Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ
¦ÄIËÅÒ
9 мамыр – Ұлы Жеңіс күні!
ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ web: http://adiletgazeti.kz/
E-mail: gazeta_adilet@mail.ru №17-18 (221) = 5 мамыр = Сейсенбі = 2015 жыл НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / 國家周刊 / اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ
ЕЛБАСЫ «ШЕЛЛ» КОНЦЕРНІНІҢ АТҚАРУШЫ БАС ДИРЕКТОРЫ БЕН ВАН БЕРДЕНДІ ҚАБЫЛДАДЫ Кездесу барысында компанияның Қазақстандағы жұмысы жəне еліміздің мұнай-газ саласын дамытуға қатысуы мəселелері талқыланды. Сондай-ақ ынтымақтастықтың түрлі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру мəселесін қамтитын перспективалы бағыттары да сөз болды. Тараптар өзара іс-қимыл аясын одан əрі жандандыру мен кеңейтудің маңыздылығын атап өтті. Қазақстан Президенті компания қызметіндегі өзгерістерге, оның «Би Джи Групп» компаниясымен бірігуі жоспарланып отырғанына назар аударды. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан экономикасындағы ірі инвестордың бірі ретінде «Шелл» Қашаған кенішін игеру жобасында маңызды рөл атқаратынын айтты. Мемлекет басшысы компанияның міндеттемелеріне өзгерістер оң ықпал етеді деп үміттенетінін жеткізді. Б.Берден Нұрсұлтан Назарбаевты Қазақстан Президенті лауазымына қайта сайлануымен құттықтап, бұл сайлау ел үшін ғана емес, шетелдік инвесторлар үшін де тұрақтылықтың айғағы болып саналатынын айтты. Сонымен қатар, «Шелл» концернінің атқарушы директоры Мемлекет басшысының былтыр Ядролық қауіпсіздік жөніндегі саммитке қатысу үшін Нидерландқа іссапармен барғанында оған «Президент Назарбаев» деп аталған қызғалдақтың жаңа сорты таныстырылғанын еске салды. Соған орай Б.Берден Нұрсұлтан Назарбаевқа Голландиядан əкелінген осы сорттың жаңа кесілген гүлін сыйлады. Akorda.kz
Әруақ сыйлаған ел азбайды
Халықтың жігеріне жігер қосатын бабалардың қаһармандыққа толы өткенін болашаққа жеткізу, түсіндіру, танымын кеңейту – қазіргі ұрпақтың қасиетті борышы
5-бетте
АЛТЫН АРҚАУ (Эссе) Жалған сөзбен жадыланған қоғамда, ардан безген төрге шыққан заманда, «Кали-уго» (қантөгіс, апат ғасыры) дəуірі Калигуласының аттары құйрықтарын шаншып алып, Сенатта шауып жүрген ғасырда, келімсек деген қу келіп, торсыққа құйып жаныңды, түндіктен сығып су беріп, түтікпен сорып қаныңды, құйрығыңның астынан құдық қазған кезеңде, жансебіл тапқан жалақың жалауға жетпей, жан-жағың жалақтап отырған мезетте ғалами құндылықтар мен ғажайып өнер туралы толғанудың өзі саңыраумен сырласқандай, мылқауды мінбеге шығарғандай, соқырмен бірге көрмеге барғандай əсер қалдырады екен. Көріністерді көңілге түйіп үлгермей, сахналар жиі алмасып жатыр... Ғалым Амантай Шəріптің ғылыми зерттеу нысанына айналған фатализм мен эсхатологизм түсінігі түйсігіңді тұйықтайды. Дүние түбірімен өзгергені ме? Қайдан келгенімізді білеміз ғой, қайда барамыз? Жаһанданудың материалдық агрессиясы алды-артымызға қаратпай қуып келеді, табанымыздың астында жылтыраған алтынның сынықтарын теріп алуға мұрша берер емес... Осылай қарадай қамығып, өзімнен-өзім жерініп отырған шақтарда іні-досым, біртуар білімпаз, ғажайып ғалым Амантай Шəріптің «Қазақ поэзиясы жəне ұлттық идея» атты зерттеу кітабын қайта парақтаймын. Ақын болған соң демеңіз, қазақ болған соң... Рас, тарлан шыққан талай ғалымдардың, ойы оқшау оқымыстылардың еңбектерін екшеп оқып, Бейсенбай Кенжебаев, Зейнолла Қабдолов сияқты ғылым гладиаторларының дəрістерін тыңдап, сусындадық. Қаз МУ-дың 3-курс студенті Бақытжан Майтановтың «Күнгей мен көлеңкесіне» таңдай қағып, қарымы бөлек Құлмат Өмірəлиевтің өмірден мезгілсіз көшкеніне қан жылап қайғырғанбыз. Қатарласымыз Самат Өтениязовтың Шоқан туралы шырайлы зерттеуіне зер салып, еуропалық стильдегі жаңа бір ғалымның келгеніне құйынперен қуанып едік, айдың-күннің аманында адасып қалдық. «Дулығасы» басында, өлең, сөзі қасында Тұрсын Жұртбайдың ғылымға құлаш сермегенінің өзі бір ерлік қой. (Жалғасы 7-бетте).
