åê è ïðè óñòà­ëîñòè. Òåõ­íè­êà âû­ïîë­íå­íèÿ: íàè­ëó÷­øèé ýô­


Çäîðîâûé îáðàç æèçíè

ôåêò äîñòè­ãàåò­ñÿ ïðè òåì­ïå­ðà­òó­ðå ãî­ðÿ­ ÷åé âî­äû 41-430Ñ è 14-150Ñ – õî­ëîä­íîé. Íî â ëå­÷åá­íûõ öå­ëÿõ äå­òÿì, îñ­ëàá­ëåí­ íûì, ïî­æè­ëûì, íå­çà­êà­ëåí­íûì ëó÷­øå íà­ ÷è­íàòü ñ êîì­ôîðò­íîé òåì­ïå­ðà­òó­ðû êàê ãî­ðÿ­÷åé, òàê è õî­ëîä­íîé âî­äû (íà îäèí ãðà­äóñ âû­øå èëè íè­æå). Ýòè îä­íî­ìè­íóò­ íûå êîíò­ðàñò­íûå âîä­íûå ïðî­öå­äó­ðû íà­ äî ÷å­ðå­äî­âàòü. Õî­ëîä­íàÿ, çà­òåì ãî­ðÿ­÷àÿ, çà­òåì ñíî­âà õî­ëîä­íàÿ, è òàê îäèí­íàä­öàòü öèê­ëîâ. Íà­÷è­íàòü è êîí­÷àòü íà­äî õî­ëîä­ íîé. Íî íè­êîã­äà íå äå­ëàòü ìå­íåå 5 öèê­ ëîâ, ïîñ­êîëü­êó ýòî âðåä­íî äëÿ çäî­ðîâüÿ. Èíîã­äà êóðñ äî­âî­äÿò è äî 61 öèê­ëà. Ñî­âå­òóþ îá­ëèòü ñå­áÿ âíà­÷à­ëå êîì­ ôîðò­íî õî­ëîä­íîé – êîì­ôîðò­íî ãî­ðÿ­÷åé âî­äîé - êîì­ôîðò­íî õî­ëîä­íûì äó­øåì. Åñ­ ëè íåò âðå­ìå­íè, íà­äî ñäå­ëàòü ýòî íå ìå­ íåå 5 ðàç, à åñ­ëè âû ðàñ­ïî­ëà­ãàå­òå âðå­ìå­ íåì,- äî 11 ðàç. Åñ­ëè âàí­íû è äó­øà íåò, îá­ëè­âàé­òå òå­ ëî õî­ëîä­íîé âî­äîé. Íà­÷è­íàòü íà­äî ñ íîã è ïîñòå­ïåí­íî ïîä­íè­ìàòü øëàíã ââåðõ ê øåå. Ãî­ëî­âó íå îá­ëè­âàòü. Ëó÷­øå íà­äåòü øà­ïî÷­êó. Ìîæ­íî èñ­ïîëü­çî­âàòü äëÿ ýòîé öå­ëè è âåä­ðî: îä­íî âåä­ðî âî­äû äëÿ íîã, îä­íî äëÿ êî­ëå­íåé, îä­íî äëÿ îá­ëàñòè ïóï­ êà, îä­íî äëÿ ëå­âî­ãî ïëå­÷à, îä­íî äëÿ ïðà­ âî­ãî è åùå, âñå­ãî ïî òðè âåä­ðà íà êàæ­äîå ïëå­÷î. Åñ­ëè â äî­ìå ìà­ëî âî­äû, ìîæ­íî íàá­ ðàòü â äâà òà­çà èëè âåä­ðà, èëè ëþ­áóþ åì­ êîñòü, â êî­òî­ðîé ìî­ãóò ïî­ìåñòèòü­ñÿ îáå ñòóï­íè íîã îä­íîâ­ðå­ìåí­íî, òàê ÷òî­áû âû ìîã­ëè ñòîÿòü, âî­äó ðàç­íîé òåì­ïå­ðà­òó­ðû: â îä­íó åì­êîñòü – õî­ëîä­íóþ äî 260Ñ, â äðó­ãóþ – ãî­ðÿ­÷óþ äî 41-430Ñ. Îïóñòè­òå â åì­êîñòü, â êî­òî­ðîé âû ñòîè­òå, ïî òîí­ êîé ïðîñòû­íå, è, âñòàâ îáåè­ìè íî­ãà­ìè â âåä­ðî ñ õî­ëîä­íîé âî­äîé, íà­òÿ­íè­òå íà ñå­áÿ ñìî­÷åí­íóþ ïðîñòû­íþ, îíà âàñ “îá­ íè­ìåò” è ïðè­ëèï­íåò êîìï­ðåñ­ñîì ê òå­ëó, ïî­äåð­æè­òå åå íà ñå­áå òàê ìè­íó­òó, çà­òåì ïå­ðåé­äè­òå â äðó­ãîå âåä­ðî, ñ ãî­ðÿ­÷åé âî­ äîé, è ïðî­äå­ëàé­òå òî æå ñà­ìîå – íà­òÿ­íè­òå íà ñå­áÿ ìîê­ðóþ ïðîñòû­íþ, ñìî­÷åí­íóþ â ãî­ðÿ­÷åé âî­äå. Òà­êèõ ñìåí äîëæ­íî áûòü íå ìå­íåå ïÿ­òè, ëó÷­øå -11. Íà­âåð­íîå óæå ìíî­ãèå çà­äàþò­ñÿ âîï­ ðî­ñîì, ÷òî áó­äåò ïðîèñ­õî­äèòü ñ íà­ìè? Ãî­ðÿ­÷àÿ âî­äà ðàñ­øè­ðèò ñî­ñó­äû, è ïî­ðû êî­æè îòê­ðîþò­ñÿ, ÷å­ðåç íèõ íà÷­íóò âû­õî­

äèòü øëà­êè, íî åñ­ëè âû áó­äå­òå “ïà­ðèòü” ñå­áÿ äîëü­øå íåîá­õî­äè­ìî­ãî âðå­ìå­íè, ýòî ãðî­çèò âàì ïî­òå­ðåé óæå íå òîëü­êî øëà­ êîâ, íî è âè­òà­ìè­íîâ è ìè­íå­ðàëü­íûõ ñî­ ëåé. ×òî­áû ýòî­ãî íå ïðîè­çîø­ëî, âû äîëæ­ íû âîâ­ðå­ìÿ ïå­ðåé­òè ê õî­ëîä­íîé âî­äå, êî­òî­ðàÿ çàê­ðû­âàåò ïî­ðû, âîç­äåéñò­âóÿ íà íåðâ­íûå îêîí­÷à­íèÿ.  ðà­çóëü­òà­òå â îð­ãà­ íèç­ìå íà­÷è­íàåò­ñÿ ìîù­íàÿ ïå­ðåñò­ðîé­êà – “ãèì­íàñòè­êà ñî­ñó­äîâ è î÷è­ùå­íèå êëå­ òîê êî­æè”, óñè­ëåí­íîå èõ “äû­õà­íèå”, ò.å.

ãî­ðÿ­÷àÿ âî­äà âû­âî­äèò ÷å­ðåç êî­æó òî, ÷òî îð­ãà­íèç­ìó íå íóæ­íî; õî­ëîä­íàÿ ïî­ìî­ãàåò ñîõ­ðà­íÿòü òî, ÷òî íåîá­õî­äè­ìî. Íà íà­øèõ ñòó­ïå­íÿõ è ëà­äî­íÿõ íà­õî­ äÿò­ñÿ âñå íåðâ­íûå îêîí­÷à­íèÿ, ñâÿ­çàí­íûå ñ âíóò­ðåí­íè­ìè îð­ãà­íà­ìè; êîíò­ðàñò­íûå âîä­íûå ïðî­öå­äó­ðû óëó÷­øàþò äû­õà­íèå êëå­òîê, óñè­ëè­âàþò ïðè­òîê ê íèì êðî­âè, áî­ãà­òîé êèñ­ëî­ðî­äîì, ìè­íå­ðàëü­íû­ìè âå­ ùåñò­âà­ìè, âè­òà­ìè­íà­ìè, è îä­íîâ­ðå­ìåí­ íî äàþò âîç­ìîæ­íîñòü ïðî­âåñòè êàê áû âíóò­ðåí­íèé ìà­ñàæ è î÷è­ùå­íèå ñî­ñó­äîâ. Îä­íà­êî è õî­ëîä­íûé, è ãî­ðÿ­÷èé äóø èëè âàí­íà äîëæ­íû áûòü êîì­ôîðò­íû­ìè äëÿ âàñ. Ïîñòå­ïåí­íîå ñíè­æå­íèå õî­ëîä­íî­ãî è ïî­âû­øå­íèå ãî­ðÿ­÷å­ãî äîëæ­íî âñåã­äà ñî­ ÷å­òàòü­ñÿ ñ ïðèÿò­íûì ÷óâñò­âîì. Åñ­ëè âàì íå ïðè­íî­ñèò ðà­äîñòü òî, ÷òî âû äå­ëàå­òå,çíà­÷èò âû äå­ëàå­òå íå òî, ÷òî âàì íóæ­íî. Õî­ëîä­íûé äóø íà­äî íà­÷è­íàòü ñ ïÿ­òîê, à ãî­ðÿ­÷èé - ñ ïëå÷ (ñçà­äè).

Íå òðå­áóåò­ñÿ íå­ïîñ­ðåäñò­âåí­íî­ãî ïðè­ìå­íå­íèÿ âî­äû íà áîëü­íîå ìåñòî. Íàï­ ðè­ìåð, ïðè âîñ­ïà­ëå­íèè ïðà­âîé ñòî­ïû äîñòà­òî÷­íî ìå­íÿòü õî­ëîä­íûå êîìï­ðåñ­ ñû íà ïðà­âîì áåä­ðå, èëè äà­æå íà ëå­âîé íî­ãå, ÷òî­áû ïî­áå­äèòü âîñ­ïà­ëè­òåëü­íûé ïðî­öåññ. Ïðè âîç­äåéñò­âèè õî­ëî­äîì íà æåíñ­êóþ ãðóäü ñæè­ìàþò­ñÿ ñî­ñó­äû ìàò­êè, à ïðè ïîã­ðó­æå­íèè êèñòåé ðóê â õî­ëîä­íóþ âî­äó – ñî­ñó­äû ëåã­êèõ. Òà­êèì îá­ðà­çîì, ìû çíàåì, êàê íà­

Ñ ïî­ìîùüþ âî­äû ìîæ­ íî ëå­÷èòü ïíåâ­ìî­íèþ è ðà­õèò, íåâ­ðî­çû è çà­êó­ïîð­ êó âåí, ãå­ìî­ððîé, íà­ðó­øå­ íèÿ ðà­áî­òû êè­øå÷­íè­êà è ïî­ëî­âûå ðàññò­ðîéñò­âà, à òàê æå ìíî­ãèå äðó­ãèå çà­ áî­ëå­âà­íèÿ.

ëà­äèòü õî­ðî­øóþ öèð­êó­ëÿ­öèþ êðî­âè, ÷òî êðàé­íå íåîá­õî­äè­ìî äëÿ íà­øå­ãî çäî­ðîâüÿ.  çàê­ëþ­÷å­íèè õî­÷åò­ñÿ ïðî­öè­òè­ðî­âàòü ñëî­âà îä­íî­ãî äðåâ­íå­ãî ôè­ëî­ñî­ôà: “Äå­ ñÿòü ïðåè­ìó­ùåñòâ, êî­òî­ðûå äàåò îìî­âå­ íèå: ÿñ­íîñòü óìà, ñâå­æåñòü, áîä­ðîñòü, çäî­ðîâüå, ñè­ëó, êðà­ñî­òó, ìî­ëî­äîñòü, ÷èñòî­òó, ïðèÿò­íûé öâåò êî­æè è âíè­ìà­íèå ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íî­ãî ïî­ëà”. È äàé Áîã, ÷òîá âñå­ãî ýòî­ãî ó âàñ áû­ëî âäî­âîëü.

6

75


²Ýѭݳñ ¿ ³å­ñ»É ³­é³Ýó...

ÜÛáõÃÁª ê³Ã»ÝÇÏ ØÏñïãÛ³ÝÇ

´

ݳ­Ï³Ý ·³­½»­ñÇ` ³­½á­ïÇ ¢ ÃÃí³Í­ÝÇ Ë³é­Ýáõñ­¹Çó ³­é³­ç³­óáÕ û­¹Á ϳ½­ÙáõÙ ¿ Ù»ñ »ñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ÙÃÝá­Éáñ­ ïÁ: ²ÛÝ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ³ÛÝ­ù³Ý ÃÃí³­ ÍÇÝ, áñ­ù³Ý ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ¢ ϳ­ñáÕ ¿ ßÝã»É Ù³ñ­¹Á: ²­Ýû¹ ï³­ñ³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ í³­Ïá­õáõÙÝ ¿, áñ­ï»Õ ÏÛ³Ýù ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³É å³ñ­ ½³­å»ë ãÇ Ï³­ñáÕ: ÆÝã­å»ë ϻݭ볭µ³­Ýáõí Û³Ý ¹³­ë³·ñ­ùáõÙ ¿ Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í` Ûáõ­ñ³­ ù³Ýã­Ûáõñ ßÝã³­íáñ ßñç³­å³­ïÇó Ý»ñßÝã­ Ù³Ý »­Õ³­Ý³­Ïáí í»ñó­ÝáõÙ ¿ Ù³­ùáõñ û¹` ÃÃí³­ÍÇÝ, ¢ ³ñ­ï³ßÝ­ãáõÙ ³Í­Ë³Ã­Ãáõ ·³½: Ü»ñßÝã­í³Í û­¹Á Ãá­ù»­ñÇ, ³ñ­Ûáõ­Ý³­ ï³ñ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÙÇ­çá­óáí ÃÃí³­ÍÇÝ ¿ Ù³­ï³­Ï³­ñ³­ñáõÙ µá­Éáñ ûñ­·³Ý-ѳ­Ù³­ ϳñ­·»­ñÇÝ, ÇÝãÝ ¿É ¹ñ³Ýó ³­éáÕç ϻݭ ë³­·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý Ï³ñ¢á­ñ³­·áõÛÝ µ³­ Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿: ²Ûë­åÇ­ëáí, »½­ñ³­ ϳ­óáõíÛáõ­ÝÁ å³ñ½ ¿ ¢ Ùdz­ÏÁ` Ù³ñ­¹Á ãÇ Ï³­ñáÕ ³å­ñ»É ³­é³Ýó Ù³­ùáõñ û­¹Ç: Ü»ñ­Ï³­ÛáõÙë ³Ù­µáÕç »ñÏ­ñ³­·áõÝ¹Ý ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­Õ»ï­Ý»­ñÇ íï³Ý­·Ç ³­é³ç ¿ ϳݷ­Ý³Í: úñ-û­ñÇ ½³ñ­·³­óáÕ ï»Ë­Ýá­ É᭷dz­Ý»­ñÁ, ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ͳ­í³É­íáÕ µÇ½­ Ý»ëÝ áõ ßǭݳ­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ íï³Ý­·³­íáñ ·³­½»­ñáí ѳ­ñáõëï ³ñ­ï³­Ý»­ïáõÙ­Ý»ñ »Ý µ³ó ÃáÕ­ ÝáõÙ ÙÃÝá­Éáñï, ÇÝ­ãÁ ãÇ Ï³­ñáÕ µ³­ñ»Ý­ å³ëï ³½­¹»­óáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³É: ø³­Õ³ù­ Ý»­ñáõÙ, ѳï­Ï³­å»ë ËÇï µÝ³­Ï»ó­í³Í ¢ ͳÝñ »ñâ»­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ù»­·³­åá­ ÉÇë­Ý»­ñáõÙ Ù³­ùáõñ û¹ ßÝã»­Éáõ ѳ­í³­Ý³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÷áùñ ¿: ²Û­ëûñ ·Çï­Ý³­Ï³Ý­ Ý»­ñÁ ѳ­Ùá½­í³Í åݹáõÙ »Ý, áñ µá­Éáñ ëá­

76

6

Ù³­ïÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Í­Ù³Ý ÙÇ­çá­óÁ Ñ»Ýó û¹Ý ¿: ÜáõÛ­ÝÇëÏ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, á­ñáÝù ï³­ñÇ­Ý»­ñáí §Å³­é³Ý­·³­Ï³Ý¦ åÇ­ï³ÏÝ »Ý ëï³­ó»É, ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ç­ñ»Ýó ï³­ñ³Í­í³­Íáõí Û³Ùµ áõ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ßÝáñ­ÑÇí ÷á­ËáõÙ »Ý ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ ñÁ: ⿱ áñ û­¹Á ï³­ñ³­ÍáõÙ ¿ ÑÇ­í³Ý­¹áõí Û³Ý ³­é³­ç³ó­Ù³Ý »­Ã» áã í³­ñ³­ÏÁ, ³­å³ å³ï­×³­éÁ: úñ­·³­ÝǽÙÝ û­¹Ç ÙÇ­çá­óáí ëï³­ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ ù³­Ý³­ÏÁ, á­ñáÝù ³Ù­ñ³åݹ­í»­Éáí ûñ­·³Ý­Ý»­ñáõÙ áõ ÑÛáõë­ í³Íù­Ý»­ñáõÙ, ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ »Ý ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳ٵ í³­ñ³Ï­í»­Éáõ ϳ٠³Ë­ï³­Ñ³ñ­í»­Éáõ ÑÇÙ­ù»­ñÁ: Ø»­·³­åá­ÉÇë­ Ý»­ñÇ û­¹Ç áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ å³ñ­½áõÙ ¿, áñ ³ÛÝ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ íݳ­ë³­Ï³ñ ³½­¹»­óáõí۳ٵ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ù³­ ݳ­Ï, áñÝ ¿É ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­é³­ ç³ó­Ù³Ý ÑÇÙù ¿ ëï»Õ­ÍáõÙ, ÇëÏ ³­é³ç­Ý³­ Ñ»ñà ѳñ­í³­ÍáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ¹Ç­Ù³¹­ ñá­Õ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ: Æ ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ ³Ûë ³­Ù»­ÝÇ` ½·³­ÉÇ ³­é³­í»­ÉáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»Ý Ù»Í ù³­Õ³ù­Ý»­ñÇó Ñ»­éáõª ë³­ñ»­ñÇÝ áõ É»é­Ý»­ñÇÝ ³­é³­í»É Ùá­ïÇÏ µÝ³Ï­íáÕ­Ý»­ ñÁ: ´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ, Ýñ³Ýù ³­é³­í»É ß³ï Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»Ý ³Õ­ïáï­í³Í û¹ ãßÝã»­Éáõ: ºñµ ï³­ñÇ­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ù³­ Õ³­ùáõÙ µÝ³Ï­íáÕ ¢ ù³­Õ³­ù³­ÛÇÝ ³Ý­Ù³­ ùáõñ û­¹ÇÝ ûñ­·³­Ý³­å»ë ³­¹³å­ï³ó­í³Í Ù³ñ­¹Á ·ÝáõÙ ¿ ³­é³­í»É Ù³­ùáõñ û­¹áí ï³­ ñ³­Í³ßñ­ç³Ý, Ýñ³ Ùáï ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõí ÛáõÝ ¿ Ýϳï­íáõÙ: Øßï³­å»ë á­ñá­ß³­ÏÇ µ³­Õ³¹­ñáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ û¹ ßÝã»­Éáõ ëá­íáñ ûñ­·³­Ýǽ­Ùáõ٠ٳݭñ¿­Ý»­ñÁ §å³Û­ù³­ñáõÙ »Ý¦: س­ùáõñ û­¹Á §û­ï³ñ¦ ¿ ÉÇ­ÝáõÙ ûñ­·³­

Ýǽ­ÙÇ Ñ³­Ù³ñ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï­×³­éáí, »ñµ Ù³ñ­¹Á ÷á­ËáõÙ ¿ û­¹Á, ëϽµÝ³­Ï³Ý ßñç³­ ÝáõÙ ßÝã³­éáõÃ­Û³Ý Ã»Ã¢³­ÏÇ Ë³Ý­·³­ ñáõÙ, ³Ý­Ï³­ÝáÝ ëñïË÷áó ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ: س­ùáõñ û­¹Ç å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ã»­½á­ù³­ÝáõÙ »Ý ß³ï áõ ß³ï í³­ñ³­ÏÇã ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­ Ý»ñ: гï­Ï³­å»ë Ãá­ù»­ñÇ Ñ»ï ϳå­í³Í í³­ñ³Ï­Ý»­ñÇ ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿É Ù³­ùáõñ û­¹Ç ³­å³­Ñá­íáõÙÝ ¿: ÐÇÝ µÝ³­÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­Ý»­ñÇ ¢ ãǭݳ­Ï³Ý ѳ­í³­ï³­ÉÇù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ` û¹Ý ³ÛÝ ãáñë ï³­ñ»ñù­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿, á­ñáÝù ϳ½­ ÙáõÙ »Ý ïÇ»­½»ñ­ùÁ: æáõ­ñÁ, Ñá­ÕÁ, Ïñ³­ÏÁ ¢ û­¹Á ïÇ»­½»ñ­ùáõÙ ³é­Ï³ ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÇ Ù»ç »Ý ¢ ³­Ù»­Ýáõñ »Ý: ÐÝáõ٠ѳ­í³­ï³­ó³Í ¿ÇÝ, áñ û­¹Á ¢ çáõñÝ áõ­ÕÇÕ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ íñ³: ÜáõÛÝ Ï»ñå ¿É Ñá­ÕÇ áõ Ïñ³­ÏÇ ï³­ñ»ñù­Ý»ñÝ ³½­¹áõÙ ¿ÇÝ ½áõï ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ·½³­Û³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ íñ³: س­ùáõñ û­¹Á ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³Ý·ë­ïáõí۳Ý, Ñá­·»­Ï³Ý ѳ­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõÃ­Û³Ý Ï³ñ¢á­ ñ³­·áõÛÝ å³Û­Ù³ÝÝ ¿ñ: γñ ѳ­Ùá½­ÙáõÝù, áñ »­Ã» û­¹Á ·³Õç ¿, áõ­ñ»ÙÝ ³ÛÝ å³­ñáõ­ ݳ­ÏáõÙ ¿ ݳ¢ áõ­ñÇß­Ý»­ñÇ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý Ùïù»ñÝ áõ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: î³­ ñ³­ÍáõÃ­Û³Ý Ù»ç` ³Ý­Ï³Ë ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý Ù³ñÙ­ÝáõÙ, û ¹ñ³­ÝÇó ¹áõñë, ÙÇ¢ÝáõÛÝ ï³­ñ»ñù­Ý»­ñÁ ÙÇÙ­Û³Ýó Ó·áõÙ »Ý: àõë­ïÇ ÝáõÛÝ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ó³Ûݪ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ, ÉÇ­Ý»­Éáí µÝáõí Û³Ý áõ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ÙÇ Ù³ë­ÝÇ­ÏÁ, §Ùdz­ ÓáõÉ­íáõÙ¦ ¿ ßñç³­å³­ïÇ Ñ»ï` í»ñó­Ý»­Éáí ݳ¢ ³­Ù»­Ý³ÛÝ µ³­ó³­ë³­Ï³­ÝÁ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï­×³­éáí ÑÝáõó Ç í»ñ ¹³­ñ»­ñÇ å³ï­ ÙáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùáï ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ Ùá­Ù»­ñÇ áõ µáõ­ñ³­í»ï ÝÛáõ­ û­ñÇ ³Ûñ­Ù³Ý ÙÇ­çá­óáí û­¹Çó ã³ñ áõ­Å»­ñÇ áõ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ í»­ñ³­óáõ­ÙÁ: ²Û­ëûñ, »ñµ Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ ½áõ­·³­Ñ»é µ³­í³­Ï³Ý Ñ»­ é³­ó»É ¿ µÝáõíÛáõ­ÝÇó áõ ³å­ñáõÙ ¿ ï»Ë­ÝÇ­ ϳ­ÛÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý, ÙÇ ß³ñù Ù³ñ­¹ÇÏ Ñá·­Ý»É »Ý ³Û¹ ³­Ù»­ÝÇó áõ ·Ç­ï³Ï­óáõÙ »Ý ¹ñ³ íݳ­ë³­Ï³­ñáõíÛáõ­ ÝÁ: ²Û¹ ¿ å³ï­×³­éÁ, áñ ùÇã ã»Ý ³Ý­Ñ³ï­ Ý»­ñÁ, áí­ù»ñ ³å­ñáõÙ »Ý ³­é³Ýó û¹Ý áõÕ­ Õ³­ÏÇá­ñ»Ý ϻխïá­ï»­Éáõ Ç­ñ»Ýó Ùïù»­ñáí, í³ï ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí áõ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: ²­ëáõÙ »Ý, áñ ѳë­ÝáõÙ »Ý Ýϳ­ï»­ÉÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùÇ` ѳݷë­ïáõÃ­Û³Ý áõ Ñá­·»­Ï³Ý ˳­Õ³­Õáõí۳Ý...


ú·­ï³­Ï³ñ ¿

º­·Çå­ï³­óá­ñ»­Ý ÜÛáõÃÁª Èdzݳ ºÕdz½³ñÛ³ÝÇ

º­·Çå­ï³­óá­ñ»­ÝÇ ÍÝݹ³­í³Û­ñÁ Ï»Ýï­ ñá­Ý³­Ï³Ý ¢ ѳ­ñ³­í³­ÛÇÝ ²­Ù»­ñÇ­Ï³Ý ¿: ¶ïÝí»É ¿ ÜÛáõ Ø»­ËÇ­Ïá­ÛÇ ù³­ñ³Ý­Ó³í­ Ý»­ñáõÙ ¢ áõ­ÝÇ 5000 ï³­ñáõó ³­í»­ÉÇ ÏÛ³Ýù: ÐÇÝ Ñݹϳ­óÇ­Ý»­ñÁ »­·Çå­ï³­óá­ ñ»­ÝÁ ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿ÇÝ ëñµáõíÛáõÝ, ¹ñ³ å³ï­íÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÙ ¿ÇÝ ïá­Ý³­Ï³­ ï³­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ²­é³­çÇÝ ³Ý­·³Ù »­·Çå­ ï³­óá­ñ»ÝÝ Æë­å³­Ýdz µ»­ñ»ó øñÇë­ï³­ ýáñ Îá­ÉáõÙ­µá­ëÁ, ³­å³ ³ÛÝ ï³­ñ³Í­í»ó áÕç ºí­ñá­å³­Ûáí, ²­ëdz­Ûáí, ²ý­ñǭϳ­Ûáí: Æñ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Áݭóó­ùáõÙ »­·Çå­ï³­ óá­ñ»­ÝÁ í»­ñ³Í­í»ó Ñëϳ­ÛÇ, á­ñÇ Ñ³­ ë³­ÏÁ ѳë­ÝáõÙ ¿ 6 Ù»ï­ñÇ: º­Ã» ÑÝáõÙ ³ó­ï»Ï­Ý»­ñÁ ·Ç­ï»ÇÝ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ 3 ï»­ ë³­ÏÇ »­·Çå­ï³­óá­ñ»Ý, ³­å³ ³ÛÅ٠ѳÛï­ ÝÇ ¿ ¹ñ³ 500 ï»­ë³Ï: º­·Çå­ï³­óá­ñ»­ÝÇ Ù»ç ß³­ù³­ñÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ѳë­

ÝáõÙ ¿ 30 ïá­Ïá­ëÇ: º­·Çå­ï³­óá­ñ»­ÝÁ ß³ï û·­ï³­Ï³ñ ¿. ѳ­ïÇ­ÏÁ å³­ñáõ­Ý³­ ÏáõÙ ¿ 9-12 ïá­Ïáë ëåÇ­ï³­Ïáõó, 4-6 ïá­Ïáë ׳ñå, 65-70 ïá­Ïáë ³Í­Ë³ç­ ñ»ñ, ¹»Õ­Ý³­Ñ³­ïÇÏ ï»­ë³Ï­Ý»­ñáõÙ` ß³ï åñá­íÇ­ï³­ÙÇÝ ²: ú·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ ëÝÝ¹Ç ¥ëï³­ÝáõÙ »Ý ³É­Ûáõñ Ó³­í³ñ, Óá­ÕÇÏ­Ý»ñ ¢ ³ÛÉÝ ¤, ûë­É³­ÛÇ, ·³­ñ»ç­ñÇ, ëåÇñ­ïÇ ¢ 峭ѳ­Íá­Ý»­ñÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç: º­·Çå­ï³­óá­ñ»­ÝÇ óá­Õáõ­ÝÇ ¢ ÏáÕ­ñ»­ñÇ í»­ñ³Ù­ß³­Ïáõ­ÙÇó ëï³­ÝáõÙ »Ý ÃáõÕÃ, ÉÇ­Ýá­ÉÇáõÙ, ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý û­ ɳݭÛáõÃ, Ù»­Ïáõ­ëÇã ÝÛáõ­Ã»ñ, ³ñ­Ñ»ë­ï³­ Ï³Ý Ëó³Ý, ÏÇ­Ýá­Å³­å³­í»Ý ¢ ³ÛÉÝ: º­·Çå­ï³­óá­ñ»­ÝÁ ¹³ë­íáõÙ ¿ ³­Ù»­Ý³­ ¹Ç»­ïÇÏ ÏáÝ­ë»ñ­í³Ýï­Ý»­ñÇ ß³ñ­ùÇÝ: ¸³ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ áñ, ¹ñ³ Ù»ç ãϳ á­ãÇÝã µ³­óÇ çñÇó, ³­ÕÇó ¢ ß³­ù³­ñÇó:

г­ñáõëï ¿ Ñ»ï¢Û³É íÇ­ï³­Ùǭݳ­ÛÇÝ ËÙµ»­ñáí` B, B1, E, K: ÜáõÛ­ÝÇëÏ å³­ ѳ­Íá­Û³ó­í³Í íǭ׳­ÏáõÙ »­·Çå­ï³­ óá­ñ»­ÝÁ û·­ï³­Ï³ñ ¿ ëñï³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ, ûÝ­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï: ØÇ³Ï ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­Ïáõ­ÙÁ ¹ñ³ ù³Õó­ñáõíÛáõÝ ¿, ß³­ù³­ñ³Ë­ïáí ÑÇ­í³Ý¹ ¢ ׳ñ­å³­Ï³­Éáõ­ÙÇó ï³­é³­åáÕ ³Ý­Ó³Ýó Ëáñ­Ñáõñ¹ ãÇ ïñíáõÙ Ññ³­åáõñ­ í»É »­·Çå­ï³­óá­ñ»­Ýáí:


Ïóòåâîäèòåëü çäîðîâüÿ

Ìàñ­ñàæ

Òåêñò: Êíàðèíå Ñàðêèñÿí

Ì

àñ­ñàæ (îò ôð. masser — ðàñòè­ðàòü) — ñî­âî­êóï­ íîñòü ïðè¸ìîâ ìå­õà­íè­ ÷åñ­êî­ãî è ðåô­ëåê­òîð­íî­ ãî âîç­äåéñò­âèÿ íà òêà­íè è îð­ãà­íû â âè­äå òðå­íèÿ, äàâ­ëå­íèÿ, âèá­ðà­öèè, ïðî­âî­äè­ìûõ íå­ïîñ­ðåäñò­âåí­íî íà ïî­âåðõ­íîñòè òå­ëà ÷å­ëî­âå­êà êàê ðó­êà­ìè, òàê è ñïå­öèàëü­íû­ ìè àï­ïà­ðà­òà­ìè ÷å­ðåç âîç­äóø­íóþ, âîä­íóþ èëè èíóþ ñðå­äó ñ öåëüþ äîñòè­æå­íèÿ ëå­ ÷åá­íî­ãî èëè èíî­ãî ýô­ôåê­òà. Èí­òå­ðåñ­íà èñòî­ðèÿ âîç­íèê­íî­âå­íèÿ ñëî­âà ìàñ­ñàæ. Òàê, îä­íè àâ­òî­ðû ñ÷è­òàþò, ÷òî îíî ïðîè­ çîø­ëî îò àðàáñ­êî­ãî mass, èëè masch (íåæ­íî ðàç­ìè­íàòü, íà­äàâ­ëè­âàòü), äðó­ ãèå - îò ãðå­÷åñ­êî­ãî masso (òå­ðåòü, ìÿòü, ñæè­ìàòü ðó­êà­ìè), òðåòüè - îò ëà­òèíñ­êî­ãî massa (ïðèñòàþ­ùåå ê ïàëü­öàì). Äî­ïîë­ íè­òåëü­íî ê ìå­õà­íè­÷åñ­êèì âîç­äåéñò­âèÿì, äëÿ óñè­ëå­íèÿ ýô­ôåê­òà, ïðè­ìå­íÿþò ðàç­ ëè÷­íûå àðî­ìà­òè­÷åñ­êèå è áëà­ãî­âîí­íûå ìàñ­ëà, ëå­êàðñò­âåí­íûå ìà­çè, ãå­ëè è äðó­ ãèå ïðå­ïà­ðà­òû, à òàê­æå òåì­ïå­ðà­òóð­íûå âîç­äåéñò­âèÿ (íàï­ðè­ìåð, êðèî­ìàñ­ñàæ). Âíåø­íèå ðàçä­ðà­æå­íèÿ âîñï­ðè­íè­ìàþò­ñÿ

78

6

ðå­öåï­òî­ðà­ìè êî­æè è ìûøö, ðåô­ëåê­òîð­ íû­ìè òî÷­êà­ìè, è ïå­ðå­äàþò­ñÿ â öåíò­ðàëü­ íóþ íåðâ­íóþ ñèñòå­ìó. Ïî­òîê èì­ïóëü­ñîâ, â çà­âè­ñè­ìîñòè îò ïðè­ìå­íÿå­ìîé òåõ­íè­êè è ïðè¸ìîâ ìàñ­ñà­æà, ìî­æåò ñòè­ìó­ëè­ðî­âàòü è ïî­âû­øàòü òî­íóñ öåíò­ðàëü­íîé íåðâ­íîé ñèñòå­ìû, èëè, íàî­áî­ðîò, îêà­çû­âàòü íà íåå çà­òîð­ìà­æè­âàþ­ùåå è ðàññ­ëàá­ëÿþ­ùåå âîç­äåéñò­âèå, ÷òî îêà­çû­âàåò ïî­ëî­æè­òåëü­ íîå ðå­ãó­ëÿ­òîð­íîå âëèÿ­íèå íà äåÿ­òåëü­ íîñòü âñåõ ôè­çèî­ëî­ãè­÷åñ­êèõ ñèñòåì îð­ ãà­íèç­ìà. Ìàñ­ñàæ áûë èç­âåñòåí â ãëó­áî­êîé äðåâ­íîñòè. Îí â ñâî¸ì èç­íà­÷àëü­íîì âè­ äå, âîç­íèê êàê ëå­÷åá­íîå ñðåäñò­âî íà çà­ ðå ðàç­âè­òèÿ ÷å­ëî­âå­÷åñò­âà. Ñó­äÿ ïî ïðå­ äà­íèÿì, ëþ­äè, ñòðå­ìÿñü îá­ëåã­÷èòü áî­ëè, ïðîèç­âî­äè­ëè ðàñòè­ðà­íèå è ïî­êî­ëà­÷è­âà­ íèå ìåñòà òðàâ­ìû. ßâ­íîå óïî­ìè­íà­íèå î ìàñ­ñà­æå ïðîñ­ëå­æè­âàåò­ñÿ è â òðó­äàõ Ãèï­ ïîê­ðà­òà (460—377 ãã. äî í. ý.). Ïî ñôå­ðå ïðè­ìå­íå­íèÿ, ìàñ­ñàæ ìîæ­íî ïîä­ðàç­äå­ ëèòü íà 4 êà­òå­ãî­ðèè: - Ëå­÷åá­íûé: ìàñ­ñàæ ïðî­âî­äè­ìûé â ëå­÷åá­íûõ öå­ëÿõ. Èìååò êàê ñà­ìîñòîÿ­

òåëü­íóþ ëå­÷åá­íóþ ôóíê­öèþ òàê è âñïî­ ìî­ãà­òåëü­íóþ — óñè­ëå­íèå äåéñò­âèÿ ëå­ êàðñò­âåí­íûõ ïðå­ïà­ðà­òîâ. - Ñïîð­òèâ­íûé: ïðè­ìå­íÿåò­ñÿ äëÿ óëó÷­ øå­íèÿ ñïîð­òèâ­íîé ôîð­ìû è ôè­çè­÷åñ­êî­ ãî ñîñòîÿ­íèÿ ñïîðòñ­ìå­íà, ïðî­ôè­ëàê­òè­êè òðàâì. - Îá­ùèé ìàñ­ñàæ (îá­ùèé ìàñ­ñàæ ýòî ìàñ­ñàæ âñå­ãî òå­ëà, èíà­÷å — îç­äî­ðî­âè­ òåëü­íûé, ïðî­ôè­ëàê­òè­÷åñ­êèé èëè ãè­ãèå­ íè­÷åñ­êèé ìàñ­ñàæ). - Êîñ­ìå­òè­÷åñ­êèé ìàñ­ñàæ — âèä ìàñ­ ñà­æà, íàï­ðàâ­ëåí­íûé íà áîðü­áó ñ öåë­ëþ­ ëè­òîì, óëó÷­øàåò ïðè­òîê è îò­òîê êðî­âè, ëèì­ôû, à òàê­æå ìåæê­ëå­òî÷­íîé æèä­êîñòè âî âñ¸ì îð­ãà­íèç­ìå. Àí­òè­öåë­ëþ­ëèò­íûé ìàñ­ñàæ ñïî­ñîáñò­âóåò âû­âå­äå­íèþ øëà­ êîâ, óëó÷­øàåò îá­ìåí­íûå ïðî­öåñ­ñû â îð­ ãà­íèç­ìå, ñïî­ñîáñò­âóåò ñæè­ãà­íèþ ñîáñò­ âåí­íî­ãî æè­ðà.

Ìàñ­ñàæ äëÿ äå­òåé âñåõ âîç­ðàñòîâ - Ýô­ôåê­òèâ­íûé ìå­òîä ëå­÷å­íèÿ ìíî­ ãèõ çà­áî­ëå­âà­íèé, à äëÿ äå­òåé ãðóä­íî­ ãî âîç­ðàñòà, â ñî­÷å­òà­íèè ñ ôè­çè­÷åñ­


Ïóòåâîäèòåëü çäîðîâüÿ

Ïî­êà­çà­íèÿ äëÿ ìàñ­ñà­æà: Ïðåæ­äå âñå­ãî, ìàñ­ñàæ ïî­ êà­çàí çäî­ðî­âûì ëþ­äÿì äëÿ ïðî­ ôè­ëàê­òè­êè ðàç­ëè÷­íûõ çà­áî­ëå­âà­ íèé è ïîä­äåð­æà­íèþ òî­íó­ñà Ìèàë­ãèè, ìèî­çè­òû Ãî­ëîâ­íûå áî­ëè Áî­ëè â ñïè­íå, ïîÿñ­íè­öå, øåå, îáóñ­ëîâ­ëåí­íûå äå­ãå­íå­ðà­ òèâ­íî-äèñò­ðî­ôè­÷åñ­êè­ìè ïðî­öåñ­ ñà­ìè â ïîç­âî­íî÷­íè­êå (îñòåî­õîíä­ ðîç è ðà­äè­êó­ëè­òû â ÷àñò­íîñòè) Ïîñ­ëåäñò­âèÿ óøè­áîâ, ðàñòÿ­ æå­íèÿ ìûøö, ñó­õî­æè­ëèé è ñâÿ­çîê Ïå­ðå­ëî­ìû íà âñåõ ñòà­äèÿõ çà­æèâ­ëå­íèÿ Ôóíê­öèî­íàëü­íûå ðàññò­ ðîéñò­âà ïîñ­ëå ïå­ðå­ëî­ìà è âû­âè­ õà (òó­ãî­ïîä­âèæ­íîñòü ñóñòà­âîâ, ìû­øå÷­íûå èç­ìå­íå­íèÿ, ðóá­öî­âûå ñðà­ùå­íèÿ òêà­íåé) Àðò­ðè­òû â òîì ÷èñ­ëå ðåâ­ìà­ òîèä­íûé, â ïî­äîñò­ðîé è õðî­íè­÷åñ­ êîé ñòà­äèè Íåâ­ðàë­ãèè è íåâ­ðè­òû íå â ñòà­äèè îáîñò­ðå­íèÿ ßç­âåí­íàÿ áî­ëåçíü æå­ëóä­êà è äâå­íàä­öà­òè­ïåðñò­íîé êèø­êè (âíå îáîñò­ðå­íèÿ, çà­ðóá­öå­âàâ­øàÿ­ñÿ) Ïà­ðà­ëè­÷è, êàê ñïàñòè­÷åñ­ êèå òàê è âÿ­ëûå Õðî­íè­÷åñ­êàÿ íå­äîñòà­òî÷­ íîñòü ñåð­äå÷­íîé ìûø­öû Ñòå­íî­êàð­äèÿ Àð­òå­ðèàëü­íàÿ ãè­ïåð­òåí­çèÿ. Ãè­ïåð­òî­íè­÷åñ­êàÿ áî­ëåçíü Àð­òå­ðèàëü­íàÿ ãè­ïî­òî­íèÿ Ðåà­áè­ëè­òà­öèîí­íûé ïå­ðèîä ïîñ­ëå èí­ôàðê­òà ìèî­êàð­äà Õðî­íè­÷åñ­êèé ãàñò­ðèò Íà­ðó­øå­íèå ìî­òîð­íîé ôóíê­ öèè òîëñòî­ãî êè­øå÷­íè­êà Áðîí­õèò — â ïî­äîñò­ðîé è õðî­íè­÷åñ­êîé ñòà­äèè Ïíåâ­ìî­íèÿ — â ïå­ðèîä âûç­ äî­ðàâ­ëè­âà­íèÿ è õðî­íè­÷åñ­êàÿ ôîð­ìà Áðîí­õèàëü­íàÿ àñò­ìà

Ïðî­òè­âî­ïî­êà­çà­íèÿ äëÿ ìàñ­ñà­æà:  íå­êî­òî­ðûõ ñëó­÷àÿõ ìàñ­ñàæ ìî­æåò áûòü ïðî­òè­âî­ïî­êà­çàí (óòî÷­íè­òå ó âðà­÷à, åñ­ëè åñòü êà­êèå-òî ñîì­íå­íèÿ): Ïðè îñò­ðûõ ëè­õî­ðà­äî÷­íûõ ñîñòîÿ­ íèÿõ è âû­ñî­êîé òåì­ïå­ðà­òó­ðå. Êðî­âî­òå­÷å­íèÿ è íàê­ëîí­íîñòü ê íèì èëè îá­ðàò­íûå èì ñîñòîÿ­íèÿ òðîì­áîîá­ðà­ çî­âà­íèå. Çëî­êà­÷åñò­âåí­íûå áî­ëåç­íè êðî­âè. Ãíîé­íûå ïðî­öåñ­ñû ëþ­áîé ëî­êà­ëè­çà­ öèè. Ðàç­ëè÷­íûå çà­áî­ëå­âà­íèÿ êî­æè, íîã­ òåé, âî­ëîñ. Ïðè ëþ­áûõ îñò­ðûõ âîñ­ïà­ëå­íèÿõ êðî­âå­íîñ­íûõ è ëèì­ôà­òè­÷åñ­êèõ ñî­ñó­äîâ, òðîì­áî­çàõ, âû­ðà­æåí­íîì âà­ðè­êîç­íîì ðàñ­ øè­ðå­íèè âåí. Àòå­ðîñê­ëå­ðîç ïå­ðè­ôå­ðè­÷åñ­êèõ ñî­ ñó­äîâ è ñî­ñó­äîâ ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà. Àíåâ­ðèç­ìà àîð­òû è ñåðä­öà. Àë­ëåð­ãè­÷åñ­êèå çà­áî­ëå­âà­íèÿ ñ íà­ êîæ­íû­ìè âû­ñû­ïà­íèÿ­ìè, îò¸ê Êâèí­êå è àíà­ôè­ëàê­ñèè. Çà­áî­ëå­âà­íèÿ îð­ãà­íîâ áðþø­íîé ïî­ ëîñòè ñ íàê­ëîí­íîñòüþ ê êðî­âî­òå­÷å­íèÿì. Õðî­íè­÷åñ­êèé îñòåî­ìèå­ëèò. Îïó­õî­ëè çëî­êà­÷åñò­âåí­íûå (ëè­ïî­ìû«æè­ðî­âè­êè» ñëå­äóåò îá­õî­äèòü.) Ïñè­õè­÷åñ­êèå çà­áî­ëå­âà­íèÿ ñ ÷ðåç­ ìåð­íûì ïñè­õî­ìî­òîð­íûì âîç­áóæ­äå­íèåì. Íå­äîñòà­òî÷­íîñòü êðî­âîîá­ðà­ùå­íèÿ 3-é ñòå­ïå­íè.  ïå­ðèîä ãè­ïåð- è ãè­ïî­òî­íè­÷åñ­êèõ êðè­çîâ. Îñò­ðàÿ èøå­ìèÿ ìèî­êàð­äà. Âû­ðà­æåí­íûé ñêëå­ðîç ñî­ñó­äîâ ãî­ëîâ­ íî­ãî ìîç­ãà. Îñò­ðîå ðåñ­ïè­ðà­òîð­íîå çà­áî­ëå­âà­ íèå(ÎÐÇ).. Îñò­ðàÿ Ðåñ­ïè­ðà­òîð­íàÿ Âè­ðóñ­ íàÿ Èí­ôåê­öèÿ (ÎЭÂÈ), ãðèïï è èì ïî­äîá­ íûå «ïðîñòóä­íûå» çà­áî­ëå­âà­íèÿ Ïðè ðàññò­ðîéñò­âå ôóíê­öèé æå­ëó­ äî÷­íî êè­øå÷­íî­ãî òðàê­òà (òîø­íî­òà, ðâî­òà, æèä­êèé ñòóë-«ïî­íîñ»). ˸ãî÷­íî-ñåð­äå÷­íàÿ íå­äîñòà­òî÷­íîñòü 3-é ñòå­ïå­íè Ïîñ­ëåî­ïå­ðà­öèîí­íûå îñ­ëîæ­íå­íèÿ

êè­ìè óï­ðàæ­íå­íèÿ­ìè è çà­êà­ëè­âà­íèåì, - íåîòúåì­ëå­ìàÿ ÷àñòü èõ ôè­çè­÷åñ­êî­ãî âîñ­ïè­òà­íèÿ. Ìàñ­ñàæ ñïî­ñîáñò­âóåò ïðà­ âèëü­íî­ìó ôè­çè­÷åñ­êî­ìó ðàç­âè­òèþ äåòñ­ êî­ãî îð­ãà­íèç­ìà. Áëà­ãîï­ðèÿò­íî âëèÿåò íà ïñè­õîý­ìî­öèî­íàëü­íóþ ñôå­ðó ðå­áåí­êà, ó âîç­áó­äè­ìûõ, íåðâ­íûõ äå­òåé íîð­ìà­ëè­çóåò ïî­âå­äå­íèå, ñîí. Ïðî­òè­âî­ïî­êà­çà­íèÿ ê ïðè­ìå­íå­íèþ ìàñ­ñà­æà äëÿ äå­òåé: àá­ñî­ëþò­íî ïðî­òè­ âî­ïî­êà­çàí ìàñ­ñàæ ïðè áî­ëåç­íè êðî­âè çëî­êà­÷åñò­âåí­íî­ãî õà­ðàê­òå­ðà, ãå­ìî­ôè­ ëèÿ; çëî­êà­÷åñò­âåí­íûå îïó­õî­ëè (äî èõ ðà­äè­êàëü­íî­ãî ëå­÷å­íèÿ); àê­òèâ­íàÿ ôîð­ ìà òó­áåð­êó­ëå­çà; îñòåî­ìèå­ëèò; îá­øèð­ íûå êîæ­íûå ïðîÿâ­ëå­íèÿ ýêñ­ñó­äà­òèâ­íî­ãî äèà­òå­çà; òÿ­æå­ëûå ôîð­ìû ãè­ïîò­ðî­ôèè (àò­ðî­ôèè); ãíîé­íûå è äðó­ãèå îñò­ðûå âîñ­ ïà­ëè­òåëü­íûå çà­áî­ëå­âà­íèÿ êî­æè, ëèì­ôà­

òè­÷åñ­êèõ óç­ëîâ, ìûøö, êîñòåé; òÿ­æå­ëûå ôîð­ìû ðà­õè­òà, ãíîé­íûå è äðó­ãèå îñò­ðûå àðò­ðè­òû, òó­áåð­êó­ëåç êîñòåé è ñóñòà­âîâ; âðîæ­äåí­íûå ïî­ðî­êè ñåðä­öà, ðàç­ëè÷­íûå ôîð­ìû ãå­ìîð­ðà­ãè­÷åñ­êî­ãî äèà­òå­çà; îñò­ ðûé íåô­ðèò; îñò­ðûé ãå­ïà­òèò; Ïëà­÷ó­ùå­ãî ðå­áåí­êà ìàñ­ñè­ðî­âàòü íåëü­çÿ. Ïðè­÷è­íà­ìè îò­ðè­öà­òåëü­íî­ãî îò­ íî­øå­íèÿ ãðóä­íî­ãî ðå­áåí­êà ê ïðî­öå­äó­ðå ïî­ìè­ìî óêà­çàí­íûõ ìî­ãóò áûòü õî­ëîä­íûå ðó­êè ìàñ­ñà­æèñòà, ÷óâñò­âî ãî­ëî­äà (íå­ïîñ­ ðåäñò­âåí­íî ïå­ðåä î÷å­ðåä­íûì êîðì­ëå­ íèåì), áî­ëè â æè­âî­òå, âûç­âàí­íûå ìå­òåî­ ðèç­ìîì, íå­äî­ìî­ãà­íèå ïðè íà­÷è­íàþ­ùåì­ ñÿ çà­áî­ëå­âà­íèè, èí­òåí­ñèâ­íûå ïðèå­ìû è áî­ëå­âûå îùó­ùå­íèÿ. Íå ðå­êî­ìåí­äóåò­ñÿ ìàñ­ñè­ðî­âàòü ðå­áåí­êà ñðà­çó ïîñ­ëå åäû.

6

79


Ðá·»µ³ÝÇ ³ÝÏÛáõÝ

ºë áõ­ñ³Ë »Ù... ºë ïËáõñ »Ù... ÜÛáõÃÁª 곭û­ÝÇÏ ØÏñïãÛ³ÝÇ

î

ñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ù³ñ­¹áõ ÑáõÛ­½»­ ñÇ, ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, µÝ³­íá­ ñáõÃ­Û³Ý áõ ϻݭ볭ϻñ­åÇ ³Ù­µáÕ­ çáõíÛáõÝÝ ¿: ²ÛÝ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ ϻݭ ó³­Õ³­ÛÇÝ áõ ³­éûñ­Û³ Ñá·­ë»­ñáí, ·Éá­µ³É áõ ß³­ï»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ç­ñ³­¹³ñ­Óáõí ÛáõÝ­Ý»­ñáí: àõ »ñ­µ»ÙÝ ïñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõÝÝ ÇÝùÝ ¿ û­É³¹­ñáõÙ Ç­ñ»Ý ѳñ­Ù³ñ ³å­ñ»­ ɳ­Ï»ñå: îñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõÝÝ ³Ý­Ùǭ糭ϳ­Ýá­ñ»Ý ϳå­íáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ñ»ï, å³Û­Ù³­Ý³­íá­ñáõÙ ³­éáÕ­ç³­Ï³Ý íǭ׳­ ÏÁ` ÑÇ­í³Ý­¹³­Ý³­Éáõó ÙÇÝ㢠³­å³­ùÇÝ­ áõÙ: Î³Ý ÙÇ ß³ñù ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, áñ ³­é³­ç³­ÝáõÙ »Ý Ñ»Ýó áõ­ñ³Ë ϳ٠ïËáõñ

80

6

ÉÇ­Ý»­ÉÇë, ¢ Áݹ­Ñ³­Ï³­é³­ÏÁ` ³­å³­ùÇÝ­íáõÙ »Ý ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ïñ³­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ: ºë áõ­ñ³Ë »Ù àõ­ñ³­ËáõÃ­Û³Ý å³­ÑÇÝ Ù³ñ¹Ý áõ­Ý»­ ÝáõÙ ¿ »ñ­ç³Ý­Ïáõí۳Ý, ϳۭﳭéáõí۳Ý, å³ï­ñ³ë­ï³­Ï³­ÙáõÃ­Û³Ý áõ µ³­ñáõÃ­Û³Ý ½·³­óá­ÕáõíÛáõÝ: ê³ ³ÛÝ Ñá­·»­íǭ׳ÏÝ ¿, »ñµ Ù³ñ¹Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ ¿ §ë³­ñ»ñ ßáõé ï³­ Éáõ¦ Ý»ñ­ùÇÝ ÙÕáõÙ: ºñµ Ù³ñ¹Ý áõ­ñ³Ë ¿, Ýñ³ Ñ»ï ³­é³­í»É Ñ»ßï áõ ѳݭ·Çëï ¿ ³ß­Ë³­ï»­ÉÁ: àõ­ñ³­ËáõÃ­Û³Ý å³­ÑÇÝ Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ½»ñÍ ¿ ɳñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÇó, ëÃñ»ë­Ý»­ñÇó: ²Ûë íÇ­ ׳­ÏáõÙ ëå³½­Ù»­ñÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ ãݳ­Û³Í

´ÅßÏáõí۳­ÝÁ ѳÛï­ ÝÇ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³Ý­Ñ³­ í³­Ý³­Ï³Ý ¹»å­ù»ñ, »ñµ Ù³­Ñ³­Ù»ñÓ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»ñ »Ý ³­å³­ùÇÝ­í»É` µÝ³­ Ï³Ý áõ Çë­Ï³­Ï³Ý áõ­ñ³­ ËáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï: ѳ­í³­Ý³­Ï³Ý ¿, µ³Ûó íï³Ý­·³­íáñ ã¿: àõ­ ñ³­ËáõíÛáõ­ÝÁ ÙÇ ß³ñù ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ å³Û­ù³­ñÇ ¹»Ù ³­Ù»­ÝÇó ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ÙÇ­çáóÝ ¿: ºñµ Ù³ñ¹Ý áõ­ñ³­Ë³­ÝáõÙ ¿, Ïáñó­ÝáõÙ ¿ Çñ ó³­íÇ áõ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõí


Ðá·»µ³ÝÇ ³ÝÏÛáõÝ

Û³Ý ½·³­óáõ­ÙÁ: ºñ­µ»ÙÝ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÙÇ ù³­ ÝÇ ñá­å» ï­¢áÕ Édzñ­Å»ù áõ­ñ³­ËáõÃ­Û³Ý ½·³­óáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ ³­å³­ùÇ­Ý»É Ù³ñ­¹áõÝ: ´ÅßÏáõí۳­ÝÁ ѳÛï­ÝÇ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³Ý­Ñ³­ í³­Ý³­Ï³Ý ¹»å­ù»ñ, »ñµ Ù³­Ñ³­Ù»ñÓ ÑÇ­ í³Ý¹­Ý»ñ »Ý ³­å³­ùÇÝ­í»É` µÝ³­Ï³Ý áõ Çë­Ï³­Ï³Ý áõ­ñ³­ËáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ³ÛÝ ÑÇ­í³Ý¹ Ñ³ï­ í³­ÍÁ, á­ñÇ íñ³ ¿ ÉÇ­ÝáõÙ ÑÇ­í³Ý­¹Ç ³Ù­µáÕç áõ­ß³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ÙÇ å³Ñ §½ñÏíáõÙ ¿¦ áõ­ ß³¹­ñáõíÛáõ­ÝÇó, ÷á­Ë³­ñ»ÝÝ ¿­Ý»ñ­·Ç³ »Ý ëï³­ÝáõÙ ³­éáÕç ûñ­·³Ý-ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ, µ³ñÓ­ñ³­ÝáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ Ù³ïÝ­íáõÙ ¿ ³­Ýáõ­ß³¹­ñáõí۳Ý, ÇÝ­ãÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ¢ §Ý³­Ñ³Ý­çáõÙ¦ ¿ íï³Ý­·Á: 곭ϳÛÝ áõ­ñ³­ ËáõíÛáõ­ÝÁ ¢ë­ Çñ Ñ»ï ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ áõ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõíÛáõÝ ¿ µ»­ñáõÙ: гï­Ï³­ å»ë ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ËݹÇñ­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ Ù³ñ­ ¹ÇÏ å³ßï­å³Ý­í³Í ã»Ý ³ñ­Û³Ý ×ÝßÙ³Ý ï³­ï³­ÝáõÙ­Ý»­ñÇó, ³­éÇíÙdz­ÛÇ ³­é³­ ç³­óáõ­ÙÇó: àõ­ñ³­ËáõíÛáõ­ÝÁ ݳ¢ ß³­ù³­ ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­µ»­ïÇ ¹»å­ùáõÙ ¿ ³ñ­Û³Ý Ù»ç ß³­ù³­ñÇ ïá­Ïá­ëÇ ï³­ï³­ÝáõÙ­Ý»­ñÇ å³ï­ ×³é ¹³é­ÝáõÙ: àõë­ïÇ ³ÛÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, áí­ù»ñ áõ­Ý»Ý ÝÙ³­Ý³­ïÇå §Ãáõ­ÉáõíÛáõÝ­ Ý»ñ¦, Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõ٠ϳ­é³­í³­ñ»É ½·³ó­ÙáõÝù­Ý»­ñÁ: ºë ïËáõñ »Ù îËñáõíÛáõ­ÝÁ µá­Éáñ ã³­ñÇù­Ý»­ñÇ áõ ë˳ɭ Ý»­ñÇ ÑÇÙùÝ ¿: ºñµ Ù³ñ­¹Á ïËñáõÙ ¿, Çñ ßáõñ­çÁ ѳ­í³­ùáõÙ ¿ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ¿­Ý»ñ­ ·Ç³­ÛÇ áõ ³áõ­ñ³­ÛÇ ÙÇ Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ù³­ ݳÏ: ¸³ ï³­ñ³Í­íáõÙ ¿ ¢° Çñ, ¢° ßñç³­ å³­ïáÕ­Ý»­ñÇ íñ³: ´Åßϳ­Ï³Ý ï»­ë³ÝÏ­ Ûáõ­ÝÇó ¹Ç­ï³ñ­Ï»­ÉÇë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, áñ ë³ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ ÇÝã­ å»ë Çñ, ³ÛÝ­å»ë ¿É ÏáÕ­ùÇÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: îËñáõÃ­Û³Ý å³­ÑÇÝ Ù³ñ¹Ý ³Ù­÷á÷­íáõÙ ¿ Çñ Ù»ç, ³­é³ç »Ý ·³­ÉÇë ¹³­Å³Ý Ùïù»ñÝ áõ ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: Âáõ­ ɳ­ÝáõÙ »Ý µá­Éáñ ûñ­·³Ý-ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ: ÀÝÏ­ÝáõÙ ¿ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­Ï³­ ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ ëÃñ»­ë³­ÍÇÝ áõ ¹»å­ñ»­ëÇí íǭ׳Ï, á­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ·ÉáõË »Ý µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ ½³­Ý³­½³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»ñ: ºñ­Ï³­ñ³ï¢ ¹»å­ñ»­ëÇí íǭ׳­ÏÇÝ ëá­íá­ñ³­µ³ñ ѳ­çáñ­¹áõÙ ¿ ·ñÇ­åÁ, ³­ÕÇ­ ù³­ÛÇÝ áõ ëï³­Ùáù­ë³­ÛÇÝ Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»­ ñÁ, ³ÛÉ ëá­Ù³­ïÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ: º­Ã» ïËñáõíÛáõ­ÝÁ ï­¢áõÙ ¿ ³­ÙÇë­Ý»ñ, ³­å³

