Vol.2 No.2 / Chapter 1 February 2016
Chapter
1
Kid’s
Brain Power เจาะลึกพลังสมองเด็ก
Chapter 1 >>
2
Vol.2 No.2 / Chapter 1 February 2016
Chapter 1 :
Kid’sBrain Power เจาะลึกพลังสมองเด็ก ● มหัศจรรย์แห่งพลังสมอง ● สมองทำ�งานอย่างไร ● ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสมอง ● ปัจจัยที่เอื้อต่อการพัฒนาสมองของเด็ก ● อุปสรรคต่อการพัฒนาสมอง
สวัสดีค่ะคุณแม่ ModernMom ทุกท่าน ModernMom ในเดือนแห่งความรักเบ่งบาน ชวนคุณ พ่อคุณแม่มาดูแล ให้ความรักและฟูมฟักสมองของลูก กันค่ะ เพราะสมองเปรียบเหมือนหอบังคับการของชีวิต ความมหัศจรรย์ของสมองเริ่มต้นตั้งแต่ในครรภ์ นับตั้งแต่ วันแรกคลอด สมองมีน�้ำหนักประมาณ 340 กรัม มีเซลล์ สมองนับแสนล้านเซลล์ ทุกเซลล์เชื่อมโยงกัน และยิ่ง ลูกน้อยได้รับโภชนาการที่ดี การส่งเสริมที่เหมาะสมตาม วัยจะยิ่งท�ำให้เซลล์สมองเกิดการเชื่อมโยง สร้างเครือ ข่ายใยประสาทใหม่ๆ แตกแขนงไปมากขึ้น เมื่อเกิดการ สื่อสารระหว่างเซลล์มากเท่าไหร่ ก็เท่ากับเป็นการเพิ่ม ความสามารถในการเรียนรู้ในทุกๆ ด้านมากขึ้นเท่านั้น ซึ่งหน้าที่หลักของการดูแลสมองของลูกน้อยเป็นบทบาท ของคุณพ่อคุณแม่เป็นหลักนะคะ...ก่อนจากกันในฉบับนี้ ขอฝากคุณพ่อคุณแม่ไว้ค่ะ “วันนี้คุณดูแลสมองลูกน้อย แล้วหรือยัง”...แล้วพบกันใหม่ฉบับหน้านะคะ :D ModernMom Focus
Next On Chapter 2 :
เคล็ดลับแห่งการพัฒนาสมอง
www.modernmommag.com www.booksmile.co.th www.issuu.com โดย search modernmom focus
เจ้าของ : กลุ่มบริษัท อาร์แอลจี สร้างสรรค์ โดย : นิตยสาร ModernMom Contact Us กลุม่ บริษทั อาร์แอลจี 932 ถนนประชาชืน่ แขวงวงศ์สว่าง เขตบางซือ่ กรุงเทพฯ 10800 กองบรรณาธิการ การตลาดและประชาสัมพันธ์ โทรศัพท์ 0 2831 8400, 0 2913 7555 ต่อ 4420-4424, 3520, 3535 โทรสาร 0 2831 8499 อีเมล์ : mmm@rlg.co.th แผนกโฆษณา โทรศัพท์ 0 2831 8400, 0 2913 7555 ต่อ 3361, 3332, 3359, 3345, 4723 โทรสาร 0 2831 8477 อีเมล์ : rungladda@rlg.co.th
3