АҚИҚАТТЫ ТУ ЕТКЕН БАСЫЛЫМ
– Қазақстан Республикасы Тəуелсіздік алғаннан кейінгі жылдарда еліміздің ақпарат кеңістігінен бұрын-соңды болмаған құбылыс – жаңа басылымдар, газет-журналдар көптеп шыға бастады. Бұл əрбір облыс өмірінде, ірі-ірі қалаларда ерекше байқалды. Газет-журнал шығарамын деген тұлғаға кедергі жоқ. Алайда нарықтық қатынас жағдайында, екінші жағынан алып қарағанда, жаңа басылымдар өз оқырмандарына жете де бермейді. Əрі аз данамен шығатын басылымдардың материалдық базасы талапқа сай болмағандықтан, баспасөз айдынынан жағалауға шығып қалып жатады. Мықты ұйымдастырушысы, мықты шығармашылық ұжымы қалыптаспаған газеттің болашағы да бұлыңғыр. «Əділет» ұлттық апталығы нарықтық заманда барлық кедергілер мен тосқауылдарды ысырып, өзінің берік позициясын орнықтыра білген, оқырмандарын тапқан республикамызда белсенді де беделді басылым деңгейіне көтерілген газет. Қазақ газеттерінің көбісінде проблемаларды ашық жазып көрсетуде батылдық жетіспейді. Билік жүйесіне жалтақтайды, азулылық таныта алмайды, даудың астында қалатындай сезінеді. Өмірдің өткір, ділгер мəселелерін батыл көтерген газеттердің ішінде осы «Əділет» ұлттық апталығының орны айрықша. Ақиқат үшін тайсалмай күресетін басылым. Сондықтан да ол оқырмандар арасында кеңінен оқылатын қолдан-қолға өтіп таралып келеді. Жүректілік, батылдық осы газет үнінен айқын сезіледі. Сондықтан да газет қоғамдық өміріміздің алуан түрлі салаларын барынша батыл көтере берсе дейміз. Əсіресе алаяқтық пен жегідей жеп бара жатқан сыбайлас жемқорлықпен күресте газеттің сөз семсері қайрала түссе дейміз. «Əділет» болашақтың газеті ретінде өзін таныта білді, əрі мойындата береді деп ойлаймыз. Ол оқырманына, еліне адал əрі əділ қызмет етіп келеді. Осы жолда редакция ұжымына шығармашылық табыс тілеймін! Мұхтар ҚАЗЫБЕК, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі
Майдангерлердің ұрпағын ұмытып кете беретініміз қалай? Қан кешу қасап заманның тауқыметі мен сұмдығын бейбіт елде туылған сіз бен біз бəрібір түсіне алмаймыз. Оны көзімен көрген ардагерлер мен соғыста марқұм болғандардың ұрпақтары ғана біледі. Құдайға шүкір, ел болып, етек-жеңімізді жиғалы тірі жүрген ардагерлерге көрсетіліп жатқан сый-құрметте шек жоқ. Жыл сайын баспанасы жоқтарына пəтер, жаяу жүргендеріне көлік дейсіз бе, курорт, шипажайларға тегін жолдама, ақшалай сыйлықтар да беріліп тұрады. Əрине, қандай құрметке болса да лайық. Алайда, бір мəселеге келгенде ауыз аша алмай қала береміз. Айтқымыз келгені – кешегі соғыс даласында қайтыс болғандардың ұрпағына қарайласып тұру жағын үнемі ұмыт қалдырып алып жүрміз. Жыл басталысымен Жеңістің 70 жылдығын ұмытылмастай атап өтудің жарысына түсіп кеттік. Мемлекет қазынадан əр ардагерге 100 мың теңгеден бір реттік төлемақы жасауды ұйғарды. Бұл республикалық бюджеттен қарастырылған сома. Ал енді əр облыс шамасы келгенше бұл ақшаны көбейтіп бере бастады. Қашанда, қандай бастамада болмасын көш басында болуды қалайтын ОҚО билігі 100 мың теңге тұрмақ 1 млн. теңгеден үлестірді. Сандарға көз жүгіртсек, облыста қаңтар айындағы мəліметке сай 