IJsselacademie

KENNISCENTRUM VOOR IMMATERIEEL ERFGOED IN OVERIJSSEL

Postbus 244 T 038 331 52 35 I www.ijsselacademie.nl 8260 AE Kampen F 038 333 42 04 E info@ijsselacademie.nl

Onderzoek en publicaties

De IJsselacademie is een onderzoeksinstituut en kenniscentrum voor taal, geschiedenis en traditie in Overijssel. U kunt er terecht met vragen over dit immaterieel erfgoed in de regio. De Academie stimuleert en begeleidt onderzoek van wetenschappers en van amateurs en organiseert educatieve programma’s en bijeenkomsten. Daarnaast is de IJsselacademie een uitgeverij. Veel onderzoek resulteert in publicatie van boeken, dvd’s, cd’s.

Ruim dertig jaar

De stichting IJsselacademie is opgericht in 1977. Haar werkzaamheden worden gefi nancierd door de provincie Overijssel, door gemeenten in het werkgebied en door de opbrengst van producties. Ook zijn er incidentele subsidies, zoals van het Prins Bernhard Cultuurfonds, het bedrijfsleven en particulieren die speciaal bij een project betrokken zijn. Het werkgebied spitst zich toe op Salland en het Land van Vollenhove (van Gramsbergen tot Schokland en van Bathmen tot Steenwijk), maar de Academie realiseert op verzoek ook projecten op de Veluwe en in Flevoland.

WORDT U DONATEUR? DAN ONDERSTEUNT U DAADWERKELIJK ONZE INSPANNINGEN VOOR DE TRADITIES EN DE REGIONALE TAAL EN GESCHIEDENIS VAN ONZE PROVINCIE. VAN UW BIJDRAGE VAN MINIMAAL € 20,- PER JAAR WORDT € 5,- RECHTSTREEKS BESTEED AAN ONDERZOEK. VERDER KRIJGT U 20% KORTING OP ONZE UITGAVEN.

AAN ONZE DONATEURS! MOGELIJK LAS U HET AL, OP DE PAGINA’S 5, 59 EN 83: DIT DUBBELNUMMER IS DE LAATSTE MIJNSTADMIJNDORP OP PAPIER. DE UITGEVER, HET HISTORISCH CENTRUM OVERIJSSEL, HEEFT HELAAS MOETEN BESLUITEN DE UITGAVE VAN DIT HISTORISCHE TIJDSCHRIFT VOOR OVERIJSSEL TE STOPPEN. WIJ INFORMEREN U BEGIN 2013 PER BRIEF OVER DEZE ONTWIKKELING. MET UW VRAGEN KUNT U MIJ MAILEN: JMOOIJWEER@IJSSELACADEMIE.NL. JOS MOOIJWEER, DIRECTEUR.