Chapter 1 >> ภายใต้กะโหลกศีรษะน้อยๆ ของเด็กทารก สิง่ ทีบ่ รรจุอยู่ในนัน้ อย่างซับซ้อนทีส่ ดุ ก็คอื “สมอง” (Brian) ซึ่งคอยควบคุมทุกอย่างในร่างกาย ตั้งแต่หัวจรดเท้า ควบคุมทั้งกายแม้กระทั่งจิตใจ ควบคุมทั้งเวลาที่เราหลับและเวลาที่เราตื่น สมองจึงมีความส�ำคัญต่อมนุษย์ของเราอย่างมาก โดยเฉพาะการเจริญเติบโตของเด็กในด้านความคิด ในช่วงทารกอยู่ ในครรภ์ จนถึง 3 ปีแรก จ�ำนวนเครือข่ายเส้นใยประสาทจะเพิ่มขึ้นเป็นนับ ล้านล้านเครือข่าย และนับล้านล้านจุดเชื่อมต่อ และพร้อมส�ำหรับการพัฒนาสมองส่วนหน้า ในขวบปีต่อไป
มหัศจรรย์
เด็กแรกเกิด มีน�้ำหนักสมอง
แห่งพลังสมอง
ประมาณ 340 กรัม แต่มีเซลล์สมอง ประมาณแสนล้านเซลล์ ทุกเซลล์เชื่อมโยงกัน
สมองของเด็กน้อย เหมือนห้องว่างๆ ห้องหนึ่ง จนเมื่ออายุครบ 1 ปี น�้ำหนักสมองจะเพิ่มเป็น
1,100 กรัม หรือ 3 เท่าตัว
ยิ่งวัยเพิ่มมากขึ้น ความสามารถในการเรียนรู้ จดจ�ำ การใช้ภาษา การคิด การใช้เหตุผล ก็จะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง จากการขยายเซลล์สมอง เพื่อสร้างเครือข่ายใยประสาทใหม่ๆ แตกแขนง เชื่อมต่อให้เกิดการสื่อสาร ระหว่างเซลล์สมอง 4
Chapter 1 >>
สมองท�ำงานอย่างไร tt hh ii nn kk cc rree aatt ii vvee ll ee aa rr nn
ii dd ee aa
bb rraa ii nn
m m ii nn dd
สมองซีกซ้าย
สมองซีกขวา
ควบคุมอารมณ์ การจินตนาการ ความคิดสร้างสรรค์ การคิดแบบเข้าใจ จดจ�ำ แต่ไม่เป็นขั้นตอน การรับข้อมูลอย่างรวดเร็ว การรับข้อมูลได้ทีละมากๆ ความสามารถในการวางแผน ความคิดสร้างสรรค์ การมองการณ์ ไกล
ท�ำหน้าที่วิเคราะห์ การคิดที่เป็นเหตุผล การรับรู้ภาษา การท�ำความเข้าใจ การจดจ�ำ รับข้อมูลทีละน้อย แต่เป็นขั้นตอน ความสามารถในการค�ำนวณ
5
Chapter 1 >>
สมองของคนเรามีขนาดและลักษณะคล้ายๆ ส้มโอลูกใหญ่ เซลล์สมองในส่วนต่างๆ มีการท�ำงาน เพื่อให้มนุษย์เรียนรู้สิ่งต่างๆ รอบตัว โดยเก็บข้อมูลสะสมไว้ เกิดกระบวนการคิด มีการคิดค้น ได้ค�ำตอบ ได้ข้อสรุป โดยเซลล์สมองจะสร้างเครือข่ายใยสมองใหม่ๆ แตกเชื่อมติดต่อกันเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ตั้งแต่เป็นเด็กอยู่ใน ครรภ์มารดา - 3 ปีแรก เซลล์สมอง นั บ ล้ า นเซลล์ อั น น่ า ทึ่ ง ไ ด้ เ ชื่ อ ม ต่ อ เข้ า กั บ วงจร ประสาท (Neural c i r c u i t ) เ พื่ อ สร้างวงจรและจัด ระเบี ย บ สร้ า ง ประสิ ท ธิ ภ าพแก่ สมอง และทำ�ให้มนุษ ย์ สั่งงาน