Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ
¦ÄIËÅÒ ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ web: http://adiletgazeti.kz/
E-mail: gazeta_adilet@mail.ru №20 (223) = 22 мамыр = Жұма = 2015 жыл НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / 國家周刊 / اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ
ҰЛТ ЖОСПАРЫ –
Н. Назарбаевтың бес институционалдық реформасын жүзеге асырудың 100 қадамы Ұлт жоспары – Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың бес институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі 100 нақты қадамы. «100 нақты қадам» – бұл ЖАҺАНДЫҚ ЖƏНЕ ІШКІ СЫН-ҚАТЕРЛЕРГЕ ЖАУАП жəне соны-мен бір мезгілде, жаңа тарихи жағдайларда ҰЛТТЫҢ ДАМЫҒАН МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ ОТЫЗДЫҒЫНА КІРУІ ЖӨНІНДЕГІ ЖОСПАРЫ. «100 нақты қадам» елімізге «2050-Стратегиясын» жүзеге асыру мен ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІЛІГІН НЫҒАЙТУҒА, ЖОЛДАН АДАСПАУҒА, КҮРДЕЛІ КЕЗЕҢНЕН СЕНІМДІ ӨТУГЕ жағдай туғызатын БЕРІКТІК ҚОРЫН жасап беретін болады. Жоспардың негізгі мақсаты «АУРУЛАРДЫҢ СЫРТҚЫ БЕЛГІЛЕРІН» СЫЛАП-СИПАП ҚОЮ ЕМЕС, ОЛАРДЫ «ЖҮЙЕЛІ ЕМДЕУ» болып табылатын қоғам мен мемлекетті түбегейлі қайта өзгертуге негіз қалайды.
100 НАҚТЫ ҚАДАМ
БАРШАҒА АРНАЛҒАН ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ МЕМЛЕКЕТ І. КӘСІБИ МЕМЛЕКЕТТІК АППАРАТ ҚҰРУ
1-қадам. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕ ҚАБЫЛДАУ РЕСІМДЕРІН ЖАҢҒЫРТУ. Мемлекеттік қызметке қабылдау ТӨМЕНГІ ЛАУАЗЫМДАРДАН басталуы тиіс. 2-қадам. Төменгі лауазымдарға кандидаттарды реттеу жəне одан əрі лауазымдық өсу ІСКЕРЛІК ҚАСИЕТТЕР негізінде жүзеге асырылуы тиіс. 3-қадам. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ ЖƏНЕ ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ АГЕНТТІГІНІҢ РӨЛІН АРТТЫРУ есебінен мемлекеттік қызметке алғаш рет қабылданушыларды ІРІКТЕУ РЕСІМІН ОРТАЛЫҚ-
ТАНДЫРУ. Үш сатылы іріктеу жүйесін енгізу. 4-қадам. 3+3 ФОРМУЛАСЫ БОЙЫНША мемлекеттік қызметке бірінші рет қабылданушылар үшін МІНДЕТТІ ТҮРДЕ СЫНАҚ
МЕРЗІМІ (тиісінше үш айдан кейін жəне алты айдан кейін сəйкестілікті межелік бақылау). 5-қадам. Мемлекеттік қызметкерлердің жалақысын қызметінің нəтижесіне байла-
Қазақстан жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінде 15-орында
нысты ӨСІРУ. 6-қадам. ЕҢБЕКАҚЫНЫ НƏТИЖЕ БОЙЫНША ТӨЛЕУГЕ КӨШУ. Мемлекеттік қызметкерлер үшін – жеке жылдық жоспарларды орындау; мемлекеттік органдар үшін – стратегиялық жоспарларды орындау; министрлер жəне əкімдер үшін – мемлекеттік қызмет сапасының арнаулы индикаторлары, өмір сапасы, инвестиция тарту; Үкімет мүшелері үшін – интегралдық макроэкономикалық индикаторлар. 7-қадам. Мемлекеттік қызметкерлердің Л АУАЗ Ы М Д Ы Қ Е Ң Б Е КА ҚЫ Л А Р Ы Н А ӨҢІРЛІК ҮЙЛЕСТІРУ КОЭФФИЦИЕНТТЕРІН қосу. 8-қадам. Ауыстырылатын мемлекеттік қызметкерлерге лауазымдық міндеттерін атқару кезеңінде оларға ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ ҚҰҚЫҒЫНСЫЗ ҚЫЗМЕТТІК ПƏТЕРЛЕРДІ МІНДЕТТІ ТҮРДЕ БЕРУ. 9-қадам. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІ ТҰРАҚТЫ ТҮРДЕ ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІН ЗАҢДЫ ТҮРДЕ БЕКІТУ – үш жылда бір рет олардың кəсіби шеберлігін арттыру. 10-қадам. МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІ МАНСАПТЫҚ ЖОҒАРЫЛАТУ ҮШІН КОНКУРСТЫҚ НЕГІЗГЕ КӨШУ. «Б» корпусының жоғары лауазымдарына жылжыту төменгі лауазымдағы мемлекеттік қызметкерлер қатарынан тек қана конкурстық негізде жылжыту есебінен меритократия қағидатын нығайту. 11-қадам. ШЕТЕЛДІК МЕНЕДЖЕРЛЕРДІ, ЖЕКЕМЕНШІК СЕКТОРДЫҢ ЖЕКЕ-
ЛЕГЕН МАМАНДАРЫН, ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІ болып табылатын Қазақстан Республикасының азаматтарын мемлекеттік қызметке жіберу. Оларды тағайындау ерекше талаптар жəне лауазымдардың жеке кестесі бойынша жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл қадам мемлекеттік қызметті ашық жəне бəсекеге қабілетті жүйе етеді. 12-қадам. ЖАҢА ЭТИКАЛЫҚ ЕРЕЖЕЛЕРДІ ЕНГІЗУ. Мемлекеттік қызметтің жаңа Этикалық кодексін жасау. Этика мəселелері жөніндегі уəкілетті өкіл лауазымын енгізу. 13-қадам. ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ КҮРЕСТІ КҮШЕЙТУ, сонымен бірге, жаңа заңнамалар əзірлей отырып, Мемлекеттік қызмет істері жəне жемқорлыққа қарсы ісқимыл агенттігінің құрылымында жемқорлық құқық бұзушылықтың жүйелі түрде алдын алу жəне сауықтыру үшін жемқорлыққа қарсы арнайы бөлім құру. 14-қадам. Барлық мемлекеттік органдарға, оның ішінде құқық қорғау органдарының барлық қызметкерлеріне қатысты МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ ТУРАЛЫ ЖАҢА ЗАҢ қабылдау. 15-қадам. Мемлекеттік қызмет туралы жаңа заң қабылданғаннан кейін ІС БАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІ КЕШЕНДІ АТТЕСТАТТАУДАН өткізу, кəсіби талаптарды күшейту жəне еңбекақы төлеудің жаңа жүйесін енгізу. (Жалғасы 2-бетте).
Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Асхат Қайзоллаұлы Дауылбаевқа
Генеральному прокурору Республики Казахстан Асхату Кайзоллаевичу .Дауылбаеву
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ПРОКУРОРЫ БІЗДІҢ ЖУРНАЛИСТІК ЗАҢДЫ КӘСІБИ ҚЫЗМЕТIМІЗГЕ КЕДЕРГI ЖАСАП ОТЫР
ПРОКУРОР ЮЖНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ ПРЕПЯТСТВУЕТ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ГАЗЕТЫ «ӘДІЛЕТ»
Республикалық «Әділет» ұлттық апталығы ұжымы атынан Қазақстан Республикасының Бас прокурорына
АШЫҚ ХАТ
Құрметті Асхат Қайзоллаұлы! «Əділет» ұлттық апталығы жарық көре бастаған алғашқы санынан бастап Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың жүргізіп отырған мемлекеттік салиқалы саясатын ақпараттық тұрғыдан қолдап, сүйемелдеп келеді. Газетіміздің журналистік ұжымының шығармашылық деңгейі де оқырмандарымыздың талап-тілектерін орындауға қабілетті дəрежеде. «Əділет» ұлттық апталығының редакциясында Халықаралық «Алаш» əдеби сыйлығының лауреаты атанған жазушы-қаламгер, жоғары оқу орындарының ғалымдары, білікті журналистер еңбек етеді. Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы есепке алу туралы №14077-Г куəлігі берілген газетіміздің таралымы қызметкерлеріміздің тұрақты ізденістері мен ерен еңбегі нəтижесінде бүгінде 15000-нан асты. Мұндай көрсеткіш аймақтардан шығатын мерзімді басылымдар үшін өте үлкен таралым болып табылады. Осы орайда, газетке оқырмандарымыз арнайы тапсырыспен ғана емес (разнарядка), ерікті түрде жазылатынын айтқымыз келеді. Сондай-ақ, олар өз пікірлерін, келелі елдік мəселелерді газет беттеріне жариялауға белсенді атсалысады. Осы мақсатта біз бір ғана жолды таңдадық. Ол – Елбасымыздың саясатына тұрақты түрде қолдау көрсетіп отыру! Осы жолда талай тар жол, тайғақ кешуден өтуге тура келді. Күнделікті кездесіп жататын жемқорлықпен, бюрократизммен күресудің оңай еместігіне көз жеткізген жайымыз бар. Алайда, қоғамдағы əділет үшін, Елбасы саясатының аймақтарда шынайы жүзеге асуы үшін тіршілік кешіп жатқан «Əділет» ұлттық апталығы ұжымы үшін орта жолдан кері шегіну жат қылық деп білеміз. Біз алған бағытымыздан еш уақытта қайтпаймыз. Өкінішке қарай, Елбасымыздың саясатын жүзеге асыруға мүдделі болуға тиістілердің бірі Оңтүстік Қазақстан облысы прокуратурасының басшысы И. Иманов мемлекеттік ақпараттық саясатты жүзеге асырып отырған біздің газетімізге қолдау жасаудың орнына «Əділет» ұлттық апталығына қатысты жөнжосықсыз тексерулер жүргізіп, жұмыс істеуімізге кедергі келтіріп жатқаны бізді қынжылтып отыр. «Əділет» газеті кейінгі үш жылдың көлемінде Оңтүстік Қазақстан облыстық ауруханасында орын алған заң бұзушылықтар туралы қолдан келгенше мəселе көтеріп келеді. Əрине, біздің ол мекемеге немесе оның басшысына байла-
нысты ұзында – өшіміз, қысқада – кегіміз жоқ. Сын түзелмей мін түзелмейді – деген аталы сөзге жүгініп, əділетті сыни мақала жариялымдары игі мақсатқа жарар деген үміт қана. Бұл мекеме басшысының біздің журналистеріміз тарапынан көбірек сынға ұшырап жүргенінің себебі біреу-ақ. Аталған аурухана басшылығының іс-əрекеттеріне орай ауыл, қала тұрғындардан келіп түсіп жатқан арыз-шағымдарда есеп жоқ. Біз емделушілердің өкпе-реніштерін тиісінше тексеріп, мүмкіндігінше зерттеп, ол мəселелерге байланысты мақалаларды жариялап келеміз. ҚР БАҚ туралы заңға сəйкес бас дəрігердің қабылдауына барсақ түрлі сылтауларды сырғытып қабылдаудан бас тартуда. Сонымен қоса, аталған аурухананың бас дəрігері Мұқан Егізбаев мырза Оңтүстік Қазақстан облысының прокуроры Ибраһим Иманов мырзамен өте жақсы қарым-қатынаста екенін пайдаланып, газетіміздің орынды сынынан сытылып кеткісі келеді. Бізді таң қалдыратыны – бас дəрігердің бұл қылығы да емес. Себебі Оңтүстік Қазақстан облыстық ауруханасындағы ахуалды бүгінде бүкіл аймақ жұртшылығы жақсы біледі. Біздің мүлдем түсіне алмай отырғанымыз – Оңтүстік Қазақстан облысы прокурорының Оңтүстік Қазақстан облыстық ауруханасындағы науқастар мен емделушілерге қызмет көрсету сапасына қатысты тұрғындардың арыз-шағымдары арта түспесе, азаймай отырған аталған мекеменің бас дəрігеріне шаң жуытпай, оны барынша қолдап-қорғаштауы болып отыр. Сондай-ақ, Шардара ауданы прокуроры Т. Сейдуəлиевтің атына шардаралықтардың жанайқайы да асқынып барады. Прокурор Сейдуəлиевтің қызметі сын көтермес жағдайға жеткені жайлы тұрғындардан арыз-шағымдар жиілеп кетті. Ол туралы да бірнеше сыни мақалалар жарияланды. Тек қана біздің басылым емес бұл туралы прокурордың іс-əрекетіне наразы болған Шардара ауданы тұрғындары 2015 жылдың наурыз айының соңы сəуір айының басында прессконференция өткізіп, ол Республикалық «7 арна», «КТК» жəне «Отырар» телеарналарында халықтың назарына көрсетілді. Өкінішке орай мəселеге назар аударып, тиісті шара қолданатын облыс прокурорының сиқы мынау. Газетімізде Оңтүстік Қазақстан облыстық ауруханасының бас дəрігеріне байланысты сын мақалалар жариялана бастаған алғашқы кезде облыс прокуроры бас редакторды кабинетіне арнайы шақырып, М. Егізбаев мырза жақсы адам екенін айтып, сол себепті біз-
дің ол кісіні сынамай-ақ қоюымызды өтініп, екі тарапты «жарастырғысы келетіні» жөнінде ұсыныс айтқан болатын. «Əділет» – берік ұстанымдағы ұлттық апталық. Сондықтан біз облыс прокурорының бұл өтінішін қабыл алмадық. Міне, сол-ақ екен, өтініші өтпеген Оңтүстік Қазақстан облысының прокуроры Ибраһим Иманов мырза біздің газетіміздің соңына шырақ алып түсті деуге болады. Басқасын айтпағанда соңғы бір айдың өзінде ғана мекемемізді екі рет тексертіп үлгерді. Біз – шағын жəне орта бизнес өкіліміз. Елбасымыз құқық қорғау орындарына: «Шағын жəне орта бизнес өкілдерін жөнсіз тексере бермеңдер», деп тапсырма бергені жұртшылыққа белгілі. Тіпті сол үшін арнайы мораторий жарияланып, шағын жəне орта бизнес өкілдерін тексеруге тоқтау салынды. Ал облыс прокуроры «Елбасының өзі кім, сөзі кім?» дегендей, ақиқат жолында жүрген «Əділет» газетіне өршелене ұмтылып отыр. Бас редактордың қайда барғаны, не істегені, кіммен сөйлескені туралы мəліметтер жинап, тырнақ астынан кір іздеуін жалғастыруда. Ибраһим Иманов мырза өзінің қызметтік лауазымын пайдалана отырып, арнайы тиісті органдарға «Əділет» ұлттық апталығының редакциялық ұжымы мүшелерінің байланыс телефондарын тыңдауды ұйымдастыру жөнінде арнайы тапсырма берген деген ақпарлар жиі аитылуда. Ол өзімізге де байқалады. Оңтүстік Қазақстан облысы прокурорының пəрменімен газет журналистері мен қызметкерлерінің телефондары ешбір негізсіз бізге белгісіз тұлғалар тарапынан тыңдалып жатса, бұл – заңның сақталуын қадағалауға мүдделі лауазым иесінің жеке мүддесіне, өз қызмет бабын асыра пайдаланғандығының айқын көрінісі екеніне көз жеткізіп отырмыз. Əрине, түсінеміз, қажет болып жатса, заңды жолдармен телефон тыңдалуға да тиіс шығар. Алайда, телефон қандай жағдайда тыңдалады? Егер ол басылым мемлекеттің, мемлекет басшысының саясатына қарсы болса, онда əңгіме басқа. Ал жарық көре бастаған алғашқы санынан бастап Елбасымыздың саясатын насихаттап, мемлекетімізге ақпараттық қолдау көрсететін мақалалар жазып, жариялап келе жатқан баспасөз қызметкерлерінің телефондары не үшін тыңдалуы тиіс? Облыс прокурорының досын сынағаны үшін бе? Прокурордың орынсыз өтінішін орындамағанымыз үшін бе? Бізге облыс прокуроры мен облыстық аурухана бас дəрігерінің достығына қарағанда Елбасымыздың саясаты
ОБРАЩЕНИЕ
Коллектив республиканского еженедельника «Әділет»
маңыздырақ. «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі №451 Заңының 5-тарауында журналистің құқықтары мен міндеттері нақты көрсетілген. Біз Əділет ұлттық апталығының ұжымы осы аталған заң негізінде жұмыс жасап келеміз. Өкінішке қарай, Оңтүстік Қазақстан облысының прокуроры жоғарыдағы Заңдарда көрсетілген мемлекеттік мүддені сырт қалдырып, сыннан сығылғандар мен өзінің жеке басының мүддесін шатастырып алған секілді. Құрметті Асхат Қайзоллаұлы! Жоғарыда айтылған жəйттарға байланысты біздің осы ашық хатымызды «Прокуратура туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 21 желтоқсандағы №2709 Заңының «Прокурордың iс-əрекеттерi мен актiлерiне шағымдану» атты 8-бабына сəйкес Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына Оңтүстік Қазақстан облысының прокуроры Ибраһим Иманов мырзаның iс-əрекеттерi мен актiлерiне берілген шағым деп қабылдауыңызды сұраймыз. Сонымен бірге «Əділет» ұлттық апталығы ұжымының атынан жолданған осы ашық хатты негізге ала отырып, Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасынан Оңтүстік Қазақстан облысының прокурорының заңсыз актiлерiнiң күшiн жоюыңызды жəне тікелей Ибраһим Иманов мырзаға қатысты нақты шара көруіңізді өтінеміз. Біз өз құқымызды қорғау жолында бұл мəселені ҚР Президенті Н.Назарбаевтың назарына да ұсынатынымызды білдіреміз. Өзіңізге деген құрметпен, Қуанышбек БОТАБЕК, «Əділет» ұлттық апталығының президенті. Қазақстан журналистер одағының мүшесі.
Уважаемый Асхат Қайзоллаұлы! Национальное еженедельное издание «Əділет» со дня своего основания поддерживает взвешенную государственную политику, проводимую первым Президентом Республики Казахстан Нурсултаном Назарбаевым. Высокий профессиональный уровень нашего журналистского коллектива позволяет удовлетворить взыскательные требования нашего читателя. В редакции трудятся известные журналисты, ученые, лауреат международной литературной премии «Алаш». Тираж нашей газеты (Свидетельство о регистрации в Министерстве культуры и информации №14077 от 27.12.2013), благодаря творческим поискам ее сотрудников и самоотверженному труду, на сегодняшний день превысил 15 000 экземпляров. Это очень высокий показатель для печатных периодических изданий. Тем более наша газета распространяется добровольно, а не по разнарядке. При этом мы – не оппозиционное издание и не относимся к так называемой «желтой прессе». Мы выбрали верный путь – это поддержка политического курса Лидера нации. На этом пути нам приходилось преодолеть немало трудностей. Мы на личном опыте убедились, насколько сложно бороться с бюрократизмом и коррупцией, которые, увы, часто встречаются в нашей повседневной жизни. Несмотря на это мы не намерены изменять своим принципам, осознавая общественную значимость данной миссии, обозначенной Главой государства. Однако с сожалением приходится признавать, что руководитель прокуратуры ЮКО вместо того, чтобы оказывать поддержку осуществлению обозначенной Лидером нации государственной информационной политики, проводит бесконечные и беспочвенные проверки национального еженедельника «Əділет». Эти про-
верки затрудняют работу нашей редакции. Газета «Əділет» в течение трех лет поднимала проблемы ЮжноКазахстанской областной больницы, вскрыла факты нарушения закона со стороны руководства данного лечебного учреждения. Надо отметить, что у нас нет личных счетов ни с данным учреждением, ни с его руководством. Мы лишь надеялись, что критические материалы нашей газеты позволят улучшить работу больницы. Причина, по которой мы подвергли критике руководство больницы, одна – это многочисленные жалобы со стороны жителей региона. Досконально проверяя и изучая жалобы пациентов, мы публикуем их на странице нашего издания. Главный врач областной больницы под разными предлогами избегает встречи с нашими журналистами. Вместе с тем главврач Мукан Егизбаев, пользуясь дружескими отношениями с прокурором области Ибрагимом Имановым, не обращает должного внимания на критику прессы. Но даже не это больше всего возмущает нас - о ситуации в областной больнице известно всему населению региона. Нам не понятно другое: почему прокурор Южно-Казахстанской области не реагирует на многочисленные жалобы со стороны пациентов больницы и так рьяно защищает главного врача этого лечебного заведения? Помимо этого, много нареканий со стороны жителей поступают в адрес прокурора Шардаринского района Т.Сейдуалиева. Участились жалобы, свидетельствующие о том, что его работа не выдерживает никакой критики. О работе Сейдуалиева мы опубликовали несколько критических статей. И не только мы. Недовольные действиями районного прокурора жители Шардаринского района в конце марта – начале апреля 2015 года собрали пресс-конференцию, которую осветили республиканские телеканалы КТК, 7 канал, местный телеканал «Отырар». Однако прокурор области не отреагировал и в этот раз. Когда «Əділет» только начал публиковать критические материалы о главном враче областной больницы, прокурор области пригласил главного редактора газеты в свой кабинет и попросил не критиковать его, уверяя, что главврач Егизбаев «очень хороший человек» и призвал к примирению. «Əділет» – принципиальная газета и поэтому не смогла удовлетворить эту просьбу прокурора области. И вскоре прокурор области Ибрагим Иманов начал открытую травлю против нашего издания. Только за последний месяц прокуратура дважды проверила работу нашей газеты. Мы – представители малого бизнеса. И общеизвестно, что глава государства призвал правоох-
ранительные органы воздержаться от необоснованных проверок субъектов малого и среднего бизнеса и даже объявил мораторий на проверки субъектов МСБ. Но, похоже, что прокурор ЮКО, игнорируя призыв Лидера нации, продолжает травлю газеты «Əділет». Мало того, он собирает сведения о главном редакторе издания: когда и где был, с кем встречался, что делал. По нашим данным, прокурор Ибрагим Иманов, пользуясь своим служебным положением, через спецслужбы организовал прослушку служебных телефонов редакции. И мы это чувствуем. Мы убеждаемся, что прокурор ЮКО, не имея на то никаких оснований, прослушивает телефоны редакции в нарушение закона в личных целях. Мы понимаем, что при необходимости можно организовать прослушку телефонов на законном основании. Но в каких случаях это делается? Если издание работает против государства, против политики Главы государства, то это другое дело. Но почему должны прослушиваться телефоны издания, которое с первых дней своего существования всячески и всемерно поддерживала политику Главы государства? Только из-за того, что мы подвергли критики друга прокурора области? Или потому что мы отказались выполнить его просьбу? Для нас важнее политика Главы государства, нежели дружба областного прокурора и главного врача областной больницы. Права и обязанности журналистов четко прописаны в 5 главе Закона «О средствах массовой информации» от 23 июля 1999 года. И наш коллектив работает строго в рамках закона. К сожалению, складывается впечатление, что прокурор Южно-Казахстанской области, попрал Закон и поставил свои личные интересы выше интересов государства. Уважаемый Асхат Қайзоллаұлы! Просим Вас (согласно Закону Республики Казахстан «О прокуратуре») считать данное Обращение и изложенные в нем факты официальной жалобой в адрес прокурора ЮжноКазахстанской области Ибрагима Иманова. Вместе с тем просим Вас на основании Обращения коллектива национального еженедельника «Əділет» признать недействительными незаконные акты прокурора ЮКО Ибрагима Иманова и принять в отношении него конкретные меры. Мы оставляем за собой право обратиться в вышестоящие инстанции вплоть до Президента РК Н.Назарбаева. С уважением Қуанышбек БОТАБЕК, Президент национального еженедельника «Əділет», член Союза журналистов Казахстана.