Canonkijker-update Presentatie Tuinen en Frits de Zwerver Hellendoorn, Bathmen, Vollenhove, Schrijfwedstrijd parken in Vollenhove Denekamp. Zomaar wat plaatsen waar Begin november gaven de IJsselacademie en de Canonkijker al voor beschikbaar is. De het Frits de Zwerverfonds het startsein voor teller staat inmiddels op tien. En bij elke de dertiende editie van de Frits de Zwerver presentatie komen er nieuwe plaatsen bij. opstel-/essaywedstrijd. Eind 2013 kan vrijwel de hele provincie over deze fl itsende app(licatie) beschikken. D e Canonkijker is een onderdeel van het project Canon & Ruimte, dat de IJsselacademie in opdracht van de provincie Overijssel uitvoert. Met deze app krijgt u D e competitie staat open voor jongeren van 14 tot en met 18 jaar in het Overijsselse deel van het gemeentelijk samenwerkingsverband Regio IJssel-Vecht. Aspirant-schrijvers kunnen tot en met 31 januari 2013 hun schrijftalent beproeven op het thema Verlies Verdriet Verzet Vrijheid. Er zijn drie prijzen beschikbaar gesteld, van € 300,-, € 200,- de vensters uit de lokale canons in Overijssel in een en € 100,-. Ze worden uitgereikt op 26 april 2012 in het handomdraai op uw smartphone of tablet. Bijna elke gemeentehuis van plaats in de provincie beschikt inmiddels over zo’n Hardenberg. canon, een eigentijds cultuurhistorisch overzicht. Onder de Met de ingebouwde routefunctie is het eenvoudig schuilnaam Frits de locaties van de vensteronderwerpen te vinden. de Zwerver De tuin van Marxveld. Op de achtergrond de Mariakerk. Audiofragmenten, historische afbeeldingen en oude opereerde fi lms zuigen u vervolgens mee in de geschiedenis. verzetsstrijder ds. Binnenkort zal Tuinen en parken in Zo beleeft u het verleden op de plaats waar die zich daadwerkelijk afspeelde. F. Slomp, die in de bezettingstijd Vollenhove van auteur J.B. Wester worden Tot voor kort kon de Canonkijker alleen nog worden predikant was gepresenteerd. De publicatie verschijnt als gebruikt met het programma Layar op uw tablet of smartphone. Vanaf nu in HeemseHardenberg. Hij deel 7 van de reeks Kunst en cultuur in is hij als zelfstandige gaf daar de aanzet Steenwijkerland. De stad Vollenhove is app gratis rechtstreeks voor de oprichting opmerkelijk rijk aan historisch groen. te downloaden uit van de Landelijke de App-store en de Google Play-store. Zoek simpelweg op Canonkijker en uw Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO). In 2000 is het Frits de Zwerverfonds opgericht met het doel de belangstelling voor de geschiedenis van de Tweede Na een algemene inleiding over de historische ontwikkeling van tuinstijlen neemt Wester de lezer mee naar de tuinen van Marxveld, park Oldruitenborgh en tuin en park De Oldenhof. reis door de tijd kan Wereldoorlog, speciaal bij jongeren, levend te houden Niet alleen de totstandkoming en ontwikkeling van beginnen! en te stimuleren. deze complexen worden beschreven, maar ook de Raadpleeg onze Voor informatie en het deelnameformulier: huidige situatie, zodat de tekst uitstekend geschikt website om te zien of www.ijsselacademie.nl>Geschiedenis>Frits de is als wandelgids. Het boekje, verlucht met tal van de Canonkijker ook al Zwerverprijs. schitterende illustraties, nodigt Vollenhovenaren voor uw canon is te en buitenstaanders uit het unieke groene erfgoed gebruiken. van de stad te (her-)ontdekken. De precieze verschijningsdatum van de publicatie zal worden bekendgemaakt op de website van de IJsselacademie.

Slotbijeenkomst canonproject

Een stijlvolle afsluiting van een succesvol project. Dat is de opzet van de eindmanifestatie van het canonproject op 27 februari. Havezate het Nijenhuis bij Heino vormt het decor van een terugblik op de ontwikkeling van tientallen lokale canons, de presentatie van de overkoepelende canon van Overijssel en een aanverwant educatief programma.

STAP IN DE TIJD KIJKER CANON

De bijeenkomst is primair bedoeld voor alle betrokken vrijwilligers bij het project van de Stichting IJsselacademie. Gezamenlijk kijken we terug op de bereikte resultaten. Aanvankelijk werd het fenomeen cultuurhistorische canon nog wel eens afgedaan als een hype. Inmiddels heeft het canonstramien zich bewezen als een eigentijdse manier om de geschiedenis voor een breed publiek toegankelijk te maken. Circa 1250 belangrijkste momenten, personen en objecten uit de geschiedenis van vrijwel alle gemeenten in Overijssel zijn op toegankelijke wijze beschreven. Tienduizenden bezoekers weten hun weg naar de website canonvanoverijssel.nl te vinden. De gepubliceerde canons in boekvorm vinden gretig aftrek. De canons blijken ook inspiratie te geven aan tal van nieuwe toepassingen op toeristisch, educatief, museaal en kunstzinnig terrein. Tijdens de bijeenkomsten zullen diverse voorbeelden daarvan de revue passeren.