ควบคุมการทำ�งานของ ร่างกายได้มากขึ้น สำ�หรับ 3 ปี - 6 ปี ก็ยังเป็นช่วงที่สมองจะ ต้องได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เพราะสมอง จะเจริญเต็มที่ เมื่ออายุประมาณ 18-20 ปี จาก แรกเกิดที่มีเซลล์ประมาณแสนล้านเซลล์ จะลด การสร้างเซลล์ใหม่เมื่ออายุประมาณ 5-6 ปี แต่ แม้จำ�นวนเซลล์ยังไม่ได้เพิ่ม ก็ยังมีการขยายตัว และเพิม่ ใยประสาทอยูต่ ลอดเวลา โดยเซลล์สมอง แต่ละตัวทีส่ ง่ ข้อมูลผ่านสายใยสมองจะมีจดุ เชือ่ ม กัน 5,000-10,000 ตัว ต่อ 1 เซลล์ ทำ�ให้มีเส้นใย ประสาทประมาณ 20,000 สายใย และจุดเชื่อม กันประมาณ 50 ล้านล้านจุด
ภาพของลูกรักที่ทำ�กิจกรรมต่างๆ ได้ด้วยตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นการร้องเพลง วิ่ง เต้น เล่นละคร พูดภาษาต่างๆ เคลื่อนไหว ได้คล่องแคล่ว หยิบปากกามาวาดรูป เล่นดนตรี ได้ ฯลฯ สิง่ เหล่านีค้ อื ผลของการทำ�งานจากสมอง ซึ่งแสดงถึงศักยภาพอันน่าทึ่ง โดยเฉพาะจาก เด็กแรกเกิดซึง่ พูดไม่ได้ สามารถขยายคำ�ศัพท์ได้ 4,000-6,000 คำ� เมื่อโตขึ้น จากการทำ�งานที่ สมบูรณ์ของสมอง ยิ่งเติบโต เซลล์สมองจึงยิ่ง ขยายตัวและเพิ่มไยประสาทมากขึ้น ซึ่งยิ่งได้ รับการกระตุ้นบ่อยเท่าไหร่ ก็จะยิ่งเรียนรู้ได้เร็ว ขึ้นเท่านั้น 6
Chapter 1 >>
คิด รู้จักตัวเอง
01 สมองท�ำให้เรา เรื่องต่างๆ ได้ 02 สมองท�ำให้เรา 03 สมองเชื่อมโยงกับทุกส่วนของร่างกาย
อวัยวะทุกส่วนของเราจะท�ำงานได้ ก็ด้วยสมองสั่งงาน 04 ยิ่งพัฒนาสมองได้มากเท่าไหร่ มนุษย์ก็จะฉลาดมากขึ้น 05 สมองเป็นเหมือน คอมพิวเตอร์ที่ ควบคุมวิธีการคิด
09 ในสมอง ส่วนที่ ใหญ่ที่สุดเรียกว่า มันสมอง, ตามด้วยเปลือกสมอง, และก้านสมอง 10 สมองของมนุษย์ ได้รับการปกป้องจากกระโหลก ซึง่ สร้างขึน้ จากกระดูก 22 ชิน ้ เชือ่ มต่อกัน
ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสมอง เครือข่ายเส้นใยสมอง เมื่อถูกสร้างขึ้น จะช่วยให้รับรู้ เรียนรู้ สิ่งต่างๆ รอบตัวได้ ซึ่งการเรียนรู้นั้นทั้งกว้างและซับซ้อนอย่างมาก หากจะสรุปตัวอย่างให้เข้าใจได้ง่ายๆ ถึงการท�ำงานของสมอง จะมีดังต่อไปนี้
11 สมองของเด็ก
มีน�้ำหนักประมาณ 350 กรัม
และตอบสนอง อย่างชาญฉลาด
12 สมองผู้ ใหญ่
มีน�้ำหนักประมาณ 1.5 กิ โลกรัม