447 ҰОС ардагері мен мүгедегі бар екен. ҰОС қатысушылары мен мүгедектеріне теңестірілгендердің саны – 931. Тыл еңбеккері – 20744. Наурыз айынан бастап барлығы өзіне тиесілі қаржылай сыйлықтарын ала бастаған. ОҚО жұмыспен қамтуды үйлестіру жəне əлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы Əсия Темірбаеваның айтуынша, 100 мың теңге республикалық бюджет есебінен келетін болса, 900 мың теңге жергілікті жəне аудандық бюджеттен бөлінген. Хош, осылайша тірі жүрген ардагерлер мен олардың балашағасы мемлекеттің ілтипатына бөленіп-ақ жатыр. Бірақ біздің қолы ашық билік соғыста қайтыс болған сарбаздардың ұрпақтарына бір тиын да ұстатпаған. Ұстатпағанын ҚР Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрлігінің мəліметінен білдік. Онда былай дейді: «...1 сəуірдегі жағдай бойынша ағымдағы жылдың басынан бері жергілікті бюджеттер қаражатынан 32,5 мың ардагерге (ҰОС қатысушыларына, мүгедектеріне, оларға теңестірілген тұлғаларға, тыл еңбеккерлеріне) 1,1 млрд. теңге көлемінде бір реттік материалдық көмек көрсетілді; ҰОС 82
қатысушысы мен мүгедегі баспана алды; 31,6 млн. теңгеге 1,3 мың ардагердің тұрғын үйлеріне жөндеу жұмыстары жүргізіліп, пəтерлеріне телефондар орнатылды; 15,1 мың азаматтың 581,9 млн. теңгеге коммуналдық қызметтерінің шығыстары төленді; 924 ардагер 60,2 млн. теңгеге шипажай-дауажайда емделуге жолдама алды; 17,6 мың ардагер 72,4 млн. теңгеге дəрілік заттармен қамтамасыз етілді; ҰОС 416 қатысушысы мен мүгедегіне 10,8 млн. теңгеге тіс протезі салынды; 16,9 мың ардагер 167,5 млн. теңгеге қалаішілік бағыттар бойынша жолаушылар көлігінде жеңілдікпен жол жүру мүмкіндігіне ие болды; ҰОС 21 қатысушысына 671,4 мың теңгеге қала сыртына қатынайтын көліктерде жəне теміржол көліктерінде жеңілдікпен жол жүру мүмкіндігі берілді; 409 ардагер 9,9 млн. теңгеге отынмен қамтамасыз етілді; 10,6 мың ардагер 19,7 млн. теңгеге мерзімді басылымдарға жазылды...». Байқап отырғандарыңыздай, бір жерінде ҰОС қатысушысының, қайтыс болған сарбаздың балаларына көрсетілген көмек туралы айтылмайды. Тіпті мұндай ұғым жоқ сияқты. Құдай сақтасын, тірі жүрген ардагерлер мен тыл еңбеккерлеріне берілген бұл көмектерді қызғанып отырғанымыз жоқ. Оларға билік миллиардтап ақша берсе де қарсы емеспіз. Біздің айтқымыз келгені əлгіндей соғыста жүріп немесе соғыстан кейін қайтыс болған ардагерлердің бала-шағасына неге титтей болса да жəрдем көрсетілмейді деген мəселе. Расымен де, олардың тіпті аттары да аталмайды, шенеуніктердің ауыздарынан «соғыста шейіт болғандардың балаларына жəрдем-
десейік» деген бір ауыз сөз естімейсің. Біле-білсек, соғыстан оралмағандардың ұрпағы керемет өмір сүрген жоқ. Жетімдіктің тауқыметін тартты, жоқшылықтан көресіні көрді. Тылда еңбек етіп жүрген шешесіне қолғабыс болды. Үйдегі шаруа солардың басына түсті. Ең алдымен қара қағазды солар көрді. Бір сөзбен айтқанда, сол заманның тауқыметін халықпен бірге көтерді. Қайтып оралмаған сарбаздардың шаруадағы орнын солар толтырды емес пе? Сонау тың игеру, индустрияландыру жылдары жұмыс күші жетпей жатқан тұста боздақтардың енді ер жетіп