ûñ­·³­Ýǽ­Ùáõ٠ݳ¢ ϳݭó»­ñá­·»Ý áõ Ëá­ ó³­ÛÇÝ ·á­Û³­óáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý ³­é³­ç³­ÝáõÙ: Âáõ­É³­ÝáõÙ áõ ¹Å·áõÛÝ ¿ ¹³é­Ýáõ٠ٳ߭ÏÁ, Ù³ñ­¹Á Ïáñó­ÝáõÙ ¿ Çñ ·ñ³í­ãáõíÛáõ­ÝÁ: ºë ³Ý­ï³ñ­µ»ñ »Ù Æ­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ï³Ý ¢ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ù³ñ­¹ÇÏ: Üñ³Ýó ³Ýѭݳñ ¿ ÑÇÙ­Ýá­íÇÝ ½³ñ­Ù³ó­Ý»É, Édzñ­Å»ù áõ­ñ³­Ë³ó­Ý»É, ϳ٠í»ñç­Ý³­Ï³­ ݳ­å»ë ïËñ»ó­Ý»É: лÝó Ýñ³Ýù »Ý, áñ ã»Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ ïñ³­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï ϳå áõ­Ý»­óáÕ ÑÇ­í³Ý­¹óáõíÛáõÝ­Ý»ñ: Üñ³Ýù ¹Åí³ñ áõ ѳ½­í³­¹»å »Ý ÑÇ­í³Ý­¹³­ÝáõÙ ï³­ñ³Í­í³Í ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: ÜáõÛ­ ÝÇëÏ »­Ã» ³­Ù»­Ýáõñ ·ñÇ­åÇ Ñ³­Ù³­×³­ñ³Ï ¿, Ýñ³Ýù ³­Ù»­Ý³­í»ñ­çáõÙ áõ ß³ï ûâ »Ý í³­ñ³Ï­íáõÙ: 곭ϳÛÝ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ ¿É ϳ ÙÇ Ï³ñ¢áñ ѳݭ·³­Ù³Ýù. ³Ý­ï³ñ­µ»ñ Ù³ñ­¹ÇÏ ã³­÷³­½³Ýó ¹Åí³ñ »Ý ³­å³­ ùÇÝ­íáõÙ ëá­Ù³­ïÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: Üñ³Ýù ѳ­×³Ë »Ý áõ­Ý»­Ýáõ٠ٳ߭ÏÇ, ³­É»ñ­ ·Ç³­Ý»­ñÇ Ñ»ï ϳå­í³Í ËݹÇñ­Ý»ñ: ¸Åí³ñ ¿ í»­ñ³Ñë­Ï»É ë»­÷³­Ï³Ý ïñ³­ Ù³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ, Ù³­Ý³­í³Ý¹, áñ ³ÛÝ ûµ­ ۻϭïÇí ¹ñ¹³­å³ï­×³é­Ý»­ñáí ¿ å³Û­Ù³­ ݳ­íáñ­í³Í: Ðá­·»­µ³Ý­Ý»ñÝ áõ µÅÇßÏ­Ý»­ñÁ

ºñ­Ï³­ñ³ï¢ ¹»å­ñ»­ ëÇí íǭ׳­ÏÇÝ ëá­íá­ ñ³­µ³ñ ѳ­çáñ­¹áõÙ ¿ ·ñÇ­åÁ, ³­ÕÇ­ù³­ÛÇÝ áõ ëï³­Ùáù­ë³­ÛÇÝ Ë³Ý­ ·³­ñáõÙ­Ý»­ñÁ, ³ÛÉ ëá­ Ù³­ïÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»ñ: Ëáñ­Ñáõñ¹ »Ý ï³­ÉÇë ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí ÷áñ­Ó»É í»­ñ³Ñë­Ï»É ë»­÷³­Ï³Ý ½·³­óá­ ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³åñ­Ù³Ý ³ë­ïǭ׳­ÝÁ: Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ½»ñÍ ÙÝ³É ÏïñáõÏ ³Ý­óáõÙ­Ý»­ñÇó` å»ïù ã¿ Ï»Õ­Í»É áõ­ñ³­ËáõíÛáõ­ÝÁ ϳ٠ѳ­Ï³­é³­ÏÁ` ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý áõ­ñ³­ËáõíÛáõÝ ³­é³­ç³ó­ Ý»É, »ñµ Ñá­·áõ٠ϳ­ï³ñ­Û³É Ùé³Û­ÉáõíÛáõÝ ¿: ²Ûë ѳ­Ï³­ëáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³­é³­í»É ͳÝñ ѻÝù­Ý»ñ áõ­Ý»Ý: γñ¢á­ñÁ ½ëåí³­ ÍáõÃ­Û³Ý áõ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ã»­½á­ùáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­Ý»­Éáõ ÑÙïáõíÛáõ­ÝÁ Ó­¢³­íá­ñ»ÉÝ ¿` »ñ­ µ»ù ã÷áñ­Ó»­Éáí ë»­÷³­Ï³Ý ïñ³­Ù³¹­ñáõí Ûáõ­ÝÁ í»ñç­Ý³­Ï³­Ý³­å»ë áï­Ý³­Ñ³­ñ»É:


лï³ùñùÇñ ¿

¶Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³­óáõÙÝ Áݹ­¹»Ù ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ÜÛáõÃÁ` ²­Ý³­ÑÇï ØÏñïãÛ³ÝÇ

Ä

³­Ù³­Ý³­ÏÇ Áݭóó­ùáõÙ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ ½áõ­·Áݭóó áñ­ù³Ý ѻ߭ﳭ ÝáõÙ ¿ Ù»ñ ϻݭó³­ÕÁ, ³ÛÝ­ù³Ý íݳë­íáõÙ ¿ Ù»ñ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ: Üá­ñ³­·áõÛÝ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ, é³­¹Çá¿­É»Ïï­ñá­Ý³­ÛÇÝ ë³ñ­ ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ, ϻݭó³­Õ³­ÛÇÝ ï»Ë­Ýǭϳ­ ÛÇ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ, á­ñáÝù Ù»ñ Ï۳ݭùÁ ¹³ñÓ­ ÝáõÙ »Ý ³­é³­í»É Ñ»ßï áõ ѳñ­Ù³­ñ³­í»ï, ½³ñ­Ù³ó­ÝáõÙ ¿ Çñ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ ñáí: ¶Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ó»éù­µ»­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ ÑÇí` Ù»Ýù ų­Ù³­Ý³Ï »Ýù Ëݳ­Ûáõ٠ϻݭ ó³­Õ³­ÛÇÝ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ Éáõ­Í»­ÉÇë, ûâ³ó­ ÝáõÙ »Ýù Ù»ñ Ï۳ݭùÁ, ¹³ñÓ­ÝáõÙ ³ÛÝ ³­í»­ÉÇ Ñ»­ï³ùñ­ùÇñ: ØÇÝã­¹»é ¹ñ³ ¹Ç­Ù³ó ëïÇå­í³Í »Ý ã³­÷³­½³Ýó óÝÏ í׳­ñ»É` Ù»ñ ³­éáÕ­çáõí۳ٵ: î»Ë­Ýǭϳ­ÛÇ ½³ñ­·³ó­ Ù³­ÝÁ ½áõ­·ÁÝ­Ã³ó ³­í»­É³­ÝáõÙ ¿ ݳ¢ ³ÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ, á­ñáÝó ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³­×³é ¿ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ:

82

6

ò³Ý­Ï³­ó³Í µÝ³­Ï³­ñ³Ý ϳ٠ﳭñ³Íù, áñ­ï»Õ Ï³Ý Ï»Ý­ó³­Õ³­ÛÇÝ ï»Ë­Ýǭϳ, ѳ­ Ù³­Ï³ñ·­ã³­ÛÇÝ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»ñ ϳ٠ÝáõÛ­ÝÇëÏ µçç³­ÛÇÝ Ñ»­é³­Ëáë, ³Ý­Ëáõ­ë³­ ÷»­ÉÇá­ñ»Ý é³­¹Ç³­ó­í³Í »Ý, ÇëÏ ×³­é³­ ·³ÛÃ­Ù³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ¿­Ý»ñ­·Ç³Ý ó­÷³Ý­ óáõÙ ¿ ûñ­·³­ÝǽÙ, ¢ ³Ýó­Ý»­Éáí µçÇç­Ý»­ñÇÝ` áãÝ­ã³ó­ÝáõÙ ¹ñ³Ýù: Ö³­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ ѳݭ·»ó­Ý»É í³­ñ³­ÏÇã µ³½­Ù³­ÃÇí ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ µ³ñ­¹³ó­Ù³Ý, ÇÝãÝ ¿É Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ Ë³­Ã³­ ñáõÙ ¿ ÝÛáõ­Ã³­÷á­Ë³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: Ö³­ é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ ѳ­×³Ë ¹³é­ÝáõÙ ¿ ã³­ñá­ ñ³Ï áõ­éáõóù­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý, ÇëÏ ³ñ­ ¹»Ý ³é­Ï³ áõ­éáõóù­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙª ¹ñ³Ýó ½³ñ­·³ó­Ù³Ý å³ï­×³é: ²ñ­¹»Ý ÇëÏ ³­å³­ óáõó­í»É ¿, áñ ׳­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ ɻۭÏá­½Ç, ãµ»­ñáõí۳Ý, ϳ­ï³­ñ³Ï­ïÇ ¢ ÙÇ ß³ñù ³ÛÉ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­ Ù³Ý áõ ¹ñ¹Ù³Ý å³ï­×³é ¹³é­Ý³É: âݳ­Û³Í ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ùÇÝ, áñ ѳ­ Ù³­Ï³ñ·­ãÇ ·Ûáõ­ïÇ Ñ»ï Ùdz­ëÇÝ µ³­í³­

ϳ­ÝÇÝ Ù»Í ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»ñ »Ý ï³ñ­í»É ¹ñ³ ³ñ­ï³­½³­ï³Í ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇ Ý»ñ­ ·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ³Ýí­ï³Ý· ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí ÇÝã­ å»ë Ñ»­éáõë­ï³­óáõÛ­óÁ, ³ÛÝ­å»ë »É ѳ­Ù³­ ϳñ­·Ç­ãÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý û­Ïáõ½ ¢ ÃáõÛÉ, µ³Ûó ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³Ûí Ù³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñ: 볭ϳ­Ýá­ñ»Ý ѳ­Ù³­ ϳñ·­ãÇ Ù³­ë»­ñÇó é³­¹Çá³Ï­ïÇí ϳ­ñáÕ ¿ ѳݭ¹Ç­ë³­Ý³É ÙdzÛÝ Ùá­ÝÇ­ïá­ñÁ: ij­ Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ¿Ï­ñ³Ý­Ý»­ñÁ` Ñ»­ÕáõÏ-µÛáõ­ ñ»­Õ³­ÛÇÝ Ï³Ù åɳ½­Ù³­ÛÇÝ, ûÅï­í³Í ã»Ý é³­¹Çá³Ï­ïÇí ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: ÜÙ³Ý ¿Ï­ñ³Ý­Ý»­ñÇ Ý»ñ­ùÇÝ å³ßï­å³­ÝÇã ß»ñ­ïÁ Ïɳ­ÝáõÙ ¿ ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇ Ù»Í Ù³­ëÁ, ÇëÏ ×³­é³­·³Ûíݻ­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ù³­ëÁ ¹áõñë ¿ ·³­ÉÇë Ùá­ÝÇ­ïá­ñÇ Ñ»­ïÇÝ Ù³­ëÇó: 곭ϳÛÝ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ ¿­É»Ïï­ñ³ë­ï³­ ïÇÏ ¹³ß­ïÇ ³½­¹»­óáõí۳ٵ ³­Ù»­Ý³­Ù³Ýñ ÷á­ß»­Ñ³­ïÇÏ­Ý»­ñÁ ÝëïáõÙ »Ý Ó»é­ù»­ñÇÝ, ¹»Ù­ùÇÝ ¢ å³­ñ³­Ýá­óÇÝ` ³­é³­ç³ó­Ý»­Éáí ï³­ñ³µ­ÝáõÛà ³­É»ñ­·ÇÏ »ñ¢áõÛíݻñ, ÇÝã­


лï³ùñùÇñ ¿

å»ë ݳ¢` ٳ߭ÏÇ ¢ Ù³­½»­ñÇ ãá­ñáõíÛáõÝ: ´çç³­ÛÇÝ Ñ»­é³­Ëáë­Ý»­ñÇ íݳ­ë³­Ï³­ ñáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ Ëá­ë³Ï­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ã»Ý ¹³­¹³­ñáõ٠ûñ¢ë ¹­ñ³Ýó ëï»ÕÍ­Ù³Ý ûñ­ í³­ÝÇó. »ñ­Ï³­ñ³ï¢ Ñ»­é³­Ëá­ë³½­ñáõÛó­Ý»­ ñÁ µçç³­ÛÇ­Ýáí ѳݭ·»ó­ÝáõÙ »Ý ÑÇ­ßá­Õáõí Û³Ý í³ï­Ã³­ñ³ó­Ù³Ý, ùÝÇ Ë³Ý­·³ñ­Ù³Ý, á­ñáß Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùáï Ýϳï­íáõÙ ¿ ݳ¢ ³­É»ñ­·Ç³ µçç³­ÛÇÝ Ñ»­é³­Ëá­ëÇ ³ñ­ï³­ ½³­ï³Í ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇó: ²Û¹ »ñ¢áõÛ­ÃÁ Ïáã­íáõÙ ¿ ¿­É¿Ïï­ñá-ÑÇ­å»ñ½­·³­Ûáõ­ÝáõíÛáõÝ, áñÝ áõ­Õ»Ïó­íáõÙ ¿ áõ­Å»Õ ·É˳­ó³­í»­ñáí, ·É˳å­ïáõÛ­ïáí, ëñï˳é­Ýá­óáí, ß³ï ¹»å­ù»­ñáõÙ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ßÝã³­é³­Ï³Ý ËݹÇñ­ Ý»­ñáí ¢ áõ­ß³·­Ý³­óáõí۳ٵ: ä»ïù ¿ Ýß»É,

í³­é³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ï»­Õ»­Ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ij­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ÙÇÏ­ñá³­ÉÇ­ù³­ ÛÇÝ í³­é³­ñ³Ý­Ý»ñÝ ûÅï­í³Í »Ý ½³ñ­·³­ ó³Í å³ßï­å³­Ý³­Ï³Ý ýáõÝÏ­ódz­Ûáí, á­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ µ³­ó³é­í³Í ¿ ׳­é³­·³Ûíݻ­ñÇ ¹áõñë ó­÷³Ý­óáõ­ÙÁ: âݳ­Û³Í ³Û¹ ѳݭ·³­Ù³Ý­ùÇݪ í³­é³­ñ³­ÝÁ 5 ï³­ñÇ û·­ï³­·áñ­Í»­Éáõó Ñ»­ïá ó³Ý­Ï³­ÉÇ ¿, áñ Ù³ë­Ý³­·»­ïÁ ëïáõ­·Ç ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ ÝÇ­ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³ÛÃ­Ù³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­ ÏÁ: 곭ϳÛÝ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ¿, áñ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ÙÇÏ­ñá³­ÉÇ­ù³­ÛÇÝ í³­é³­ñ³­ÝÇ ëÝݹÇó Ññ³­Å³ñ­í»­Éáõ ÙÇ­ïáõÙ ¿ ·ñ³Ýó­ íáõÙ, ÇÝ­ãÇ Ñ³­Ù³ñ ¿É á­ñáß »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ¢ ѳï­Ï³­å»ë ²ØÜ-áõÙ óáõÛ­ó»ñ, ½³Ý·­í³­

³­ñ³· Ý»ñ­Ã³­÷³Ý­óáõÙ ¿ ÙÃÝá­Éáñï, áõë­

볭ϳÛÝ, áñ ³Ï³Ý­ç³­Ï³É­Ý»­ñÇ ¢ µ³ñÓ­ñ³­ Ëá­ëÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ ½·³­ÉÇá­ñ»Ý Ýí³­ ½»ó­ÝáõÙ ¿ ׳­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ: öá­ß»­ÏáõÉ­Ý»­ñÁ, ë³é­Ý³­ñ³Ý­Ý»­ñÁ, ÙÇÏ­ ñá³­ÉÇ­ù³­ÛÇÝ í³­é³­ñ³Ý­Ý»­ñÁ, ïåÇã­Ý»ñÝ áõ ëϳ­Ý»ñ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝó Ñ»ï ß÷áõ­ÙÁ ÏñáõÙ ¿ ³­Ù»­Ýûñ­Û³ µÝáõÛÃ, ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ã³­÷áí ÝáõÛÝ­å»ë ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³ÛÃ­Ù³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñ: ØÇÏ­ñá³­ÉÇ­ù³­ÛÇÝ í³­é³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ëÝáõÝ­¹Á ï³­ù³­ÝáõÙ ¿ Ñ»Ýó ¿­É»Ïï­ñ³­ Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ¹³ß­ïÇ µ³ñÓñ ѳ­×³­ ˳­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­ÑÇí: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ËÇëï ѳ­Ï³­ë³­Ï³Ý »Ý ÙÇÏ­ñá³­ÉÇ­ù³­ÛÇÝ

ͳ­ÛÇÝ »­ÉáõÛíݻñ áõ µá­Õáù­Ý»ñ »Ý ϳ½­Ù³­ Ï»ñå­íáõÙ: àñ­å»ë­½Ç Ýí³­½³­·áõÛ­ÝÇ Ñ³ëó­íÇ ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ µÝ³­Ï³­ñ³­ÝáõÙ, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ñݳ­ñ³­íá­ ñÇÝë ѳ­×³Ë ÷á­Ë»É ϻݭó³­Õ³­ÛÇÝ ï»Ë­ ÝǭϳÝ` ãëå³­ë»­Éáí ¹ñ³Ýó í»ñç­Ý³­Ï³Ý ÷㳭ݳ­ÉáõÝ: ²ÛÝ ï»Ë­ÝǭϳÝ, á­ñÁ ãÇ ·áñ­ ͳñÏ­íáõÙ ïíÛ³É å³­ÑÇÝ, å»ïù ¿ ³Ý­ç³­ ï»É í³ñ­¹³­ÏÇó: âÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ï³ñ­µ»ñ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»ñ Ùdzó­Ý»É ÝáõÛÝ í³ñ­ ¹³­ÏÇó ¢ ·áñ­Í³ñ­Ï»É Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï. ³Ûë ¹»å­ùáõÙ ³­í»­É³­ÝáõÙ ¿ ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÁ:

ïÇ ×³­é³­·³Û­Ãáõ­ÙÇó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ѳ­ Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ¿­É»Ïï­ñ³­Ï³Ý ë³ñ­ù³­ íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇó ³éÝ­í³½Ý 1.5 Ù»ïñ Ñ»­é³­ íá­ñáõÃ­Û³Ý íñ³ ·ïÝí»É: öáñ­ÓÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ϻݭó³­Õ³­ ÛÇÝ ï»Ë­Ýǭϳ­ÛÇó »­ÏáÕ ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³Û­Ã³­ÛÇÝ ¹³ßïÝ ³­Ù»­Ýáõñ ¿: ºí ãݳ­Û³Í ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ·Ç­ï³­ ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý ÙÇïùÝ áõÕÕ­í³Í ¿ ¹ñ³ª Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ³Ýí­ï³Ý· ¹³ñÓ­Ý»­ÉáõÝ, ÙÇ¢ÝáõÛÝ ¿, Ý»ñ­Ï³­ÛáõÙ ³Ýí­ï³Ý­·áõíÛáõÝ å³ßï­å³­Ý»É ϳ­ñáÕ »Ý ÙdzÛÝ Ù³ñ­¹ÇÏ` å³Ñ­å³­Ý»­Éáí ³Ýí­ï³·­ÝáõÃ­Û³Ý ï³ñ­ñ³­ Ï³Ý Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÁ:

öá­ß»­ÏáõÉ­Ý»­ñÁ, ë³é­ ݳ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ, ÙÇÏ­ñá³­ ÉÇ­ù³­ÛÇÝ í³­é³­ñ³Ý­ Ý»­ñÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ »Ý ¿­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³ÛÃ­Ù³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñ: ò³Ý­Ï³­ÉÇ ¿, áñ ÝÝç³­ë»Ý­Û³­Ïáõ٠ѳ­ Ù³­Ï³ñ­·Çã ¢ Ñ»­éáõë­ï³­óáõÛó ãÉÇ­ÝÇ: ¾­É»Ïï­ñ³­Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ×³­é³­·³Û­ÃáõÙÝ

6

83


Ìóæ÷èíà è æåíùèíà

Ãîð­ìî­íû îïðåäåëÿþùèå ñóäüáó Òåêñò:Êíàðèíå Êàçàí÷ÿí

Í

àèâ­íî ïî­ëà­ãàòü, ÷òî ìû ñà­ ìîñòîÿ­òåëü­íî ïðè­íè­ìàåì âñå ðå­øå­íèÿ, ïðîÿâ­ëÿÿ èí­òå­ðåñ ïî ñîáñò­âåí­íîé âî­ëå ê êî­ìó-òî, à êî­ãî-òî îò­âåð­ãàÿ, ïî ñîáñò­âåí­íî­ìó æå­ëà­íèþ ñ êåì-òî ñîå­äè­ íÿÿ ñâîþ ñóäü­áó. Íà ñà­ìîì æå äå­ëå î÷åíü ìíî­ãè­ìè íà­øè­ìè ïîñòóï­êà­ìè, îñî­áåí­íî, êîã­äà ðå÷ü èäåò îá îá­ùå­íèè ñ ïðî­òè­âî­ïî­ ëîæ­íûì ïî­ëîì, ðó­êî­âî­äÿò ãîð­ìî­íû – óäè­ âè­òåëü­íûå è òàèíñò­âåí­íûå õè­ìè­÷åñ­êèå ñîå­äè­íå­íèÿ.

Æåíñ­êèå ãîð­ìî­íû ÝÑÒ­ÐέÃÅÍ - ýòî ñà­ìûé æåíñ­êèé ãîð­ ìîí, êî­òî­ðûé ñèí­òå­çè­ðóåò­ñÿ ÿè÷­íè­êà­ìè, è î÷åíü ìà­ëî íàä­ïî­÷å÷­íè­êà­ìè. Ýñò­ðî­ãåí îáóñ­ëàâ­ëè­âàåò öèê­ëè÷­íîñòü ìåíñò­ðóà­ öèé, ó äå­âî­÷åê âû­çû­âàåò ôîð­ìè­ðî­âà­íèå âòî­ðè÷­íûõ ïî­ëî­âûõ ïðèç­íà­êîâ ïî æåíñ­ êî­ìó òè­ïó - óâå­ëè­÷å­íèå ìî­ëî÷­íûõ æå­ ëåç, ðîñò âî­ëîñ íà ëîá­êå è â ïîä­ìû­øå÷­

84

6

íûõ âïà­äè­íàõ, õà­ðàê­òåð­íóþ ôîð­ìó òà­çà, òåìáð ãî­ëî­ñà. Êðî­ìå òî­ãî, ïðè ïî­ëî­âîì ñîç­ðå­âà­íèè ýñò­ðî­ãåí ïî­ìî­ãàåò îð­ãà­íèç­ ìó äå­âóø­êè ïîä­ãî­òî­âèòü­ñÿ ê áó­äó­ùåé ñåê­ ñóàëü­íîé æèç­íè è ìà­òå­ðèíñò­âó, ðàç­âè­âàÿ íà­ðóæ­íûå ïî­ëî­âûå îð­ãà­íû è ìàò­êó. Ïî­êà â îð­ãà­íèç­ìå æåí­ùè­íû äîñòà­òî÷­íîå êî­ ëè­÷åñò­âî ýñò­ðî­ãå­íà, âçðîñ­ëàÿ æåí­ùè­íà ñîõ­ðà­íÿåò ìî­ëî­äîñòü è êðà­ñî­òó, ïðåê­ðàñ­ íîå ñîñòîÿ­íèå êî­æè è ïî­çè­òèâ­íûé èí­òå­ ðåñ êî âñå­ìó, ïðåæ­äå âñå­ãî ê æèç­íè. Èí­òå­ðåñ­íî: ýñò­ðî­ãåí èìååò óñ­ïî­ êàè­âàþ­ùåå äåéñò­âèå, âè­äè­ìî ïîý­òî­ìó â ïðàê­òè­êå åñòü ìå­òîä èñ­ïîëü­çî­âà­íèÿ åãî ïðå­ïà­ðà­òîâ â òþðü­ìàõ - ñ÷è­òàåò­ñÿ, ÷òî ýòî ïî­ìî­ãàåò ëó÷­øå ñïðàâ­ëÿòü­ñÿ ñî âñïûø­êà­ìè ãíå­âà àã­ðåñ­ñèâ­íûõ àðåñòàí­ òîâ. Ýñò­ðî­ãåí òàê­æå óëó÷­øàåò ïà­ìÿòü, îñî­áåí­íî àñ­ñî­öèà­òèâ­íóþ. Èìåí­íî ïîý­òî­ ìó æåí­ùè­íû â ïå­ðèîä ìå­íî­ïàó­çû, êîã­äà ïðîèñ­õî­äèò ïà­äå­íèå óðîâ­íÿ ýñò­ðî­ãå­íà â îð­ãà­íèç­ìå, âûç­âàí­íîå óãà­ñà­íèåì ôóíê­ öèè ÿè÷­íè­êîâ, ÷àñòî èñ­ïû­òû­âàþò òðóä­

íîñòè ñ çà­ïî­ìè­íà­íèåì. Îáû÷­íî ñïðà­ âèòü­ñÿ ñ ýòèì ïî­ìî­ãàåò ãîð­ìî­íî­çà­ìåñòè­ òåëü­íàÿ òå­ðà­ïèÿ, êî­òî­ðàÿ îáå­ðå­ãàåò æåí­ùè­íó â êëè­ìàê­òå­ðè­÷åñ­êîì ïå­ðèî­äå, äà è îò äðó­ãèõ íåï­ðèÿò­íîñòåé, ñâÿ­çàí­ íûõ ñî “âòî­ðûì ïå­ðå­õîä­íûì ïå­ðèî­äîì” æåí­ùè­íû. Ýñò­ðî­ãåí çàñòàâ­ëÿåò æåíñ­ êèé îð­ãà­íèçì íà­êàï­ëè­âàòü æèð. Æåí­ùèí ýòî î÷åíü îãîð­÷àåò, è ñîâ­ñåì íå ðà­äóåò. Ïî­êà­çà­òåëü âû­ñî­êî­ãî óðîâ­íÿ ýñò­ðî­ãå­íà â êðî­âè è, ñëå­äî­âà­òåëü­íî, âû­ñî­êîé ñïî­ ñîá­íîñòè ê äå­òî­ðîæ­äå­íèþ - ñâåò­ëûé öâåò âî­ëîñ, åñòåñò­âåí­íî, íà­òó­ðàëü­íûé. Âîç­ ìîæ­íî, ìóæ­÷è­íû, èíñòèíê­òèâ­íî ÷óâñò­ âóÿ ïëî­äî­âè­òîñòü áëîí­äè­íîê, èìåþò ê íèì ïî­âû­øåí­íûé èí­òå­ðåñ. Îä­íà­êî ïîñ­ëå ðîæ­äå­íèÿ ïåð­âî­ãî ðå­áåí­êà óðî­âåíü ýñò­ ðî­ãå­íà â îð­ãà­íèç­ìå æåí­ùè­íû ñíè­æàåò­ ñÿ, òåì­íåþò è âî­ëî­ñû. Âîò è îáüÿñ­íå­íèå, ïî­÷å­ìó ïîñ­ëå äâóõ-òðåõ äå­òåé ó ëþ­áè­ìîé æå­íû-áëîí­äèí­êè òåì­íåþò âî­ëî­ñû. ÏÐέÃÅÑÒÅ­ÐÎÍ - ãîð­ìîí, ñïî­ñîáñò­ âóþ­ùèé ñâîåâ­ðå­ìåí­íî­ìó íàñòóï­ëå­íèþ


Ìóæ÷èíà è æåíùèíà

è íîð­ìàëü­íî­ìó ðàç­âè­òèþ áå­ðå­ìåí­íîñòè. Ïðî­ãåñòå­ðîí âû­ðà­áà­òû­âàåò­ñÿ æåë­òûì òå­ëîì, ïëà­öåí­òîé è íàä­ïî­÷å÷­íè­êà­ìè. Åãî íà­çû­âàþò ãîð­ìî­íîì ðî­äè­òåëüñ­êî­ ãî èíñòèíê­òà: áëà­ãî­äà­ðÿ ïðî­ãåñòå­ðî­íó æåí­ùè­íà íå òîëü­êî ôè­çè­÷åñ­êè ãî­òî­âèò­ñÿ ê ðîæ­äå­íèþ ðå­áåí­êà, íî è ïå­ðå­æè­âàåò ïñè­õî­ëî­ãè­÷åñ­êèå èç­ìå­íå­íèÿ. Ïðî­ãåñòå­ ðîí òàê­æå ãî­òî­âèò ìî­ëî÷­íûå æå­ëå­çû æåí­ùè­íû ê âû­ðà­áîò­êå ìî­ëî­êà ïðè ïîÿâ­ ëå­íèè ðå­áåí­êà. Èí­òå­ðåñ­íî: óðî­âåíü ïðî­ãåñòå­ðî­íà â êðî­âè ó æåí­ùè­íû ïî­âû­øàåò­ñÿ, êîã­äà îíà âè­äèò ìà­ëåíü­êèõ äå­òåé. Íå­êî­òî­ðûå èññ­ ëå­äî­âà­òå­ëè ñ÷è­òàþò, ÷òî ýòî âûç­âà­íî ñèã­ íà­ëîì, óñ­ëîâ­íî íàç­âàí­íûì “ôîð­ìîé ìëà­ äåí­öà”. Ýòà ðåàê­öèÿ íàñòîëü­êî ñèëü­íà, ÷òî ïðî­ãåñòå­ðîí àê­òèâ­íî âû­äå­ëÿåò­ñÿ, äà­ æå åñ­ëè æåí­ùè­íà âè­äèò “äè­òÿ­ïî­äîá­íóþ” ìÿã­êóþ èã­ðóø­êó. Êàê ïðî­ãåñòå­ðîí, òàê è ýñò­ðî­ãåí ìî­ãóò áûòü ïðè­÷è­íîé íà­êîï­ëå­ íèÿ æè­ðà â æè­ðî­âîé òêà­íè è çà­ìåä­ëå­íèþ âå­íîç­íî­ãî îò­òî­êà, ÷òî â ñâîþ î÷å­ðåäü ìî­ æåò ïðè­âåñòè ê ðàç­âè­òèþ öåë­ëþ­ëè­òà. ÏÐέËÀÊ­ÒÈÍ - ýòîò ãîð­ìîí âû­ðà­áà­òû­ âàåò ãè­ïî­ôèç, æå­ëå­çà âå­ëè­÷è­íîé ñ ãî­ðî­ øè­íó, ðàñ­ïî­ëî­æåí­íàÿ â ãî­ëîâ­íîì ìîç­ãå, êî­òî­ðàÿ íåñ­ìîò­ðÿ íà ñâîè ìà­ëûå ðàç­ ìå­ðû âìåñòå ñ ãè­ïî­òà­ëà­ìó­ñîì ÿâ­ëÿåò­ñÿ “ìè­íèñòåðñò­âîì” ãîð­ìî­íàëü­íî­ãî ïðîèç­ âîäñò­âà. Áèî­ëî­ãè­÷åñ­êàÿ ðîëü ïðî­ëàê­òè­ íà çàê­ëþ­÷àåò­ñÿ â îáåñ­ïå­÷å­íèè ðîñòà è ðàç­âè­òèÿ ìî­ëî÷­íûõ æå­ëåç è èí­òåí­ñèâ­íîé ñòè­ìó­ëÿ­öèè âû­ðà­áîò­êè ìî­ëî­êà â ïå­ðèîä êîðì­ëå­íèÿ ðå­áåí­êà. Ýòîò ãîð­ìîí íà­çû­ âàþò ñòðåñ­ñî­âûì - åãî ñî­äåð­æà­íèå âîç­ ðàñòàåò ïðè ïî­âû­øåí­íûõ ôè­çè­÷åñ­êèõ íàã­ðóç­êàõ, ïå­ðåó­òîì­ëå­íèè, ïñè­õî­ëî­ãè­ ÷åñ­êîé òðàâ­ìå. Ïðè ïà­òî­ëî­ãè­÷åñ­êîì ïî­ âû­øåí­íîì óðîâ­íå ïðî­ëàê­òè­íà ó æåí­ùèí íàá­ëþ­äàåò­ñÿ íà­ðó­øå­íèå ìåíñò­ðóàëü­íî­ãî öèê­ëà, áåñï­ëî­äèå, àíîð­ãàç­ìèÿ, ôðè­ãèä­ íîñòü, óâå­ëè­÷å­íèå ãðóä­íûõ æå­ëåç âïëîòü äî ìàê­ðî­ìàñòèè (ãè­ãàíòñ­êèõ ìî­ëî÷­íûõ æå­ëåç), à òàê­æå ìî­ãóò ðàç­âèòü­ñÿ êèñòà, àäå­íî­ìà, è äà­æå ðàê ìî­ëî÷­íîé æå­ëå­çû. Ïðî­ëàê­òèí ñíè­æàåò óðî­âåíü ïî­ëî­âûõ ãîð­ ìî­íîâ — ýñò­ðî­ãå­íà ó æåí­ùèí è òåñòîñòå­ ðî­íà ó ìóæ­÷èí. Èí­òå­ðåñ­íî: â íîð­ìå óðî­âåíü ïðî­ëàê­ òè­íà äîñòè­ãàåò ìàê­ñè­ìó­ìà âî âðå­ìÿ ñòà­

äèè “áûñò­ðî­ãî ñíà” èëè ðà­íî óò­ðîì, ïî­âû­ øå­íèå ìî­æåò áûòü âûç­âà­íî ôè­çè­÷åñ­êîé íàã­ðóç­êîé, ïðèå­ìîì ïè­ùè, ïî­ëî­âûì àê­ òîì. Çäåñü ñëå­äóåò îò­ìå­òèòü, ÷òî â ìà­ëûõ êî­ëè­÷åñò­âàõ îí ñèí­òå­çè­ðóåò­ñÿ ëåé­êî­öè­ òà­ìè è ëèì­ôî­öè­òà­ìè, êëåò­êà­ìè, îò­âåòñò­ âåí­íû­ìè çà èì­ìó­íè­òåò. Ãîð­ìîí ó÷àñò­âóåò â èì­ìó­íî­ëî­ãè­÷åñ­êèõ ïðî­öåñ­ñàõ, ÿâ­ëÿÿñü èì­ìó­íîñòè­ìó­ëÿ­òî­ðîì. Ó ìóæ­÷èí ïî­âû­øå­ íèå óðîâ­íÿ ïðî­ëàê­òè­íà âå­äåò ê ñíè­æå­íèþ ëè­áè­äî, ïî­òåí­öèè, ãè­íå­êî­ìàñòèè (ðàç­âè­ òèå æåíñ­êîé ãðó­äè) èëè äà­æå ãà­ëàê­òî­ðåå (âû­òå­êà­íèþ ìî­ëî­çè­âà).

Ìóæñ­êèå ãîð­ìî­íû ÒÅÑÒÎÑÒÅ­ÐÎÍ - ñà­ìûé ìóæñ­êîé ãîð­ìîí. Îí âû­ðà­áà­òû­âàåò­ñÿ íàä­ïî­÷å÷­ íè­êà­ìè è ÿè÷­êà­ìè. Òåñòîñòå­ðîí íà­çû­ âàþò ãîð­ìî­íîì àã­ðåñ­ñèè. Îí çàñòàâ­ëÿåò ìóæ­÷è­íó âåñòè àê­òèâ­íûé îá­ðàç æèç­íè: îõî­òèòü­ñÿ è óáè­âàòü äî­áû­÷ó. Áëà­ãî­äà­ðÿ òåñòîñòå­ðî­íó ìóæ­÷è­íà íàñò­ðîåí íà îáåñ­ ïå­÷å­íèå ïðî­ïè­òà­íèÿ è çà­ùè­òó ñâîå­ãî æè­ ëè­ùà è ñåìüè.  ñîâ­ðå­ìåí­íîì îá­ùåñò­âå ýòîò ãîð­ìîí òàèò äëÿ ìóæ­÷èí íå­êî­òî­ðóþ îïàñ­íîñòü, âåäü äëÿ òî­ãî, ÷òî­áû ïðî­êîð­ ìèòü ñåìüþ, òå­ïåðü íåò íåîá­õî­äè­ìîñòè áå­ãàòü ïî ëå­ñó è ìå­òàòü êîïüÿ. Ïîý­òî­ìó, ÷òî­áû óðî­âåíü òåñòîñòå­ðî­íà óäåð­æè­âàë­ ñÿ â íîð­ìå, ìóæ­÷è­íå íóæ­íà ôè­çè­÷åñ­êàÿ íàã­ðóç­êà - ñîâ­ðå­ìåí­íûå ïðåäñòà­âè­òå­ëè ñèëü­íî­ãî ïî­ëà çà­ìå­íÿþò äðåâ­íþþ îõî­òó ñîâ­ðå­ìåí­íûì ñïîðò­çà­ëîì.  ïå­ðèîä ïî­ëî­âî­ãî ñîç­ðå­âà­íèÿ óðî­ âåíü òåñòîñòå­ðî­íà â îð­ãà­íèç­ìå þíî­øè ñòðå­ìè­òåëü­íî ïî­âû­øàåò­ñÿ, áëà­ãî­äà­ðÿ ÷å­ìó îí ïðåâ­ðà­ùàåò­ñÿ â ïîä­æà­ðóþ, áûñò­ ðóþ è öå­ëåóñò­ðåì­ëåí­íóþ “ìà­øè­íó” äëÿ äî­áû­âà­íèÿ ïè­ùè.  ýòîò æå ïå­ðèîä ïîä âîç­äåéñò­âèåì àíä­ðî­ãå­íîâ þíî­øà ïðåâ­ðà­ ùàåò­ñÿ â ìóæ­÷è­íó, ñïî­ñîá­íî­ãî ê îï­ëî­äîò­ âî­ðå­íèþ. Èí­òå­ðåñ­íî: áëà­ãî­äà­ðÿ òåñòîñòå­ðî­íó ó ìóæ­÷èí ðàñòåò áî­ðî­äà è óâå­ëè­÷è­âàåò­ ñÿ âå­ðîÿò­íîñòü îá­ëû­ñå­íèÿ, ñòà­íî­âèò­ñÿ íèç­êèì ãî­ëîñ è ðàç­âè­âàåò­ñÿ ñïî­ñîá­íîñòü îðèåí­òè­ðî­âàòü­ñÿ â ïðîñò­ðàíñò­âå. Îá­ëà­ äà­òå­ëè áî­ëåå íèç­êèõ òåìá­ðîâ ãî­ëî­ñîâ äå­ìîíñò­ðè­ðóþò áî­ëåå âû­ñî­êóþ ñåê­ñóàëü­ íóþ àê­òèâ­íîñòü. Ó ëþ­äåé, ïðî­øåä­øèõ ëå­ ÷å­íèå òåñòîñòå­ðî­íîì, óëó÷­øàåò­ñÿ ñïî­

ñîá­íîñòü ê ÷òå­íèþ äî­ðîæ­íûõ êàðò. Óðî­ âåíü òåñòîñòå­ðî­íà ïî­íè­æàåò­ñÿ ó ëþ­äåé, ÷ðåç­ìåð­íî óïîò­ðåá­ëÿþ­ùèõ àë­êî­ãîëü, à òàê­æå ó êó­ðÿ­ùèõ. Áî­ëåå íèç­êèì ñòà­íî­ âèò­ñÿ óðî­âåíü òåñòîñòå­ðî­íà ó ìóæ­÷èí è â 50-60 ëåò­íåì âîç­ðàñòå, îíè ñòà­íî­âÿò­ñÿ ìå­íåå àã­ðåñ­ñèâ­íû­ìè è îõîò­íåå íÿí­÷àò­ñÿ ñ äåòü­ìè èëè äðó­ãè­ìè ñâîè­ìè ðîäñò­âåí­ íè­êà­ìè.  ñóì­ìå âñå àíä­ðî­ãå­íû ïî­íè­ æàþò óðî­âåíü õî­ëåñòå­ðè­íà è ëè­ïè­äîâ â êðî­âè, òîð­ìî­çÿò ðàç­âè­òèå àòå­ðîñê­ëå­ðî­çà è ñåð­äå÷­íî-ñî­ñó­äèñòûõ çà­áî­ëå­âà­íèé, íî â ìåíü­øåé ñòå­ïå­íè, ÷åì ýñò­ðî­ãå­íû, ïîý­ òî­ìó ó ìóæ­÷èí ïðî­äîë­æè­òåëü­íîñòü æèç­íè êî­ðî­÷å è ñåð­äå÷­íî-ñî­ñó­äèñòûå çà­áî­ëå­ âà­íèÿ ÷à­ùå è ðàíü­øå ðàç­âè­âàþò­ñÿ, ÷åì ó æåí­ùèí.

Ãîð­ìî­íû è ñåêñ Èç­âåñò­íî, ÷òî ãîð­ìî­íû è ñåêñ òåñ­íî ñâÿ­çà­íû äðóã ñ äðó­ãîì. Ïðåæ­ äå âñå­ãî, ñåêñ ñïî­ñîáñò­âóåò âû­ðà­ áîò­êå ýí­äîð­ôè­íîâ - òàê íà­çû­âàå­ ìûõ “ãîð­ìî­íîâ ñ÷àñòüÿ”. À îíè, â ÷èñ­ëå ìíî­ãèõ ýô­ôåê­òîâ, îá­ëà­äàþò è îáåç­áî­ëè­âàþ­ùèì äåéñò­âèåì. Ïîý­ òî­ìó, åñ­ëè áî­ëèò çóá - ñà­ìîå âðå­ìÿ çà­íÿòü­ñÿ ñåê­ñîì. (Êñòà­òè, ñåêñ, êàê èí­òåí­ñèâ­íàÿ ôè­çè­÷åñ­êàÿ íàã­ðóç­êà, óëó÷­øàåò êðî­âîîá­ðà­ùå­íèå â îð­ãà­ íèç­ìå, â òîì ÷èñ­ëå è â ïî­ëîñòè ðòà. Ýòî äå­ëàåò áî­ëåå çäî­ðî­âû­ìè äåñ­íû è ïðå­äîòâ­ðà­ùàåò âîç­íèê­íî­âå­íèå ìíî­ãèõ ñòî­ìà­òî­ëî­ãè­÷åñ­êèõ ïðîá­ ëåì.) È ýòî åùå íå âñå. Ïðè ðå­ãó­ ëÿð­íîé ïî­ëî­âîé æèç­íè â îð­ãà­íèç­ìå âû­äå­ëÿþò­ñÿ òàê­æå òà­êèå ãîð­ìî­íû, êàê àä­ðå­íà­ëèí è êîð­òè­çîí, êî­òî­ðûå ñòè­ìó­ëè­ðóþò ðà­áî­òó ìîç­ãà è ïðå­äóï­ ðåæ­äàþò ìèã­ðåíü. Ìå­äè­êè ñ÷è­òàþò, ÷òî ñåêñ ïî­âû­øàåò íà­øè ñïî­ñîá­ íîñòè ñîñ­ðå­äî­òî­÷èòü­ñÿ, ñòè­ìó­ëè­ ðóåò âíè­ìà­íèå è òâîð­÷åñ­êîå ìûø­ ëå­íèå. Êðî­ìå òî­ãî, ñåê­ñóàëü­íàÿ àê­ òèâ­íîñòü ïðîä­ëå­âàåò æèçíü: òå, êòî çà­íè­ìàþò­ñÿ ëþ­áîâüþ ðå­ãó­ëÿð­íî (íå ìåíü­øå 2-õ ðàç â íå­äå­ëþ), æè­âóò ãî­ ðàç­äî äîëü­øå òåõ, êòî âñïî­ìè­íàåò î ñåê­ñå ìå­íåå ðà­çà â ìå­ñÿö.

6

85


²Ûñ áõ ÏÇÝ

îԲزð¸ÆÎ ¼¶²ÚàôÜ ºÜ سñ­¹áõ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ ÝÙ³Ý ¿ ßÕó­ÛÇ. Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ û­Õ³­ÏÇ íݳ­ëáõÙÝ ÇÝù­ÝÁë­ïÇÝù­Û³Ý ˳­Ã³­ñáõÙ ¿ ÙÛáõë û­Õ³Ï­ Ý»­ñÇ ³Ù­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ê»­é³­Ï³Ý ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ÙÇ Ù³ëÝ ¿: ÆëÏ Ã» ÇÝã­å»ë ϳ­ñáÕ »Ý ë»­é³­Ï³Ý ³Ï­ïÇ­íáõÃ­Û³Ý å³­Ï³­ëÁ ϳ٠˳ݭ·³­ñáõÙ­Ý»ñÝ ³½­¹»É ³Ý­ÓÇ, ³­é³­í»É ¢ë` ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ íñ³, ¹Åí³ñ ã¿ å³ï­ Ï»­ñ³ó­Ý»É... ÜÛáõÃÁª Üáݳ ¸³íÃÛ³ÝÇ

î

Õ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý ýáõÝÏ­ óÇ³Ý µ³­Å³Ý­íáõÙ ¿ 4 µ³­Õ³¹­ ñÇ­ãÇ` 1.ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí ÛáõÝ` ÉÇ­µÇ­¹á, 2.¿­ñ»Ï­ódz, 3.¿­Û³­Ïáõ­É³­ódz, 4.ûñ­·³½Ù: ´³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇ ÷á˭ϳ­ å³Ïó­í³­ÍáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ¹ñ³Ý­ óÇó ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù»­ÏÇ Ë³­Ã³­ñáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ íݳ­ë»É ÙÛáõë­Ý»­ñÇÝ, û­ñǭݳÏ, »­Ã» µ³­ ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿ ÉÇ­µÇ­¹áÝ, ³­å³ Ùݳ­ó³Í µ³­ Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÁ, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ, ÝáõÛÝ­å»ë Ïíݳë­í»Ý: ÈÇ­µÇ­¹áÝ, ÇÝã­å»ë ³­ëáõÙ ¿ Ø. л­ñ³­óáõ ³Ý­í³Ý ºä´Ð ë»ù­ë³å³­Ãá­Éá­ ·Ç³­ÛÇ ÏÉÇ­Ýǭϳ­ÛÇ µÅÇßÏ-ë»ù­ëá­å³­Ãá­Éá· ìñ»Å ޳ѭñ³­Ù³Ý­Û³­ÝÁ, ϳñ­Í»ë µ³ñ¹ »­ñ³Åß­ï³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇù ÉÇ­ÝÇ: ¸ñ³ §ÑÝãá­ ÕáõíÛáõ­ÝÁ¦ ϳ˭í³Í ¿ ³­Ù»­Ý³­ï³ñ­µ»ñ å³ï­×³é­Ý»­ñÇó, µ³Ûó, ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí, ÷áñ­Ó³­éáõ ɳ­ñá­ÕÁ ϳ­ñáÕ ¿ ëïÇ­å»É Ýí³­ ·»É ÝáõÛ­ÝÇëÏ É³­ñÇó ɳí ÁÝ­Ï³Í ¹³ß­Ý³­ Ùáõ­ñÁ ϳ٠çáõ­Ã³­ÏÁ ... » ÇÝ­ãÇó ϳ­ñáÕ ¿ íݳë­í»É ÉÇ­µÇ­¹áÝ Ã»­Ù³­ÛÇ ßáõñç ½ñáõ­ó»É »Ýù ë»ù­ë³­å³­Ãá­ Éá·, Ñá­·»­Ã»­ñ³å¢ï, ´.¶.Â. س­ñ³ï ¼³­ù³ñ­Û³­ÝÇ Ñ»ï: îñ³­Ù³¹ñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÇó, ³ÛÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇó, í³Û­ñÇó ¢ Ñá­ ·»­µ³­Ý³­Ï³Ý íǭ׳­ÏÇó, á­ñáÝó Ù»ç ѳÛïÝ­í»É ¿ ïÕ³­Ù³ñ­¹Á ë»­é³­Ï³Ý ·áñ­Íá­ÕáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï: àõ­Å»Õ ë»­éÇ

*

86

6

Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã­Ý»­ñÇ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ íñ³ ³½­¹áõÙ »Ý ݳ¢ µá­Éáñ ³ÛÝ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù µ³­é³­óÇá­ñ»Ý §Ã³÷­íáõÙ¦ »Ý Ýñ³Ýó ·ÉËÇÝ: ²Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ³­Ý³­Ëáñ­ ÅáõíÛáõÝ­Ý»ñ ³ß­Ë³­ï³­í³Û­ñáõÙ, ëá­ódz­ ɳ­Ï³Ý ËݹÇñ­Ý»ñ, ÙÇ ÷áùñ ·ÅïáõíÛáõÝ ¿É ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùáõÙ ¢ ³­Ñ³ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ·ÉËáõÙ ÙdzÛÝ ùÝ»­Éáõ ¢ ³Ý­Ñ³­çáÕ û­ñÁ Ùá­é³­Ý³­Éáõ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ: ¸»å­ñ»­ëdzÝ, ÇÝã­å»ë ѳ­í»­ÉáõÙ ¿ ì.­Þ³Ñ­ñ³­Ù³Ý­Û³­ÝÁ, ûñ¢ë ­ó³Íñ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ³­Ù»­ ݳ­ï³­ñ³Í­í³Í Ñá­·»­µáõ­Å³­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝÝ ¿: ¸»å­ñ»­ëÇ³Ý ¹ñë­¢áñ­íáõÙ ¿ í»­·»­ï³­ïÇí Ý߳ݭݻ­ñÇ Ñ³­Ù³ËÙ­µáíª ùÝÇ, ëÝí»­Éáõ ¢ ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»­ ñáí: γ­ñ»­ÉÇ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ ¹»å­ñ»­ëÇí íǭ׳ϭݻ­ñáõÙ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý ÑáõÛŠϳñ¢áñ ýáõÝÏ­ódz­Ý»­ñǪ ëÝí»­Éáõ ¢ ë»ù­ëÇ ÝÛ³ñ­ ¹³­ÛÇÝ Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñÇ ¢ ÝÛ³ñ­¹³­Ñáë­ù»­ ñÇ ³Ï­ïÇ­íáõíÛáõÝÝ Çç­ÝáõÙ ¿: ê»­é³­Ï³Ý ³­Ëáñ­Å³­ÏÇ µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ ¹»å­ñ»­ëÇí íǭ׳ϭݻ­ñÇ í³Õ Ý߳ݭݻ­ñÇó Ù»­ÏÁ ÉÇ­Ý»É, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ï³­ñáÕ ¿ ³­í»­ÉÇ í³Õ Ç Ñ³Ûï ·³É, ù³Ý ïñ³­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ýß³­ ݳ­Ï³­ÉÇ ³Ý­Ïáõ­ÙÁ: ´Ýáõ­Ã³·­ñ³­Ï³Ý ¿, áñ ¹»å­ñ»­ëdz­ÛÇ Å³­Ù³­Ý³Ï ¿­ñ»Ï­óÇ³Ý ¢ ѻ߭ ï³Ý­ùÁ ˳ݭ·³ñ­í³Í ã»Ý Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë

*

ϳ٠³ÛÝ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ, ÇÝã­å»ë ÉÇ­µÇ­¹áÝ: ê»ùë-û­ñ³­ådz­ÛÇ µáõ­Å³­Ï³Ý ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­ í»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ËÇëï ó³Íñ ¿, »ñµ ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ Ïá­ñáõë­ïÁ »ñÏ­ñáñ­¹³­ÛÇÝ ¿ ¢ å³ï­×³­é³­ µ³Ý­í³Í ¿ ¹»å­ñ»­ëdz­Ûáí: ʳݭ·³ñ­Ù³Ý ÑÇÙ­ùáõÙ ÁÝ­Ï³Í ¹»å­ñ»­ëÇ³Ý å»ïù ¿ µáõÅ­íÇ ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñÃ` ѳ­Ù³­å³­ï³ë­ Ë³Ý ¹»­Õá­ñ³Û­ùÇ Ï³Ù ÷ëÇ­Ëá­Ã»­ñ³­ådz­ÛÇ ÙÇ­çá­óáí: §Ð³­×³Ë, µ³Ûó áã ÙÇßï, ë»­é³­ Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõÝÝ ÇÝù­ÝÁë­ïÇÝù­Û³Ý í»­ ñ³­Ï³Ý·Ý­íáõÙ ¿ ¹»å­ñ»­ëÇ³Ý µáõ­Å»­Éáõó Ñ»­ïá¦-³­í»­É³ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ë­Ý³­·»­ïÁ: ²ÛÝ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñá­·»­Ï³Ý íǭ׳­ ÏÇó, áñÝ áõ­Ý»Ý û° ïÕ³­Ù³ñ­¹Á, û° ÏÇ­ÝÁ: Ø»ñ ïÕ³­Ù³ñ­¹ÇÏ Ï³ñ­ ÍáõÙ »Ý, áñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ÏÝáç Ñ»ï íÇ­×»É, ѳۭ Ñá­Û»É, ³Ý­·³Ù` ѳñ­í³­Í»É, ¢ ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ ³­Ù»Ý ÇÝã ÏѳñííÇ: 곭ϳÛÝ ¹³ ³Û¹­å»ë ã¿: î³­ñ³Í­í³Í` §ó»­ñ»­ÏÁ ÏÝá­çÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ Í»­Í»É, ·Ç­ß»­ñÁ` ëÇ­ñ»É¦ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõí ÛáõÝÝ ³­Ù»Ý¢ÇÝ ãÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ: §ê»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ ÝÙ³Ý ¹»å­ù»­ñáõÙ ÏÏáñ­ãÇ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ï³­ñáÕ ¿ ÏÝáç ѳ­Ù³ñ ïÑ³× ¹³é­Ý³É¦-³­ í»­É³ó­ÝáõÙ ¿ Ø. ¼³­ù³ñ­Û³­ÝÁ: ê»ù­ëá­õ³É, ¿­ñá­ïÇÏ ³Ý­Ý»ñ­¹³ß­ ݳ­ÏáõíÛáõ­ÝÇó, »ñµ ½áõÛ­·Çó Ù»­ÏÁ, (ÇëÏ Ñ³­×³Ë` »ñ­ÏáõëÝ ¿É), Ý»­Õ³ó­ ÝáõÙ »Ý §Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý û­Õ³­ÏÁ¦,

*

*


²Ûñ áõ ÏÇÝ

³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ` Ýñ³Ýù ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ ¹ñ뭢᭠ñáõÙ »Ý Ù»Ï í³ñù, µ³Ûó Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ó³Ý­ ϳ­ÝáõÙ »Ý ÉñÇí ³ÛÉ í³ñù áõ­Ý»­Ý³É: ²Ûë ·áñ­Íá­ÝÁ ß³ï ¿ ³½­¹áõÙ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ÉÇ­ µÇ­¹á­ÛÇ íñ³, ÙÇÝã­¹»é, ÇÝã­å»ë È¢ îáÉë­ïá­ ÛÁ ϳ­ë»ñª ³ÛÝ, ÇÝã ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ å³­ï»­ ñ³½­ÙáõÙ, ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ¿ ݳ¢ ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ: ê»ù­ëá­õ³É ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ßñ糭ݳ­ÏÇ Ý»­Õ³ó­Ù³­ÝÁ ½áõ­·ÁÝ­Ã³ó ³­é³­ç³­ÝáõÙ »Ý ËݹÇñ­Ý»ñ, á­ñáÝù ѳ­×³Ë Ù³ë­Ý³­·»­ïÇ ÙÇ­ç³Ù­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­ñÇù »Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ: Ødz­å³­Õ³­ÕáõíÛáõÝÝ ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ Ó³ÝÓ­ñ³ó­ÝáõÙ ¿ áã ÙdzÛÝ Ï³­Ý³ó, ³ÛÉ¢ ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ä³ñ­½³­ å»ë Ñ³Û ïÕ³­Ù³ñ­¹ÇÏ, Ç ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ Ç­ñ»Ýó ³ñ¢ÙïÛ³Ý ë»­é³­ÏÇó­Ý»­ñÇ, ã»Ý ϳ­ ñáÕ ÏÝá­çÁ Ùáñ ¢ ï³Ý­ïÇÏ­Ýáç ¹»­ñÇó µ³­ óÇ ï»ë­Ý»É ݳ¢ ëÇ­ñáõ­Ñáõ ¹»­ñáõÙ: ØÇÝã­ ¹»é §³ÛÝ, ÇÝã ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­Ý»É ëÇ­ñáõ­Ñáõ Ñ»ï, »ñ­µ»ù ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ÏÝáç Ñ»ï¦ Ñ³­×³Ë ÉëíáÕ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõíÛáõ­ÝÁ í³­Õáõó ³ñ­ ¹»Ý Ñݳ­ó»É ¿, ÇëÏ Çë­Ï³­Ï³Ý ÏÇ­ÝÁ, ÇÝã­ å»ë ³ë­íáõÙ ¿ ѳÛï­ÝÇ ³­ëáõÛ­ÃáõÙ, ϳ­ñáÕ ¿ ÉÇ­Ý»É Ùáñ ¹»­ñáõÙ` í³·­ñáõ­ÑÇ, ï³Ý­ïÇÏ­ Ýáç ¹»­ñáõÙ` Ëá­Ñ³­ñ³ñ, ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ` ëÇ­ ñáõ­ÑÇ: §ÜÙ³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ѳñ­Ï³­íáñ ¿ ÙdzÛÝ ó³Ý­Ï³­Ý³É »ñ­ç³­ÝÇÏ áõ ³­½³ï ÉÇ­Ý»É ³Ý­ÏáÕ­ÝáõÙ ¢ ³­é³­í»­É³­·áõÛÝ Ñ³­×áõÛù ëï³­Ý³É ÙÇ٭۳ݭ óÇó¦-Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ï³­ÉÇë Ø.­¼³­ù³ñ­Û³­ÝÁ:

*

Ûáõí۳­ÝÁ, å³ï­Ï»­ñ³­íáñ ³­ë³Í` §³ÛÉ¢ë ã­ Ç Ýϳ­ïáõÙ ÷á­Õá­óáí ³Ýó­ÝáÕ ÑÙ³­ÛÇã ³Õ­çÇÏ­Ý»­ñÇݦ: ê»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, áñÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³­ÉÇë ë»­é³­å»ë ³­éáÕç ³Ý­ÓÇ Ùáï Ç å³­ï³ë­Ë³Ý ë»­é³­Ï³Ý ûñ­·³Ý­Ý»­ ñÇ ·ñ·éÙ³Ý, Ýñ³ Ùáï ÉñÇí µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿ ϳ٠³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ Ù»Í ¹Åí³­ñáõí۳ٵ: ¶»­ÝÇ­ï³É å³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»ñ (·ñ·éÙ³Ý ¢ ѻ߭ï³Ý­ùÇ) ϳ­ñáÕ »Ý ³­é³­ç³­Ý³É, µ³Ûó Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ µ³­í³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ã»Ý å³ï­ ׳­éáõÙ, ѳ­×áõÛ­ùÇ ½·³­óá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ˳٭ ñ³Í ¿ ¢ í³­Õ³Ý­óÇÏ: Üñ³Ýù ÝÙ³­Ý»ó­ÝáõÙ »Ý ³Ûë Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ áã ù³Õ­ó³Í ų­Ù³­Ý³Ï ѳó áõ­ï»­Éáõ Ñ»ï: ´á­Éáñ ³ÛÝ Ç­ñ³­íǭ׳ϭݻ­ñÁ, á­ñáÝù Ýáñ­Ù³­ÛáõÙ µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ »Ý ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, ³ñ­·»­É³Ï­í³Í ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí۳ٵ ³ÝÓ³Ýó Ùáï áã ÙdzÛÝ ã»Ý ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ ë»­é³­Ï³Ý ·ñ·éí³­ÍáõíÛáõÝ, ³ÛÉ »ñ­µ»ÙÝ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ï³­ñáÕ »Ý å³ï­×³é ¹³é­Ý³É ³ÛÝ­åÇ­ëÇ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ÑáõÛ­½»­ ñÇ, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý µ³ñ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, íñ¹áí­ ÙáõÝ­ùÁ, ½½í³Ý­ùÁ, ÝÛ³ñ­¹³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ï³·­Ý³­åÁ: §²Ûë ³Ý­ÓÇÝù ¹Åí³ñ û µáõÅ­í»Ý, »­Ã»

óáõÙÝ ¿¦-÷³ë­ïáõÙ ¿ ì.­Þ³Ñ­ñ³­Ù³Ý­Û³­ÝÁ: ÈÇ­µÇ­¹á­ÛÇ µ³­ó³ñ­Ó³Ï Ïá­ñáõë­ïÁ ëá­íá­ ñ³­µ³ñ ½áõ­·³Ïó­íáõÙ ¿ ¹»å­ñ»­ëÇí Ç­ñ³­íÇ­ ׳ϭݻ­ñÇ Ñ»ï, áõ­Õ»Ï­óáõÙ ¿ ëáõñ ëÃñ»ë­ Ý»­ñÇÝ Ï³Ù ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÇ Ñ³­Ï³½­¹»­óáõí۳­ÝÁ: ²­Ù»­Ý³­ï³­ñ³Í­í³Í ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ Ç­ñ³­íǭ׳­Ï³­ÛÇÝ ó³Íñ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõÝÝ ¿: ´Ýá­ñáß ¿ ³ÛÝ, áñ ³Ý­ÓÁ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ ÏáõíÛáõÝ ¿ ½·áõÙ ÙdzÛÝ ³ÛÝ Ç­ñ³­íǭ׳ϭݻ­ ñáõÙ, á­ñáÝù §³­å³­Ñáí »Ý¦: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿ ³ÛÝ ÷³ë­ïÁ, áñ ѳ­×³Ë ³­Ù»­Ý³­ó³Ý­Ï³­ÉÇ ½áõ­·ÁÝ­Ï»ñÝ ¿ §íï³Ý·¦ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ, ÇÝãÝ ¿É µ»­ñáõÙ ¿ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ³ñ­·»­É³Ï­Ù³Ý: îÕ³­Ù³ñ­¹Á ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ ¢ ë»­é³­å»ë ³Ï­ïÇí ¿ Ù³ñ٭ݳ­ í³­×³­éÇ, û­ï³ñ ÏÝáç ϳ٠³ÛÝ ÏÝáç Ñ»ï, áñÝ Çñ Ñ»ï ѳ­ñ³­µ»ñ­íáõÙ ¿ ë³­¹Çë­ïá­ ñ»Ý ϳ٠ó³Íñ ¿ Çñ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ¹³­ëáí, 볭ϳÛÝ ³Û¹ ÝáõÛÝ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý Ñ³­ÏáõÙÝ ³ñ­·»­É³Ï­íáõÙ ¿ Çñ ·ñ³­íÇã ¢ Ë»­É³­óÇ ½áõ­·ÁÝ­Ï»­ñáõ­Ñáõ Ýϳï­Ù³Ùµ, áõÙ Ñ»ï Ç­ñ³­å»ë Ïó³Ý­Ï³­Ý³ñ ÉÇ­Ý»É ÇÝ­ïÇ٠ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»ç: 껭鳭ϳÝ

ãÉáõÍ­íÇ ¹ñ³ ÑÇÙ­ùáõÙ ÁÝ­Ï³Í ÏáÝý­ÉÇÏ­ïÁ, ³Û­ëÇÝùÝ` ÙÇÝ㢠³Ý­ÓÁ ãѳë­Ï³­Ý³, û ÇÝ­ ãáõ ÇÝ­ùÁ ë»­é³­Ï³Ý ÏÛ³Ýù áõ­Ý»­Ý³É ãÇ áõ­ ½áõÙ: ²Ûë­åÇ­ëáí, Ñáõ­½³­Ï³Ý ÏáÝý­ÉÇÏï­Ý»­ ñÇ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÇ Ýå³­ï³­ÏÁ Ñá­·»­Ï³­ÝÇ Ý»ñ­ùÇÝ Ï³­éáõó­í³Í­ùÁ Ñ³ë­ Ï³­Ý³ÉÝ ¿, µáõÅ­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ùá­ï»­

ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý µ³­ó³ñ­Ó³Ï µ³­ó³­Ï³­Ûáõí Û³Ý ¹»å­ùáõÙ ³ÝÓÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ãáõ­ ÝÇ ë»­é³­Ï³Ý Ñ»­ï³ùñù­ñáõíÛáõÝ áã Ù»­ÏÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ¾­ñá­ïÇÏ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, »ñ¢³­Ï³­Û³­Ï³Ý å³ï­Ï»ñ­Ý»­ñÁ ¢ Ùïù»­ñÁ µá­Éá­ñá­íÇÝ ¹³­¹³­ñáõÙ »Ý ¹»ñ ˳­Õ³É ³Ûë ³Ý­Ó³Ýó Ï۳ݭùáõÙ, ϳ­ñáÕ »Ý ³Ý­Ñ»­ï³­

*

*

ê»­é³­Ï³Ý ½ëåí³­ÍáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ ÛáõÝ­ùáõÙ ¢ë ï­Õ³­Ù³ñ­¹áõ ÉÇ­µÇ­ ¹áÝ Ï³­ñáÕ ¿ ÏïñáõÏ Çç­Ý»É: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ, ×Çßï ¿, ëϽµáõÙ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ µ³­í³­Ï³Ý µ³ñÓ­ ñ³­Ý³É, µ³Ûó Ñ»­ïá ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ýí³­ ½»É ³ÛÝ ³ë­ïǭ׳Ý, áñ ³Ý­·³Ù ³­ÙÇë­Ý»­ñáí ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ãáõ­Ý»­óáÕ ïÕ³­Ù³ñ­ ¹Á ÝáõÛ­ÝÇëÏ ãÙï³­ÍÇ ë»ù­ëÇ Ù³­ëÇÝ: ²ëï­ í³Í Ù»½ ³ÛÝ­å»ë ¿ ëï»Õ­Í»É, áñ ï­¢³­Ï³Ý ų­Ù³­Ý³Ï ë»­é³­Ï³Ý Ùï»ñ­ÙáõíÛáõÝ ãáõ­Ý»­ ó³Í Ù»ñ ûñ­·³­ÝǽÙÝ Çñ µá­Éáñ ûñ­·³Ý-ѳ­ Ù³­Ï³ñ­·»­ñáí ëï»Õ­ÍÇ Ñ½áñ å³ßï­å³­Ý³­ Ï³Ý ÙÇ Ù»­Ë³­Ýǽ٠áõ Ù»½ ã¹ñ¹Ç ï³ñ­µ»ñ ë»­é³­Ï³Ý Ñ³Ý­ó³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ: à­Ù³Ýù ¿É ï³­é³­åáõÙ »Ý ó³Íñ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ÝÇó ϳ٠ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ µ³­ó³ñ­Ó³Ï Ïáñë­ïÇó: ò³Íñ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõíÛáõ­Ýáí ³Ý­ÓÁ Ñ»­ ï³ùñùñ­í³Í ã¿ ë»­é³­Ï³Ý Ï۳ݭùáí: ܳ ãÇ Ý³­Ë³­Ó»é­ÝáõÙ ë»­é³­Ï³Ý ³Ï­ïÇ­íáõí ÛáõÝ, ïáõñù ãÇ ï³­ÉÇë ë»­é³­Ï³Ý »ñ¢³­Ï³­

*

6

87


²Ûñ áõ ÏÇÝ

ÛáõÝ (³Û¹ Ù³ñ­¹ÇÏ Ï³­ñáÕ »Ý ѳϭí³Í ÉÇ­Ý»É ë³­¹Ç½­ÙÇ áõ µéÝáõÃ­Û³Ý ¢ ¹³é­Ý³É ËÇëï íï³Ý­·³­íáñ ßñç³­å³­ïÇ Ýϳï­Ù³Ùµ): ¾Ý­¹áÏ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ˳­ óñ­Ù³Ý ¹»å­ùáõÙ Ý»ñ­½³­ïÇã ·»Õ­Ó»­ñÁ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ѳñ­Ù³ñ­ í»É, 볭ϳÛÝ ·³­ÉÇë ¿ ÙÇ å³Ñ, »ñµ ûñ­·³­ ÝǽÙÝ ³ÛÉ¢ë ­ãÇ Ï³­ñá­Õ³­Ýáõ٠ѳñ­Ù³ñ­í»É ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳­ÝÁ (û­ñǭݳÏ` ËåÇ­åÇ Ï³Ù ß³­ù³­ñ³Ë­ïÇ ¹»å­ùáõÙ): ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ï»ë­ïáë­ï»­ñáÝ Ñáñ­Ùá­ÝÇ ù³­Ý³ÏÝ Çç­ÝáõÙ ¿, ÇëÏ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝÝ áõÕ­Õ³­ ÏÇá­ñ»Ý ϳå­í³Í ¿ ï»ë­ïáë­ï»­ñá­ÝÇ ù³­ ݳ­ÏÇó: ¶Ç­Ý»­Ùá­ÉáõíÛáõ­ÝÁ ÝáõÛÝ­å»ë ïÕ³­ Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý íñ³ µ³­ó³­ë³­µ³ñ ¿ ³½­¹áõÙ: øñá­ÝÇÏ ·Ç­Ý»­Ùá­Éáõí۳ٵ ï³­é³­åáÕ ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ë»­é³­Ï³Ý ýáõÝÏ­ódz­ÛÇ µá­Éáñ 4 µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»ñÝ ¿É íݳë­í³Í »Ý, ù³­ÝÇ áñ ·Ç­Ý»­Ùá­ÉÇ ·ñ»­Ã» µá­Éáñ ûñ­·³Ýѳ­Ù³­Ï³ñ­·»ñÝ ³Ë­ï³­Ñ³ñ­í³Í »Ý: ÂÙñ³­Ùá­ÉáõíÛáõ­ÝÁ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ íñ³ ³­Ù»­Ý³­í³ï ³½­¹áÕ ·áñ­ÍáÝ­Ý»­ñÇó ¿: Î³Ý ÃÙñ³Ý­Ûáõ­ ûñ, á­ñáÝù ë»­é³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñÇ íñ³ Ëó­ÝÇã ³½­¹»­óáõíÛáõÝ »Ý áõ­Ý»­ÝáõÙ, µ³Ûó ¹³ ѳ­ñ³­µ»­ñ³­Ï³Ý Ëó­ÝáõÙ ¿, ù³­ÝÇ áñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇ Ñ»ï ÙdzÛÝ ÃÙñ³Ý­Ûáõ­ÃÇ ù³­ ݳ­ÏÇ ³­í»­É³­óáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõÝ §û·­Ý»É¦ª ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ѳݭ·»ó­Ý»­Éáí áã û ë»­é³­Ï³Ý Ñ³­×áõÛ­ùÇ, ³ÛÉ ·áñ­¹á­½³­ íáñ­Ù³Ýª Áݹ­Ñáõå ÙÇÝ㢠ٳÑ: îÕ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ »ñ­µ»ÙÝ Ýí³­½áõÙ ¿ ÏÝáç ÑÕÇáõÃ­Û³Ý ¢ Ñ»ïÍÝݹ­Û³Ý ßñç³­ ÝáõÙ: ¼áõÛ­·Ç, ѳï­Ï³­å»ë ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ »­ñ»­Ë³Ý ¹³é­ÝáõÙ ¿ ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ ³ÝÏ­ Ù³Ý å³ï­×³é: سۭñ³­Ï³Ý µÝ³½­¹Á ß³ï ѽáñ ¿ ¢ ϳ­ñáÕ ¿ ×Ýᯐ áã ÙdzÛÝ ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ, ³ÛÉ¢` ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ ÏáõíÛáõÝ­Á, ¢ §Ë»Õצ ѳۭñÇÏ­Ý»­ñÁ ëÏëáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ãëÇñ­í³Í ϳ٠»ñÏ­ñáñ¹ åɳ­ÝáõÙ ½·³É áõ ÙËǭó­ñáõíÛáõÝ ÷Ýïñ»É ¹ñëáõÙ: Øá­Éáõó­ù³­ÛÇÝ Ë³­Õ»­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë ϳ­ñáÕ »Ý µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ³½­¹»­ óáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³É ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý íñ³: Êáë­ùÁ áã ÙdzÛÝ ÃÕó­Ë³­ÕÇ Ï³Ù Ë³­Õ³­ï³Ý Ù³­ ëÇÝ ¿, ³ÛÉ¢` ѳ­Ù³­Ï³ñ·­ã³­ÛÇÝ Ë³­Õ»­ñÇ:

* * *

Ý³É Ý³¢ ³­é³­íáï­Û³Ý ¿­ñ»Ï­ódz­Ý»­ñÁ: ÖÇßï ¿, ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ·»­ñ³Ïß­éáÕ Ï»Ýï­ñá­ÝÁ ß³ï áõ­ Å»Õ ¿, »ñ­µ»ÙÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ùá­é³ó­Ý»É ï³É ³Ý­·³Ù ëá­íÁ, µ³Ûó ÉÇ­µÇ­¹áÝ Ñ³­ÏáõÙ áõ­ÝÇ Çç­Ý»­Éáõ ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ, û­ñǭݳÏ` ëÇñï-³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç, ëï³­Ùáù­ë³­ÛÇÝ ïñ³Ï­ïÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ­ Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï: г­×³Ë ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ Ë³Ý­ ·³­ñáõÙÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³­ÉÇë Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ýáõÝÏ­óÇá­Ý³É ˳Ëï­Ù³Ý å³ï­×³­éáí, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ` Ý¢­ñá½­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ: ܳ­Û³Í, û Ý¢­ñá­ ½Ç áñ ï»­ë³ÏÝ ¿ ½³ñ­·³­ó»É ïÕ³­Ù³ñ­ ¹áõ Ùáï` Ý¢­ñ³ë­Ã»­ÝdzÝ, ÑÇë­ï»­ñdzÝ, ÏåãáõÝ Ùïù»­ñÇ Ï³Ù í³­ËÇ Ý¢­ñá­½Á, Áëï ³ÛÝ٠ϳ­ñáÕ »Ý ³­é³­ç³­Ý³É ë»­é³­Ï³Ý ýáõÝÏ­ódz­ÛÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»ñ: ú­ñǭݳÏ` ÑÇë­ï»­ñÇÏ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ Ùáï ëϽµÝ³­ Ï³Ý ßñç³­Ýáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ Ýϳï­í»É Ï»ÕÍ ë»­é³­Ï³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ ÏáÝÏ­ñ»ï Çñ ÏÝáç Ýϳï­Ù³Ùµ, 볭ϳÛÝ á­ñáß Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó ïÕ³­Ù³ñ­¹Á ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ ãÇ áõ­Ý»­Ý³ »ñ¢Ç

*

88

6

µá­Éáñ ϳ­Ý³Ýó ѳݹ»å, ¢ Ýñ³ Ùáï ϳ­ ñáÕ ¿ ³­é³­ç³­Ý³É ³­ÉÇ­µÇ­¹»­Ùdz` ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý Çë­å³é µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ: úñ­·³­Ý³­Ï³Ý ˳ݭ·³­ñáõÙ­Ý»­ ñÁ ¢ë í­Ý³­ëáõÙ »Ý ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí۳­ÝÁ: λÝï­ ñá­Ý³­Ï³Ý ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Çó` ·³Ý­·áõ­Õ»­ÕÇ Ï³Ù áÕ­Ýáõ­Õ»­ÕÇ ïñ³í­Ù³­ Ý»­ñÇ å³ï­×³­éáí íݳë­íáõÙ »Ý ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ïáõ »Ý ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ: ÜáõÛÝ ³½­¹»­óáõíÛáõÝÝ áõ­Ý»Ý ݳ¢ ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç áõ­éáõó­ù³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ, ³ñ­Û³Ý ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»­ñÁ, áõ­Õ»­ÕÇ í³­ñ³Ï­Ý»­ñÁ: Ðá­·»­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ Ë³­Ã³ñ­Ù³Ý å³ï­×³é ϳ­ñáÕ »Ý ÉÇ­Ý»É: ÞÇ­ ½áý­ñ»­Ýdz­ÛÇ, ÷ëÇ­Ëá½­Ý»­ñÇ, ¹»å­ñ»­ëÇí (ÁÝÏ×­í³Í) íǭ׳ϭݻ­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï ÝÏ³ï­ íáõÙ ¿ ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ ³Ý­ÏáõÙ, 볭ϳÛÝ Ù³Ý­Û³­ Ï³É íǭ׳­ÏáõÙ ·ïÝíáÕ­Ý»­ñÁ »ñ­µ»ÙÝ áõ­Ý»­ ÝáõÙ »Ý ß³ï áõ­Å»Õ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­Ïáõí

* *

* *


²Ûñ áõ ÏÇÝ

*

îÕ³­Ù³ñ­¹áõ µ³ñ­¹áõÛíݻ­ñÇó ³­é³­ç³­ó³Í ÉÇ­µÇ­¹á­ÛÇ Ë³Ý­·³­ ñáõÙ­Ý»­ñÁ ¢ë ­Ñ³½­í³­¹»å­»­ñÇó ã»Ý: л­ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ ϳñ× Å³­Ù³­Ï³­Ñ³ï­í³­ÍáõÙ ½áõ­·ÁÝ­ Ï»ñ­Ý»­ñÇ Ùáï Ó­¢³­íáñ­íáõÙ ¿ ݳ˭ݳ­Ï³Ý ùÝùß³Ýù­Ý»­ñÇ Ç­¹»³­É³­Ï³Ý ï³ñ­µ»­ñ³Ï, 볭ϳÛÝ ¹³ ß³ï ³­ñ³· ϳ­ñáÕ ¿ ѳݭ·»ó­ Ý»É Ùdz­å³­Õ³­ÕáõÃ­Û³Ý ë»­é³­Ï³Ý Ï۳ݭ ùáõÙ, áõë­ïÇ ß³ï ϳñ¢áñ ¿ ÙÇßï ѳ­ñ³­ ÷á­÷áË ÉÇ­Ý»­ÉÁ, ÇÝ­ãÁ Ù»ñ ϳ­Ý³Ûù »ñ­µ»ÙÝ Ùá­é³­ÝáõÙ »Ý: ÀÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ ϳñ­Í»É, áñ §³Ý­Ïáխݳ­ÛÇݦ ѳñ­ó»­ñáõÙ ÏÇ­ÝÁ ·»ñ½­·³­ ÛáõÝ ¿ ¢ ³­é³­í»É Ëá­ó»­ÉÇ, 볭ϳÛÝ ïÕ³­ Ù³ñ¹Ý Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ µ³­½áõÙ µ³ñ­¹áõÛíݻñ áõ­ÝÇ: Üñ³ ɳ­í³­·áõÛÝ Ëó­ÝÁ ÏÇÝÝ ¿, ÇëÏ ÏÝáç ³Ý½­·áõÛß Å»ë­ïÁ, í³ñ­ùÁ ϳ٠Áݹ·Í­ í³Í Ñdzë­Ã³­÷áõíÛáõ­ÝÁ (û­ñǭݳÏ` §ØdzÛÝ ³Ûë­ù³±ÝÁ¦) áõ­Å»Õ ѳñ­í³Í ¿ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõí۳­ÝÁ, á­ñÁ Ýñ³ ³­Ù»­ ݳ­ó³­íáï ï»­Õ»­ñÇó ¿:

*

àã 峭ϳë ϳñ¢áñ ·áñ­ÍáÝ­Ý»­ñÇó ¿ Ý³¢ ÏÝáç ³ñ­ï³­ùÇ­ÝÁ: Ø»ñ ÏáÕ­ ÙÇó ѳñó­í³Í ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ý­óÇó ß³­ï»­ñÁ Ëáë­ïá­í³­ÝáõÙ »Ý, áñ Ç­ñ»Ýó ѳ­ Ù³ñ µÝ³í ¿É Ù»Ï ãÇ, û ÇÝã Ý»ñù­Ý³½­·»ë­ ïáí ¿ Ç­ñ»Ýó ½áõ­·ÁÝ­Ï»­ñáõ­ÑÇÝ, ³­í»­ÉÇÝ, Ý»ñù­Ý³½­·»ë­ïÇó ¿ Ï³Ë­í³Í ëÇ­ñ³­Ë³­ÕÇ Ñ»­ï³­·³ Áݭóó­ùÁ: à­ñáß ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ·ñ·éáõÙ »Ý ³Ï­Ýáó ·áñ­Í³­ÍáÕ Ï³­Ý³Ûù, á­Ù³Ýó` µ³ñ­Ï³­óáÕ Ï³­Ý³Ûù, ³ÛÝ­å»ë áñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ½áõÛ· å»ïù ¿ ³ß­Ë³­ïÇ ·ïÝ»É Ç­ñ»Ý ѳñ­Ù³ñ ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ: г­×³Ë ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñáõ­ ½áõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó §ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõí۳ݦ ã³­÷»­ ñÁ: ²Û¹ û­Ù³Ý Ñáõ­½áõÙ ¿ ïÕ³­Ù³ñ¹­ ϳÝó` ëïÇ­å»­Éáí ϳå Ñá­ñÇ­Ý»É Ïá­ßÇ­ÏÇ, ùÃÇ Ï³Ù ³­¹³­Ù³ËÝ­Óá­ñÇ Ù»­ÍáõÃ­Û³Ý ¢ ³é­Ý³Ý­¹³­ÙÇ ã³­÷»­ñÇ ÙÇç¢: ØÇÝã­¹»é Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠ϳ­Ý³Ýó Ù»­Í³­Ù³ë­Ýáõí۳­ÝÁ ¹³ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ãÇ ¿É Ñáõ­½áõÙ: γ­Ý³Ûù

*

àõ­Å»Õ ë»­éÇ ß³ï Ý»ñ­ ϳ­Û³­óáõ­óÇã­Ý»ñ 1-ÇÝ ÇëÏ ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõ­ ÝÇó ëÏëáõÙ »Ý Ùï³­Í»É, áñ Í»­ñ³­ó»É »Ý ¢ ³ÛÉ¢ë­ á­ãÇÝã ãÇ ëï³ó­íÇ,,,

³­í»­ÉÇ Ñáõ­½³­Ï³Ý ¿³Ï­Ý»ñ »Ý ¢ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ³­é³­í»É ϳñ¢áñ »Ý ùÝùß³ÝùÝ áõ ëÇñ­í³Í ÉÇ­Ý»­Éáõ ½·³­óá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ: Ø»ñ ³Ýó­Ï³ó­ñ³Í ѳñ­óáõ­ÙÇ Áݭóó­ùáõÙ å³ñ­ ½»­óÇÝù, áñ ϳ­Ý³Ûù »ñ­µ»ÙÝ Ý³Ë­Ý³­Ï³Ý ùÝùß³Ýù­Ý»­ñÁ ݳ­ËÁÝï­ñáõÙ »Ý µáõÝ ë»­ é³­Ï³Ý ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: î³­ñÇ­ù³­ÛÇÝ í³­Ë»­ñÁ ¢ë ï­Õ³­ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»­Í³­Ù³ë­Ýáõí۳­ÝÁ ѳݭ·Çëï ã»Ý ï³­ÉÇë: àõ­Å»Õ ë»­ éÇ µ³½­Ù³­ÃÇí Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã­Ý»ñ ³­é³­ çÇÝ ÇëÏ ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá ëÏëáõÙ »Ý Ùï³­Í»É, áñ Í»­ñ³­ó»É »Ý ¢ ³ÛÉ¢ë­ á­ãÇÝã ãÇ ëï³ó­íÇ: §Ø»ñ­Ó»ó­Ù³Ý å³­ÑÇÝ å³­ ﳭѳ­Ï³Ý ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ (û­ñǭݳÏ` ·»ñ­Ñᷭݳ­ÍáõíÛáõÝ, ëÃñ»ë) ϳ­ñáÕ ¿ áõ­ Å»Õ ë»­éÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõó­ãÇ Ù»ç í³Ë ³­é³­ ç³ó­Ý»É, ÇÝ­ãÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõ٠ݳ ëÏëáõÙ ¿ Ëáõ­ë³­÷»É ë»­é³­Ï³Ý Ù»ñ­Ó»­óáõ­ÙÇó¦-µ³­ ó³ï­ñáõÙ ¿ ì.­Þ³Ñ­ñ³­Ù³Ý­Û³­ÝÁ:

*

*

ºñ­µ»ÙÝ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ Ý»ñÝ áõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ã»Ý ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ, µ³Ûó ã·Ç­ï»ë ÇÝ­ãáõ, Ù»ñ ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ­·áõÙ ¹³ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ³Ý­Ï³­ñá­Õáõí Û³Ý ¹ñë­¢á­ñáõÙ, ¢ ³ÛÝ ¿É` ³­Ù»­Ý³­í³­ï»­ ñÇó: ÐÇ­ß»Ýù Ñݳ­ó³Í, µ³Ûó ³ñ­¹Ç³­Ï³Ý ³­Ý»Ï­¹á­ïÁ. ïÕ³­Ù³ñ­¹Á ëÇ­ñáõ­ÑáõÝ ³­ëáõÙ ¿, áñ ·ÝáõÙ ¿ ÏÝáç Ùáï, ÏÝá­çÁ` áñ Åá­Õá­ íÇ ¿, ÇëÏ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ å³é­ÏáõÙ ¿ ÁÝ­Ï»­ñáç ¹³­ï³ñÏ µÝ³­Ï³­ñ³­ÝáõÙ` ѳݷë­ï³­Ý³­ Éáõ: îÕ³­Ù³ñ­¹áõÝ Ù»ñ­ÅáÕ ÏÝá­çÁ áã áù ãÇ Ù»­Õ³¹­ñáõÙ, ÇëÏ »­Ã» ѳݭϳñÍ ïÕ³­ Ù³ñ­¹Á û­Ïáõ½ Ù»Ï ³Ý­·³Ù ãó³Ý­Ï³­Ý³, ¹³ ÏÁݭϳɭíÇ áñ­å»ë ³Ý­Ï³­ñá­ÕáõíÛáõÝ: ²ñ­¹³­ñ³­óÇ ÉÇ­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ÑÇ­ß»Ýù, áñ §ØÇßï å³ï­ñ³ëï¦ åÇá­Ý»­ñ³­Ï³Ý ϳñ­ ·³­Ëá­ëÁ ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ÉÇá­íÇÝ Ñ³­ÙÁÝÏ­ÝáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ÙÇÝ㢠19-21 ï³­ñ»­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏÁ, »ñµ ë»­é³­Ï³Ý Ñáñ­ ÙáÝ­Ý»ñÝ ³­é³­í»É §µáõéÝ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Ûáõݦ »Ý ͳ­í³­ÉáõÙ, ³ÛÝ­å»ë áñ, áõ­Å»Õ ë»éÝ ¿É ѳݷë­ï³­Ý³­Éáõ ¢ »ñ­µ»ÙÝ-»ñ­µ»ÙÝ ãó³Ý­Ï³­Ý³­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ: ØÇ ï³­ñ³Í­í³Í ϳñ­ÍÇù ¿É ϳ, û ǵñ ïÕ³­Ù³ñ¹Ý Çñ Ï۳ݭùÇ ÁÝ­ óó­ùáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ áõ­Ý»­Ý³É ë³Ñ­ Ù³­Ý³­÷³Ï ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ ë»­é³­Ï³Ý Ñ³­ ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ¢ »­Ã» ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ÃÇ­ íÁ ѳë­ÝÇ í»ñç­Ý³­Ï»­ïÇÝ, Ýñ³ Ùáï ³ÛÉ¢ë­ á­ãÇÝã ãÇ ëï³ó­íÇ: Ødzݭ·³­ÙÇó ³­ë»Ýù, áñ ÝÙ³Ý í³ñ­Ï³Í­Ý»­ñÁ áã ÙÇ ·Ç­ï³­Ï³Ý

*

ÑÇÙù ãáõ­Ý»Ý, ëïáõÛ· ·Ç­ï³­Ï³Ý ïí۳ɭ Ý»ñ ãÏ³Ý ¢ ѳ­í³­Ý³­µ³ñ »ñ­µ»ù ¿É ã»Ý ÉÇ­ÝÇ, ù³­ÝÇ áñ ³­Ù»Ý ÇÝã, Ý»­ñ³é­Û³É ݳ¢ ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ ë»­é³­Ï³Ý Ï³­ñá­ÕáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÁ, ß³ï ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý »Ý: ²Ûë­ï»­ÕÇó Ñ»ï¢áõíÛáõÝ, áñ »ñµ ѳñ¢³­ÝÁ ϳ٠ÁÝ­ Ï»­ñÁ åݹáõÙ ¿, áñ §Ýáñ­Ù³Ý¦ ß³­µ³­ÃÁ 3 ³Ý­·³ÙÝ ¿, ÇëÏ ³­í»­ÉÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ ÑÛáõ­Í»É ïÕ³­Ù³ñ­¹áõÝ Ï³Ù ëå³­é»É Ýñ³ §ÉÇ­ÙÇ­ ïÁ¦, ³­í»­ÉÇ ù³Ý ³Ý­Ñ»­Ã»Ã ¿: §²Û­ëûñª ë»ù­ëá­õ³­ÉáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³­Ï³Ý ׳­Ý³­ãá­Õáõí Û³Ý ¹»é ³­Ý³­í³ñï ÷áõ­ÉáõÙ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ï³É ÙdzÛÝ Ùá­ï³­íáñ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»ñ ë»­é³­Ï³Ý ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý Ýáñ­Ù³­ÛÇ Ù³­ëÇÝ: à­ñá­ß³­ÏÇ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­óáõÙ­Ý»ñ, ³Û­Ýá­õ³­Ù»­ ݳۭÝÇí, á­ñáÝù ÏÇ­ñ³­é³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­Ïáõí ÛáõÝ »Ý ëï³­ó»É ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý ³ß­Ë³­ï³Ý­ ùáõÙ, Ñëï³­Ïá­ñ»Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ åݹ»É: ²Ûë­ å»ë, ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿, áñ ³­éáÕç ³Ý­Ñ³­ïÁ áÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ, ³Ý­Ï³Ë Çñ Ùß³­ Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ Í³­·áõ­ÙÇó, áõ­ÝÇ ë»­é³­Ï³Ý ù³Õ­ óÇ ½·³­óáõÙ: ÆÝã­å»ë ³ÛÉ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý ·Í»­ñÁ, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ý ù³­ßÁ, ÇݭﻭɻϭïÁ ¢ ³ÛÉÝ, ë»­é³­Ï³Ý Ñ³Ï­Ù³Ý áõÅ·­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÝáõÛÝ­å»ë »Ý­Ã³­Ï³ ¿ ɳÛÝ ï³­ï³­ÝáõÙ­Ý»­ ñÇ, Áݹ­Ñáõå ÙÇÝ㢠³ÛÝ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ, áñ »ñ­µ»ÙÝ ¹Åí³ñ ¿ á­ñá­ß»É Ýáñ­Ù³-³Ë­ï³­ µ³­ÝáõíÛáõÝ ë³Ñ­Ù³­ÝÁ¦-ѳ­í»­ÉáõÙ ¿ ì.­ ޳ѭñ³­Ù³Ý­Û³­ÝÁ:

6

89


Áîëåçíè

Áî­ëåçíü Ïàð­êèí­ñî­íà Òåêñò: Ëèà­íà Åãèà­çà­ðÿí

Â

ïåð­âûå ýòî çà­áî­ëå­âà­íèå îïè­ñàë àíã­ëèéñ­êèé âðà÷ Äæåéìñ Ïàð­êèí­ñîí â 1817 ãî­äó â ñâîåì «Ýñ­ñå î äðî­ æà­òåëü­íîì ïà­ðà­ëè­÷å». Ýòî çà­áî­ëå­âà­íèå ñâÿ­çàí­íîå ñ ïîñòå­ïåí­íîé ãè­áåëüþ äâè­ ãà­òåëü­íûõ íåðâ­íûõ êëå­òîê (íåé­ðî­íîâ), âû­ðà­áà­òû­âàþ­ùèõ ìå­äèà­òîð äî­ôà­ìèí. Èç-çà ýòî­ãî íà­ðó­øàåò­ñÿ ðå­ãó­ëÿ­öèÿ äâè­ æå­íèé è ìû­øå÷­íî­ãî òî­íó­ñà, ÷òî ïðîÿâ­ ëÿåò­ñÿ õà­ðàê­òåð­íûì òðå­ìî­ðîì (äðîæüþ), îá­ùåé ñêî­âàí­íîñòüþ è íà­ðó­øå­íèåì ïî­çû è äâè­æå­íèé. Áî­ëåçíüþ Ïàð­êèí­ñî­íà (ïàð­êèí­ñî­ íèç­ìîì) çà­áî­ëå­âàåò ïðè­ìåð­íî êàæ­äûé ñî­òûé ÷å­ëî­âåê, ïå­ðå­øàã­íóâ­øèé øåñòè­ äå­ñÿ­òè­ëåò­íèé ðó­áåæ, ïðè­÷åì ó ìóæ­÷èí îíî âñòðå­÷àåò­ñÿ ÷à­ùå, ÷åì ó æåí­ùèí. ×òî èí­òå­ðåñ­íî, êó­ðèëü­ùè­êè ïðàê­òè­÷åñ­êè íå ïîä­âåð­æå­íû ýòîé áî­ëåç­íè, à ëþ­áè­òå­ ëè ìî­ëî­êà, íàî­áî­ðîò, ñèëü­íåå ðèñ­êóþò çà­áî­ëåòü èì; ìå­õà­íèç­ìû ýòèõ ÿâ­ëå­íèé äî êîí­öà íå âûÿñ­íå­íû. Ýòà áî­ëåçíü âû­çû­âàåò äðîæü â ðó­ êàõ, îá­ùóþ ñêî­âàí­íîñòü è, êàê ñëåäñò­ âèå, ïðîá­ëå­ìû ñ õîäü­áîé è äðó­ãè­ìè äâè­ æå­íèÿ­ìè, à òàê­æå ÷àñòî îñ­ëîæ­íÿåò­ñÿ äðó­ãè­ìè çà­áî­ëå­âà­íèÿ­ìè, êî­òî­ðûå ðà­íî èëè ïîçä­íî ïðè­âî­äÿò ê ñìåð­òè áîëü­íî­ ãî. Æåðò­âà­ìè ïàð­êèí­ñî­íèç­ìà ñòà­ëè òà­ êèå èç­âåñò­íûå ëè÷­íîñòè, êàê áîê­ñåð Ìî­õàì­ìåä Àëè, ïî­ëè­òèê ßñåð Àðà­ôàò è Ïà­ïà Ðèìñ­êèé Èîàíí Ïà­âåë II. Äæåéìñ Ïàð­êèí­ñîí åùå òîã­äà îï­ðå­äå­ëèë íå­êî­òî­ ðûå îò­ëè­÷è­òåëü­íûå âíåø­íèå ÷åð­òû ýòî­ãî çà­áî­ëå­âà­íèÿ. Ýòî, íàï­ðè­ìåð, õà­ðàê­òåð­ íûå äâè­æå­íèÿ ïàëü­öåâ — «ñ÷åò ìî­íåò» — âíåø­íå äåéñò­âè­òåëü­íî íà­ïî­ìè­íàþ­ùèå ñ÷åò äå­íåã, è ñïå­öè­ôè­÷åñ­êàÿ ñó­òó­ëàÿ «ïî­çà ïðî­ñè­òå­ëÿ». Îò­÷å­ãî ýòî áû­âàåò? Ñåé­÷àñ èç­âåñò­íî, ÷òî áî­ëåçíü Ïàð­

90

6


Áîëåçíè

êèí­ñî­íà âîç­íè­êàåò èç-çà íà­ðó­øå­íèÿ âû­ðà­áîò­êè äî­ôà­ìè­íà — îä­íî­ãî èç íåé­ ðî­ìå­äèà­òî­ðîâ (âå­ùåñòâ, ñëó­æà­ùèõ äëÿ ïå­ðå­äà­÷è èì­ïóëü­ñîâ â ãî­ëîâ­íîì ìîç­ãå). Ýòî âå­äåò ê íà­ðó­øå­íèþ ôóíê­öèé êëå­òîê â îò­äå­ëàõ ìîç­ãà, îò­âå­÷àþ­ùèõ çà äâè­æå­íèÿ ÷å­ëî­âå­êà. Ïðåä­ðàñ­ïî­ëî­æåí­íîñòü ê ýòî­ ìó çà­áî­ëå­âà­íèþ ìî­æåò ïå­ðå­äà­âàòü­ñÿ ïî íàñ­ëåäñò­âó. Ñòîëê­íóâ­øèñü ñ ñèìï­òî­ìà­ ìè áî­ëåç­íè Ïàð­êèí­ñî­íà, íà­äî ó÷è­òû­âàòü, ÷òî íå­êî­òî­ðûå èç íèõ ìî­ãóò áûòü âûç­âà­íû è äðó­ãè­ìè ïðè­÷è­íà­ìè, íàï­ðè­ìåð ýí­öå­ôà­ ëè­òîì, èç­áû­òî÷­íûì ïðèå­ìîì ëå­êàðñò­âåí­ íûõ ïðå­ïà­ðà­òîâ, àòå­ðîñê­ëå­ðî­çîì ñî­ñó­ äîâ ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà, îò­ðàâ­ëå­íèåì íåé­ðî­ òîê­ñè­÷åñ­êè­ìè âå­ùåñò­âà­ìè. ×òî ïðîèñ­õî­äèò? Ïîÿâ­ëå­íèå ïåð­âûõ ñèìï­òî­ìîâ çà­áî­ ëå­âà­íèÿ îáû÷­íî îñòàåò­ñÿ íå­çà­ìå­÷åí­íûì. ×àñòî ðîäñò­âåí­íè­êè è äðóçüÿ ÷å­ëî­âå­êà âïåð­âûå îá­ðà­ùàþò âíè­ìà­íèå íà óìåíü­ øå­íèå âû­ðà­çè­òåëü­íîñòè ëè­öà, çà­ìåä­ëåí­ íîñòü äâè­æå­íèé, îñî­áåí­íî ïðè îäå­âà­ íèè, åäå è õîäü­áå. Âïîñ­ëåäñò­âèè è ñàì ÷å­ëî­âåê îò­ìå­÷àåò óìåíü­øå­íèå ëîâ­êîñòè ðóê, îñî­áåí­íî ïðè âû­ïîë­íå­íèè òîí­êèõ äâè­æå­íèé. Âîç­íè­êàþò íà­ðó­øå­íèå ïèñü­ ìà, òðóä­íîñòè ïðè ÷èñò­êå çó­áîâ, áðèòüÿ è ò ä. Ìè­ìè­êà ÷å­ëî­âå­êà ñêó­äååò, îí ðå­ æå ìè­ãàåò, ëè­öî ñòà­íî­âèò­ñÿ ìàñ­êîîá­ðàç­ íûì. Íà­ðó­øàåò­ñÿ ðå÷ü. Õà­ðàê­òåð­íî, ÷òî ÷å­ëî­âåê, íå ñïî­ñîá­íûé ñà­ìîñòîÿ­òåëü­íî õî­äèòü, çà­÷àñòóþ ëåã­êî âçáå­ãàåò ïî ëåñò­ íè­öå, ìî­æåò òàí­öå­âàòü, êà­òàòü­ñÿ íà ëû­ æàõ. Ìåä­ëåí­íîå ïå­ðåä­âè­æå­íèå ìî­æåò âíå­çàï­íî ñìå­íèòü­ñÿ áûñò­ðûì áå­ãîì, êî­ òî­ðûé áîëü­íîé íå â ñè­ëàõ ïðåî­äî­ëåòü, ïî­êà íå óïà­äåò èëè íå âñòðå­òèò ïðå­ïÿòñò­ âèå. Çíà­÷è­òåëü­íî çàò­ðóä­íå­íû ïî­âî­ðî­òû â ïîñòå­ëè, ïðîá­ëå­ìîé ñòà­íî­âèò­ñÿ âñòà­âà­ íèå ñ êðåñ­ëà èëè ñòó­ëà. Èç-çà íà­ðó­øå­íèÿ ïîä­âèæ­íîñòè ìûøö ãëîò­êè ãëî­òà­òåëü­íûå äâè­æå­íèÿ ñòà­íî­âÿò­ñÿ áî­ëåå ðåä­êè­ìè, ÷òî âû­çû­âàåò ðàç­âè­òèå ñëþ­íî­òå­÷å­íèÿ. Ïîñ­ ëåä­íåå ìî­æåò áûòü ñòîëü èí­òåí­ñèâ­íûì, ÷òî ÷å­ëî­âåê âû­íóæ­äåí ïîñòîÿí­íî ïîëü­çî­ âàòü­ñÿ ïëàò­êîì èëè ïî­ëî­òåí­öåì. Îáÿ­çà­ òåëü­íû­ìè ñèìï­òî­ìà­ìè ïðè çà­áî­ëå­âà­íèè Ïàð­êèí­ñî­íà ñëó­æàò ñêî­âàí­íîñòü äâè­æå­ íèé (ãè­ïî­êè­íå­çèÿ), äðîæü, âîç­íè­êàþ­ùàÿ â ñîñòîÿ­íèè ïî­êîÿ (òðå­ìîð ïî­êîÿ), ïîçä­ íåå âîç­íè­êàþò íà­ðó­øå­íèÿ ðàâ­íî­âå­ñèÿ è

ïðîá­ëå­ìû ñ õîäü­áîé. Äèàã­íîñòè­êà Ïðè ýòîì çà­áî­ëå­âà­íèè êðàé­íå âàæ­íî êàê ìîæ­íî ðàíü­øå íà­÷àòü ëå­÷å­íèå, ïîý­ òî­ìó ïðè ïåð­âîì ïîÿâ­ëå­íèè ñèìï­òî­ìîâ íåîá­õî­äè­ìî îá­ðà­òèòü­ñÿ ê íåâ­ðî­ïà­òî­ëî­ ãó. Äëÿ äèàã­íîñòè­êè áî­ëåç­íè Ïàð­êèí­ñî­íà ÷å­ëî­âå­êà íàï­ðàâ­ëÿþò íà ýëåêò­ðî­ìèîã­ðà­ ôèþ, êî­òî­ðàÿ ïîç­âî­ëÿåò îï­ðå­äå­ëèòü ïðè­ ÷è­íó òðå­ìî­ðà è èñê­ëþ­÷èòü ìû­øå÷­íûå çà­ áî­ëå­âà­íèÿ, à äëÿ äèàã­íîñòè­êè íà­ðó­øå­íèé äåÿ­òåëü­íîñòè ìîç­ãà ïðî­âî­äÿò ýëåêò­ðîýí­ öå­ôà­ëîã­ðà­ôèþ. Ëå­÷å­íèå Îñ­íîâ­íûì ïðå­ïà­ðà­òîì, çà­ìåä­ëÿþ­ùèì ðàç­âè­òèå ýòî­ãî çà­áî­ëå­âà­íèÿ, â íàñòîÿ­ùåå âðå­ìÿ ÿâ­ëÿåò­ñÿ ëå­âî­äî­ïà (ëå­âî­äî­ôà), íî åãî ïðè­ìå­íå­íèå âû­çû­âàåò öå­ëûé ðÿä ïî­ áî÷­íûõ ýô­ôåê­òîâ. Ñó­ùåñò­âóþò åùå íåñ­ êîëü­êî ãðóïï ïðå­ïà­ðà­òîâ, áî­ëåå èëè ìå­ íåå ýô­ôåê­òèâ­íûõ ïðè ïàð­êèí­ñî­íèç­ìå; èõ èñ­ïîëü­çóþò âìåñòå ñ ëå­âî­äî­ïîé (ðå­æå áåç íåå) â ñîñòà­âå êîìï­ëåêñ­íîé òå­ðà­ïèè. Âñå­ëÿåò íà­äåæ­äó òî, ÷òî â ïîñ­ëåä­íèå ãî­ äû àê­òèâ­íî ïðî­âî­äÿò­ñÿ èññ­ëå­äî­âà­íèÿ âîç­ìîæ­íîñòåé õè­ðóð­ãè­÷åñ­êî­ãî ëå­÷å­íèÿ áî­ëåç­íè Ïàð­êèí­ñî­íà ïó­òåì ïå­ðå­ñàä­êè áîëü­íî­ìó ÷å­ëî­âå­êó êëå­òîê, âû­ðà­áà­òû­âàþ­ ùèõ äî­ôà­ìèí. Òðå­ìîð, ïîä êî­òî­ðûì ïî­íè­ìàþò äðî­ æà­íèå âñå­ãî òó­ëî­âè­ùà èëè îò­äåëü­íûõ åãî ÷àñòåé, ìî­æåò áûòü êðàò­êîâ­ðå­ìåí­íûì ñîñòîÿ­íèåì ó çäî­ðî­âî­ãî ÷å­ëî­âå­êà (íàï­ ðè­ìåð, ïðè ñèëü­íîì âîë­íå­íèè, ñòðà­õå), íî ìî­æåò îêà­çàòü­ñÿ ñèìï­òî­ìîì íå­êî­òî­ ðûõ çà­áî­ëå­âà­íèé íåðâ­íîé ñèñòå­ìû, â òîì ÷èñ­ëå, âåñü­ìà ñåðüåç­íûõ. Î âè­äàõ òðå­ìî­ ðà ìû è ïî­ãî­âî­ðèì íè­æå. Äîá­ðî­êà­÷åñò­âåí­íûé òðå­ìîð Òðå­ìîð, íå èìåþ­ùèé êà­êîé-ëè­áî âè­ äè­ìîé ïðè­÷è­íû, èëè äîá­ðî­êà­÷åñò­âåí­íûé, ÿâ­ëÿåò­ñÿ, ïî­æà­ëóé, ñà­ìûì ðàñï­ðîñò­ðà­ íåí­íûì äâè­ãà­òåëü­íûì ðàññò­ðîéñò­âîì. Åãî íà­çû­âàþò ñå­ìåé­íûì, ñå­íèëü­íûì èëè þíî­øåñ­êèì. Îä­íà­êî ýòîò òðå­ìîð íå âñåã­ äà äîá­ðî­êà­÷åñò­âåí­íûé è ìî­æåò ïðî­òå­ êàòü î÷åíü òÿ­æå­ëî, à â ïî­ëî­âè­íå ñëó­÷àåâ íåò óêà­çà­íèé íà åãî ñå­ìåé­íûé õà­ðàê­òåð. Âîç­íè­êàåò, êàê ïðà­âè­ëî, â þíî­øåñ­êîì èëè ïîä­ðîñò­êî­âîì âîç­ðàñòå. Íà­÷è­íàåò­ñÿ îáû÷­íî ñ îä­íîé ðó­êè, çà­òåì ðàñï­ðîñò­ðà­ íÿåò­ñÿ íà äðó­ãóþ. Âîç­ìî­æåí òðå­ìîð ãî­ëî­

âû, ïîä­áî­ðîä­êà, ÿçû­êà, èç­ðåä­êà òó­ëî­âè­ùà è íîã. ×å­ëî­âåê ìî­æåò ïè­ñàòü, äåð­æàòü ÷àø­êó, ëîæ­êó è äðó­ãèå ïðåä­ìå­òû. Òðå­ìîð óñè­ëè­âàåò­ñÿ ïðè âîë­íå­íèè è óïîò­ðåá­ëå­ íèè àë­êî­ãî­ëÿ. Äðî­æà­íèå íàè­áî­ëåå âû­ðà­ æå­íî, êîã­äà ðó­êè âû­òÿ­íó­òû âïå­ðåä. Åñ­ëè â ïðî­öåññ âîâ­ëå­êàþò­ñÿ ìûø­öû ÿçû­êà è ãîð­òà­íè, òî íà­ðó­øàåò­ñÿ ðå÷ü. Ïî­õîä­êà íå èç­ìå­íå­íà. Ëå­÷å­íèÿ ýòî­ãî âè­äà òðå­ìî­ ðà â áîëü­øèíñò­âå ñëó­÷àåâ íå òðå­áóåò­ñÿ. Åñ­ëè òðå­ìîð âîç­íè­êàåò òîëü­êî ïðè ýìî­ öèî­íàëü­íîì ïå­ðå­íàï­ðÿ­æå­íèèè, òî îã­ðà­ íè­÷è­âàþò­ñÿ îä­íîê­ðàò­íûì ïðèå­ìîì ïðå­ ïà­ðà­òîâ ñ óñ­ïî­êàè­âàþ­ùèì è ñíîò­âîð­íûì äåéñò­âèåì.

×àñòî ðîäñò­âåí­íè­êè è äðóçüÿ ÷å­ëî­âå­êà âïåð­ âûå îá­ðà­ùàþò âíè­ìà­íèå íà óìåíü­øå­íèå âû­ðà­çè­ òåëü­íîñòè ëè­öà, çà­ìåä­ ëåí­íîñòü äâè­æå­íèé, îñî­ áåí­íî ïðè îäå­âà­íèè, åäå è õîäü­áå.

Ïîñòó­ðàëü­íûé òðå­ìîð Òàê­æå ìî­æåò íî­ñèòü äîá­ðî­êà­÷åñò­ âåí­íûé õà­ðàê­òåð è áûòü ïðîÿâ­ëå­íèåì íàñ­ëåäñò­âåí­íîñòè, ïî­âû­øåí­íîé òðå­âîæ­ íîñòè, çà­áî­ëå­âà­íèé ùè­òî­âèä­íîé æå­ëå­ çû. Ýòîò âèä òðå­ìî­ðà ïðî­âî­öè­ðóþò òàê­æå àáñòè­íåí­öèÿ (ëîì­êà) â ðå­çóëü­òà­òå ïðèå­ìà àë­êî­ãî­ëÿ èëè íàð­êî­òè­êîâ (êî­êàè­íà, ãå­ðîè­ íà). Ïå­ðå­äî­çè­ðîâ­êà íå­êî­òî­ðûõ ëå­êàðñò­ âåí­íûõ ñðåäñòâ èëè îò­ðàâ­ëå­íèå õè­ìè­ ÷åñ­êè­ìè âå­ùåñò­âà­ìè òàê­æå ìî­æåò ñòàòü ïðè­÷è­íîé òà­êîé «òðÿ­ñó÷­êè». Ýòî ìî­ãóò áûòü ïðå­ïà­ðà­òû, ðàñ­øè­ðÿþ­ùèå áðîí­õè, íå­êî­òî­ðûå ïñè­õîò­ðîï­íûå ñðåäñò­âà, èëè îò­ðàâ­ëå­íèå ñî­ëÿ­ìè òÿ­æå­ëûõ ìå­òàë­ëîâ (íàï­ðè­ìåð, ðòóòüþ). Ïîñòó­ðàëü­íûé òðå­ ìîð âñåã­äà ìåë­êî­ðàç­ìà­øèñòûé, ëó÷­øå çà­ìå­òåí, êîã­äà ÷å­ëî­âåê âû­òÿ­ãè­âàåò ðó­êè è ðàñòî­ïû­ðè­âàåò ïàëü­öû. Íå èñ­÷å­çàåò ïðè äâè­æå­íèè, óñè­ëè­âàåò­ñÿ ïðè êîí­öåíò­ ðà­öèè âíè­ìà­íèÿ (êîã­äà áîëü­íîé ïû­òàåò­ñÿ åãî óìåíü­øèòü). Èí­òåí­öèîí­íûé òðå­ìîð Îáû÷­íî ïîÿâ­ëÿåò­ñÿ ïðè çà­áî­ëå­âà­íèÿõ

6

91


Áîëåçíè

Áî­ëåçíüþ Ïàð­ êèí­ñî­íà (ïàð­êèí­ ñî­íèç­ìîì) çà­áî­ ëå­âàåò ïðè­ìåð­ íî êàæ­äûé ñî­òûé ÷å­ëî­âåê, ïå­ðå­øàã­ íóâ­øèé øåñòè­äå­ ñÿ­òè­ëåò­íèé ðó­áåæ, ïðè­÷åì ó ìóæ­÷èí îíî âñòðå­÷àåò­ñÿ ÷à­ùå, ÷åì ó æåí­ ùèí. 92

6

ìîç­æå÷­êà. Îí îò­ëè­÷àåò­ñÿ ãðó­áû­ìè êðóï­ íî­ðàç­ìà­øèñòû­ìè äâè­æå­íèÿ­ìè, êî­òî­ðûå îò­ñóòñò­âóþò â ïî­êîå è ïîÿâ­ëÿþò­ñÿ ïðè öå­ ëå­íàï­ðàâ­ëåí­íûõ ïå­ðå­ìå­ùå­íèÿõ, îñî­áåí­ íî â êîí­öå. Áîëü­íîé èç ïî­ëî­æå­íèÿ ñòîÿ ñ âû­òÿ­íó­òû­ìè ðó­êà­ìè è çàê­ðû­òû­ìè ãëà­çà­ìè íå ìî­æåò óêàçàòåëüíèì ïàëüöåì äîñòàòü äî íî­ñà. Íàè­áîëü­øèå îïà­ñå­íèÿ âû­çû­âàåò âèä òðå­ìî­ðà ïîä íàç­âà­íèåì àñòå­ðèê­ñèñ (ôëåï­ïèíã-òðå­ìîð). Åãî ïðè­÷è­íîé ìî­ãóò áûòü: áî­ëåçíü Âèëü­ñî­íà-Êî­íî­âà­ëî­âà (òÿ­ æå­ëîå íàñ­ëåäñò­âåí­íîå çà­áî­ëå­âà­íèå, ïðè êî­òî­ðîì â êðî­âè, ïå­÷å­íè è òêà­íÿõ ìîç­ãà íà­êàï­ëè­âàåò­ñÿ ìåäü), ïå­÷å­íî÷­íàÿ èëè ïî­÷å÷­íàÿ íå­äîñòà­òî÷­íîñòü, ïî­ðà­æå­íèå ñðåä­íå­ãî ìîç­ãà. Äâè­æå­íèÿ ïðè íåì íà­ïî­ ìè­íàþò õëî­ïàíüå êðûëüåâ — ýòî ìåä­ëåí­

íîå íå­ðèò­ìè÷­íîå ñãè­áà­íèå è ðàç­ãè­áà­íèå êî­íå÷­íîñòåé èç-çà íå­âîç­ìîæ­íîñòè ïîä­ äåð­æà­íèÿ îï­ðå­äå­ëåí­íîé ïî­çû. Áî­ëåçíü Ïàð­êèí­ñî­íà Âñå âû­øå­ïå­ðå­÷èñ­ëåí­íûå âè­äû òðå­ ìî­ðà íàá­ëþ­äàþò­ñÿ îò­íî­ñè­òåëü­íî ðåä­êî. À âîò áî­ëåçíü Ïàð­êèí­ñî­íà, îñ­íîâ­íûì ïðîÿâ­ëå­íèåì êî­òî­ðîé îáû÷­íî è ÿâ­ëÿåò­ñÿ òðå­ìîð, — çà­áî­ëå­âà­íèå íå­ðåä­êîå, îñî­ áåí­íî ó ïî­æè­ëûõ ëþ­äåé (ñðåä­íèé âîç­ ðàñò çà­áî­ëåâ­øèõ — 60 ëåò). Áî­ëåçíü Ïàð­ êèí­ñî­íà ðàç­âè­âàåò­ñÿ îáû÷­íî èñ­ïîä­âîëü, è òðå­ìîð, êàê ïðà­âè­ëî, ÿâ­ëÿåò­ñÿ ïåð­âûì ïðèç­íà­êîì. Íî áû­âàþò ñëó­÷àè, êîã­äà îí îò­ñóòñò­âóåò èëè âû­ðà­æåí íåç­íà­÷è­òåëü­íî. Áî­ëåçíü Ïàð­êèí­ñî­íà ÷à­ùå äðó­ãèõ çà­áî­ ëå­âà­íèé ñòà­íî­âèò­ñÿ ïðè­÷è­íîé èí­âà­ëèä­


Áîëåçíè

íîñòè, îíà íåèç­ëå­÷è­ìà, íî â ñè­ëàõ ñîâ­ ðå­ìåí­íîé ìå­äè­öè­íû ñèëü­íî çà­ìåä­ëèòü åå ðàç­âè­òèå. Ýô­ôåê­òèâ­íîñòü ëå­÷å­íèÿ íàï­ðÿ­ìóþ çà­âè­ñèò îò ñòà­äèè çà­áî­ëå­âà­ íèÿ, ïîý­òî­ìó ïðè ïîÿâ­ëå­íèè òðå­ìî­ðà íåîá­õî­äè­ìî íå îòê­ëà­äû­âàÿ îá­ðà­òèòü­ñÿ çà âðà­÷åá­íîé ïî­ìîùüþ. Ðàññò­ðîéñò­âà äâè­æå­íèÿ (äèñ­êè­íå­çèè) Ëþ­áîé îñ­ìûñ­ëåí­íîé äâè­ãà­òåëü­íîé àê­òèâ­íîñòüþ ðó­êî­âî­äèò êî­ðà ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà. Èìåí­íî çäåñü âîç­íè­êàåò ïî­áóæ­äå­ íèå ê äåéñò­âèþ, êî­òî­ðîå ïî íåðâ­íûì âî­ ëîê­íàì ïîñòó­ïàåò â ñïèí­íîé ìîçã, îò­êó­äà è ïî­ñû­ëàþò­ñÿ èì­ïóëü­ñû â ìûø­öû. Ïîä­ äåð­æè­âàòü öåíòð òÿ­æåñòè òå­ëà è êîîð­ äè­íè­ðî­âàòü äâè­æå­íèÿ, íå îñî­áî çà­äó­ìû­ âàÿñü, ìû óìååì áëà­ãî­äà­ðÿ ìîç­æå÷­êó. À çà ìû­øå÷­íûé òî­íóñ, ðèò­ìè÷­íîñòü è ïëàâ­ íîñòü äâè­æå­íèé îò­âå­÷àþò ïîä­êîð­êî­âûå ÿä­ðà ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà. Áëà­ãî­äà­ðÿ èì ìû ñïî­ñîá­íû íà ìíî­æåñò­âî ðàç­íîîá­ðàç­íûõ äåéñò­âèé: áåã, ïðûæ­êè, òàí­öå­âàëü­íûå ïà. Áî­ãàòñò­âî ýìî­öèî­íàëü­íûõ ðåàê­öèé (ïëà÷, ñìåõ, ìè­ìè­êà) òî­æå ñôå­ðà äåÿ­òåëü­íîñòè ïîä­êîð­êî­âûõ ÿäåð. Íà­ðó­øå­íèÿ â ðà­áî­òå ýòîé ñëîæ­íîé ñèñòå­ìû ïðîÿâ­ëÿþò­ñÿ âñå­âîç­ìîæ­íû­ìè íåï­ðîèç­âîëü­íû­ìè äâè­æå­íèÿ­ìè. Òà­êàÿ ÷ðåç­ìåð­íàÿ àê­òèâ­íîñòü íà­çû­âàåò­ñÿ â ìå­äè­öè­íå ãè­ïåð­êè­íå­çîì. Äëÿ ïî­äîá­íûõ ñîñòîÿ­íèé õà­ðàê­òåð­íî îñ­ëàá­ëå­íèå òî­íó­ ñà ìóñ­êó­ëà­òó­ðû â ñî­÷å­òà­íèè ñ íåï­ðîèç­ âîëü­íû­ìè áåññ­ìûñ­ëåí­íû­ìè äâè­æå­íèÿ­ìè è ìû­øå÷­íû­ìè ñïàç­ìà­ìè. Èòàê, êà­êèå æå áû­âàþò ïðîÿâ­ëå­íèÿ íà­âÿç­÷è­âîé äâè­ãà­òåëü­íîé àê­òèâ­íîñòè? Âñïîì­íè­òå î íåðâ­íîé äðî­æè, êî­òî­ðàÿ âîç­íè­êàåò ïðè óòîì­ëå­íèè, ñòðåñ­ñå, òðå­ âîæ­íûõ ñîñòîÿ­íèÿõ, âîç­áóæ­äå­íèè. Ýòî òðå­ìîð. Òà­êàÿ ðåàê­öèÿ õà­ðàê­òåð­íà äëÿ áîëü­øèíñò­âà çäî­ðî­âûõ ëþ­äåé. Âñòðå­÷àåò­ ñÿ è òðå­ìîð, îáóñ­ëîâ­ëåí­íûé ïî­ðà­æå­íèÿ­ ìè ìîç­æå÷­êà. Äëÿ íå­ãî õà­ðàê­òåð­íà äðîæü â ðó­êå èëè íî­ãå, êîã­äà îíè ïðèá­ëè­æàþò­ñÿ ê íà­ìå­÷åí­íîé öå­ëè. Èíîã­äà äðîæü íà­÷è­ íàåò­ñÿ ïðè ñîõ­ðà­íå­íèè îï­ðå­äå­ëåí­íîé ïî­ çû èëè óäåð­æè­âà­íèè òÿ­æåñòè. Íàï­ðè­ìåð, ñèëü­íîå äðî­æà­íèå ãî­ëî­âû è òó­ëî­âè­ùà ïîÿâ­ëÿåò­ñÿ â ïî­ëî­æå­íèè ñòîÿ è èñ­÷å­çàåò, åñ­ëè ïðè­ëå÷ü. Ïðè «òðå­ìî­ðå áüþ­ùèõ­ñÿ êðûëüåâ» ÷å­ëî­âåê ñòà­íî­âèò­ñÿ ïî­õî­æèì íà ïòè­öó, êî­òî­ðàÿ ïû­òàåò­ñÿ âçëå­òåòü.