23 мамырда астаналықтар Олимпиада күнін атап өтеді
¦ÄIËÅÒ (Соңы. Басы 1-бетте).
II. ЗАҢНЫҢ ҮСТЕМДІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 16-қадам. АЗАМАТТАРДЫҢ СОТ ТӨРЕЛІГІНЕ ҚОЛЖЕТІМДІЛІГІН ЖЕҢІЛДЕТУ ҮШІН СОТ ЖҮЙЕСІ ИНСТАНЦИЯЛАРЫН ОҢТАЙЛАНДЫРУ. БЕС САТЫЛЫ СОТ ЖҮЙЕСІНЕН (бірінші, апелляциялық, кассациялық, қадағалау жəне қайта қадағалау жасау) ҮШ САТЫЛЫ (бірінші, апелляциялық, кассациялық) сот төрелігі жүйесіне көшу. 17-қадам. Судья лауазымына КАНДИДАТТАРДЫ ІРІКТЕУ ТЕТІКТЕРІН КӨБЕЙТУ ЖƏНЕ БІЛІКТІЛІК ТАЛАПТАРЫН ҚАТАЙТУ. Міндетті түрдегі талап – сот істерін жүргізуге қатысудың 5 жылдық өтілі. Кəсіби дағдысы мен іскерлігін тексеру үшін ахуалдық тестілер жүйесін енгізу. Судьялыққа үміткерлер СОТТАРДА стипендия төленетін БІР ЖЫЛДЫҚ ТАҒЫЛЫМДАМАДАН өтеді. Бір жылдық тағылымдамадан кейін судья БІР ЖЫЛДЫҚ СЫНАҚ МЕРЗІМІНЕН өтеді. 18-қадам. Оқуды жəне сот тəжірибесі арасындағы өзара байланысты күшейту үшін СОТ ТӨРЕЛІГІ ИНСТИТУТЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ АКАДЕМИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫНАН бөлінуі керек. Аталмыш институт Жоғарғы Соттың жанында жұмыс істеп, қызмет бабындағы судьялардың біліктілігін тұрақты түрде арттыруды қамтамасыз ететін болады. 19-қадам. СУДЬЯЛАРДЫҢ ЕСЕП БЕРУ ТƏРТІБІН КҮШЕЙТУ. СУДЬЯЛАРДЫҢ ЖАҢА ЭТИКАЛЫҚ КОДЕКСІН жасау, соның негізінде азаматтар судьялардың əрекеттері бойынша еліміздің Жоғарғы Сотының жанынан құрылған арнайы СОТ АЛҚАСЫНА шағымдана алатын болуы керек. 20-қадам. БАРЛЫҚ СОТ ПРОЦЕСТЕРІНЕ БЕЙНЕ ЖƏНЕ ТАСПАҒА ЖАЗУ ШАРАЛАРЫН міндетті түрде енгізу. Судьяның бейне жазуды тоқтатуға немесе аудио жазу материалдарын редакциялауға мүмкіндігі болмауы тиіс. 21-қадам. Алқа билер соты қолданылатын салаларды кеңейту. Заңды түрде АЛҚА БИЛЕР СОТЫ МІНДЕТТІ ТҮРДЕ ҚАТЫСТЫРЫЛАТЫН қылмыстық істердің категорияларын анықтау қажет. 22-қадам. АДАМНЫҢ ЖƏНЕ АЗАМАТТАРДЫҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫН ШЕКТЕЙТІН БАРЛЫҚ ТЕРГЕУ ҚЫЗМЕТІ ЖӨНІНДЕГІ ӨКІЛЕТТІЛІКТІ тергеу судьясына біртіндеп беруді ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ АРҚЫЛЫ СОТТА АЙЫПТАЛУШЫ ЖƏНЕ ҚОРҒАУШЫ АРАСЫНДАҒЫ ТЕҢГЕРІМДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ. 23-қадам. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ДАУЛАР БОЙЫНША жеке СОТ ІСТЕРІН ЖҮРГІЗУДІ құру. Жоғарғы Сотта ірі инвесторлар қатысатын дауларды қарау үшін ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ АЛҚАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ. 24-қадам. Дубай тəжірибесі бойынша Астана қаласында AIFC ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АРБИТРАЖДЫҚ ОРТАЛЫҒЫН ҚҰРУ. 25-қадам. Шетелдік жəне халықаралық соттардың ҮЗДІК СТАНДАРТТАРЫ БОЙЫНША СОТ ІСТЕРІН ЖҮРГІЗУДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҮШІН ЖОҒАРҒЫ СОТ ЖАНЫНАН БЕДЕЛДІ ШЕТЕЛДІК СУДЬЯЛАР МЕН ЗАҢГЕРЛЕР қатысатын халықаралық кеңес құру. Кеңес қазақстандық сот жүйесін жетілдіру мəселелері бойынша Жоғарғы Сотқа кеңес беріп отырады. 26-қадам. Сот ресімдерін оңайлату жəне сот процестерін жеделдету үшін азаматтық-құқықтық даулар жөніндегі соттарға ПРОКУРОРДЫҢ ҚАТЫСУЫН қысқарту. Азаматтық іс жүргізу кодексіне тиісті өзгертулер енгізу. 27-қадам. Жекеменшік сот орындаушылар институтын одан əрі дамыту. СОТ ОРЫНДАУШЫЛАРЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТІН БІРТІНДЕП ҚЫСҚАРТУ. 28-қадам. Полиция қызметкерлерін ІСКЕРЛІК ҚАБІЛЕТТЕРІ НЕГІЗІНДЕ ІРІКТЕУ ЖҮЙЕСІН ЖАҚСАРТУ. Кəсіби дағдыларын жəне жеке тұлғалық қасиеттерін тексеру үшін іс басындағы полиция қызметкерлерін жəне қызметкерлікке кандидаттарды тестілеудің арнайы жүйесін енгізу. 29-қадам. ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ ЖҮЙЕСІНЕ ҚОСУ. Əрбір құқық қорғау қызметінің ведомстволық ерекшеліктеріне сəйкес бірыңғай қызмет ету ережесін енгізу. 30-қадам. Жергілікті атқарушы органдарға жəне жергілікті қоғамдастыққа есеп беретін ЖЕРГІЛІКТІ ПОЛИЦИЯ ҚЫЗМЕТІН құру. Жергілікті полиция қызметінің өкілеттілігі: қоғамдық тəртіпті қорғау мəселелері, тұрмыстық қылмысқа қарсы тұру, жолбақылау қызметі, ұсақ құқық бұзушылыққа атымен төзбеушілік. Жол-бақылау полициясының қызметкерлері полиция қызметкерлерінің жұмыс ауысымы кезінде атқарған ісінің барлығын жазып отыратын бейнетіркегіштермен қамтамасыз етіледі. 31-қадам. Этикалық нормаларды бұзуға жол беретін полицейлердің іс-əрекеттеріне ШАҒЫМДАНҒАН АЗАМАТТАРДЫҢ АРЫЗЫН ҚАРАУ ЖӨНІНДЕГІ ҚОҒАМДЫҚ КЕҢЕС ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ АРҚЫЛЫ полицияның ашықтығын қамтамасыз ету. ҚОҒАМДЫҚ КЕҢЕСТЕРДІҢ МƏРТЕБЕСІМЕН ӨКІЛЕТТІЛІГІ ЗАҢДЫ ТҮРДЕ БЕКІТІЛЕТІН БОЛАДЫ. 32-қадам. «Қылмыстық құқық бұзу картасы» ұлттық ақпараттық жүйесі негізінде «ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУ КАРТАСЫ» интернет-порталын құру. Бұл картада елімізде 1 аптадан əрі кетпейтін мерзімде жасалған барлық қылмыстық құқық бұзушылық тіркелетін болады. Бұл ҚОҒАМҒА ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІН БАҚЫЛАУҒА МҮМКІНДІК БЕРЕДІ. 33-қадам. Бас бостандығынан айыру орнынан босаған жəне сынақтан өту қызметіне тіркелген азаматтарды əлеуметтік оңалтудың тиімді жүйесін қалыпқа келтіру. Осындай азаматтар үшін АРНАУЛЫ ƏЛЕУМЕТТІК ҚЫЗМЕТ СТАНДАРТТАРЫН ЖƏНЕ ƏЛЕУМЕТТІК ОҢАЛТУДЫҢ КЕШЕНДІ СТРАТЕГИЯСЫН жасау. 34-қадам. МЕМЛЕКЕТ-ЖЕКЕМЕНШІК СЕРІКТЕСТІГІН ДАМЫТУ ШЕҢБЕРІНДЕ пенитенциярлық инфрақұрылымды жаңғырту. Пенитенциярлық мекемелерді салуға, ұстауға жəне басқаруға жекеменшік секторды тарту жөнінде ұсыныстарды екшеу жəне халықаралық тəжірибені зерттеу.
ІІІ. ИНДУСТРИЯЛАНДЫРУ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСІМ 35-қадам. АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ЖЕРЛЕРІН тиімді пайдалану мақсатымен оларды нарықтық айналымға енгізу. ЖЕР КОДЕКСІНЕ ЖƏНЕ БАСҚА ДА ЗАҢ АКТІЛЕРІНЕ өзгерістер енгізу. 36-қадам. ЖЕР ТЕЛІМДЕРІН МАҚСАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ТҮРІН ӨЗГЕРТУГЕ РҰҚСАТ АЛУ ресімдерін жеңілдету. Ауылшаруашылық жерлерін пайдалануға тұрақты түрде мониторинг жүргізу. Барлық пайдаланылмай жатқан жерді алдағы уақытта ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ ҮШІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚОРҒА БЕРУ. 37-қадам. Салық жəне кеден саясатын жəне ресімдерін оңтайландыру. ТН СЭҚ 6 белгісіндегі біркелкі тауарлар тобы шеңберінде «0-5-12» моделі бойынша Бірыңғай кеден тарифі кедендік мөлшерлемесін қысқарту. 38-қадам. Экспорттық жəне импорттық кеден рəсімдерінен өту кезінде «БІР ТЕРЕЗЕ» қағидатын енгізу. Электронды жария ету жүйесін дамыту (тауарларды кедендік тазалауға автоматтандырылған жүйені енгізу). Экспорт жəне импорт үшін құжаттар
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
СТРАТЕГИЯ санын жəне оларды өңдеу уақытын қысқарту. 39-қадам. КЕДЕН ЖƏНЕ САЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІН ИНТЕГРАЦИЯЛАУ. Тауар салық салу мақсатында Қазақстан аумағына кірген кезеңнен бастап оны сатқанға дейін бақылауға алынады. 40-қадам. «ПОСТФАКТУМ» КЕДЕНДІК ТАЗАЛАУ РЕЖІМІН ЕНГІЗУ. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы жекелеген санаттарға тауарларын жария еткенше тауарларын шығаруға мүмкіндік беру. 41-қадам. МҮЛІКТІ ЖƏНЕ ҚАРЖЫНЫ ЗАҢДАСТЫРУ РЕСІМДЕРІН ОҢАЙЛАТУ. Қолданыстағы заңға өзгертулер жəне толықтырулар енгізу. 42-қадам. 2017 жылдың 1 қаңтарынан мемлекеттік қызметкерлер үшін, одан əрі барлық азаматтар үшін КІРІСТІ ЖƏНЕ ШЫҒЫСТЫ ЖАЛПЫ ЖАРИЯЛАУДЫ КЕЗЕҢ-КЕЗЕҢМЕН ЕНГІЗУ. 43-қадам. САЛЫҚ ДЕКЛАРАЦИЯЛАРЫН ҚАБЫЛДАУ ЖƏНЕ ӨҢДЕУДІҢ ОРТАЛЫҚ ЖЕЛІСІН ҚҰРУ. Орталық салық төлеушілердің электронды құжаттарының бірыңғай мұрағатына кіру мүмкіндігіне ие болады. ТƏУЕКЕЛДЕРДІ БАСҚАРУ жүйесін енгізу. Декларанттар салықты бақылау бойынша шешім қабылдау үшін тəуекел санаттарына бөлінетін болады. Жариялауды бірінші рет тапсырған жеке тұлғалар үш жыл мерзімде қайта тексерістен өтпейтін болады.
Қазақстанның қаржы хабы əлемнің 20 алдыңғы №20 (223) қатарлы қаржы орталықтарының қатарына енуі тиіс 22.05.2015 жыл БІРЫҢҒАЙ ОПЕРАТОР қалыптастыру үшін стратегиялық (зəкірлік) инвесторлар тарту. 59-қадам. МОЙЫНДАЛҒАН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЭНЕРГОСЕРВИСТІК ШАРТТАР АРҚЫЛЫ ЭНЕРГИЯ ҮНЕМДЕУ САЛАСЫНА СТРАТЕГИЯЛЫҚ ИНВЕСТОРЛАР ТАРТУ. Олардың негізгі міндеті: жеке шығындарын өтей отырып, энергия үнемдеу саласында кешенді қызмет көрсету үшін жекеменшік энергия сервистік компанияларды дамытуды ынталандыру жəне іс жүзінде энергетикалық шығындарды үнемдеуден қаржылай пайда табу. 60-қадам. СҮТ ЖƏНЕ СҮТ ӨНІМДЕРІ ӨНДІРІСІН ДАМЫТУ ҮШІН СТРАТЕГИЯЛЫҚ ИНВЕСТОРЛАР ТАРТУ. Негізгі міндет: үш жыл мерзімде ТМД елдері нарығына шығарылатын өнімдерінің жартысына дейінгі экспортын қамтамасыз ету. Жұмыс селода кооперативтік өндірісті дамыту арқылы жаңазеландиялық Fronterra жəне даниялық Arla үлгісімен ұйымдастырылды. 61-қадам. ЕТ ӨНДІРІСІ МЕН ӨҢДЕУДІ ДАМЫТУ ҮШІН СТРАТЕГИЯЛЫҚ ИНВЕСТОРЛАРДЫ ТАРТУ. Негізгі міндет шикізат базасын дамыту жəне өңделген өнімдерді экспорттау. 62-қадам. Экономиканың шикізаттық емес салаларындағы орта бизнестің нақты көшбасшы компанияларын қолдауға бағытталған «ҰЛТТЫҚ
72-қадам. Қаржы орталығы аумағында ресми тіл ретінде ағылшын тілін енгізу. Орталықтың дербес заңдылықтары АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ ЖАСАЛЫНУЫ ЖƏНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ тиіс. 73-қадам. Қаржы орталығының халықаралық көліктік қолжетімділігін қамтамасыз ету. Қаржы орталығының ЖЕТЕКШІ ҚАРЖЫ ОРТАЛЫҚТАРЫМЕН ЖҮЙЕЛІ ЖƏНЕ ЖАЙЛЫ ƏУЕ ҚАТЫНАСЫ жүйесін құру. 74-қадам. ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАР ҚОРЫ ЖӨНІНДЕ ЕСЕП БЕРУДІҢ CRIRSCO ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАР ЖҮЙЕСІН ЕНГІЗУ арқылы жер қойнауларын пайдалану саласының мөлдірлігі мен болжамдылығын арттыру. 75-қадам. Пайдалы қазбалардың барлық түрлері үшін үздік əлемдік тəжірибені пайдалана отырып, КЕЛІСІМДЕР ЖАСАСУДЫҢ ОҢТАЙЛАНДЫРЫЛҒАН ƏДІСІН енгізу. 76-қадам. ЭЫДҰ елдері стандарттарының негізінде адам капиталының сапасын көтеру, 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУДІ кезең-кезеңімен ЕНГІЗУ, функциялық сауаттылықты дамыту үшін мектептегі оқыту стандарттарын жаңарту. Жоғары сыныптарда жанбасылық қаржыландыруды енгізу, табысты мектептерді ынталандыру жүйесін құру. 77-қадам. Экономиканың алты негізгі саласы үшін ОН АЛДЫҢҒЫ ҚАТАРЛЫ КОЛЛЕДЖ БЕН ОН
ЎЛТ ЖОСПАРЫ –
Н. Назарбаевтың бес институционалдық реформасын жүзеге асырудың 100 қадамы
44-қадам. ЖАНАМА САЛЫҚ САЛУ ТЕТІКТЕРІН ЖЕТІЛДІРУ. Қосымша құн салығының орнына сатудан салық алуды енгізу мəселесін жан-жақты зерттеу. 45-қадам. Кіріске жəне шығысқа салық есебін міндетті түрде енгізу арқылы ҚОЛДАНЫСТАҒЫ САЛЫҚ РЕЖІМІН ОҢТАЙЛАНДЫРУ. 46-қадам. Рұқсат алуды оңтайландыру. ҚҰРЫЛЫСҚА РҰҚСАТ АЛУДЫҢ ҮШ САТЫЛЫ («3020-10») қағидаты енгізіледі. Бірінші саты – архитектуралық жобалау тапсырмасын беру өтініш берілген күннен кейін 30 күн ішінде жүзеге асырылады. Екінші – эскиз жобаны (дизайнжобаны) мақұлдау – 20 күнге дейін, үшінші – рұқсаттың өзі – 10 күн ішінде. 47-қадам. Жобалау-сметалық жəне жобалау құжаттарын сараптамадан өткізуге байланысты МЕМЛЕКЕТТІК МОНОПОЛИЯДАН БІРТІНДЕП БАС ТАРТУ. Жобаларды сараптауды бəсекелесті ортаға тапсыру. 48-қадам. ҚҰРЫЛЫСТЫҢ СМЕТАЛЫҚ ҚҰНЫН АНЫҚТАУДЫҢ РЕСУРСТЫҚ ƏДІСІН ЕНГІЗУ. Құрылыста баға қалыптастырудың жаңа əдісін енгізу материалдардың, бұйымдардың, жабдықтардың жəне еңбекақының қолданыстағы бағаға сəйкес нақты нарықтық бағасына байланысты құрылыстың сметалық құнын анықтауға мүмкіндік береді, сонымен бірге жаңа материалдармен, жабдықтармен жəне технологиямен сметалық-нормативтік базаны жедел жаңартуды қамтамасыз етеді. 49-қадам. Кеңестік кезеңнен бері қолданылып келе жатқан ҚҰРЫЛЫСТЫҢ ЕСКІРГЕН НОРМАЛАРЫ МЕН ЕРЕЖЕЛЕРІНІҢ ОРНЫНА ЕУРОКОДТАР ЖҮЙЕСІН ЕНГІЗУ. Жаңа нормативтерді қабылдау инновациялық технологиялар мен материалдарды қолдануға, құрылыс қызметі нарығындағы қазақстандық мамандардың бəсекеге қабілеттілігін арттыруға, сонымен бірге құрылыс саласындағы шетелдік қызмет нарығына қазақстандық компаниялардың шығуына мүмкіндік береді. 50-қадам. ЭЛЕКТР ЭНЕРГЕТИКАСЫ САЛАСЫН ҚАЙТАДАН ҚҰРУ, «БІРЫҢҒАЙ САТЫП АЛУШЫ» МОДЕЛІН ЕНГІЗУ. Бұл өңірлер арасындағы электр энергиясының əртүрлі тарифтерін реттеуге мүмкіндік береді. 51-қадам. ӨҢІРЛІК ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КОМПАНИЯЛАРДЫ (ӨЭК) ІРІЛЕНДІРУ. Бұл энергиямен қамтамасыз етудің сенімділігін арттырады, өңірлерге электр энергиясын таратудың шығынын төмендетеді, тұтынушылар үшін электр энергиясының ақысын азайтады. 52-қадам. ЭЛЕКТР ЭНЕРГЕТИКАСЫ СЕКТОРЫНДА САЛАҒА ИНВЕСТИЦИЯ ТАРТУДЫ ЫНТАЛАНДЫРАТЫН ЖАҢА ТАРИФ САЯСАТЫН ЕНГІЗУ. Тариф құрылымын өзгерту. Тарифтерде 2 құрауыш ерекшеленеді: күрделі шығындарды қаржыландыру жəне электр энергиясы өндірісінің ауыспалы шығындарын жабу үшін пайдаланылатын электр энергиясы үшін төленетін ақы белгіленетін болады. Бұл «шығынды өтеу» əдісі бойынша тарифтерді бекітетін қазіргі ахуалды өзгертуге мүмкіндік береді. 53-қадам. ЭЫДҰ СТАНДАРТТАРЫНА СƏЙКЕСТЕНДІРУ МАҚСАТТАРЫНДА МОНОПОЛИЯМЕН ҚЫЗМЕТ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТҰЖЫРЫМДАРЫН ӨЗГЕРТУ. Қызметті жаңғырту еркін бəсекелесті дамытуға бағытталуға тиіс. 54-қадам. КƏСІПКЕРЛЕРДІҢ МҮДДЕЛЕРІН ҚОРҒАУ ҮШІН БИЗНЕС-ОМБУДСМЕН ИНСТИТУТЫН НЫҒАЙТУ. Жаңа институттың құрамына бизнестің жəне Ұлттық кəсіпкерлер палатасының өкілдері кіреді. 55-қадам. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ƏЛЕМДІК НАРЫҚҚА ШЫҒУЫ ЖƏНЕ ЭКСПОРТ ТАУАРЛАРЫ ҮШІН ӨҢДЕУ ӨНЕРКƏСІБІНЕ ЕҢ КЕМІНДЕ 10 ТРАНСҰЛТТЫҚ КОМПАНИЯНЫ ТАРТУ. Халықаралық экономикалық нысандардың жаңа мүмкіндіктері туралы халықаралық бизнесті ақпараттандыру. 56-қадам. Экономиканың басым секторларында «зəкірлік инвесторлармен» – халықаралық стратегиялық серіктестермен («Эйр Астана», «ТеңізШевройл», ҚТЖ локомотивтерін шығару жөніндегі зауыт үлгісі бойынша) БІРЛЕСКЕН КƏСІПОРЫНДАР құру. Шетелдерден жоғары білікті мамандар тарту үшін АҚШ, КАНАДА, АВСТРАЛИЯ ҮЛГІСІ БОЙЫНША ҚОЛАЙЛЫ КӨШІ-ҚОН РЕЖІМІН қалыптастыру. 57-қадам. ТУРИСТІК КЛАСТЕРЛЕР ҚҰРУДА ҮЗДІК ТƏЖІРИБЕСІ БАР стратегиялық (зəкірлік) инвесторлар тарту. 58-қадам. ЖОЛ-КӨЛІК ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖƏНЕ ДАМЫТУ ЖӨНІНДЕ