06 นอกจากสมองจะ ควบคุมการเคลื่อนไหวแล้ว ยังควบคุมความทรงจ�ำ
13 สมองสร้างกระแสไฟฟ้า ได้มหาศาล ด้วยสารเคมีขนาดเล็กๆ
และการตัดสินใจ ของเราด้วย
07 สมองมีพันล้านเซลล์ประสาท ที่รับส่งข้อมูลไปทั่วร่างกาย 08 สมองมนุษย์มีขนาดใหญ่กว่า
สัตว์ชนิดอื่น ทีร่ ่างกายคล้ายกัน ถึง 3 เท่า
14 สมองซีกขวา
15 กิจกรรมในสมอง
ควบคุมร่างกายซีกซ้าย ไม่เคยมีวันหยุด 16 เซลล์ประสาทคนเรา สมองซีกซ้าย ควบคุมร่างกายซีกขวา สร้างและส่งข้อความ มากกว่าโทรศัพท์ ทั้งสองซีกเชื่อมต่อกัน ทั้งหมดที่มี ในโลก ด้วยเส้นประสาท ที่เรียกว่า Callosum 17 เซลล์ประสาทส่งข้อมูลไปยังสมอง มากกว่า 240 กิ โลเมตร 7 ต่อชั่วโมง
Chapter 1 >> เด็กมีการท�ำงานของสมอง ที่สมบูรณ์ ซึ่งไม่เกี่ยวกับ ความเฉลียวฉลาด เมื่อดูได้จาก ● การอ่านการเขียน ● การควบคุมลมหายใจของเรา ● ความจ�ำในเรื่องสี ● รับรู้จังหวะหัวใจเต้น ● ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย ● เตือนให้เรากระพริบตา ● จ�ำวิธีเล่นเกม ● ขี่จักรยานได้
8
Chapter 1 >>
พันธุกรรมคือสิ่งที่ถ่ายทอดมา จากพ่อแม่ สมองเด็กจะถูกกำ�หนด ไว้แล้วในลักษณะของพันธุกรรมใน เซลล์พ่อแม่ เช่น หากพ่อมีความ สามารถในการคำ�นวณเลขได้อย่าง รวดเร็ว ก็เป็นไปได้ว่าลูกจะมีความ สามารถนัน้ เช่นเดียวกับพ่อ หรือหาก มีแม่เป็นศิลปินวาดรูปได้เก่ง ลูกก็ มีแนวโน้มจะวาดรูปได้เก่งเช่นกัน แต่เด็กบางคนอาจจะไม่ได้มีทักษะ เหมือนพ่อแม่ 100% ต้องใช้การ ฝึกฝนร่วมด้วย
ปัจจัยที่เอื้อ ต่อการพัฒนา สมองของเด็ก พันธุกรรม
อาหาร น้ำ�ดื่ม คือสิ่งที่ช่วยให้ สมองเติบโต การเลือกกินอาหารจึง สำ�คัญต่อการพัฒนาเซลล์สมองด้วย
อาหาร สิ่งแวดล้อม
คือการสนับสนุนให้เด็กได้ เรียนรู้สิ่งแวดล้อมใหม่ๆ ที่ดี และเหมาะกั บ เด็ ก จะทำ � ให้ เด็ ก คิ ด ได้ เ ร็ ว เรี ย นรู้ ไ ด้ เ ร็ ว อย่างไม่รู้ตัว
9
Chapter 1 >> ถึงแม้ว่าธรรมชาติจะมีกลไกการสร้างและพัฒนาสมองเอาไว้แล้วอย่าน่าทึ่งก็ตาม แต่หากสมองไม่ได้รับการดูแลที่เหมาะสม รวมทั้งการได้รับปัจจัยบางประการ ที่เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาสมอง ก็อาจท�ำให้เด็กขาดศักยภาพ ในการคิด เรียนรู้ และด�ำรงชีวิตได้
10
Chapter 1 >>
