Van cachot naar cachet Gevangenis wordt hotel

Gevangenis wordt hotel

Zwolle kent een hotel dat is gevestigd in een voormalige gevangenis: het Provinciaal Tuchthuis uit 1739 werd in 2008 geopend als Librije’s Hotel. Waar ooit op niet geheel vrijwillige basis gevangenen en arrestanten verbleven onder vaak erbarmelijke omstandigheden, kunnen de gasten van tegenwoordig zich wentelen in luxe. Daar ging wel een uitvoerige verbouwing aan vooraf. Het was niet de eerste.

Van cachot naar cachet

Het Provinciaal Tuchthuis dat werd geopend op een bastion op het Noordereiland in Zwolle, was de eerste gevangenis in Overijssel die speciaal voor dat doel werd gebouwd. Voordien zaten de gevangenen opgesloten op allerlei plaatsen waar ze maar veilig konden worden weggestopt. Althans vanuit het oogpunt van degenen die hen opsloten. Mannen, vrouwen en kinderen zaten door elkaar. Pas in 1821 kwam er een regeling die zei dat de verschillende categorieën gevangenen strikt gescheiden van elkaar moesten blijven. Om de kosten te beperken werd het gebouw niet vergroot, alleen de indeling veranderde. Toen het aantal gevangenen begon toe te nemen – van ongeveer dertig in 1825 tot bijna 150, een kleine kwarteeuw later – ontstonden er problemen. Slechts met moeite konden gevangenen van ‘verschillende trappen van zedelijkheid’ uit elkaar worden gehouden. In 1851 werd het cellulaire systeem ingevoerd, maar de praktijk was weerbarstig. Het gebouw met zijn vele gemeenschappelijke ruimtes was hiervoor namelijk absoluut niet geschikt.

Een alarmerende brief

In 1861 kreeg de directeur van het Burgerlijk en Militair Huis van Verzekering of Huis van Bewaring, zoals de naam toen was, een alarmerende brief van een anonieme gevangene. In tamelijk onbeholpen taal vertelde hij of zij over twee dronken bewaarders. Deze hadden zich, blijkbaar met volledige instemming van de ‘slachtoffers’ zelf, vergrepen aan twee vrouwelijke gevangenen. ‘Om negen uur gingen ze de trappen af achter ons hok’, aldus de tekst, ‘en dat heeft zoo de geheele nacht doorgegaan, dan na boven en dan weer na beneeden, dan zijde de een Je moet mij eerst gebruiken, nu ben ik weer aan de beurt.’ De anonymus schaamde zich om het op te schrijven, maar ondertussen lag de brief er wel. Het resultaat ervan was in ieder geval dat de bewaarders Van de Berg en Nieman op staande voet en oneervol werden ontslagen en tijdelijk vervangen door een rijksveldwachter.

den hun die ontnomen om in weeshuizen of bedelaars-koloniën te worden geplaatst; met uitzondering van ‘zuigende kinderen’, al was dat vooral omdat die niet drukten op de begroting van het gevang. Zwangere en zogende vrouwen hadden daarentegen wél het voordeel dat ze niet, zoals andere binnenkomende gevangenen, een periode op water en brood werden gezet.

Langzamerhand zag ook het ministerie van Justitie in dat de afwezigheid van een bewaarster kon leiden tot ‘verkeerdheden’. Het ministerie van Waterstaat, dat verantwoordelijk was voor het gevangenisgebouw, kreeg daarom in 1863 opdracht een kamer af te timmeren voor een bewaarster. Langzamerhand verbeterde de situatie, vooral nadat tegen het eind van de eeuw het reclasseringswerk op gang begon te komen en vrouwelijke gevangenen op een meer professionele wijze konden worden begeleid.

Nieuwe verbouwingen

Na een grote brand in 1863 kreeg het gebouw een nieuwe kap. In 1873 werd een directeurswoning gerealiseerd en een jaar later kwamen er nog eens tien cellen bij. De cellulaire gevangenen moesten hun tijd doorbrengen in absolute afzondering. Als ze de cel uitgingen kregen ze eerst een kap op hun hoofd. Om ze te kunnen luchten werden in 1877 drie aparte luchtplaatsen gebouwd. In 1886 werd het Huis van Bewaring tevens strafgevangenis, maar tot uitbreiding leidde dit niet. sluiten, maar ook daaraan kwam in 2002 een eind. Het cachot, zoals een gevangenis ook wel wordt genoemd, verloor definitief zijn functie. Het horeca-echtpaar Jonnie en Thérèse Boer kocht het voormalige gebouw van de Gemeente Zwolle en vestigde er een hotel annex kook- en wijnschool, waar cachet hoog in het vaandel staat. ■

Gesloten, geopend, gesloten, geopend

In 1972 werd het Huis van Bewaring, in het kader van een herstructurering van het gevangeniswezen, gesloten en leeggehaald. Tien jaar later werd het vanwege het cellentekort in den lande echter weer in gebruik genomen. Vanaf 1997 werd het pand gebruikt om uitgeprocedeerde asielzoekers met een strafblad op te

De binnenplaats.

‘Bewaarders’ van het cachet: Thérèse en Jonnie Boer.