Brief voor de sultan na 214 jaar geopend

Brief voor de sultan na

Op 2 oktober 1795 werden in ’s-Gravenhage twee diplomatieke brieven geschreven met bestemming Constantinopel, het tegenwoordige Istanbul in Turkije. De Republiek der Verenigde Nederlanden had in januari van dat jaar plaatsgemaakt voor de Bataafse Republiek en dat betekende dat ook de benoemingen van ambassadeurs in het buitenland opnieuw moesten worden bekrachtigd.

Ambassadeur bij de Porte, ofwel het Osmaanse hof te Constantinopel, was op dat moment de Overijsselse baron Frederik Gijsbert van Dedem tot de Gelder. In 1784 was hij als zodanig benoemd namens de Republiek. Sultan Selim III en zijn grootvizier of eerste minister moesten in deze brieven worden geïnformeerd over de gewijzigde staatsvorm in Nederland. Ook werd hun de blijvende vriendschap namens het nieuwe bewind aangeboden. Van Dedem, die in 1795 met verlof in Nederland was, zou de brieven meenemen en presenteren tijdens een audiëntie bij de sultan en de Grootvizier. De teksten waren vrijwel identiek, maar toch leek de brief voor de sultan, door een andere vouwwijze, groter dan die voor de eerste minister. In april 1796 keerde Van Dedem terug naar Constantino pel, maar om onduidelijke redenen zonder de brieven, die gedurende ruim 214 jaar niet zouden worden geopend.

De op perkament geschreven teksten waren gesteld in het Frans en opgeborgen in twee rode zijden zakken. Op de eveneens perkamenten enveloppen zijn kruislings linten van goudbrokaat geplaatst en op de kruisen van de linten is een zegel geplakt. De linten zijn vastgenaaid op de hoeken van de enveloppen. Zowel de enveloppen als de brieven zijn randsgewijs versierd met guirlandes van goudverf. Een van de brieven is enigszins aangetast door vocht. Op elke hoek van beide brieven is een gaatje te vinden, want om beschreven en versierd te worden moesten ze goed gespannen zijn.

214 jaar geopend

Na meer dan 214 jaar

Het openen van de brieven gebeurde pas op 22 februari 2010 in het Historisch Centrum Overijssel, door de archivarissen Wigger en Seekles, onder het toeziend oog van twee leden van de familie Van Dedem. Enige weken eerder waren de stukken aangetroffen in een van de bouwhuizen van het Huis den Berg te Dalfsen. Daar waren ze waarschijnlijk al terechtgekomen in de tweede helft van de negentiende eeuw. De familie Von Knobelsdorff tot de Gelder droeg toen namelijk archivalia betreffende de familie Van Dedem tot de Gelder in Wijhe over aan de familie Van Dedem op Den Berg in Dalfsen. In verschillende etappes kwamen deze archivalia vervolgens weer terecht op het toenmalige Rijksarchief in Overijssel, sinds 2001 onderdeel van het HCO. Een ander deel van het archief Van Dedem ging naar het Rijksarchief, het tegenwoordige Nationaal Archief, in Den Haag. Na de dood van mevrouw Gustave W.A.W. barones van Dedem-van Rappard in Dalfsen, sinds 2002 douarière van Godert W. baron van Dedem, kwam een nog resterend deel van de archivalia vanuit Dalfsen naar Zwolle. Daarbij zaten dus de bewuste brieven uit 1795. Waarom de brieven achterbleven in Nederland wordt wellicht duidelijk als journalist Henk Boom zijn onderzoek in Den Haag en Turkije heeft afgerond. Na zijn onlangs verschenen boek De Grote Turk richt Boom zich nu op de periode dat Van Dedem ‘onze man’ in Constantinopel was. Hij doet dat in het kader van 400 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Turkije en Nederland, een feit dat in 2012 met exposities en publicaties zal worden herdacht. ■

Ambassadeur Frederik Gijsbert van Dedem met zijn zoontje Anthonie op audiëntie bij Sultan Abdülhamid I, 29 november 1785. Olieverfschilderij, school van J.B. Vanmour. Stichting Edwina van Heek, Huis Singraven Denekamp. Dit schilderij siert ook het cover van Jan Schmidt. Per koets naar Constantinopel. De Gezantschapsreis van Baron van Dedem van de Gelder naar Istanbul in 1785. Zutphen 1998.

Frederik Gijsbert van Dedem werd op 17 februari 1743 geboren op het Huis de Gelder onder Wijhe, als zoon van Anthony van Dedem en Isabella Frederica Charlotta van Rechteren. Bij resolutie van 29 maart 1784 werd hij aangesteld als ambassadeur van de Republiek der Verenigde Nederlanden bij de Porte te Constantinopel. Op 24 augustus aanvaardde hij zijn ambt. Op 5 september 1793 ging hij met verlof naar Nederland. Pas in april 1796, dus na de omwenteling waarbij de Bataafse Republiek werd uitgeroepen, keerde hij terug. Niet voor lang echter, want door inmenging van de Engelsen moest hij in 1799 zijn standplaats verlaten en vestigde hij zich tijdelijk in Boekarest. In 1803 werden de betrekkingen tussen de Bataafse Republiek en de Porte weer hersteld en keerde Van Dedem terug naar Constantinopel, maar al in het najaar ging hij opnieuw met verlof. Nadat hij in 1807 weer was teruggekomen, vertrok hij in 1808 definitief naar Huis de Gelder in Wijhe. Hij bekleedde daarna nog enkele functies namens het Franse Keizerijk. In 1814 werd hij benoemd in de Ridderschap van Overijssel. Hij overleed op 3 maart 1820, als weduwnaar van Adriana Frederika Johanna Sloet, met wie hij in 1771 in Wijhe was getrouwd. Zij lieten twee kinderen na.

Inventaris en symposium

In samenwerking met de Stichting Werkgroep Adelsgeschiedenis organiseert het Historisch Centrum Overijssel (HCO) op vrijdag 19 november 2010 het symposium ‘Zit het in de genen? Familiebesef en collectieve identiteit bij adel in Nederland.’ Het symposium markeert de afronding van de inventarisatie van de archieven van het Overijsselse adellijke geslacht Van Dedem. Albert Gevers Mensema en Jan Wigger hebben tachtig strekkende meter archief van de familie van Dedem uit de zestiende tot en met de twintigste eeuw voor onderzoek toegankelijk gemaakt. Sprekers op het symposium zijn prof. dr Yme Kuiper (RU Groningen), dr Elsbeth Locher-Scholten (RU Utrecht), drs Ileen Montijn (historica en schrijfster) en de beide inventarisatoren. Deelname aan het symposium is gratis. De lunch kost 7,50 euro. Aanmelding tot uiterlijk 15 november 2010 via het aanmeldformulier op www.historischcentrumov erijssel.nl. Het auditorium van het HCO biedt ruimte aan maximaal 125 personen. Toelating geschiedt op volgorde van aanmelding.