ЧЕМПИОНДАР» БЕЛСЕНДІЛІГІН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ. Бизнес-көшбасшыларды айқындау ноу-хау трансфері үшін біліктілік орталықтарын құру мүмкіндігін береді. 63-қадам. ҒЫЛЫМДЫ ҚАЖЕТ ЕТЕТІН ЭКОНОМИКАНЫҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ ЕКІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ КЛАСТЕРДІ ДАМЫТУ. НАЗАРБАЕВ УНИВЕРСИТЕТТЕ «АСТАНА БИЗНЕС КАМПУСТА» ҒЫЛЫМИ ОРТАЛЫҚТАРЫ МЕН ЗЕРТХАНАЛАР ОРНАЛАСТЫРЫЛАДЫ. Олар бірлескен ғылыми-зерттеу жобаларын жəне тəжірибелік-конструкторлық жұмыстарды жүргізуге, сондай-ақ, оларды коммерцияландыруға қызмет етеді. Нақты өндірістік жобаларды жүзеге асыру үшін инновациялық технологиялар паркі жергілікті жəне шетелдік жоғары технологиялы компанияларды тартатын болады. 64-қадам. ӨНДІРІСКЕ ИННОВАЦИЯЛАР ЕНГІЗУ ЖӨНІНДЕГІ ЖҰМЫСТАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ ТЕТІКТЕРІ бар «Ғылыми жəне (немесе) ғылыми техникалық қызмет нəтижелерін коммерцияландыру туралы» Заң əзірленеді. Ғылыми гранттар мен бағдарламалар құрылымдары индустриялықинновациялық даму мемлекеттік бағдарламасының қажеттілігіне орай қайта бағытталады. 65-қадам. ҚАЗАҚСТАНДЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨЛІК-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ АҒЫМДАРҒА ИНТЕГРАЦИЯЛАУ. «ЕУРАЗИЯЛЫҚ ТРАНСКОНТИНЕНТАЛДЫҚ ДƏЛІЗ» МУЛЬТИМОДЕЛДІК КӨЛІК ДƏЛІЗІН ҚҰРУ жөніндегі жобаны іске қосу. Ол Азиядан Еуропаға жүктер транзитін кедергісіз жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Көлік дəлізі: бірінші бағыт – Қазақстан аумағы арқылы Ресей Федерациясына жəне одан əрі Еуропаға өтеді. Екінші бағыт – Қазақстан аумағы арқылы Қорғастан Ақтау портына дейін, одан əрі Каспий теңізі мен Əзербайжан, содан соң Грузия арқылы. Жобаға болашақта 2014 жылдың аяғында құрылған Азия инфрақұрылымдық инвестициялар банкін тарту. 66-қадам. Халықаралық авиациялық хаб құру. Стратегиялық инвесторды тарту арқылы Алматы іргесінен ƏЛЕМДІК СТАНДАРТҚА СƏЙКЕС КЕЛЕТІН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЖАҢА ƏУЕЖАЙ салынатын болады. 67-қадам. «ЭЙР АСТАНА» ƏУЕ ТАСЫМАЛДАУШЫ ЖƏНЕ «ҚТЖ» ҰЛТТЫҚ КОМПАНИЯЛАРЫН ІРІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ОПЕРАТОР РЕТІНДЕ ДАМЫТУ. «Эйр Астана» халықаралық бағыттарға ыңғайластырылады жəне əлемнің негізгі қаржы орталықтарына (Нью-Йорк, Токио, Сингапур) жаңа бағыттар ашады. «Эйр Астананың» дамуы «ҚТЖ»-ның баламалы маршруттарды дамыту жөніндегі жоспарымен үйлестіріледі, бұл жүктерді жеткізу құнын екі еседен астам төмендетуге мүмкіндік береді. 68-қадам. Қазақстан арқылы əуе транзитінің тартымдылығын арттыру үшін ƏУЕ ТАСЫМАЛЫН МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ ТИІМДІЛІГІН жақсарту. Азаматтық авиация комитетінің қызметі британ азаматтық авиациясы мемлекеттік агенттігінің жəне ЕО авиация қауіпсіздігі агенттігінің үлгілеріне бағдарланатын болады. 69-қадам. Астананы зерттеушілерді, студенттерді, кəсіпкерлерді, барлық өңірлерден туристерді тартатын ЕУРАЗИЯНЫҢ ІСКЕРЛІК, МƏДЕНИ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМИ ОРТАЛЫҒЫНА АЙНАЛДЫРУ. Мұнымен бірге қалада əуежайдың жаңа терминалын қоса алғанда, қазіргі замандық халықаралық көліктік-логистикалық жүйе құрылады. 70-қадам. ASTANA EXPO – 2017 инфрақұрылымдары арқауында АРНАУЛЫ МƏРТЕБЕ БЕРЕ ОТЫРЫП, АСТАНА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫ ОРТАЛЫҒЫН (АІҒС) ҚҰРУ. Қаржы орталығының ерекше заңды мəртебесін Конституцияда бекіту. Орталықтың ТМД, сондай-ақ, Батыс жəне Орталық Азияның барлық өңірлерінің елдері үшін ҚАРЖЫ ХАБЫ ретінде қалыптастыру. ӨЗІНДІК ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ БАР ТƏУЕЛСІЗ СОТ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ, ол ағылшындық құқық қағидаттарымен қызмет істейтін болады. Судьялар корпусы шетелдік мамандардан құрылады. БОЛАШАҚТА ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАРЖЫ ХАБЫ ƏЛЕМНІҢ 20 АЛДЫҢҒЫ ҚАТАРЛЫ ҚАРЖЫ ОРТАЛЫҚТАРЫНЫҢ ҚАТАРЫНА ЕНУІ ТИІС. 71-қадам. Қаржы орталығының даму стратегиясын КАПИТАЛ НАРЫҚТАРЫНА ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖƏНЕ ИСЛАМДЫҚ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ мамандығына сəйкес əзірлеу. Элиталық қаржы қызметінің жаңа түрлерін, соның ішінде private banking активтерді басқару саласындағы қызметтерді дамыту. Орталыққа либералды салық режімін енгізу. Офшорлық қаржылық орталық құрылуы мүмкін. Дубайдың үлгісі бойынша инвестициялық резиденттік қағидатын енгізу.
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНДА білікті кадрларды əзірлеу, кейіннен бұл тəжірибені еліміздің басқа оқу орындарына тарату. 78-қадам. Назарбаев Университеті тəжірибесін ескере отырып, ЖОО-ЛАРДЫҢ АКАДЕМИЯЛЫҚ ЖƏНЕ БАСҚАРУШЫЛЫҚ ДЕРБЕСТІГІН кезеңкезеңімен кеңейту. Коммерциялық емес ұйымдардағы жекеменшік ЖОО-ларын халықаралық тəжірибеге сəйкес трансформациялау. 79-қадам. Білім беру жүйесінде – жоғары сыныптар мен ЖОО-ларда ағылшын тілінде оқытуға кезең-кезеңмен көшу. Басты мақсаты – ДАЯРЛАНАТЫН КАДРЛАРДЫҢ БƏСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУ ЖƏНЕ БІЛІМ БЕРУ СЕКТОРЫНЫҢ ЭКСПОРТТЫҚ ƏЛЕУЕТІН КӨТЕРУ. 80-қадам. МІНДЕТТІ ƏЛЕУМЕТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ САҚТАНДЫРУДЫ ЕНГІЗУ. Мемлекет, жұмыс беруші жəне азаматтың ынтымақтасқан жауапкершілігі қағидаты негізінде денсаулық сақтау жүйесінің қаржылық орнықтылығын күшейту. Бастапқы медициналық-санитарлық көмекті (БМСК) басымдықпен қаржыландыру. Бастапқы көмек аурудың алдын алу жəне ерте бастан күресу үшін ұлттық денсаулық сақтаудың орталық буынына айналады. 81-қадам. ЖЕКЕМЕНШІК МЕДИЦИНАНЫ ДАМЫТУ, МЕДИЦИНАЛЫҚ МЕКЕМЕЛЕРГЕ КОРПОРАТИВТІК БАСҚАРУДЫ ЕНГІЗУ. Бəсекелестік есебінен қызметтің қолжетімділігі мен сапасын көтеру мақсатында əлеуметтік медициналық сақтандыру жағдайындағы бастапқы медициналық əлеуметтік көмекті қаржыландыру – бəсеке есебінен медициналық ұйымдардың корпоративтік басқару қағидаттарына көшуін қамтамасыз етеді. Мемлекеттік медициналық ұйымдарды жекешелендіруді ынталандыру, мемлекеттік емес ұйымдар арқылы тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемін беруді кеңейту. 82-қадам. ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖƏНЕ ƏЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІ ҚАСЫНАН МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ САПАСЫ БОЙЫНША БІРЛЕСКЕН КОМИССИЯНЫ ҚҰРУ. Басты мақсат: медициналық қызмет көрсетудің алдыңғы қатарлы стандарттарын енгізу (емдеу хаттамалары, кадрлар əзірлеу, дəрі-дəрмекпен қамтамасыз ету, сапаны жəне қолжетімділікті бақылау). 83-қадам. Еңбек қатынастарын ырықтандыру. Жаңа ЕҢБЕК КОДЕКСІН əзірлеу. 84-қадам. ƏЛЕУМЕТТІК КӨМЕКТІ ОНЫҢ АТАУЛЫ СИПАТЫН КҮШЕЙТЕ ОТЫРЫП, ОҢТАЙЛАНДЫРУ. Əлеуметтік көмек тек оған шынымен зəру азаматтарға ғана берілетін болады. Кірісі төмен еңбекке қабілетті азаматтарға мемлекеттік атаулы əлеуметтік көмек тек олардың еңбекке ықпал ету жəне əлеуметтік бейімдеу бағдарламаларына белсенді қатысуы жағдайында ғана берілетін болады.
IV. БІРТЕКТІЛІК ПЕН БІРЛІК 85-қадам. «МƏҢГІЛІК ЕЛ» патриоттық актісі жобасын əзірлеу. 86-қадам. ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫНЫҢ «ҮЛКЕН ЕЛ – ҮЛКЕН ОТБАСЫ» КЕҢ КӨЛЕМДІ ЖОБАСЫН ƏЗІРЛЕУ ЖƏНЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ, ол қазақстандықтардың біртектілігін нығайтады жəне азаматтық қоғамның бүтіндігін қалыптастыру үшін жағдай туғызады. Бұл барлық жұмыстар Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасын (ішкі туризмді дамытуды қоса есептегенде) жəне «Астана – Еуразия жүрегі», «Алматы – Қазақстанның еркін мəдени аймағы», «Табиғат бірлігі жəне көшпелі мəдениеттер», «Алтай інжулері», «Ұлы Жібек жолын қайта жаңғырту», «Каспий қақпасы» өңірлік мəдени-туристік кластерлерін құруды жүзеге асырумен байланыстырылады. 87-қадам. Азаматтық біртектілікті нығайтудың «МЕНІҢ ЕЛІМ» ұлттық жобасын əзірлеу жəне жүзеге асыру, оның аясында технологиялық жобалар серияларын іске асыру қарастырылатын болады. Соның бірі – «ҚАЗАҚСТАН ЭНЦИКЛОПЕДИЯСЫ» КЕҢ КӨЛЕМДІ ИНТЕРНЕТ ЖОБАСЫН ҚҰРУ. МҰНДАҒЫ БАСТЫ МАҚСАТ – ƏРБІР АЗАМАТҚА ЖƏНЕ ШЕТЕЛДІК ТУРИСКЕ ЕЛ ТУРАЛЫ КӨБІРЕК БІЛУГЕ КӨМЕКТЕСУ. Порталға Қазақстан бойынша 3D бейне турлары, елдің тарихы мен мəдениеті, қызықты оқиғалары жəне қарапайым қазақстандықтардың өмірі туралы ақпараттар орналастырылады. Портал бір есептен елдің «сапарнама карточкасына», ұлттық жол көрсетушісіне, қызықты азаматтар үшін ұлттық құрмет тақтасына жəне виртуалды хабарласу тұғырнамасына айналады. 88-қадам. Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы идеясын алға жылжыту жөніндегі ұлттық жобаны əзірлеу жəне жүзеге асыру, ол «НҰРЛЫ ЖОЛ» инфрақұрылымдық даму, ИНДУСТРИЯЛАНДЫРУДЫҢ екінші бесжылдығы бағдарламаларын, сондай-ақ, тəуелсіздік жылдарында мемлекеттік саясаттың арқасында еңбек, кəсіпкерлік, ғылым мен білім жəне басқа да кəсіптік қызметтерде жоғары нəтижелерге қол жеткізген қазақстандықтардың (біздің заманымыздың батырларының) табыстарының дербес тарихын ескере отырып, ЖАЛПЫҒА ОРТАҚ ЕҢБЕК ҚОҒАМЫ ИДЕЯЛАРЫН ІЛГЕРІЛЕТУГЕ, индустрияландырудың жəне «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асырудың мемлекеттік саясаты талаптарына жауап бере алатын жұмысшы жəне кəсіптік-техникалық мамандықтардың артықшылықтары мен танымалдылығын насихаттауға бағытталады. 89-қадам. «НҰРЛЫ БОЛАШАҚ» ұлттық жобасын əзірлеу жəне жүзеге асыру. Мектептік білім берудің қолданыстағы оқу бағдарламаларына МƏҢГІЛІК
2
ЕЛ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН ЕНГІЗУ. 90-қадам. Бес институттық реформаны, сондайақ, БАҚ-тағы, интернеттегі, бұқаралық ақпараттың жаңа буындарындағы, сондай-ақ, əлеуметтік желілердегі қазақстандық біртектілік идеяларын жүзеге асыруды АҚПАРАТТЫҚ ҚАМТУ ЖƏНЕ ІЛГЕРІЛЕТУ.
V. ЕСЕП БЕРЕТІН МЕМЛЕКЕТТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ 91-қадам. Мониторингтің, бағалау мен бақылаудың стандартталған жəне азайтылған ресімдері аясында МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДАН НАҚТЫ НƏТИЖЕЛЕР БОЙЫНША МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУҒА КӨШУ. Тəртіптік бақылау жүйесі тек қана мақсатты индикаторларға қол жеткізуді бақылауға негізделуі тиіс. РЕСІМДІК СИПАТТАҒЫ БАРЛЫҚ ТАПСЫРМАЛАР МЕН АРАЛЫҚ БАҚЫЛАУ ТАРАТЫЛАТЫН БОЛАДЫ. Мемлекеттік органдарға олардың алдына қойылған мақсаттық индикаторларға қол жеткізу жөніндегі қызметінде дербестік беріледі. 92-қадам. МЕМЛЕКЕТТІК ЖОСПАРЛАУДЫҢ ЫҚШАМ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ. Жекелеген салалық бағдарламалардың мемлекеттік бағдарламаларға интеграциялануымен МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАЛАР САНЫН ҚЫСҚАРТУ. САЛАЛЫҚ БАҒДАРЛАМАЛАР, сондай-ақ, мемлекеттік органдардың СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРЛАРЫ ЖОЙЫЛАДЫ. СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРЛАР мен аумақтық даму бағдарламасын негізгі мақсатты индикаторлар бөлігінде ҚАЙТА ПІШІНДЕУ. 93-қадам. АУДИТ ПЕН МЕМЛЕКЕТТІК АППАРАТ ЖҰМЫСТАРЫН БАҒАЛАУДЫҢ ЖАҢА ЖҮЙЕСІН енгізу. Мемлекеттік бағдарламаларды бағалау үш жылда бір рет жүргізілетін болады. Мемлекеттік органдардың нəтижелілігін бағалау стратегиялық жоспарлар бойынша жылма-жыл жүзеге асырылады. «Мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау туралы» Заң қабылдау. Есеп комитеті бірінші сыныпты əлемдік аудиторлық компаниялардың модельдері бойынша жұмыс істейтін болады жəне ағымдық операциялық бақылаудан кетеді. 94-қадам. «Ашық үкіметті» енгізу. АҚПАРАТҚА ҚОЛЖЕТІМДІЛІК ТУРАЛЫ ЗАҢДЫ ƏЗІРЛЕУ, ол мемлекеттік органдар иелігіндегі тек мемлекеттік құпия мен заңмен қорғалатын басқа да ақпараттардан өзге кез келген ақпараттың ашықтығын қамтамасыз етеді. 95-қадам. Мемлекеттік органдар басшыларының халық алдында СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРЛАР ЖƏНЕ АУМАҚТЫҚ ДАМУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫНЫҢ МАҢЫЗДЫ КӨРСЕТКІШТЕРІНЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗІЛГЕНДІГІ ТУРАЛЫ ЖЫЛ САЙЫНҒЫ АШЫҚ БАЯНДАМАЛАР ЖАСАУЛАРЫН жəне олардың есептерін ресми веб-сайттарда орналастыруды тəжірибеге енгізу. Ұлттық ЖОО-лар басшыларының өз қызметтері туралы оқушылар, жұмыс берушілер, қоғам өкілдері мен БАҚ алдында жылма-жыл есеп берулерін тəжірибеге енгізу. 96-қадам. ОРТАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ СТАТИСТИКАЛЫҚ БАЗАЛАРЫ мəліметтеріне ОНЛАЙН-қолжетімділікті қамтамасыз ету. Барлық бюджеттік жəне топтастырылған қаржылық есеп, сыртқы қаржы аудитінің нəтижелері, мемлекеттік саясат тиімділігін бағалау қорытындылары, мемлекеттік қызметтің сапасын қоғамдық бағалау нəтижелері, республикалық жəне жергілікті бюджеттің орындалуы туралы есеп ЖАРИЯЛАНАТЫН БОЛАДЫ. 97-қадам. Өзін-өзі реттеу мен жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту арқылы АЗАМАТТАРДЫҢ ШЕШІМДЕР ҚАБЫЛДАУ ҮДЕРІСІНЕ ҚАТЫСУ МҮМКІНДІГІН КЕҢЕЙТУ. МЕМЛЕКЕТКЕ ТƏН ЕМЕС ҚЫЗМЕТТЕРДІ БƏСЕКЕЛЕСТІК ОРТАҒА жəне өзін-өзі реттеуші ұйымдарға беру. Үкімет мемлекетке тəн емес жəне басы артық қызметтерді қысқарту есебінен неғұрлым ықшам бола түседі. 98-қадам. Селолық округ, ауыл, село, кент, аудандық маңыздағы қала деңгейінде ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУДЫҢ ДЕРБЕС БЮДЖЕТІ ЕНГІЗІЛЕТІН БОЛАДЫ. Облыс орталықтарында жəне республикалық маңыздағы қалаларда азаматтардың тиісті бюджеттік жобаларын талқылауға қатысуының тетіктері жұмыс істейді. 99-қадам. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАР МЕН ƏКІМДЕР ЖАНЫНДАҒЫ ҚОҒАМДЫҚ КЕҢЕСТЕРДІҢ стратегиялық жоспарлар мен аумақтық даму бағдарламаларын; бюджеттерді, есептерді, мақсатты индикаторларға қол жеткізуді, азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерін қозғайтын нормативтік-құқықтық актілер жобаларын; бағдарламалық құжаттар жобаларын талқылау бөлігіндегі рөлдерін күшейту. ҚОҒАМДЫҚ КЕҢЕСТЕРДІҢ ӨКІЛЕТТІКТЕРІ мен мəртебесін заңмен бекіту, мемлекеттік шешімдерді қабылдау ашықтығын арттыру. 100-қадам. Канададағы Canada Service жəне Австралиядағы Centrelink үлгісі бойынша МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ БІРЫҢҒАЙ ПРОВАЙДЕРІНЕ АЙНАЛАТЫН «АЗАМАТТАР ҮШІН ҮКІМЕТ» МЕМЛЕКЕТТІК КОРПОРАЦИЯСЫН құру. Мемлекеттік корпорация халыққа қызмет көрсететін барлық орталықтарды бір жүйеге интеграциялайды. Қазақстан азаматтары МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕРДІ БІР ЖЕРДЕН алатын болады. Мемлекеттік қызметті САПА МЕНЕДЖМЕНТІ ISO 9000 СЕРИЯСЫНА СƏЙКЕС халықаралық сертификаттау.