Provinciale canon

Mede op basis van alle lokale canons heeft een commissie van deskundigen een overkoepelende provinciale canon samengesteld. De geselecteerde vijftig onderwerpen zijn naar aanleiding van reacties door betrokkenen uit de provincie nader aangescherpt. Historicus Ewout van der Horst, projectleider van canonvanoverijssel.nl, voorziet de onderwerpen van adequate beschrijvingen. Tijdens de happening op 27 februari zal Hester Maij, gedeputeerde van de Provincie Overijssel, de provinciale canon lanceren. Iedereen kan vervolgens via internet commentaar leveren op het resultaat. Na verwerking van deze kritieken zal de canon ook in boekvorm verschijnen.

Canon in de klas

Overijssel presenteren de Stichting IJsselacademie en het Historisch Centrum Overijssel een lesprogramma over tien centrale thema’s uit de provinciale geschiedenis. Elk van de tien onderwerpen is voorzien van een lesmodule, met een fl itsend introductiefi lmpje, een eigentijdse poster ter bespreking in de klas en opdrachten als individuele verwerkingsstof. Vanuit de centrale thema’s kunnen steeds relaties gelegd worden met corresponderende onderwerpen uit de lokale canons. Voor dit programmaonderdeel worden ook de cultuurcoördinatoren van alle basisscholen in Overijssel uitgenodigd. Een dezer dagen kunnen betrokkenen een persoonlijke uitnodiging verwachten. Aan de manifestatie zijn geen kosten verbonden. Een lunch en rondleiding door museum het Nijenhuis is bij het programma inbegrepen. Belangstellenden kunnen zich opgeven via info@ijsselacademie.nl. Gezien de beperkte ruimte geschiedt de aanmelding op volgorde van binnenkomst.

Nieuwe voorzitter voor de VORG

Op 19 november 2012 vond de jaarlijkse ‘wintervergadering’ van de VORG plaats. Wintervergadering is een wat misleidende term, want de winter moet nog beginnen en de vergadering duurde maar kort. De dag stond vooral in het teken van een mooi uitstapje naar de vroegere bedelaarskolonie Frederiksoord en het landgoed De Eese bij Steenwijk, waarover u in het vorige nummer van MijnStadMijnDorp uitvoerig hebt kunnen lezen.

De scheidende voorzitter, Wim Zuidwijk.

De aantredende voorzitter, Geert Jansen. T och was de vergadering zeker niet onbelangrijk. Tijdens deze vergadering kozen de leden van de VORG namelijk een nieuwe voorzitter. Na ruim tien jaar nam Wim Zuidwijk afscheid. Hij heeft de vereniging al die jaren voortreffelijk geleid en steeds zijn best gedaan om van het wat elitaire karakter van de VORG af te komen door aansluiting te zoeken bij plaatselijke historische verenigingen en door een breder publiek te trekken. Onder zijn leiding kwam het tijdschrift Historisch Overijssel tot stand, dat de VORG samen met de IJsselacademie, Kunst & Cultuur Overijssel en het Historisch Centrum Overijssel uitgaf, totdat Mijn StadMijnDorp hiervoor in 2010 in de plaats kwam. Hoogtepunt van het voorzitterschap van Wim Zuidwijk was ongetwijfeld de viering van het 150-jarig bestaan van de VORG in 2008, in aanwezigheid van koningin Beatrix. De leden beloonden de vertrekkende voorzitter op 19 november j.l. met een erelidmaatschap en een zilveren gedenkpenning.

Gelukkig heeft de VORG voor hem een uitstekende opvolger gevonden in de persoon van mr. G.J. (Geert) Jansen. Voor Overijsselaars is hij geen onbekende, want van 2002 tot 2011 was hij Commissaris van de Koningin in onze provincie. Hoewel geen historicus van huis uit heeft Geert Jansen al sinds zijn studietijd een ruime belangstelling voor regionale geschiedenis en ook voor rechtsgeschiedenis. Tegelijk is hij zeer geïnteresseerd in de moderne digitale media, dus we zullen daar bij de VORG zeker wat van merken. We zijn dan ook uitermate verheugd dat de heer Jansen de uitnodiging om voorzitter te willen worden heeft aanvaard.

