Bijzondere bomen in Twente

Bomen zijn zeer veelzijdige, onvervangbare elementen, die de levende aarde in stand houden en de mens op vele manieren van dienst zijn. Nederland kent nog een groot aantal bomen met een historische betekenis. Ook Twente is daarbij met verschillende exemplaren vertegenwoordigd.

De Kroezeboom De Viermarkenlinde De Mammoetboom

De Kroezeboom in Fleringen

tiende en zeventiende eeuw een veldkapelletje, het ren van de markegronden voor de productie van Een Kroezeboom (soms ook Kroeseboom) is een ‘hilligen huesken’. Ook na de sloop van het kapelletje voedsel en hout voor de bevolking. Ten westen van boom, meestal een eik, die een grens of een kruis- bleef dit een heilige plaats voor de katholieken uit de Enschede kwamen op een bepaald punt vier marken punt aangeeft. In het oosten van Nederland werden omgeving. bij elkaar: de marke Groot Driene, de Eschmarke, de vaak stenen of bomen gebruikt als grensbepaling op In 1909 werd bij het eeuwfeest van de teruggave van Twekkelermarke en de Lonnekermarke. Op dit punt de es van waaruit akkers werden verdeeld. Daarnaast de Pancratiuskerk een processie gehouden naar de staat een lindeboom, die naar men zegt 300 tot 400 werd een dergelijke plek ook als heilige plaats of Kroezeboom, waar een nieuwe kapel was gebouwd, jaar oud moet zijn. Sommigen schatten de boom, op rechtspraakplaats gebruikt. Eén van de bekendste en gewijd aan het H. Hart van Christus. In 1916 werd de basis van zijn omvang, wat jonger. Een feit is dat de oudste bomen is de Kroezeboom op de Fleringer Es, grond met de Kroezeboom – in een straal van twintig boom net als wellicht ook zijn voorgangers, een duiten zuiden van Tubbergen en ten noorden van meter gemeten vanuit het hart van de boom – delijke functie had. Een boom kun je niet verplaatsen Fleringen. geschonken aan de St. Pancratiusparochie van en er kon dus nooit verschil van inzicht zijn over de Geschat wordt dat de boom tussen 1500 en 1600 is Tubbergen. Tot aan de Tweede Wereldoorlog droeg exacte grens van de markegronden! Bijzondere aangeplant als ‘loakboom’ of markeboom. De zomer eik wordt wel eens ouder geschat, maar is naar alle waarschijnlijkheid tussen de 400 en 500 jaar oud. men ieder jaar in de zomer een mis op bij de Kroezeboom. Sinds een tiental jaren verzamelen zich hier de deelnemers aan de vredesfietstochten, ter De boom diende in vroeger tijden tevens als ontmoetingspunt voor de bestuurders van de genoemde marDaarmee is het de oudste zomereik van Nederland. afsluiting van de Vredesweek. ken en er werden zaken met betrekking tot de houtbomen in Twente In de periode van de Reformatie waren er geheime bijeenkomsten van de katholieke bevolking bij de Kroezenboom, waarbij zij tot circa 1730 de mis bijwoonden. De wagen waarop het altaar en de priester De Viermarkenlinde in Enschede Tot ver in de negentiende eeuw waren in het oosten van ons land veel landbouwgronden in gemeenschapopstanden, het grondgebruik en het waterbeheer besproken. Vlak bij dit punt staat een boerderijtje uit 1765, een gemeentelijk monument. In het midden van de achtwerden vervoerd, diende als preekstoel. Volgens pelijk bezit van de marke, een bestuursvorm uit vroe- tiende eeuw werd nabij dat punt de bleekweide aandiverse gegevens stond bij de Kroezeboom in de zes- gere tijd. Doel van de marke was het duurzaam behe- gelegd voor het bleken van textiel.

Mammoetboom in Ledeboerpark in Enschede

Het Abraham Ledeboerpark in Enschede is een onderdeel van landgoed ’t Wageler, dat eigendom is geweest van de textielfabrikant Ledeboer. Aan de rand van het park staat een oude boerderij, ‘t Lammerinkswönner. Het is een museumboerderij van het type Los hoes, die werd gebouwd in 1775 te Usselo. De boerderij is in 1976 in zijn geheel verplaatst naar ’t Wageler en is nu een natuureducatie- en informatiecentrum.

In het midden van de negentiende eeuw werd door de familie Ledeboer op dit landgoed een mooie villa gebouwd. In 1890 heeft de bekende tuinarchitect Wattez rondom het huis een fraai park aangelegd in de landschapsstijl. De familie Ledeboer nam in 1890 tijdens een reis door Amerika enkele denappels mee en plantte een mammoetboom nabij hun villa in Enschede. Daar staat nu een van de dikste en oudste mammoetbomen van Nederland. De oude villa werd later gesloopt en het landgoed en het park werden aan de gemeente Enschede geschonken. In 1958 is het officieel opengesteld voor het publiek. De ruim 100 jaar oude mammoetboom is nu nog een herinnering aan de plaats waar de familie Ledeboer heeft gewoond.