ІСКЕ АСЫРУ ТЕТІГІ · Ел Президенті жанынан жедел түрде құрамы отандық жəне шетелдік сарапшылардан тұратын, БЕС ЖҰМЫС ТОБЫНАН жасақталған жаңғырту жөніндегі ҰЛТТЫҚ КОМИССИЯ ҚҰРЫЛДЫ. · Ұлттық комиссия БЕС ИНСТИТУТТЫҚ РЕФОРМАНЫ КЕЗЕҢ-КЕЗЕҢІМЕН ОРЫНДАУДЫ КЕЛІСІЛГЕН БАСҚАРУ бойынша жүзеге асыруы тиіс. Ол мемлекеттік органдардың, бизнес-сектор мен азаматтық қоғамның өзара тиімді іс-қимылын қамтамасыз етеді. · Ұлттық комиссия ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ ШЕШІМДЕР ҚАБЫЛДАП, ІС-ҚИМЫЛДЫҢ НАҚТЫ ЖОСПАРЫН АЙҚЫНДАУЫ тиіс. Оның ұсыныстары ел Президенті тарапынан бекітілетін болады. Бекітілген шешімдерді орындау үшін жедел түрде ПАРЛАМЕНТ ТАРАПЫНАН ЗАҢДАР, ҮКІМЕТ ТАРАПЫНАН ҚАУЛЫЛАР ҚАБЫЛДАНАТЫН БОЛАДЫ. · Министрлер мен əкімдердің шешуші бастамаларын тиімді жүзеге асырулары ҰЛТТЫҚ КОМИССИЯ ТАРАПЫНАН ҚАТАҢ ҚАДАҒАЛАНАТЫН болады. · Ұлттық комиссия жанынан БЕДЕЛДІ ШЕТЕЛДІК САРАПШЫЛАР ҚАТАРЫНАН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КОНСУЛЬТАТИВТІК КЕҢЕС жасақтау қажет. Аталған кеңес ұсынымдар жасап, реформаларды орындау НƏТИЖЕЛЕРІНІҢ ТƏУЕЛСІЗ ЖҮЙЕЛІ МОНИТОРИНГІН жүзеге асыратын болады. · Ұлттық комиссияның жұмыс органы етіп ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕМЬЕРМИНИСТРІНІҢ КЕҢСЕСІН айқындау қажет. Еске сала кетейік, Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Астана қаласында 2015 жылғы 6 мамырда өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында бес институционалдық реформаны жүзеге асырудың 100 нақты қадамын белгілеп берген болатын.
¦ÄIËÅÒ Басшысы конкурстық комиссияның мүшесі болып табылатын Марат Оспанов атындағы қоғамдық қордың жобалары Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Қорының ұйымдастыруымен өткізілетін əлеуметтік идеялар мен жобалар жəрмеңкесінің жеңімпазы атанып, жыл сайын дерлік қаржылай гранттарға ие болып келеді.
Бұл жағдайдан Парламент Мəжілісі Төрағасының №20 (223) орынбасары Дариға Назарбаева да бейхабар деп ойлаймыз 22.05.2015 жыл
ҚОҒАМ кеңестер беру мен шеберлік сыныптары биыл да жалғасын тауып жатыр. 2015 жылғы əлеуметтік идеялар мен жобалар жəрмеңкесін Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Қорының директоры Сағындық Таупықұлы Нұраханов құттықтау сөз сөйлеп, ашты. Мұнан соң Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің депутаты Айгүл Сағадибекқызы Соловьева, Қытай Халық Республикасының Қазақ-
уімізге де болар еді. Алайда, бізді ғана емес, біраз кісіні ойландырып тастаған үш мəселеге мəн бермеске амалымыз жоқ. Біріншіден, аталған іс-шараны танымал актер, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері Жан Байжанбаев жəне шоумен Азамат Мадгул араарасында бір-екі ауыз қазақша сөздер мен сөйлемдер қосқанын есептемесек, басталуынан аяқталғанға дейін түгелдей орыс тілінде өткізіп, жүргізіп отырды.
болғанда, барлығы басқаша болар еді-ау... Үшіншіден, жəрмеңкеге ұсынылған 200-ден астам жобаны сарапқа салған конкурстық комиссия мүшелері өз міндеттерін қаншалықты əділ жəне адал атқарды деген күдікті сұрақ пайда болды. Конкурстық комиссия мүшелерінің арасында Марат Оспанов атындағы қоғамдық қордың президенті Бахыт Ахметқалиқызы Оспанова ханым бар екендігі ерекше назар аудартты.
КОМИССИЯ МҮШЕЛЕРІНЕ АРНАЛҒАН КОНКУРС ПА, ƏЛДЕ ƏЛЕУМЕТТІК ЖОБАЛАРҒА МА?
Өткен аптада, нақты айтсақ, биылғы жылдың 14 мамыры күні Алматы қаласында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының Қоры «Ынтымағы мен бірлігі жарасқан Қазақстан» атты тақырыпта əлеуметтік идеялар мен жобалардың республикалық конкурсын, дұрысы – жəрмеңкесін өткізді. Ұйымдастырушылардың күні бұрын электрондық пошта арқылы таратқан ақпараттарына сүйенсек, конкурстың мақсаты – өзекті əлеуметтік маңызды мəселелерді шешудегі коммерциялық емес жобалар мен бастамалардың жобаларын қолдау. Ереже бойынша бұл сайысқа Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес коммерциялық емес ұйымдары қатыса алады. Конкурсқа өтінім баспа түрінде (пошта бойынша немесе курьермен) жəне міндетті түрде электрондық нұсқада «Əлеуметтік идеялар мен жобалар» деген белгімен жіберілуі тиіс деген талап қойылды. Конкурсқа өтінімдер 2015 жылғы 2 ақпаннан бастап 20 наурызға дейін қабылданды. Аталған конкурс-жəрмеңке 2015 жылғы 9 сəуірде болуы қажет еді. Елімізде кезектен тыс Президент сайлауы өткізілуіне байланысты бұл іс-шараның мерзімі өзгертіліп, алдын-ала белгіленген мерзімінен бір айдан аса уақыттан кейін ұйымдастырылды. Қатысушылардың қолдарына берілген арнайы кітапшада мынадай мəліметтер келтірілген: əлеуметтік идеялар мен жобалар жəрмеңкесінің жұмысына осыған дейін 5 000-нан астам ұйымдар қатысқан. Олардың арасында үкіметтік емес ұйымдар, мемлекеттік мекемелер, бизнесқауымдастығы, БАҚ-тар, қоғамдық бірлестіктер мен қозғалыстар, саяси партиялар, кəсіби одақтар жəне т.б. бар екен. Мəселен, өткен жылдары əлеуметтік идеялар мен жобалар конкурсына 1 255 коммерциялық емес ұйым өз жобаларын ұсыныпты, оның ішінде 198 жоба жеңімпаз деп танылып, қор тарапынан қаржыландырылу бақытына ие болған. Ал, 2015 жылғы ХІ əлеуметтік идеялар мен жобалардың жəрмеңкесіне еліміздің барлық өңірінен 200-ден астам жоба ұсынылды. Өзіміз тікелей қатысып, көзімізбен көргеніміз – осы істің басы-қасында жүрген жауапты тұлғалар, біз тілге тиек еткен кітапшада жазылғанындай, «жəрмеңкені жергілікті қауымдастықтың жалпы өзекті мəселелерін шешуге бірігіп ұмтылатын түрлі дəрежедегі əріптестердің кездесуіне» айналдыруға барынша күш салған. Сондай-ақ, жыл сайын өткізілетін жəрмеңке шеңберіндегі коммерциялық емес ұйымдар жобаларының көрметұсаукесерлері мен тақырыптық «дөңгелек үстелдер», ақыл-
Суретте: Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Қорының директоры Сағындық Таупықұлы Нұраханов құттықтау сөз сөйлеп тұр. стан Республикасындағы бас консулы Чжан Вей, Маңғыстау облысы əкімінің орынбасары Бану Нұрғазиева жəне Алматы қаласы бойынша Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары Ахмадулла Васток конкурс-жəрмеңкеге жиналған жұртшылыққа өздерінің жылы лебіздерін арнады. Алматы қаласындағы Чайковский атындағы музыкалық колледжі мен «Жарасым» республикалық жастар бірлестігінің орындауындағы «Бірлігі жарасқан Қазақстан» атты би флэш-мобы да жарасымды болды. Іс-шара барысында «Азаматтық қоғамды дамыту» деген тақырыпта арнайы брифинг өткізіліп, оның спикерлері ретінде Қазақстан баспасөз клубының президенті Əсел Қарауылова, Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің депутаты А.С. Соловьева, белгілі бизнесмен, меценат Ерлан Стамбеков, «ЮНЕСКО клубтарының Қазақ Ұлттық федерациясы» қоғамдық бірлестігінің бас хатшысы, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Қорының Жас ғалымдар кеңесінің мүшесі Сабина Чукаева өз ойларын ортаға салды. «E-event.kz» агенттігінің директоры, журналист, медиажаттықтырушы Ольга Каплина жүргізген брифинг барысында коммерциялық емес қоғамдық ұйымдардың өкілдері белгілі қоғам қайраткерлеріне, саясаткерлерге, бизнесмендерге жəне журналистерге сұрақ қою мүмкіндігіне ие болды. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының Қоры атынан өткізілген осынау «Ынтымағы мен бірлігі жарасқан Қазақстан» атты тақырыптағы əлеуметтік идеялар мен жобалардың республикалық конкурсжəрмеңкесі жайындағы жазбамызды ерекше көңіл-күймен түйінде-
Екіншіден, Алматыдағы Махатма Ганди көшесінің бойындағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының Қоры ғимаратының бірінші қабатында конкурс-жəрмеңкеге қатысушыларға берілген түскі ас жоғары мəдениетті қоғам мүшелеріне емес, кедей-кепшіктерге немесе басқа жақтан ауып келген босқындарға арзан азық-түлік тарату «рəсіміне» көбірек ұқсап кетті. Əдетте түскі ас уақыты сағат 13:00-де болса, конкурсжəрмеңкеге қатысушылар үшін ол бір сағат кешіктіріліп жоспарланыпты. Ұйымдастырушылар коммерциялық емес үкіметтік емес ұйымдардың мүшелерін төменгі сатыдағы тұлғалар деп есептесе керек. Жалпы коммерциялық емес үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерін əдетте «үшінші сектор» деп атап жатады. Азаматтық қоғам мүшелерінің үшінші болатын себебі де түсінікті. Өйткені бірінші орында – ол билік өкілдері, екінші сапта – бизнес өкілдері тұр ғой. Ал коммерциялық емес үкіметтік емес ұйымдарға «мəртебелі» үшінші қатардан орын берілгендіктен, оларды негізінен «үшінші сектор» деп жататыны сондықтан. Конкурс-жəрмеңкені өткізудің басы-қасында жүрген жауапты қызметкерлер «үшінші сектор» өкілдерін үшінші сорттағы адамдар деп қабылдаған болуы керек. Себебі, арзан қағаз қалталарға салынған түскі ас мəзірі тағамдарын ұзын-сонар кезекте, онсыз да бір сағат бойы күтуге мəжбүр болған қонақтарға асығыс-үсігіс таратып жатты. Отыратын орындықтар да қойылмапты, қонақтар ғимараттың бірінші қабатындағы бөлменің бұрышбұрышында, табылған бос орындарда түрегеп тұрып тамақтануларына тура келді. Егер дəл осы жерде «үшінші сектордың» емес, «бірінші жəне екінші секторлардың» өкілдері
Қазақстан Республикасы Парламентінің бірінші шақырылымындағы Мəжілісінің төрағасы болып қызмет істеген марқұм Марат Тұрдыбекұлы Оспановтың зайыбы жəне оның атындағы қоғамдық қордың басшысы болып табылатын Бахыт Ахметқалиқызы Оспанова ханымның басшылығымен жасалған жобалар жыл сайын дерлік Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының Қоры конкурстарының жеңімпазы атанып, қаржылай қомақты гранттарға қол жеткізіп келе жатқаны кез-келгенді таңқалдыратыны сөзсіз. Нақты мысал келтірейік. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Қорының http://www.presidentfoundation.kz/cp .php ресми Интернет-ресурсында жарияланған ақпараттар бойынша Бахыт Ахметқалиқызы Оспанова ханым басқаратын Марат Оспанов атындағы қоғамдық қордың мынадай жобалары Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының Қоры конкурстарының жеңімпазы атанып, қаржылай гранттарға ие болған: 2009 жылы – «Мейірім» атты жоба, 2010 жылы – «Организация образовательных мастерклассов, тренингов для детей с ограниченными возможностями» атты жоба, 2011 жылы – «Қамқорлы қоғам» – «Заботливое общество» атты жоба, 2012 жылы – «Шеберлікпен жарқын болашаққа» – «С мастерством в стабильное будущее» атты жоба. Ал 2015 жылғы ХІ əлеуметтік идеялар мен жобалар жəрмеңкесінің қорытындысы бойынша Марат Оспанов атындағы қоғамдық қордың «Біз біргеміз! – Мы вместе!» атты жобасы тағы да жеңімпаз деп танылды. Бұл жағдайдан Елбасымыз да, қоғам жəне мемлекет қайраткері, Қазақстан Республикасы Парламент Мəжілісі Төрағасының орынбасары Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева да бейхабар деп ойлаймыз. Сонда Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың атын пайдаланып, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Қорының əлеуметтік идеялар мен жобаларға арналған республикалық конкурсында белгілі бір қоғамдық ұйымдардың ғана жыл сайын дерлік қаржылай гранттарға ие болуын қалай түсінеміз? Егер бөлінген қаржылай гранттарды комиссия мүшелері өздері құрған қоғамдық ұйымдар арасында жыл сайын бөліп алып отыратын болса, онда мұндай конкурстарды ұйымдастыру қажет пе өзі? М. ҚОЖАБАЙҰЛЫ
3
БАЛАЛЫҚ ШАҚ – БАЯНДЫ БОЛУ КЕРЕК «Баланың өскен бесігі – кең дүниенің есігі» деген. Бұдан əрбір баланың балғын балалық шағы шуақты, нұрлы, баянды болудың мəнісі зор екенін түсінуге болады. Бірақ, белгілі бір себептермен бүгінде ата-аналардың дəм тұзының жараспауы салдарынан жолдары екі жаққа бөлініп, ажырасуы сəбилер күлкісінің риясыз болуына кері əсерін тигізері сөзсіз. Өйткені «Ананың аялы алақаны балаға айдынды қоныс» десек те, «асқар тау əкенің» қамқорлығы бала үшін əрдайым қымбат болып қала бермек. Ата-ана ажырасқан кезде, əке балаға берер қамқорлығын алимент төлеу арқылы жүзеге асыратыны белгілі. Дегенмен осыны терең түсінбей, алимент төлемей, жауапкершіліктен жалтарып жүрген ер азаматтарымыз жетерлік. Олардың бұл жауапсыздығы қаншама баланы балғын балалық шағының шуақты өтуіне үлкен кедергі келтіріп жатқанын жасырын емес. Мұның соңы еліміз үшін үлкен қауіп тудырары сөзсіз. Себебі «балам дейтін жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан шығады?!» деп тегін айтылмаған.
Осыны назарға алған еліміз бауыр еті баласына пана болудан қашқақтаған борышкер əкелерге қатысты заң талаптарын біршама күшейтті. Енді алимент төлеуден жалтару Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 139 бабы бойынша қылмыстық жауапкершілікке тарту жекеше жариялы айыптау істері санатына жатқызылды. Аталған бап бойынша ата-ананың кəмелетке толмаған балаларын, сол сияқты он сегіз жасқа толған еңбекке қабілетсіз балаларын күтіпбағуға сот шешімі бойынша қаражат төлеу жөніндегі міндеттерін үш айдан астам орындамауы екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады делінген. Өз кезегінде мұндай іс жүргізу жəбірленушінің шағымы бойынша ғана басталады. Бүгінде Оңтүстік Қазақстан облысы Əділет департаменті жеке сот орындаушыларының өңірлік алқасымен бірлесе отырып мемлекеттік жəне жеке сот орындаушылары жасайтын атқарушылық іс-əрекеттерінің заңдылығына жəне олардың іс-қағаздарын жүргізу ережелерін сақтауына бақылау жүргізетіні белгілі. Соған сəйкес ағымдағы жылдың 4 айында ОҚО Əділет департаментінің 78 сот орындаушыларының өндірісінде алимент өндіру туралы атқару құжаттары бойынша 20 286 құжат жалпы орындауда болды. Бүгінде оның 684-і аяқталып, 99-ы нақты орындалған санаттан табылады. Ал қалдық ретінде 19602 құжат қалды. Оның 281-і ағымдағы құжат болса, 6050 құжат борышкермен ішінара орындалу барысында болып табылады. Сонымен қатар, қалдық ретінде қалған құжаттар ішіндегі 87 борышкердің тұрғылықты мекен жайының белгісіз болып, сотпен іздеу жарияланғаны, 76 борышкердің жұмыссыз əрі өз атында мүліктерінің болмауына байланысты 163 құжат борышкермен мүлдем орындалмайтын істердің қатарында болып тұр. Сондай-ақ, 41 құжат негізінде борышкер əкімшілік жауапкершілікке тартылса, 1930 борышкердің үш айдан астам алимент берешегі бар жəне ішінара төленуде. Алимент төлеу міндетін орындамаған борышкерлер ҚР ҚПК-нің 32-бабының 3 бөліміне сəйкес қолданыстағы Қылмыстық Кодекстің 139 бабы бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылатынын жоғарыда айта кеттік. Үстіміздегі жылдың 4 айының қорытындысы бойынша борышкерлерді Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 430-бабымен қылмыстық жауапкершілікке тартуға 128 құжат жолданған. Бұл өткен жылдың сəйкес мерзімімен салыстырғанда 31 іске немесе 24,2 пайызға өскен. Өз кезегінде борышкерді қылмыстық жауапкершілікке тартпау, яғни істі тоқтату ҚР ҚК-нің 68 бабында көзделген, атап айтсақ егер адам жəбірленушімен, арыз берушімен татуласқан жəне келтірілген зиянды қалпына келтірген жағдайларда ғана жəбірленушінің күдіктімен, айыпталушымен, сотталушымен татуласуына орай іс тоқтамға алынады. Бүгінде қолданысқа енгізілген ҚР ҚК-нің 139 бабы бойынша түсіндіру жұмыстарын жан-жақты жүргізу жұмыстары қолға
алынып жатыр. Мəселен, осы жылдың сəуір айында ОҚО Əділет департаментінде облыстық прокуратура жəне облыстық Ішкі істер департаментімен бірлесе отырып аталған бап бойынша борышкерді қылмыстық жауапкершілікке тарту мəселесі негізінде дөңгелек үстел ұйымдастырылды. Осы басқосу барысында Ішкі істер департаментінің алиментті 3 айдан астам уақыт бойына төлеуден жалтарып жүрген азаматтарды қатаң бақылауға алу жағы сөз болды. Сондай-ақ, ІІД-і қызметкерлерімен бірлесіп рейдтік жұмыстар ұйымдастыру туралы бастама көтеріліп, ол қызу қолдауға ие болып, осы бағыттағы жұмыстар жүзеге асуда. Бұдан бөлек, аумақтық сот орындаушылар бөлімінде борышкердің жұмыс орны, оның атына тіркелген жылжымалы жəне жылжымайтын мүліктерін анықтау жұмыстары жүргізілуде. Тығырықтан шығар жол табу мақсатында жұмыссыз жүрген борышкерлердің жұмыспен қамтылуын жолға қою үшін аудандық жұмыспен қамту бөлімдеріне борышкерлерді жұмыспен қамту бойынша хаттар жолдануда. Бұл игі бастамалардың барлығы да біздің болашағымыз – балалар өмірінің баянды болуына бағытталып отырған жұмыстар болып табылады. Алимент өндіру туралы атқару құжаты бойынша қалдық ретінде қалған 2897 борышкерге Қазақстан Республикасы аумағынан тыс жерлерге шығуына «Беркут» жүйесі бойынша уақытша шектеу қойылды. Біздің мемлекетіміздің басты байлығы адам жəне оның құқығы екені Ата Заңымыздың алғашқы бабында тайға таңба басылғандай көрсетілген. Елімізде əрбір тұрғынның өз құқығын қорғауына барлық жағдайлар қамтамасыз етілген. Десек те, Қазақстан Республикасының барлық азаматы заң талаптарына сай өз құқықтарын қалай қорғаса, сол сынды өз міндеттерін мүлтіксіз орындауға мүдделі екенін ұмытпаған абзал. Сөз соңында əрбір отбасындағы балдан тəтті, оттан ыстық, күннен жарық, мамықтан жұмсақ болып табылатын балалардың əрбірі ата-ана мейірімен сүйіспеншілігіне бөленіп, дүниенің кетігін тауып кірпіш болып қалана бергей деген игі тілек айтқым келеді. Мұхит ТҰРҒАРАЕВ, ОҚО Əділет департаменті басшысының орынбасары.