Zoals u elders in dit blad heeft gelezen, is dit het laatste nummer van MijnStadMijnDorp. De VORG betreurt het zeer dat dit medium, waarvoor zij mede de basis heeft gelegd, al zo snel weer van het toneel verdwijnt, althans in papieren vorm. Hoe wij de communicatie met onze leden en andere geïnteresseerden in de Overijsselse (rechts)geschiedenis vorm zullen gaan geven, is nu nog onderwerp van intern beraad. Daar komt bij, dat de VORG zich door het wegvallen van de provinciale subsidie ook zal moeten beraden op andere manieren om haar doelstelling – mensen blijven interesseren voor de geschiedenis van Overijssel – vorm te geven. De uitgave van een medium, in wat voor vorm dan ook, hoort daar bij. U hoort nog van ons!

Marri de Wilde, Berendina Hertgers (gemengde techniek op doek, acryl, 120 hoog / 160 breed, 2007)

Marri de Wilde

In 2008 exposeerde de Kamper kunstenares Marri de Wilde in het Historisch Centrum Overijssel haar abstract-expressionistische schilderijen onder de titel ‘De wilde deerne gevangen in verf’. Zij liet zich daarbij inspireren door documenten met een bijzonder verhaal over de Overijsselse geschiedenis, waaronder dat over een ‘kindermoordenares uit Oele’ .

In 1748 raakte de jonge Twentse vrouw Berendina Hertgers zwanger van de Pruisische soldaat Christoffer Jordan, die met zijn Wolfenbüttelse compagnie was gelegerd in de buurschap Oele, nabij Hengelo. Toen haar ouders erachter kwamen dat Berendina zwanger was, werd ze naar elders gestuurd om als dienstmeid te gaan werken. In afzondering en zonder medeweten van haar werkgeefster beviel zij en verstopte haar – naar zij later verklaarde – doodgeboren kind in het stro van haar bed. De vrouw des huizes bleek echter achterdochtig en ontdekte het babylijkje. Berendina werd gevangengezet en wegens moord ter dood veroordeeld. Op weg naar de galg wist zij met behulp van de Wolfenbüttelse soldaten echter te ontsnappen en te vluchten over de Duitse grens. Er werd nooit meer iets van haar vernomen. Behalve het schilderij bij het verhaal over Berendina waren in 2008 ook nog te zien: ‘De wilde deerne’, ‘Krishnamurti in Ommen’, ‘Etty Hillesum’, ‘De sijde van Gerrisheim’, ‘Baron Sloet tot Oldhuis’, ‘Maria van Beckum’, ‘Boerenopstand in Tubbergen’, ‘Heksenvervolging in Kampen’, ‘Liefdesbrieven van Thorbecke’, ‘De Kamper koopman Virgilius Hoebler’ en ‘J.C. Bloem, dichter’. De schilderijen en de bijbehorende teksten zijn nu te zien via www.historischcentrumoverijssel.nl . Enkele van de in totaal twaalf werken, met een gemiddelde omvang van ruim één vierkante meter, zijn nog te koop. Zie ook www.marridewilde.com.