ความเครียดและความกลัว ขัดขวางการเรียนรู้สมอง และขัดขวางกระบวนการคิด เด็กที่มีความเครียดและความกลัวตั้งแต่เด็ก จะเกิดสารเคมี ที่ เพือ่ เปลีย่ นแปลงโครงสร้างสมอง และสร้างฮอร์โมนเกีย่ วกับ ความเครียด ที่เรียกว่า คอร์ติโซล (Cortisol) ซึ่งทำ�ลายสมอง ไปทีละน้อย โดยเฉพาะสมองส่วนที่ทำ�หน้าที่เกี่ยวกับอารมณ์ และความจำ� (คอร์เท็กซ์) เด็กที่มีความเครียดและความกลัว เป็นประจำ�จึงทำ�ให้สมองส่วนนี้เล็กลง
อุปสรรค ต่อการ พัฒนาสมอง
ขาดการออกกำ�ลังกาย หลังออกกำ�ลังกายร่างกายจะผลิตสารเคมีท�ำ ให้สมองเปิด กว้างขึ้น เพื่อการเรียนรู้ และการทำ�งานของสมองดีขึ้น ซึ่ง เป็นคำ�ตอบที่ว่า เหตุใดเมื่อรู้สึกว่ามีปัญหาค้างอยู่ แต่ออก ไปเตะฟุตบอลกลบมาแล้วคิดใหม่ จะพบว่าแก้ปัญหาได้ดีขึ้น นั่นเอง ขาดสารอาหาร อาหารที่จำ�เป็นต้องการพัฒนาสมองได้แก่ อาหารที่มีธาตุ เหล็ก ส่วนประกอบของฮีโมโกลบิน ซึ่งช่วยขนถ่ายออกซิเจน ไปสู่ส่วนต่างๆ ของร่างกาย โดยผ่านกระแสเลือด ถ้าเด็กขาด ธาตุเหล็กก็จะมีสติปัญญาลดลงได้ ธาตุเหล็กนั้นมีในไข่แดง เนื้อสัตว์ นม ปลา และธัญพืชต่างๆ สารอาหารอื่นๆ ที่จำ�เป็นได้แก่ โอโอดีนในอาหารทะเล กลุ่มวิตามินบีในธัญพืชและผัก สังกะสีในถั่ว ฟักทอง และ เนื้อสัตว์ เป็นต้น ซึ่งนอกจากประเภทอาหารแล้วยังรวมถึง วิธีการบริโภคที่ถูกสุขลักษณะด้วย ขาดการกระตุ้นและพัฒนาสมอง การพัฒนาสมองเป็นเรื่องจำ�เป็นต่อเด็กมาก หากเด็กไม่ ได้รับการกระตุ้นพัฒนาสมอง ไม่ว่าจะโดยการเคลื่อนไหว สัมผัส การสื่อสาร ฯลฯ จะทำ�ให้สมองทำ�งานได้น้อย การ เรียนรู้ก็เกิดขึ้นน้อยไปด้วย ดังนั้นตั้งแต่วัยเด็กจึงต้องกระตุ้น พัฒนาสมองเด็กให้เหมาะกับวัยอยู่เสมอ 11
Chapter 1 >>
น่ า ทึ่ ง ไหมคะ กั บ ศั ก ยภาพของสมอง และกลไกลที่ ซั บ ซ้ อ น เมื่ อ ทำ � ความรู้ จั ก กับการทำ�งานของสมอง และอุปสรรคใน การพัฒนาสมองแล้ว ฉบับหน้า เราจะมาค้น พบเคล็ดลับแห่งการพัฒนาสมองไปด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็นแนวทางพัฒนาสมอง กิจกรรม ทำ�แล้วสมองดี และเรือ่ งง่ายๆ ในชีวติ ประจำ� วันที่ทำ�ให้สมองทำ�ได้อย่างยอดเยี่ยมมาก ขึ้น แล้วพบกันใน Chapter 2 ค่ะ
12
ดาวน์ โหลดฉบับย้อนหลัง
ดาวน์ โหลดทุกวันที่ 15 และ 30 ของทุกเดือน