De Bakhuiseik De Wonderboom

De Bakhuiseik in Brecklenkamp

Een naar schatting ruim 300 jaar oude zomereik groeit al meer dan een eeuw dwars door het dak van een ‘bakspieker’, ook wel ‘bakhoes’ genoemd, in de Twentse buurtschap Brecklenkamp. In het hoge gedeelte met de grote deur werd vroeger brood gebakken. Bij de uitbreiding omstreeks 1900 heeft men de boom laten staan. Het ‘bakhoes’ dateert van 1738, zoals uit de inscriptie ‘Anno 1738-LS-FS’ boven de deur valt op te maken. Rond 1900 had men een onderkomen nodig voor enkele varkens en heeft men aan de zuidkant van het bakhuisje een hok gerealiseerd. De eik, die toen al van een flinke afmeting moet zijn geweest, heeft men gespaard. De dakpannen werden er omheen gelegd. Achter de boom was plaats voor drie à vier varkens.

Een flinke uitbreiding van de toenmalige veestapel; vergelijkbaar met drie tot vierhonderd exemplaren tegenwoordig. Door de eik te laten staan, toonde men respect voor de natuur en tot op de dag van vandaag is dit respect zichtbaar. De eik is nu een opzienbarende attractie, die door veel toeristen wordt bezocht. De boom is al eens door de bliksem getroffen. De sporen hiervan zijn duidelijk te zien als een spiraalsgewijze groef in de stam van boven naar beneden. De diktegroei van de stam valt nog steeds waar te nemen; een teken dat de boom het nog goed doet!

Kozakkenboom landgoed Twickel Delden

Aan de zuidzijde van het Twentse Delden, langs de Oude Benteloseweg, staat bij de schitterende monumentale Annaboerderij een groep van vijftien oude eiken. De tweede eik vanaf het noorden springt er uit: het is een voor Nederlandse begrippen enorm dik exemplaar met een zeer forse kroon. De eik en zijn dunnere buurman staan bekend als de Kozakkeneiken. Tijdens de Napoleontische bezetting zouden hier Kozakken hebben gerust of geschuild. Een Kozak zou zich hebben verborgen in de holle stam. Met een stamomtrek van 720 cm (2006) deelt de dikste Kozakkeneik samen met de Kroezeboom in Fleringen de tweede plaats op een lijst van de dikste eenstammige eiken van Nederland. Ook de hoogte is met 26 meter behoorlijk. Op 23 juli 2006 zijn door een rukwind tijdens een onweersbui twee grote takken aan de zuidzijde van de Kozakkeneik afgebroken. Hoewel hierdoor een derde van de kroon verloren is gegaan, maakt de eik nog een redelijke indruk en zit hij behoorlijk vol blad. Door de vallende takken is ook de bast aan de zuidzijde beschadigd. De leeftijd van de dikste Kozakkeneik kan op basis van de stamomvang worden geschat op 300-350 jaar. De tweede Kozakkeneik is veel minder dik, wat deels door de onderdrukking door de dominante buurman kan worden verklaard. Misschien is deze eik ook minder oud. De Kozakkeneiken zijn door de Bomenstichting geadopteerd.

De Wonderboom in Bornerbroek

In de Tubantia van 16 november 2002 staat te lezen dat mensen van heinde en verre komen om te genezen: bedplassers en reumapatiënten, mensen met stemmen in het hoofd of mensen met de meest enge ziektes onder de leden. ‘Als je wat hebt, moet je bij Dieks wezen’, wordt gezegd. Dieks is Dieks Lubbers. Hij heeft paranormale gaven. En op zijn boerenerf op de hoek van de Spoolderweg en de Goordijk in Bornerbroek staat een wonderboom. ‘A-j ’t nicht zelf met hebt maakt, geleuf ie ’t ok nich.’ Inmiddels is Dieks overleden, maar de boom wordt nog druk bezocht. Soms moet men wachten op zijn beurt. In het begin konden mensen op stoeltjes tegen de stam van de boom leunen, maar baldadige jeugd heeft deze vernield of meegenomen. Nu dienen dikke houtblokken als zitplaats. Dieks zegt verder in het artikel dat men niet zomaar tegen de boom moet gaan zitten. Eerst moet via een pendel worden vastgesteld hoe lang dat mag. Meestal is dat een kwartier, voor sommige mensen volstaan vijf of zeven minuten. Maar nooit langer dan een kwartier, want dan stopt de boom zijn werking. Het is heel verschillend wat men ervaart. De een krijgt het warm, de ander koud, een derde wordt duizelig, een vierde gaat beven, een vijfde krijgt hoofdpijn, weer een ander voelt niets. Het is voorgekomen, vertelt hij dat bij een vrouw, zodra ze tegen de boom ging zitten, het horloge stil ging staan en dat het weer ging lopen als ze bij de boom wegliep. ■