Äðó­ãîé âà­ðèàíò íåï­ðîèç­âîëü­íîé äâè­ ãà­òåëü­íîé àê­òèâ­íîñòè, çíà­êî­ìûé áîëü­ øèíñò­âó èç íàñ, — ìèîê­ëî­íèÿ. Ýòî ìî­ìåí­ òàëü­íîå ñîê­ðà­ùå­íèå îä­íîé ìûø­öû èëè ãðóï­ïû ìûøö. Íî÷­íûå âçäðà­ãè­âà­íèÿ ïðè çà­ñû­ïà­íèè, îáû÷­íàÿ èêî­òà òî­æå ïðîÿâ­ëå­ íèÿ ìèîê­ëî­íèè. Êñòà­òè, ïîñ­ëåä­íÿÿ âîç­ íè­êàåò ïðè íåï­ðîèç­âîëü­íîì ñîê­ðà­ùå­íèè ìûøö äèàô­ðàã­ìû. Åùå îäèí ðàñï­ðîñò­ðà­íåí­íûé âèä íå­ êîíò­ðî­ëè­ðóå­ìîé àê­òèâ­íîñòè — òèê. Ýòî êî­ðîò­êèå, ðåç­êèå, ïîâ­òî­ðÿþ­ùèå­ñÿ âçäðà­ ãè­âà­íèÿ ãî­ëî­âû, òó­ëî­âè­ùà, ìûøö ëè­öà, ðóê èëè íîã. Ïðîñòîé òèê (íàï­ðè­ìåð, íåï­ ðîèç­âîëü­íîå ìîð­ãà­íèå), ÷àñòî ïîÿâ­ëÿåò­ñÿ â äåòñò­âå è ïî­ðîé âîñï­ðè­íè­ìàåò­ñÿ îê­ðó­ æàþ­ùè­ìè êàê íåð­âîç­íîñòü è ìà­íåð­íîñòü. Êàê ïðà­âè­ëî, îí ïðî­õî­äèò ñàì ïî ñå­áå, êîã­äà ðå­áå­íîê ñòà­íî­âèò­ñÿ ïîä­ðîñò­êîì. Îä­íà­êî ñëó­÷àåò­ñÿ, ÷òî ñ âîç­ðàñòîì äâè­ ãà­òåëü­íûå ðàññò­ðîéñò­âà óñó­ãóá­ëÿþò­ñÿ. Òàê ïðîèñ­õî­äèò ïðè ñèíä­ðî­ìå Òó­ðåò­òà, êîã­äà òèê íà­÷è­íàåò èìè­òè­ðî­âàòü áî­ëåå ñëîæ­íûå äâè­æå­íèÿ è ñîï­ðî­âîæ­äàåò­ñÿ íà­âÿç­÷è­âûì ïðîèç­íå­ñå­íèåì îä­íî­òèï­íûõ çâó­êîâ èëè ñëîâ (ëî­ãî­ðåÿ). Âî­êàëü­íûé òèê ìî­æåò ïðîÿâ­ëÿòü­ñÿ ëàþ­ùè­ìè èëè õðþ­ êàþ­ùè­ìè çâó­êà­ìè. Íå­ðåä­êî âñòðå­÷àåò­ñÿ è íå­êîíò­ðî­ëè­ðóå­ìîå ñêâåð­íîñ­ëî­âèå (êîï­ ðî­ëà­ëèÿ). Õî­ðåÿ — ýòî áûñò­ðûå õàî­òè­÷åñ­êèå äâè­æå­íèÿ. Èíîã­äà îíè íå­çà­ìåò­íî âñòðàè­ âàþò­ñÿ â îñ­ìûñ­ëåí­íûå äåéñò­âèÿ. Õî­ðåÿ Ãåí­òèíã­òî­íà, êî­òî­ðàÿ èìååò íàñ­ëåäñò­ âåí­íóþ ïðè­ðî­äó, ïðîÿâ­ëÿåò­ñÿ äåð­ãàþ­ùè­ ìè äâè­æå­íèÿ­ìè ðóê è íîã, êî­ìè÷­íîé òàí­ öóþ­ùåé ïî­õîä­êîé, íåï­ðîèç­âîëü­íû­ìè ãðè­ ìà­ñà­ìè. Áû­âàåò, ÷òî ÷å­ëî­âåê óò­ðà­÷è­âàåò ñïî­ñîá­íîñòü ñîõ­ðà­íÿòü òó èëè èíóþ ïî­çó, íàï­ðè­ìåð ñè­äåòü, ñäâè­íóâ êî­ëå­íè. Ïðè ðåâ­ìà­òè­÷åñ­êîì ïî­ðà­æå­íèè ÖÍÑ (÷à­ùå âñå­ãî âñòðå­÷àåò­ñÿ â ïîä­ðîñò­êî­âîì âîç­ ðàñòå) âîç­íè­êàåò ìà­ëàÿ õî­ðåÿ, êî­òî­ðóþ ðàíü­øå íà­çû­âà­ëè ïëÿñ­êîé ñâÿ­òî­ãî Âèò­òà (âíåø­íå îíà íà­ïî­ìè­íàåò ãðè­ìàñ­íè­÷àíüå è ïðè­òàí­öî­âû­âà­íèå). Âñòðå­÷àåò­ñÿ è õî­ ðåÿ áå­ðå­ìåí­íûõ, ðàç­âè­âàþ­ùàÿ­ñÿ â ïåð­ âîé ïî­ëî­âè­íå áå­ðå­ìåí­íîñòè. ×åð­âåîá­ðàç­íûå èç­âè­âàþ­ùèå­ñÿ äâè­ æå­íèÿ êèñòåé è ñòîï ñî ñìå­íà­ìè ïîç õà­ ðàê­òåð­íû äëÿ àòå­òî­çà. Ïðè ãå­ìè­áàë­ëèç­ ìå ÷å­ëî­âåê ñî­âåð­øàåò íåï­ðîèç­âîëü­íûå

áðîñ­êî­âûå èëè âðà­ùà­òåëü­íûå âû­ïà­äû îä­íîé ðó­êîé, ðå­æå íî­ãîé. Èíîã­äà âñå ýòî ñîï­ðî­âîæ­äàåò­ñÿ äâè­æå­íèÿ­ìè ðòà. Ñëó­÷àþò­ñÿ è òà­êèå íà­ðó­øå­íèÿ ìû­øå÷­ íî­ãî òî­íó­ñà, êî­òî­ðûå çàñòàâ­ëÿþò ÷å­ëî­âå­ êà ïðè­íè­ìàòü êà­êóþ-íè­áóäü íååñòåñò­âåí­ íóþ ïî­çó, ìå­øàþ­ùóþ íîð­ìàëü­íîé äâè­ãà­ òåëü­íîé àê­òèâ­íîñòè — ìû­øå÷­íûå äèñòî­ íèè. Îíè ìî­ãóò ðàñï­ðîñò­ðà­íÿòü­ñÿ íà âñå òå­ëî èëè áà­çè­ðî­âàòü­ñÿ â îò­äåëü­íûõ ãðóï­ïàõ ìûøö. Íàï­ðè­ìåð, òîð­ñèîí­íàÿ äèñòî­íèÿ ïðîÿâ­ëÿåò­ñÿ ìåä­ëåí­íû­ìè, øòî­ ïî­ðîîá­ðàç­íû­ìè äâè­æå­íèÿ­ìè òó­ëî­âè­ùà. À ñïàñòè­÷åñ­êàÿ êðè­âî­øåÿ ñîï­ðî­âîæ­äàåò­ñÿ íàê­ëî­íîì èëè ïî­âî­ðî­òîì ãî­ëî­âû â îä­íó ñòî­ðî­íó. È, íà­êî­íåö, ïðî­ôåñ­ñèî­íàëü­íûå äèñòî­íèè âîç­íè­êàþò íà ïî÷­âå êà­êèõ-ëè­áî îä­íîîá­ðàç­íûõ ðà­áî­÷èõ äâè­æå­íèé. Ìíî­ãèå èç îïè­ñàí­íûõ íà­ðó­øå­íèé äâè­ãà­òåëü­íîé àê­òèâ­íîñòè ñâè­äå­òåëüñò­ âóþò î çà­áî­ëå­âà­íèÿõ íåðâ­íîé ñèñòå­ìû. Èõ ïðè­÷è­íû ìî­ãóò áûòü ñà­ìû­ìè ðàç­íîîá­ ðàç­íû­ìè: íåâ­ðî­òè­÷åñ­êèå ðàññò­ðîéñò­âà;

×òî­áû èç­áà­âèòü­ñÿ îò íà­âÿç­÷è­âûõ äâè­æå­ íèé, íà­äî âûÿ­âèòü èõ ïåð­âîï­ðè­÷è­íó, íà êî­ òî­ðóþ è äîëæ­íî áûòü íàï­ðàâ­ëå­íî ëå­÷å­íèå. òîê­ñè­÷åñ­êèå ïî­ðà­æå­íèÿ ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà (íàï­ðè­ìåð, àë­êî­ãî­ëåì èëè ñîå­äè­íå­íèÿ­ ìè ìå­äè); íàñ­ëåäñò­âåí­íûå èëè âðîæ­äåí­ íûå áî­ëåç­íè; ïðèåì íå­êî­òî­ðûõ ëå­êàðñòâ; òðàâ­ìû ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà, â òîì ÷èñ­ëå ðî­ äî­âûå; óïîò­ðåá­ëå­íèå íå­êî­òî­ðûõ íàð­êî­ òè­êîâ; îïó­õî­ëè ãî­ëîâ­íî­ãî ìîç­ãà; ðàññò­ ðîéñò­âà ìîç­ãî­âî­ãî êðî­âîîá­ðà­ùå­íèÿ (àòå­ ðîñê­ëå­ðîç, èí­ñóëüò è åãî ïîñ­ëåäñò­âèÿ). ×òî­áû èç­áà­âèòü­ñÿ îò íà­âÿç­÷è­âûõ äâè­ æå­íèé, íà­äî âûÿ­âèòü èõ ïåð­âîï­ðè­÷è­íó, íà êî­òî­ðóþ è äîëæ­íî áûòü íàï­ðàâ­ëå­íî ëå­÷å­íèå. ×àñòî íå îáîé­òèñü áåç äëè­òåëü­ íî­ãî ïðèå­ìà ïðå­ïà­ðà­òîâ, âëèÿþ­ùèõ íà àê­òèâ­íîñòü äâè­ãà­òåëü­íûõ ñèñòåì ìîç­ãà.  ñëîæ­íûõ ñëó­÷àÿõ ïðè­áå­ãàþò ê íåé­ðî­õè­ ðóð­ãè­÷åñ­êèì ìå­òî­äàì ëå­÷å­íèÿ.

6

93


´ÅßÏ³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝÝ»ñ

²ñ­ï»­ÙÇ­ëdz µÝ³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­Ý ¶Ç­ïáõíÛáõÝÝ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ½³ñ­·³­ ÝáõÙ ¿` Ýáñ Ù»­Ãá¹­Ý»ñ áõ Ó­¢»ñ Ý»ñ­Ùáõ­Í»­ Éáí ³ß­Ë³­ÑÇ Ñݳ­·áõÛÝ ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ` µÅßÏáõÃ­Û³Ý á­Éáñï, ÙÇÝã­¹»é Ï³Ý Ù³ñ­¹ÇÏ, áõ٠ѳ­Ù³ñ µÝ³­Ï³ÝÝ áõ ÷áñÓ­ í³­ÍÁ ݳ­ËÁÝï­ñ»­ÉÇ »Ý ݳ¢ µÅßÏí»­ÉÇë: Ø»Ýù ½ñáõ­óáõÙ »Ýù §²ñ­ï»­ÙÇ­ëdz¦ êäÀ-Ç ÑÇ٭ݳ­¹Çñ ä³­Éǭݳ ²µ­ñ³­Ñ³Ù­Û³­ÝÇ Ñ»ï: îÇ­ÏÇÝ ²µ­ñ³­Ñ³Ù­Û³Ý, Áëï µÇ½­ Ý»­ëÇ ×Ûáõ­ÕÇ Òºñ ÁÝï­ñáõÃ­Û³Ý Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ ѳ­í³­ïáõÙ »ù µáõ­ë³­µáõ­ ÅáõÃ­Û³Ý áõ­ÅÇÝ: ´áõ­ë³­µáõ­ÅáõíÛáõ­ÝÝ ³­Ù»­Ý³­ÑÇÝ ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿: ¶Ç­ïáõí۳­ÝÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ Ùáï 500 ѳ­½³ñ µáõÛ­ë»­ñÇ ï»­ ë³Ï­, á­ñáÝ­óÇó Ùáï 12 ѳ­½³­ñÁ ¹»­Õ³­µáõÛ­ ë»ñ »Ý: àô­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ñ³ë­ ï³­ï»É »Ý, áñ ÐÇÝ ²ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»ñÝ û·­ï³­·áñ­Í»É »Ý µáõÛ­ë»­ñÇ Ùáï 21 ѳ­½³ñ ï»­ë³Ï. Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ µáõÛ­ë»­ñÁ áã ÙdzÛÝ ëÝí»­Éáõ ÙÇ­çáó ¿ÇÝ, ³ÛÉ û·­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ³­½³ï­í»­É ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇó: ²Ûë ³­Ù»ÝÝ Ç­Ù³Ý³­Éáí` Ó»é­Ý³­ ÙáõË »­Õ³ù §²ñ­ï»­ÙÇ­ëdz¦ Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ÑÇ٭ݳ¹ñ­Ù³­ÝÁ: - Àݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë µÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­í³­ ë³­ñ³Ï­ßÇé ѳ­Ù³­Ï³ñ· ¿, Ù³ñ­¹Á, áñ­å»ë ¹ñ³ ÙÇ û­Õ³Ï, »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ ¿ µÝáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇÝ: 곭ϳÛÝ Ñ»Ýó Ù³ñ­¹áõ ÏáÕ­ ÙÇó ë»­÷³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ѳ­í³­ë³­ ñ³Ïß­éáõí۳­ÝÁ ÙÇ­ç³Ù­ï»­Éáõ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ¿É ³­é³­ç³­ÝáõÙ »Ý ï³ñ­µ»ñ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»ñ: ´á­Éá­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ, áñ ëÇݭû­ ïÇÏ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÝ ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇ ÏáÕ­ÙÇó ³­í»­ÉÇ ¹Åí³ñ »Ý Ûáõ­ñ³ó­íáõÙ ¢ áã ÙÇßï »Ý ï³­ÉÇë µ³­í³­ñ³ñ ³ñ¹­ÛáõÝù: ÆëÏ µáõ­ ë³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ǭѳñ­Ï», ×Çßï ã³­÷³­

94

6

µ³Å­ÝÇ ¹»å­ùáõÙ, û·­ï³­Ï³­ñáõÃ­Û³Ý ·áñ­ Íá­ÝÁ ѳë­ÝáõÙ ¿ ³­é³­í»­É³­·áõÛ­ÝÇ: ´Ýáõí Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ó³Ý­Ï³­ó³Í µáõÛë ëï»ÕÍ­í³Í ¿ ѳ­ÝáõÝ Ù»ñ µ³­ñû­ñáõí۳Ý, ÇëÏ Ù³ñ­¹áõ ËݹÇñÝ ¿ Áݭϳ­É»É ¹ñ³ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: лÝó µÝ³­Ï³Ý, ¿­Ïá­É᭷dz­å»ë Ù³­ùáõñ ¢ ³Ýí­Ý³ë µáõ­ÅáõÙ ³­é³­ç³ñ­Ï»­Éáõ Ýå³­ ï³­Ïáí ÑÇÙÝ­í»ó §²ñ­ï»­ÙÇ­ëdz¦ µÝ³­ µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÁ: ²ÛÝ »í­ñá­å³­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáÕ, ÉÇ­ó»Ý­½³­íáñ­í³Í Ï»Ýï­ñáÝ ¿: à±ñ ­ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ ¿ ϳ­ñ»­ÉÇ ³Û­ó»­É»É Ó»½: - Ø»½ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³Û­ó»­É»É ·ñ»­Ã» µá­Éáñ ÑÇ­í³Ý­¹áõ­ÃáÛõÝ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï` Ù³ñ­ëá­ Õ³­Ï³Ý` ·³ëï­ñÇï, ¹Çë­µ³Ï­ï»­ñÇá½, ÉáõÍ ÷áñ­Ï³­åáõíÛáõÝ, »­ñǭϳ٭ݻ­ñÇ` ÙÇ­½³­ù³­ ñ³­ÛÇÝ, ³ñ­Û³Ý` ÉÇÙ­ýá·­ñ³­Ýáõ­É»­Ù³­ïá½ ¢ ³ÛÉÝ, Ñá­¹³­ÛÇÝ ³ñï­ñÇ­ïÇ, åá­¹³·­ñ³­ÛÇ, ¿Ý­¹áÏ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ` ß³­ù³­ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­µ»­ïÇ, ٳ߭ϳ­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­Ý»­ñÇ` ÷ëá­ñdz­½Ç, ¹»­Ùá­¹»ù­ ëÇ, ³­É»ñ­·Ç³­ÛÇ, íÇ­ñ³­µáõ­Å³­Ï³Ý` É»­Õ³­ ù³­ñ³­ÛÇÝ, ÃáõÃù, ³­¹»­Ýá­Ù³, ÇÝ­ý»Ï­óÇáÝ` ×Ç×­í³Ï­ñáõíÛáõÝ, ϳ­Ý³­óÇ` óÇÏ­ÉÇ µ³­ó³­ ϳ­Ûáõí۳Ý, ÏÇë­ï³­ÛÇ, ÙÇá­Ù³­ÛÇ, ³Ýåï­ Õáõí۳Ý, ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÇÙ­åá­ï»Ý­ódz­ ÛÇ, ³Ýåï­ÕáõÃ­Û³Ý ¢ ³ÛÉ ¹»å­ù»­ñáõÙ: Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³Û­ó»­Éáõ Ù»½ Ùáï ëï³­ÝáõÙ ¿ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý Ùá­ï»­óáõÙ, Ñá­ ·³­ï³ñ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù, á­ñÁ Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ ¿ ï³­ÉÇë ³­í»­ÉÇ É³í å³ï­Ï»­ñ³­ óáõ٠ϳ½­Ù»É µáõÅ­Ù³Ý Áݭóó­ùÇÝ ¢ ³­Ù»­ ݳ­Ï³ñ¢á­ñÁ` Ñá­·»­µ³­Ýá­ñ»Ý ïñ³­Ù³¹ñ­ í»É µáõÅ­Ù³­ÝÁ: ¸ñ³Ý ¿ Ýå³ë­ïáõ٠ݳ¢ ³Û­ó»­Éá­õÇ ³Ýí­×³ñ ËáñÑñ­¹³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ: λÝï­ñá­ÝáõÙ ³ÛÉ Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­ Ý»ñ Ù³ïáõóíáõ±Ù »Ý:

- Ø»½ Ùáï ·áñ­ÍáõÙ ¿ Ù»ñë­Ù³Ý ë»Ý­ Û³Ï, áñ­ï»Õ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ µáõ­Å³­Ï³Ý, ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ áõ Ùϳ­Ý³­ÛÇÝ Ñ³Ý·ë­ï³ó­ ÝáÕ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ѳ­Ï³­ó»É­Ûáõ­ÉÇ­ï³­ÛÇÝ Ù»ñ­ëáõÙ` µáõ­ë³­Ï³Ý áõ íÇ­ï³­Ùǭݳó­í³Í Ûáõ­Õ»­ñáí: Æñ³Ï³Ý³óÝáõÙ »Ýù ѳݭù³­ ÛÇÝ ³­Õ»­ñáí, ï³­ñ³­ï»­ë³Ï µáõÛ­ë»­ñáí, ¢ »­Ã»­ñ³­ÛÇÝ Ûáõ­Õ»­ñáí Éá·³ÝùÝ»ñ: ¶áñ­ÍáõÙ ¿ ݳ¢ ýÇ­½Çá­Ã»­ñ³­ådz­ÛÇ µ³­ÅÇÝ` ѳ­ ·»­ó³Í ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­ Ý»­ñáí: §²ñ­ï»­ÙÇ­ëdz¦ µÝ³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­ñ»ÉÇ ¿ ѳ­×³­Ë»É ݳ¢ ½áõï ϳÝ˳ñ·»ÉÇã Ýå³ï³ÏÝ»ñáí, ù³­ÝÇ áñ Ù»½ Ùáï ïñ³­Ù³¹ñ­íáõÙ »Ý ¹Ç­Ù³¹­ñá­Õ³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáÕ, ѳݷë­ï³ó­ ÝáÕ µáõ­ë³­Ï³Ý Ãáõñ­Ù»ñ, íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»ñ ¢ ³ÛÉÝ: ÆÝã Ëáñ­Ñáõñ¹ Ïï³ù Ù»ñ ÁÝûñóáÕÝ»ñÇÝ: - Êáñ­Ñáõñ¹ Ïï³Ù »ñµ¢¿ ÇÝù­Ý³­µáõ­ Åáõí۳ٵ ã½µ³Õ­í»É, ù³­ÝÇ áñ ¹³ ϳ­ñáÕ ¿ ³Ý­¹³é­Ý³­ÉÇ íݳë ѳëó­Ý»É Ó»ñ ¢ Ó»ñ Ùï»­ñÇÙ­Ý»­ñÇ ³­éáÕ­çáõí۳­ÝÁ, ¹»­Õ³­µáõÛ­ ë»ñ û·­ï³­·áñ­Í»­ÉÇë ËáñÑñ­¹³Ï­ó»É ÷áñ­ Ó³­éáõ µÝ³­µáõÛ­ÅÇ Ñ»ï, ÇëÏ ³­í»­ÉÇ ×Çßï ¿` µáõÅ­í»É Ýñ³ ÑëÏá­ÕáõÃ­Û³Ý ï³Ï: ¸áõù ϳ­ñáÕ »ù ϳå­í»É Ù»½ Ñ»ï ¢ Ù»ñ Ù³ë­ Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ Ïå³­ï³ë­Ë³­Ý»Ý Ó»½ Ñáõ½áÕ Ñ³ñ­ó»­ñÇÝ: ä³Ñ­å³­Ý»ù Ó»ñ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ, áñ »ñ­ç³­ÝÇÏ ÉÇ­Ý»ù:

ø. ºñ¢³Ý, ä³ñáõÛñ ꢳÏÇ ÷. 1/4 (êñï³µ³Ý³Ï³Ý ÇÝëïÇïáõïÇ Ñ³ñ¢³ÝáõÃÛ³Ùµ) лé.ª (374 10 )20 80 26, 20 80 27



лï³ùñùÇñ ¿

§´Åßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇϦ-Ç É»­·»Ý­¹Á ÜÛáõÃÁ` ܳ­ñÇ­Ý» Æ­ñÇó­Û³ÝÇ

´

á­Éáñ ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇ ëÇ­ñ»­ÉÇ §µÅßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­ÏÁ¦ ßáõ­ ïáí Ïïá­ÝÇ Çñ 75-³Ù­Û³­ÏÁ, 볭ϳÛÝ á­ñ³­Ï³­Ï³Ý áõ ѳ­ Ù³­ÛÇÝ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñáí ³ÛÝ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ Ùñó³Ï­ó»É ÙÛáõë »ñ­ßÇÏ­Ý»­ñÇ Ñ»ï: ÆÝã­å»ë Ûáõ­ñ³Ý­ù³Ýã­Ûáõñ »ñ­Ï³­ñ³Ï­Û³ó áõ µ³ñÓ­ñá­ ñ³Ï ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù, §µÅßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇϦ-Á ¢ë, ëÏ­ë³Í Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÇó, áõ­ÝÇ Çñ å³ï­ÙáõíÛáõÝÝ áõ É»­·»Ý­¹Á: Üáñ ï»­ë³­ÏÇ ³Ûë »ñ­ßÇ­ÏÁ ëÏë»­óÇÝ ³ñ­ï³¹­ñ»É 1936Ã.-Ç ³å­ñÇ­ÉÇ 29-Çó ²­Ý³ë­ï³ë ØÇ­Ïá­Û³­ÝÇ ³Ý­í³Ý Ùáë­Ïáí­ Û³Ý Ùë³­í»­ñ³Ù­ß³Ï­Ù³Ý ÏáÙ­µÇ­Ý³­ïáõÙ: §´Åßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇϦ-Ý­ ³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ëï»ÕÍ­í»ó ÏáÝÏ­ñ»ï ³­é³­ù»­Éáõí۳ٵ ¢ Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ ¿ñ Ù»Ï Ý­å³­ï³Ï` ÉÇ­Ý»É ¹Ç»­ïÇÏ, ëåÇ­ï³­Ïáõ­ó³­ÛÇÝ ÙÇ ³ñ­ï³¹­ ñ³Ýù, áñÝ ³­éáÕç ϻݭ볭ϻñå ³­å³­Ñá­ í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ïå³­ñáõ­Ý³­Ï»ñ µá­Éáñ ³ÝÑ­ ñ³­Å»ßï íÇ­ï³­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ: êϽµÝ³­Ï³Ý ßñç³­ÝáõÙ ³Ûë »ñ­ßÇ­ÏÁ ëï»ÕÍ­í»ó ǵñ¢ ¹Ç»­ïÇÏ-µÅßϳ­Ï³Ý ëÝáõݹ ³ÛÝ ÑÇ­í³Ý¹­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, áí­ù»ñ »ñ­Ï³­ñ³ï¢ ëá­íÇ Ù»ç »Ý »­Õ»É ϳ٠ÇÝã­å»ë ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï ¿ÇÝ ³­ëáõÙ` §³ÛÝ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ, áõÙ ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ÝÁ ù³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý å³­ï»­ ñ³½­ÙÇ ¢ ó­·³­íá­ñ³­Ï³Ý µéÝáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ïáõ­Å»É ¿¦: Þñ糭ݳé­íáÕ É»­·»Ý¹­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ Ñ³­ Ù³­Ó³ÛÝ` §µÅßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇϦ å³ï­ñ³ë­ ï»­Éáõ Ññ³­Ù³ÝÝ ³Ý­Ó³Ùµ ïí»É ¿ Æá­ëÇí êï³­ÉÇ­ÝÁ: ì»ñ­çÇÝë ó³­Ý³­Ï³­ÝáõÙ ¿ñ Ó»éù µ»­ñ»É Ù³ë­ë³­Û³­Ï³Ý û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý ÙÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù, á­ñÁ Ïû·­Ý»ñ µ³Ý­íáñ ¹³­­ 볭ϳñ­·ÇÝ Édzñ­Å»ù ³ß­Ë³­ï»É: ´³­óÇ

96

6

³Û¹, »ñ­ßÇ­ÏÇ å³ï­ñ³ï­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ ³­Ù»­ ÝÇó ³Ý­ÙÇ­ç³­Ï³Ý Ù³ë­Ý³Ï­óáõíÛáõÝ ¿ áõ­Ý»­ ó»É ÊêÐØ­ ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Åá­Õáíñ­ ¹³­Ï³Ý Ïá­ÙÇ­ë³­ñdz­ïÁ, á­ñÇ Ñ»ï ¿É Ñ³­ Ù³­Ó³Û­Ý»ó­í»É ¿ »ñ­ßÇ­ÏÇ µ³­Õ³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ: лÝó ÅáÕ.ÏáÙ-Ç á­ñá߭ٳٵ ¿É ³Ûë »ñ­ßÇÏÝ Çµñ¢ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó Ýß³­Ý³Ï­í»ó í»­ñáÝß­Û³É ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ: §ºñ­ßÇÏ å³ï­ñ³ë­ï»ÉÝ ÇÝã­å»ë û·­ï³­ ϳñ ¿, ³ÛÝ­å»ë ¿É ß³­Ñ³­í»ï. ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÇó Ù³ï­ã»­ÉÇ ëÝݹ³Ù­Ã»ñù­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿, á­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ù³ñ­¹ÇÏ Ï³­ñáÕ »Ý ëï³­Ý³É Ï»Ý­ ¹³­Ý³­Ï³Ý ͳ­·áõÙ áõ­Ý»­óáÕ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ëåÇ­ï³­Ïáõó­Ý»ñ: ²ÛÝ Ñ³ï­Ï³­å»ë Ù»Í Ï³ñ¢á­ñáõíÛáõÝ ëï³­ó³í 1930-³­Ï³Ý ÃÃ. ëá­í³Í èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ¦,- ³Ûë ϳñ­ÍÇ­ùÇÝ »Ý éáõë Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ: §´Åßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­ÏÁ¦ å³ï­ñ³ëï­í»ó å»­ï³­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñáí, ¢ ¹ñ³ µ³­ Õ³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ µÅÇßÏ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ÁÝïñ­ í»ó ß³ï ٳݭñ³Ïñ­ÏÇï Ï»ñ­åáí: ºñ­ßÇ­ÏÇ 1 Ï·-Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ 250 ·ñ³Ù ï³­í³­ ñÇ ÁÝ­ïÇñ ÙÇë, 700 ·ñ³Ù Ëá­½Ç Ïǭ볭׳ñ­ åáï ÙÇë, Óáõ, ϳÃ, ³Õ, ѳ­Ù»­ÙáõÝù­Ý»ñ, ß³­ù³­ñ³­í³½ ϳ٠·ÉÛáõ­Ïá­½³, ÙßÏÁÝ­ÏáõÛ½ ϳ٠ÑÇÉ: ²­Ñ³ ¢ ³Ù­µáÕ­çÁ, ³Û­ëÇÝùÝ` §³ÛÝ, ÇÝã µÅÇßÏÝ ¿ Ëáñ­Ñáõñ¹ ïí»É¦: ²Ûë­ï»­ ÕÇó ¿É ѳÛïÝ­í»ó µá­Éá­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ëÇñ­í³Í »ñ­ßÇ­ÏÇ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ: §´Åßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­ ÏÁ¦ Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ û·­ï³­·áñ­Í»É ÝáõÛ­ÝÇëÏ ëï³­Ùáù­ëÇ á­ñá­ß³­ÏÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ¹Ûáõ­ñ³­Ù³ñë ëÝáõݹ: ²ÛÝ ãÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ åÕå»Õ ¢ ³ÛÉ ëáõñ ѳ­Ù»­ÙáõÝù­Ý»ñ: ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ áã áù ã¿ñ ¿É ϳ­ñáÕ Ùï³­Í»É, áñ §µÅßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­

ÏÁ¦ ϳ­ñáÕ ¿ ³Ýó­Ý»É ÝÙ³Ý »ñ­Ï³ñ ׳­Ý³­ å³ñÑ: ºñ­ßÇ­ÏÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ѳ­Ù³­Åá­Õáíñ­ ¹³­Ï³Ý ë»ñÝ ³å­ñ»ó 2-ñ¹ ­Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ å³­ï»­ñ³½­ÙÁ, µñ»ÅÝ¢Û³Ý ¹»­ýÇ­ óÇ­ïÁ ¢ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ÙÇáõÃ­Û³Ý ³Ý­Ïáõ­ÙÁ: 곭ϳÛÝ ãݳ­Û³Í ³Ûë ³­Ù»­ÝÇÝ` »ñ­ßÇ­ÏÁ å³Ñ­å³­Ý»ó Çñ ³ÝÏñÏ­Ý»­ÉÇ Ñ³­ÙÁ, ¢ å³­ ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ Ù»½­ÝÇó ß³­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÛÝ ½áõ­·³Ïó­íáõÙ ¿ ٳݭÏáõÃ­Û³Ý Ñ»ï: §´Åßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­ÏÁ¦ ¹³ñ­Ó³í ·³ëï­ñá­ Ýá­Ù³­ÛÇÝ Çë­Ï³­Ï³Ý ÑÇà µá­Éáñ ë»­ñáõݹ­Ý»­ ñÇ Ñ³­Ù³ñ. ³ÛÝ ÝáõÛÝ Ï»ñå ëÇñ­í»ó áõ ÁÝ­ ¹áõÝ­í»ó ÇÝã­å»ë Îñ»Ù­ÉáõÙ, ³ÛÝ­å»ë ¿É ëá­ ódz­É³­Ï³Ý µá­Éáñ ÙÛáõë ˳­í»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó: ²ÛÝ ¹³ñ­Ó³í µ³­ñ»­Ï»­óáõÃ­Û³Ý ËáñÑñ­¹³­ ÝÇß Ñ³­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ¹»­ýÇ­óÇ­ïÇ ï³­ñÇ­Ý»­ ñÇÝ, ¹ñ³ 볭ϳ·­Ýáí ¿ÇÝ ïÝï»­ë³­·»ï­ Ý»­ñÁ ëÇ­ñáõÙ á­ñá­ß»É ³ß­Ë³­ï³­í³ñ­ÓÇ ã³­ ÷Áª áñ­ù³Ý »ñ­ßÇÏ Ñݳ­ñ³­íáñ ÏÉÇ­ÝÇ ·Ý»É ³Ûë­ù³Ý ³ß­Ë³­ï³­í³ñ­Óáí... §´Åßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇϦ-Ç Ù³­ëÇÝ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ñá­ñÇÝ­í»­óÇÝ ½í³ñ­×³­ÉÇ å³ï­ÙáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ ³­Ý»Ï­¹áï­Ý»ñ ¹»é ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇÝ: ä³ï­ÙáõÙ »Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ, áñ »ñ­ßÇ­ÏÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ë»ñÝ ³ÛÝ­ù³Ý Ù»Í ¿ »­Õ»É, áñ ÙÇ Ù³ñ¹ ÷áñ­Ó»É ¿ ÝáõÛÝÇëÏ §µÅßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­ÏǦ 2 Ù»ï­ñá­Ý³ó ﳭ׳ñ ϳ­éáõ­ó»É` Îñ»Ù­ÉÇ ÏñÏÝû­ñǭݳ­Ïáí: Æñ ѳݭñ³­×³­Ý³ã ³å­ñ³Ý­ù³­ÝÇ­ßÇ å³ï­×³­éáí §µÅßϳ­Ï³Ý »ñ­ßÇ­ÏÁ¦ ݳ¢ ÷áñ­Ó»É »Ý ϻխͻÉ: 곭ϳÛÝ ³Ýó­Ý»­Éáí µá­ Éáñ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ` ³ÛÝ, Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ ñÇ Ñ³­í³ë­ïdzó­Ù³Ùµ, ³ÛÅÙ í»­ñ³Í­Ýáõݹ ¿ ³å­ñáõÙ ¢ ß³ï ùÇã ¿ ï³ñ­µ»ñ­íáõÙ ³ÛÝ »ñ­ßÇ­ÏÇó, áñÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ §µéݳ­ ϳ­ÉáõÃ­Û³Ý ½á­Ñ»­ñÁ¦:



ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ §¾­ñ»­µáõ­ÝǦ ¢ §Ü³Ç­ñǦ µÅßϳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñÇ ëñï³­µ³­Ý³­Ï³Ý ÏÉÇ­ÝÇ­ ϳ­Ý»­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ, µÅÇßÏ, ¹á­ó»Ýï ìÇÏ­ïáñ î»ñ¶ñÇ­·áñ­Û³­Ý

ij­Ù³­Ý³Ï ³é ų­Ù³­Ý³Ï Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ Ëáõ­×³­å³­ ѳñ ¿ ÉÇ­ÝáõÙ ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ÑÇ­ í³Ý­¹áõí۳Ý` ѳ­Ù³­×³­ñ³­ÏÇ ÝٳݭíáÕ Ñ³­×³­Ë³­¹»­åáõí Ûáõ­ÝÇó: ¸ñ³Ý­óÇó á­ñáß­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó å³ï­×³­é³Í ¹Åµ³Ë­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ³Ý­Ñ³ñ­Ù³­ ñáõíÛáõ­Ý»­ñÇ Í³­í³É­Ý»­ñáí Ç­ñáù ï³­ñ»­ñ³­ÛÇÝ »Ý, ÇÝã­å»ë û­ñÇ­ Ý³Ï ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝdzÝ: ²Ûë ÑÇ­ í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³ó­Ù³Ý, Ñݳ­ñ³­íáñ ϳݭ˳ñ­·»É­Ù³Ý áõ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï µáõÅ­Ù³Ý Ù³­ ëÇÝ ½ñáõ­ó»­óÇÝù §¾­ñ»­µáõ­ÝǦ ¢ §Ü³Ç­ñǦ µÅßϳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­ Ý»­ñÇ ëñï³­µ³­Ý³­Ï³Ý ÏÉÇ­Ýǭϳ­ Ý»­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ, µÅÇßÏ, ¹á­ó»Ýï ìÇÏ­ïáñ î»ñ-¶ñÇ­·áñ­Û³­ÝÇ Ñ»ï: ÜÛáõÃÁ` ÈÇ­³Ý³ ¶ñÇ­·áñ­Û³­ÝÇ

§äñ»ë­ï³Ýë¦. ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇ Ï³ÝË­Ù³Ý É³­í³­·áõÛÝ »­ñ³ß­ËÇùÁ - ä³­ñáÝ î»ñ-¶ñÇ­·áñ­Û³Ý, DZÝã­ ¿ ÑÇ­ å»ñ­ïá­ÝdzÝ: - ÐÇ­å»ñ­ïá­ÝdzÝ, áñ­å»ë ÇÝù­Ýáõ­ñáõÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ, ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿ ³­Ýá­Ã³­ ϳñ­·³­íá­ñáÕ Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñÇ ·áñ­Íáõ­ Ý»áõÃ­Û³Ý Ë³Ë­ïáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ»ï¢³Ý­ùáí, ÇÝ­ãÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ µ»­ñáõÙ ¿ ëñïÇ, »­ñÇ­ ϳ٭ݻ­ñÇ, Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ÷á­÷á­ Ëáõí۳Ý: ²Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ³Ë­ï³­ÝÇßÝ ³ñ­Û³Ý ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓ­ñ³­ óáõÙÝ ¿: - ÆÝã­å»±ë­¿ ëÏëíáõÙ ¢ ½³ñ­·³­ÝáõÙ ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ: - ²­é³Ýӭݳ­ÝáõÙ ¿ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý 3 ÷áõÉ: ²­é³­çÇÝ ÷áõ­ÉÇ Áݭóó­ùáõÙ ûñ­·³Ý­ Ý»­ñÁ ­ã»Ý íݳë­íáõÙ, ³ñ­Û³Ý ×Ýßáõ­ÙÁ ï³­ ï³Ý­íáõÙ ¿ 160/95-Çó ÙÇÝ㢠179/104 ÙÙ ëݹǭÏÇ ëÛáõÝ: 2-ñ¹ ÷áõ­ÉáõÙ ëñïáõÙ, »­ñÇ­ ϳ٭ݻ­ñáõÙ, ³ã­ùÇ Ñ³­ï³­ÏáõÙ Ýϳï­íáõÙ »Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ¢ ³Ûë ¹»å­ùáõÙ ³ñ­Û³Ý ×Ýßáõ­ÙÁ ï³­ï³Ý­íáõÙ ¿ 180/105Çó ÙÇÝ㢠200/114 ÙÙ ëÝ­¹Ç­ÏÇ ëÛáõÝ: 3-ñ¹ ÷áõ­ÉáõÙ ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í Ï»ñ­åáí íÝ³ë­ íáõÙ ¿ ëÇñ­ïÁ (ëñï³Ù­Ï³­ÝÇ ÇÝ­ý³ñÏï), ·ÉËáõ­Õ»­ÕÁ (³­Ýáíݻ­ñÇ ïñáÙ­µá½), »­ñÇ­ ϳ٭ݻ­ñÁ (Ý»ý­ñá³Ý­·ÇáëÏ­É»­ñá½), ³ñ­

98

6

Û³Ý ×Ýßáõ­ÙÁ µ³ñÓ­ñ³­ÝáõÙ ¿ 201/115-Çó ÙÇÝ㢠300/129 ÙÙ ëÝ­¹Ç­ÏÇ ëÛáõÝ: - ÐÇ­å»ñ­ïá­ÝÇ³Ý ÇÝ­ãDZ ѻÝù ¿: - ÐÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇ Ã³­Ï³ñ¹Ý ÁÝÏ­Ý»ÉÝ ³Ý­ã³÷ ¹Ûáõ­ñÇÝ ¿` Ùßï³­Ï³Ý ëÃñ»ë­Ý»­ñÁ, ³É­Ïá­Ñá­ÉÇ ã³­ñ³­ß³­Ñáõ­ÙÁ, Í˳­Ùá­ÉáõíÛáõ­ ÝÁ, Ýëï³Ï­Û³ó ÏÛ³ÝùÁ: ÐÇ­å»ñ­ïá­ÝÇÏ­Ý»­ ñÇ ×ÝßáÕ Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ïÕ³­Ù³ñ­ ¹ÇÏ »Ý: î³­ñÇ­ùÇ Ñ»ï ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz í³ë­ ï³­Ï»­Éáõ íï³Ý­·Á ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¢ Ï³­ ݳÝó Ùáï ѳ­í³­ë³ñ­íáõÙ ¿: àõ­ß³·­ñ³í ¿ ³ÛÝ, áñ ϳ­Ý³Ýó ßñç³­ÝáõÙ ëñïÇ Ýá­å³­ÛÇ ¹»å­ùáõÙ Ù³­Ñ³­óáõ ¹»å­ù»ñÝ ³Ý­Ñ³­Ù»­ Ù³ï ³­í»­ÉÇ Ñ³­×³Ë »Ý ÉÇ­ÝáõÙ, ù³Ý ïÕ³­ Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ²Ûë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý Ù»ç ϳñ¢áñ ¹»ñ áõ­ÝÇ Å³­é³Ý­·³­Ï³Ý ·áñ­Íá­ÝÁ` ѳï­Ï³­å»ë Ù³Û­ñ³­Ï³Ý ·Íáí, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝÇ­ÏÇ Ù³ñÙ­ÝÇ ½³Ý·­í³­ÍÁ: гÛï­ÝÇ ¿, áñ ³­í»­Éáñ¹ ù³­ßÇ ¹»å­ùáõÙ ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý íï³Ý·Ý ³­×áõÙ ¿ 5-6 ³Ý­·³Ù: γ­ñ»­ ÉÇ ¿ ³­ë»É` ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ÑÇ­å»ñ­ ïá­ÝÇ³Ý §³­Ù»­Ý³­Ý»Ý·Ý¦ ¿: سñ¹Ý ³Ûë ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ Ç­ñ»Ý ½·³É Ùdzݭ·³­ Ù³ÛÝ Ýáñ­Ù³É ¢ ãϳë­Ï³­Í»É, áñ ϳݷ­Ý³Í ¿ ׳­Ï³­ï³·­ñ³­Ï³Ý ë³ÑÙ³­Ý³·­ÍÇ ³éç¢: гï­Ï³Ý­ß³­Ï³Ý ¿, áñ ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇ

ëñ³­óáõ­ÙÁ` ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝÇÏ ÏñÇ­½Á, ³­é³­í»É ѳ­×³Ë å³­ï³­ÑáõÙ ¿ ·Ç­ß»­ñÁ ϳ٠³­é³­ íáï­Û³Ý ų­Ù»­ñÇÝ, »ñµ ³ñ­ï³­Ï³ñ· ÙÇ­ çáó­Ý»ñ Ó»é­Ý³ñ­Ï»­ÉÁ ã³­÷³­½³Ýó ¹Åí³ñ ¿: øÝ³Í Å³­Ù³­Ý³Ï ³­éáÕç Ù³ñ­¹áõ ½³ñ­Ï»­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ ×ÝßáõÙÝ Çç­ÝáõÙ ¿: ÐÇ­å»ñ­ïá­ÝÇ­ ÏÇ Ùáï ³­Ù»Ý ÇÝã ѳ­Ï³­é³ÏÝ ¿: - ÆÝã­å»±ë­ ¿ Áݭó­ÝáõÙ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ ÝÁ ¢ á­ñá±Ýù­»Ý µ³ñ­¹³­óáõÙ­Ý»­ñÁ: - ´³­óÇ ëñï³­ÛÇÝ ³Ý­µ³­í³­ñ³­ñáõíÛáõ­ ÝÇó ¢ áõ­Õ»­ÕáõÙ ³ñ­Û³Ý ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõ­ÙÇó, Ùßï³­å»ë µ³ñÓñ ½³ñ­Ï»­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ ×Ýßáõ­ÙÁ ëå³é­ÝáõÙ ¿ ³ã­ùÇ ó³Ý­ó³­Ã³­Õ³Ý­ÃÇ ³ñ­Ûáõ­Ý³­½»­ÕáõÙ­Ý»­ñáí, »­ñ³Ï­Ý»­ñÇ Í³Ýñ íݳë­í³Íù­Ý»­ñáí, »­ñÇ­ ϳ­Ù³­ÛÇÝ ³Ý­µ³­í³­ñ³­ñáõí۳ٵ: öáË­íáõÙ »Ý ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝÇÏ­Ý»­ñÇ ³ñ­Û³Ý ѳï­Ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ. ³ñ­Ûáõ­ÝÁ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ³­í»­ÉÇ Ù³­ Íáõ­óÇÏ, ˳Ëï­íáõÙ ¿ ׳ñ­å³­ÛÇÝ ÝÛáõ­Ã³­ ÷á­Ë³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, ³­Ýáíݻ­ñÇ ³­é³Ó­·³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: - ÐÇ­å»ñ­ïá­ÝÇÏ­Ý»­ñÁ ½·áõ±Ù­ »Ý ÏñÇ­½Ç ëÏǽ­µÁ: - àñ­å»ë ϳ­ÝáÝ` Ùá­ï³­Éáõï Ýá­å³­ÛÇÝ Ý³­Ëáñ­¹áõÙ ¿ ·É˳å­ïáõÛï, ·É˳­ó³í, Ãáõ­ÉáõíÛáõÝ í»ñ­çáõÛíݻ­ñáõÙ, ùÃÇó ³ñ­Ûáõ­ ݳ­Ñá­ëáõíÛáõÝ, ×ÝßáÕ ó³­í»ñ ëñïÇ ßñç³­


ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

ÝáõÙ: ²é­Ñ³­ë³­ñ³Ï ·³ñ­Ý³ÝÝ áõ ³ß­Ý³­ÝÁ å»ïù ¿ Ñ»ï¢»É ³ñ­Û³Ý ×ÝßÙ³­ÝÁ. ç»ñ­ Ù³ë­ïǭ׳­ÝÇ ï³­ï³­ÝáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ³Ý­¹»å ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝÇÏ­Ý»ñÝ ³­é³Ýӭݳ­ÏÇ ½·³­ÛáõÝ »Ý: - ƱÝã ϳë»ù ÇÝùݳµáõÅÙ³Ý Ù³ëÇÝ: - ºë Ëáõñ­Ñáõñ¹ ã»Ù ï³­ÉÇë ½µ³Õ­í»É ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇ ÇÝù­Ý³­µáõŭٳٵ, ³ÝÑ­ ñ³­Å»ßï ¿ ¹Ç­Ù»É Ù³ë­Ý³­·»­ïÇ û·­Ýáõí Û³­ÝÁ: ÐÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÇó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ϳñ¢áñ ݳ­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇó ¿ Ù³ñÙ­ÝÇ ù³­ßÇÝ Ñ»ï¢»­ÉÁ: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ÑÇÝ· ³­í»É ÏÇ­Éá·­ñ³­ÙÇ Ïá­ñáõëïÝ Ç­ç»ó­ÝáõÙ ¿ ×Ýßáõ­ÙÁ Ùdzݭ·³­ÙÇó ÙÇ ù³­ÝÇ ÝÇ­ßáí: Ê»­ ɳ­ÙÇï ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ͳݭñ³­µ»é­ÝáõÙ­Ý»ñÝ áõ ó³Íñ ϳ­Éá­ñdz­Ï³­Ýáõí۳ٵ ëÝݹ³­ ϳñ­·Á ɳ­í³­·áõÛÝ ï³ñ­µ»­ñ³ÏÝ »Ý: ÐÇ­ å»ñ­ïá­ÝÇ­ÏÇ Ñ³­Ù³ñ ³­ÕÁ ÃÇí Ù»Ï Ãßݳ­ ÙÇÝ ¿: ¸ñ³ µ³­Õ³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ÙïÝáÕ Ý³ï­ñÇáõ­ÙÁ å³­ÑáõÙ ¿ Ñ»­ÕáõÏÝ ûñ­·³­Ýǽ­ ÙáõÙ ¢ µ³ñÓ­ñ³ó­ÝáõÙ ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz­ÛÇí ï³­é³­åáÕ Ù³ñ­¹áõ` ³­é³Ýó ³Û¹ ¿É µ³ñÓñ ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ ×Ýßáõ­ÙÁ: øÇã ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ Ï»­ñ³Ï­ñÇ ³Õ »Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ µáõ­ë³­ Ï³Ý Í³·­Ù³Ý Ùûñù­Ý»­ñÁ, µ³Ý­ç³­ñ»­Õ»­ ÝÁ, ÙÇñ­·Á, Ó³­í³­ñ»­Õ»­ÝÁ, ÙÇ­ëÁ, Óáõ­ÏÁ, ϳíݳ­ßá­éÁ, ϳ­ÃÁ: ÆëÏ ³­åáõËï­Ý»­ñÁ,

Í˳­ËáïÝ áõ ³É­Ïá­Ñá­ÉÁ, ëáõñ×Ý áõ Ãáõݹ û­ÛÁ ÑÇ­å»ñ­ïá­ÝÇÏ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇÝ Ëñ³­ Ëáõ­ë»­ÉÇ ã»Ý: ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ùÇã ÝÛ³ñ­ ¹³Û­Ý³­Ý³É: ²é­Ñ³­ë³­ñ³Ï ¹»å­ñ»­ëdz­ÛÇáí ï³­é³­åáÕ Ù³ñ­¹áõ ëñï³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí Ûáõ­ÝÇó Ù³­Ñ³­Ý³­Éáõ ѳ­í³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ³­í»­ÉÇ Ù»Í ¿, ù³Ý Ýñ³Ýó, áí­ù»ñ ϳ­ñá­Õ³­ ÝáõÙ »Ý å³Ñ­å³­Ý»É ѳݷë­ïáõíÛáõÝÝ áõ ɳ­í³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ: ´áõÅÙ³Ý Ç±Ýã ÙÇçáóÝ»ñ ¿ ³é³ç³ñÏáõ٠ųٳݳϳÏÇó ­µÅßϳ­·Ç­ ïáõÃÛáõÝÁ: - ²Ûë ѳñ­óáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ û·­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­Ý»É ýñ³Ý­ëdz­Ï³Ý ͳ·­Ù³Ý §äñ»ë­ ï³Ýë¦ ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÁ, áñÝ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³­é³­ç³­¹»Ù µÅÇßÏ­Ý»­ñÇ Ý³­ ˳­å³ï­íáõí۳ÝÝ ¿ ³ñ­Å³­Ý³­ó»É: §äñ»ë­ ï³Ýëݦ ³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ ýñ³Ý­ëdz­Ï³Ý §È» ȳµáÕ³ïáõ³Õ ê»ÕíÇ»¦ ѳÝñ³Ñ³Ûï ¹»Õá·áñÍ³Ï³Ý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãÝ ³ñ¹»Ý ÇëÏ áñ³ÏÇ »ñ³ßËÇù ¿: ¸»­Õ³­ÙÇ­ çá­óÁ ã³­÷³­½³Ýó ѳÛï­ÝÇ ¿ »í­ñá­å³­Ï³Ý µÅÇßÏ­Ý»ñÇ ßñç³­ÝáõÙ, ¢ ÙÇ³Ï ýÇùë­í³Í ÏáÙ­µÇ­Ý³­óÇ³Ý ¿, áñÝ áõ­ÝÇ å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý »ñ­Ïáõ óáõ­óáõÙ` ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ÑÇ­å»ñ­ ïá­Ýdz ¢ ëñïÇ Ç­ß»­ÙÇÏ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ: §äñ»ë­ï³Ý­ëݦ ûÅï­í³Í ¿ ѽáñ ѳ­Ï³­

ÑÇ­å»ñ­ï»Ý½Çí ³½­¹»­óáõí۳ٵ, áõ­ÝÇ Ý³¢ ѽáñ ѳ­Ï³Ç­ß»­ÙÇÏ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ: Àëï µ³½­Ù³­ÃÇí Ñ»­ï³­½á­ïáÕ­Ý»­ñǪ §äñ»ë­ ï³Ý­ëݦ ³­å³­óáõ­ó»É ¿ Ï۳ݭùÁ ÷ñÏáÕ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ, ³Û­ëÇÝùݪ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï Ï»ñ­åáí ϳݭ˳ñ­·»­É»É ¿ Ù³­Ñ³­óáõ ÇÝ­ ëáõÉï­Ý»­ñÇ ¢ ÇÝ­ý³ñÏï­Ý»­ñÇ Ñݳ­ñ³­íáñ ¹»å­ù»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ³­å³­óáõ­ó»É ¿ ³ÛÉ ëñï³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ å³­ï³­Ñ³ñ­Ý»­ñÇ Ï³Ý­ ˳ñ­·»­Éáõ­ÙÁ: ÐÇÙÝ­í»­Éáí ÝÙ³­Ý³ïÇå Éáõñç ³­å³­óáõ­óá­Õ³­Ï³Ý ïí­Û³É­Ý»­ñÇ íñ³` ³Û­ëûñ Ùdzݭ߳­Ý³Ï ϳ­ñáÕ »Ýù ³­ë»É, áñ §äñ»ë­ï³Ýë¦ ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÁ ³ñ­ ¹Ç µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ó»éù­µ»­ñáõÙ­Ý»­ñÇó ¿: ²ÛÝ ³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ ¿ ãáñë ï³ñ­µ»ñ ¹á­½³­Ý»­ ñáí, ѻ߭ï³ó­ÝáõÙ ¿ µÅßÏÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÁ, ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ïáñ»Ý ³½­¹áõÙ ¿ ½³ñ­Ï»­ñ³­ ϳ­ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý íñ³: - àõ±Ù ¿ óáõóí³Í ³Ûë ¹»ÕÁ ¢ ÇÝãåÇëDZ ÏáÝÏñ»ï ³½¹»óáõÃÛáõÝ áõÝÇ ³ÛÝ ûñ·³ÝǽÙÇ íñ³: - §äñ»ë­ï³Ý­ëÁ¦ óáõó­í³Í ¿ µá­Éáñ ï³­ñÇ­ù³­ÛÇÝ ¢ ë»­é³­ÛÇÝ ËÙµ»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñª ³Ý­Ï³Ë ½³ñ­Ï»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñ­¹áõíÛáõ­ÝÇó ¢ áõ­Õ»Ï­óáÕ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇó: §äñ»ë­ï³Ý­ëÁ¦, á­ñÁ »ñ­Ïáõ ѳÛï­ÝÇ ¹»­Õ³Ý­Ûáõ­Ã»­ñÇ Ñ³­Ù³Ï­óáõíÛáõÝ ¿ (Prestarium, Amlodipin), å³ßï­å³­ÝáõÙ ¿ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»­ñÇ ëñï³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç, »­ñǭϳ­Ù³­ÛÇÝ ¢ áõ­Õ»­ÕÇ ³­Ýáíݻ­ñÁ: §äñ»ë­ï³Ý­ëÁ¦ ݳ¢ ѳñ­Ù³ñ ¿ û·­ï³­ ·áñÍ­Ù³Ý ³­éáõ­Ùáí, ù³­ÝÇ áñ Ýß³­Ý³Ï­íáõÙ ¿ û­ñÁ Ù»Ï ³Ý­·³Ù: òáõóí³Í ¿ ÑÇ­å»ñ­ïá­ ÝÇÏ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»ñÇݪ ³Ý­Ï³Ë µ³ñ­¹áõíÛáõ­ ÝÇó` ß³­ù³­ñ³­ÛÇÝ ¹Ç³­µ»ï, ÙÇá­Ï³ñ­¹Ç ÇÝ­ ý³ñÏï, ÇÝ­ëáõÉï ¢ ³ÛÉÝ: ²­Ù»­Ý³­Ï³ñ¢áñ ËáõÙ­µÁ ëñïÇ Ç­ß»­ÙÇÏ ÑÇ­í³Ý¹­Ý»ñÝ »Ý` ³Ý­Ï³Ë ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Í³Ý­ñáõÃ­Û³Ý ³ë­ïǭ׳­ÝÇó: - à­ñá±Ýù­ »Ý §äñ»ë­ï³Ý­ëǦ ѳ­Ï³­óáõ­ óáõÙ­Ý»­ñÁ: - §äñ»ë­ï³Ýëݦ ³ÛÝ µ³­ó³­éÇÏ ¹»­Õ³­ ѳ­µ»­ñÇó ¿, áñÝ û·­ï³­·áñ­Í»­ÉÇë ãÇ íݳ­ ëáõÙ áã ÙÇ ûñ­·³Ý: ²Ûë ¹»­ÕÁ ϳñ­·³­íá­ñáõÙ ¿ áõ­Õ»­ÕÇ, ÇÝã­å»ë ¢ ¿Ý­¹áÏ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·Ç ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÁ: ÎáÕ٭ݳ­ÏÇ »ñ¢áõÛíݻ­ñÁ ­¹»­Õ³­ÙÇ­çá­ óáõÙ ã³­÷³­½³Ýó ÃáõÛÉ »Ý ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­ í³Í, ë³Ï³ÛÝ »­Ã» Ýϳï­íáõÙ ¿ áñ¢¿ ³Ý­ó³Ý­Ï³­ÉÇ Ï³Ù ïÑ³× ½·³­óá­Õáõí ÛáõÝ, Ëáñ­Ñáõñ¹ »Ù ï³­ÉÇë ¹Ç­Ù»É µáõ­ÅáÕ µÅßÏÇÝ:

6

99


²Ý»ñ¢³Ï³Û»ÉÇÝ` Çñ³Ï³Ý ²ëï­í³Í ÃáõÛÉ ³­Ýáíݻ­ñÁ ÉóÝáõÙ ¿ Æñ ѽá­ñáõí۳ٵ, áñ ³ß­Ë³ñÑÝ Ç­Ù³­Ý³ Æñ Ù»­ÍáõíÛáõ­ÝÁ áõ ÷³éù ï³ îÇ­ñá­çÁ ѳ­ íÇï­Û³Ý... ÜÛáõÃÁª Æ­Ý»ë­ë³ г­ñáõíÛáõÝ­Û³ÝÇ

³ÛÝ Ï³­ñáÕ ¿ñ ÙÇ­ÝÇÝ­·Ç­ïÇ Ñ»ï¢³Ýù ÉÇ­ Ý»É: ØÇ ù³­ÝÇ ûñ ß³­ñáõ­Ý³Ï µ³ñÓñ ç»ñ­ ÙáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³­Éáõó Ñ»­ïá ³Õç­Ï³ Ù³Û­ñÁ Ýϳ­ïáõÙ ¿, áñ ¹áõëï­ñÁ ãÇ ³ñ­Ó³­·³Ý­ ùáõ٠׳­ßÇ Å³­ÙÝ ³½­¹³­ñ³­ñáÕ ½³Ý­·ÇÝ Ï³Ù »ñµ Ó»é­ùáí ó­÷³­Ñ³­ñáõÙ ¿ñ Ýñ³ ¹»Ù­ùÇ ³éç¢: Æ í»ñ­çá ³Ûë ѳ­Ý»­Éáõ­Ï³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ¹»é¢ë 2 ï³­ñÇÝ ãµá­Éá­ ñ³Í ³Õç­Ï³ Ï۳ݭùÇ Ñ³­Ù³ñ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ׳­Ï³­ï³·­ñ³­Ï³Ý: л­É»­ÝÁ Ïáõ­ñ³­ÝáõÙ ¿ ¢ Ïáñó­ÝáõÙ Éëá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ: ²ÛÉ¢ë­ »ñ­µ»ù ݳ ãÇ ï»ë­ÝáõÙ ¢ ãÇ ÉëáõÙ... Î۳ݭùÁ íÇßï ¿, ѳխó­Ñ³­ñÇñ, Î۳ݭùÁ áÕ­µ»ñ­·áõíÛáõÝ ¿, ëñï³åݹ­íÇñ

ÐºÈºÜ øºÈºð

ºë ã»Ù ϳ­ñáÕ ³­Ý»É ³­Ù»Ý ÇÝã, µ³Ûó ϳ­ñáÕ »Ù ³­Ý»É ÇÝã-áñ µ³Ý...