ТЇЛЕКТЕР ТУЄАН ЖЕРДІ ТЇЛЕТТІ «Туған жерге туыңды тік» деп дана халқымыз бекер айтпаған. Осы сөзде қаншама салмақты ой, терең сыр жатыр десеңізші. Ат жалын тартып, азамат болып, ұядан ұшып кетсек те, туған жерге деген құштарлық сезім барлығымыздың жүрегімізде от болып лаулап тұратыны анық. Туған жерге деген іңкəр көңіліміз, сүйіспеншілік сезіміміз қашан да жарқын істерге жетелейтіні сөзсіз. Мəселен, əр жылдары оқу жылы аяқталар кезеңде мектеп бітірген түлектердің кезінде білім алған алтын ұя мектебінде бас қосып, естелік ретінде туған жеріне өшпестей етіп қолтаңба қалдыруы жақсы дəстүрге айналды. Дүние есігін шыр етіп ашқаннан соң адам баласы туған үйін, туған ауылын тани бастайды. Өсе келе оның топырағынан нəр алып, қырдағы əсем гүлдерін теріп, құмары қанғанша бал-шырынды суын ішіп, мейірі қанғанша таза ауасын жұтады. Иə, ауылдың саф ауасы мен бұлақтың
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
мөлдір, балдай тəтті суына ештеңе жетпейдіау! Міне, осындай жанға жылы, жүрекке жақын мекенді əр адам баласы өзінің туған жері, атамекені, алтын бесігі деп біледі. Менің де алтын бесік – туған жерім өзіме
ыстық. Туған жер топырағыңнан айналайын, Өзіңмен өле-өлгенше бір болайын. Егер де елді сүйсең менше сүйгін, Ал, тыңда мекенімнен сөз қозғайын, – деп
атамекенін, кіндік қаны тамған жерін сүйген əр елдің ұл-қыздары туған жер, өсірген ел туралы сөз қозғап жатады. Ендеше талай заман, талай ұрпаққа жайлы мекен, құтты қоныс болған ауылым жайында сыр шертуді дұрыс көрдім. Туып-өскен алтын бесігім – Оңтүстік Қазақстан облысының Ордабасы ауданындағы Бөген ауылы. Ауылда мақтанарлық əсем де, көркем жерлердің жылдан-жылға саны артып, көркеюде. «Ауылына қарап азаматын таны» демекші, оған ауылдан шыққан түлектер белсене атсалысып келеді. Атап айтсақ, осы жылы мектептің 2005 жылғы түлектері бір ауыздан келісіп, ауылдың кіре берісіне «Бөген» ауылының аты жазылған арка орнатты. Бұдан басқа ауыл тумалары да оның көркеюіне қол ұшын беруде. Осы ретте көптің алғысын арқалап жүрген білікті де іскер азамат Сəтбай Жұмабаев ағамыздың атын атап кетпеске болмас. Олар мемлекет тарапынан ауылдағы көшелерге асфальт төсеу, жарық шамдар қондыру сынды жұмыстардың жүзеге асуына ұйытқы болған. Елеулi еңбегiнiң арқасында есiмi халық аузында жиi айтылатын ерекше жандардың
бірі – Сəтбай Əмзебайұлы ағамыздың Бөген ауылы үшін жасаған жақсылығы ауыз толтырып айтарлықтай. Атап айтсақ, ауылдан тереңдігі 2000 метрден шығатын ыстық ем судың жанынан елдің игілігі үшін үлкен монша салдырып, халықтың алғысына бөленіп отыр. Бұдан бөлек ауылдың жастарын жұмыспен қамтуға елеулі үлес қосып келеді. Ал, жалпы осындай игі шаралардың басықасында жүрген ауыл əкімі Бектай Шəметтің де бұл істерге мол үлесі бар екенін айта кеткен абзал. Сонымен қатар, ауылдағы Бейсенбай Кенжебаев атындағы жалпы орта мектептің аудандағы білім сапасы жағынан жақсы көрсеткіштерден көрінуіне атсалысып жүрген мектеп директоры Жолдас Қашқыновқа да алғысымыз шексіз. Жалпы, аталған мектепті 2005 жылы бітірген түлектер ауылымызға жаңаша əр беріп тұрған жаңа қақпаны «Осы жерде туып-өскен əрбір азамат туған жерге, туған елге əрдайым қамқор болғай» деген ізгі ниетпен орындады. Лайым, олардың бұл игі ісі келер ұрпаққа үлгі өнеге болып, жалғасын таба бергей демекпіз. Қайыржан АРЫСБЕКҰЛЫ.
Бүгінде біз осындай тұңғиыққа, тарихқа №20 (223) толы рəміздерімізбен əлемге мақтана аламыз 22.05.2015 жыл
АЙМАҚ
¦ÄIËÅÒ
4
МЕМЛЕКЕТТІК РӘМІЗДЕР – ЕЛ МӘРТЕБЕСІ
4 маусым – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рəміздер күні. Кез келген мемлекеттің айшығы – мемлекеттік рəміздері екені белгілі. Елін, жерін сүю мен Отанға деген адалдықтың бір белгісі – мемлекеттік рəміздерімізді қадір тұту болып табылады. Көк аспанмен түстес қазақ көгінде желбіреп тұрған көк байрағымыз, шаңырақ, қанатты тұлпар бейнеленген елтаңбамыз, еліміздің музыкалық-поэтикалық эмблемасы, əдеби-сазды төлқұжаты, жүрекпен шырқалатын Əнұранымыз – барлығы да тəуелсіздіктің қасиетті белгілері.
Мемлекеттік рəміздер – халқымыздың рухын, ұлттық салт-санасын, қаһармандығы мен даналығын, болашаққа үмітін, арман-тілегін жеткізетін ерекше құнды белгілер.Мемлекеттік рəміздерді қастерлеп, қасиеттеу үшін ең алдымен санамызда рəміздеріміз жайлы терең де мағыналы түсінік болуға тиіс. Ондағы бейнелердің қандай мағына берерін, не себептен қойылғанын білмей, біз рəміздеріміз тұрмақ өз Отанымызды қадірлей алмаймыз. Халқымыздың рухын, ұлттық салт-санасын, қаһармандығы мен даналығын, болашаққа үмітін, армантілегін жеткізетін ерекше құнды белгілеріміз жайында білу тіпті десеңіз мектеп табалдырығында жүрген, болашақтың туын желбіретіп көкке көтеретін балғын тəтті балаларымызға да парыз. Рəміздерде көрсетілген барлық бейненің, барлық түстің өзіне тəн қадірқасиеті бар. Мəселен, Қазақстан Республикасының мемлекеттік Елтаңбасы – негiзгi мемлекеттiк рəмiзiнiң бiрi. ҚР Президентiнiң “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рəмiздерi туралы” конституциялық заң күшi бар Жарлығымен (24.01.1996) белгiленген. Қазақта «Шаңырағың биік, керегең кең,
босағаң берік болсын» деген керемет бір тілек сөз бар. Бұл тілек жайдан жай айтылмаса керек. Елтаңбаның жүрегі болып табылатын бейне – шаңырақ. Көгілдір түстің үстіне салынған күн шебері тəрізді шаңырақ – киiз үйдiң күмбезi көшпелi түркiлер үшiн үйдiң, ошақтың, отбасының бейнесi. Шаңырақтан таралған күн сəулелер қазақтың жайдарлылығын, қонақжайлылығын, ашық мінезділігін өзге халықтарға деген достық ықылас-ілтипатын көрсетеді. Бұдан басқа ерекше көзге түсіп Елтаңбаға əсерлі де əсем мəн беретін қазақ поэзиясындағы кең тараған – қанатты тұлпар бейнесі. Ол ұшқыр арман мен самғаған таңғажайып жасампаздық қиялды, жақсылықты, талмас талапты, асыл мұратты кейіптейді. Уақыт пен Кеңістікті біріктіретін қанатты тұлпар бейнелері өшпес өмірді суреттейді. Елтаңбаның тəжі іспеттес жоғарыда орналасқан бес бұрышты жұлдыздың алар орны ерекше. Биікте жарқырап жанар жұлдыз қазақ халқын да сол аспаннан жарқыратып көрсетуге талпынғандай. Төменгі жағындағы «Қазақстан» деген жазу республикамыздың атын көрсетеді.
Осындай бірегей туындының, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының авторлары танымал суретшілер Жандарбек Мəлібеков пен Шота Аман Уəлихановтар. Тұғырлы туымыздың алар орыны да айрықша. Аспан түстес төрт бұрышты тудың ортасында арайлы күн, күн астында қалықтаған қыран бейнеленген. Ту сабын бойлай түскен ою-өрнек салтдəстүріміздің əсем де тамаша бейнесі. Қыран, күн, өю-өрнек алтын түстес. Бұлтсыз ашық аспанның биік күмбезін елестететін бірыңғай көгілдір түс Қазақстан халқының бірлік, ынтымақ жолында адалдығын, шыншылдығы мен кеңпейілділігін бейнелейді. Сонымен қатар, бұлтсыз көк аспан тыныштық пен бейбіт өмірдің, татулық пен жақсылықтың нышаны болған. Бір-бірімен үйлесім тапқан ашық аспандай көгілдір түс, қалықтаған қыран құс, барша əлемге жылулық сəулесін шашқан, байлық пен ынтымақ белгісі күн, өрнектеліп салынған, көк туымыздан өз орнын тапқан əсем де көрнекті ою барлығы да бірін-бірі толықтырып, əсерлі де тартымды бейне жасап тұрғандай. Бостандықты, қайрат күшті, биіктікті, намыс-жігерді, азаттықты
бейнелейтін қыран бейнесі бекерден бекер бейнеленбесе керекті. Ұлан-байтақ кеңiстiкте қалықтаған қыран ҚР-ның еркiндiк сүйгiш асқақ рухын, қазақ халқының жан-дүниесiнiң кеңдiгiн паш етедi. Осындай жан-жақты тұғырлы ой мен мəн-мағына беретін туындының авторы – суретшi Шəкен Ниязбеков ағамыз. «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рəміздері туралы» Конституциялық Заң 2007 жылы 4 маусымда қабылданды. Конституциялық Заңның бірінші бабында: «Мемлекеттiк Ту, Мемлекеттiк Елтаңба, Мемлекеттiк Əнұран Қазақстан Республикасының мемлекеттiк рəмiздерi болып табылады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тiк бұрышты көгiлдiр түстi мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тiк жолақ түрiнде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран жəне ұлттық өрнек бейнесi алтын түстес. Тудың енi мен ұзындығының арақатынасы – 1:2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Елтаңбасы – дөңгелек нысанды жəне көгiлдiр түс аясындағы шаңырақ (киiз үйдiң жоғарғы күмбез тəрiздi бөлiгi) түрiнде бейнеленген, шаңырақты айнала күн сəулесiндей тарап уықтар шаншылған. Шаңырақтың оң жағы мен сол жағында аңыздардағы қанатты пырақтар бейнесi орналастырылған. Жоғарғы бөлiгiнде – бес бұрышты көлемдi жұлдыз, ал төменгi бөлiгiнде "Қазақстан" деген жазу бар. Жұлдыздың, шаңырақтың, уықтардың, аңыздардағы қанатты пырақтардың бейнесi, сондай-ақ "Қазақстан" деген жазу – алтын түстес. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Гимнi – осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда орындалатын музыкалық-поэтикалық туынды. Қазақстан Республикасының
Мемлекеттiк Туы мен Мемлекеттiк Елтаңбасының эталондары Қазақстан Республикасы Президентiнiң Резиденциясында сақталады», – деп көрсетілген. Əдеби – сазды төлқұжатымыз, мемлекеттік нышандарымыздың тағы бірі – Əнұран. Өткен тарихымызбен болашақтың арман-қиялын бір əуенге сыйғызу оңай дүние емес. Бүкіл əлемге өзімізді өзге қырдан танытатын да осы – Əнұранымыз. Кіші мен егде тартқан кəріге қарамастан Əнұранды түрегеп орындау онымен қоса оң қолымызды жүрек тұсына қойып, əуелеген əн мен сазы, онда жазылған əрбір сөзді жүрекпен орындау бұл да бір елге, жерге, Отанға деген құрметтің бір болып саналады. 1986 жылы бостандық пен еркіндікті аңсаған қазақ жастарының бейресми Əнұраны «Менің Қазақстаным» болған еді. Тəуелсіздіктің көк туы желбіреген заманда, яғни атап айтқанда 2006 жылғы 7 қаңтардағы Конституциялық заңға сəйкес ҚР-ның Мемлекеттік Əнұранының музыкалық редакциясы мен мəтіні жаңа редакцияда жазылды. Мемлекеттік Əнұранның авторы Шəмші Қалдаяқов, сөзін жазғандар Жұмекен Нəжмеденов, Нұрсұлтан Назарбаев. Сөйтіп, ол алғаш рет 2006 жылы 10 қаңтарда Қазақстан Республикасының Əнұраны ретінде Елбасын ұлықтау рəсімінде орындалды. Бұл Əнұранның сөзі, əуені үлкен-кішіге де оңай, айтуға да жеңіл. Жұрттың бəрінің көңілінен шыққан, терең отаншылдық сезімдегі əн. Бүгінде біз осындай тұңғиыққа, тарихқа толы рəміздерімізбен əлемге мақтана аламыз. Қазақстан Республикасы Тəуелсіздігінің биылғы аталып өтілетін 24 жылдығы қарсаңында біз Мемлекеттік рəміздерімізді қастерлеудің тамаша үлгілерін көрсетіп, оны ата салт – дəстүрімізбен сабақтастырсақ, бұл да біздің мемлекетімізге, ұлтымызға, елдігімізге қосқан үлкен үлесіміз болмақ.
Портал — мемлекеттік органдарды біріктіретін жїйе Тіршіліктің қай тірлігін алып қарасақ оның құжатпен расталатыны анық. Дүние есігін ашқаннан бастап, өмірден өткен күнге дейінгі барлық əрекетің қағазға түседі. Болмаса, істеп жүрген ісіңнің бəрі бекер, заңды емес деп танылады. Сондықтан да жиырма бірінші ғасыр болса да, компьютер өмірімізге дендеп кіргенімен, əлі күнге дейін адамдар ала таңнан қара кешке дейін құжатын рəсімдеудің қамымен қағаз толы папка ұстап, кабинет немесе үстел жағалап жүргенін көп көреміз. Мұндай артық сабылуды азайтатын «Ақпаратты Қазақстан – 2020» мемлекеттік бағдарламасының тиімді тұстарын біреу білсе, біреу білмес.
Елімізде басы артық қағазбастылықты азайтып, бұл мəселені оңтайландыру мақсатында бірқатар шаруалар атқарылып жүр. Əсіресе, еліміз тəуелсіздік алғаннан бері көптеген жаңа бағдарламалар іске қосылды. Солардың бірі — «Электрондық Үкімет» порталы. Портал — мемлекеттік органдарды біріктіретін жүйе. Электрондық Үкімет құру ісі билік органдарының жұмысын анағұрлым тиімді, азаматтарға қолжетімді ету үшін құрылған. Бұрындары əрбір мемлекеттік орган өз бетінше «оқшау өмір сүріп», өзгелермен байланысқа түсе қоймайтын, ал азаматтардың алуан түрлі анықтама, растама секілді өзге де қағаздарды жинау үшін толып жатқан инстанциялардан өтуіне тура келетін. Осының барлығы бір ғана қызмет түрін пайдалану үшін қаншама мекемелердің табалдырығын тоздыруға мəжбүрлейтін. Бүгінде Электрондық Үкімет жобаларының жүзеге асуы нəтижесінде ол күндер артта қалып барады. — Осыдан 10 жыл бұрын елімізде Электронды Үкімет құру ісі басталды. Соған орай жасалған бағдарламаның басты мақсаты ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы халыққа сапалы əрі жедел қызмет көрсету болатын. Негізі, Электрондық Үкімет енгізу — мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыруды көздейтін əкімшілік реформаның маңызды элементі. Ол мемлекеттік процедуралардың мөлдірлігін қамтамасыз етіп, сыбайлас жемқорлықты төмендетуге мүмкіндік тудырады. Екіншіден, мемлекеттік аппаратты ұстау бойынша шығындарды қысқартады. Қызметкерлердің əлеуметтік жағдайын да түзейді. Үшіншіден, қызметінің кəсібилігі мен қызмет
көрсетуді жақсартады. Төртіншіден, салықтарды төлеу мен əртүрлі құжаттарды рəсімдеуде көп уақыт жоғалтпайды , — дейді Шымкент қалалық №3 халыққа қызмет көрсету орталығының бөлім басшысы Жомарт Нұржанов. Электрондық Үкімет — ақпараттық технологиялар көмегімен ішінара келісушілікті қамтамасыз ететін, мемлекет пен азаматтар арасындағы, сондай-ақ мемлекеттік органдардың өзара əрекеттестігінің біріңғай механизмі. Мемлекеттік органдарға кезекті қысқартып, анықтама, куəлік, рұқсат құжаттарын жəне т.б қол жеткізуді жеңілдетуге əрі жылдамдатуға мүмкіндік берген де дəл осы механизм. Басқаша айтқанда, e.gov.kz порталында мемлекеттік қызмет түрлерінің бірыңғай базасы құрылды. Елбасымыз Электрондық Үкімет құру идеясын алғаш рет он жыл бұрын тілге тиек еткен болатын. Осы уақыт ішінде Электрондық Үкіметіміз қалыптасуы мен дамуының іргелі төрт кезеңінен өтті. Бірінші, «Электронды үкімет» порталы іске қосылып, ақпараттармен толықтырылды. Екінші, интерактивті кезеңде электронды қызметтер ұсынылды. Соның негізінде адамдар кезекке тұрмайақ кез келген органға сұраныс жіберіп, қажетті құжат тауып алатын мүмкіндікке ие болды. Үшінші, транзакциялық кезеңде салық пен айыппұлды, коммуналдық қызмет ақысын онлайн жүйесінде төлеуге жағдай жасалды. Əсіресе, кəсіпкерлер үшін оның пайдасы зор болды. Электронды мемлекеттік сатып алулар арқылы мемлекеттік сатып алу байқаулардың əділдігі мен ашықтығы айқындалды. Төртінші, түрл-
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
ендірмелі кезең. Мұның басты мақсаты — халыққа қызмет көрсетуді мейлінше жылдамдату. Соған сəйкес, əлеуметтік маңызы бар қызметтерге көңіл бөлініп, барлығы электронды үлгіге ауыстырылды.
ПОРТАЛДЫҢ ПАЙДАСЫ Қазір Халыққа қызмет көрсету орталығына барып-ақ, немесе үйде отырып-ақ көп анықтамалар мен қағаздарды тез алуға болады. Ол үшін ғаламтор желісіне қосылған компьютер қажет. Сосын www.e.gov.kz порталына кіріп, тіркелсеңіз болғаны. Қандай қызмет түрлерін жасай аламыз? Порталға тіркелген соң, ешқайда бармай-ақ, үйіңізде отырып-ақ, онлайн режимінде барлық коммуналдық төлемдерді төлеуіңізге мүмкіндік бар. Порталдағы танымал қызметтердің кейбіріне тоқталайық. Олар: Айыппұл төлеу. Ол үшін порталға өзіңіздің көлігіңіздің номерін енгізіп, қандай да бір Құқық бұзушылық немесе айыппұл төлейтініңіз туралы ақпарат ала аласыз. Бұл өте тиімді. Мысалы, сіз шетелде жүрсіз делік. Ал сіздің ұлыңыз жол көлік оқиғасына тап болды. Мұндайда сіз əлемнің кез келген жерінде жүріп айыппұлды өтей аласыз. Сонымен қатар, мекен - жай анықтамасын алу — порталда оңай жасалатын шаруалардың бірі. Сондай-ақ, халыққа қызмет көрсету орталығынан жылжымайтын мүлік туралы ақпарат алу да жеңілдетілді. Порталдың тағы бір ұтымды жері бір құжатты тіркету үшін енді Астанаға барып, тиісті мамандармен кездесіп, тілдесу үшін қабылдау уақытын қарап, алдын ала жазылып жүрмейсіз. Қазір Халыққа қызмет көрсету орталығындағы e.gov.kz бұрышы Министрлік қызметкерлерімен онлайн арқылы тілдесуге мүмкіндік береді, — дейді Шымкент қалалық №3 халыққа қызмет көрсету орталығының реттеу зал басшысы Жомарт Мурашимов.
Портал азаматтардың уақытын үнемдеуге жəне мемлекеттік қызметкерлердің міндетін темірдей тəртіпке келтіру бағытында құрылды. Қазіргі таңда осы e.gov.kz порталының арқасында мемлекеттік жүйе сапалы əрі, тез жұмыс жасайды. Келешекте портал арқылы қол жеткізуге болатын мемлекеттік қызмет түрлері көбейе түседі. Алайда олардың барлығын қалтаңыздағы ұялы телефон арқылы немесе сөмкеңіздегі ноутбук арқылы пайдалану үшін электрондық сандық қолтаңбаңыз болуы қажет.
САНДЫҚ ҚОЛТАҢБАҒА ҚОЛ ЖЕТКІЗДІҢІЗ БЕ? Егерде сандық қолтаңба алмасаңыз мұны тез арада жүзеге асырыңыз. Бүгінде оны қаншама адам алып үлгерді. Болашақта электрондық құжаттардың барлығы айналымға толық көшетін болады. Оған еліміз біртіндеп көшіп келеді. Сізде электрондық сандық қолтаңба болса, кабинет жағалап, кезек күтпейтін боласыз. — Соңғы уақытта халыққа қызмет көрсету орталығына жеке куəлігін рəсімдеуге келген азаматтарға жаңа электрондық сандық қолтаңбасы бар, яғни сол азамат туралы барлық мəлімет орналастырылған чипі бар жаңа жеке куəлік берілуде. Осыған орай, жеке куəлігінде электрондық-цифрлық қолтаңбасы бар азаматтар барлық
электрондық анықтамаларды, мемлекеттік баж салымдары мен алымдарын, салық төлемдерін, айыппұлдарды төлей алады. Айтпақшы, чипі бар жеке куəлік иелері Электрондық Үкімет порталының қызмет түрлерін пайдалану үшін картридер сатып алуларына болады. Картридер (cardreader)— қандай да бір құрылғының карта жадысын, яғни жеке куəлік чипін, ұялы телефон, сандық фотоаппарат карта жадыларын «оқып беретін» құрылғы. Оны халыққа қызмет көрсету орталығынан сатып алуға болады, — дейді Шымкент қалалық №3 халыққа қызмет көрсету орталығындағы «Электрондық Үкімет» порталының инспекторы Алия Пернебаева. Тағы бір жайт, жеке куəлігіңізде чип болмай, электрондық-сандық қолтаңбаны флешкада сақтаған болсаңыз, онда сізге картридердің қажеті жоқ. Алайда мамандар электрондық-сандық қолтаңбаның жеке куəліктің чипінде болғаны қауіпсіз екенін алға тартады. Өйткені, флешкадан ақпараттың барлығы байқаусызда өшіріліп қалуы əсте мүмкін. Немесе өзге біреу пайдалануы ғажап емес. Ал жеке куəлік үнемі өзіңізбен бірге жүреді.