Brief aan de lezers en lezeressen Laatste nummer MijnStadMijnDorp

Zoals in het redactioneel al werd gemeld, verschijnt met dit dubbelnummer na drie jaar de laatste afl evering van MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel. Vorig jaar gaf uitgeverij WBooks, opvolger van uitgeverij Waanders, aan het tijdschrift niet langer te willen uitgeven. Sindsdien brengt het HCO het tijdschrift in eigen beheer uit, in samenwerking met de VORG en de IJsselacademie. Ook het HCO heeft echter moeten bezuinigen, waardoor een uitgave op papier niet meer haalbaar is. MijnStadMijnDorp zal voortaan worden uitgebracht als een digitaal magazine. Een tweede reden voor een digitaal magazine is, dat we u zo ook historische informatie kunnen aanbieden die is gelinkt aan de website www.mijnstadmijndorp. nl. Op die manier kunnen we méér artikelen, méér illustraties en actuelere informatie aanbieden en zijn directere reacties over en weer mogelijk. Het eerste nummer van het digitale magazine komt uit in 2013. Zelfstandige abonnees van het papieren tijdschrift kunnen zich hiervoor aanmelden via contacthco@historischcentrumoverijssel.nl. Donateurs van de IJsselacademie en leden van de VORG zullen hierover door hun organisatie worden geïnformeerd (zie ook de pagina’s 80 en 82). Het digitale magazine zal gratis worden aangeboden, hoewel we hopen dat u voor een bedrag naar keuze donateur wilt worden, zodat u ook van andere voordelen kunt gaan genieten. U ontvangt hierover in 2013 nadere informatie in het eerste digitale nummer. Vriendelijke groet,

Bert de Vries, directeur Historisch Centrum Overijssel

Colofon Jaargang 3, nummer 5-6 november-december 2012/januarifebruari 2013. MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel is/was een uitgave van het Historisch Centrum Overijssel.

Hoofd- en eindredactie Wim Coster. Redactie Ab Gellekink, Menno van der Laan, Dick Schlüter. Vormgeving Frank de Wit. Druk Èpos Press Zwolle. Columnist Ad van Liempt.

Correspondenten

Niels Bakker (Gemeentearchief Hengelo), Ans Borst (Kunst en Cultuur Overijssel), Girbe Buist (Kunst en Cultuur Overijssel), Jan Taco te Gussinklo (Dutch Button Works), Lamberthe de Jong, Robert Kemper Alferink, Hans Kobes, Marlies Mencke (Historisch Centrum Overijssel), Tonny Peters (Overijsselse Bibliotheek Dienst), Ben Siemerink, Vincent Sleebe (VORG), Ester Smit (Historisch Centrum Overijssel), Dinand Webbink (Stadsarchief en Athenaeum Bibliotheek), Jook van Zeeland (IJsselacademie).

Overige medewerkers aan dit nummer

Johan Alferink, Aly Beekhof, Johan Bakker, Francis van den Berg, Philomène Bloemhoff-de Bruijn, Esther Boontje, Aafke Brunt, Minie Buit-Zielman, Annelotte Coster, Cultuurhistorisch Centrum Land van Vollenhove, Jos van Dalfsen, Tiem van Dalfsen, John Davids, Evert Dikken, Marta Filippo, Arnold Gevers, Eric Giesbers, Heemschut Overijssel, Henk Hengelveld, Heracles Almelo, Gerrit van Hezel, Clemens Hogenstijn, Willem Hoogduin, Ewout van der Horst, Jan ten Hove, Roland de Jong, Henk Koopman, Geertjan Lassche, Landschap Overijssel, Anne van der Meer, Johny Messo, Ben Morshuis, Gerdinand Nijhuis, Bernard Ollivier, Erna Oosterveen, Rennie Oosterveld, Anne-Marie Oudejans, Ruud Ploeg, Leo Polhuys, Restauratieatelier Hoogduin, Madelon Schiferli-Maarsse, Frits Schmidt, Dinie Schoorlemmer, SIED, Pien Schlaepfer, Piet Sloot, Stichting Sous Les Arbres, Emiel Stöpler, Liedewijde Tielbeek, Adriaan Velsink, Tineke Stein-Wilkeshuis, Geertje Uitslag, Jenny Uitslag, Sabine Uitslag, Goaitsen van der Vliet, Wendelien Voogd, Waanders In de Broeren, Jan Wester, Jan H. Wigger, JessicaWinter, Chiel Zwiers, Saskia Zwiers. Vragen over abonnementen Zie redactie-adres.