Ø

³Ý­Ï³­í³ñÅ, ·ñáÕ, ù³­Õ³­ ù³­Ï³Ý ¢ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã л­É»Ý ²­¹³Ùë ø»­É»­ ñÁ ѳխó­Ñ³­ñ»ó ÏáõÛñ ¢ ËáõÉ ÉÇ­Ý»­Éáõ ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ¹³é­Ý³ñ 20ñ¹ ­¹³­ñÇ ³­é³­ç³­ï³ñ Ñáõ­Ù³­ÝÇëï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ: л­É»Ý ø»­É»­ñÝ ²ñ­Ãáõñ Ð. ø»­É»­ñÇ ¢ ø»Ã­ñÇÝ ². ø»­É»­ñÇ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùáõÙ ÍÝí³Í 2 ³Õ­çÇÏ­Ý»­ñÇó ³­é³­çÇÝÝ ¿ñ: Üñ³ ѳۭñÁ Ñå³ñ­ïáõí۳ٵ ͳ­é³­ÛáõÙ ¿ñ Ødzó­Û³É ´³­Ý³­Ïáõ٠ѳۭñ»­Ý³­Ï³Ý å³­ï»­ñ³½­ÙÇ Å³­Ù³­Ý³Ï: ÀÝ­ï³­ÝÇùÝ ³­é³Ýӭݳ­å»ë ѳ­ñáõëï ã¿ñ ¢ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý »­Ï³­Ùáõ­ïÁ

100

6

ëï³­ÝáõÙ ¿ñ ë»­÷³­Ï³Ý µ³Ù­µ³­ÏÇ åɳݭ ï³­ódz­Ý»­ñÇó: л­ï³­·³­ÛáõÙ ²ñ­Ãáõ­ñÁ ¹³é­ÝáõÙ ¿ §ÐÛáõ­ëÇ­ë³­ÛÇÝ ²­É³­µ³­Ù³Ý¦ ï»­ Õ³­Ï³Ý ß³­µ³­Ã³­Ã»ñ­ÃÇ ËÙµ³­·Ç­ñÁ: л­É»Ý ø»­É»­ñÁ 19 ³Ù­ë³­Ï³­ÝáõÙ »ñ­ç³­ ÝÇÏ ¢ ³­éáÕç Ù³­ÝáõÏ ¿ñ: ܳ µá­Éáñ Ù³­ ÝáõÏ­Ý»­ñÇ å»ë ³ñ­¹»Ý ÙÇ ù³­ÝÇ µ³é ¿ñ ³ñ­ï³­µ»­ñáõÙ, ï»ë­ÝáõÙ ¿ñ ¢ ÉëáõÙ: 1882í-ÇÝ Ð»­É»­ÝÁ ѳݭϳñ­Í³­ÏÇ ³­é»­ ñ»ë­íáõÙ ¿ ÙÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳Ý, á­ñÁ µÅÇßÏÝ ³Ý­í³­ÝáõÙ ¿ §áõ­Õ»­Õ³­ÛÇÝ ç»ñ­ÙáõíÛáõݦ: ÐÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³Ý µÝáõÛ­ÃÁ ÙÇÝã ûñë ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ÙÝ³É ³­é»ÕÍ­í³Í, ãݳ­Û³Í á­ñáß Ñ»­ï³­½á­ïáÕ­Ý»ñ ϳñ­ÍáõÙ »Ý, áñ

سÛñ »­ñ»­½³ л­É»ÝÝ Ç­ñ»Ý Ïá­ñ³Í ¿ñ ½·áõÙ: ܳ ϳé­ãáõÙ ¿ñ Ùáñ ½·»ë­ïÇ ùÕ³Ýó­ùÇó ¢ ³Û¹­å»ë ï»­Õ³­ß³ñÅ­íáõÙ: ܳ ßá­ß³­÷áõÙ ¿ñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ó»é­ù»­ñÁ ¢ ÷áñ­ÓáõÙ Ñ³ë­ Ï³­Ý³É` ÇÝã »Ý Ýñ³Ýù ³­ÝáõÙ ¢ ½·³É, û ÇÝã ¿ ϳ­ï³ñ­íáõÙ Çñ ßáõñ­çÁ: л­É»­ÝÇ ÙÇ³Ï ÁÝ­Ï»ñÝ ³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ø³ñ­Ã³ ì³­ßÇÝ·­ïáÝÝ ¿ñ` ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ëá­Ñ³­ñ³­ñÇ ¹áõëï­ñÁ: ²Õ­çÇÏ­Ý»­ñÁ »ñ­Ïáõ­ëáí ëï»Õ­Í»É ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó ë»­÷³­Ï³Ý ѳ­Õáñ­¹³Ïó­Ù³Ý É»­ ½áõÝ, ¢ ÙÇÝã ÏÉñ³­Ý³ñ л­É»­ÝÇ 7 ï³­ñÇÝ, Ýñ³Ýù ³ñ­¹»Ý Ñá­ñÇ­Ý»É ¿ÇÝ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 60 Ýß³Ý, á­ñáÝ­óáí ß÷íáõÙ ¿ÇÝ Ç­ñ³ñ Ñ»ï: ´³Ûó ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõÝÝ ³­Ýá­Õáù ¿ñ. ³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ð»­É»­ÝÁ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ß³ï í³Û­ ñÇ, ³·­ñ»­ëÇí, ³Ý­Ï³­é³­í³­ñ»­ÉÇ ¢ ³Ýѭݳ­ ½³Ý¹: ܳ ѳ­×³Ë áï­ù»­ñáí ѳñ­í³­ÍáõÙ ¿ñ ·»ï­ÝÇÝ ¢ ×ãáõÙ, »ñµ ½³Û­ñ³­ó³Í ¿ñ ϳ٠³Ý­Ï³­é³­í³­ñ»­ÉÇá­ñ»Ý ùñùçáõÙ, »ñµ áõ­ñ³Ë ¿ñ: л­É»­ÝÁ ÝáõÛ­ÝÇëÏ íݳ­ëáõÙ ¿ñ سñ­Ã³­ÛÇÝ ¢ ï³Ýï­ñáõÙ­Ý»ñ (ϳ­ï³­ ÕáõÃ­Û³Ý Ýá­å³­Ý»ñ) ¹ñë­¢á­ñáõÙ ÍÝáÕ­Ý»­ñÇ Ùáï: Þ³ï µ³­ñ»­Ï³Ù­Ý»ñ ·ïÝáõÙ ¿ÇÝ, áñ л­É»­ÝÁ å»ïù ¿ ѳ­ïáõÏ Ñ³ë­ï³­ïáõí ÛáõÝ ï»­Õ³­÷áË­íÇ ¢ ³å­ñÇ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇó ³­é³Ý­ÓÇÝ: Î۳ݭùÁ å³Û­ù³ñ ¿, ÁÝ­¹áõ­ÝÇñ, Î۳ݭùÁ Ù³ñ­ï³Ñ­ñ³­í»ñ ¿, ¹Ç­Ù³·­ñ³­íÇñ: سÛñ »­ñ»­½³


²Ý»ñ¢³Ï³Û»ÉÇÝ` Çñ³Ï³Ý

ä³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»ñ ¢ á·¢á­ñáÕ Ñ³Ý­·³­ Ù³Ýù­Ý»ñ ÷Ýïñ»­ÉÇë л­É»­ÝÇ Ù³Û­ñÁ 1886Ã. ͳ­Ýá­Ã³­ÝáõÙ ¿ â³ñɽ ¸Ç­Ï»Ý­ëÇ §²­Ù»­ñÇÏ­ Û³Ý ·ñ³­éáõÙ­Ý»ñ¦ Ñá¹­í³­ÍÇÝ: ²Ûë­ï»Õ ݳ ϳñ­¹áõÙ ¿ Ù»Ï ³ÛÉ ÏáõÛñ ¢ ËáõÉ ³Õç­Ï³` ȳáõ­ñ³ ´ñǹç­Ù³­ÝÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï áõ­ ëáõó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ: л­É»­ÝÇ Ù³Û­ñÁ Ù»Í á·¢á­ ñáõí۳ٵ Ýñ³Ý ѳۭñÇ­ÏÇ Ñ»ï Ùdz­ëÇÝ áõ­ Õ³ñ­ÏáõÙ ¿ ´³É­ïÇ­Ùáñ` µÅÇßÏ æ.­æáõ­ÉÇ³Ý âÇ­ëáÉ­ÙÇÝ ï»ë­Ý»­Éáõ: л­ï³­½á­ï»­Éáí л­É»­ÝÇÝ` µÅÇß­ÏÁ Ëáñ­ Ñáõñ¹ ¿ ï³­ÉÇë ³Ý­å³Û­Ù³Ý ѳݭ¹Ç­å»É Ñ»­é³­Ëá­ëÇ ·Ûáõ­ï³­ñ³ñ ²­É»ù­ë³Ý¹ñ ¶ñ³­ ѳ٠´»­ÉÇÝ, áí ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ³ß­Ë³­ïáõÙ ¿ñ Éëá­ÕáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ»ï: ´»­ÉÇ ³­é³­ç³ñ­Ïáí л­É»­ ÝÁ ѳݭ¹Ç­åáõÙ ¿ ²Ý­Ý³ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ Ñ»ï, ¢ ³Û¹ ѳݭ¹Ç­åáõ­ÙÁ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ׳­Ï³­ï³·­ ñ³­Ï³Ý: ²Ûë­å»ë ëÏëíáõÙ »Ý 49 ï³­ñÇ ï­¢á­Õáõí۳ٵ ÷á˭ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ áõ­ëáõó­ãÇ ¢ ³­ß³­Ï»ñ­ïÇ ÙÇç¢: Î۳ݭùÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿, û·­ï³­·áñ­ÍÇñ, Î۳ݭùÁ Ëáë­ïáõÙ ¿, ѳñ­·Çñ, Î۳ݭùÁ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿, Ç­Ù³­óÇñ... سÛñ »­ñ»­½³ 1887Ã. Ù³ñ­ïÇÝ ²Ý­Ý³ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÁ ٻϭÝáõÙ ¿ ²­É³­µ³­Ù³` л­É»Ý ø»­É»­ñÇ µÝ³­ ϳ­ñ³­ÝÁ, ¢ ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ëÏëáõÙ ³ß­Ë³­ ï³Ý­ùÁ: ܳ ëÏëáõÙ ¿ ëá­íá­ñ»ó­Ý»É л­É»­ ÝÇÝ §Ó»é­ùÇ ³ñ­ï³­ë³­ÝáõíÛáõݦ` ëÏë»­Éáí §Ë³­Õ³­ÉÇù¦ µ³­éÇó: ²Ûë­Ï»ñå ݳ ÷áñ­ ÓáõÙ ¿ñ ëá­íá­ñ»ó­Ý»É л­É»­ÝÇÝ Áݭϳ­É»É ³ÛÝ Ýí»­ñÁ, áñ ÇÝùÝ ¿ñ Ýñ³Ý ÝíÇ­ñ»É: êϽµáõ٠л­É»­ÝÁ ß³ï Ñ»­ï³ùñùñ­í³Í ¿ñ, µ³Ûó ÙÇ¢ÝáõÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ý­Ï³Ý­Ë³­ï»­ë»­ÉÇ ¿ñ ¢ ³Ýѭݳ­½³Ý¹: ܳ Ù»ñ­ÅáõÙ ¿ñ ó³Ý­Ï³­ ó³Í ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõíÛáõÝ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ Ñ»ï: ºñµ Ç í»ñ­çá л­É»­ÝÁ ëÏë»ó Ñ»ï¢»É êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ óáõ­óáõÙ­Ý»­ñÇÝ, ݳ ѳë­Ï³ó­ ñ»ó, áñ ãÇ Ñ³ë­Ï³­ÝáõÙ Ç­ñ»­ñÇ ¢ ï³­é»­ñÇ ÙÇç¢ Ï³­åÁ, á­ñáÝù êáõ­ÉÇ­í³­ÝÁ ·ñáõÙ ¿ñ Çñ Ó»é­ùÇ Ù»ç: êáõ­ÉÇ­í³­ÝÁ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ³ß­Ë³­ï»É ¢ ëïÇ­åáõÙ Ýñ³Ý Ñ»ï¢»É é»­ÅÇ­ÙÇÝ: л­É»­ÝÇ Ñdzë­Ã³­÷áõíÛáõÝÝ áõ­Õ»Ïó­íáõÙ ¿ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ½³ñ­·³­óáÕ ï³Ýï­ñáõÙ­Ý»­ñáí` ϳ­ï³­ÕáõÃ­Û³Ý Ýá­å³­ Ý»­ñáí: Æ í»ñ­çá êáõ­ÉÇ­í³­ÝÁ 峭ѳݭçáõÙ ¿, áñ л­É»­ÝÁ ¢ ݳ Ù»­Ïáõ­ë³­Ý³Ý ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇó ¢ ³å­ñ»Ý ³­é³Ý­ÓÇÝ ÙÇ í³Û­ñáõÙ, áñ­ï»Õ ³Õ­çÇ­ÏÁ Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³ Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ý³É ¢ Ñ»ï¢»É Çñ óáõ­óáõÙ­Ý»­ñÇÝ: Üñ³Ýù ï»­Õ³­

÷áË­í»­óÇÝ åɳݭﳭóÇ­Ý»­ñáõÙ ï»­Õ³­Ï³Û­ í³Í ÙÇ ÷áù­ñÇÏ ÑÛáõ­Õ³Ï: ¸ñ³­Ù³­ïÇÏ å³Û­ù³­ñÇó Ñ»­ïá êáõ­ÉÇ­ í³­ÝÁ í»ñ­ç³­å»ë ëá­íá­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ л­É»­ÝÇÝ §çáõñ¦ µ³­éÁ, ¢ ³Ûë µ³­éÇ ÙÇ­çá­óáí ¿, áñ ëá­íá­ñ»ó­ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ý ϳå ëï»Õ­Í»É ï³­ é»­ñÇ ¢ Ç­ñ»­ñÇ ÙÇç¢: ØÇ ûñ ²Ý­Ý³Ý áõ­ ջϭóáõÙ ¿ л­É»­ÝÇÝ ó³Û­ï³Õµ­Ûáõ­ñÇ Ùáï ¢ Ýñ³ Ó»é­ùÁ å³­ÑáõÙ çñÇ ï³Ï: ØÇÝã çáõ­ ñÁ ÏÑá­ë»ñ л­É»­ÝÇ Ó»é­ùÇ íñ³­Ûáí` ²Ý­Ý³Ý Ýñ³ Ó»é­ùÇ Ù»ç ·ñáõÙ ¿ æ­_àô_ð: ²Ûë ·áñ­ Íá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ݳ ³­ÝáõÙ ¿ ÏñÏÇÝ áõ ÏñÏÇÝ, ÙÇÝ㢠л­É»­ÝÁ Ïé³­ÑáõÙ ¿, áñ §æàô𦠵³éÝ ³ÛÝ ¿, ÇÝã Ñá­ëáõÙ ¿ Çñ Ó»é­ùÇ íñ³­ Ûáí: л­ïá л­É»ÝÝ ÇÝ­ùÁ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ Ó»é­ùÇ ³­÷Ç Ù»ç ·ñáõÙ ¿ çáõñ µ³­éÁ` ³Ï­Ý³ñ­Ï»­ Éáí, áñ ѳë­Ï³­ó»É ¿ ³ÛÝ: ê³ ³ÛÝ µ³­Ý³­ ÉÇÝ ¿ñ, áñ ÙÇ Ýáñ ³ß­Ë³ñÑ µ³­ó»ó Ýñ³ ѳ­Ù³ñ: ²Õ­çÇ­ÏÁ á·¢áñ­í³Í` í»ñó­ÝáõÙ ¿ ·»ï­ÝÇó ÑáÕ, ٳݭñ³ó­ÝáõÙ ³ÛÝ ¢ 峭ѳݭ çáõÙ, áñ ²Ý­Ý³Ý Çñ Ó»é­ùÇ Ù»ç ·ñÇ Ý³¢ ¹ñ³ §·ñ³­íáñ` ï³­é³­ÛÇÝ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ¦: ²Ûë­å»ë л­É»­ÝÁ ï»­Õ³­ß³ñÅ­íáõÙ ¿ ¹»­åÇ

³ÛÉ ³­é³ñ­Ï³­Ý»ñ ¢ 峭ѳݭçáõÙ, áñ êáõ­ÉÇ­ í³­ÝÁ ëá­íá­ñ»ó­ÝÇ µá­Éáñ ³ÛÝ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ ñÇ ³Ý­í³­ÝáõÙ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ݳ ßá­ß³­÷áõÙ ¿ñ Çñ Ó»é­ù»­ñáí: êáõ­ÉÇ­í³­ÝÁ ϳ­ï³­ñáõÙ ¿ Ýñ³ 峭ѳݭçÁ ¢ ÙÇÝã »­ñ»­Ïá ³Õ­çÇÏÝ ³ñ­ ¹»Ý ëá­íá­ñ³Í ¿ ÉÇ­ÝáõÙ 30µ³é: Î۳ݭùÁ ·»­Õ»ó­ÏáõíÛáõÝ ¿, Ñdz­óÇñ, Î۳ݭùÁ »­ñ³­ÝáõíÛáõÝ ¿, ׳­ß³­ÏÇñ, Î۳ݭùÁ »­ñ³½ ¿, Ç­ñ³­·áñ­ÍÇñ... سÛñ »­ñ»­½³ 1890í-ÇÝ Ð»­É»Ý ø»­É»­ñÁ ëÏëáõÙ ¿ Ëáë­ù³­ÛÇÝ, Éá­·á­å»­¹³­Ï³Ý ¹³­ë»­ñÁ ´áë­ ïá­ÝÇ` Éëá­ÕáõÃ­Û³Ý Ë³Ý­·³­ñáõÙ áõ­Ý»­óáÕ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ¹åñá­óáõÙ ("Horace Mann School for the Deaf"): 1894-1896Ãà ­Ñ³­ ׳­ËáõÙ ¿ ÜÛáõ Úáñ­ùÇ Ëáõ­É»­ñÇ ¹åñáó ("Wright-Humason"): ²ÛÝ­ï»Õ ݳ ³ß­Ë³­ ïáõÙ ¿ Çñ ѳ­Õáñ­¹³Ïó­Ù³Ý ÑÙïáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÁ ½³ñ­·³ó­Ý»­Éáõ íñ³ ¢ Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï ëá­íá­ñáõÙ ÙÛáõë ³­Ï³­¹»­Ùdz­Ï³Ý ³­é³ñ­ ϳ­Ý»­ñÁ: ²Ûë ų­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­Íáõ٠л­É»­ÝÁ í×鳭ϳ­Ý³­å»ë á­ñá­ßáõÙ ¿ ùá­ É»ç ÁÝ­¹áõÝ­í»É: 1896-ÇÝ Ý³ ѳ­×³­ËáõÙ ¿

6

101


²Ý»ñ¢³Ï³Û»ÉÇÝ` Çñ³Ï³Ý

ø»Ùµ­ñÇ­çÇ ú­ñÇáñ­¹³ó ¹åñá­óÁ` ϳ­Ý³Ýó ݳ­Ë³­å³ï­ñ³ë­ï³­Ï³Ý ¹åñá­óÁ: ø³­ÝÇ áñ Ýñ³ å³ï­ÙáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ѳÛï­ÝÇ ¿ñ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳­ÝÁ, ø»­É»­ñÁ ëÏëáõÙ ¿ ѳݭ¹Ç­å»É ³Ý­í³­ÝÇ ¢ ³½­¹»­óÇÏ Ù³ñ¹­ ϳÝó: Üñ³Ý­óÇó Ù»­ÏÁ سñÏ îí»ÝÝ ¿ñ, áí ß³ï ïå³­íáñ­í»É ¿ñ ø»­É»­ñáí: Üñ³Ýù ¹³é­ÝáõÙ »Ý ÁÝ­Ï»ñ­Ý»ñ: îí»­ÝÁ ͳ­Ýá­Ã³ó­ ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ý Çñ ÁÝ­Ï»­ñáç` лݭñÇ èá­ç»ñ­ëÇ Ñ»ï, áí ѳÛï­ÝÇ µÇ½­Ý»ë­Ù»Ý ¿ñ: èá­ç»ñëÝ ³ÛÝ­ù³Ý ¿ ïå³­íáñ­íáõÙ ÏÝáç ﳭճݭ¹áí, ÁÝ­¹áõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ¢ í×鳭ϳ­Ýáõí Û³Ùµ, áñ ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ­íáõÙ ¿ í׳­ñ»É ø»­É»­ñÇ áõë­Ù³Ý µá­Éáñ ͳ˭뻭ñÁ: è³¹ù­ÉÇ­ýÇ ùá­É»ç ѳ­×³­Ë»­Éáõ ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇÝ ²Ý­Ý³ êáõ­ÉÇ­í³ÝÝ ³­Ù»­Ýáõñ áõ­Õ»Ï­ óáõÙ ¿ñ л­É»Ý ø»­É»­ñÇÝ` §Ã³ñ·­Ù³­Ý»­Éáí¦ ¢ µ³­ó³ï­ñ»­Éáí µá­Éáñ ¹³­ë³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­ Ý»ñÝ áõ ·ñ³­éáõÙ­Ý»­ñÁ: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³­Ï³­ ѳï­í³­ÍáõÙ ø»­É»ñÝ ³ñ­¹»Ý Ñdzë­ù³Ýã ïÇ­ñ³­å»­ïáõÙ ¿ñ ѳ­Õáñ­¹³Ïó­Ù³Ý ÙÇ ù³­ÝÇ Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÇ, ³Û¹ ÃíáõÙ` ßñÃáõÝù­Ý»­ ñÇÝ Ñåáõ­Ùáí ϳñ­¹³­Éáõ Ù»­Ãá­¹Á, ´é³»­ÉÇ, Ëáë­ùÇ ³ñ­ï³­µ»ñ­Ù³Ý ¢ Ó»é­ùÇ ³­÷Ç áõÕ­

Õ³·­ñáõí۳­ÝÁ: ²Ý­Ý³ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ ¢ Ýñ³ ³­å³­·³ ³­Ùáõë­Ýáõ û·­Ýáõí۳ٵ ø»­É»­ñÁ ·ñáõÙ ¿ Çñ ³­é³­çÇÝ ·Çñ­ùÁ` §ÆÙ Ï۳ݭùÇ å³ï­Ùáõí Ûáõ­ÝÁ¦: ¶Çñ­ùÁ å³ï­ÙáõÙ ¿ Ýñ³ Ï۳ݭùÇ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ù³Ý­ÏáõíÛáõ­ ÝÇó ÙÇÝ㢠21 ï³­ñ»­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏÁ, ùá­É»­ çáõÙ áõ­ëáõ٭ݳ­éáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­Ý»­ñÁ: л­É»ÝÝ ³­í³ñ­ïáõÙ ¿ ùá­É»­çÁ 24 ï³­ñ»­Ï³­ÝáõÙ: ²Ý­Ý³ êáõ­ÉÇ­í³ÝÝ áõ л­É»Ý ø»­É»­ñÁ »ñ­µ»ù ãµ³­Å³Ý­í»­óÇÝ ÙÇ٭۳ݭóÇóª ø»­É»­ ñÁ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ï»­Õ³­÷áË­í»ó Çñ áõ­ëáõó­ãÇ ï³­ÝÁ µÝ³Ï­í»­Éáõ, ãݳ­Û³Í ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­ ٳݭùÇÝ, áñ ²Ý­Ý³Ý Ýáñ ¿ñ ³­Ùáõë­Ý³­ó»É: 곭ϳÛÝ, ѻュѻ­ï» ²Ý­Ý³Ý ¢ æá­ÝÁ` Ýñ³ ³­Ùáõ­ëÇ­ÝÁ, ÙÇ٭۳ݭóÇó ëÏë»­óÇÝ Ñ»é­í³­ ݳÉ, ù³­ÝÇ áñ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ Ñ³­í³­ï³ñ­ ÙáõíÛáõ­ÝÁ ¢ ϳå­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ø»­É»­ñÇ Ýϳï­Ù³­Ù³µ ³­í»­ÉÇ ¿ñ ³Ù­ñ³åݹ­íáõÙ: ØÇ ù³­ÝÇ ï³­ñÇ Ñ»­ïá ²Ý­Ý³Ý ¢ ³­Ùáõ­ëÇ­ÝÁ ÙÇ٭۳ݭóÇó ³­é³Ýӭݳ­ó³Ý, ãݳ­Û³Í »ñ­µ»ù å³ß­ïá­Ý³­å»ë ãµ³­Å³Ý­í»­óÇÝ: øá­É»çÝ ³­í³ñ­ï»­Éáõó Ñ»­ïá л­É»Ý ø»­ É»­ñÁ ëÏë»ó ³­í»­ÉÇ Ñ»­ï³ùñùñ­í»É ³ß­Ë³ñ­

ÑÇ Ç­ñ³­¹³ñ­ÓáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ¢ ³ÛÝ µ³­Ýáí, û ÇÝã­å»ë ÇÝ­ùÁ ϳ­ñáÕ ¿ û·­Ý»É ³Û­Éáó µ³­ñ»­É³­í»É Ç­ñ»Ýó Ï۳ݭùÁ: Æñ Ï۳ݭùÇ å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ë÷éí»ó س­ë³­ãáõ­ë»ï­ ëÇó ¢ Üáñ ²Ý·­Édz­ÛÇó ß³ï ³­í»­ÉÇ Ñ»­éáõ: ܳ ¹³ñ­Ó³í ѳݭñ³­Ñ³Ûï ¹³­ë³­Ëáë, áí ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý ÏÇ­ëáõÙ ¿ñ Çñ ÷áñ­ÓÁ Éë³­ñ³­ÝÇ ³éç¢ ¢ ³ß­Ë³­ïáõ٠ѳ­ÝáõÝ ³Ý­Ï³­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ß³­Ñ»­ñÇ: 20ñ¹ ­¹³­ñÇ ³­é³­çÇÝ Ï»­ë»­ñÇÝ Ý³ ³ñ­¹»Ý ³ÏïÇ­íá­ñ»Ý å³Û­ù³­ñáõÙ ¿ñ ëá­ ódz­É³­Ï³Ý ¢ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ³Ý­Ñ³­í³­ë³­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»Ù: ܳ »­ÉáõÛíݻñ ¿ñ áõ­Ý»­ÝáõÙ ÎáÝ·­ñ»­ëÇ ³éç¢` Ëëïá­ñ»Ý 峭ѳݭ续Éáí å³ßï­ å³­Ý»É ï»­ëá­ÕáõÃ­Û³Ý ËݹÇñ­Ý»ñ áõ­Ý»­ óáÕ ³Ý­Ó³Ýó ß³­Ñ»­ñÁ: 1915Ã. ø»­É»ñÝ áõ ù³­Õ³­ùÇ ×³ñ­ï³­ñ³­å»ï æáñç λë­É»­ñÁ ÑÇÙ­Ý»­óÇÝ §Ð»­É»Ý ø»­É»ñ ÆÝ­ï»ñ­Ý³­óÇ᭠ݳɦ-Á, á­ñÁ Ýå³­ï³Ï áõ­Ý»ñ å³Û­ù³­ñ»É Ïáõ­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³ó­Ù³Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÇ, ¹ñ³Ýó ѻÝù­Ý»­ñÇ ¢ ûñë­Ýáõó­Ù³Ý ¹»Ù: 1920-ÇÝ Ý³ û·­Ý»ó ÑÇÙ­Ý»É American Civil Liberties Union (ACLU) ϳ½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõ­ÝÁ: Î۳ݭùÁ å³ñ­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¿, ϳ­ï³­ñÇñ, Î۳ݭùÁ Ë³Õ ¿, ˳­Õ³, Î۳ݭùÁ óÝÏ ¿, ·áõñ­·áõ­ñÇñ: سÛñ »­ñ»­½³ ºñµ 1921-ÇÝ ÑÇ٭ݳ¹ñ­í»ó ÎáõÛ­ñ»­ ñÇ ²­Ù»­ñÇÏ­Û³Ý ü»­¹»­ñ³­ódzÝ, ø»­É»­ñÁ Ù»Í Åá­Õáíñ­¹³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ó»éù µ»­ñ»ó Çñ ç³Ý­ù»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ܳ ¹³ñ­Ó³í ϳ½­ Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ³Ý­¹³Ù ¢ Ù³ë­Ý³Ï­óáõí ÛáõÝ áõ­Ý»­ó³í µ³½­Ù³­ÃÇí Íñ³·­ñ»­ñÇ Ù»ç, á­ñáÝù áõÕÕ­í³Í ¿ÇÝ ÏáõÛ­ñ»­ñÇ ËݹÇñ­Ý»­ ñÇ Ù³­ëÇÝ ï»­Õ»­Ï³ï­íáõí۳ÝÝ áõ ³­ç³Ï­ óáõÃ­Û³Ý µ³ñÓ­ñ³ó­Ù³­ÝÁ: ²Û­Ýáõ­Ñ»ï¢ ݳ Ùdz­ó³í Ù»Ï ³ÛÉ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí Û³Ý` Permanent Blind War Relief Fund ( American Braille Press), á­ñÇ ³­é³­ù»­Éáõí ÛáõÝÝ ¿ñ û·­Ý»É ùÇã µ³Ë­ï³­íáñ íǭ׳­Ïáõ٠ѳÛïÝ­í³Í ³Ý­Ó³Ýó: л­ï³­·³­ÛáõÙ ø»­É»­ñÁ Ñ»­ï³ùñùñ­íáõÙ ¿ ëá­ódz­Éǽ­Ùáí ¢ Áݹ·ñÏ­íáõÙ ëá­ódz­ÉÇë­ ï³­Ï³Ý Ïáõ­ë³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç: ²Û¹ ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇÝ ·ñáõÙ ¿ §ØÃáõíÛáõ­ÝÇó ³ÛÝ ÏáÕÙ¦ ¿ë­ë»Ý, áñ­ï»Õ Ýϳ­ñ³·­ñáõÙ ¿ Çñ å³ï­ Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÁ ëá­ódz­Éǽ­ÙÇ ¢ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ·áñ­Í»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: ¸³ ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­

102

6


²Ý»ñ¢³Ï³Û»ÉÇÝ` Çñ³Ï³Ý

ѳï­í³ÍÝ ¿ñ, »ñµ ø»­É»ñÝ ³­é³­çÇÝ ³Ý­ ·³Ù µ³Ë­íáõÙ ¿ñ Çñ ѳ߭ٳݭ¹³­ÙáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ϳݭ˳­Ï³É ϳñ­ÍÇù­Ý»­ñÇ: Æñ ³Ù­µáÕç Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ Éñ³ï­í³­ÙÇ­ çáó­Ý»­ñÁ ã³­÷³­½³Ýó µ³ñ­Û³­ó³­Ï³Ù ¿ÇÝ Ýñ³ Ýϳï­Ù³Ùµ` á·¢á­ñ»­Éáí ¢ ·á­í»ñ­·»­ Éáí Ýñ³ ËÇ­½³­ËáõíÛáõÝÝ áõ ÇݭﻭɻϭïÁ: 곭ϳÛÝ Çñ ëá­ódz­ÉÇë­ï³­Ï³Ý ϳñ­ÍÇù­Ý»­ ñÁ, Ùïá­ñáõÙ­Ý»­ñÁ Ññ³­å³­ñ³­Ï»­Éáõó Ñ»­ ïá á­Ù³Ýù ëÏë»­óÇÝ ùÝݳ­¹³­ï»É Ýñ³Ý ¢ ѳݭñáõÃ­Û³Ý áõ­ß³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ ë­¢»­é»É л­ É»­ÝÇ Ñ³ß­Ù³Ý­¹³­ÙáõÃ­Û³Ý íñ³: §´ñáõÏ­ÉÇÝ Æ·É¦ ß³­µ³­Ã³­Ã»ñ­ÃÁ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ññ³­å³­ ñ³­Ï»ó, û ë˳ɭݻ­ñÁ, á­ñáÝù ݳ ÃáõÛÉ ¿ ï³­ÉÇë, ³Ï­Ý»ñ¢ »Ý ¹³ñÓ­ÝáõÙ Ýñ³ ³Ý­Ï³­ ñá­ÕáõÃ­Û³Ý ¢ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ˳ݭ·³ñ­Ù³Ý ÷³ë­ïÁ: Î۳ݭùÁ µ³Ëï ¿, Ï»ñ­ïÇñ, Î۳ݭùÁ ß³ï óÝÏ ¿, ÙÇ Ïáñ­Í³­ÝÇñ: سÛñ »­ñ»­½³ 1936í-ÇÝ Ð»­É»Ý ø»­É»­ñÇ ëÇ­ñ»­ÉÇ áõ­ëáõ­ óÇ­ãÁ ¢ ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý Ç­ñ»Ý ÝíÇñ­í³Í ÁÝ­Ï»­ñÁ` ²Ý­Ý³ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÁ, Ù³­Ñ³­ÝáõÙ ¿: ØÇ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ÏÇÝ` äá­ÉÇ ÂáÙ­ëá­ÝÁ, áí 1932í-Çó ³å­ñáõÙ ¿ñ êáõ­ÉÇ­í³­ÝÇ ¢ ø»­É»­ ñÇ Ñ»ï, ¹³é­ÝáõÙ ¿ Ýñ³ áõ­Õ»­ÏÇóÝ áõ ÁÝ­ Ï»­ñÁ: 1946í-ÇÝ Ð»­É»Ý ø»­É»­ñÁ Ýß³­Ý³Ï­íáõÙ ¿ ÎáõÛ­ñ»­ñÇ ²­Ù»­ñÇÏ­Û³Ý ü»­¹»­ñ³­ódz­ÛÇ ËáñÑñ­¹³­Ï³Ý: 1946-1957Ãà ­Ý³ ßñç³­ ·³­ÛáõÙ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ 5 Ù³Ûñ­ó³­Ù³ù­Ý»­ñÇ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 35 »ñÏ­ñáí: 1955Ã.` 75 ï³­ ñ»­Ï³Ý ѳ­ë³­ÏáõÙ, ø»­É»­ñÁ ϳ­ï³­ñáõÙ ¿ Çñ Ï۳ݭùÇ ³­Ù»­Ý³»ñ­Ï³­ñ³ï¢ ¢ íï³Ý­ ·³­íáñ ßñç³­·³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ` 40.000ÏÙ, 5 ³­ÙÇë ï­¢á­Õáõí۳ٵ áõÕ¢á­ñáõíÛáõÝ Ý³­ íáí ²­ëdz­ÛÇ ßáõñç: ø»­É»­ñÇ ÇÝù­Ý³­Ï»Ý­ë³·­ñáõÃ­Û³Ý ÑÇ­ Ù³Ý íñ³ 1957í-ÇÝ µ»­Ù³¹ñ­íáõÙ ¿ §Ðñ³­ ß³­ÉÇ ³ß­Ë³­ïá­ÕÁ¦ Ñ»­éáõë­ï³­ï»­ë³­ÛÇÝ ¹ñ³­Ù³Ý: 1959-ÇÝ ³Ûë å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ½³ñ­·³­ó³í ÙÇÝ㢠´ñá¹­í»­Û³Ý Ã³­ï»­ ñ³­Ë³­ÕÇ, áñ­ï»Õ л­É»Ý ø»­É»­ñÇ ¹»­ñáõ٠˳­ÕáõÙ ¿ñ ä»­ÃÇ ¸Ûáõ­ÏÁ, ÇëÏ ²Ý­Ý³ êáõ­ ÉÇ­í³­ÝÇ ¹»­ñáõÙ` ²Ý­Ý³ ´»Ýù­ñáí­ÃÁ: ÜáõÛÝ ¹»­ñ³­Ï³­ï³ñ­Ý»­ñáí ëï»ÕÍ­í³Í å³ï­ ÙáõÃ­Û³Ý ýÇÉ­Ù³­ÛÇÝ ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ 1962íÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­ÝáõÙ ¿ Ùñó³­Ý³­ÏÇ: Î۳ݭùÇ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ð»­É»Ý ø»­É»­ñÁ ï³­é³­åáõÙ ¿ñ 1961-ÇÝ ëï³­ó³Í ÙÇ ù³­ÝÇ Ï³Ã­í³­ÍÇó ¢ Çñ û­ñ»ñÝ ³Ýó ¿ñ

ϳó­ÝáõÙ Çñ ï³­ÝÁ` Îá­Ý»Ï­ïÇ­Ïáõ­ïáõÙ: Æñ Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõ٠ݳ ³ñ­Å³­Ý³­ó»É ¿ µ³½­Ù³­ÃÇí å³ï­íá·­ñ»­ñÇ ¢ Ùñó³­Ý³Ï­Ý»­ ñÇ Çñ áõ­Ý»­ó³Í ³­í³Ý­¹Ç ѳ­Ù³ñ` Ý»­ñ³é­ Û³É Â»á­¹áñ èáõ½­í»É­ïÇ Ñ³Ûï­ÝÇ ³ß­Ë³­ ï³Ý­ù³­ÛÇÝ Ù»­¹³­ÉÁ, äñ»­½Ç­¹»Ý­ï³­Ï³Ý ²Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý Ù»­¹³­ÉÁ ¢ ³ÛÉÝ: ܳ ³ñ­Å³­ ݳ­ó»É ¿ ݳ¢ »Ùå­ÉÇ Ñ³­Ù³É­ë³­ñ³­ÝÇ å³ï­í³­íáñ ¹áÏ­ïá­ñ³­Ï³Ý Ïáã­Ù³Ý, гñ­ í³ñ­¹Ç ѳ­Ù³É­ë³­ñ³­ÝÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ Ù»­ ¹³É­Ý»­ñÇ ¶É³ë­·á­ÛÇ` Þáï­É³Ý­¹Ç³, ´»é­ÉÇ­ ÝÇ` ¶»ñ­Ù³­Ýdz, ¸»­ÉÇÇ` Ðݹϳë­ï³Ý ¢ Úá­Ñ³­Ý»ë­µáõñ­·Ç` г­ñ³­í³­ÛÇÝ ²ý­ñǭϳ­ ÛÇ Ñ³­Ù³É­ë³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó: ܳ ݳ¢ Þáï­É³Ý­¹Ç³­ÛÇ Ø³Ý­Ï³­í³ñ­Å³­Ï³Ý ѳ­ ٳɭ볭ñ³­ÝÇ å³ï­í³­íáñ ³Ý­¹³Ù ¿ñ: л­É»Ý ø»­É»­ñÁ Ù³­Ñ³­ó³í ˳­Õ³Õ ùÝáí 1968à ­Ñáõ­ÝÇ­ëÇ 1 ÇÝ, Çñ ÍÍÝ¹Û³Ý û­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ ß³­µ³Ã ³­é³ç, »ñµ ÏÉñ³­Ý³ñ

Ýñ³ 88 ï³­ñÇÝ: Æñ ³å­ß»­óáõ­óÇã Ï۳ݭùÇ Áݭóó­ùáõÙ ø»­É»­ñÁ Ñdzë­ù³Ýã û­ñÇ­Ý³Ï ¹³ñ­Ó³í û ÇÝã­å»ë Ý峭ﳭϳë­É³­óáõí Ûáõ­ÝÁ, ϳ٭ùÁ, ³ß­Ë³­ï³­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¢ »ñ¢³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ »Ý ѳխó­Ý³­ Ï»É ¹Åµ³Ë­ïáõí۳ÝÝ áõ ³Ý­Ñáõ­ëáõí۳­ÝÁ: ²Ñ­é»­ÉÇ ç³Ý­ù»­ñÇ ¢ ³Ý­Ïáï­ñáõ٠ϳ٭ùÇ ÙÇ­çá­óáí ѳխó­Ñ³­ñ»­Éáí ¹Åí³­ñÇÝ Ç­ñ³­ íǭ׳ϭݻ­ñÁ` л­É»­ÝÁ ¹³ñ­Ó³í ѳñ­·³Ý­ùÇ ³ñ­Å³­ÝÇ ³ß­Ë³ñ­Ñ³Ñé­ã³Ï ³Ï­ïÇ­íÇëï, áí Ù³ñïÝ­ãáõÙ ¿ñ ³Û­Éáó Ï۳ݭù»­ñÇ µ³­ñ»­É³í­ Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ: Î۳ݭùÁ ѳñë­ïáõíÛáõÝ ¿, å³­ÑÇñ, Î۳ݭùÁ ë»ñ ¿, í³­Û»­ÉÇñ, Î۳ݭùÁ »ñ· ¿, »ñ­·Çñ, ÎÛ³ÝùÝ ³ñ­Ï³­Í³Ëݹ­ñáõíÛáõÝ ¿, ѳݹ·­ÝÇñ, Î۳ݭùÁ ÏÛ³Ýù ¿, å³­ÑÇñ... سÛñ »­ñ»­½³

6

103


ä³ï³Ñ³ñÝ»ñ çñáõÙ ÜÛáõÃÁ` Ø»ëñáå ¶³ÉëïÛ³ÝÇ

æñáõÙ å³ï³Ñ³ñ ϳñáÕ ¿ ï»ÕÇ áõÝ»Ý³É Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ Ñ»ï` ³ÝÏ³Ë ³ÛÝ µ³ÝÇó, û áñù³Ý ɳí ÉáÕáñ¹ ¿ ݳ: ä³ï³Ñ³ñÁ ·Ý³Ñ³ï»Éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ½·³ëï ÉÇÝ»É ¢ ·Çï»Ý³É ³ÛÝ Ýß³ÝÝ»ñÁ, áñáÝù íϳÛáõÙ »Ý ï»ÕÇ áõÝ»ó³Í ¹Åµ³Ëï å³ï³Ñ³ñÇ Ù³ëÇÝ: æñáõ٠˻չíáÕ Ù³ñ¹Ï³Ýó Ù»Í Ù³ëÝ û·ÝáõÃÛáõÝ Ï³Ýã»É ãÇ Ï³ñáÕ³ÝáõÙ: Üñ³Ýù ³Ù»Ý ÇÝã ³ÝáõÙ »Ý ·ÉáõËÁ çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ å³Ñ»Éáõ ѳٳñ: æñáõ٠˻չíáÕÝ»ñÇÝ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ¹³ë»É »ñÏáõ ËÙµÇ` ÑÛáõÍí³Í ÉáÕáñ¹Ý»ñÇ ¢ çñ³Ñ»ÕÓíáÕ ïáõųÍÝ»ñÇ: ÐÛáõÍí³Í ÉáÕáñ¹Á ϳñáÕ ¿ ã³÷³½³Ýó Ñá·Ý³Í ÉÇÝ»É ¢ ãѳëÝ»É ³÷ÇÝ, ë³Ï³ÛÝ Ý³ Ç íÇ׳ÏÇ ¿ ÙÝ³É çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ, ßÝãáõÙ ¿ ¢ ϳñáÕ ¿ û·ÝáõÃÛ³Ý Ï³Ýã»É ϳ٠ϳéã»É Ù»ÏÝ³Í ³é³ñϳÛÇó: æñ³Ñ»ÕÓíáÕ ïáõųÍÁ çñáõÙ áõÕճѳ۳ó ¹Çñù ¿ ÁݹáõÝáõÙ, ë³Ï³ÛÝ Ñ»ÝÙ³Ý Ï»ï ãáõݻݳÉáí` ³ÝϳñáÕ ¿ ³é³ç ß³ñÅí»É ϳ٠ÙÝ³É çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ: îáõųÍÇ Ó»éù»ñÝ áõÕÕí³Í »Ý ¹»åÇ ÏáÕù»ñÁ, ݳ §ÑñáõÙ¦ ¿ çáõñÁ ¹»åÇ í³ñ` µÝ³½¹³µ³ñ ÷áñÓ»Éáí å³Ñ»É ·ÉáõËÁ çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ: âÇ Ï³ñáÕ³ÝáõÙ û·ÝáõÃÛ³Ý Ï³Ýã»É: æñ³Ñ»ÕÓí³Í ïáõųÍÝ ³ñ¹»Ý ãÇ ß³ñÅíáõÙ, »ñ»ëÝÇí³Ûñ ÉáÕáõÙ ¿ çñÇ

104

6

ѳï³ÏÇÝ Ï³Ù Ù³Ï»ñ»ëÇÝ Ùáï: ²é³çÇÝ û·ÝáõÃÛáõÝÁ àñù³Ý Ñݳñ³íáñ ¿ ³ñ³· çñÇó ³÷ ѳݻù ïáõųÍÇÝ: Þñç»ù ïáõųÍÇÝ »ñ»ëÝÇí³Ûñ` Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ï³Éáí, áñ çáõñÁ ¢ ÷ëËÙ³Ý ½³Ý·í³ÍÝ»ñÁ ¹áõñë ó÷í»Ý µ»ñ³ÝÇó: γï³ñ»ù ïáõųÍÇ ³é³çݳÛÇÝ ½ÝÝáõÙ ¢ ·áñÍ»ù Çñ³íÇ׳ÏÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳Ý: ú·ÝáõÃÛáõÝ` ³é³Ýó çáõñÁ ÙïÝ»Éáõ æñáõÙ ¹Åµ³Ëï å³ï³Ñ³ñÇ ¹»åùáõÙ ¹áõù ϳñáÕ »ù û·Ý»É ïáõųÍÇÝ` áñ¢¿ Çñ Ýñ³Ý Ù»ÏÝ»Éáí ϳ٠çñÇ Ù»ç Ý»ï»Éáí: Ðݳñ³íáñáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ Ëáë»ù Ñ»ïÁ, µ³ó³ïñ»ù, û ÇÝã ³ÝÇ, ûñÇݳÏ` åÇݹ µéÝíÇ å³ñ³ÝÇó, ÷ñϳñ³ñ ûÕ³ÏÇó ϳ٠çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ÉáÕ³óáÕ ó³Ýϳó³Í ³ÛÉ ³é³ñϳÛÇó: ºñµ»ÙÝ ïáõųÍÁ, ѻÉáí áñ¢¿ Ù»ÏÇ Ñ³Ý·Çëï ¢ ù³ç³É»ñáÕ ËáñÑáõñ¹Ý»ñÇÝ, ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³ñáÕ ¿ ѳëÝ»É ³å³Ñáí ï»Õ: ºñµ ïáõųÍÁ µ³í³Ï³Ý Ùáï ¿ Ó»½, ¹áõù ϳñáÕ »ù û·Ý»É Ýñ³Ý çñÇó ¹áõñë ·³É áñ¢¿ Çñ Ù»ÏÝ»Éáí: ²Ùáõñ µéݳÍ` Ù»ÏÝ»ù ó³Ýϳó³Í ³é³ñϳ, áñÁ ÏѳëÝÇ ïáõųÍÇÝ, ûñÇݳÏ` ÓáÕ, ÃdzÏ, ͳéÇ ×ÛáõÕ, í»ñݳ߳åÇÏ, ·áïÇ Ï³Ù

ëñµÇã: àñå»ë½Ç ïáõųÍÁ Ó»½ ãù³ßÇ ¢ ã·óÇ çñÇ Ù»ç, Ýñ³Ý ù³ß»ÉÇë Ïé³ó»ù ¢ Ù³ñÙÝáí Ñ»ï ÁÝÏ»ù ϳ٠³Ùáõñ µéÝí»ù áñ¢¿ ³é³ñϳÛÇó: ºñµ ïáõųÍÝ ³Ùáõñ µéÝÇ Ó»ñ Ù»ÏÝ³Í ³é³ñϳÝ, ¹³Ý¹³Õ ¢ ½·áõßáñ»Ý ù³ß»ù Ýñ³Ý ¹»åÇ ³å³Ñáí ï»Õ: ²ÛÝáõÑ»ï¢ ¹áõñë ù³ß»ù ïáõųÍÇÝ çñÇó ¢ ßñç»ù ¹»Ùùáí ¹»åÇ í»ñ: ºÃ» ïáõųÍÁ Ó»½ÝÇó Ñ»éáõ ¿ ·ïÝíáõÙ, ϳñáÕ »ù Ýñ³Ý Ý»ï»É å³ñ³Ýáí ϳå³Í, çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ÉáÕ³óáÕ áñ¢¿ ãëáõ½íáÕ ³é³ñϳ` ÷ñϳñ³ñ ûÕ³Ï, ÏÇëáí ã³÷ çñáí Éóí³Í åɳëïÙ³ë» ï³ñáÕáõÃÛáõÝ, ³Ýí³¹áÕ ¢ ³ÛÉÝ: ä³ñ³ÝÇ Ùáï³íáñ³å»ë Ï»ëÝ ûճϳӢ ÷³Ã³Ãí³Í íÇ׳ÏáõÙ å³Ñ»ù Ó»ñ ÙÇ Ó»éùáõÙ, ÙÛáõë Ó»éùáí Ý»ï»ù ³é³ñϳÝ` Ý»ñù¢Çó í»ñ áõÕÕí³Í ß³ñÅáõÙáí: ä³ñ³ÝÇ ÙÛáõë ͳÛñÁ ѳݷáõó»ù ϳ٠ͳÛñÇÝ áñ¢¿ ³é³ñϳ ϳå»ù: ê³ ³ñíáõÙ ¿, áñ Ý»ï»ÉÇë å³ñ³ÝÁ Ó»éùÇó ¹áõñë ãåñÍÝÇ: ú·ÝáõÃÛáõÝ` çñÇ Ù»ç ÙïÝ»Éáí ºñµ ѳÙá½í³Í »ù, áñ çáõñÁ ͳÝÍ³Õ ¿ ¢ Ï³Ý·Ý³Í íÇ׳ÏáõÙ ãÇ Í³ÍÏáõÙ Ó»ñ ·ÉáõËÁ` ïáõųÍÇÝ ÷ñÏ»Éáõ ѳٳñ ϳñáÕ »ù ÙïÝ»É çáõñÁ: ºÃ» ͳÝͳÕáõïáõÙ ·ïÝí»Éáí ¹áõù, ÙÇ¢ÝáõÛÝ ¿, ã»ù ϳñáÕ Ñ³ëÝ»É ïáõųÍÇÝ, ³å³ Ù»ÏÝ»ù Ýñ³Ý áñ¢¿ ³é³ñϳ` ÷ñϳñ³ñ ûÕ³Ï, ͳéÇ ×ÛáõÕ, ÓáÕ, ÷ãáíÇ Ý»ñùÝ³Ï ¢ ³ÛÉÝ: ºñµ ïáõųÍÁ åÇݹ µéÝíáõÙ ¿ ³é³ñϳÛÇó, ù³ß»ù Ýñ³Ý ¹»åÇ ³å³Ñáí ï»Õ: ØÇßï å³Ñ»ù ³é³ñÏ³Ý Ó»ñ ¢ ïáõųÍÇ ÙÇç¢, áñå»ë½Ç ïáõųÍÁ ãϳéãÇ Ó»½ÝÇó ¢ ãíï³Ý·Ç Ó»ñ ÏÛ³ÝùÁ: ºÃ» ïáõųÍÁ ÙÇ ù³ÝÇ í³ÛñÏÛ³Ý »ñ»ëÝÇí³Ûñ å³éÏ³Í ¿ çñáõÙ, ѳí³Ý³Ï³Ý ¿, áñ ݳ ³Ý·Çï³ÏÇó íÇ׳ÏáõÙ ÉÇÝÇ: ºÃ» çñÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ Ó»ñ ·ÉËÇó µ³ñÓñ ã¿, áñ¢¿ ÉáÕáõÝ³Ï ÷ñϳñ³ñ³Ï³Ý ѳñÙ³ñ³Ýù í»ñóÝ»Éáí` ½·áõßáñ»Ý Ùï»ù çñÇ Ù»ç, Ùáï»ó»ù ïáõųÍÇÝ ¢ ßñç»ù Ýñ³Ý »ñ»ëÝÇí»ñ: ̳ÝÍ³Õ çñáõÙ ¹áõù ϳñáÕ »ù ïáõųÍÇÝ ù³ñß ï³Éáí ï³Ý»É ¹»åÇ ÉáÕ³÷. 1. ϳݷݻù ïáõųÍÇ Ñ»ï¢áõÙ ¢ µéÝ»ù â³ï³Ï»ñÇó` å³Ñ»Éáí Ýñ³ ·ÉáõËÁ Ó»ñ ݳ˳µ³½áõÏÝ»ñáí, 2. ¹³Ý¹³Õ Ñ»ï-Ñ»ï ù³ÛÉ»Éáí` ïáõųÍÇÝ ù³ß»ù ¹»åÇ ³÷,


²é³çÇÝ û·ÝáõÃÛáõÝ

3. ïáõųÍÇÝ ³ÙµáÕçáíÇÝ ¹áõñë µ»ñ»ù çñÇó ϳ٠ï»Õ³÷áË»ù ³éÝí³½Ý ³ÛÝù³Ý, ÙÇÝ㢠Ýñ³ ·ÉáõËÁ ¢ áõë»ñÁ ѳÛïÝí»Ý çñÇó ¹áõñë: àÕݳ߳ñÇ íݳëí³ÍùÝ»ñ áõÝ»óáÕ ïáõųÍÇÝ û·ÝáõÃÛ³Ý óáõó³µ»ñáõÙÁ Ðݳñ³íáñ ¿, áñ çñÇ Ù»ç ·ïÝíáÕ ïáõųÍÁ áÕݳ߳ñÇ Éáõñç íݳëí³Íù áõݻݳ: ÜÙ³Ý ¹»åù»ñáõÙ Ó»ñ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËݹÇñÁ ïáõųÍÇ ¹»ÙùÁ çñÇó ¹áõñë å³Ñ»ÉÝ áõ Ýñ³ ·ÉËÇ ¢ áÕݳ߳ñÇ Ñ»ï³·³ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ϳÝË»ÉÝ ¿: ²é³çÇÝ û·ÝáõÃÛáõÝÁ 1. ²Ñ³½³Ý·»ù ßï³åû·ÝáõÃÛáõÝ: 2. Üí³½»óñ»ù ïáõųÍÇ ·ÉËÇ, å³ñ³ÝáóÇ ¢ Ù»çùÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: ØÇ ù³ß»ù Ýñ³ ·ÉËÇó: ¸áõù å»ïù ¿ ³Ýß³ñųóÝ»ù ïáõųÍÇ áÕݳ߳ñÁ, ù³ÝÇ ¹»é ݳ ·ïÝíáõÙ ¿ çñáõÙ: ²ß˳ï»ù ³å³Ñáí»É ïáõųÍÇ Ù³ñÙÝÇ Ù»Ï ³é³Ýóùáí ³Ýß³ñųóáõÙÁ:

²½¹ñÇó ¢ áõëÇó µéÝ³Í ³Ýß³ñųóáõÙ ²½¹ñÇó ¢ áõëÇó µéÝ³Í ³Ýß³ñųóáõÙÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿, »ñµ ïáõųÍÁ çñáõÙ ·ïÝíáõÙ ¿ »ñ»ëÝÇí»ñ ¹ÇñùáõÙ: ä³Ñ»ù ïáõųÍÇÝ ³½¹ñ»ñÇ ¢ áõë»ñÇ ï³ÏÇó ³ÛÝå»ë, áñ Ýñ³ ¹»ÙùÁ ÉÇÝÇ çñÇó ¹áõñë: ¸ñ³ ѳٳñ 1. Ùáï»ó»ù ïáõųÍÇÝ ÏáÕùÇó ¢ ÙÇÝ㢠Ͻ³ÏÝ ÁÝÏÕÙí»ù çñÇ Ù»ç, 2. ë³Ñ»óñ»ù Ó»ñ ÙÇ Ó»éùÁ ïáõųÍÇ áõë»ñÇ ï³Ï, ÇëÏ ÙÛáõëÁ` ³½¹ñ»ñÇ: ä³Ñ»ù ïáõųÍÇ Ù³ñÙÇÝÁ ÑáñǽáÝ³Ï³Ý ¹ÇñùáõÙ` ¹»ÙùÁ çñÇó ¹áõñë: 3. ØÇÝ㢠û·ÝáõÃÛ³Ý Å³Ù³ÝáõÙÁ ïáõųÍÇ Ù³ñÙÇÝÝ ³é³Ýó µ³ñÓñ³óÝ»Éáõ å³Ñ»ù çñÇ Ù»ç:

¶ÉËÇó µéÝ³Í ³Ýß³ñųóáõÙ ¶ÉËÇó µéÝ³Í ³Ýß³ñųóáõÙÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ Ùáï` »ñ»ëÝÇí³Ûñ ·ïÝíáÕ ïáõųÍÇ áÕݳ߳ñÝ ³Ýß³ñųóÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ²Ûë ¹»åùáõÙ ïáõųÍÇÝ å»ïù ¿ ßñç»É ¹»Ùùáí ¹»åÇ í»ñ, áñå»ë½Ç ݳ ϳñáճݳ ßÝã»É: ²Û¹ ³Ý»Éáõ ѳٳñ. 1. Ùáï»ó»ù ïáõųÍÇÝ ÏáÕùÇó, 2. ½·áõßáñ»Ý í»ñ µ³ñÓñ³óñ»ù ïáõųÍÇ Ó»éù»ñÁ Ýñ³ ·ÉËÇ »ñϳÛÝùáí` µéÝ»Éáí µ³½áõÏÝ»ñÇó: ´éÝ»ù ïáõųÍÇ ³ç µ³½áõÏÁ Ó»ñ ³ç Ó»éùáí, ÇëÏ Ó³ËÁ` Ó³Ëáí: 3. îáõųÍÇ Ó»éù»ñÁ ë»ÕÙ»ù ·ÉËÇÝ: ²Ûë ÑݳñùÁ Ïû·ÝÇ Ó»½ å³Ñ»É ïáõųÍÇ ·ÉáõËÁ Ù³ñÙÝÇ Ñ»ï Ù»Ï ³é³Ýóùáí: 4. Ò»ñ Ù³ñÙÇÝÁ Ùáï³íáñ³å»ë ÙÇÝ㢠áõë»ñÁ çñÇ Ù»ç ÁÝÏÕÙ»Éáí` ïáõųÍÇ Ù³ñÙÇÝÁ ¹³Ý¹³Õ ¹»åÇ ³é³ç Ññ»ù: 5. Þ³ñáõݳϻÉáí ¹³Ý¹³Õ Ññ»É` åïï»ù ïáõųÍÇÝ ¹»åÇ Ó»½` ÙÇÝ㢠ݳ ÁݹáõÝÇ »ñ»ëÝÇí»ñ ¹Çñù: ²Û¹ åïáõÛïÁ ϳï³ñíáõÙ ¿` Ññ»Éáí ïáõųÍÇ` Ó»½ ³í»ÉÇ Ùáï ·ïÝíáÕ µ³½áõÏÁ çñÇ Ù»ç, ÙdzųٳݳÏ` ÙÛáõëÁ ù³ß»Éáí ¹»åÇ Ó»½: 6. ²Ûë Ï»ñå ïáõųÍÇÝ ßñç»ÉÇë ïáõųÍÇ ·ÉáõËÁ å³Ñ»ù Ó»ñ Ó»éùÇ ³ñÙÝϳ÷áëáí Ýñ³ Ù³ñÙÝÇ Ñ»ï Ù»Ï ³é³Ýóùáí: 7. ØÇÝ㢠û·ÝáõÃÛ³Ý Å³Ù³ÝáõÙÁ å³Ñ»ù ïáõųÍÇÝ çñÇ Ù»ç ³Ûë ¹ÇñùáõÙ: ÆÝùÝáõñáõÛÝ ÷ñÏí»Éáõ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñ æñáõÙ ï»ÕÇ áõÝ»ó³Í å³ï³Ñ³ñÇ ¹»åùáõÙ áñ¢¿ Ù»ÏÇÝ ÷ñÏ»Éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇó µ³óÇ ¹áõù å»ïù ¿ ïÇñ³å»ï»ù ݳ¢ áñáß ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ` çñáõÙ Ó»½ å³ï³Ñ³Í áñ¢¿ ¹Åµ³Ëï å³ï³Ñ³ñÇ ¹»åùáõÙ ÇÝùáõñáõÛÝ ÷ñÏí»Éáõ ѳٳñ: ø³ÝÇ ¹»é ¹áõù û·ÝáõÃÛ³Ý ³½¹³Ýß³Ý »ù ï³ÉÇë ϳ٠ëå³ëáõÙ »ù ÷ñϳñ³ñÝ»ñÇÝ, ³ñï³Ññí»ù çñÇó Ýñ³ Ù»ç áõÕճѳ۳ó ¹ÇñùáõÙ ÙݳÉáõ ѳٳñ (ß³ñÅí»ù, §ù³ÛÉ»ù¦ çñáõÙ): æñÇó ³ñï³Ññí»Éáõ ѳٳñ ÁݹáõÝ»ù áõÕճѳ۳ó ¹Çñù ¢ ëáõ½í»ù ÙÇÝ㢠Ͻ³ÏÁ: Þ³ñÅ»ù Ó»ñ Ó»éù»ñÁ Ñ»ï áõ

³é³ç ¢ áïù»ñáí ϳï³ñ»ù Ý»ñù¢ áõÕÕí³Í ѳñí³ÍÝ»ñ: »Ã» ¹áõù ³Ýëå³ë»ÉÇáñ»Ý çáõñÝ »ù ÁÝÏ»É, çñÇ íñ³ ÉáÕ³Éáõ ϳ٠çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ÙݳÉáõ ѳٳñ Ñݳñ³íáñ ¿, áñ ѳ·áõëïÁ Ó»½ ˳ݷ³ñÇ ¢ ³ÛÝ Ñ³Ý»Éáõ ϳñÇù ÉÇÝÇ: ê³Ï³ÛÝ áñáß ¹»åù»ñáõÙ ¹áõù ϳñáÕ »ù û·ï³·áñÍ»É Ó»ñ ѳ·áõëïÁ Ñû·áõï Ó»½. »Ã» Ó»½ ѳçáÕíÇ û¹ ѳí³ù»É í»ñݳ߳åÇÏÇ áõë»ñÇ Ù³ëáõÙ, ³å³ ÷ñÏí»ÉÝ ³í»ÉÇ Ñ»ßï ÏÉÇÝÇ: ¸ñ³ ѳٳñ í»ñݳ߳åÇÏÁ ¹ñ»ù ³Ý¹ñ³í³ñïÇùÇ ·áïáõ ï³Ï ϳ٠ѳݷáõó»ù ëïáñÇÝ »½ñ»ñÁ: Îá×Ï»ù í»ñݳ߳åÇÏÇ í»ñÇÝ Ïá׳ÏÝ»ñÝ ÁݹÑáõå ÙÇÝ㢠å³ñ³Ýáó: ²ñӳϻù Ù»çï»ÕÇ Ïá׳ÏÝ»ñÇó áñ¢¿ Ù»ÏÁ: ÊáñÁ ßáõÝã ù³ß»ù, ·ÉáõËÁ ûù»ù ³é³ç, ù³ß»ù í»ñݳ߳åÇÏÁ ¹»åÇ í»ñ, ¹»åÇ ¹»ÙùÁ ¢ ÷ã»ù ¹ñ³ µ³óí³ÍùÇ Ù»ç: ì»ñݳ߳åÇÏÇ ³éç¢Ç Ù³ëÁ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ çñÇ ï³Ï: Ü»ñ÷ã³Í û¹Á µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¢ í»ñݳ߳åÇÏÇ áõë»ñÇ Ñ³ïí³ÍáõÙ µáõßï ¿ ³é³ç³óÝáõÙ, áñÝ û·ÝáõÙ ¿ Ó»½ ÙÝ³É çñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ: ºÃ» Ó»ñ ÙÇ Ó»éùÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ í»ñݳ߳åÇÏÁ ÷³Ï íÇ׳ÏáõÙ å³Ñ»Éáõ ѳٳñ, ÉáÕ³ó»ù ÙÛáõëáí: سñ¹ÇÏ Ñ³×³Ë Ï³ñáÕ »Ý µ³í³Ï³Ý Ñ»ßïáõÃÛ³Ùµ ÉáÕ³É Ù»çùÇ íñ³: æñÇ »ñ»ëÇÝ ÙݳÉáõ ѳٳñ ѳݹ³ñï Ù»ÏÝ»ù Ó»ñ Ó»éù»ñÁ, ³ÛÝáõÑ»ï¢ ï³ñ³Í»ù ¹»åÇ ÏáÕù ¢ Ññ»ù çñÇ Ù»ç` Ó»ñ áïù»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ: ÎñÏÝ»ù ³Ûë ß³ñÅáõÙÁ: àïù»ñáí ѳñí³Í»ù ÙdzÛÝ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: ¸áõù ϳñáÕ »ù ÏÇñ³é»É ݳ¢ »ñ»ëÝÇí³Ûñ ÉáÕ³Éáõ ï»ËÝÇϳÝ, áñÁ ÏáãíáõÙ ¿ ÷ñÏí»Éáõ ÉáÕ. ·ÉáõËÁ çñÇó ¹áõñë ѳݻÉáí` ßáõÝã ù³ß»ù, å³Ñ»ù ßáõÝãÁ, Çç»óñ»ù ¹»ÙùÁ çñÇ Ù»ç ¢ ³½³ï Ï³Ë ·ó»ù Ó»éù»ñÁ: Øݳó»ù ³Ûë ¹ÇñùáõÙ ÙÇ ù³ÝÇ í³ÛñÏÛ³Ý: ²ÛÝáõÑ»ï¢ ·ÉáõËÁ µ³ñÓñ³óñ»ù, µ³Ûó ÙdzÛÝ ³ÛÝù³Ý, áñ µ»ñ³ÝÁ ѳÛïÝíÇ çñÇó ¹áõñë: ¶ÉáõËÁ µ³ñÓñ³óÝ»ÉÇë ³ñï³ßÝã»ù: ºñµ µ»ñ³ÝÁ çñÇó ¹áõñë ¿, Ù»ÕÙáñ»Ý Ó»éùáí §Ññ»ù¦ çáõñÁ ¢ Çñ³ñ Ùáï»óñ»ù áïù»ñÁ: ¸³ Ïû·ÝÇ Ò»½ ·ÉáõËÁ çñÇó ¹áõñë å³Ñ»É: ÜáñÇó ßáõÝã ù³ß»ù ¢ í»ñ³¹³ñÓ»ù ѳݷÇëï ¹ÇñùÇ: ÎñÏÝ»ù ³Ûë ³Ù»ÝÁ` å³ñµ»ñ³µ³ñ ѳݷëï³Ý³Éáí ¢ áõÅ»ñÁ ËݳۻÉáí:

6

105


Ñâåðõúåñòåñòâåííûå ÿâëåíèÿ

Ãåîïàòîãåí­íûå ïîëîñû Òåêñò: Àðñåí Êàðîÿí

Í

àç­âàíèå “áèî­ïàòîãåí­ íûå ïîëîñû” èëè “çî­ íû” ïðîèçîøëî îò òîãî, ÷òî îíè ñïîñîá­íû âû­ çû­âàòü ïàòîëîãèþ, òî åñòü îòðèöàòåëü­ íûå èçìåíåíèÿ çäîðîâüÿ, ó òåõ ëþäåé, êîòîðûå äëèòåëüíîå âðåìÿ íàõîäÿòñÿ íà ýòèõ ïîëî­ñàõ. Íàðÿäó ñ ýòèì ïîíÿòèåì ñïåö­èàëèñ­òû ÷àñòî óïîòðåáëÿþò è äðóãîå - “ãåîïàòîãåí­íûå ïîëîñû” èëè “çî­íû”. Èññëåäîâàíèÿ ó÷åíûõ-ìåäèêîâ ïî­êà­ çàëè, ÷òî ­ïàöèåí­òû â­ áîëüíè­öàõ, êîéêè êîòî­ðûõ íàõîäÿòñÿ íà áèî­ïàòîãåí­íûõ ïîëîñàõ, èçëå÷èâàþòñÿ çíà÷èòåëüíî òðóäíåå è ó íèõ ìîãóò âîçíèêíóòü íåêîòîðûå äðóãèå ­çàáîëå­âàíèÿ. Ðàñïîëîæåíèå áèî­ïàòîãåí­íûõ ïîëîñ â êâàðòèðå, êàê è â ñëóæåáíîì ïîìåùåíèè èëè íà ïðèóñàä­åáíîì ó÷àñòêå, ìîæíî îïðåäåëèòü ñ ïîìîùüþ ëîçû. Îòñþäà è ­íàç­âàíèå – “ëîçîõîäñòâî”. Íî ñåãîäíÿ ðå÷ü ïîéäåò íå î áèîïîëå çåìëè, à î­ áèîïîëå ÷åëîâåêà, ðàñòåíèé è ­îá èõ èçëó÷åíèè. Òî, ÷òî ó ÷åëîâåêà åñòü ñ­îáñòâåííîå áèîïîëå, ãðàìîò­íûå ëþäè ñåé­÷àñ íå îòðè­öàþò. Íî îñ­òàåòñÿ âîïðîñ - ÷òî

106

6

îíî ñîáîé ïðåäñòàâëÿåò? Ìîæíî ëè ñ÷èòàòü áèîïîëåì òî èçëó÷åíèå, êîòîðîå ðåãèñòðèðóþò ïðèáî­ðû, èñõîäÿùåå ­êàê îò âñåãî îðãàíèç­ìà, òàê è îò îòäåëüíûõ îðãàíîâ? Ãëàâ­íàÿ ÷àñòü èçìåðåííîãî èçëó÷åíèÿ ÷åëîâåêà èìååò ýëåêòðî­ ìàãíèòíóþ ïðèðîäó. ßâëÿåòñÿ ëè îíî­ áèîïîëåì? Òî èçëó÷åíèå, êîòîðîå ñâÿ­ çàíî ñ ïîëî­ñàìè, èçìåðÿåòñÿ ñ ïîìîùüþ ëî­çû èëè äðóãèõ èíäèêàòîðîâ. Îíî íå ÿâëÿåòñÿ ýëåêòðî­ìàãíèò­íûì. Áèîïîëå ÷åëîâåêà ìîæíî îïðåäåëèòü òåì æå èíäèêàòîðîì. Ñåãîäíÿ íå áóäåì ðåøàòü ôóíäàìåí­òàëü­íûé âîïðîñ - ÷òî ñ­îáîé ïðåäñòàâëÿåò âñå­áèîïîëå ÷åëîâåêà. Çàôèêñèðóåì òîëüêî, ÷òî èçìåðÿåìîå ëîçîé (èíäèêàòîðîì) ïîëå ÷åëîâå­êà ÿâëÿåòñÿ ­÷àñòüþ åãî­ áèîïîëÿ, ÷àñòüþ åãî èçëó÷åíèé. Íî âñå-òàêè äîáàâèì, ÷òî ýòî ã­ëàâ­íàÿ ÷àñòü èçëó÷åíèÿ ÷åëîâå­ êà, ïîñêîëüêó èìåííî ïî íåé ïðîâîäÿò ä­èàãíîñòèêó çàáîëå­âàíèé ýêñòðàñåí­ñû. Äàëåå, î÷åíü ïðèíöèï­èàëü­íûì ÿâëÿåòñÿ òîò ôàêò, ÷òî ­òàêîå æå èçëó÷åíèå, êîòîðîå èñõîäèò îò ÷åëîâå­êà, èñõîäèò è îò íåæè­âûõ ïðåäìåòîâ. Îíî ïðîíè­çû­âàåò âñå ïðîñò­ðàíñòâî, âñþ ñðåäó íàøåãî îáè­

òàíèÿ, íî íå ðàâíîìåðíî, à ñòðóêòóðíî, â âèäå ïåðåêðåùèâàþùèõñÿ ïîëîñ. Îïû­òû ïîêà­çû­âàþò, ÷òî ­íà­èáîëåå õà­ðàêòåð­íûìè èçëó÷àòåëÿìè ÷åëîâåêà ÿâëÿþòñÿ ã­ëà­çà è êîí÷èêè ïàëüöåâ. Ìíîãî÷èñëåííûå èçìåðåíèÿ ïîçâîëèëè óñòàíîâèòü ÷åòûðå òèïà ëþäåé, ðàçëè­ ÷àþùèõñÿ çíà­êàìè èçëó÷åíèé ã­ëàç è ­ïàëüöåâ. Íà­èáîëüøóþ ãðóïïó ñîñ­òàâëÿþò ëþäè ñ ïëþñ-ã­ëà­çàìè (óñëîâíî­ áóäåì íà­ çû­âàòü èõ ïîëîæèòåëü­íûìè) è î÷åíü ìàëóþ – ñ ìèíóñ-ã­ëà­çàìè (îòðèöàòåëü­íûå). Ó ­îáûêíîâåí­íûõ ëþäåé – ïîëîæèòåëüíûõ è îòðè­öàòåëü­íûõ - çíàêè ãëàç è èõ óêà­ çàòåëü­íûõ ïàëüöåâ ñîâïà­äàþò, à çíàêè îñòàëü­íûõ ïàëüöåâ ÷åðåäóþòñÿ. Ó ýêñò­ ðàñåíñîâ - ïîëîæèòåëüíûõ è îòðè­öàòåëü­

Íà­èáîëåå õà­ðàêòåð­íûìè èçëó÷àòåëÿìè ÷åëîâåêà ÿâëÿþòñÿ ã­ëà­çà è êîí÷èêè ïàëüöåâ. Èçìåðåíèÿ ïîçâîëèëè óñòàíîâèòü 4-å òèïà ëþäåé, ðàçëè­ ÷àþùèõñÿ çíà­êàìè èçëó÷åíèé ã­ëàç è ­ïàëüöåâ.


Ñâåðõúåñòåñòâåííûå ÿâëåíèÿ

íûõ – âñå ïàëü­öû îäíîé ðóêè èìåþò îäèí è òîò æå ç­íàê, à âñå ­ïàëü­öû äðóãîé – ïðîòèâîïîëîæíûé çíàê. Èìåííî ýòî óñèëèâàåò öåëèòåëüíûé ýôôåêò ðóê ýêñòðàñåíñîâ, ïðè÷åì ñîâ­ïà­äàþò ìåæäó ñ­îáîé çíàêè ãëàç è ­ïàëüöåâ ïðàâîé ðóêè. Ñëåäîâàòåëüíî, ñóùåñòâóþò ä­âà òèïà ýêñòðàñåíñîâ: ñ ïîëîæèòåëü­íûìè ãëà­çàìè è ïîëîæèòåëü­íûìè ïàëü­öàìè ïðàâîé ðóêè, à òàêæå ñ îòðè­öàòåëü­ íûìè ãëà­çàìè è îòðè­öàòåëü­íûìè ïàëü­ öàìè ïðàâîé ðóêè. Ýòè ­õà­ðàêòåðèñòèêè îá­ëà­äàþò áîëüøîé óñòîé÷èâîñòüþ è ÷àùå âñåãî ïåðå­äàþòñÿ ïî ­íàñëåäñòâó. Âìåñòå ñ òåì ç­íàêè ñïîñîá­íû âðåìåííî èçìåíÿòüñÿ, íàïðèìåð, åñëè ýíåðãåòè­êà ÷åëîâåêà âäðóã ó­ïàäåò äî íóëÿ, ÷òî ­íàáëþ­ äàåòñÿ â ñëó­÷àå áîëåçíè, ïðè ñòðåññå è ò.ä.  ýòîì ñëó÷àå äàæå ýêñòðàñåíñ ìîæåò ­íà êîðîòêèé ñðîê ïðåâðàòèòüñÿ â ­îáûêíîâåííîãî ÷åëîâåêà. Âàæíî çíàòü òàê æå è òî, ÷òî ÷åëîâåê ìîæåò­ áûòü îäèíàêîâî èäåàëüíî çäîðîâ ­êàê ïðè ïîëîæèòåëüíîì, òàê è ïðè îòðèöàòåëüíîì ñâîåì ïîëå (èçëó÷åíèè). Ïîñëå ­âûøå ñêà­çàííîãî, ïî-âèäèìîìó, êàæ­äûé ïîñòà­ðàåòñÿ ñ ïîìîùüþ Ã-­îá­ðàç­ íîãî èíäè­êàòî­ðà îïðåäåëèòü­ áèîïîëå (èçëó÷åíèå) íàõîäÿùèõñÿ ðÿäîì ñ íèìè ëþäåé. Íî ïðè ýòîì ­íàäî èìåòü â âèäó ñëåäóþùèå êîíòðîëüíûå öèôðû. Òåõíè÷åñêè ýòî (òî åñòü èçìåðåíèå­ áèîïîëÿ ÷åëîâåêà) âûãëÿäèò òàê: ìû ïðèáëè­æàåìñÿ ê ÷åëîâåêó, äåðæà â ï­ðàâîé ðóêå ëîçó (èíäèêàòîð) äî òåõ ïîð, ïîêà îíà íå ïîâåðíåòñÿ â ­íàøó ñòîðîíó: â íåéò­ðàëüíîì ïîëîæåíèè ëî­çà ïà­ðàëëåëü­ íà íàøåìó òåëó. Ãðàíè­öà áèîïîëåâîé çàùè­òû î÷åíü òî÷íî ëîêàëèçî­âà­íà, è ïî õà­ðàêòåðó ïîâîðîòà ëîçû ìîæíî ñóäèòü î ïëîòíîñòè áèîïîëÿ. Îïûò ïîêà­çû­âàåò, ÷òî ­îáû÷­íûé, â ìåðó çäîðîâûé ÷åëîâåê èìååò çàùèòó îò 40 äî 60 ñì. Åñëè ïîëå ìåíåå 30 ñì, ìîæíî ãîâîðèòü î ñåðüåçíîì íàðóøåíèè ýíåðãåòè÷åñêîãî­ áà­ëàí­ñà ÷åëîâåêà. Ïðè óìåíüøåíèè ïîëÿ äî 10-15 ñì­ áîëüíîé òåðÿåò ñîç­íàíèå. Ïîëåì â 1 ì è áîëåå îá­ëà­äàþò àáñîëþòíî çäîðîâûå ëþäè, áîëåå 3 ì – ëèøü îòäåëü­ íûå ôåíîìåíû. Ìû óæå ãîâîðèëè, ÷òî ­íàõîæäåíèå â­ áèî­ïàòîãåí­íûõ ïîëîñàõ ìîæåò ïðèâåñòè

ê ­ðàçëè÷­íûì çàáîëå­âàíèÿì. Ïî÷åìó? Âçàèìîäåéñòâóþò äâà ïîëÿ – ïîëå ÷åëîâå­ êà è ïîëå (èçëó÷åíèå) ïîëîñû.  ðåçóëü­ òàòå ïîëå (èçëó÷åíèå) ÷åëîâåêà ìåíÿåòñÿ, îòêëîíÿåòñÿ îò íîðìû, äåôîðìèðóåòñÿ. Åñòü îïðåäåëåí­íûå ïðèçíàêè, êîòîðûå óêà­çû­âàþò íà òî, ÷òî ÷åëîâåê íàõîäèòñÿ (ñïèò èëè ðàáî­òàåò) â­ áèî­ ïàòîãåííîé çîíå. Òàê, åñëè ó íåãî ­íàáëþ­ äàþòñÿ ñóäîðîãè â íîãàõ, áîëü â ãîðëå ïî óò­ðàì, áåññîííè­öà, òî î÷åíü âåðîÿòíî, ÷òî åãî êðîâàòü íàõîäèòñÿ â ­ïàòîãåííîé çîíå. Åñëè ­ðàáî÷åå ìåñòî ­íàõîäèòñÿ â ­òàêîé çîíå, òî ÷åëîâåê óñòàåò óæå ê ñåðåäèíå äíÿ. Ïîñêîëüêó ñòå­íû äîìîâ ­“áåðóò” ïîëîñû íà ñåáÿ, òî ­íàäî èìåòü â âèäó, ÷òî ­ðàáî÷èå ìåñòà âäîëü ñòåí, â òîì ÷èñëå âäîëü îêîí, ñ­ áîëüøîé âåðîÿòíîñòüþ ïî­ ïà­äàþò â ï ­ àòîãåí­íûå çîíû. Ãîâîðÿ î ïàòîãåí­íûõ çîíàõ â ê­âàðòèðå, íåëüçÿ íå ñêà­çàòü î ­êàêòó­ñàõ è ïëþùå. Èçâåñòíû íàðîä­íûå ïîâåðüÿ î âðåäíîñòè ýòèõ ðàñòåíèé. Îíè ñï­ ðàâåäëè­âû. Ýòè ­ðàñòåíèÿ èñïóñêàþò îòðèöàòåëüíîå èçëó÷åíèå. Ñîáñòâåííî, íå òîëüêî îíè. Ê ­òàêèì ðàñòåíèÿì îòíîñÿòñÿ

íåêîòî­ðûå âèäû ïàëüì, à­çàëèé, îñîêà, ãâîçäè÷êè, ôèàëêè, ïðèìóëà. Ðàñòåíèÿ, èçëó÷àþùèå ïîëîæèòåëüíî,ðîçà, êèòàéñ­êàÿ ðîçà, ãåðàíü, àëîý, êîëàíõîý è ò.ä. Âñå ýòî ìîæíî ïðîâåðèòü Ã-­îá­ðàç­íûì èíäèêàòîðîì. À­íàëèçèðóÿ è ïðîìåðÿÿ áèî­ïàòîãåííóþ îáñ­òàíîâêó, âû äîëæíû èìåòü â âèäó, ÷òî â êâàðòèðå ìîãóò ïðèñóòñòâî­âàòü ðàçëè÷­íûå èçëó÷åíèÿ, òàêèå êàê, èçëó÷åíèÿ îò öâåòîâ è ðàçëè÷­ íûõ âîçìîæíûõ òî÷å÷íûõ èçëó÷àòåëåé. Ó ­âàñ óæå ­íàâåðíîå âîçíèêàåò óéìà âîïðîñîâ ïî ïîâîäó òîãî, êàêèõ âèäîâ­ áû­âàþò ýòè ïîëî­ñû, êàê èõ ­íàéòè è íåéò­ ðàëèçî­âàòü ñàìîñòîÿòåëüíî, è ò.ä. Íà âñå ýòè âîïðîñû ìû îòâåòèì â ñëåäóþùèé ­ðàç.

Ãîâîðÿ î ïàòîãåí­íûõ çîíàõ â ê­âàðòèðå, íåëüçÿ íå ñêà­çàòü î­ êàêòó­ñàõ è ïëþùå. Ýòè ­ðàñòåíèÿ èñïóñêàþò îòðèöàòåëüíîå èçëó÷åíèå.

6

107


´ÅßÏ³Ï³Ý ÑݳñùÝ»ñ

²ÚÈ Ø²ðØÜàôØ ÌÜì²ÌܺðÀ ÜÛáõÃÁ` ²­Ýáõß ´³­µ³­Û³­ÝÇ

î

ñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­Éǽ­ÙÁ ÙÇ »ñ¢áõÛà ¿, á­ñÁ, ûñ¢ë, ÑÇÝ ¿ ÝáõÛÝ­ù³Ý, áñ­ù³Ý Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, 볭ϳÛÝ áã­ ³Ýó­Û³­ÉáõÙ, áã­ ³Û­ëûñ ³ÛÝ ãÇ Áݭϳɭíáõ٠ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó` ¹³é­Ý³­Éáí ѳ­É³­Í³Ýù­Ý»­ñÇ, ͳխñÇ áõ Ù»ñ­Åá­Õ³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ³­é³ñ­Ï³: ¶Ç­ï³­ï»Ë­Ýǭϳ­ Ï³Ý í»­ñ»É­ùÇ ¹³­ñ³ßñ­ç³­ÝÁ, ³Ý­ßáõßï, Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¹³ñÓ­ñ»ó ³­í»­ÉÇ ³Ý­ï³ñ­µ»ñ áõ ѳݭ¹áõñ­ÅáÕ. ³Û­ëûñ ³ß­Ë³ñÑÝ ³ÛÉ¢ë­ áãÝ­ãÇó ãÇ ½³ñ­Ù³­ÝáõÙ: ê»­é³­÷á­Ëáõí Û³Ý µ³ñ­¹³­·áõÛÝ íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ »Ý ·ñ»­Ã» µá­Éáñ ½³ñ­·³­ ó³Í áõ ½³ñ­·³­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, 볭ϳÛÝ

108

6

»ñ¢áõÛ­ÃÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ѳݭñáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­ µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ, ÙÇ¢ÝáõÛÝ ¿, ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ÙÝ³É áã Ùdzݭ߳­Ý³Ï... ʳ­Ã³ñ­í³Í Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõÝ îñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­Éǽ­ÙÁ Ù³ñ­¹áõ ϻݭ ë³­µ³­Ý³­Ï³Ý áõ Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý §¹Ç­Ù³Ý­ ϳñ­Ý»­ñǦ ÙÇç¢ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ³Ý­Ý»ñ­¹³ß­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿: ê»­÷³­Ï³Ý Ù³ñÙ­ÝÇ, ë»­éÇ ¢ í³ñ­ù³·­ÍÇ ÁÝ­Ï³É­Ù³Ý Ñ³ñ­óáõÙ ³Ý­Ñ³ñ­Ù³­ñ³­í»­ïáõÃ­Û³Ý Ùßï³­ Ï³Ý ½·³­óá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ Ýñ³Ýó Ñ»­ï³åÁÝ­ ¹áõÙ ¿ í³Õ ѳ­ë³­ÏÇó: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³É­Ý»­ñÇ ßñç³­ÝáõÙ ³Û¹­ ù³Ý Ù»Í ÃÇí »Ý Ï³½­ÙáõÙ ÇÝù­Ý³ë­å³­ ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ¿É ãËá­ë»Ýù ßñç³­å³­ïÇ áõ

ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ Ñ»ï áõ­Ý»­ó³Í ëáõñ µ³­ËáõÙ­ Ý»­ñÇ ¢ ¹»å­ñ»­ëdz­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: º­Ã» ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù»½` ë»­÷³­Ï³Ý Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñáõ٠ѳñ­Ù³ñ §ï»­Õ³­íáñ­í³Í¦ Ù»­Í³­Ù³ë­Ýáõí Û³­ÝÁ, û­ï³­ñá­ïÇ »Ý ÃíáõÙ ³Û­ëû­ñÇ­Ý³Ï ³Ýµ­Ý³­Ï³Ý, ³ñ­ï³­éáó »ñ¢áõÛíݻ­ñÁ, ÷áñ­Ó»Ýù, ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, ÙÇ å³Ñ Ùïá­ ñ»É áõ ѳë­Ï³­Ý³É, û ³Û¹ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­ Ù³ñ áñ­ù³Ý ³Ý­ï³­Ý»­ÉÇ ¿ §ÇÝã-áñ¦ û­ï³ñ Ù³ñÙ­ÝáõÙ ³å­ñ»­ÉÁ, Ç­ñ»Ýó, ³­ë»Ýù, ÏÇÝ ½·³­Éáí` ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ í³ñ­ù³·­ÍÇ Ï³­ÝáÝ­ Ý»­ñÇÝ ë»­÷³­Ï³Ý §»ë¦-Á ѳñ­Ù³­ñ»ó­Ý»­ÉÁ, ¢ ѳ­Ï³­é³­ÏÁ: ÆÝ㢿, Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ µ³½­ÙÇóë ÷áñ­Ó»É »Ý µ³­ó³ï­ñáõíÛáõÝ­ Ý»ñ ·ïÝ»É ³Ûë »ñ¢áõÛ­ÃÇÝ: îñ³Ýë­ë»ù­ ëá­õ³­Éǽ­ÙÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý ·³Õï­ÝÇ­ùÁ, Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÇ Ï³ñ­ÍÇ­ùáí, óùÝ­í³Í ¿ ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³É­Ý»­ñÇ áõ­Õ»­ÕáõÙ. Ýñ³Ýó ·ÉËáõ­Õ»ÕÝ Çñ` ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í µá­í³Ý­ ¹³­Ï³­ÛÇÝ Ï³­éáõó­í³Í­ùáí ï³ñ­µ»ñ­íáõÙ ¿ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ϳ­Ý³Ýó áõ ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ·ÉËáõ­Õ»­ÕÇó: Ø»Ï ³ÛÉ ï»­ë³­Ï»­ïÇ Ñ³­ Ù³­Ó³ÛÝ ¿É` ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­Éǽ­ÙÁ á㠭û ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý, ·»­Ý»­ïǭϳ­Ï³Ý, ³ÛÉ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ³ñ­Ù³ï­Ý»ñ áõ­ÝÇ. ïíÛ³É ë»­éÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇ­ãÁ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­Ýáõ٠ѳñ­Ù³ñ­í»É ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ã»­É³¹­ ñ³Í` ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ë»­éÇ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»ñÝ áõ å³ñ­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ë³Ñ­Ù³­ÝáÕ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÇÝ ¢ Çñ ³Ý­ÓÇ Ñ³­Ù³ñ ³­í»­ÉÇÝ ÷Ýïñ»­Éáíª Ñ³ÛïÝ­íáõÙ ¿ ¹»å­ñ»­ëÇí íÇ­ ׳­ÏáõÙ: îñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³É­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ÉÇ­Ý»É Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï ¢ µÇ­ë»ù­ëá­õ³É­Ý»ñ, ¢ ѳ­Ù³­ë»­é³­ÙáÉ­Ý»ñ. Ù»­ÏÁ ãÇ µ³­ó³­éáõÙ ÙÛáõ­ëÁ, û­å»ï ãÇ ¿É »Ý­Ã³¹­ñáõÙ áñ­å»ë å³ñ­ï³­¹Çñ å³Û­Ù³Ý: سë­Ý³­·»ï­Ý»ñÝ ³ñ­Ó³­Ý³·­ñáõÙ »Ý, áñ åïÕÇ ïñ³Ýë­ë»ù­ ëá­õ³­ÉǽÙÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³­ÉÇë ¹»é¢ë Ï­Ýáç ÑÕÇáõÃ­Û³Ý Áݭóó­ùáõÙ, »ñµ Ñáñ­ÙáÝ­Ý»ñÝ ÇÝã-ÇÝã å³ï­×³é­Ý»­ñáí »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ »Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ: º­ñ»­Ë³Ý ÍÝíáõÙ ¿ µá­Éá­ñá­íÇÝ Ýáñ­Ù³É ï»ë­ùáí, 볭ϳÛÝ Ñ³­ ϳ­é³Ï ë»­éÇÝ §å³ï­Ï³­ÝáÕ¦ áõ­Õ»­Õáí: ÆëÏ áõ­Õ»ÕÝ, ÇÝã­å»ë ѳÛï­ÝÇ ¿, áõ­ÝÇ ë»é: Æ ¹»å, ÝÙ³Ý ß»­ÕáõÙ­Ý»­ñÁ ѳ½­í³­¹»å ã»Ý ݳ¢ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ Ùáï: âÙá­é³­Ý³Ýù, áñ §ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ë»é¦ ¢ §Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý ë»é¦ ѳë­Ï³­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ µá­Éá­ñá­íÇÝ ï³ñ­µ»ñ »ñ¢áõÛíݻñ »Ý: îñ³Ýë­ë»ù­ëá­ õ³É­Ý»ñÝ, ³Û¹­åÇ­ëáí, áõ­Ý»Ý ÁÝïñáõÃÛ³Ý 2 ï³ñ­µ»­ñ³Ï` ϳ٠ѳ­Ù³­Ï»ñå­í»É ë»­÷³­ Ï³Ý Ù³ñÙ­ÝÇ Ñ»ï ³Ý­Ý»ñ­¹³ß­Ý³­Ïáõí۳Ý


´ÅßÏ³Ï³Ý ÑݳñùÝ»ñ

Ç­ñá­Õáõí۳­ÝÁ, ϳ٠¹Ç­Ù»É ë»­é³­÷á­Ëáõí Û³Ý: λñ­å³­ñ³­Ý³­÷á­ËáõíÛáõÝ ¢... Ýáñ ÍÝáõݹ ܳ˭ù³Ý ë»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý íÇ­ñ³­ ѳ­ïáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÁ` Ù³ë­Ý³­ ·»ï µÅÇßÏ­Ý»­ñÁ ٳݭñ³½­ÝÇÝ ùÝÝáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó û·­Ýáõí۳­ÝÁ ¹Ç­Ù³Í ³Ý­ÓÇÝ, áñ­ å»ë­½Ç ³Ýë­Ë³É ³Ë­ïá­ñá­ß»Ý` ³ñ¹­Ûáù §³­Ý»­É³­Ý»­ÉÇ ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­Éǽ­ÙǦ Ù³­ ëDZݭ ¿ Ëáë­ùÁ, û± ѳñÏ Ï³ Ëáõ­ë³­÷»É ׳­Ï³­ï³·­ñ³­Ï³Ý íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõ­ÝÇó: Æ í»ñ­çá, ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­Éǽ­ÙÁ ѳ­×³Ë »Ý ß÷á­ÃáõÙ ÙÇ ß³ñù ³­éáõÙ­Ý»­ñáí ÝÙ³Ý ³ÛÉ ¹ñë­¢á­ñáõÙ­Ý»­ñÇ` ïñ³Ýë­í»ë­ïǽ­ÙÇ, ѳ­Ù³­ë»­é³­Ùá­Éáõí۳Ý, ¿Ý­¹á­·»Ý ÷ëÇ­ Ëá½­Ý»­ñÇ ¢ ßÇ­½áý­ñ»­Ýdz­ÛÇ Ñ»ï: ÊݹÇñÝ ³Ë­ïá­ñá­ß»­Éáí áñ­å»ë ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­ ÉǽÙ` ÑÇ­í³Ý­¹ÇÝ, ÙÇÝ㢠íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõ­ ÝÁ, ßáõñç 1 ï³­ñÇ §ëïÇ­åáõÙ¦ »Ý ³å­ñ»É ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ϳå­ñ»ñ ѳ­Ï³­é³Ï ë»­éÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇ­ãÁ: ²­í»­ÉÇ áõß, ³ñ­¹»Ý íÇ­ñ³­ ѳ­ïáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá, ë»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³ñÏ­í³­ÍÇ Ñ³­Ù³ñ å³ï­íÇñ­íáõÙ »Ý ³Ý­ÓÁ ѳë­ï³­ïáÕ Ýáñ ÷³ë­ï³Ãխûñ` Ýáñ ³­Ýáõ­Ýáí, µ³­óÇ ³Û¹, ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ áõ µÝ³­Ï³­í³Û­ñÇ ÷á­÷á­Ëáõí

ÛáõÝ: 곭ϳÛÝ ÙÇÝã ³Û¹ ÑÇ­í³Ý­¹ÇÝ ¹»é¢ë ë­å³ë­íáõÙ »Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ­ Ý»ñ: ìÇ­ñ³­Ñ³­ïáõí۳­ÝÁ ݳ­Ëáñ­¹áõÙ ¿ Ñáñ­Ùá­Ý³É û­ñ³­ådzÝ. ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ïÕ³­Ù³ñ­¹ÇÏ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ »Ý ¿ëï­ñá­·»Ý ¢ åñá­·»ë­ï»­ñáÝ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ¹»­Õ³­ÙÇ­ çáó­Ý»ñ, ÇëÏ Ï»Ý­ë³­µ³­Ý³­Ï³Ý ϳ­Ý³Ûù` ³Ý¹­ñá­·»Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ¹»­Õ»ñ: Ðáñ­Ùá­ Ý³É Ã»­ñ³­åÇ³Ý ÷á­÷á­ËáõÃ­Û³Ý ¿ »Ý­Ã³ñ­ ÏáõÙ ³Ý­ÓÇ ³ñ­ï³­ùÇÝÝ áõ å³­Ñ»­É³Ó¢Á: γ­Ý³Ûù ѳë­ÝáõÙ »Ý ¹³ß­ï³­Ý³­¹³­¹³­ñÇ, Ýñ³Ýó ë»­é³­Ï³Ý ûñ­·³­ÝÁ ¹»­Õ»­ñÇ ³½­¹»­ óáõí۳ٵ Ù»­Í³­ÝáõÙ ¿, Ó³Û­ÝÁ` Ïáå­ï³­ ÝáõÙ: îÕ³­Ù³ñ­¹ÇÏ Ó»éù »Ý µ»­ñáõ٠ѻュ Ñ»­ï» Áݹ·Í­íáÕ ÏáõñÍù, Ù³ñÙ­ÝÇ Ï³­Ý³­ óÇ áõñ­í³·­Í»ñ: Ðáñ­Ùá­Ý³É û­ñ³­ådz­ÛÇ ÁݭóóùÝ ³­í³ñï­íáõÙ ¿ ÙÇ ù³­ÝÇ ï³­ñÇ ³Ýó` ë»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñáí: λݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ïÕ³­Ù³ñ­¹áõ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ Ñ»­é³ó­ÝáõÙ »Ý ³é­Ý³Ý­¹³­ ÙÁ` ¹ñ³ ï»­ÕáõÙ Ó­¢³­íá­ñ»­Éáí ϳ­Ý³­óÇ ë»­é³­Ï³Ý ûñ­·³Ý: êï»Õ­ÍáõÙ »Ý ݳ¢ ϳ­ ݳ­óÇ ÏáõñÍù: λݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ϳ­Ý³Ýó ë»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ·áñÍÝ ³­í»­ÉÇ µ³ñ¹ ¿: Üñ³Ýó ѳ­Ù³ñ Ý³Ë ëï»Õ­ ÍáõÙ »Ý ³é­Ý³Ý­¹³Ù, Ñ»­ïá ÙdzÛÝ, ³­ÙÇë­ Ý»ñ ³Ýó, Ñ»­é³ó­Ýáõ٠ϳ­Ý³­óÇ Ý»ñ­ùÇÝ

ë»­é³­Ï³Ý ûñ­·³Ý­Ý»­ñÁ: ì»­ñ³ó­íáõÙ ¿ ݳ¢ ÏáõñÍ­ùÁ: ê»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³ñÏ­í³Í ³Ý­ÓÇÝù ³­ÙáõÉ »Ý, 볭ϳÛÝ, ÇÝã­å»ë å³ñ½ ¿ ¹³ñ­Ó»É ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³É­Ý»­ñÇ ßñç³­ÝáõÙ ³Ýó­Ï³ó­í³Í ѳñ­óáõÙ­Ý»­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ, ¹³ Ýñ³Ýó ùÇã ¿ Ñáõ­½áõÙ. Ýñ³Ýó 95 ïá­Ïá­ ëÁ ãÇ ½Õçáõ٠ϳ­ï³­ñ³Í ù³Û­ÉÇ Ñ³­Ù³ñ: Æ ¹»å, ë»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­ñáÕ »Ý »Ý­Ã³ñÏ­í»É áã 峭ϳë, ù³Ý 20-25 ï³­ñ»­Ï³ÝÁ µáÉáñ³Í ³Ý­ÓÇÝù: г­ ϳ­óáõ­óáõÙ­Ý»­ñÁ ÙÇ ù³­ÝÇëÝ »Ý. Ñá­·»­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ, ѳ­ Ù³­ë»­é³­Ùá­ÉáõíÛáõ­ÝÁ, ³É­Ïá­Ñá­Éǽ­ÙÁ ϳ٠ÃÙñ³­Ùá­ÉáõíÛáõ­ÝÁ, ½³­í³Ï­Ý»ñ áõ­Ý»­Ý³­ÉÁ, ³­Ùáõë­Ý³­ó³Í ÉÇ­Ý»­ÉÁ: º­Ã» µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ »Ý ³Ûë ˳ݭ·³­ñáÕ Ñ³Ý­·³­Ù³Ýù­Ý»­ñÁ, áõ­ñ»ÙÝ ïñ³Ýë­ë»ù­ëá­õ³­ÉÁ ϳ­ñáÕ ¿ ¹Ç­Ù»É ׳­Ï³­ï³·­ñ³­Ï³Ý íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõí۳­ÝÁ ¢ Ýáñ Ù³ñÙ­Ýáí, Ýáñ ³­Ýáõ­Ýáí áõ Ýáñ ϻݭ ë³·­ñáõí۳ٵ Ùáõïù ·áñ­Í»É Ýáñ ÏÛ³Ýù:

ê»­é³­÷á­ËáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³ñÏ­í³Í ³Ý­ÓÇÝù ³­ÙáõÉ »Ý, 볭ϳÛÝ ¹³ Ýñ³Ýó ùÇã ¿ Ñáõ­½áõÙ:

6

109


г­Ûáõ­Ñáõ ëñï³­µ³­ óáõíÛáõÝ, ÷³­ñǽ­Û³Ý µ³­ ñ»Ïñ­ÃáõíÛáõÝ ¢ ³ý­ñÇÏ­ Û³Ý ï³ù ³ñ¢ ϳ ³Ûë ÏÝáç Ù»ç: ÌÝí³Í û­ñÇó ·ïÝí»­Éáí ëáõñ­×Ç ÙÇ­ ç³­í³Û­ñáõÙ` §ö³­ñǽ­Û³Ý ëáõñצ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ ì³­É»­ñÇ-²ß­Ë»Ý ݳ­¹Çñ ¶áñ­ÍáõÝ­Û³­ÝÁ ëáõñ­×Ç å»ë ó³Ý­Ï³­ÉÇ ¿ ¢ ϳݭãáÕ... ÜÛáõÃÁª ÈÇ­ÉÇà ØÏñïãÛ³ÝÇ å³­ÛáõÙ ³­ëáõÙ »Ýª §Ïá­ý»Ç­Ýá­Ù³Ý¦: Þ³ï »Ù ëáõñ× ËÙáõÙ: ²­é³­íáï­Ý»­ñÁ »­Ã» ûñë ëáõñ­×áí ãëÏë»Ù, ÇÝã-áñ µ³­ÝÇ å³­Ï³ë »Ù ½·áõÙ: ÎñÏݳ­ÏÇ µ³­Å³­Ïáí »Ù ËÙáõÙ, áñ­å»ë­½Ç ³ñíݳ­Ý³Ù, ÇëÏ ûñ­í³ Áݭóó­ ùáõ٠ϳ­ñáÕ »Ù 6 µ³­Å³Ï ËÙ»É: ²ß­Ë³­ ïáõÙ »Ý »­ñ»­Ïá­Û³Ý ų­Ù»­ñÇÝ ëáõñ× ãËÙ»É, »­Ã» ѳï­Ï³­å»ë ³ñ­ÃáõÝ Ùݳ­Éáõ ϳ­ñÇù ãϳ: êáõñ×Ý ÇÝÓ Ñ³­Ù³ñ ѳ­Ù»Õ ¿: ºë ëáõñ× ëÇ­ñáõÙ »Ù ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÇ Ù»ç: êáõñ­×Ç µáõÛñÝ ¿É »Ù ëÇ­ñáõÙ, »ñ­µ»ÙÝ Ùï³­ÍáõÙ »Ù ëáõñ­×áí û­Í³­Ý»­ÉÇù Ñݳ­ñ»É, ϳ­ñáÕ ¿ ß³ï ɳ­íÁ ÉÇ­Ý»É, 㿱: ÆÝÓ íñ³ ëáõñ­×Á »ñ­µ»ù µ³­ó³­ë³­µ³ñ ãÇ ³Ý¹­ñ³­¹³ñ­Ó»É:

êáõñ×Ç Ùß³ÏáõÛÃÝ áõ ... ÏÇÝÁ - àñ­å»ë ëáõñ­×Ç ·Ç­ï³Ï` DZÝã­ »ù ϳñ­ ÍáõÙ ëáõñ×Ý ³­í»­ÉÇ û·­ï³­Ï³±ñ­¿, û± íݳ­ 볭ϳñ: -êϽµáõÙ, »ñµ ëáõñ­×Á »­Ï³í üñ³Ý­ ëdz, ³­ëáõÙ ¿ÇÝ ë³­ï³­Ý³­ÛÇ ËÙÇãù ¿, á­ñáí­Ñ»ï¢ Çñ ë¢ ·áõÛ­ÝÝ áõ óñÙ³óÝáÕ Ñ³ï­ÏáõíÛáõ­ÝÁ í³­Ë»ó­ÝáÕ ¿ñ: »¢ Ù»Õ­ Ù³ó­í³Í Ó­¢áí, µ³Ûó ³Û¹ Ëá­ë³Ï­óáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ »Ý ÙÇÝ㢠ûñë, ¢ »ñ¢Ç ³Û¹ ¿ å³ï­×³­éÁ, áñ ëáõñ­×Ç Ù³­ëÇÝ Ï³ñ­ÍÇù­Ý»­ñÁ ѳ­Ï³­ë³­Ï³Ý »Ý: ö³ëï­í³Í ¿, áñ ëñïÇ, ³ñ­Û³Ý ßñç³­ ݳ­éáõÃ­Û³Ý ¢ Ýǭѳ­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ëáõñ­×Á û·­ï³­Ï³ñ ¿: ÆëÏ Ýñ³Ýù, áí­ù»ñ µ³ñÓñ ×Ýßáõ٠ϳ٠ëï³­Ùáù­ë³­ÛÇÝ ËݹÇñ­Ý»ñ áõ­ Ý»Ý, å»ïù ¿ ½·áõÛß ÉÇ­Ý»Ý ¢ ËÙ»­ÉÇë ݳ­

110

6

ËÁÝï­ñ»Ý ·á­Ý» ³­í»­ÉÇ Ù»ÕÙ ëáõñ×` ³­ñ³­ µÇ­Ï³, á­ñÇ Ù»ç Ïá­ý»Ç­ÝÇ å³­ñáõ­Ý³­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ ùÇã ¿, ³ÛÉ áã û éá­µáõë­ï³, áñÝ áõ­ÝÇ Ù»Í ù³­Ý³­Ïáõí۳ٵ Ïá­ý»ÇÝ: γñ­ÍÇù ϳ, áñ ëáõñ×Ý ³­í»­ÉÇ íݳ­ë³­Ï³ñ ¿, ù³Ý û­ ÛÁ, ϳÙ, ã·Ç­ï»ë ÇÝ­ãáõ, Åá­Õá­íáõñ­¹Á û­ÛÇÝ ³­í»­ÉÇ ß³ï µÅßϳ­Ï³Ý ѳï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ í»­ñ³·­ñáõÙ, ù³Ý ëáõñ­×ÇÝ: ´³Ûó »ë Ç٠ѳ­Ù»ëï ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñáí ϳ­ñáÕ »Ù åݹ»É, áñ »ñ­Ïáõ­ëÇó ¿É ѳ­í³­ë³­ñ³­å»ë ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ û·ï­í»É ¢ íݳë­í»É, áõÕ­Õ³­ÏÇ, ³­Ù»Ý ÇÝã å»ïù ¿ ã³­÷Ç Ù»ç û·­ï³­·áñ­Í»É: - ƱÝ㠭ѳ­×³­Ë³­Ï³­Ýáõí۳ٵ »ù ¸áõù ëáõñ× û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ ¢ DZÝã­³½­¹»­óáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ ³ÛÝ Ò»½ íñ³: - ºë Çë­Ï³­Ï³Ý ëñ׳­ÙáÉ »Ù, ºí­ñá­

- л­ï³ùñ­ùÇñ ¿` áñ­ï»­ÕDZó ëÏë­í»ó ëáõñ­×Ç Ýϳï­Ù³Ùµ ë»­ñÁ: - ºë, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, ÍÝí»É »Ù ëáõñ­×Ç Ù»ç: гÛñë γ­Ù»­ñáõ­ÝáõÙ ëáõñ­×Ç åɳݭ ï³­ódz­Ý»ñ ¢ ëáõñ­×Á Ù³ù­ñáÕ Ëá­ßáñ ·áñ­Í³­ñ³Ý áõ­Ý»ñ: ÆÝÓ 3 ³Ù­ë³­Ï³­Ýáõ٠سñ­ë»­ÉÇó ï³­ñ»É »Ý γ­Ù»­ñáõÝ, ¢ »ë ³Û¹ ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ »Ù Ù»­Í³­ó»É: Àëï É»­·»Ý­¹Ç` ëáõñ­×Á ·ïÝí»É ¿ ϳ٠º­Ù»­ÝáõÙ, ϳ٠º­Ãáí­ådz­ÛáõÙ: ºë ѳϭ í³Í »Ù í»ñ­çÇÝ ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÇÝ: ²­ëáõÙ »Ý, áñ ³ÛÝ­ï»­ÕÇ Ñá·¢á­ñ³­Ï³Ý­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ·³é­Ý»­ñÇÝ ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ í³Û­ñÇ µÝáõí Û³Ý Ù»ç ³­ñ³­Í»­Éáõ: ØÇ ûñ Ýñ³Ýù Ýϳ­ ïáõÙ »Ý, áñ ³­Ù»Ý ³Ý­·³Ù ÝáõÛÝ í³Û­ñáõÙ ³­ñ³­Í»­Éáõó Ñ»­ïá ·³é­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ ·Ç­ß»ñ­ Ý»ñÝ ³ß­Ëáõ­Å³­ÝáõÙ »Ý: λݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇÝ Ñ»ï¢»­Éáí ¢ ¹ñ³Ýó Ï»­ñ³Í µáõÛ­ëÁ ù³­ Õ»­Éáí` Ñá·¢á­ñ³­Ï³Ý­Ý»ñÝ ³ÛÝ Ã»­ÛÇ å»ë »­÷áõÙ »Ý, 볭ϳÛÝ á­ãÇÝã ãÇ ëï³ó­íáõÙ: ØÇ ù³­ÝÇ ï³ñ­µ»­ñ³Ï ÷áñ­Ó»­Éáõó Ñ»­ïá í»ñ­ ç³­å»ë ëáõñ×Ý ³Û­ñáõÙ »Ý, áñ­ï»­ÕÇó ¿É Ç


Ø»ñ ÑÛáõñÁ

ѳÛï »Ý ·³­ÉÇë µáõÛ­ëÇ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ä³ï­Ù³­Ï³Ý ÷³ëï ¿` ³­é³­çÇÝ ëñ׳­ ñ³­ÝÁ üñ³Ý­ëdz­ÛáõÙ ÑÇÙÝ­í»É ¿ ѳ­ÛÇ ÏáÕ­ ÙÇó: àñ­å»ë å³ï­Ù³­Ï³Ý í³Ûñ` ÙÇÝ㢠ÑÇ­Ù³ ³ÛÝ ö³­ñÇ­½áõÙ å³Ñ­å³Ý­íáõÙ ¿: ºë áõ­½áõÙ »Ù, áñ ëáõñ­×Ç å³ï­ÙáõíÛáõÝÝ ÇÝãáñ ϳå áõ­Ý»­Ý³ ѳ­ÛÇ Ñ»ï: ¸³ ÇÝÓ Ñ³­ Ù³ñ ·»­Õ»­óÇÏ ¿: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿, 㿱, ѳÛñë ³Ûë­ï»­ÕÇó ·³Õ­Ã»ó ¢ ëáõñ­×Ç ³ë­å³­ñ»­½áõÙ ¹ñëáõ٠ѳ­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»­ó³í, ÇëÏ »ë ³Û¹ ³­Ù»­ÝÁ í»­ñ³­¹³ñÓ­ñÇ Ð³­Û³ë­ï³Ý: - ø³­ÝDZ ï³­ñÇ »ù ³Ûë ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Ûáõ­ÝÁ ͳ­í³­Éáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ: - 1993 Ãí³­Ï³­ÝÇó, ³ñ­¹»Ý 17 ï³­ñÇ ¿: ÈÇ­Ý»­Éáí ѳ­ÛáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ å³Û­ù³­ ñáÕ Ù³ñ¹` ²ñ­ó³Ë­Û³Ý ß³ñÅ­Ù³Ý Å³­Ù³­ Ý³Ï ã¿ÇÝù ϳ­ñáÕ ³Ûë­ï»Õ ãÉÇ­Ý»É, áõ­Ý»ÇÝù ÏéíáÕ ÁÝ­Ï»ñ­Ý»ñ, á­ñáÝ­óÇó Ù»­ÏÁ Øáݭû ػɭùáÝ­Û³ÝÝ ¿: ºñµ ݳ í³Ë­×³Ý­í»ó, á­ñá­ ß»­óÇ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ ÙÇ ·áñÍ ³­Ý»É: ²Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ñ Ù³ñ­¹³­ëÇ­ ñ³­Ï³Ý û·­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, µ³Ûó »ë áõ­½áõÙ ¿Ç Ù»Ï ³ÛÉ µ³Ý ³­Ý»É, ÙÇ ·áñÍ, áñÝ û­·áõï Ïï³ñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ ïÝï»­ëáõí۳­ÝÁ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ ïÝï»­ëáõíÛáõÝÝ ³Ý­Ï³­ÛáõÝ íǭ׳­ÏÇ Ù»ç ¿ñ, ¢ ù³­ÝÇ áñ »ë ÑÙáõï ¿Ç ëáõñ­×ÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ñ³ñ­ó»­ñáõÙ, ³Û¹ ·áñÍë »­Õ³í µá­í³­ñ³Ý µ³­ó»­ÉÁ: êÇ­ñ»­ Éáí ¢° г­Û³ë­ï³­ÝÁ, ¢° ëáõñ­×Á, áõ­½áõÙ ¿Ç ëáõñ­×Ç Ùß³­ÏáõÛ­ÃÁ ѳۭñ»­ÝÇù µ»­ñ»É: êáõñ­×Á ѳ­ïáõÏ Ùß³­ÏáõÛà áõ­ÝÇ. ³ÛÝ ·Ç­Ýáõ å»ë ¿. Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï»­ë³Ï` Çñ ѳ­Ù³­ÛÇÝ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­Ïáõí۳ٵ, ÁÙ­ å»­Éáõ Çñ ³ñ­í»ëïÝ áõ­ÝÇ: - ÎËá­ë»±ù ­Ò»ñ ã³­ñ³­µ³ë­ïÇÏ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: -ºë ÏñÍùÇ ù³Õó­Ï»Õ »Ù áõ­Ý»­ó»É ¢ ³ñ­¹»Ý 6 ï³­ñÇ ¿, ÇÝã µáõÅ­í»É »Ù: ²Û¹ ÁÝ­ óó­ùáõÙ üñ³Ý­ëdz­ÛáõÙ ·ïÝí»Éë ѳ­Ù³­ ñáõÙ »Ù Ù»Í µ³Ë­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ, ù³­ÝÇ áñ ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ­ï»Õ ϳñ¢áñ­í³Í ¿: Îáõ­½»­Ý³­ÛÇ, áñ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ¢ë ­Ù³ñ­¹áõ ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ ³­é³­çÇÝ ï»­ÕáõÙ ÉÇ­Ý»ñ: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ÏÇÝ 35 ï³­ñ»­Ï³­ÝÇó Ñ»­ïá ·á­Ý» ï³­ñÇÝ Ù»Ï ³Ý­·³Ù å»ïù ¿ Ñ»­ï³­½áï­íÇ, áñ­å»ë­½Ç Ñݳ­ñ³­íáñ ÉÇ­ÝÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ϳݭ˻É: ä»ïù ã¿ ëå³­ ë»É, áñ áõ­éáõó­ùÁ ï³­ñ³Í­íÇ, ÇëÏ Ñ»­ïá ëïÇå­í³Í ÉÇ­Ý»É ÏáõñÍùÝ ³Ù­µáÕ­çáõí Û³Ùµ Ñ»­é³ó­Ý»É: ºë ã»Ù ³­Ù³­ãáõÙ ³­ë»É, áñ ù³Õó­Ï»Õ »Ù áõ­Ý»­ó»É, û¢ г­Û³ë­ï³­

ÝáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ¿ ³Û¹ Ù³­ëÇÝ ãËá­ë»É: ÂáÕ µá­ÉáñÝ Ç­Ù³­Ý³Ý, áñ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ÙÇ ÷áñ­ÓáõíÛáõÝ ¿, á­ñÁ ѳ߭íÇ ãÇ ³é­Ýáõ٠ѳñë­ïáõíÛáõÝ, ¹Çñù ϳ٠å³ß­ïáÝ: Úáõ­ ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ù³ñ¹ ³Ûë ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ Çñ ³­é³­ù»­ÉáõíÛáõÝÝ áõ­ÝÇ. ³ÛÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ ݳˢ³­é³ç ³­éáÕç ÉÇ­Ý»É áõ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ãí³­Ë»­Ý³É: ºë µ³Ëï áõ­Ý»Ù áõ­Å»Õ ³ñ­Ù³ï­Ý»ñ áõ­ Ý»­Ý³É: ²Û¹ ³ñ­Ù³­ïÁ ѳ­ÛáõíÛáõÝÝ ¿, ùñÇë­ ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, Ñ³Û Ùß³­ÏáõÛ­ÃÁ: ºë ÇÝÓ ÏñÏݳ­ÏÇ Ñ³­ñáõëï »Ù Ñ³­Ù³­ñáõÙ, á­ñáí­ Ñ»ï¢ ÇÙ Ù»ç »ñ­Ïáõ Ùß³­ÏáõÛà »Ù ÏñáõÙ` ѳۭϳ­Ï³Ý ¢ ýñ³Ý­ëdz­Ï³Ý: ´³Ûó ÇÝã­ ù³Ý áõ­Å»Õ »Ù, ³ÛÝ­ù³Ý ¿É ϳ­ñáÕ »Ù ÃáõÛÉ ÉÇ­Ý»É, í»ñ­çÇ­í»ñ­çá, Ù³ñ¹ »Ù, ÏÇÝ: - ÆëÏ ³Ûë ÏÝáçÝ Ç±ÝãÝ­¿ ÷ñÏáõÙ ¹Åí³ñ å³­Ñ»­ñÇÝ: - ºë ÙÇßï ÇÙ ¹»Ù »Ù å³Û­ù³­ñáõÙ: ºñµ »ë ëÇ­ñáõÙ »Ù ¢ ÇÝÓ ¹³­í³­×³­ÝáõÙ »Ý áõ ˳­µáõÙ,»ë á­ãÇÝã ã»Ù ³­ÝáõÙ, ÙdzÛÝ ÇÝÓ »Ù íݳ­ëáõÙ: ´³Ûó Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ å³­ÑÇ ÇÝÓ ÷ñÏáõÙ ¿ ³ÛÝ ÙÇï­ùÁ, áñ »ë ¹»é ·áñ­Í»ñ áõ­Ý»Ù ³­Ý»­Éáõ: ²é­Ñ³­ë³­ñ³Ï ÏÇ­ÝÁ ß³ï ϳñ¢áñ ¹»ñ áõ­ÝÇ Ù»ñ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç: ²­Ù»Ý ³Ý­ ·³Ù, »ñµ ݳ­ÛáõÙ »Ù Ñ³Û ÏÝá­çÁ, ½³ñ­Ù³­ ÝáõÙ »Ù` ÇÝã­ù³Ý áõ­Å»Õ ¿ ¢ ÇÝã­ù³Ý ß³­Ñ³­

·áñÍ­í³Í: ²­Ù»Ý ûñ ³­é³­íáï ßáõï ³ñí ݳ­Ý³­Éáí` ÙÇ ëá­óÇá­É᭷dz­Ï³Ý Ñ»­ï³­½á­ ïáõíÛáõÝ »Ù ϳ­ï³­ñ»É: ²­é³­íáï­Û³Ý ų­ ÙÁ 7-ÇÝ ÷á­Õáó­Ý»­ñáõÙ ³­é³­çÇ­ÝÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ϳ­Ý³Ýó ï»ë­Ý»É, ÇëÏ ïÕ³­Ù³ñ¹­Ï³Ýó ß³ñÅÝ ëÏëíáõÙ ¿ 11-Çó Ñ»­ïá: ¸³ Ýß³­ ݳ­ÏáõÙ ¿, áñ ϳ­Ý³Ûù ³­í»­ÉÇ ·áñͭݳ­Ï³Ý »Ý ¢ áõ­Å»Õ, í»ñ­çÇ­í»ñ­çá, Ù³Û­ñ³­Ý³­Éáõ ϳ­ ñá­ÕáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý: γñ­ÍáõÙ »Ù, áñ Ù»ñ ³­é³ç­Ýáñ­¹Á å»ïù ¿ ÏÇÝ ÉÇ­ÝÇ: - ¶»­Õ»­óÇÏ ÏÝáç ѳ­Ù³ñ DZÝã­ ¿ ³­éáÕ­ çáõíÛáõ­ÝÁ: - ø³­ÝÇ áñ ÍËáõÙ »Ù, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ³Û¹­ù³Ý ¿É Ç­ñ³­íáõÝù ãáõ­Ý»Ù Ëá­ë»É ³­éáÕ­ çáõíÛáõ­ÝÇó, µ³Ûó ÇÙ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá »ë ëÏë»­óÇ ³­í»­ÉÇ ß³ï ß³ñÅ­í»É ¢ å³­ñ³­å»É: Ø»Í áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ »Ù ¹³ñÓ­ ÝáõÙ ëÝݹ³­Ï³ñ­·Çë íñ³, áõ­ïáõÙ »Ù ß³ï µ³Ý­ç³­ñ»­Õ»Ý: γñ­ÍáõÙ »Ù` ³­éáÕ­çáõíÛáõ­ ÝÁ Ù³ñÙ­ÝÇ Ñ»ï Ý»ñ­¹³ß­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ ݳÉÝ ¿: - êáõñ­×Á ëó­÷»ó­ÝáÕ Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ áõ­ ÝÇ. áñ­å»ë ëó­÷»ó­ÝáÕ Ëáëù` DZÝ㠭ϳ­ë»ù Ñ³Û ÏÝá­çÁ: - îÇϭݳ°Ûù, ݳˢ³­é³ç ÇÝù­Ý»ñ¹ ѳñ­·»ù Ó»½, áñ­å»ë­½Ç ϳ­ñá­Õ³­Ý³ù å³ñ­ï³¹­ñ»É, áñ áõ­ñÇß­Ý»­ñÁ ѳñ­·»Ý:

6

111


ØÇßï ³ñ­¹Ç³­Ï³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý µÝûñ­ñ³­ÝÁ ÜÛáõÃÁ` ²­Ýáõß ´³­µ³­Û³­ÝÇ

î

Ç­µ»Ã­Û³Ý µÅßÏáõíÛáõ­ÝÁ ÝáõÛÝ­ã³÷ Ñ»­ï³ùñ­ùÇñ áõ ÇÝù­Ý³­ïÇå ¿, áñ­ù³Ý ³Ûë­ ï»Õ µÝ³Ï­íáÕ Åá­Õáíñ­¹Ç Ïñá­ÝÁ, ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­ÛáõíÛáõÝÝ áõ Ùß³­ÏáõÛ­ ÃÁ: àõ­ß³·­ñ³í ¿, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÑÇÝ áõ ËáñÑñ­¹³­íáñ ù³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ îÇ­µ»­ÃáõÙ µÅßÏáõí ÛáõÝÝ ¿É Áݭϳ­ÉáõÙ »Ý áñ­å»ë Ù»Ï ³Ù­µáÕ­ çáõíÛáõÝ ·Ç­ïáõí۳Ý, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, Ïñá­ÝÇ áõ ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­ÛáõÃ­Û³Ý Ñ»ï: »ñ¢ë ­Ý³¢ ³Û¹ å³ï­×³­éáí »Ý µáõÅ­Ù³Ý Ù»­Ãá¹­Ý»ñÝ ³Ûë­ï»Õ ³Û¹­ã³÷ áã ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý. Ù»­Ãá¹­ Ý»ñ, á­ñáÝ­óáí ³Û­ëûñ Ñ»­ï³ùñùñ­í³Í ¿ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁ... îÇ­µ»Ã­Û³Ý µÅßÏáõíÛáõ­ÝÁ Ó­¢³­íáñ­í»É ¿ Ðݹϳë­ï³­ÝÇ, âǭݳë­ï³­ÝÇ, Ü»­å³­ÉÇ, ²ý­Õ³Ýë­ï³­ÝÇ, ä³ñë­Ï³ë­ï³­ÝÇ Ñݳ­·áõÛÝ µÅßϳ­Ï³Ý ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇ §Ë³­ã³­ë»ñ­ ٳݦ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙª µáõ¹­¹Çë­ï³­Ï³Ý Ùß³­ ÏáõÛ­ÃÇ áõÕ­Õ³­ÏÇ ³½­¹»­óáõí۳ٵ: ²­å³­·³ µÅÇßÏ­Ý»­ñÇÝ ³Ûë­ï»Õ ÁÝï­ñáõÙ ¿ÇÝ ³­Ù»­ ݳ߭Ýáñ­Ñ³­ÉÇ ¢ ûÅï­í³Í å³­ï³­ÝÇ­Ý»­ñÇ ßñç³­ÝáõÙ` Ýñ³Ýó »ñ­Ï³­ñ³Ù­Û³ áõ­ëáõ٭ݳ­ éáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáí í³Ý­ù»­ñáõÙ: àõ­ëáõ٭ݳ­éáõÃ­Û³Ý ëϽµÝ³­Ï³Ý ßñç³­ÝáõÙ ÏñÃáõÙ ¿ÇÝ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»­ñÇ ÙÇï­ùÁ` ³ÛÝ Ï³­ï³­ñ»­É³­å»ë ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó­ Ý»­Éáí Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñáõÃ­Û³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇÝ,

112

6

µá­Éáñ ßÝã³­íáñ ³­ñ³­ñ³Í­Ý»­ñÇÝ Ñ³­í³­ë³ñ ëÇ­ñáí ëÇ­ñ»­Éáõ ¢ û·­Ý»­Éáõ ·³­Õ³­÷³ñ­ Ý»­ñÇÝ: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ ³­å³­·³ µÅÇßÏ­Ý»­ñÁ îÇ­µ»­ÃáõÙ åÇ­ïÇ ·áñͭݳ­ ϳ­ÝáõÙ ÉÇ­Ý»ÇÝ ÝíÇñ­Û³É­Ý»ñ, áí­ù»ñ ûÅï­ í³Í »Ý µ³ñÓñ µ³­ñá­Û³­Ï³­Ýáõí۳ٵ, ëáõñ µÝ³½­¹áí, ѳ٭µ»­ñ³­ï³­ñáõí۳ٵ áõ Ý»­ ñá­Õ³Ù­ïáõí۳ٵ, 糭ݳ­ëÇ­ñáõí۳ٵ áõ ÇÝù­Ý³Ù­÷á÷ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ó³­Íáõí۳ٵ: ÐÇ­í³Ý­¹Ç ¢ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ µÅÇß­ÏÁ óáõ­ó³­µ»­ñáõÙ ¿ñ ë»ñÝ­¹»­ë»­ñáõݹ ÷á­Ë³Ýó­íáÕ Ñëï³Ï ÙÇ Ùá­ï»­óáõÙ, ³ÛÝ ¿` ݳ µáõ­ÅáõÙ ¿ áã û ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ, ³ÛÉ ÑÇ­í³Ý­¹ÇÝ, ù³Ý­½Ç ó³Ý­Ï³­ó³Í ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ ÇÝù­ÝÇÝ Ù»­Ïáõ­ë³­ó³Í, ³­Ù»Ý ÇÝ­ ãÇó ³Ý­Ï³Ë áõ ³­é³Ý­ÓÇÝ ·áñ­ÍÁݭóó ã¿, ³ÛÉ` áÕç ûñ­·³­Ýǽ­Ùáí ï³­ñ³Í­í³Í ³Ûë ϳ٠³ÛÝ íǭ׳­ÏÇ áõ ¹ñ³ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѻÝùÁ, áñÝ áõ­ÝÇ ÙdzÛÝ Ç­ñ»Ý µÝá­ñáß ·Í»­ñ: ÐÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ³ë­ïǭ׳­ÝÁ ë³Ñ­ Ù³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ýñ³Ýù Ý³Ë áñáßáõÙ ¿ÇÝ ³Ý­ÓÇ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³­éáÕ­ç³­Ï³Ý íÇ­ ׳­ÏÁ: ÐÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ëϽµÝ³Õµ­Ûáõñ Ýñ³Ýù ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿ÇÝ ù³­ÙÇÝ, É»­ÕÇÝ ¢ Éáñ­ÓÁ, á­ñáÝù ¿É Ç­ñ»Ýó Ñ»ñ­ÃÇÝ ³­é³­ç³­ ÝáõÙ ¿ÇÝ ÏñùÇó, ó³­ëáõ­ÙÇó ¢ Ùé³Û­Éáõí Ûáõ­ÝÇó, ³Û­ëÇÝùÝ` ½áõï Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý µÝáõÛ­ÃÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ­Ý»­ñÇó ¢ ¹ñ³Ýó ¹ñë­ ¢á­ñáõÙ­Ý»­ñÇó: Ðá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý ¢ ³­éáÕ­

ç³­Ï³Ý µá­Éáñ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý ·É˳­íáñ å³ï­×³­éÁ, Ýñ³Ýó ϳñ­ÍÇ­ùáí, ³Ý­ÓÇ` ë»­÷³­Ï³Ý §»ë¦-Á ã׳­Ý³­ã»ÉÝ ¿ñ, ãѳë­Ï³­Ý³ÉÝ áõ ãí»ñ­Éáõ­Í»­ÉÁ: §²­éáÕ­çáõí Ûáõ­ÝÁ Ù»Í Ñ³Õ­Ã³­Ý³Ï ¿¦,- ³Ý­íǭ׳ñ­Ï»­ÉÇ Ýß³­Ý³­µ³Ý ³ñ­ï³­µ»­ñ»­Éáõ å»ë íëï³Ñ ³ñ­Ó³­Ý³·­ñáõÙ »Ý îÇ­µ»­ÃÇ µÅÇßÏ­Ý»­ñÁ` Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí, ǭѳñ­Ï», ݳˢ³­é³ç ë»­÷³­Ï³Ý §»ë¦-Ç Ñ³Ý­¹»å Ó»éù µ»ñ­íáÕ Ñ³Õ­Ã³­Ý³­ÏÁ: سñ­ÙÇ­ÝÁ, Ýñ³Ýó ¹³­ë³­ ϳñ·­Ù³Ùµ, ϳ½Ù­í³Í ¿ 7 µ³­Õ³¹­ñÇ­ãÇó` Ñ»­Õáõ­ÏÇó, ³ñ­Ûáõ­ÝÇó, ÙëÇó, ׳ñ­åÇó, áë­ Ïáñ­Ý»­ñÇó, áÕ­Ýáõ­Õ»­ÕÇó ¢ ë»ñ٭ݳ­Ñ»­Õáõ­ ÏÇó. Ñ»Ýó ³Ûë µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»ñÝ ¿É ³Ë­ï³­ ѳñ­Ù³Ý ÃÇ­ñ³Ë »Ý ¹³éÝáõÙ ù³­Ùáõ, É»­ÕÇÇ áõ Éáñ­ÓÇ ÏáÕ­ÙÇó: ²Ë­ï³­Ñ³­ñáõ­ÙÁ ëÏëíáõÙ ¿ ëÝݹÇ, ÁÙ­å»­ÉÇ­ùÇ ¢ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­ Ý»­ñÇ ëË³É ã³­÷³­ù³­Ý³­ÏÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ ÙÇó: §ÖÇßï ëÝݹ³­Ï³ñ·¦ ѳë­Ï³­óáõí ÛáõÝÝ, Áݹ á­ñáõÙ, ËÇëï ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý ¿ ¢ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ` ï³ñ­µ»ñ: ´á­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ¿ ÙdzÛÝ Ñ»ï¢Û³É ³Ý­Ë³Ëï ëϽµáõÝ­ùÁ. áãÝ­ãáõÙ ã³Ýó­Ý»É ã³­÷Á, áñ­å»ë­½Ç ã˳Ëï­ í»Ý ѳ­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõíÛáõÝÝ áõ Ý»ñ­¹³ß­ ݳ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë­åÇ­ëáí, ÙïùÇ ³Ý­Ý»ñ­ ¹³ß­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÇó Ç Ñ³Ûï »Ý ·³­ÉÇë ýÇ­ ½Ç­Ï³­Ï³Ý ˳ݭ·³­ñáõÙ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝó ÃÇ­íÁ, ïÇ­µ»Ã­Û³Ý µÅÇßÏ­Ý»­ñÇ Ï³ñ­ÍÇ­ùáí, ѳë­


îáõñǽÙ

ÝáõÙ ¿ 84 ѽ­-Ç: ²­ñ³­Ï³Ý ë»­éÇÝ µÝá­ñáß ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ 17-Ý­»Ý. Ç­·³­Ï³Ý ë»­éÇÝ µÝá­ñáß ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ` 32Á, »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ` 24-Á: ì»­ñÁ Ýßí³Í ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Áݹ­Ñ³­ Ýáõñ Ãí³­ù³­Ý³ÏÝ áõ ï³­ñ³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ, îÇ­µ»Ã­Ç µÅÇßÏ­Ý»­ñÇ ¹³­ë³­Ï³ñ·­Ù³Ùµ, Ç­ñ»Ýó Ñ»ñ­ÃÇÝ µ³­Å³Ý­íáõÙ »Ý 2 ÑÇÙ­ ݳ­Ï³Ý ËÙµÇ` ÙïùÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ ¢ Ù³ñÙ­ÝÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñ: ØïùÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ý»­ñ³­éáõÙ »Ý Ë»­ ɳó­Ýá­ñáõíÛáõÝÝ áõ ÑÇ­ßá­ÕáõÃ­Û³Ý Ïá­ñáõë­ ïÁ, ÇëÏ Ù³ñÙ­ÝÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»ñÁ, ³­é³Ý­ÓÇÝ ï»­ë³­Ï³­íáñ­Ù³Ùµ, Ý»­ñ³­éáõÙ »Ý ³ÛÝ µá­Éáñ ³Ë­ï»­ñÁ, á­ñáÝù ϳ­ñáÕ »Ý §Ñ³ñ­í³­Í»É¦ Ù³ñÙ­ÝÇ í»­ñÇÝ Ñ³ï­í³­ ÍÇÝ, ÙÇ­çÇÝ ¢ ëïá­ñÇÝ Ñ³ï­í³Í­Ý»­ñÇÝ: ´áõÅ­Ù³Ý Ù»­Ãá¹­Ý»ñÝ ÁÝï­ñ»­ÉÇë îÇ­µ»Ã­Ç µÅÇßÏ­Ý»­ñÁ ã³­÷³­½³Ýó ϳñ¢á­ñáõÙ »Ý ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ùÁ, áñ ÑÇ­í³Ý­¹Ç ѳ­Ù³ñ ݳ­Ë³­ï»ë­í³Í ëÝÝ¹Ç áõ ¹»­Õ³­ÑáõÙ­ùÇ §ÍÝݹ³­í³Û­ñÁ¦ ÉÇ­ÝÇ Ñ»Ýó ³ÛÝ ï»­Õ³Ý­ùÁ, áñ­ï»Õ í»ñ­çÇÝë µÝ³Ï­íáõÙ ¿: ÆÝã í»­ñ³­ µ»­ñáõÙ ¿ ³­éáÕç ³å­ñ»­É³­Ï»ñ­åÇ Ï³­ÝáÝ­ Ý»­ñÇÝ, ³­å³ îÇ­µ»­ÃáõÙ ¹ñ³Ýù Áݭϳ­ÉáõÙ ¿ÇÝ áñ­å»ë í³ñ­ùÇ, ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇ ³Ù­µáÕ­ç³­Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ·, á­ñáí ³­é³ç­ Ýáñ¹­í»­ÉÇë ѳ߭íÇ ¿ÇÝ ³é­ÝáõÙ áã ÙdzÛÝ ëÝݹ³­Ï³ñ­·Á, ³ÛÉ¢ ï³ñ­í³ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ µÝáõÃ­Û³Ý Ñ»ï Ý»ñ­¹³ß­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: ú­ñǭݳÏ` Ù³ñ­ ¹áõÝ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ãͳݭñ³­µ»é­Ý»É

½·³­Û³­ñ³Ý­Ý»­ñÁ` Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï Ëáõ­ë³­ ÷»­Éáí ¹ñ³Ýù å³­ñ³­åáõÃ­Û³Ý Ù³ï­Ý»­ Éáõó: ò»­ñ»­Ï³­ÛÇÝ ùáõ­ÝÁ ÙÇßï åÇ­ïÇ ã³­ ÷³­íáñ ÉÇ­ÝÇ` ã÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­Éáí ·Ç­ß»­ñ³­ÛÇÝ ùÝÇÝ, ÇëÏ ëÝáõÝ¹Ý áõ ³É­Ïá­Ñá­ÉÁ ãåÇ­ïÇ ¹³é­Ý³Ý ³Ý­ùáõÝ ·Ç­ß»ñ­Ý»­ñÇ áõ Ñ³Ý·ë­ ïÇ Å³­Ù»­ñÇ Ñ³ß­íÇÝ ³ñ­íáÕ Ëñ³Ë­×³Ýù­ Ý»­ñÇ §áõ­Õ»­ÏÇó¦: ÒÙé³Ý í»ñ­çÇÝ Ñ³ñÏ ¿ Ëáõ­ë³­÷»É ³Ý­Ñ³ñ­ÏÇ ³Ï­ïÇ­íáõíÛáõ­ÝÇó, »ñ­Ï³ñ Ëá­ë³Ï­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, ËÇëï å³Ñ­ù»­ñÇó` ûñ­·³­Ýǽ­ÙÇÝ Ñ³Ý­¹³ñï íÇ­ ×³Ï å³ñ·¢»­Éáí: ¶³ñ­Ý³Ý, ³Ù­é³Ý ¢ ³ß­Ý³Ý í»ñ­çÇÝ, Áݹ­Ñ³­Ï³­é³­ÏÁ, ѳñÏ ¿ Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ å³­Ñ»É ³­í»­ÉÇ ³Ï­ïÇí íǭ׳­

ÏáõÙ` ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­Ï»­Éáí ó»­ñ»­Ï³­ÛÇÝ ùÝÇ Å³­Ù»­ñÁ, á­ñáÝù ³Û¹ ų­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­ Íáõ٠ͳݭñ³ó­ÝáõÙ »Ý Ù³ñ­ÙÇ­ÝÁ ¢ µÃ³ó­ ÝáõÙ ÙïùÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÁ: ²Ýù­ÝáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ËÙ»É ï³ù ϳà ϳ٠³ñ­·³­Ý³Ï, ÇëÏ ùÝÏá­ïáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ` ³Ýó­Ý»É å³Ñ­ùÇ: ÒÙé³­ÝÁ ë»­ é³­Ï³Ý Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ÉÇ­Ý»É ÇÝ­ï»Ý­ëÇí, ÇëÏ ·³ñ­Ý³­ÝÁ, ³Ù­é³ÝÝ áõ ³ß­Ý³­ÝÁ` áã­ ³­í»­ÉÇ Ñ³­×³Ë, ù³Ý ß³­ µ³­Ã³­Ï³Ý 2 ³Ý­·³Ù: ²­Ù³­é³­ÛÇÝ ßá­·»­ñÇ ÏÇ­½³­Ï»­ïÇÝ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ³Ýó­Ý»É ÝáõÛ­ÝÇëÏ 2 ß³­µ³Ã­í³ Áݭóó­ùáõÙ 1 ë»­é³­Ï³Ý ³Ïï áõ­Ý»­Ý³­Éáõ é»­ÅÇ­ÙÇÝ: Èá­·³Ýù ÁÝ­¹áõ­Ý»­ Éáõó Ñ»­ïá ß³­µ³­ÃÁ 2 ³Ý­·³Ù Ëáñ­Ñáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ Ù³ñ­ÙÇÝÝ û­Í»É µáõ­ë³­Ï³Ý Ûáõ­Õáí, ÇÝãÝ û·­ï³­Ï³ñ ¿ Ù³ñ­ëá­Õáõí۳­ÝÁ, ÙïùÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇÝ, Ï»Ý­ë³­Ï³Ý áõÅ ¿ ѳ­Õáñ­ ¹áõÙ ¢ Ýå³ë­ïáõÙ ë»­é³­Ï³Ý Ï³­ñá­Õáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»­Í³ó­Ù³­ÝÁ: ÖÇßï ëÝݹ³­Ï³ñ­ ·Ç ¢ ³å­ñ»­É³­Ï»ñ­åÇ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÇó µ³­óÇ, ïÇ­µ»Ã­Û³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­ñáõëï ³­í³Ý­ ¹áõÛíݻ­ñÁ Ý»­ñ³­éáõÙ »Ý ݳ¢ Ù»ñëáõÙ­ Ý»­ñÇ, Ãñçáó­Ý»­ñÇ, Éá­·³Ýù­Ý»­ñÇ, ¹»­Õ³­ µáõÛ­ë»­ñÇ ¢ ³ÛÉ­ÝÇ ÙÇ­çá­óáí ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý µ³½­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ Ù»­Ãá­ ¹Ç­Ï³Ý: ²Û­ëûñ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ·áñ­ÍáõÙ »Ý ïÇ­µ»Ã­Û³Ý µÅßÏáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»ñ, á­ñáÝù Ù»Í Ù³ë­ë³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ »Ý í³­ Û»­ÉáõÙ` Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ï³­ Éáí Ëáõ­ë³­÷»É ùÇ­Ùdz­Ï³Ý, ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý µáõ­Å³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ ÏÇ­ñ³­éáõ­ÙÇó ¢ Ñ³­í³­ ï³­ñÇÙ ÙÝ³É µÝáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇÝ:

6

113


¸»Õ³·áñÍáõÃÛáõÝ

ê. س­É³­Û³­ÝÇ ³Ý­í³Ý ³ã­ùÇ Ï»Ýï­ ñá­ÝÇ ·É³áõ­Ïá­Ù³­ÛÇ µ³­Å³Ý­ÙáõÝ­ùÇ í³­ ñÇã, µ.·.Ã., ºä´Ð ³Ï­Ý³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý ³Ù­µÇá­ÝÇ ¹á­ó»Ýï ÈÇ­ÉÇà àë­Ï³Ý­Û³­Ý

¶É³áõÏáÙ³ª

³Ûëûñ ³ñ¹»Ý µáõÅ»ÉÇ - ²Û­ëûñ ³ñ­¹»Ý ï³ñ­µ»ñ ïÇ­åÇ ÙÇ­ ç³Ù­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ϳݷ­Ý»ó­Ý»É: ¶É³áõ­Ïá­ Ù³­ÛÇ ¹»å­ùáõÙ ³­Ù»­Ý³­Ï³ñ¢á­ñÁ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõ­ÝÁ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ³Ë­ïá­ñá­ß»ÉÝ ¿, á­ñáí­Ñ»ï¢ áñ ÷áõ­Éáõ٠ѳÛï­Ý³­µ»ñ­íáõÙ ¿ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý, ³Û¹ ÷áõ­ÉáõÙ ¿É Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ å³Ñ­å³­Ý»É ï»­ëá­Õ³­Ï³Ý ýáõÝÏ­ódz­Ý»­ñÁ` ï»­ëá­ÕáõÃ­Û³Ý ëñáõíÛáõ­ÝÁ, ï»­ë³­¹³ß­ïÁ, ³ã­ùÇ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ å³ï­Ï»­ñÁ,- ³Ûë Ëáë­ù»­ ñáí ëÏë»ó ½ñáõÛ­óÁ ÈÇ­ÉÇà àë­Ï³Ý­Û³­ÝÁ: - àñá±Ýù »Ý ·É³áõ­Ïá­Ù³­Ûáí ÑÇ­í³Ý­¹³­ ݳ­Éáõ å³ï­×³éÝ»ñÁ: - ¸ñ³Ýù ï³ñ­µ»ñ »Ý, ÇÝãå»ë ï³ñ­µ»ñ »Ý ·É³áõ­Ïá­Ù³­ÛÇ ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ: Ø»½ ³­í»­ ÉÇ Ñ³Ûï­ÝÇ ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇó »Ý ³­é³ç­Ý³­ÛÇÝ, »ñÏ­ñáñ­¹³­ÛÇÝ ¢ µÝ³­ÍÇÝ ·É³áõ­Ïá­Ù³­Ý»­ñÁ: ²­é³ç­Ý³­ÛÇÝ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ ³­é³Ýó áñ¢¿ Ý»­ñ³Ï­Ý³­ÛÇÝ ï»­ë³­Ý»­ÉÇ å³ï­×³­éÇ: ºñÏ­ñáñ­¹³­ÛÇÝ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ ³Ûë ϳ٠³ÛÝ Ý»­ñ³Ï­Ý³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³ï­×³­éáí: º­Ã» ³­é³ç­Ý³­ÛÇÝ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý 2 ³ã­ùáõÙ ¿ ÉÇ­ ÝáõÙ, ³­å³ »ñÏ­ñáñ­¹³­ÛÇÝ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý ϳ­ñáÕ ¿ ÉÇ­Ý»É ³ÛÝ ³ã­ùáõÙ, áñ­ï»Õ áñ¢Ç­ó¿ ËݹÇñ ϳ, áõë­ïÇ »ñÏ­ñáñ­¹³­ÛÇÝ ·É³áõ­Ïá­ Ù³­ÛÇ µáõ­Åáõ­ÙÁ å»ïù ¿ ³ñ­Ù³­ï³­Ï³Ý ÉÇ­ ÝÇ. ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ µáõ­Å»É ¢° ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý,

114

6

¢° ¹ñ³ å³ï׳é ѳݹÇë³óáÕ ÑÇí³Ý­ ¹áõíÛáõ­ÝÁ: г­çáñ¹ ï»­ë³­ÏÁ` µÝ³­ÍÇÝ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý, ×Çßï ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ³Ë­ïá­ ñáß­»Éáõ ¢ µÅßÏ³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝ óáõó³µ»ñ»Éáõ ¹»åùáõÙ (áñÝ ³Ûë ¹»åùáõÙ ÙdzÛÝ íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõÝÝ ¿) ï»­ëá­Õáõí Û³Ý í³­ï³­óáõ­ÙÁ Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ áã ÙdzÛÝ Ï³Ý­Ë»É, ³ÛÉ¢ µ³­ñ»­É³­í»É: ìÇ­ñ³­Ñ³­ïáõí Ûáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ϳ­ï³ñ­íÇ ÙÇÝ㢠»­ñ»­Ë³­ÛÇ 1 ï³­ñ»­Ï³Ý ¹³é­Ý³­ÉÁ, 2 ï³­ñ»­Ï³­ÝÇó Ñ»­ ïá ³Ûë ³­Ý³­ïá­Ùdz­Ï³Ý ûñ­½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ Ñݳ­ñ³­íáñ ã¿ Çë­å³é í»­ñ³ó­Ý»É: - ´Åßϳ­Ï³Ý DZÝã ­ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ ñáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ µáõ­Å»É ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý: - Ø»½ Ùáï ³Û­ëûñ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ »Ý ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý µáõ­Å»­Éáõ µá­Éáñ Ùá­Ãá¹­Ý»­ñÁ` íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõÝ, ɳ­½»­ñ³­ÛÇÝ ¢ ¹»­Õá­ñ³Û­ ù³­ÛÇÝ ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõÝ, 볭ϳÛÝ ³Ý­Ï³Ë ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÇó, ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý ùñá­ÝÇÏ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ ¿, ¢ ÑÇ­í³Ý­¹Á å»ïù ¿ å³ñ­µ»­ ñ³­µ³ñ ÁÝ­¹áõ­ÝÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¹»­Õá­ñ³Û­ùÁ: ²Ûë ³­éÇ­Ãáí ã»Ù ϳ­ñáÕ ã³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³É ³Ï­Ý³­µáõ­ÅáõÃ­Û³Ý ³ë­å³­ñ»­½áõÙ ³ß­Ë³ñ­ ÑáõÙ ³­é³­ç³­ï³ñ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»ÏÇݪ §²É­Ïáݦ ÁÝ­Ï»­ñáõí۳­ÝÁ, áñÁ ßáõ­ ϳ­ÛáõÙ ³­é³Ýӭݳ­ÝáõÙ ¿ Çñ µ³ñÓ­ñá­ñ³Ï ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùáí ¢ ¹ñ³Ýó ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ ïáõí۳ٵ: §²É­Ïáݦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­

¶É³áõ­Ïá­Ù³Ý ï»­ëá­Õ³­ Ï³Ý ÝÛ³ñ­¹Ç ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ ¿: Ü»­ñ³Ï­Ý³­ÛÇÝ µ³ñÓñ ϳ٠ó³Íñ ×ÝßÙ³Ý Ñ»ï¢³Ý­ùáí ï»­ëá­Õ³­Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ý ëÏëáõÙ ¿ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ù³­Ñ³­Ý³É, ÇëÏ Ù³­Ñ³­ó³Í ÝÛ³ñ¹Ý, ÇÝã­ å»ë ·Ç­ï»Ýù, Ñݳ­ñ³­íáñ ã¿ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ý»É: ºñ­Ï³ñ ï³­ñÇ­ Ý»ñ ·É³áõ­Ïá­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ñ ³Ý­µáõ­Å»­ÉÇ ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ, ù³­ÝÇ áñ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ Ù»Ï ï»­ ë³­ÏÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó ϳñ ¹ñ³ ¹»Ù, áñÝ áõÕ­Õ³­ÏÇ ¹³Ý­¹³­Õ»ó­ ÝáõÙ ¿ñ Ïáõ­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ÜÛáõÃÁ` ÈÇ­ÉÇà ØÏñïãÛ³ÝÇ

ÑÇí ³Û­ëûñ Ù»Ýù áõ­Ý»Ýù ÏáÙ­µÇ­Ý³ó­í³Í ¹»­Õá­ñ³Ûù. á­ñáÝ­óÇó áõ­½áõÙ »Ù ³­é³ÝÓ­ ݳó­Ý»É §²­½³ñ­·³¦, §îñ³­í³­ï³Ý¦ ¢ §¸á­õáï­ñ³í¦ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ: - à±ñÝ­ ¿ §²É­Ïáݦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ³ñ­ï³¹­ñ³Í ¹»­Õá­ñ³Û­ùÇ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ ÏáõíÛáõ­ÝÁ: ¶É³áõ­Ïá­Ù³ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ ¹»­Õáñ³ÛùÝ û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ ³ã­ùÇ Ý»­ñ³Ï­Ý³­ÛÇÝ ×ÝßáõÙÝ Ç­ç»ó­Ý»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: Î³Ý ï³ñ­µ»ñ ï»­ë³­ÏÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»ñ, á­ñáÝù Ç­ç»ó­ÝáõÙ »Ý Ý»­ ñ³Ï­Ý³­ÛÇÝ ×Ýßáõ­ÙÁ ¢ å³Ñ­å³­ÝáõÙ ï»­ ëá­Õ³­Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ý ³­í»­Éáñ¹ ×Ýßáõ­ÙÇó: ØÇ ï»­ë³­ÏÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÁ, ëá­íá­ñ³­µ³ñ, ·É³áõ­Ïá­Ù³­ÛÇ ¹»å­ùáõÙ µ³­í³­ñ³ñ ã¿, ¢ ѳ­×³Ë ëïÇå­í³Í »Ýù ÉÇ­ÝáõÙ Ýß³­Ý³­Ï»É ÙÇ ù³­ÝÇ ï»­ë³­ÏÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»ñ, ÇÝãÝ, ³Ý­ßáõßï, áõ­ÝÇ Çñ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ³½­¹»­ óáõíÛáõ­ÝÁ. Ý³Ë íݳ­ë³­Ï³ñ ¿ ³­éáÕ­ çáõí۳­ÝÁ, »ñÏ­ñáñ¹` ûñ­í³ Ù»ç ÙÇ ù³­ÝÇ ï³­ë³­ÏÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáóÇ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙÁ ÑÇ­í³Ý¹ÇÝ ³­í»­Éáñ¹ ɳñ­í³­ÍáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ·óáõÙ: §²É­Ïáݦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ÏáÙ­µÇ­Ý³ó­í³Í ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÇ Ù»Ï Ï³­ÃÇ­ÉÁ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ÙÇ ù³­ÝÇ µ³­Õ³¹­ñÇã, ÇÝ­ãÁ ÑÇ­í³Ý­¹ÇÝ ½»ñÍ ¿ å³­ÑáõÙ ÙÇ ù³­ÝÇ ï»­ë³­ÏÇ ¹»­Õ»ñ û·­ï³­·áñ­Í»­Éáõ ïÑ³× å³ñ­ï³­Ï³­Ýáõí Ûáõ­ÝÇó ¢ ¹»­Õ»­ñÇ ÏáÕ٭ݳ­ÏÇ ³½­¹»­óáõíÛáõ­ ÝÇó: ´³­óÇ ³Û¹ ϳñ¢áñ ¿ Ýß»É Ý³¢ ѳñ­ óÇ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý ÏáÕ­ÙÁ 㿱 áñ ÙÇ ù³­ÝÇ ï»­ë³­ÏÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çá­óÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý` ÑÇ­í³Ý­ ¹Á ϳ­ñáÕ ¿ ·Ý»É §²É­Ïáݦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý Ù»Ï ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó:


´ÅßÏ³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝÝ»ñ

ïÇ Ï³Ù ·É³áõ­Ïá­Ù³­ÛÇ µáõÅ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ: ij­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ³ÛÉ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí ï»­ëá­ÕáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ áõ­Ý»­Ý³É ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý áëåÝ­Û³Ï Ï³Ù Çë­å³é ³­½³ï­í»É ³Ï­Ýá­ óÇó ¢ ÏáÝ­ï³Ï­ï³­ÛÇÝ ÉÇÝ­½³­Ý»­ñÇó: àã í³Õ ³Ýó­Û³­ÉáõÙ Ï»­ñ³­ïá­Ïá­Ýáõë ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳ٵ ï³­é³­åáÕ­Ý»­ñÁ г­ Û³ë­ï³­ÝáõÙ ã¿ÇÝ Ï³­ñáÕ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­ Ë³Ý û·­ÝáõíÛáõÝ ëﳭݳÉ, 볭ϳÛÝ ³ÛÅÙ ê. س­É³­Û³­ÝÇ ³Ý­í³Ý ³Ï­Ý³­µáõ­Å³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝáõÙ »Õ­ç»­ñ³­Ã³­Õ³Ý­ÃÇ Ïá­É³­·»­ ݳ­ÛÇÝ ùñáë­ÉÇÝ­ùÇÝ­·Ç Ýá­ñ³­·áõÛÝ Ù»­Ãá­ ¹Á ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ ÇÝã­å»ë Ï»­ñ³­ïá­Ïá­Ýáõ­ëÇ, ³ÛÝ­å»ë ¿É Ï»­ñ³­ïá­ Ù³­É³­ódz­ÛÇ, å»É­Ûáõ­óÇ­¹ Ù³ñ­·Ç­Ý³­É ¹Çëï­ ñá­ýdz­ÛÇ ¢ »Õ­ç»­ñ³­Ã³­Õ³Ý­ÃÇ ³ÛÉ ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï: ì»ñ­ç»ñë ê. س­É³­Û³­ÝÇ ³Ý­í³Ý ³Ï­Ý³­µáõ­Å³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ³Ï­Ý³­µáõÛÅ­Ý»­ñÇ, Ñ³Û Ý»á­ ÜÛáõÃÁ` ÈÇ­ÉÇà ØÏñïãÛ³ÝÇ

º­Âº ²â­øº­ðÀ β­ðà­Ô²­Ü²­ÚÆÜ Êà­êºÈ

Ä

á­Õá­íáõñ¹Ý ³­ëáõÙ ¿` ³ã­ù»­ ñÁ Ñá­·áõ ѳ­Û»­ÉÇÝ »Ý, ë³­ ϳÛÝ Ý»­ñ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ýñµ»­ ñ³Ý·­Ý»ñÝ áõ ³å­ñáõÙ­ Ý»ñÝ ³ñ­ï³­óá­É»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ã­ù»­ñÁ ݳˢ³­é³ç å»ïù ¿ ³­éáÕç ÉÇ­Ý»Ý: ²­éáÕç áõ ·»­Õ»­óÇÏ ³ã­ù»ñÝ ³Û­ëûñ ³ÛÉ¢ë­ »­ñ³­½³Ýù ã»Ý, ù³­ÝÇ áñ г­Û³ë­ ï³­ÝáõÙ ·áñ­ÍáõÙ ¿ §àë­Ï» ³ëïÕ¦ ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ Ùñó³­Ý³­ÏÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­ó³Í ê. س­É³­Û³­ÝÇ ³Ý­í³Ý ³ã­ùÇ Ï»Ýï­ñá­ÝÁ: ²ÛÝ ÑÇÙÝ­í»É ¿ 1978 Ã. г­Û³ë­ï³­ÝÇ ·É˳­íáñ ³Ï­Ý³­µáõÛÅ ê»ñ­·»Û س­É³­Û³­ÝÇ ·É˳­íá­ ñáõí۳ٵ: 1988í-Çó Ï»Ýï­ñá­ÝÁ ÏñáõÙ ¿ ³­é³­ç³­¹»Ù ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÇ ³­Ýáõ­ÝÁ` Çñ ϳ­ï³­ñ³Í ͳ­í³­ÉáõÝ ¢ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí ѳ­Ù³ñ­í»­Éáí г­Û³ë­ï³­ÝÇ ³­Ù»­Ý³­Ëá­ßáñ ³Ï­Ý³­µáõ­Å³­ Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÁ: ²Ûë­ï»Õ ·áñ­ÍáõÙ »Ý 200Çó ³­í»­ÉÇ ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»ñ, á­ñáÝ­óÇó 45-Á µÅÇßÏ­Ý»ñ »Ý: 10-Çó ³­í»­ÉÇ ³Ïݳ­µáõÛÅ­ Ý»ñ í»­ñ³­å³ï­ñ³ëï­í»É »Ý ²ØÜ-áõÙ, ÇÝ­ãÇ ßÝáñ­ÑÇí Ç­ñ»Ýó Ù³ë­Ý³­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ýñ³Ýù ½µ³­Õ»ó­ÝáõÙ »Ý ³­é³­ç³­ï³ñ ¹Çñ­ù»ñ: λÝï­ñáÝÝ áõ­ÝÇ 6 µ³­Å³Ý­ÙáõÝù`

ÏáÝ­ëáõÉ­ï³­ïÇí åá­ÉÇÏ­ÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý, ٳݭ ϳ­Ï³Ý, ·É³áõ­Ïá­Ù³­ÛÇ, ³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ å³­Ãá­ É᭷dz­ÛÇ, ³ã­ùÇ µáñ­µá­ù³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­¹áõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¢ íݳë­í³Í­ù³­µ³­Ý³­Ï³Ý: ÖÇßï µáõÅ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ ³­Ù»­ÝÇó ³­é³ç ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ×Çßï ³Ë­ïá­ñá­ßáõÙ. ëË³É ³Ë­ïá­ñá­ßáõÙÝ ³Ûë­ï»Õ µ³­ó³é­íáõÙ ¿, ù³­ÝÇ áñ Ï»Ýï­ñáÝÁ ѳ­·»ó­í³Í ¿ ²ØÜÇ, ¶»ñ­Ù³­Ýdz­ÛÇ, üñ³Ý­ëdz­ÛÇ µÅßϳ­Ï³Ý ѽáñ ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñáí: ú­ñǭݳÏ` »Õç­ ñ»­Ýáõ ïá­åá·­ñ³­ýÇ ßÝáñ­ÑÇí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·Ý³­Ñ³­ï»É ³ã­ùÇ »Õ­ç»­ñ³­Ã³­Õ³Ý­ÃÇ íÇ­ ׳ÏÝ ÇÝã­å»ë íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõ­ÝÇó ³­é³ç, ³ÛÝ­å»ë ¿É íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá: úå­ïǭϳ­Ï³Ý ïá­Ùá·­ñ³­ýÁ Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ ¿ ï³­ÉÇë ³­ÙÇë­Ý»ñ ³­é³ç ³Ë­ïá­ ñá­ß»É ß³ù³ñ³ÛÇÝ ¹Ç³­µ»­ïÁ ¢ ·É³áõ­ Ïá­Ù³Ý: г­Ù³­Ï³ñ·­ã³­ÛÇÝ å»­ñÇ­Ù»ï­ñÁ ѳ­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇá­ñ»Ý ï»­Õ»­Ï³ó­ÝáõÙ ¿ ³Û­ó»­Éá­õÇ ³ã­ùÇ íǭ׳­ÏÇ Ù³­ëÇÝ: è»ý­ñ³Ï­ ïá­Ï»­ñ³­ïá­Ù»ïñÝ ³Ë­ïá­ñá­ßáõÙ ¿ ϳñ­ ׳­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ϳ٠ѻ­é³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ` óáõÛó ï³­Éáí ݳ¢ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý µáõÅ­ Ù³Ý Ó­¢Á: ȳ­½»ñ-YAG-Ý­ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ ¿ Ý»­ñ³Ï­Ý³­ÛÇÝ Ïïñí³Íù­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ³Ï­

ݳ­ïá­Éá·­Ý»­ñÇ ¢ §Ð³Û­Ï³­Ï³Ý ³Ï­Ý³­µáõ­ ÅáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­·Çͦ µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý ÑÇ٭ݳ¹­ñ³­ÙÇ ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí ϳ­ï³ñ­í»ó Çñ ï»­ë³­ÏÇ Ù»ç »­½³­ÏÇ É³­½»­ ñ³­ÛÇÝ Ïá³­·áõÉ­Û³­ódz` ϳå­í³Í ³Ý­Ñ³ë Ýá­ñ³Í­ÝÇ é»­ïÇ­Ýá­å³­Ãdz­ÛÇ Ñ»ï: Úáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï³­ñÇ ê. س­É³­Û³­ ÝÇ ³Ý­í³Ý ³ã­ùÇ Ï»Ýï­ñá­ÝÇ û·­Ýáõí۳ÝÝ ¿ ¹Ç­ÙáõÙ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 17000 ³Û­ó»­Éáõ áã ÙdzÛÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇó, ³ÛÉ¢ ²äÐ-Ç »ñÏñ­ Ý»­ñÇó, Ù»ñ­Ó³­íáñ ¢ Ñ»­é³­íáñ ³ñ­ï³­ ë³Ñ­Ù³­ÝÇó: ²Ûë óáõ­ó³­ÝÇ­ßÁ ³Ý­Ñ»ñ­ù»­ÉÇ ÷³ëï ¿, ¢ »­Ã» ³ã­ù»­ñÁ ϳ­ñá­Õ³­Ý³­ÛÇÝ Ëá­ë»É, ³­å³ ³Ý­å³Û­Ù³Ý ϳñ­ï³­Ñ³Û­ ï»ÇÝ Ç­ñ»Ýó ·á­Ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ áõ ßÝáñ­ ѳ­Ï³­ÉáõíÛáõ­ÝÁ ê. س­É³­Û³­ÝÇ ³Ý­í³Ý ³ã­ ùÇ Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ³Ï­Ý³­µáõÛÅ­Ý»­ñÇÝ:

6

115


¸»Õ³·áñÍáõÃÛáõÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ ñáÕ­Ý»­ñÇ ¢ Ý»ñ­Ùáõ­ÍáÕ­Ý»­ñÇ ÙÇáõí۳­Ý ·áñ­Í³­¹Çñ ïÝû­ ñ»Ý ê³Ù­í»É ¼³­ù³ñ­Û³­Ý

вڭðº­Ü²­Î²Ü ¸ºÔ ²ð­î²¸­ðàô­Úàô­ÜÀ äºîø ¾ ²­ìº­ÈÆ Ö²­Ü²­âº­ÈÆ ¸²è­Ü² ÜÛáõÃÁ` 곭û­ÝÇÏ ØÏñïãÛ³ÝÇ

¸

»­Õ³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ïÝï»­ ëáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³­ï³ñ ¢ ϳ­åǭﳭɳ­ï³ñ, å»­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³Ýí­ï³Ý­ ·áõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç µ³­Õ³¹­ñÇ­ãÁ ϳ½­ ÙáÕ ×Ûáõ­Õ»­ñÇó ¿: ܳ˭ÏÇ­Ýáõ٠г­Û³ë­ ï³­ÝÁ ½·³­ÉÇ Ý»­ñáõÅ ¿ñ Ïáõ­ï³­Ï»É ³Û¹ á­Éáñ­ïáõÙ, á­ñÁ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ½³ñ­·³­Ý³É ݳ¢ ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ñáÕ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­ï»Õ ç³Ý­ù»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí: ²Û¹ ç³Ý­ ù»­ñÇ Ï»Ýï­ñá­Ý³ó­Ù³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÇó ¿ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»­ñÇ ¢ Ý»ñ­ Ùáõ­ÍáÕ­Ý»­ñÇ ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ (¸²Ü ÙÇáõíÛáõÝ): ­Î³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ·áñ­Í³­¹Çñ ïÝû­ñ»Ý ê³Ù­í»É ¼³­ù³ñ­Û³­ÝÇÝ Ëݹñ»­óÇÝù Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­Ý»É ÙÇáõÃ­Û³Ý Ï³­ï³­ñ³Í ³ß­Ë³­ ï³Ý­ùÁ ¢ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ, ϳ­éáõÛ­óÇ ¢ ¹»­Õ³­ ·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ñ»­é³Ý­ ϳñ­Ý»­ñÁ: - ¸²Ü ØÇáõíÛáõ­ÝÁ (www.pharmunion. am) ëï»ÕÍ­í»É ¿ 2003-Çݪ ¹»­Õ³­·áñ­Í³­ Ï³Ý á­Éáñ­ïÇ 10 ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ý³­

116

6

˳­Ó»é­Ýáõí۳ٵ: ØÇÝã ûñë ¿É Ï³Ý ¹»­Õ³­ ·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ Ëá­ ãÁÝ­¹á­ïáÕ µ³½­Ù³­ÃÇí ËݹÇñ­Ý»ñ, á­ñáÝó Éáõ­ÍáõÙÝ ³­é³Ýó Ù³ë­Ý³­íáñ ѳï­í³Íå»­ïáõíÛáõÝ Ñ³­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõÃ­Û³Ý ³ÝÑ­ ݳñ ¿: ÊáëùÝ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ û­ñ»Ýë¹­ ñ³­Ï³Ý Éáõ­Íáõ٠峭ѳݭçáÕ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ù³ëÇÝ ¿: ¸³ ¿ñ å³ï­×³­éÁ, áñ ¸²Ü ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ, г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ùñóáõ­Ý³Ï ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý á­Éáñ­ïÇ Ï³­Û³ó­Ù³ÝÝ áõ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ Ýå³ë­ï»­Éáõ ³­é³­ù»­Éáõí ÛáõÝÝ ëï³ÝÓ­Ý»­Éáí, ëÏë»ó Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É ¢ å³ßï­å³­Ý»É ÙÇáõÃ­Û³Ý ³Ý­¹³Ù Ç­ñ³­í³­ µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ó³Ýó ß³­Ñ»­ñÁ, ïñ³­Ù³¹­ ñ»É áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ï»­Õ»­Ï³ï­íáõíÛáõÝ, Ç­ñ³­í³­µ³­Ý³­Ï³Ý ËáñÑñ­¹³ï­íáõíÛáõÝ ¢ û­Å³Ý­¹³­Ï»É Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­Ï³Ý í»­ñ³­ å³ï­ñ³ëï­Ù³­ÝÁ, ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­ó»É å»­ ï³­Ï³Ý Ï³­éáõÛó­Ý»­ñÇ, ï»­Õ³­Ï³Ý ÇÝù­Ý³­ ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÇ, ¼ÈØ-­Ý»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ³ñ­ï»ñÏ­ñÇ ÝÙ³­Ý³­ïÇå ÙÇáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï: Àëï ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ

³Û¹ áõÕ­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñǪ Ó­¢³­íáñ­í»­óÇÝ - ­½³ñ­·³ó­Ù³Ý ¢ é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý åɳ­Ý³­íáñ­Ù³Ý, - ­ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¢ Ç­ñ³­í³­Ï³Ý ѳñ­ó»­ñáí, - ­·»­ñ³­½³Ý­óáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ¢ áõ­ ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳñ­ó»­ñáí, - ­ßáõ­Ï³­ÛÇ ¢ Ù³ñ­ù»­ÃÇÝ­·Ç ѳñ­ó»­ñáí, - Ùá­ÝÇ­Ãá­ñÇÝ­·Ç, - ­ËáñÑñ­¹³ï­í³­Ï³Ý, - á­ñ³­ÏÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý, - ³ñ­ï³­Ñ³Ý­Ù³Ý ¢ Ý»ñ­ÙáõÍ­Ù³Ý, - ¼ÈØ-Ý»­ñÇ Ñ»ï ϳ­å»­ñÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ ù³­ÛÇÝ ËÙµ»­ñÁ: Üß»Ù, áñ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ·áñ­ÍáõÙ ¿ 17 ÉÇ­ó»Ý­½³­íáñ­í³Í ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ñáÕ, 178 Ý»ñ­Ùáõ­ÍáÕ, 20 Ù»­Í³­Í³Ë ϳ½­Ù³­ Ï»ñ­åáõíÛáõÝ, 800 ¹»­Õ³­ïáõÝ, 4 ¹»­Õ³ï­ ݳ­ÛÇÝ ó³Ýó: ´³­óÇ ³Û¹, г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ·áñ­ÍáõÙ »Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¢ ɳ­ µá­ñ³­ïá­ñdz­Ý»ñ: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ¹»­Õ³­·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïáõÙ ëï»ÕÍ­í»É ¿ Ùáï 5000 ³ß­Ë³­ï³­ï»Õ: ²ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ ³ñ­ï³­Ñ³Ý­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ßáõ­Ï³­Ý»ñÝ »Ý èáõ­ë³ë­ï³­ÝÁ, ìñ³ë­ï³­ÝÁ, Âáõñù­Ù»Ýë­ ï³­ÝÁ, àõ½­µ»Ïë­ï³­ÝÁ, àõÏ­ñ³Ç­Ý³Ý ¢ ´»­É³­éáõ­ëÁ: - à±ñÝ ¿ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­ Ï³Ý ·áñ­Í³­éáõÛ­ÃÁ: - ¸²Ü ÙÇáõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ·áñ­Í³­ éáõÛ­ÃÁ, ûñ¢ë, ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ñáÕ, Ý»ñ­Ùáõ­ ÍáÕ, Ç­ñ³ó­ÝáÕ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ËÙ­µáõÙÝ ¿ ³ÛÝ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñÇ ßáõñç, áñ Ýñ³Ýù ÙdzÛÝ áõ­Å»­ñÁ Ùdz­íá­ ñ»­Éáí ϳ­ñáÕ »Ý Éáõ­Í»É Ç­ñ»Ýó ³éç¢ Í³­ é³­ó³Í ËݹÇñ­Ý»­ñÁ: ØÇáõÃ­Û³Ý Ý»ñ­ëáõÙ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ëï»ÕÍ­í»É ¿ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ·áñͭݳ­ Ï³Ý ÙÃÝá­Éáñï, á­ñÁ Ýå³ë­ïáõÙ ¿ Íñ³·­ ñ»­ñÇ Ù߳ϭٳ­ÝÁ ¢ ¹ñ³Ýó ѳ­Ù³­ï»Õ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³­ÝÁ, ³Û¹ Ýå³­ï³­Ïáí ݳ¢ª ³ñ­ï³­ùÇÝ û­Å³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ ëï³Ý³ÉáõÝ: - ƱÝã ÑÇÙݳËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍáõÙ ¿ ¹ñí³Í ³Ûëûñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ³éç¢: - Ü³Ë Ýß»Ù, áñ ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ ßáõ­ïáí ëÏë»­Éáõ ¿ Éáõ­Í»É §ä³ï­ß³× ³ñ­ï³¹­ñ³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳ݦ (䲶-GMP/GDP ), ¶»­ñ³­ ½³Ý­óáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ¢ ¹»­Õ³­·áñ­Í³­ Ï³Ý ùɳë­ï»­ñÇ ÇÝ­ï»ñ­Ý»­ï³­ÛÇÝ åáñ­ï³­ÉÇ ëï»ÕÍ­Ù³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÁ: ²ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ÉáõÍ­íáõÙ »Ý ¹»­Õ³­ßáõ­Ï³­ÛÇ Ù³­ëÇÝ ï»­Õ»­ ϳï­íáõÃ­Û³Ý Ñ³­í³­ù³·ñ­Ù³­ÝÁ, í»ñ­Éáõ­