«СONNECTIONCENTER» ОРТАЛЫҒЫ АШЫЛДЫ Елбасының кезекті Жолдауын-
да бұл жүйені одан əрі жетілдіру міндеті қойылған болатын. Қазіргі уақытта аталған бағыт бойынша өңірімізде ауқымды жұмыстар қолға алынып жатыр. Мысалы, қызмет түрлері аясын кеңейту, халықтың компьютерлік сауаттылығын арттыру секілді шаралар атқарылуда. Қазіргі таңда «Электрондық Үкімет» порталы бойынша барлығы 191 қызмет түрі, сондайақ лицензиялауға қатысты 81 қызмет түрі көрсетіледі. — Порталдағы ең көп танымал қызмет түрі — балаларды балабақша кезегіне қою. Сосын медицина қызметкерлері лицензиялау қызмет түрі бойынша көп келеді. Жалпы электрондық құжат айналымында қызмет түрлеріне байланысты олардың орындалу уақыттары да əртүрлі. Мəселен, Электрондық Үкімет порталында анықтамалар көзді ашып-жұмғанша дайын болса, кейбір құжаттар он бес күннің ішінде дайын болады. Егер кедергілер туындап жатса, екі күннің ішінде жауап келеді. Сондай-ақ біздің орталықта қоғамдық қолжетімді пункттер орналасқан. Оған кезек өте көп болады. Себебі электрондықсандық қолтаңбасы бар тұрғындар да үйлерінде отырып-ақ, интернет игілігін көруге болатынын əлі де толық түсінген жоқ. Бұрынғыдай орталыққа келіп, терминалға кезек алады. Біздің арнайы мамандар сол терминал, яғни сол пункттердің қызметін түсіндіріп, азаматтарға қажет құжат, анықтамаларын сол жерден алып береді. Сондықтан қазір біздің орталықта «Сonnection-center» өзіне-өзі қызмет көрсету бұрышы icке қосылды – дейді аталмыш орталықтың реттеу зал басшысының орынбасары Света Дутбаева. Үйдегі компьютерді ойын баласының қолына беріп, ойыншық қылғанша, оның «тілін» өзіміз тəуір түсініп кəдеге жаратуға тырысайық. Одан соң интернетке емін-еркін еніп, Электрондық Үкімет порталын пайдамызға жаратайық. Сонда ғана құжат алу жеңілдеп, артық сабылу азаяды. Бетті дайындаған Ж. МҰСТАФИНА.
¦ÄIËÅÒ
ҰЛЫ ЖЕҢІСКЕ - 70 ЖЫЛ
Сондықтан даңқты қолбасшы, айбынды генерал Сабыр Рақымов туралы кешенді зерттеу жұмыстары қолға алынуы қажет Ұлы Отан соғысына Қазақстан Кеңес Одағының бір құрамдас бөлігі ретінде қатысып, Жеңіске жету жолында сүбелі үлес қосты. Сол сұрапыл соғыста танылған қара ағаштай қайсар, жүрегі түкті, білегі мықты батырларымыздың ерлігі өскелең ұрпаққа мəңгілік үлгі болып қалуы тиіс. Олар жасаған ерліктер ұрпақ жадында мəңгі сақталуы үшін есімдерін ұлықтап, жанқиярлық ерлігін, қаһармандықтың хас үлгісі болар қайсарлығын дəріптеу керек. Бұл болашақ иелерінің рухын көтеріп, патриоттық сезімін оятуға сеп болады.
бар тұлғалар секілді батырлығы мен қолбасшылық қабілеті қатар ұштасқан бірегей тұлғалардың қатарынан табыла білді. Осы майдан өміріндегі ұрыс жолдарының əр кезеңдерінде ол жоғарыда аты аталған таңғажайып тағдырлы талай тұлғалармен тізе қосты. Əскери бақыт дегеніңіз де осы болар, бəлкім. 1149-шы атқыштар полкіне майор Рақымов командирдің орынбасары қызметін атқару үшін келді. Ол мұнда 1940 жылы жазда Орта Азия Əскери округінде құрылған 104-ші танк дивизиясынан жіберілген болатын. Аталмыш танк дивизиясының құрамында Смоленск жерінде өткен ауыр шайқастарға қатысып, жорықтардың бірінде жарақат алды. Солтүстік Кавказдағы Железноводск қаласында орын тепкен əскери госпитальда ем қабылдады. Жарақатынан айыққан соң 353-ші атқыштар
Ы.Сахов тағы да жаңа сынып ашып алып, №20 (223) мемлекеттің қаржысын қажауды бастапты 22.05.2015 жыл
8500 патронымен бірге олжаланды. Дивизия бөлімдері Кубань өзеніне табан тіреп, Могукарска ауданына шықты да, жау əскерінің шегінер жолын кесіп тастады. 1942-1943 жылдардағы қысқы ұрыстарда да полковник Рақымовтың командирлік дарыны ерекше байқалып тұрды. 1943 жылғы 22 ақпанда командир бұйрығымен Рақымовтың əскери құрамасынан ұрыста көрсеткен ерлігі мен ержүректігі үшін 20 адамға «Қызыл Жұлдыз» ордені, 64 адамға «Ерлігі үшін» жəне «Ұрыстағы ерлігі үшін» медальдары берілді. ивизия командирі С. Рақымовтың Солтүстік Кавказ бен Закавказье үшін өткен шайқастарда белсенді қорғаныс пен сəтті шабуылдарды шебер ұйымдастыра білуі жоғарыда аталған марапаттарға жетуде оның аз еңбек сіңірмегенін айғақтайды.
Д
ҚАЗАҚ БАТЫРЫ
ҚҰР МАҚТАУҒА МҰҚТАЖ ЕМЕС
О
сы бір соғыста қаһармандықтың ерен үлгісін көрсеткен халқымыздың ержүрек ұлдарының бірі – Сабыр Рақымов еді. Ол – даңқты қолбасшы, қазақтан шыққан тұңғыш генерал. Оның соғыстағы əскери стратегиялық шеберлігі мен өмір белестеріндегі тағылым боларлық өнегелі істерін насихаттаудың маңызы зор. Осыған орай, Сабыр Рақымовтың тау тұлғасын, батырлық бітімболмысын, жоғары əскери ұйымдастырушылығын, соғыс өнерінің тактикаларын терең меңгерген шеберлігін тану мақсатында батырдың бірқатар ерекшеліктеріне тоқталғанды жөн көріп отырмыз. Туған халқының бағына біткен батыр тұлға үш бірдей атқыштар дивизиясын басқара отырып, даңқты қолбасшы болған. Оның екеуі 47-ші жəне 37-ші гвардиялық дивизия еді. Мұндай қарым-қабілетке ие оны мыңнан бір туған деуге əбден болады. Соңғы мəлімет бойынша, Кеңестер Одағында мекендеген қазақтан шыққан батырлар саны – 103 екені анықталды. Мұндай мəртебелі атақ генерал Сабыр Рақымовқа 1965 жылы берілген. Сабыр Рақымовтың тағы бір ерекшелігі – оның тамырлы текті əулеттен шыққандығында. Тегінде «тектіден текті туады, тектілік тұқым қуады» дейтін тамаша сөз тегін айтылмаған. Өйткені, оның батырлық сом тұлғасының, қайтпас ержүректілігінің барлық түп-тамыры, қайнар бастауы ата-бабасынан тамыр тартады. Сондықтан ба екен, ол Ұлы Отан соғысында бар қажыр-қайратын жаулармен күрес жолында жұмсап, сол арқылы батырлық пен ерліктің тамаша үлгісін көрсетті. Ел аузында оның «Темір генерал» атануы да, міне, сондықтан. 1943 жылдың сəуір айында КСРО Қорғаныс Комиссариаты Бас Кадрлар резервіне оқуға жіберіліп, КСРО Қарулы Күштері Бас Штабы Əскери академиясының бесінші бітірушілерінің қатарында болды. Осында жүріп ол əскери тактиканы терең меңгерумен қатар артиллерия, миномет, танк, авиация салалары туралы білімін жанжақты жетілдірді. Оқуда болған күндерінде 12 сағаттың 8 сағатында профессороқытушылардан дəріс алып, 4 сағатында өзінше ізденуге, талмай, тынбай талаптануға ден қойды. Осыдан-ақ Сабыр Рақымовтың академияның қатардағы көп тыңдаушыларындай емес, маңдайалды түлегі болғанын айқын аңғаруға болады. Келесі бір ерекшелігі – оның сом тұлғасы, кесек бітімі, шаршап-шалдығуды, мұқалуды білмейтіндігі еді. Ол бойындағы бар күшжігерді дұшпанына келгенде атойлап алға ғана ұмтылуға жəне туған елінің сүйем жері үшін жанқиярлық танытуға жұмсады. Ол Отанымызды жаудың қалың қолынан қорғау үшін барын салды. Оның майдан даласында бір емес, бірнеше рет жараланғанына қарамастан, толық сауықпай жатып-ақ, ұрысқа белсене араласып кететіндігінен еліне, жеріне деген сүйіспеншілігінің өте зор болғанын көруге болады. Бұдан оның қара басының қамынан гөрі, туған Отанының талайлы тағдыры, жарқын болашағы көп толғандырғаны анық байқалады. Сондықтан да ол ерліктің ерен үлгісін көрсетіп, келер ұрпақтың жадына мəңгі өшпестей із қалдырды. Оның қаһармандық жолы оңай болған жоқ. Майор Рақымов ұрыс даласына ортаазиялық 104-ші танк дивизиясының құрамында 1941 жылдың шілде айында кірісті. Полк командирінің орынбасары болып тұрған шағында олардың мотоатқыштар полкі алғашқы шайқастарын Смоленск жерінде орналасқан Ельня қаласы аумағында жүргізді. Мəскеуді алу мақсатында Вязьма, Ельня жəне Рославль секілді ежелгі орыс қалалары арқылы жолындағы бар кедергі тосқауылдарды бұзып-жарып, өршелене алға ұмтылған неміс генералы Гудерианның танктік жəне моторлы дивизиясына қарсы тұру ол кезде шын мəнінде үлкен ерлік еді. Бірақ, осы ұрыстарда жау алғаш рет Кеңес əскерінің қайсарлығын сезінді. Смоленск жеріндегі кескілескен шайқастарда офицер Сабыр Рақымовтың қолбасшылық қасиеті шыңдалып, жеңіске деген құштарлығы арта түсті. Ол сарбаздарын ұрысқа жеке өзі бастап баратын. Рақымовтың шабуылдаушы мəнердегі басшылық шеберлігі Батыс майдандағы алғашқы ұрыстарда-ақ қалыптасқан еді. Қаптаған қауіп-қатерге қарамай ол талай рет алдыңғы шептен табылып, дұшпанмен бетпе-бет келді. ағыз ержүрек, аты аңызға айналған адамдардың бірін-бірі кездейсоқ тауып, таңғаларлық жағдайларда тағдырлас болуын тарихта аз кездестірмейміз. Полк командирі майор Рақымов та маңызды сын сағаттарда тактикалық шеберлігін шыңдай отырып, ұрыс даласында аса маңызды шешімдер қабылдаумен қатар, бар жауапкершілікті де өз мойнына алуға міндетті болды. Айтса айтқандай, офицер Рақымов та сол кезеңдердегі əскери міндетке адал қараған
Н
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
дивизиясына жіберілді. Ал 1149-шы атқыштар полкі осы дивизияның құрамына кіретін. 1941 жылғы 27 қазандағы ұрыста полк командирі подполковник Петров Дионисий Петрович қаза тауып, полкті басқару міндеті С. Рақымовқа жүктелді. Өзара қарым-қатынастарда да, əскери тапсырмаларды орындау барысында да Сабыр полктің штаб бастығы əрі комиссары Спиридонов Петр Михайловичпен жəне Полухин Александр Орестовичпен ортақ тіл табыса білді. 1942 жылдың мамырында подполковник С. Рақымов 353-ші атқыштар дивизиясы командирінің орынбасары қызметіне тағайындалды. Бұл дивизия 1941 жылдың тамызында жасақталған болатын. лғашында бұл дивизия қазан айынан бастап 56-шы армия құрамында Оңтүстік-Батыс майдандағы ұрыстарға қатысса, 1942 жылдың ақпанынан 18-ші армияның қол астында соғысқа араласты. Кейіннен 1942 жылдың шілдесінен 1943 жылдың наурызына дейін Солтүстік Кавказ майданындағы армия құрамында ұрыс даласында болды. Қысқасын айтқанда, бұл дивизия Кавказ үшін болған шайқастардың ең қауіпті аумақтарына жіберілді. Осынау ұрыстар С. Рақымовтың командирлік шеберлігінің шыңдалуына септігін тигізді. 1942 жылдың 26 қазанынан бастап полковник Сабыр Рақымовқа ірі əскери құрылым, əрі майдан шебіндегі ұрыстарда қайсарлық танытып, сарбаздарының қаһармандығы ел аузына ілініп, даңққа бөленген 395-ші атқыштар дивизиясын басқару тапсырылды. Осылайша ол штат бойынша қызметін адал атқара жүріп, «Қызыл Ту» жəне «2-ші дəрежелі Суворов» ордендерімен қатар «Таманьскай» құрметті атауына да иелік етті. Мұның бəріне дивизия бірте-бірте қол жеткізді. Өзінің жеке құрамы негізінен Донецк көмір бассейні шахтерлерінен құралған бұл дивизия 1941 жылдың 29 қыркүйегінен бастап Оңтүстік майданда гитлерлік басқыншыларға қарсы ұрыс жүргізді. Мариуполь қаласына кіруге ұмтылған жау əскеріне тосқауыл қоя отырып, кеңестік 9-18-ші армиялар бөлімшелерінің жау құрсауынан сытылып шығуына көмек қолын да созды. 1941 жылы танктер жəрдеміне сүйенген жаудың ірі əскери күші дивизия қорғауға алған аймаққа өте жақын келді. Кескілескен шайқастар басталды. Жауға тойтарыс берілді. Дивизияның Миус өзенінің шығыс жағалауынан бастау алған шабуылына полковник Рақымов басшылық етті. Ал, ол уақытқа дейін дивизияны Кеңес Одағының Батыры полковник Петраковский Анатолий Иосифович басқарған болатын. Ол 19391940 жылдардағы кеңес-фин соғысына қатысқан белгілі офицер, кəнігі əскери мамандардың бірі еді. 1940 жылы батальон командирі бола жүріп, қарсыластың қорғаныс аумағын бұзып өтіп, финдерді көп шығынға ұшыратты. 1940 жылдың 21 наурызында А.И. Петраковскийге «Кеңес Одағының Батыры» атағы берілді. Майдан басшылығының шешімімен дивизия командирі басқа қызметке бекітілді. Соғыстан кейінгі жылдары генерал-майор Петраковский Дондағы Ростов қаласында тұрды. Миус өзені ауданындағы шайқастарда Рақымов дивизиясы жаудың 23 блиндажын қиратып, қарсыластың 4-ші таулы атқыштар дивизиясының құрамындағы 1200-дей солдат мен офицердің көзін жойды. 1942 жылдың қаңтарында жаудың миналаған аймақтары мен түрлі инженерлік кедергілерін қирата отырып, дивизия бөлімдері шабуылдарын одан əрі үдете түсті. Дивизия 1942 жылдың 25 қаңтарында «Үш емен» аңғарына жетіп, «412-ші биіктікті» бағындырды. 50 елді мекен жаудан азат етілді. Сегіз 115 мм-лік зеңбірек, 6 автомашина, 2 танк жəне 3 тягач, 5 пулемет
А
Əскери Кеңестің Сабыр Рақымов атына жіберген жеделхатында былай делінген: «Сіздің басқаруыңыздағы дивизия алдымен он сегізінші, кейіннен 56-шы армияның құрамында жоғары əскери дайындығымен ерекшеленіп, мəңгі өшпес ерліктер жасады. Жолдас Рақымов, Сізге жəне дивизияның жеке құрамына алғысымызды айта отырып, алдағы уақытта да жауды талқандауда осы табандылығын жоғалтпайтынына үлкен сенім білдіреміз». Жеделхатқа Петров, Колонин, Ермолов, Гречко, Харитонов, Гольденштейн жəне Кальченко қол қойған. Бұлар Черноморск тобы əскери құрамдары мен армиясының басшылары мен саяси жетекшілері болатын. Осылайша, дивизия командирінің əскери қызметі жоғары бағаланды. Оған «Қызыл белгі» жəне «2-ші дəрежелі Суворов» ордендері тапсырылды. КСРО Үкіметінің 1943 жылғы 19 наурыздағы шешімімен 395ші атқыштар дивизиясының командирі Сабыр Омарұлы Рақымовқа генерал-майор əскери шені берілді. Бүгінде батырға деген елдің, халықтың ықыласы ерекше. Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы Шымкент қаласының ең көрікті жерлерінің бірінде Сабыр Рақымовқа ескерткіш ашылды. Бірнеше кітаптар, естеліктер, жарық көрді. Сабыр Рақымовтың атында əскери мектеп, мектептер, көше аттары уақыт өткен сайын көбейіп келеді. Тағы бір айта кететін жайт, осының бəрі жоғарыдан берілген бұйрық арқылы емес, ел азаматтарының өз қалауымен, ықтиярымен, өз ынта-жігерімен, қажырлы еңбектерімен, ізгі ниеттерімен іске асып жатыр. Даңқты батыр жөніндегі еңбектердің ішінен Армия қолбасшысы, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры, генерал полковник Павел Иванович Батовтың естелік кітабы айрықша орын алады. Ол С. Рақымов жөнінде өте жылы лебіздер жазып кеткен. П.И. Батовтың өзі ең маңызды, істің тағдырын шешетін бағыттарға ылғи да С. Рақымовтың дивизиясын жіберіп отырған. П.И. Батов С. Рақымов туралы: «Небір қиындықтардан дұрыс жол тауып кететін дарынды əскербасы», - деп еске алады. Қарамағындағы жауынгерлер де генералды қатты құрметтеп жақсы көретін. Ең бастысы, П.И. Батовтың айтуынша, С. Рақымов туған Отанын шексіз сүйетін нағыз патриот еді. Генерал Сабыр Рақымовтың өмір жолын, қызметін, майдандағы ерліктерін тарих ғылымдарының докторы, профессор А. Исмайлов та ғылыми тұрғыда түбегейлі зерттеді. 1985 жылы «Партийная жизнь» атты журналында ғалымның «Жизнь – подвиг» атты мақаласы жарыққа шықты. Бұл мақала автордың кейіннен жарық көрген «Ерлікке толы ғұмыр» кітабына негіз болды. Осынау еңбегінде мұрағат деректері мен əдеби шығармалар негізінде Кеңес Одағының Батыры, гвардия генерал-майоры С. Рақымовтың өмір жолы мен əскери қызметін қарастырады. нді Сабыр Рақымовтың өз еліндегі екінші өмірі басталды деп айта аламыз. Осы орайда, батыр есімінің өшпеуі, қандастарымыздың жүрегінде сақталуы үшін нақты шараларды қолға алу қажет. Атап айтқанда, ол кітаптар шығару, деректі фильм түсіру, оқулықтарға енгізу т.б. арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Жоғары əскери оқу орындарына, əскери бөлімдерге батырдың атын беріп, батырдың ерен ерліктері насихатталуы керек. Елшілік арқылы Ташкент мұрағатындағы С. Рақымовқа қатысты жəдігерлерді толық қайтарып, батырды құр мақтаудан гөрі өмірі мен қызметін, ерлік жолдарын, қолбасшылық талантын кешенді түрде ғылыми зерттеуді қолға алу қажет. Сейдехан ƏЛІБЕК, М. Əуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің факультет деканы, тарих ғылымдарының докторы.
Е
5
АЙТПАЙЫН ДЕСЕҢ...
ҚАЛҒАНСЫРДАҒЫ ЖАҒДАЙ ЖАЛҒАСЫП ЖАТЫР
немесе ПРОКУРАТУРА СЫБАЙЛАСҚАНДЫ НЕГЕ ҚОЛДАЙДЫ? «Əділет" ұлттық апталығының 2014 жылдың 26 желтоқсанындағы №46-47 санында "Қалғансырдағы айтылмай қалған қандай сыр?" деген мақала жарық көрген болатын. Онда Шардара қаласының іргесінде орналасқанмен Сарыағаш ауданына қарайтын Қалғансыр ауылындағы мектепті "динозаврға" ұқсап 30 жыл езіп, білім ордасы деп айтуға ауыз бармайтын деңгейге түсірген Ынтықбай Сахов деген директор сынға алынған болатын. Егер оқырманның есінде болса, сол мақалада Ы.Саховтың облыстық деңгейдегі бір құқық қорғау органында өзінің рулас жерлесінің бірінші орынбасар болып тіреп тұрғанына мақтанып, көкігенін де айтқанбыз. Иə, Ынтықбай бекер көкімеген екен! Неге? Облыс прокуроры Ибраһим Имановтың бірінші орынбасары Батыржан Жəнібеков Қалғансырдың дəл жанындағы Шардарадан екен. Жəне ол Ы.Саховпен бір рудан, қыз алыспайтын аталас болып шықты?! Кездейсоқтық шығар дедік! Бірақ заңдылықты қырағы қадағалауға тиіс прокуратураның, Ы.Саховқа келгенде қадағалау ынтасы тез жоғалып қалатынына қарап, əлгіндей тұжырымға келгеніміз де рас!