қалған осы ұрпақтары іске кірісті. Елді аяққа тұрғызды. Бір сөзбен айтсақ, майдангер ұрпақтарының атқарған шаруасы мен елге жасаған қызметі ұшан-теңіз. Ардагерлерге берілген 100 мың теңгені немесе ОҚО əкімдігі тарапынан қарастырылған 1 миллионды бұларға да беріңдер деп отырғанымыз жоқ. Ең болмаса жол жүргенде, əйтпесе коммуналдық төлемдеріне жеңілдік жасалса, андасанда демалыс орындарына тегін жолдама беріліп тұрса, үкімет құп көрсе тіпті жəрдемақы беріліп тұрса деген ой біздікі. Осы мəселеге бей-жай қарамайтындар тақырыпты ары қарай жоғары жақтың құлағына жеткізсе нұр үстіне нұр болар еді дейміз. Себебі, қайтыс болған батыр аталарымыздың ұрпақтары көп емес. Өмір бар жерде өлім бар, бір он жылда ардагерлерден ешкім қалмасы анық, ал оралмағандарының балашағасының алды 70-тен асса, арты 80-ге таяды. Бұлардың да қатары күн өткен сайын сиреп барады. 90-нан асқан ардагер тұрмақ 70-80 арасындағы шал-кемпірді іздеп табу қиын болып бара жатқан заманда қарттарымызды аялай білсек, келер ұрпаққа керемет үлгі қалдырғанымыз. Айта берсең əңгіме көп. Бірақ, мына көрші жатқан Ресейдің осы мəселеге қатысты шығарған заңдарын айтпай кетуге болмайды. Риза боласың. Оларда былай: Соғыста қайтыс болған майдангерлердің ұрпақтарының отбасы мүшелеріне федералды бюджеттен ай сайын қаржылай төлемақы жəне əлеуметтік жеңілдіктер тізбесі, үй салығына, коммуналдық төлемнің барлық түріне 50 пайыздық жеңілдік қарастырылған. Керемет емес пе?! 140 млн. халқы бар Ресейде соғыста қайтыс болған майдангерлердің миллиондаған отбасы мүшелері бары анық. Бірақ Ресей үкіметі аянып қалып жатқан жоқ. Соғыстың зардабын көрген ұрпаққа жағдай жасап əлек. Біздегі билік үйренетін-ақ дүние. Дəурен ƏБДІРАМАНОВ
ҚР Ауылшаруашылық министрлiгiнiң вице-министрi Е.Нысанбаевтың назарына!
САРЫАҒАШТАҒЫ СУ МӘСЕЛЕСІН «СУПЕРЖАЛАҚОР» НЕГЕ КӨТЕРІП ЖҮР? Осыдан 10 шақты жыл бұрын, «курорт Сарыағаш» деп аталатын Көктерек поселкесінде ауыз су, күл-қоқыс, жергілікті тұрғындардың азын-аулақ малын жаятын жердің тапшылығы сияқты мəселелердің өте өткір тұруынан «Көктерек» деген селолық тұтыну кооперативі құрылған. Қысқаша СТК. 2009 жылы аудандық жер қорынан поселке тұрғындарының азын-аулақ малы жайылу үшін «Көктерек» СТК-нің теңгеріміне 39 гектар жер бөлінген
еді. Сол жерімізді Президентіміздің елімізді арзан жемісжидекпен қамтамасыз ету, отандық өндіруші мен шағын жəне орта бизнесті қолдау, жайылым жерлерді барынша суармалы жерлерге айналдыру бағдарламалары бойынша мемлекет тарапынан фермерлерге жақсы қолдау көрсетіліп жатқандықтан, былтыр суармалыға айналдырып, бау-бақша егетін болып шештік. Баубақша егуге түрткі болған тағы бір себеп, біздің мал жайылым
жеріміздің үстінде, астынан өтіп жатқан «Ащынау-Алпамыс» су құбырының артық суын ара-кідік ағызып тұратын «сливі», құлағы қалдырылған еді. Ол «сливтен» күзде жəне қыс айының бас жағында ағылған артық су сай-сайды қуа, əріректе жатқан Келес өзеніне құйылып жататын. Несін жасырамыз, «сол құлақтан біз де су алып қалатын шығармыз» деген үмітіміз де бар еді! (Жалғасы 3-бетте).
7 мамыр — Отан қорғаушылар күні