¸»Õ³·áñÍáõÃÛáõÝ

Íáõí۳ÝÝ áõ ï³­ñ³Í­Ù³­ÝÁ Ýå³ë­ï»­ÉáõÝ, ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇ ³å­ñ³Ýù­ Ý»­ñÇ Ù³ñ­ù»­ÃÇÝ­·Ç ¿­Ãǭϳ­ÛÇ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÇ Ù߳ϭٳ­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ: ØÇ­çáó­Ý»ñ »Ý Ó»é­Ý³ñÏ­íáõ٠г­Û³ë­ ï³­ÝáõÙ ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇ ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ ã³­÷³­ÝÇ­ßÝ»­ñÇ Ý»ñ¹ñ­Ù³Ý, Ñ³Û Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­å³ï­ñ³ë­ï»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí ÙÇáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­ Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ Ëó­Ý»­Éáõ áõÕ­Õáõí Û³Ùµ: سë­Ý³­íá­ñ³­å»ë, ²ØÜ ØÇ­ç³½­ ·³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·áñ­Í³­Ï³­ÉáõÃ­Û³Ý Ñ³­Û³ë­ï³Ý­Û³Ý ³­é³­ù»­ÉáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ýǭݳ­Ý­ë³­íáñ­íáÕ §Øñóáõ­Ý³Ï Ù³ë­Ý³­íáñ ѳï­í³Í г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ¦ (CAPS) Íñ³·­ ñÇ ³­ç³Ï­óáõí۳ٵ ³Ýó­Ï³ó­í»É »Ý 䲶 ¢ ¹»­Õá­ñ³Û­ùÇ §ä³ï­ß³× µ³ßË­Ù³Ý ·áñ­Íáõ­ Ý»áõí۳ݦ (ä´¶) ã³÷³ÝÇßÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñ­ Ù³­ÝÁ ÝíÇñ­í³Í ¹³­ëÁݭóó­Ý»ñ: 곭ϳÛÝ Ï³ñ¢á­ñ³­·áõÛÝ ËݹǭñÁ г­ Û³ë­ï³­ÝÇ ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý á­Éáñ­ïÇ Ù³­ ëÇÝ Ç­ñ³­½»­ÏáõÃ­Û³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÇ µ³ñÓ­ ñ³­óáõÙÝ ¿: гۭñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»Õ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõÝÝ ³­í»­ÉÇ ×³­Ý³­ã»­ÉÇ ¹³é­Ý³­Éáõ ËݹÇñ áõ­ ÝÇ: гۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÝ ³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 300 ³Ý­í³­ÝáõÙ ¹»Õ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ·ñ³Ýó­í³Í ¿ ßáõñç 3500 ³Ý­í³­ÝáõÙ ¹»Õ: Àݹ á­ñáõÙ, ѳۭ ϳ­Ï³Ý ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó á­ñ³­Ïáí ¢ µáõ­ÅÇã ³½­¹»­óáõí۳ٵ ã»Ý ½Ç­çáõÙ Ý»ñ­ ÙáõÍ­í³Í ¹»­Õ»­ñÇÝ, ÇëÏ ·Ý³­ÛÇÝ ³­éáõ­Ùáí ½·³­ÉÇá­ñ»Ý ¿­Å³Ý »Ý: ºí »­Ã» ëå³­éáÕ­ Ý»­ñÁ, ëï³­óÇá­Ý³ñ ¢ ³Ù­µáõ­É³­ïáñ µáõÅ­ ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ µÅÇßÏ­Ý»ñÝ ³­í»­ÉÇ Ç­ñ³­½»Ï­í³Í ÉÇ­Ý»Ý Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ¹»­Õ³­ ·áñ­Í³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï»­ë³­ ϳ­Ýáõ ¢ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ, ³­å³ Ýñ³Ýó ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ ëå³é­Ù³Ý, ³ñ­ï³¹­ñ³­Ï³Ý ѽá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¢ á­ñ³­ ÏÇ µ³­ñ»­É³í­Ù³ÝÝ áõÕÕ­í³Í Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Í³­í³É­Ý»­ñÁ ϳ­×»Ý: ÆëÏ ¹³ ÏÁÝ­Ó»­éÇ Ý³¢ ³ñ­ï³­Ñ³Ý­Ù³Ý ͳ­í³É­Ý»­ñÁ Ù»­Í³ó­Ý»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ: ²Ûë­å»ë ³­í»­ÉÇ Ï³Ù­ñ³åݹ­íÇ Ý³¢ ëå³­éáÕ­Ý»­ñÇ ³Ýí­ï³Ý­·áõíÛáõ­ÝÁ, á­ñáí­ Ñ»ï¢ Ç ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ Ñ»­é³­íáñ »ñÏñ­ Ý»­ñÇ ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»­ñǪ Ñ³Û ¹»­Õ³­·áñÍ­ Ý»­ñÝ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ëå³­éá­ÕÇ ÏáÕ­ùÇÝ »Ý` ÙÇßï å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ïáõ ¢ ÙÇßï ½·áÝ: ²Ûë ³­é³­í»­ÉáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­

ÉáõÝ ¿ Ïáã­í³Í ¸²Ü ÙÇáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­Ó»é­ Ý³Í §²­éáÕç ³½·, ³­éáÕç ïÝï»­ëáõíÛáõ­Ý¦ »ñ­Ï³Ùë­Û³ ù³­ñá­½³ñ­ß³­íÁ, á­ñÁ ٻϭݳñ­ Ï»ó Ù³­ÛÇ­ëÇ 25-Çݪ §Ö³­Ý³­ãÇñ ѳۭñ»­ ݳ­Ï³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ ÙÇ­çá­ó³­ éٳٵ:

Û³ë­ï³­Ýáõ­Ù¦ (CAPS) Íñ³·­ñÇ Ñ»ï ѳ­ñ³­ µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: Ìñ³·­ñÇ ³­ç³Ï­óáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­ÑÇí ¿ ¸²Ü ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ Ó­¢³­íá­ñ»É §æÇ ¾ùë öǦ ·»­ñ³­½³Ý­óáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÁ, ³Ýó­Ï³ó­ÝáõÙ ë»­Ùǭݳñ­Ý»ñ ¢ í»­ñ³­å³ï­ ñ³ëï­Ù³Ý ¹³­ëÁݭóó­Ý»ñ, Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­

ø³­ñá­½³ñ­ß³­íÇ Áݭóó­ùáõ٠ϳÝó­ ϳó­í»Ý µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý ³Ï­ódz­Ý»ñ, µÅÇßÏ­Ý»­ñÇ, ¹»­Õ³­·»ï­Ý»­ñÇ ¢ ¹»­Õ³ï­Ý³­ ÛÇÝ µÇ½Ý»­ëÇ, á­Éáñ­ïÁ ϳñ­·³­íá­ñáÕ Ï³­ éáõÛó­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã­Ý»­ñÇ Ù³ë­Ý³Ï­ óáõí۳ٵ ѳݭ¹Ç­åáõÙ­Ý»ñ áõ Ññ³­ï³å ѳñ­ó»­ñÇ ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»ñ: ø³­ñá­½³ñ­ß³­ íÇ ³ñ¹­ÛáõÝù­Ý»­ñÁ ϳ٭÷á÷­í»Ý г­Û³ë­ ï³­ÝÇ Ù³ñ­½»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ ·áõ­Ù³ñ­í»­ÉÇù ³ñ­ï³·­Ý³ ѳ­Ù³­Åá­Õá­íáõÙ: - ÆÝã­åÇ­ëDZ ³ñ­ï»ñÏñ­Û³ ѳ­Ù³­·áñ­ ͳϭóáõíÛáõÝ ¿ ͳ­í³­É»É ¸²Ü ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ: - ØÇáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ ³ñ­ï»ñÏ­ñÇ Ï³­éáõÛó­Ý»­ñÇ Ñ»ï ͳ­í³É­íáõÙ ¿ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý »ñ­Ïáõ áõÕ­Õáõí۳ٵ: ²­é³­çÇ­ÝÁ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ¹á­Ýáñ ϳ½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­ óáõíÛáõÝÝ ¿, áñ­ï»Õ ѳï­Ï³­å»ë ë»ñï »Ý ²ØÜ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·áñ­Í³­ ϳ­ÉáõÃ­Û³Ý Ñ³­Û³ë­ï³Ý­Û³Ý ³­é³­ù»­Éáõí Û³Ý, ³Û¹ ϳ­éáõÛ­óÇ ÏáÕ­ÙÇó ýǭݳ­Ý­ë³­íáñ­ íáÕ §Øñóáõ­Ý³Ï Ù³ë­Ý³­íáñ ѳï­í³Í г­

ÝáõÙ §²­éáÕç ³½·, ³­éáÕç ïÝï»­ëáõíÛáõ­Ý¦ ù³­ñá­½³ñ­ß³­íÁ, Ù³ñ­ù»­ÃÇÝ­·³­ÛÇÝ í»ñ­Éáõ­ ÍáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¢ ³ÛÉ Íñ³·­ñ»ñ: ØÛáõë áõÕ­ÕáõíÛáõ­ÝÝ ³ñ­ï»ñÏ­ñÇ ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ñáÕ Ç­ñ³­í³­µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ó³Ýó Ùdz­íá­ñáÕ Ï³­éáõÛó­Ý»­ñÇ Ñ»ï ѳ­Ù³­·áñ­ ͳϭóáõíÛáõÝÝ ¿: ´Ý³­Ï³Ý ¿, áñ ³Ûë­ï»Õ ³­é³­í»É ë»ñï å»ïù ¿ ÉÇ­Ý»Ý ²äÐ »ñÏñ­ Ý»­ñÇ ·áñ­ÍÁÝ­Ï»ñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ Ñ»ï ϳ­å»­ñÁ: ¸³ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ ³ÛÝ µ³­Ýáí, áñ ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñÁ ѳۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ ³ñ­ï³­Ñ³Ý­Ù³Ý ÑÇÙ­ ݳ­Ï³Ý ßáõ­Ï³­Ý»ñÝ »Ý, áñ­ï»Õ å»ïù ¿ ëï»Õ­Í»É ³­é³­í»É µ³­ñ»Ý­å³ëï å³Û­Ù³Ý­ Ý»ñ ѳۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õá­ñ³Û­ùÇ ßñ糭ݳ­éáõí Û³Ý Ñ³­Ù³ñ: Üß»Ù, áñ Ùß³Ï­Ù³Ý ÷áõ­ÉáõÙ ¿ §¸»­Õ»­ñÇ Ù³­ëǭݦ ÐÐ ­Ýáñ û­ñ»Ý­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ, á­ñÇ ÁÝ­¹áõ­Ýáõ­ÙÁ, Ñáõ­ëáí »Ù, ÏÝå³ë­ïÇ ßáõ­Ï³­ ÛÇ Ï³ñ­·³­íáñ­Ù³­ÝÁ ¢ ѳۭñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»Õ ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»­ñÇ ß³­Ñ»­ñÇ å³ßï­å³­Ýáõí Û³­ÝÁ:

6

117


Ôàðìàöåâòè÷åñêèå êîìïàíèè

Íàó÷­íûé ïîä­õîä ê çäî­ðîâüþ. Çäî­ðî­âûé ïîä­õîä ê æèç­íè.

1

èþ­íÿ 2010 ãî­äà èñ­ïîë­íèëñÿ ðîâ­íî 50 ëåò ñî äíÿ ñîç­ äà­íèÿ "Õå­ìî­ôàðì". Çà ýòî âðå­ìÿ êîì­ïà­íèÿ ïðîø­ëà äëèí­íûé ïóòü îò íå­áîëü­øî­ãî çà­âî­äà â ã. Âðøàö (Ñåð­áèÿ) äî êðóï­íîé ìåæ­äó­íà­ðîä­ íîé êîì­ïà­íèè ñ íà­ëè­÷èåì ñîáñò­âåí­íûõ ïðîèç­âîäñòâ â ðàç­íûõ ñòðà­íàõ ìè­ðà. “Õå­ìî­ôàðì” — ñà­ìàÿ êðóï­íàÿ ôàð­ ìà­öåâ­òè­÷åñ­êàÿ êîì­ïà­íèÿ â Ñåð­áèè. Íà ñå­ãîä­íÿø­íèé äåíü ÿâ­ëÿåò­ñÿ êðóï­íåé­ øèì ýêñ­ïîð­òå­ðîì è âå­äó­ùèì èã­ðî­êîì íà ñâîåì âíóò­ðåí­íåì ðûí­êå. Íàç­âà­íèå êîì­ ïà­íèè ïå­ðå­âî­äèò­ñÿ êàê “õè­ìèÿ” è “ôàð­ ìà­öèÿ”. Êîì­ïà­íèÿ “Õå­ìî­ôàðì” áû­ëà ñîç­äà­íà â 1960 ãî­äó â Ñåð­áèè. Ãî­ëîâ­íîé îôèñ è îñ­íîâ­íîé çà­âîä íà­õî­äÿò­ñÿ â ãî­ðî­ äå Âðøàö, áëèç Áåëã­ðà­äà. Äðó­ãèå ïðîèç­ âîäñò­âà êîì­ïà­íèè ðàñ­ïî­ëî­æå­íû â Ñåðáñ­ êîé Ðåñ­ïóá­ëè­êå, Áîñ­íèè è Ãåð­öå­ãî­âè­íå, ×åð­íî­ãî­ðèè, â Ðîñ­ñèè. Âñå çà­âî­äû êîì­ ïà­íèè áû­ëè ïå­ðåî­áî­ðó­äî­âà­íû èëè ïîñò­ ðîå­íû ñ íó­ëÿ ñ ó÷å­òîì ñòàí­äàð­òîâ GMP è GLP, ïîý­òî­ìó “Õå­ìî­ôàðì” (Ñåð­áèÿ) ïðîèç­âî­äèò ïðå­ïà­ðà­òû äëÿ Åâ­ðî­ïåéñ­êî­ãî ñîþ­çà è ÑØÀ. Âñå­ãî ïðå­ïà­ðà­òû ïîñòàâ­ ëÿþò­ñÿ â 25 ñòðàí Åâ­ðî­ïû, Àçèè, Àô­ðè­êè è Àìå­ðè­êè. "Õå­ìî­ôàðì" ïðîèç­âî­äèò âåñü ñïåêòð ëå­êàðñò­âåí­íûõ ñðåäñòâ: òâåð­äûå è ìÿã­êèå ôîð­ìû, àì­ïó­ëû, ëèî­ôè­ëè­çà­òû, ïðå­ïà­ðà­òû äëÿ ãå­ìî­äèà­ëè­çà. Ïðå­ïà­ðà­òû êîì­ïà­íèè óñ­ïåø­íî ïðè­ìå­íÿþò­ñÿ â òà­êèõ òå­ðà­ïåâ­òè­÷åñ­êèõ îá­ëàñòÿõ, êàê êàð­äèî­ ëî­ãèÿ, ðåà­íè­ìà­òî­ëî­ãèÿ, àë­ëåð­ãî­ëî­ãèÿ, óðî­ëî­ãèÿ, ïñè­õèàò­ðèÿ, íåâ­ðî­ëî­ãèÿ è äð.

118

6

 íàñòîÿ­ùåå âðå­ìÿ êîì­ïà­íèÿ âû­ïóñ­êàåò îêî­ëî 350 íàè­ìå­íî­âà­íèé ïðå­ïà­ðà­òîâ â áî­ëåå ÷åì 500 ëå­êàðñò­âåí­íûõ ôîð­ìàõ. Âñå­ãî â êîì­ïà­íèè ðà­áî­òàþò 3 500 ñîò­ ðóä­íè­êîâ â ðàç­íûõ ñòðà­íàõ.  2006-îì ãî­äó “Õå­ìî­ôàðì” âî­øåë â íå­ìåö­êóþ ãðóï­ïó êîì­ïà­íèé STADA, çà­íè­ ìàþ­ùóþ òðåòüå ìåñòî â Ãåð­ìà­íèè è ñåäü­ ìîå ìåñòî â ìè­ðå ñðå­äè ãå­íå­ðè­÷åñ­êèõ ïðîèç­âî­äè­òå­ëåé ëå­êàðñò­âåí­íûõ ñðåäñòâ. Êîì­ïà­íèÿ “Õå­ìî­ôàðì” ïîä­äåð­æè­âàåò ñîç­äàí­íûé åþ Ôîíä, äåÿ­òåëü­íîñòü êî­ òî­ðî­ãî íàï­ðàâ­ëå­íà íà ðàç­âè­òèå íàó­êè, êóëü­òó­ðû, èñ­êóññò­âà è ñïîð­òà, îêà­çû­âàåò ïîä­äåðæ­êó ìî­ëî­äûì òà­ëàí­òàì è áî­ðåò­ñÿ çà ñîõ­ðàí­íîñòü íà­öèî­íàëü­íî­ãî êóëü­òóð­ íî­ãî íàñ­ëå­äèÿ. Êîì­ïà­íèÿ íåîä­íîê­ðàò­ íî ïî­ëó­÷à­ëà íàã­ðà­äû çà ñî­öèàëü­íóþ îò­ âåòñò­âåí­íîñòü ïå­ðåä îá­ùåñò­âîì. Îñî­áîé ãîð­äîñòüþ êîì­ïà­íèè ÿâ­ëÿåò­ñÿ íà­ëè­÷èå ñîáñò­âåí­íîé áàñ­êåò­áîëü­íîé øêî­ëû, áà­ çè­ðóþ­ùåé­ñÿ â ã. Âðøàö, íà îñ­íî­âå êî­òî­ ðîé ñîç­äà­íà ïðî­ôåñ­ñèî­íàëü­íàÿ êî­ìàí­äà “Õå­ìî­ôàðì”, åæå­ãîä­íî âûñòó­ïàþ­ùàÿ â êðóï­íûõ ìåæ­äó­íà­ðîä­íûõ òóð­íè­ðàõ. Íàã­ðà­äû è äîñòè­æå­íèÿ êîì­ïà­íèè “Õå­ìî­ôàðì” Çà ñâîþ äîë­ãóþ äåÿ­òåëü­íîñòü êîì­ ïà­íèÿ “Õå­ìî­ôàðì” íå ðàç ñòà­íî­âè­ëàñü îá­ëà­äà­òåëü­íè­öåé âñå­âîç­ìîæ­íûõ ïðå­ìèé è íàã­ðàä.  ñïèñ­êå ïîñ­ëåä­íèõ äîñòè­æå­ íèé çíà­÷èò­ñÿ: íàã­ðà­äà ÑÈÅ­ÏÀ (Àãåíòñò­ âî èíîñò­ðàí­íûõ èí­âåñòè­öèé) çà îñ­âîå­íèå íî­âûõ ðûí­êîâ (ÑØÀ) è ëó÷­øèé êîð­ïî­ðà­ òèâ­íûé áðåíä â êà­òå­ãî­ðèè “Ëó÷­øåå èç

×òî çíà­÷èò «Õå­ìî­ôàðì» hem – farm – hem – farm –

õè­ìèÿ, êàê íàó­êà, ôàð­ìà­öåâ­òè­êà, êàê ïðèê-­ ëàä­íàÿ íàó­êà, ãå­ìî (êðîâü), êàê ñèì­âîë æèç­íè, ôàð­ìà­öèÿ, êàê ñèì­âîë ñîç-­ äà­íèÿ ëå­êàðñò­âà äëÿ çäî­ðî­ âîé æèç­íè.

Ñåð­áèè”; ïî âåð­ñèè Media Gallup “Õå­ ìî­ôàðì” âîø­ëà â ñïè­ñîê 10 ñà­ìûõ óñ­ ïåø­íûõ êîì­ïà­íèé Ñåð­áèè; çà­áî­òà îá îê­ðó­æàþ­ùåé ñðå­äå è ìå­ðû ïî åå çà­ùè­òå ñîò­ðóä­íè­êà­ìè “Õå­ìî­ôàðì” áû­ëè îò­ìå­÷å­ íû ïðå­ìèåé “Çå­ëå­íàÿ ëÿ­ãóø­êà”, åæå­ãîä­ íî ïðè­ñóæ­äàå­ìîé åæ­äó­íà­ðîä­íûé êîí­ ñàë­òèí­ãî­âîé êîì­ïà­íèåé Deloitte.  2008 ãî­äó ðîñ­ñèéñ­êèé îôèñ êîì­ïà­íèè “Õå­ìî­ ôàðì” ïî­ëó­÷èë òè­òóë "Ïðèâ­ëå­êà­òåëü­íûé ðà­áî­òî­äà­òåëü" ïî âåð­ñèè îí-ëàéí ïîð­òàë Superjob.ru. Êîì­ïà­íèÿ “Õå­ìî­ôàðì” âîø­ëà â ïÿ­ òåð­êó êðóï­íåé­øèõ ïðîèç­âî­äè­òå­ëåé èí­ôó­ çèîí­íûõ ðàñò­âî­ðîâ â Åâ­ðî­ïå. «Õå­ìî­ôàðì» â ìè­ðå Êîì­ïà­íèÿ «Õå­ìî­ôàðì», îñ­íî­âà­íà â 1960ã., â ã. Âðøàö (Ñåð­áèÿ). «Õå­ìî­ ôàðì» - êðóï­íåé­øàÿ ôàð­ìà­öåâ­òè­÷åñ­êàÿ êîì­ïà­íèÿ â Ñåð­áèè è çà­íè­ìàåò ëè­äè­ðóþ­ ùóþ ïî­çè­öèþ â ðåé­òèí­ãå ýêñ­ïîð­òå­ðîâ. Ñ 2006 ãî­äà «Õå­ìî­ôàðì» âõî­äèò â íå­ ìåö­êóþ ãðóï­ïó êîì­ïà­íèé STADA. «Õå­ìî­


Ôàðìàöåâòè÷åñêèå êîìïàíèè

Çíà­÷å­íèå öâå­òîâ áðåí­äà Ñè­íèé öâåò – îïûò, çíà­íèÿ, óâà­æå­íèå òðà­äè­öèé, îðàí­æå­âûé – äâè­æó­ùàÿ ñè­ëà, ýíåð­ãèÿ, êî­òî­ðàÿ ìî­òè­âè­ðóåò íàñ ñòðå­ìèòü­ñÿ ê ñî­âåð­øåíñò­âó; áå­ëûé öâåò ñèì­âî­ëè­çè­ðóåò ÷èñòî­òó, ìèð,èñ­öå­ëå­íèå. ôàðì» èìååò ñîáñò­âåí­íûå ïðîèç­âîäñò­âà â ã. Âðøàö, Øà­áàö (Ñåð­áèÿ), Ïîä­ãî­ðè­öà (×åð­íî­ãî­ðèÿ), Áà­íÿ Ëó­êà (Áîñ­íèÿ è Ãåð­ öå­ãî­âè­íà), Îá­íèíñê (Ðîñ­ñèèÿ). Êîì­ïà­íèÿ èìååò ñåð­òè­ôè­êà­òû FDA, MCA, EU GMP, ISO 9000 Ïåð­âûé EU GMP ñåð­òè­ôè­êàò áûë ïî­ ëó­÷åí êîí­öåð­íîì «Õå­ìî­ôàðì» â 2001 ã., à ïåð­âûé FDA ñåð­òè­ôè­êàò – â íîÿá­ðå 2008 ã. «Õå­ìî­ôàðì» ïðîèç­âî­äèò âåñü ñïåêòð ëå­êàðñò­âåí­íûõ ñðåäñòâ: òâåð­äûå è ìÿã­ êèå ôîð­ìû, àì­ïó­ëû, ëèî­ôè­ëè­çà­òû, ïðå­ ïà­ðà­òû äëÿ ãå­ìî­äèà­ëè­çà.

Ïîë­âå­êà «Õå­ìî­ôàðì» Çà 50 ëåò ñó­ùåñò­âî­âà­íèÿ äîñòèã­íó­òû ñëå­äóþ­ùå ðå­çóëü­òà­òû:

áû­ëè

îò 800 ì. îôèñ­íûõ è ïðîèç­âîäñòâí­ íûõ ïëî­ùà­äåé â 1960 ãî­äó äî 112 400 ì² â 2009 ãî­äó; îò 30 ñîò­ðóä­íè­êîâ äî áî­ëåå 3 300 ñîò­ðóä­íè­êîâ â íàñòîÿ­ùåå âðå­ìÿ; îêî­ëî 200 000 óïà­êî­âîê áû­ëî ïðîèç­âå­äå­íî â 1960 ãî­äó è 174 000 000 óïà­êî­âîê â 2009 ãî­äó. Â 1993 ãî­äó áûë ñîç­äàí áëà­ãîò­âî­ðè­

òåëü­íûé Ôîíä «Õå­ìî­ôàðì». çà­áî­òà î ñîò­ðóä­íè­êàõ êîì­ïà­íèè áå­ðåæ­íîå îò­íî­øå­íèå ê îê­ðó­æàþ­ ùåé ñðå­äå áëà­ãîò­âî­ðè­òåëü­íîñòü ïîä­äåðæ­êà ðàç­âè­òèÿ íàó­êè, îá­ðà­çî­ âà­íèÿ, êóëü­òó­ðû, èñ­êóññò­âà, ñïîð­òà ïî­âû­øå­íèå óðîâ­íÿ æèç­íè æè­òå­ëåé ãî­ðî­äîâ, ãäå åñòü ïðîèç­âîäñò­âåí­íûå ïëî­ ùàä­êè êîì­ïà­íèè ñïîí­ñîðñ­êàÿ ïîä­äåðæ­êà áàñ­êåò­ áîëü­íî­ãî êëó­áà.


Æñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñ

ó³Í »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ: гۭñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñá­ÕÇ íëï³­ Ñ»ó­Ù³Ùµ` ï»­Õ³­Ï³Ý ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùáí ·ñ³­í»É ßáõ­Ï³Ý ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ ³Ýѭݳñ ¿, 볭ϳÛÝ, û­ñǭݳÏ, Ý»­ñ»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ý»­ ñ³ñÏ­Ù³Ý ¹»­Õ»­ñÇ, ³­Õ³­ÛÇÝ Éáõ­ÍáõÛíݻ­ñÇ ³­éáõ­Ùáí ³ÛÉ¢ë ËÝ­¹Çñ ãáõ­Ý»Ýù` ¹ñ³Ý­óáí ßáõ­Ï³Ý ϳ­ñá­Õ³­ó»É »Ýù 100%-áí ³­å³­ Ñá­í»É: à­Éáñ­ïÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã­Ý»­ñÁ ëÏë»É »Ý ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­ó»É ݳ¢ ÐЭ ¾­Ïá­Ýá­Ùǭϳ­ ÛÇ Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï, ÇÝ­ãÁ ÏËó­ÝÇ Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ¹»­Õ»­ñÇ ³ñ­ï³­Ñ³­Ýáõ­ÙÁ »í­ñá­ å³­Ï³Ý »ñÏñ­Ý»ñ: ²ÛÅÙ Ù»ñ ¹»­Õ»­ñÁ ÑÇÙ­ ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³ñ­ï³­Ñ³Ý­íáõÙ »Ý ²äÐ »ñÏñ­ Ý»ñ: ØÇ­çá­ó³é­Ù³­ÝÁ Ý»ñ­Ï³ ¿ñ ݳ¢ ÐЭ

¸»­Õ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ` ³Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý ³Ù­ñáõÃ­Û³Ý »­ñ³ß­ËÇù ÜÛáõÃÁª ܳ­ñÇ­Ý» Æ­ñÇó­Û³ÝÇ

áÉ­¹»Ý ÂÛáõ­ÉÇ÷¦ ÑÛáõ­ñ³­ Ýá­óáõ٠ϳ½­Ù³­Ï»ñå­í³Í §Ö³­Ý³­ã»Ýù ѳۭñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ ÙÇ­çá­ó³é­Ù³Ùµ ٻϭݳñ­Ï»ó §²­éáÕç ³½·, ³­éáÕç ïÝï»­ ëáõíÛáõݦ »ñ­Ï³Ùë­Û³ ù³­ñá­½³ñ­ß³­íÁ: ²ÛÝ, ÇÝã­å»ë íëï³­Ñ»ó­ÝáõÙ ¿ ÙÇ­çá­ó³é­Ù³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åÇã­Ý»­ñÇó §æÇ ¾ùë öǦ ·»­ñ³­ ½³Ý­óáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ïÝû­ñ»Ý ²­ñ³Ù Ô³­½³ñ­Û³­ÝÁ, Ýå³­ï³Ï áõ­ÝÇ µ³ñÓ­ñ³ó­ Ý»É Ñ³Û­ñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»­ñÇ ¢ Ýñ³Ýó ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ ×³­Ý³­ãá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ÐЭ-áõÙ: -Ø»ñ ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»ñÝ ³­í»­ÉÇ ß³ï ³ñ­ï³­Ñ³­ÝáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ, ù³Ý í³­×³­éáõÙ Ý»ñ­ùÇÝ ßáõ­Ï³­ÛáõÙ, ù³­ÝÇ áñ ³Ûë­ï»Õ Ýñ³Ýó ·ñ»­Ã» ã»Ý ׳­Ý³­ãáõÙ,÷³ë­ïáõÙ ¿ ݳ: ²Û­ëûñ ßáõ­Ï³­ÛáõÙ ·ñ³Ýó­í³Í 300 ³­ÝáõÝ Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý ¹»­Õá­ñ³Û­ùÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ ßáõ­Ï³­ÛÇ 10-12%-Á: à­Éáñ­ïÇ Ù³ë­Ý³­·»ï­ Ý»­ñÁ ϳñ­ÍáõÙ »Ý, áñ 2010-ÇÝ ³Ûë ÃÇ­íÁ Ïѳë­ÝÇ 15-17%-Ç: гۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õ»ñÝ ³Û­ëûñ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ ÝáõÙ ³ñ­ï³­Ñ³Ý­íáõÙ »Ý, ÙÇÝã­¹»é Áëï ²­ñ³Ù Ô³­½³ñ­Û³­ÝÇ` Ñ³Û ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ ñá­ÕÇ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ ï»­ÕáõÙ ³ñ­ï³¹­ñ»É ³ñ­ï³­ë³Ñ­Ù³Ý­Û³Ý ¹»­Õ»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ­Å»­ùÁ: ¸»­Õ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»­ñÇ ¢ Ý»ñ­Ùáõ­ÍáÕ­Ý»­ñÇ (¸²Ü) ÙÇáõÃ­Û³Ý ïÝû­ñ»Ý ê³Ù­í»É ¼³­ù³ñ­ §

120

6

Û³­ÝÇ íëï³­Ñ»ó­Ù³Ùµ` ѳۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õ»­ñÁ ÝáõÛÝ­ù³Ý íëï³­Ñ»­ÉÇ »Ý, áñ­ù³Ý ³ñ­ï³­ ë³Ñ­Ù³Ý­Û³Ý­Ý»­ñÁ, µ³­óÇ ³Û¹, Ù»½ Ùáï ³ñ­ï³¹ñ­í³Í ¹»­Õ»ñÝ ³ñ­ï³­ë³Ñ­Ù³Ý­Û³Ý ѳ­Ù³ñ­Å»­ùÇó ·Ý³­ÛÇÝ ³­éáõ­Ùáí 3-10 ³Ý­ ·³Ù Ù³ï­ã»­ÉÇ »Ý: §²­éáÕç ³½·, ³­éáÕç ïÝï»­ëáõíÛáõݦ »ñ­Ï³Ùë­Û³ ù³­ñá­½³ñ­ß³­íÇ Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ ñÁ ÷³ë­ïáõÙ »Ý` ѳۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õ³­·áñ­Í³­ Ï³Ý á­Éáñ­ïÁ µéÝ»É ¿ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý áõ­ÕÇ: à­Éáñ­ïáõÙ ³ñ­Ó³­Ý³·ñ­í³Í µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­ Ý»­ñÇó »Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³ñ­ ¹»Ý ÏÇ­ñ³é­íáÕ ºí­ñ³­ÙÇáõÃ­Û³Ý ã³­÷³­ ÝÇß­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ϳ­å³­Ñá­í»Ý ¹»­Õ»­ñÇ Ã»° µ³ñÓñ á­ñ³­ÏÁ, û° ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ïáõíÛáõ­ ÝÁ: ²Ûë ѳ­Ùá½­Ù³ÝÝ ¿ ݳ¢ ѳۭñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñáÕ­Ý»­ñÇó ºñ¢³­ÝÇ ùÇ­Ù³­¹»­ Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ïÝû­ñ»Ý ê»Û­ ñ³Ý Ðáí­ë»÷­Û³­ÝÁ, áõ٠ϳñ­ÍÇ­ùáí` ³ñ¹­Ûáõ­ ݳ­í»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ¹»­Õá­ñ³Û­ùÇ ³­é³ç­Ý³­ÛÇÝ ã³­÷³­ÝÇßÝ ¿: -г­Ï³­é³Ï ¹»å­ùáõÙ ³ÛÝ ³­í»­Éáñ¹ ¿,³­ëáõÙ ¿ ݳ` ѳ­í»­É»­Éáí, áñ »­Ã» ݳ˭ÏÇ­ Ýáõ٠ѳۭϳ­Ï³Ý ¹»­Õá­ñ³Û­ùÁ ·ñ³­íáõÙ ¿ñ ßáõ­Ï³­ÛÇ 5%-Á, ³­å³ ³ÛÅÙ ³ñ­¹»Ý ͳ­í³É­ Ý»­ñÁ ѳ­ë»É »Ý ÙÇÝ㢠15%-Ç: Üñ³ ϳݭ˳­ï»­ëáõÙ­Ý»­ñáí` ³Ûë­åÇ­ëÇ ï»Ù­å»­ñáí ³­é³ç ·Ý³­Éáõ ¹»å­ùáõÙ 201314ÃÃ. Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³Ýù ·ñ³­í»É ßáõ­Ï³­ÛÇ 30%-Á, ÇÝã­å»ë µÝá­ñáß ¿ µá­Éáñ ½³ñ­·³­

¾­Ïá­Ýá­Ùǭϳ­ÛÇ ÷á˭ݳ­Ë³­ñ³ñ ²­ñ³ ä»ï­ ñáë­Û³­ÝÁ: àÕ­çáõ­Ý»­Éáí §²­éáÕç ³½·, ³­éáÕç ïÝï»­ëáõíÛáõݦ »ñ­Ï³Ùë­Û³ ù³­ñá­½³ñ­ß³­ íÇ Ù»Ï­Ý³ñ­ÏÁ` ݳ Áݹ·­Í»ó, áñ ³ÛÝ ÐÐ ­¹»­ Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý µÝ³­·³­í³­éÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Éáõñç ËÃ³Ý Ïѳݭ¹Ç­ë³­Ý³: ²Û¹ Ýå³­ï³­ Ïáí ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ѳ­Ù³­·áñ­ ͳϭó»­Éáí ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí Ûáõ­Ý»­ñÇ, Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë` USAID-Ç CAPS Íñ³·­ñÇ Ñ»ï, á­ÉáñïÝ ³­é³­ç³­ï³ñ ¹Çñ­ ù»ñ ÙÕ»­Éáõ Éáõñç ù³Û­É»ñ ¿ Ó»é­Ý³ñ­ÏáõÙ: Æñ Ëáë­ùáõ٠ݳ Áݹ·­Í»ó, áñ ½³ñ­·³­ó³Í »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý á­Éáñ­ïÁ ¹³ë­íáõÙ ¿ ³­Ù»­Ý³­ß³­Ñáõ­Ã³­µ»ñ ¢ ³­ñ³· ½³ñ­·³­óáÕ µÝ³­·³­í³é­Ý»­ñÇ ß³ñ­ùÇÝ: âݳ­Û³Í ³Ý­ó³Í ï³ñ­í³ ïÝï»­ë³­Ï³Ý ×·Ý³­Å³­ÙÇÝ` ѳۭñ»­Ý³­Ï³Ý ¹»­Õ³­·áñ­Í³­ Ï³Ý á­Éáñ­ïáõÙ ßáõñç 8% ³× ¿ ³ñ­Ó³­Ý³·ñ­ í»É ¢ 2.5 ÙÉñ¹ ¹­ñ³­ÙÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù, á­ñÇ 40%-Ý­ ³ñ­ï³­Ñ³Ý­í»É ¿: ²Ûë ï³ñ­í³ Ù³ñ­ ïÇ ïí۳ɭݻ­ñáí ³ñ­¹»Ý áõ­Ý»Ýù 14% ³× ¢ 500 ÙÉÝ ¹­ñ³­ÙÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Ýù: ØÇ­çá­ó³é­Ù³­ÝÁ Ññ³­íÇñ­í³Í ¿ñ á­Éáñ­ ïÇ ³­í»­ÉÇÝ ù³Ý 100 Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã` µÅÇßÏ­Ý»ñ, ¹»­Õ³­·»ï­Ý»ñ, ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ ñáÕ­Ý»ñ, ù³­ñá­½³ñ­ß³­íÇ ßñ糭ݳϭݻ­ñáõ٠ѳ­í³ë­ï³·­ñ»ñ ßÝáñ­Ñ»­óÇÝ Ù³ë­Ý³­·Ç­ ï³­Ï³Ý í»­ñ³­å³ï­ñ³ëï­Ù³Ý, ¹»­Õ³­·áñ­ ÍáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÇ á­ñ³­ÏÇ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇ Ý»ñ¹ñ­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ ³­é³­ç³­ï³ñ §æÇ ¾ùë öǦ ·»­ñ³­½³Ý­óáõÃ­Û³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ ßñç³­ ݳ­í³ñï­Ý»­ñÇÝ: ºñ­Ï³Ùë­Û³ ù³­ñá­½³ñ­ß³­ íÇ ßñ糭ݳϭݻ­ñáõ٠ϳÝó­Ï³ó­í»Ý ݳ¢ ¹³­ëÁݭóó­Ý»ñ, µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý ÙÇ­çá­ ó³­éáõÙ­Ý»ñ, ýá­ñáõÙ ¢ ³ñ­ï³·­Ý³ ÏáÝ­ý»­ ñ³Ýë Ù³ñ­½»­ñáõÙ:


Æñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñ

§ü³ñÙë­ï³Ý­¹³ñï¦` ¹»­Õ³­·áñ­Í³­Ï³Ý ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³­ï³ñ

2

010 ³å­ñÇ­ÉÇ 16-ÇÝ §²ñ­Ù»­ Ýdz سñ­Çáæ ÑÛáõ­ñ³­Ýá­óÇ §îÇ·­ñ³Ý ػͦ ¹³Ñ­ÉÇ­×áõÙ éáõ­ë³ë­ï³Ý­Û³Ý ¹»­Õ³­·áñ­ ͳ­Ï³Ý ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³­ç³­ï³ñ §ü³ñÙë­ï³Ý­¹³ñï¦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý Ý³­ ˳­Ó»é­Ýáõí۳ٵ ϳ­Û³­ó³í §ØÇ ß³ñù ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ã»­ñ³­ådz­ÛÇ ³Ï­ïá­õ³É Ù»­Ãá¹­Ý»ñ. ³­é³­ç³ñ­ÏáõÙ ¿ §ü³ñÙë­ï³Ý­ ¹³ñï¦ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ Ëá­ñ³·­ñáí ѳ­ Ù³­Åá­ÕáíÁ: г­Ù³­Åá­Õá­íÇÝ Ý»ñ­Ï³ ¿ÇÝ §ü³ñÙë­ ï³Ý­¹³ñï¦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ³ñ­ï³­Ñ³Ý­Ù³Ý µ³Å­ÝÇ å»ï Ø.ì. êï³ó­Ûáõ­ÏÁ, ÁÝ­Ï»­ñáõí Û³Ý µÅßϳ­Ï³Ý Õ»­Ï³­í³ñ ì­.². ´áõñ­ÙÇëï­ ñá­íÁ, Ù³ñ­ù»­ïÇÝ­·Ç µ³Å­ÝÇ Õ»­Ï³­í³ñ ê­.Æ. è»­ß»ï­ÝÇ­Ïá­íÁ, ØáëÏ­í³­ÛÇ ·É˳­íáñ Ñ»­å³­ïá­Éá·, è¸ ²­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ØáëÏ­í³­ÛÇ ßñ糭ݳ­ÛÇÝ ·Ç­ï³­Ñ»­ï³­½á­ï³­Ï³Ý ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý ÇÝë­ ïÇ­ïáõ­ïÇ Ñ»­å³­ïá­É᭷dz­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ÝÇ Õ»­Ï³­í³ñ, åñá­ý»­ëáñ ä­.ú. ´á­·á­Ùá­Éá­íÁ, ºñ¢³­ÝÇ ù³­Õ³­ù³­å»­ï³­ñ³­ÝÇ ³­éáÕ­ç³­ å³­ÑáõÃ­Û³Ý í³ñ­ãáõÃ­Û³Ý å»ï ². àõ­ÉÇ­ ˳ݭ۳­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ ѳ­Û³ë­ï³Ý­Û³Ý ÙÇ ß³ñù ³­é³­ç³­ï³ñ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»ñ: г­Ù³­Åá­Õá­íÇ ÁÝóóùáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ í»­óÇÝ §ü³ñÙë­ï³Ý­¹³ñï¦ ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ, ³ñï³¹ñ³ÝùÁ, Íñ³·ñ»ñÁ: Æñ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý 5 ï³ñí³ ÁÝóóùáõÙ §ü³ñÙëï³Ý¹³ñï¦

ÜÛáõÃÁª »ÑÙÇݳ ²ñ½áõÙ³ÝÛ³ÝÇ

ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÁ ¹³ñÓ»É ¿ è¸ ¹»Õ³·áñÍ³Ï³Ý ßáõϳÛÇ ³é³ç³ï³ñª 5 ųٳݳϳÏÇó ·áñͳñ³Ý, ³í»ÉÇ ù³Ý 5000 ³ß˳ï³ÏÇó, ³í»ÉÇ ù³Ý 1ÙÉñ¹ ÷³Ã»Ã³íáñí³Í ¹»Õ 1 ï³ñáõÙ, ³í»ÉÇ ù³Ý 240 ³ÝáõÝ ¹»Õ... §ü³ñÙë­ï³Ý­¹³ñï¦ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ ÝÁ ѳ­ïáõÏ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¿ ¹³ñÓ­ÝáõÙ ëÇñï-³­Ýá­Ã³­ÛÇÝ, í³­ñ³­ÏÇã, ûÝ­Ïá­É᭷dz­ ϳÝ, ·³ëï­ñá¿Ý­Ã»­ñá­É᭷dz­Ï³Ý, ÝÛ³ñ­ ¹³­µ³­Ý³­Ï³Ý, ¿Ý­¹áÏ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ÏÇ­ñ³é­íáÕ ¹»­Õ»­ñÇ Ù߳ϭٳÝÝ áõ ³ñ­ï³¹­ñáõí۳­ ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¢ íÇ­ï³­Ùǭݳ­ÙÇ­Ý»­ñ³­É³­ ÛÇÝ ÏáÙå­É»ùë­Ý»ñÇ, ó³­í³½ñ­ÏáÕ­Ý»ñÇ ¢ Ùñë³­ÍáõÃ­Û³Ý ¹»Ù ¹»­Õ»ñÇ, á­ñáÝù ѳ­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ »Ý µáõÅ­Ù³Ý ÙÇ­ç³½­·³­ ÛÇÝ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇÝ: ÀÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 900 ³­ÝáõÝ ¹»Õ å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý ³ÝÑ­ñ³­ Ż߭ïáõÃ­Û³Ý ¹»­Õ»­ñÇ ó³Ý­ÏÇÝ: §ü³ñÙë­ï³Ý­¹³ñïݦ ³Ï­ïÇ­íá­ñ»Ý ½µ³Õ­íáõÙ ¿ Ýáñ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ Ù߳ϭ ٳٵ ¢ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï³­ñÇ ¹»­Õ³­·áñ­ ͳ­Ï³Ý ßáõ­Ï³ ¿ Ý»ñ­Ùáõ­ÍáõÙ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 10 ³­ÝáõÝ Ýáñ ¹»Õ: ÀÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ¹»­Õ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ ѳï­Ï³­å»ë ³­é³Ýӭݳ­ÝáõÙ ¿ Çñ µ³ñÓñ á­ñ³­Ïáí ¢ Ù³ï­ã»­ÉÇáõí۳ٵ: гٳÅáÕáíÇÝ Ù³ëݳÏÇóÝ»ñÁ Ù³ë­ Ý³­íá­ñ³­å»ë ³Ý¹ñ³¹³ñÓ³Ý` §²­ýá­µ³­

½áɦ, §²ñ­µÇ­¹áɦ ¢ §üáë­ýá·­ÉÇí¦ ¹»­Õ³­ ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇÝ, áñáÝóÇó §²­ýá­µ³­½áÉݦ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³­é³­çÇÝ ÁÝï­ñá­íÇ ³Ýù­ëÇá­ ÉÇ­ïÇÏ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáóÝ ¿, á­ñÁ ½áõñÏ ¿ µ»Ý­½á­ ¹Ç³­½»­åǭݳ­ÛÇÝ Ëó­ÝÇã­Ý»­ñÇ ÏáÕ٭ݳ­ÏÇ µ³ñ­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: ²ÛÝ Ý³­Ë³­ï»ë­í³Í ¿ ï³·­Ý³­å³Û­Ýáõí۳ٵ ¢ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõí Û³Ùµ áõ­Õ»Ïó­íáÕ íǭ׳ϭݻ­ñÇ µáõÅ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ (ùÝÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ï³·­Ý³­å³­ÛÇÝ Ë³­·³­ñáõÙ­Ý»ñ, ³É­Ïá­Ñ᭠ɳ­ÛÇÝ ³µë­ïǭݻݭﳭÛÇÝ ³Ë­ï³­ÝÇß ¢ ³ÛÉÝ), ï³ñ­µ»ñ ³Ë­ï³­ÝÇ­ß³­ÛÇÝ ÑÇ­í³Ý­ ¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ï³­é³­åáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ (µñáÝ­ËÇ³É ³ëíٳ, ѳ­Ù³­Ï³ñ­·³­ÛÇÝ Ï³ñ­ÙÇñ ·³Û­É³Ëï, ëñïÇ Ç­ß»­ÙÇÏ ÑÇ­ í³Ý­¹áõíÛáõÝ, ÑÇ­å»ñ­ïá­Ýdz, ³­éÇíÙdz ¢ ³ÛÉÝ): ²­ýá­µ³­½á­ÉÁ ϳ­ï³ñ­Û³É ¹»­Õ³­ ÙÇ­çáó ¿ Ý³¢ ³Ï­ïÇí ³ß­Ë³­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ Ï۳ݭùáí ³å­ñáÕ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ù³ñ, á­íù»ñ áõ­Ý»Ý Ù³­Ï»­ñ»­ë³­ÛÇÝ Ë³Ý­·³­ñáõÙ­ Ý»ñ` ϳå­í³Í ÝÛ³ñ­¹³­ÛÇÝ É³ñ­í³­ÍáõÃ­Û³Ý Ñ»ï: §²ñ­µÇ­¹á­ÉÁ¦ Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ Ñ³­Ï³­íÇ­ ñáõ­ë³­ÛÇÝ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó ¿, áñÝ ÁÝÏ­×áõÙ ¢ ³ñ­·»­É³­ÏáõÙ ¿ íÇ­ñáõ­ëÇ Ùdz­Óáõ­Éáõ­ÙÁ µççÇ Ñ»ï, Ïñ׳­ïáõÙ ¿ ÑÇ­í³Ý­¹áõÃ­Û³Ý ï­¢á­ ÕáõíÛáõ­ÝÁ, Ýí³­½»ó­ÝáõÙ ¿ ³Ë­ï³­ÝÇß­ áÝ»­ñÇ Í³Ý­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¢ µ³ñ­¹³­óáõÙ­Ý»­ñÇ íï³Ý­·Á: àõ­ÝÇ Ñ³­Ï³­íÇ­ñáõ­ë³­ÛÇÝ ³Ï­ïÇ­ íáõÃ­Û³Ý É³ÛÝ ëå»Ï­ïáñ (A, B, C ·ñÇ­åÇ íÇ­ñáõë­Ý»ñ, éá­ï³­íÇ­ñáõë­Ý»ñ, ³­¹»­Ýá­íÇ­ ñáõë­Ý»ñ): §üáë­ýá·­ÉÇ­íÁ¦ ѳ­Ï³­íÇ­ñáõ­ë³­ÛÇÝ ³Ï­ïÇ­íáõí۳ٵ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ÙÇ³Ï Ñ»­ å³­ïáå­ñá­ï»Ï­ïáñ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáóÝ ¿: àõ­ ÝÇ »ñ­Ï³­ÏÇ ³½­¹»­óáõíÛáõÝ` ¿­ïÇáï­ñáå ¢ å³­Ãá­·»­Ý»­ïǭϳ­Ï³Ý: òáõó­í³Í ¿ û·­ ï³­·áñ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³Ïó­í³Í û­ñ³­ådz­ÛÇ Å³­Ù³­Ý³Ï Ñ»ï¢Û³É ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ¹»å­ùáõÙ` ëáõñ ¢ ùñá­ÝÇ­Ï Ñ»­å³­ïÇï, ׳ñ­å³­ÛÇÝ Ñ»­å³­ïá½, ÉÛ³ñ­¹Ç ¹»­·»­Ý»­ ñ³­ïÇí ³Ë­ï³­Ñ³­ñáõÙ, ÉÛ³ñ­¹Ç ¹»­Õá­ñ³Û­ ù³­ÛÇÝ ¢ ³É­Ïá­Ñá­É³­ÛÇÝ ³Ë­ï³­Ñ³­ñáõÙ, ÉÛ³ñ­¹Ç óÇ­éá½, ÇÝ­ïáÏ­ëǭϳ­ódz­Ý»ñ, åëá­ ñdzë, ݻۭñá­¹»ñ­ÙÇï, ¿Ï­½»­Ù³: гñÏ ¿ Áݹ·­Í»É ݳ¢, áñ §ü³ñÙë­ ï³Ý­¹³ñï¦ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝÁ, Çñ ·áñ­Íáõ­ Ý»áõÃ­Û³Ý Ù»ç ³­é³ç­Ýáñ¹­í»­Éáí ³Ý­Ñ³­ïÇ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ µ³ñÓñ å³­ï³ë­ ˳­Ý³ï­íáõÃ­Û³Ý ëϽµáõÝ­ùáí, ³ñ­ï³¹­ ñáõÙ ¿ µ³­ó³ñ­Ó³Ï ³Ýí­ï³Ý· ¢ Ñáõ­ë³­ÉÇ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»ñ:

6

121


Æñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñ

Æ Ø ² ­è ² ­æ Æ Ü Ð ² Ô ­Â ² ­Ü ² ­Î À ÜÛáõÃÁª ÈÇÉÇà ØÏñïãÛ³ÝÇ

Ð

áõ­ÝÇ­ëÇ 1-Á º­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ å³ßï­å³­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ç³½­ ·³­ÛÇÝ ûñÝ ¿: ²Ûë ïá­ÝÇÝ µá­ Éáñ Ù³­ÝáõÏ­Ý»ñÝ ëå³­ëáõÙ »Ý ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ë»­÷³­Ï³Ý ÍÝÝ¹Û³Ý ûñ­í³Ý ϳ٠²­Ù³­Ýá­ñÇÝ: ²Ûë û­ñÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ï»ë­Ý»É µ³½­Ù³­ÃÇí ÷áù­ñÇÏ­Ý»­ñÇ, áí­ù»ñ ³Ý­Ñá·, Ñå³ñï áõ ÇÝù­Ý³íë­ï³Ñ ù³Û­ ÉáõÙ »Ý ѳۭñ»­ÝÇ ù³­Õ³­ùÇ ÷á­Õáó­Ý»­ñáí` ѳ­í³ï Ý»ñßÝ­ã»­Éáí, áñ í³ÕÝ Ç­ñ»Ýù »Ý ÉÇ­Ý»­Éáõ ³Ûë »ñÏ­ñÇ Ñ³ë­ï³­ï³­Ï³Ù, å³Û­ ù³­ñáÕ ¢ ϳ­ÛáõÝ ³ñ­Å»­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ï»ñ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»­ñÁ: Ðáõ­ÝÇ­ëÇ 1-Á §Ø³­ùáõñ çáõñ¦ ÁÝ­Ï»­ ñáõíÛáõ­ÝÁ UNICEF-Ç Ñ»ï ѳ­Ù³­ï»Õ Ýß»ó Ûáõ­ñá­íÇ: §²ñ­Ù»­Ýdz س­ñÇáæ ÑÛáõ­ñ³­Ýá­ óÇ §îÇ·­ñ³Ý ػͦ ¹³Ñ­ÉÇ­×Á É»÷-É»­óáõÝ ¿ñ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñáí: ¶³Ý·­ñ³­Ñ»ñ, ë­¢³ã­íÇ, ßǭϳ­Ñ»ñ ϳ٠Ã˳­Ù³½ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÁ ˳­ ÕáõÙ ¿ÇÝ, í³½í­½áõÙ ¢ ³ÕÙ­ÏáõÙ` ãÙï³­Í»­ Éáí ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, áñ ùÇã Ñ»­ïá Ù³ë­Ý³Ï­ó»­

122

6

Éáõ »Ý ÙñóáõÛ­ÃÇ, áñÇ Ýå³ï³ÏÝ»ñÇó Ù»ÏÁ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ³­éáÕ­çáõíÛáõÝÝ ³Ù­ñ³åÝ­ ¹»ÉÝ ¿: ØñóáõÛ­ÃÇÝ Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ÇÝ 10 ³Ù­ë³­Ï³­ÝÇó ÙÇÝ㢠2,5 ï³­ñ»­Ï³Ý 18 »­ñ»­Ë³: Àëï ï³­ñÇ­ù³­ÛÇÝ ËÙµ³­íáñ­Ù³Ý` ÙñóáõÛ­ÃÁ µ³­Å³Ý­íáõÙ ¿ñ 3 ÷áõ­ÉÇ: 1-ÇÝ ÷áõ­ÉÁ, á­ñÇÝ Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ÇÝ 10 ³Ù­ë³­ ϳ­ÝÇó ÙÇÝ㢠1 ï³­ñ»­Ï³Ý ٳݭÏÇÏ­Ý»­ñÁ, Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ µ³­Å³Ý­íáõÙ ¿ñ 2 Ù³­ëÇ` ٳݭ ϳ­Ï³Ý ù³Û­É³Ï­Ý»­ñáí (õîäóíîê) ÙñóáõÛà ¢ ãáã ³­Ý»­Éáõ ÙñóáõÛÃ: Þ³ï »­ñ»­Ë³­Ý»ñ »Ý Ç­ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ ù³Û­É»ñÝ ëÏëáõ٠ٳݭ ϳ­Ï³Ý ù³Û­É³­ÏÇ û·­Ýáõí۳ٵ: ²Ûë »­ñ»­ ˳­Ý»­ñÁ ¢ë­ Ç­ñ»Ýó §³­é³­çÇÝ ³í­ïá­Ù»­ ù»­Ý³­Ûáí¦ áõ­Õ»­·áñ­·áí í³­½áõÙ ¿ÇÝ ¹»­åÇ ÍÝáÕ­Ý»­ñÁ` ãÙï³­Í»­Éáí, áñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ù³ÛÉ Ç­ñ»Ýó Ùá­ï»ó­ÝáõÙ ¿ ³­é³­çÇÝ Ñ³Õ­ ó­Ý³­ÏÇÝ: سݭϳ­Ï³Ý ù³Û­É³­Ïáí ÙñóáõÛ­ ÃÇ Ñ³Õ­ÃáÕÝ ûñ­í³ Ñá­µ»É­Û³ñÝ ¿ñ` ²­É»ùë ´³ñ­¹áõÕ­Û³­ÝÁ, áí ³Û¹ û­ñÁ ¹³ñ­Ó³í 1 ï³­

ñ»­Ï³Ý: ²Ûë ÷áõ­ÉÇ 2-ñ¹ ­Ù³­ëÁ` ãáã ³­Ý»­Éáõ ÙñóáõÛ­ÃÁ, ß³ï ÇÝù­Ý³­ïÇå ¿ñ, ù³­ÝÇ áñ å³ñ½­íáõÙ ¿` 21-ñ¹ ­¹³­ñáõÙ ³Û¹­ù³Ý ¿É Ñ»ßï ã¿ ãáã ³­ÝáÕ ÷áù­ñÇÏ ·ïÝ»É. ÙñóáõÛ­ ÃÇÝ Ù³ë­Ý³Ï­óáÕ­Ý»ñÝ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ 4-Ý­ ¿ÇÝ: ²Ûë §³ñ­í»ë­ïáõÙ¦ ³­é³­ç³­ï³­ñÁ Ù»­ ϳ٭۳ ÈÇ­ÉÇà Ðáí­Ñ³Ý­ÝÇë­Û³ÝÝ ¿ñ: 2-ñ¹ ­÷áõ­ÉáõÙ, á­ñÇÝ Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ÇÝ 1-Çó ÙÇÝ㢠1,8 ï³­ñ»­Ï³Ý »­ñ»­Ë³­ Ý»­ñÁ, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ñ û­Õ³Ï­Ý»­ñáí µáõñ· ϳ­éáõ­ó»É: º­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ µáõñ­·Ç Ù³ë­ÝÇÏ­Ý»­ñÁ ÙÇ ÍÝá­ÕÇ Ùá­ïÇó ѳëó­Ý»ÇÝ ÙÛáõë ÍÝá­ÕÇ Ùáï: Üñ³Ýù ³ÛÝ­ù³Ý Éáõñç áõ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ó³Í ¿ÇÝ ³Ûë ·áñ­Íá­Õáõí Ûáõ­ÝÁ ϳ­ï³­ñáõÙ, ³­ë»ë Ç­ñ»Ýó ³­å³­·³ ïáõ­ÝÁ ϳ­éáõ­ó»­ÉÇë ÉÇ­Ý»ÇÝ: ´áõñ·Ý ³­é³­ çÇÝÝ ³­í³ñ­ïÇÝ Ñ³ëó­ñ»ó 1 ï³­ñ»­Ï³Ý 10 ³Ù­ë³­Ï³Ý ¾­Éǭݳ س­·á­Û³­ÝÁ: ØñóáõÛÃÁ ѳ­ëáõ­Ý³­Ý³­Éáí Çñ ·³­·³Ã­ ݳ­Ï»­ïÇÝ Ñ³­ë³í 3-ñ¹ ­÷áõ­ÉáõÙ, áñ­ï»Õ Ç­ñ»Ýó ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¹ñë­¢á­ñáõÙ ¿ÇÝ 1,8-Çó ÙÇÝ㢠2,5 ï³­ñ»­Ï³Ý »­ñ»­Ë³­Ý»­ ñÁ: Üñ³Ýù, áõ­Õ»­·áñ­·Ç íñ³­Ûáí í³­½»­Éáí, ÷áù­ñÇÏ ·áõ­Ý³­íáñ ·Ý¹³Ï­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ï»­Õ³­íá­ñ»ÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ï³­ñ³­ ÛÇ Ù»ç: ²Ûë ·áñ­ÍáõÙ ³­í»­ÉÇ ÑÙáõï ·ïÝí»ó 2,5 ï³­ñ»­Ï³Ý ܳ­ñÇ­Ý» ú­Ñ³Ý­Û³­ÝÁ: ØÇ­çá­ó³­éáõÙÝ ³­í³ñï­í»ó Ùñó³­Ý³­ ϳ­µ³ß­Ëáõí۳ٵ: ØñóáõÛ­ÃÇ ³­é³­ç³­ ï³ñ­Ý»­ñÁ å³ñ·¢³ïñ­í»­óÇÝ å³ï­íá·­ ñ»­ñáí: Êñ³­Ëáõ­ë³­Ï³Ý Ùñó³­Ý³Ï­Ý»ñ ëï³­ó³Ý ݳ¢ ÙÛáõë ÷áù­ñÇÏ­Ý»­ñÁ: âÝ³Û³Í ÙÇ­çá­ó³é­Ù³Ý ³ÕÙ­Ïá­ïáõí Û³­ÝÁ ¢ Ù³­ÝáõÏ­Ý»­ñÇ Ñ³­×»­ÉÇ ³Ý­Ï³ñ­·áõí Û³­ÝÁ` ïá­ÝÁ, ³Û­Ýá­õ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí, ϳ­Û³­ó³í` Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý ³Ý­·³Ù ³­å³­óáõ­ó»­Éáí, áñ »­ñ»­Ë³­ÛÇ ³Ý­ÙÇ­ç³­Ï³Ý áõ ÇÝù­Ý³­µáõË ¿áõíÛáõ­ÝÁ Ñݳ­ñ³­íáñ 㿠ϳ­å³Ý­ùÇ ï³Ï ¹Ý»É:


ù. ºñ¢³Ý, ²µáíÛ³Ý 23/1



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.