Негізі директор Ы.Сахов сыбайлас жемқорлық қылмысына белсене қатысқаны үшін, былтыр жазда сотталып кетуі керек еді! Бірақ ол құтылып кетті! Бұған облыс прокурорының бірінші орынбасары болып отырған "аталасы" ат салысқан-ау дедік! Ол былай басталған еді. Былтыр 2014 жылдың басында, біздің Сəлібек Нұрбаев деген білім саласындағы мүшеміз "Əділет" газетінде жарық көрген "Сарыағаштағы білім бөліміндегі былықтар" атты мақаланы алады да, сол мақалада жазылғандай 3-4 мектеп директорларының қылмыстық əрекеттерін көрсетіп, облыстық қаржы полиция департаментіне шағымданады. Аталған департаменттің тексеру нəтижесінде Нұрбаевтың уəждері толығымен өз дəлелін тауып, Абай селосындағы №140 мектеп директоры Жəнібек Абдрайымов пен осы Қалғансырдағы №133 мектептің директоры Ы.Саховтың сыбайласқандары анықталады. Ж.Абдрайымов, Ы.Саховпен келісіп, оның мектебінде оқып жатқан 2 оқушысын жалған құжат рəсімдеу арқылы өз мектебіне қабылдап, қосымша сынып ашып алады да, мемлекеттің 2 млн.-ға жуық қаржысын жымқырады! Біздің табандылығымыздың арқасында, былтыр жазда директор Ж.Абдрайымов сотталып, жымқырылған 2 млн. теңге бюджетке кері қайтарылды! Иə, дəл солай болды, оны мақтанышпен айтып, дəлелдей аламыз! "СарыағашƏділеттің" осындай нəтижелі ісін көре алмай, қызғаныштың қызыл иті ішін тырнаған бір қоғамдық ұйымның жалпақшешейліктен еш аса алмаған "винодел - Моська" деген аты бар төрағасы, неге екенін шайтан білсін, сенімсіздік танытып, баспасөз бетінде əлденелер жазып жүрген көрінеді! Сонымен бюджетке кері қайтарылған 2 млн. теңгенің жымқырылуына бірден-бір себепкер болған Ы.Сахов сотталмай қалады! Егер облыстық прокуратура сияқты органнан "тіреуішің" болмаса мемлекеттің 2 млн. теңгесін жымқырып, сотталмай қалу мүлдем мүмкін емес. Айталық содан 3-4 ай бұрын А.Тоқмұхамедов атындағы №36 орта мектептің Шолпан Жабаева деген директоры 2100 теңге үшін сотталған. Ал Ы.Сахов мемлекет қаржысын жымқырады да, түк болмағандай жүре береді! Сонда заң қайда? Мұны қалай түсінуге болады, құрметті, мемлекеттің мүддесінде ғана сөз айтатын, прокурор мырзалар?! Əлде, Ы.Сахов аман болса "өкімет өлмейді" ғой деп отырсыздар ма? Ы.Саховтың сотталуы былай тұрсын, қаһарлы қаржы департаментінің өзі оған қылмыстық іс қозғаудан басын алып қашты. Қайдағы қылмыстық іс, ол керек десеңіз директорлық қызметінен де босатылған жоқ! Иə, бекер көкімеген екен? Егер Ы.Саховқа облыстық қаржы полиция департаментінің тісі батпаса, демек оның аталас "тіреуіші" облыстық қаржы департаментінен де жоғары отырғаны ғой! Ынтықбайдың көкуінде мəн бар екеніне енді күмəн бар ма?! Шіркін сыбайластыққа қолайлы жағдай туғызудан бізге жететін облыс бар ма екен Қазақстанда?! Сыбайласқаны 100% дəлелденіп тұрса да Ы.Сахов сотталмады! Оған облыстық қаржы полициясы департаменті қылмыстық іс қозғаудан бас тартты! Бірақ "қаржы полициясы" өзінің дардай атынан ұялды ма, оны "сыбайласқаны үшін директорлық қызметінен босатылсын" деген ұйғарым шығарып берді. Ол ұйғарымды шығарғаннан не пайда, егер оны ешкім назарына алмаса?! Ынтықбай сыбайласқаны үшін қатаң да емес, жəй сөгіспен сытылып кетті. Сыбайласқаны үшін жəй сөгіспен ғана құтылып кету де Қазақстан бойынша жалғыз осы біздің облыста ғана болса керек?! Дəл сол былтырғы мамыр айында, облыстық қаржы департаментінің тура сондай ұйғарымына сай, сыбайласқаны үшін Сарыағаш аудандық білім бөлімі бастығының міндетін атқарушы Бауыржан Майрихов та қызметінен босатылу керек болған. Сыбайластықтың деңгейін қараңыздар?! "И.О." өзі сыбайласып отырып, "сыбайласып кетіпсің ғой" деп кімді жөнге салғандай?! Сыбайласқан басшы Б.Майрихов қоластындағы сыбайласқан директоры Ы.Саховқа жəй "сөгіс" береді де қояды. Қысқасы
"қарға қарғаның көзін шұқымайдының" кері болды. Сөйтіп жүргенде жаз келеді, жазбен бірге жылдағы ҰБТ-да келеді. Қалғансырдағы Ы.Саховтың мектебі аудандағы 107 мектептің 98-шісі болып, жылдағы соңғы ондықтың арасындағы үйреншікті орнына тағы топ ете қалады! Оңтүстік Қазақстан облысының əкімі Асқар Мырзахметовтің "ҰБТ нəтижесі бойынша соңғы 10 мектептің директорлары атқарып отырған қызметтерінен босатылсын" деген тапсырмасын бəріміз білеміз! Бірақ Ы.Саховтың аталас "тіреуішінің" қайда отырғанын жəне кім екенін естен шығармайық! "Айтқанымыз айдай" демекші, тамыз айында ҰБТ нəтижесі бойынша "қатаң сөгіс" берілді де қойды! Əттең сыбайласқаны үшін алған "сөгісі" болмағанда, бұл жолы да жəй сөгіспен-ақ құтылып кетер еді! Мейлі, "қатаң сөгіс" болса да жаман емес, əйтеуір директорлық орынтағы астында ғой! Сонымен не керек, жазғы демалыс аяқталып, күз келеді. Жаңа оқу жылы да басталады. Күз айының ортасына қарай аудандық "Сəт" телеарнасының журналистері "Ынтықбайдың мектебін бір көріп қайтайықшы" деп Қалғансырдағы мектепке барады. Бірақ сабақ уақытында директор да, оқушылар да жоқ болып шығады. Ал мұғалімдер кітапханаға жиналып, арақ ішіп, той тойлап жатады. "Сəттің" тележурналистері масаңдау бір мұғалиманың арақтарды жасырмақшы болып жатқанын, келесі бір ұстаздың не айтып не қойғанын білмей сандырақтағанын бейнекамераға түсіріп алып, кешкі жаңалықтар арқылы бүкіл аудан халқына паш етеді! 28 қараша күні "Сарыағаш-Əділет" қоғамдық бірлестігі атынан, аудан прокуроры мен аудандық білім бөлімі басшысына бұл бассыздыққа шұғыл түрде шара көрулерін сұрап ресми хатпен шығамын. Сыбайласқаны үшін "сөгіс", ҰБТ бойынша "қатаң сөгіс" алған Ы.Саховты облыстық прокуратурадағы аталас "тіреуіші", тура бір көкті тіреп тұрса да, енді құтқара алмайтын шығар деп ойлағанымды жасырып қайтейін?! Себебі, Еңбек кодексінің талаптарына сай "қатаң сөгістен" кейін, қандай да бір талапты белден басса, қызметкер жұмыстан босатылуы тиіс! Бірақ, сыбайласқан қарғалардың бірбірінің көздерін қалай шұқымайтынын қараңыздар! "Сəт" телеарнасындағы хабар бойынша Ынтықбай Саховқа шара көруді сұрап жазған хатым аудандық білім бөлімінде қаралып жатқан кезде, Ы.Сахов үйіндегі сандығын ақтарып жүріп, осыдан 4 жыл бұрынғы "аудандық кəсіподақ қоғамдық жұмыстарына белсенді араласты" - деген ескіріп кеткен бір анықтаманы тауып алады да, тамыз айында алған қатаң сөгісін мерзімінен бұрын алдыртып тастауды сұралып, баяғы өзі сияқты сыбайласқан басшысы Б.Майриховқа өтініш жазады. Б.Майрихов, өтінішін қанағаттандырып, оның ҰБТ нəтижесі бойынша алған жаздағы "қатаң сөгісін" 12 желтоқсан күні мерзімінен бұрын алып тастайды! Осы өрескел заңбұзушылықты ауданымызға былтыр күзде тағайындалған прокурор Нұрғали Асқанбековтің өзі де, оның соттар бойынша орынбасары Нұрлан Сапаров та өте жақсы біледі! Осы ұятсыз заңбұзушылықты, Ы.Саховтың сыбайласуға белсене қатысқанына қарамай директорлық қызметіне қайта отыруына шешім шығарып берген судья мен Сарыағаш аудандық сотының төрағасы да өте жақсы білер еді! Енді Ы.Сахов директорлық қызметінен 15 қаңтар күні қалай босап, 8 сəуір күні Сарыағаш аудандық сотының шешімімен қайта оралғанын айтып берейін. Сарыағаш аудандық білім бөлімі, біздің дəлелді негіздер бойынша, ескі жылдың желтоқсан айы мен жаңа жылдың қаңтар айында Қалғансырға тағы да тексеріп барады. "Винодел Моськаның" құлағына алтын сырға! Тексеру кезінде "баяғы жартас, сол жартас" екенін тағы анықтайды. Сөйтіп аудандық білім бөлімінің басшысы Ы.Саховты директорлық қызметінен босатайын десе, ол əккілік танытып, "больничныйға" зып береді. Қаншалықты рас екенін қайдам, оның қан қысымы 180-ге ме əлде 200-ге ме көтеріліп кеткен дейді. Дəрігерлердің айтуынша,
адамның қан қысымы сондай деңгейге көтерілсе, ол жан тыныштығын ойлап, емін алып жату керек екен! Тіптен артық уайымдаудың өзі зиян. Ал Ы.Сахов оған қарамастан Қуаныш Мамаев деген біздің мүшемізді соттатпақшы болып, Абайдағы сотта жүреді. Бұған 15 қаңтар күні таңертең сот хатшысы қоңырау соғып, "бүгін 15-00-де Ы.Саховтың жеке шағымы бойынша міндетті түрде сотқа келіңіздер" деп хабары арқылы көз жеткізеді. "Ол ауырып жатқан жоқ па еді?" деп сұрағанда, "жоқ, сотқа келеді" деп жауап берді. Аудандық білім бөліміне хабарласып, өтірікші Ы.Саховтың ешқандай да ауырып жатпағанын айттым. Егер бұған "винодел Моська" сенбесе, аудандық білім бөліміне барып, көзін жеткізсе болады! Аудандық білім бөліміндегілер, дəл сол 15 қаңтар күні директорлықтан босатуға шығарған №14-к санды бұйрықпен таныстыру үшін Ы.Сахов шақырады. "Тек өліп көрмеген, басқаның бəрін көрген" ол бұйрықпен танысудан бас тартып, білім бөлімінен кетіп қалады. Сол жерде хаттама түзіледі. Көп ұзамай Ы.Сахов аудандық білім бөлімін өзін директорлықтан "заңсыз босатты" деген айыппен сотқа береді! Оның "қайтсем де орныма қайта отырамын" деген жанталасуын көріп, біз де онымен соңына дейін күресуге бел шештік! Сөйттік те былтыр тарқап кеткен облыстық қаржы полициясы департаментінің оған қылмыстық іс қозғаудан бас тарту қаулысын бұзуды сұранып, дəлел құжаттарды тіркеп, аудандық прокуратураға хатпен шықтық. Аудандық прокуратура наурыз айында əлгі қаулыны бұзып, жаңа Қылмыстық Кодекстің 189-бабы 2-тармағы 3-бөлігімен, яғни "сеніп тапсырған мүлікті ұрлауға қызмет бабын пайдалану арқылы баруына байланысты" қылмыстық іс қозғап, тергеу амалдары қайта басталды! Ы.Саховтың аудандық білім бөлімін берген сотқа, біз 3-ші тұлға болып қатыстық. Сотта директор Қалғансырдағы мектепті басқару кезінде оның ахуалын адам шошитын жағдайға жеткізгені, былтыр сыбайласқаны, жемқорлық сипаттағы əрекетіне биыл қылмыстық іс қозғалғаны, білім бөлімінен қанша тексерулер барса да мектептегі жағдайдың ешқандай өзгермегені толық дəлелденді. Соттың соңғы отырысында, прокурорға сөз берілді. Басқа басқа сыбайласқанды прокурордың қолдап тұрғанын көргенде, өмірден түңіліп кетеді екенсің? Сотқа қатысушы прокурор Нұрлан Сапаров сыбайласқан Ы.Саховты директорлық орнына қайта тағайындалуын қолдап қорытынды бергенде, оның облыс прокуратурасындағы аталас "тіреуіші" шынымен де көкті тіреп тұрғандай сезілді. Егер Ы.Саховта ұят болса, 19 желтоқсан күні ол "қатаң сөгіспен" емес, директорлық қызметінен босатылу керек деген "бұйрықпен" танысу керек еді! Жасы 60-тан асқан шағында жымысқылыққа барған оның жоғарыда айтқан əрекеттерінен кейін оны ұстаз деп айта аламыз ба?! Директордың сол жымысқы заңсыз əрекетін біліп тұрып, көзілдіріктің арғы жағынан көзін жұмған прокурорды заңдылықты қатаң қадағалап отыр деуге бола ма? Президентіміз мемлекеттік қызметкерлерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы аяусыз күреске шақырғанда, соңғы нүктені қоятын сотқа өте үлкен сенім артқан! Ал енді Сарыағаштағы сотта, директор Ы.Саховтың 30 жыл бойы мектептің білім деңгейін сын көтермейтін дəрежеге түсіріп, ал ғимаратын жыларман күйге айналдырғаны, өзінің мемлекеттік қызметкерге теңестірілген тұлға бола тұра сыбайласқаны, ол аздай жемқорлық сипаттағы іс-əрекетіне құқық қорғау органымен қылмыстық іс қозғалып қазіргі таңда тергеуде жүргені, директорлық орынтағынан айырылып қалмау үшін жасына лайықсыз жымысқы əрекетке барып, "қатаң сөгісін" заңсыз мезгілінен бұрын алдыртқаны, өзі директорлықтан босатылған 15 қаңтар күні "больничныйда едім" деп алдап, бірақ сотпен-сот шапқылап жүрген өтірігі толық анықталды. Төрағалық етуші судья ішкі нанымымен бе, əлде жүрегіндегі иманымен бе заңды баға беретін шығар деп күттік! Сөйтіп сыбайластықтың тамырына балта шабылады деп сендік! Алайда сотымыз шешімінде прокурордың "директор Саховты басшылары "қатаң сөгіспен" дұрыс таныстырмады..." дегендерін қайталап, Ы.Саховты армансыз отырған директорлық орынтағына қайта отыруына шешім шығарып берді. "Дəніккеннен құныққан жаман" демекші, Ы.Сахов тағы да жаңа сынып ашып алып, мемлекеттің қаржысын қажауды бастапты. Оны енді наурызда қозғалған қылмыстық істің нəтижесі көрсетеді! Біздегі заң органдарының сыбайластыққа қолайлы жағдай туғызып отырғанына қарап, осы біздің оңтүстікте сыбайластық қылмыстан жақын арада құтыла алмаймыз-ау деген ойға қаласың! Амангелді БАТЫРБЕКОВ, "Сарыағаш-ƏДІЛЕТ" қоғамдық бірлестігінің төрағасы, ҚР Журналистер одағының мүшесі
¦ÄIËÅÒ
«...услужливые чиновники больше как-то заботились №20 (223) о приглашенных акимах и депутатах, чем о ветеранах» 22.05.2015 жыл
СОЦИУМ
6
ПОСЛЕСЛОВИЕ К ПРАЗДНИКУ
«Всепобедный» цинизм Отношение людей к празднику также меняется по прошествии времени, которое неотвратимо уходит. Память о событиях тех дней сохраняется всё у меньшего количества людей. А сама война интерпретируются некоторыми людьми и объединениями в угоду своим политическим, социальным и даже финансовым интересам. Так, в соседней России в канун праздника некоторые отъявленные сетевики по электронной почте разослали своим знакомым приглашения на вечер памяти погибших в годы войны. А к приглашению был прикреплен файл «Хочешь ли ты стать победителем?», повествующий о финансовых успехах конкретной сетевой фирмы. Об этом «всепобедном» цинизме рассказали мои московские знакомые. К сожалению, из дня народной боли этот день превращается в день спекуляций на тему Великой отечественной войны. Вокруг Дня Победы вдруг возникло множество споров и разногласий, лидеры некоторых государств пытаются переписать историю, не брезгуя искажать масштабные события 40-х годов. К сожалению, нынешняя нестабильная обстановка на мировой политической арене коснулась и этого священного праздника. Но мы не будем сейчас касаться этих исторических спекуляций. Об этом на разные лады сегодня на российских каналах трубят политологи и историки. Пусть кричат – это их хлеб, в конце концов. Но печально, что и у нас этот день, который действительно является очень важным для многих казахстанцев, искренне желающих почтить память погибших героев и выразить благодарность немногим еще остающимся с нами свидетелям той тяжелой эпохи, в последние годы попросту взят на вооружение и умело используется идеологами, в отличие от многих других попыток. Как-то сразу и не вспомнишь, в какие календарные даты отмечаются, День Конституции или День национального единства. Однако с Днем Победы - все иначе. Чем дальше уходит эта дата в историю - тем громче и помпезнее она отмечается. Повсеместные георгиевские (сегодня в Казахстане просто – победные) ленточки, громыхающие театральные постановки, какие-то «оскорбленные» по разным поводам «ветераны» с кучей орденов хотя по возрасту очевидно они еще никак не могли участвовать в той войне... «Наибольший исторический вклад» СССР, которым призывают гордиться пропагандисты, обычно объясняется наибольшим количеством жертв среди стран - участниц войны. Хотя в свое
Со слезами на глазах... А в подарок – варварское отношение…
Но мы другие. Не социалистические романтики, а рыночные люди, которые все делают по расчету. И даже из оставшихся в живых ветеранов стремимся извлечь выгоду. В серые будни ветераны предоставлены сами себе, они вынуждены обивать пороги учреждений в поисках ответов и ожидании помощи в решении тех или иных проблем. Но когда наступает победный май, ты нам нужен, ветеран. Ты как орден, который достали из сундука, начистили до блеска и выставили на видное место. Но ты бесконечно рад, что наконец на тебя обратили внимание, оказывают тебе почести. И, невзирая на преклонный возраст и шаткое здоровье, охотно отзываешься на приглашения. В один из предыдущих Дней Победы в шымкентской школе во время торжественного мероприятия в актовом зале умерла от сердечного приступа приглашенная фронтовичка. Прямо на глазах у оторопевших от ужаса детей и педагогов. В этом году, слава Богу, обошлось без жертв. Однако услужливые чиновники больше как-то заботились о приглашенных акимах и депутатах, чем о ветеранах. О создании элементарных удобств для людей преклонного возраста вообще никто особо не заморачивался. В Шымкенте они, наряженные в тяжелые парадные кители, восседали на солнцепеке, а то и вовсе молодежь приглашала (по сценарию) их покружиться в победном вальсе. А после торжества многие из ветеранов возвращались домой на рейсовых автобусах - так случилось, что оказалась их попутчицей. Взмыленные, потные словно после тяжелого боя, радостно прижимая к груди пакетики с подарочком от акима. «За кого держат людей!? Парада не проводили, ДВАЖДЫ написали, что фейерверк будет в парке Независимости, ДВАЖДЫ!!! И что!? Народу полно, все ждут, а фейерверк начался в 21-25 возле сквера Шамши. Такое ощущение, что сделано целенаправленно, либо устроить праздник для избранных и особо информирован-
КОРРУПЦИЯ
БОРЬБА С ВЕТРЯНЫМИ МЕЛЬНИЦАМИ? НА АКИМАТЫ И ИХ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ приходится почти половина коррупционных преступлений
За последние четыре года количество коррупционных преступлений в Казахстане увеличилось на десять процентов. В партии «Нур Отан» недовольны реализацией антикоррупционной программы на местах. По данным Республиканского общественного совета по противодействию коррупции, наибольшее количество коррупционных преступлений за 2011−2015 годы приходится на акиматы и их структурные подразделения, сообщает Informburo.kz. Это 43% от общей коррупционной преступности. В лидерах также МВД и министерство сельского хозяйства. Большое количество этих правонарушений совершается в налоговой и таможенной сферах, Минобороны и Погранслужбе. В разрезе регионов наибольшая доля коррупции приходится на ЮжноКазахстанскую, Жамбылскую, Алматинскую,Восточно-Казахстанскую области, Астану и Алматы. Республиканский общественный совет по противодействию коррупции при партии «Нур Отан» раскритиковал акиматы, маслихаты и госорганы за некачественную реализацию отраслевой программы по противодействию коррупции на 2011−2015 годы, сообщает Интерфакс-Казахстан. «Значительная часть сотрудников,
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
красной ковровой дорожке, чтобы те торжественно возложили цветы к Вечному огню. Целых сорок минут стареньких бабушек и дедушек, которые воевали за наш с вами мир, постоянно перестраивали, передвигали, теснили. А когда аким, наконец, приехал, и церемония началась, оставшихся ветеранов, которые сидели под навесом на неудобных стульях вообще не пустили к Вечному огню. Полицейские, стоявшие в оцеплении, орали на них: “Сядьте, вам же сказали!!! Вы зачем вообще встали?!!”. Я хорошо запомнила бабушку: старенькую совсем, горбатую, она еле стояла на ногах. И тщетно пыталась пробиться к Вечному огню, держа в руке две красные гвоздики. Я не выдержала, и подошла к ней. Сказала, что её не пустят, так что лучше нам пойти и сесть. На что она сказала: “Я тогда хочу уйти, но они и уходить не разрешают, я не знаю, как это сделать. А еще они накормить обещали, полевую кухню, ты не знаешь, где?” Полевой кухни там не было», — написала в социальной сети алматинка Алена Хан. Ранее в социальных сетях шквал негодования также вызвал пост, опубликованный одной из жительниц Алматы. По ее информации, во время празднования Дня Победы один из полицейских толкнул ветерана, в результате чего пожилой человек упал и рассек себе бровь. О ветеранах Великой Отечественной войны власть вспоминает каждый год 9 мая. Пенсионеров приглашают на торжества, дарят символические подарки и благодарят за сегодняшний мир. Все остальное время фронтовики, труженики тыла и узники фашизма влачат жалкое и безрадостное существование.
время замечательный писатель - фронтовик Борис Васильев считал это поводом не для шумной гордости, но для глубокой скорби. Четыре года жизни советских людей, приведшие весь остальной мир к Великой Победе, складывались из «небольших» побед, в которых тоже обозначены свои, «промежуточные» героические бои и герои-победители. То были герои, которые построили и защитили страну для миллионов потомков: герои наивно полагали, что потомки будут похожими на них.
ответственных за организацию контроля исполнения мероприятий, впервые узнали об этом от нас в ходе проверки», — сказал член РОСПК Толеген Ибраев на заседании совета в Астане. По его словам, проверка показала, что многие маслихаты не понимают своей ответственности при реализации антикоррупционной программы. В Акмолинской области за четыре года вопросы противодействия коррупции в 20 маслихатах региона рассматривались всего шесть раз, рассказал Г-н. Ибраев. В Павлодарской области всего два раза. «Не стал ничего придумывать секретарь Кызылординского областного маслихата, который ответил, что они не обсуждали за все время реализацию антикоррупционной программы, и это несмотря на то, что здесь количество зарегистрированных коррупционных преступлений намного выше средней линии по стране», — сообщил Ибраев. «Удивляет утверждение Костанайского областного акимата о том, что исполнение региональной программы из-за ненадобности не обсуждалось на протяжении всего периода ее реализации. И это при том, что в области количество коррупционных преступлений увеличивается. Из коррупционных преступлений в сфере управления земельными ресурсами каждое четвертое совершено в Костанайской области ", — заметил член РОСПК.