Illustraties

De uitgever heeft zijn uiterste beste gedaan de rechten met betrekking tot de illustraties te regelen volgens de bepalingen van de Auteurswet. Hij die desondanks meent zeker rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever. © Historisch Centrum Overijssel / auteurs.

Illustratieverantwoording

L = Links, R = Rechts, B = Boven, O = Onder, M = Midden. 6 RB Collectie Evert Dikken; LM Collectie Dinie Schoorlemmer; LO Madelon Schiferli-Maarse (HCO); 7 LB HCO, RB Antiquariaat Kruimeltje; LO Particuliere collectie; 8 LB, LM, LO SIED, RB Walburg Pers; 9 Particuliere collecties, IJsselacademie; 10 LB Minie Buit-Zielman, RB Collectie Albert van den Berg; 11-14 Zwolse boeken voor een markt zonder grenzen, De Sarijshandschriften, Historisch Centrum Overijssel; 15-17 Zie pagina’s; 18-20 www.staphorstinbeeld.nl; 21 Historisch Centrum Overijssel; 22-23 Historisch Centrum Overijssel; 24-25 Particuliere collecties; 26-29 Heemschut Overijssel, Adriaan Velsink, Marcel Overbeek; 30-31 Jos van Dalfsen / De Steekproef bv; 32-35 Landschap Overijssel; 36-37 Mevrouw T. Stein-Wilkeshuis; 38-40 Landschap Overijssel / Ruud Ploeg; 41 B Collectie Historisch Museum Vriezenveen, M Particuliere collectie; 42-43 Luchtfoto John Davids, tekening HCO; 44 Staatsbibliotheek Berlijn, 45-47 Historisch Centrum Overijssel; 48-50 Restauratieatelier Hoogduin; 51-52 Saskia Zwiers; 53 Historisch Centrum Overijssel; 54 B Particuliere Collectie, O Historisch Centrum Overijssel; 55 LB, MO, RO Saskia Zwiers, RB Historisch Centrum Overijssel; 56 Nancy Gaorie RO Particuliere collectie; 57-58 Particuliere collectie, O Heracles Almelo; 59 Nanda Plasschert; 60-61 Huisarchief Twickel; 62-65 Particuliere collectie; 66 LB Henk Brusse, RO Collectie Sportclub Enschede; 67 Collectie Johan Alferink; 68-69 Particuliere collectie; 70-71 Ben Morshuis Stichting Ootmarsum; 72-73 Historisch Centrum Overijssel; 74-75 Particuliere collectie; 82 LB, LO Robert Kemper Alferink; RB, RO Marri de Wilde; 83 John Davids Fotografi e.

Zwolle in Vogelvlucht

Een boek van 148 pagina’s vol panoramische luchtfoto’s van John Davids: Zwolle in vogelvlucht. De groei van een stad. Met onder andere de Hanzeboog en de oude spoorbrug over de IJssel in 2011 nog naast elkaar. Genomen onder een hoek van 45 graden op een hoogte van 1500 voet (450 meter). De oudste foto werd medio 2011 gemaakt, de meest recente in november 2012. Sinds Zwolle op de kop gekiekt uit 1976 is dit het eerste boek met luchtfoto’s van stad en omgeving, ingedeeld per wijk. Luchtfotograaf John Davids (64), in Kampen geboren als Jan David Schlaepler en tegenwoordig woonachtig in Zwartsluis, werkt veelal in opdracht van gemeenten, bedrijven en Rijkswaterstaat. Hij was langere tijd actief in Suriname en Canada als bedrijfs- en persfotograaf. In Nederland begon hij in de jaren negentig met het fotograferen van gebouwen en landschappen uit de lucht. Zo ontstonden ook de plannen voor een boek. Na het boek over Zwolle werkt hij aan een boek over de Kop van Overijssel, dat in het voorjaar van 2013 moet verschijnen. Zwolle in vogelvlucht is voor € 29,95 te verkrijgen in de boekhandel en te bestellen via www.johndavids.nl . (Zie ook de pagina’s 42 en 43.)