ных, либо увеличить число возмущённых «отличной и организованной» работой акимата!» - записал в соцсетях житель Шымкента. А вот сообщение Today.kz. : «Жители Алматы возмутились тому, что во время празднования Дня Победы ветеранов не пропускали к возложению из-за выступления акима города. Все было оцеплено охраной. Они не пускали, говорили, чтобы мы обходили все с другой стороны, — рассказала внучка ветерана ВОВ Ольга Алехина. — Мы начали возмущаться, говорить, что это — праздник ветеранов, а не акимата. Участники ВОВ стояли, униженные, минут 30 с вот этими тремя гвоздичками. Когда уже там скопился народ, и люди начали кричать “Дорогу ветеранам!”, тогда пришли люди в форме серого цвета, сходили к охранникам Есимова и потом уже пропустили ветеранов». «Церемония возложения цветов вообще была сплошным маразмом. Сначала людей, среди них — и ветеранов, вообще не хотели запускать. Огородили территорию, требовали какие-то пропуска. За сорок минут до приезда акима около сорока ветеранов начали выстраивать на
Для чего нам ветеранские организации? Пассивно на этом фоне выглядит деятельность советов ветеранов. Хотя именно она должна ревностно защищать ветеранов, отстаивать их права. На самом деле они больше выполняют роль свадебных генералов. Не случайно не так давно Шымкентский городской совет ветеранов разработал правила проведения тоев. В нем девять пунктов, и среди прочих наставлений там значатся своевременное прибытие приглашенных, употребление кумыса и кымрана вместо алкогольных напитков и много еще чего интересного. Есть и рекомендации официальным структурам. К примеру, управлению и отделам внутренней политики, а также культуры (входящим в структуры областного, городских и районных акиматов) аксакалы настоятельно предложили организовать курсы, на которых каждый тамада смог бы повысить свое профессиональное мастерство, а также посоветовали подготовить и издать брошюры и методички с различными сценариями свадеб, других тоев с учетом национальных обычаев и традиций. А еще совет старейшин
постановил: сделать тему культуры проведения тоев предметом обсуждения во всех учебных, творческих и производственных коллективах, в мечетях и так далее. Признаться, столь пристальное внимание уважаемых аксакалов к организации дастарханных мероприятий вызвало, мягко говоря, неоднозначную реакцию. Неужели правила проведения тоев представляют такую стратегическую важность? Неужто у областного совета ветеранов во главе с председателем Женисбеком Мауленкуловым нет дел поважнее? Ведь в таком большом регионе, как ЮКО, очень много понастоящему острых проблем, за решение которых могли бы взяться ветеранские организации. Назову только некоторые: расцвет коррупции в таких важных сферах, как здравоохранение, образование, земельные отношения, срыв государственных программ, рост детской и подростковой преступности, безработица, подорожание продуктов, рост ДТП с летальным исходом... Почему бы нашим аксакалам не собраться за тем же "круглым столом" и не обсудить одну из этих насущных проблем, не выступить с обращением в адрес нечестных чиновников, не воззвать с наставлением к молодежи, в среде которой процветают наркомания, безработица? Возможно, это возымело бы эффект. Все-таки у многих казахов сохранилось традиционное уважение к старшим, к тому, что они говорят. К сожалению, во многих советах ветеранов погоду сегодня делают бывшие чиновники. Проработав долгие годы в партийных и советских органах, а затем в акиматах и прочих госорганах, они привнесли чиновничий дух и в деятельность ветеранских организаций. Бюрократизм, чрезмерное славословие в адрес властей, нежелание заниматься острыми проблемами простых граждан - все это явно не прибавляет им авторитета и не способствует тому, чтобы к их словам прислушивались… «В Казахстане около 400 ветеранов Великой Отечественной войны нуждаются в жилье сообщает Tengrinews.kz со ссылкой на прессслужбу партии "Нур Отан". - Из них 77 ветеранов стоят в очереди на получение жилья по госпрограмме, 67 - проживают в аварийном жилье». По информации пресс-службы партии «Нур Отан», в прошлом году в общественные приемные партии обратилось 505 ветеранов войны. При этом большое количество обращений касалось вопросов социального и медицинского обеспечения. И, когда мы торжественно клянемся, что спустя 70 лет после Великой Победы решим квартирный вопрос для ветеранов (немногих, оставшихся в живых), не от лукавого ли идут наши обещания? Говорят, что в Европе у ветеранов более достойная старость. А чем наши хуже? Или они – не победители? А ведь по отношению к детям и ветеранам судят о здоровье общества. Неужели мы так безнадежно больны? Ж. Мауленкулов
Отгремели праздничные залпы и салюты. Страна в очередной раз отметила юбилейный День Победы. Праздник, посвящённый победе советского народа над нацизмом. Много времени прошло с поры той победы. Праздник этот давно превратился в добрую традицию. Нерва самой войны в нём остаётся всё меньше, как и боевых ветеранов.
МЕДИЦИНА На сегодняшний день по статистическим показателям заболеваемость туберкулезом ещё имеет потенциал для улучшения. К основным методам выявления туберкулёза в общей лечебной сети относятся: 1. Клинический (сбор анамнеза, жалоб, объективный осмотр) 2. Туберкулинодиагностика (проба Манту, Диаскинтест) 3. Лучевая диагностика (флюорографическое, рентгенографическое, КТ и МРТ обследование) 4. Микробиологическая диагностика (исследование биологического материала методом прямой микроскопии)
туберкулёзом сразу нескольких человек из одного очага. Метод флюорографического исследования впервые был продемонстрирован в 1896 г., через 1
замедлило сказаться ростом заболеваемости туберкулезом. Обращение к прежним нормативам флюорографических обследований, а именно: пациенты,
Флюорография обязательна!
В
ыявление больных туберкулёзом осуществляют врачи всех специальностей независимо от ведомственной принадлежности и форм собственности. В зависимости от направленности мероприятий, проводимых медицинскими работниками, можно выделить два основных подхода к выявлению туберкулёза у населения: активный и пассивный. Активное выявление туберкулёза лёгких – система организационных мероприятий по целенаправленному отбору, привлечению к обследованию группы риска среди населения. В настоящее время именно профилактическая флюорография является одним из методов скрининг-диагностики не только туберкулеза, но и других нозологических единиц, в частности профессиональных заболеваний и рака легких. К сожалению, на сегодняшний день во многих регионах области больные туберкулёзом лёгких в достаточно большом количестве не выявляются на ранних стадиях заболевания. Это свидетельствует о недостаточном уровне организации мероприятий по активному выявлению таких больных в сети ПМСП. Вследствие этого возникает высокая вероятность заболевания
вагонах. Передвижные кабинеты для флюорографии позволяют обследовать рабочих, студентов и учащихся по месту работы или учебы. Они используются также для
год после открытия рентгеновских лучей Блейером (J.M.Bleyer), который сконструировал первый фотофлюороскоп. Популярность флюорографии обеспечивали следующие факторы: увеличение пропускной способности и, следовательно, широты охвата обследуемых, снижение затрат на исследование, снижение лучевой нагрузки на персонал и пациентов, удобство хранения архивов. 90-е годы, когда внимание к диспансерной работе было снижено, флюорографическая служба утратила четкость работы, что не
В
составляющие группу риска должны проходить обследование 1 раз в год, открывало перспективу обуздать распространение туберкулёза. В настоящее время этот охват составляет около 60 процентов. Дальнейшее развитие профилактических осмотров будет определяться эпидемиологической обстановкой, диктующей масштабы и наиболее рациональные формы проведения массовых обследований. аряду со стационарными флюорографическими кабинетами в лечебнопрофилактических учреждениях имеются передвижные кабинеты для флюорографии, смонтированные в автомобилях и железнодорожных
Н
обследования сельского населения непосредственно в аулах, дальних отгонах. Флюорографические обследования требуют четкой организации всего процесса флюорографии. Важнейшими последовательными этапами флюорографической работы являются следующие: 1. Предварительная санитарнопросветительная работа среди подлежащих обследованию контингентов, имеющая целью разъяснить им задачи исследования. 2. Тщательный учет всех лиц, подлежащих обследованию, и плановая организация работы, обеспечивающая 100% охват лиц, подлежащих флюорографии. 3. Бесперебойная съемка, обеспечивающая получение технически высококачественных флюорограмм с квалифицированным последующим их изучением, выявлением и учетом всех лиц, у которых при флюорографии обнаружены те или иные патологические изменения. 4. Тщательное и полное дообследование всех без исключения лиц, у которых при флюорографии обнаружены или заподозрены патологические изменения. 5. Направление всех лиц с установленным диагнозом по соответствующим лечебным каналам. Р. АШИМОВ, врач-фтизиатр группы МиО ОПТД.
Страницу подготовила Рамзия ЮНУСОВА, фото из Интернета
¦ÄIËÅÒ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНА – 550 ЖЫЛ
Қазақ билерінің басты қаруы – шешендік өнері
БИЛЕРДІҢ ОРНЫ БІР БӨЛЕК
Жуырда киелі кент Түркістанда «Есім ханның ескі жолы – ауызша қағидалар жиынтығының озық үлгілері» атты ғылыми конференция болып өтті. Оңтүстік Қазақстан жəне Жамбыл облыстық соттары ұйымдастырған алқалы жиынға аталған екі аймақтың сақа судьялары, ардагер судьялары, сот қызметкерлері, есімі елге белгілі тарихшылар, заңгер-ғалымдар, қоғам қайраткерлері, қоғамдық бірлестіктер мен оқу орындарының өкілдері, студенттер мен журналистер қатысты. Бұл басқосу Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының ұйытқы болуымен үстіміздегі жылдың қыркүйек айында өткізілетін «Қазақ құқығы мен билер сотының төрелігі – қазақ мемлекеттілігінің феномені» тақырыбындағы халықаралық ғылыми-конференциясын ұйымдастыру мақсатында түзілген жоспар бойынша өткізілді. Конференцияның ашылу сəтінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы Бағлан Мақұлбеков Жоғарғы Сот Төрағасы Қайрат Мəмидің іс-шараға қатысушыларға арналған құттықтау сөзін оқып берді. Құттықтау хатта еліміздің Жоғарғы Сот төрағасының: «Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойын өткізуге, елдігімізді тереңнен тануға ұйытқы болған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев екенін Сіздер жақсы білесіздер. Бұл конференцияның қасиетті Түркістан қаласында өткізілуі тегін емес. Өйткені Қ.А. Ясауи мешітіндегі ұлттық пантеон – қазақ халқының ЮНЕСКО-ның тізіміне енгізілген ежелгі құндылығы жəне қаһарман хандарымыздың, данагөй билеріміздің, даңқты батырларымыздың жерленген жері. Бүгінгі талқыланып отырған тақырып қазақ мемлекеттілігінің бай тарихын зерттеудің үлгісі ретінде өсер ұрпаққа мол тағылым берері сөзсіз», - деген сөздері келтірілген. Мұнан соң Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төрағасы Нұрсерік Шəріпов сөз алып, былай деді: – Қазақ халқы «Қабырғадан қар жауса – атан менен нарға күш, ел шетіне жау келсе – қабырғалы биге күш», «Елге бай құт емес, би – құт», «Хан біткеннің қазығы, бұқара жұрттың азығы», «Хан əділдік қылмаса, хан мəнінен айрылар, би əділдік қылмаса, иманынан айрылар...», «Үлгісізден би қойсаң, өсиеті болмайды, қаһарсыздан хан қойсаң, қасиеті болмайды» деп, даулы мəселеге əділ кесім айтып, ағайынды бірлікке, ынтымаққа бастайтын хан, билерге үлкен сенім мен жауапкершілік жүгін артқан. Осыны терең түсінген билеріміз, ұрлық, кісі өлтіру, жер дауы, мал ұрлығы, əйелдердің жағдайы, əскери міндеттілік, кедейлерге көмек қолын созу жəне тағы басқа мəселелерді қарауда, əділ төрелік етіп, халықтың ақжолтай сенімін арқалаған. Еліміздің ғасырдан ғасырға ұласып келе жатқан мемлекеттік билігінде билер соты осылайша зор маңызға ие болған. Дəстүрлі құқық нормаларын берік ұстанған бұл сот жүйесі бүгінге дейін ұлт санасында əділдіктің символы ретінде көрініс табады. Мұндай құрмет пен беделге ие болуда өлшеусіз еңбек сіңірген билер туралы, олардың еткен еңбектері мен ерліктерін бүгінгі ұрпақ санасына сіңдіру – негізгі бағыттарымыздың бірі. Бүгінгі ғылыми конференцияның басты мақсаты – осы. Осылай деп қазақ хандары мен билерінің орнын ерекше атап өткен Нұрсерік Шəріпов жиналған қауымға «Қазақ билер сотының бітімгерлік рөлі» атты баяндамасын ұсынды. Өз баяндамасында ол: – Керей мен Жəнібек ханнан, Қасым, Тəуекел,
Сот жүйесінің тарихы мен қазіргі ерекшеліктері ғылыми конференцияда талқыға салынды
Есім, Тəуке хандардың тұсындағы тарихы тереңнен тамыр тартатын билер соты бүгінгі сот билігінің бастау көзі. Осы ретте бидің кім екендігіне тоқталып өтсем. Ол соттың дəлелдеу қорытындысында екі тараптың бірі жеңіп, бірі жеңіліп емес, екі жаққа да шындықты мойындата білген. Турасын айтып, туғанына жақпаған. Осы бір қасиеті үшін оларды сан мыңдаған шақырым жырақтан даушылар іздеп келіп, көмегіне жүгінген. Иə, кезінде біздің қоғамда ердің құнын, нардың пұлын екі ауыз сөзбен шешкен аузы дуалы билер болған. Бірақ бұл кез келгенге қол емес-тін. Өйткені бітімгершілік – билік айтудың ең озық өнегесі. Ал мұндай озық өнерді дара тұлғалар –Төле, Қазыбек, Əйтеке билер бойына сіңірген. Олар ел арасындағы кез келген дау-дамайды бітімгершілікпен шешіп, осылайша халқымыздың бірлігін, ауызбіршілігін, жерінің тұтастығын сақтауға сүбелі үлес қосқан. Олардың шешімі елдің небір телісін тоқтатып, тентегін тезге салған. Шекіскендерді бітістіріп, араздасқан ағайынды қайта жарастырған. Сонымен қатар ол мемлекет арасындағы шешуі қиын күрмеулі мəселелерде де тығырықтан жол табар ақыл айла тапқан асылдың сынығы болған. Олардың ақылынсыз батырларымыз оқ атып, қылыш көтеріп, жауға шаппаған. «Қызыл тіл – қылыштан бетер жаралар» деп тегін айтылмаған. Қазақ халқында сөздің алар орны ерекше. Сондықтан да ата-бабамыз əрдайым жөн сөзге қонақ берген. Бітпес даудың, бəтуəсіз шудың, кесімі де, шешімі де билер тарапынан айтылған сөз болған. «Билердің сөзі – ақылдың көзі» деген сөз де осыған сүйеніп айтылған болса керек. Біздің билеріміз Қазақ елінің мемлекеттік билік ісіндегі барлық құқықтық жауапкершілікті көтерген. Кешегі билер соты еліміздегі бүгінгі сот билігінің бастау көзі, - деді. Сонымен қатар ол баяндамасында қазақтың үш ұлы биі – Төле би, Қазыбек би, Əйтеке би сынды мыңнан біртуар тұлғалардың тұтас ел болып қалуда тығырықтан жол тапқан ерліктері мен игі істерін тарқатып айтып өтті. Бұл жайында ол: – Ел ішіндегі бүкіл қоғамдық қарымқатынастағы құқықтық нормаларға, ұлттық мінезқұлыққа тəн əдет-ғұрыптар мен салт-санаға қылау түсірмей сақтау, жетілдіру, қазіргі тілмен айтқанда құқықтық тұрғыдан тəлім-тəрбие беру, заң ретінде жүзеге асыру сынды ұлттық идеология мен патриоттыққа баулу да билерге жүктелген.
Мəселен, Майқы бидің «Түгел сөзі», Əз Жəнібек ханның «Əдет-ғұрыптары», «Қасқа жолды Қасым ханның», «Тура жолды Тəуекел ханның», «Ескі жолды Есім ханның» жəне Əз Тəукенің «Жеті Жарғысын» мемлекет атынан қолданылатын заң дəрежесіне жеткізіп, талқылап, қоғамдық қарымқатынасқа енуіне кепілдік берген сол заманның белгілі билері болатын, - деді. Одан соң мінберге сот саласының ардагері, Қазақстанға еңбегі сіңген заңгер, Қазақстан Республикасының «Құрметті судьясы», заң ғылымдарының докторы, профессор, Бекет Тұрғараев «Дала даналары билер институтының тарихи маңызы. Есім ханның ескі жолы» тақырыбындағы баяндамасы негізінде сөз алды. – «Өткенге салауат» деген. Біз өткенімізді ұмытпауымыз керек. Биыл Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өткелі жатырмыз. Бұл халықтың үлкен қолдауына ие болды. Оның да өзіндік себептері бар. Өйткені тұңғыш рет Керей мен Жəнібек Шу мен Талас бойында қазақ деген халықтың атын алып, қазақ хандығын көтерді. Бүгінгі еңселі егемендігімізге ол кісілердің еткен еңбегі ересен. Осы басқосуда сол хандар заманындағы билер институты, билердің жұмыс істеу тəртібі, олардың ел болып қалыптасуымызға қаншалықты игі əсер еткені туралы айтылып жатыр. Иə, ол кісілер қандай да бір даулы мəселелерді қарағанда оны жабық түрде жүргізбеген. Халық алдында, көптің ортасында болып шешім қабылдаған. Даулы мəселе бойынша шешім шығарғанда екі тараптан да: «Ризасыз ба?» - деп сұраған. Елдің психологиясы соған үйренген. Халық хан айтқан, би айтқан шешімге тоқтаған. Міне, сол кездегі сот билігінің жақсы тұстарын біз үйренуіміз қажет. Осындай алқалы жиындар арқылы біз бүгінгі судьялардың бойына соны енгізуіміз қажет. Сонда ғана біздің жұмысыз жүйелене түседі. Бұған осы конференция оң əсерін береді деп сенемін, - деді. Билердің орны туралы орамды ойлар айтылған басқосуда зиялы қауым өкілдері де сөз алды. Өз кезегінде Қазақ хандығының 550 жылдығын тойлау бұл Елбасының баянды бастамасы болып табылатынын, бұл «Мəңгілік Ел» болып қалудағы негізгі бағыт-бағдардың бірі екенін баса айтылды. – Қазақ билерінің басты қаруы – шешендік өнері еді. Егер би жырау болмаса, соңғы хат сөзі қалмас еді. Ал батыр болмаса, ханға сөзі өтпес еді. Би – халықаралық дипломатиялық үлгідегі
тұлға. Ханның дипломатиясын, яғни мемлекеттік істерді жүргізетін ол – билер. Мəселен, Абылай ханның тұсында қазақ хандығы халықаралық дəрежеде қалыптасқан ел ретінде мойындалды. Мұнда билердің рөлі орасан болған. Осы тұста билердің халықаралық келісімдерге барғанын айта кеткен абзал, - деген филология ғылымдарының докторы, Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ түрік университетінің профессоры Құлбек Ергөбек ғылыми конференцияда «Билер – шешендік пен ақындықтың алтын арқауы» тақырыбында баяндама жасады. Жиында талай тартысты мəселелерді шешуде қара қылды қақ жарар əділ əрі шынайы шешімімен тараптарды татуластырған билердің ұлтымыздың мемлекет болып нығаюы жолындағы рөлі туралы «Билердің елшілік қызметі», «Қазақ елінің билер соты – жалпы əлемдік өркениеттің ажырамас бөлігі жəне оған қосқан үлесі», «Есім хан мен салқам Жəңгір хан тұсындағы билер атқарған мемлекеттік лауазымдар», «Есім ханның қазақ хандығын қалыптастырудағы рөлі», «Билер өсиетінің өскелең ұрпақты тəрбиелеудегі мəні», «Ел бірлігін сақтаудағы қазақ билерінің рөлі. Ұлтты ұйытқан Ордабасы» жəне т.б. тақырыптардағы баяндамалар оқылды. Сонымен қатар бұл ғылыми конференцияда осыдан төрт жыл бұрын күшіне енген сот медиациясын дамыту жағы баса айтылды. Бүгінде мемлекетіміз ұсақ-түйек даулардың сотқа бармай-ақ екі жақтың келісімі арқылы ағайынның араласуымен шешілуіне жағдай туғызды. «Медиация туралы» Заң негізінде оны жүзеге асыратын медиаторлардың қызметі ерте кездегі қазақтың билер институтының жаңа заманғы көрінісі болып табылады. Сондықтан да бұл бағыттағы жұмыстарды жаңғырту күн тəртібінен түспеуі қажет. «Мəңгілік Ел» идеясын басшылыққа алып, сот жүйесін дамытудың осы жəне өзге де мəселелері сөз болған бұл басқосу жайында жазылған мақаламызға Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының төрағасы Нұрсерік Шəріповтің төмендегі сөзін түйін ретінде келтіргенді жөн көрдік: «Медиация туралы» Заңның аты бөлек болғанымен, қазақ халқы үшін жат дүние емес. Бұл «алдыңа келсе атаңның да құнын кеш» деген қағиданы басшылыққа алған билеріміздің дəстүрлі билік жүргізу тəсілінің заңды жалғасы деп түсінеміз. «Медиация туралы» Заң қазақ халқының бүкіл əлемге үлгі етерлік, ұмытыла бастаған жақсы салт-дəстүрін қалпына келтіру бағытындағы игі қадамға айналды. «Ұрыс тұрған жерде ырыс тұрмас» деген сөз дұрыс айтылған. Ендеше, біздің бүгінгі судьяларымыз, бұрынғының билеріндей араздасқан адамдарды бітімгершілік жолмен татуластырып, ұрыс-керісті азайтсақ, елге ырыс қонары анық. Дегенмен, ел болған соң, дау-дамай болып тұрады. Бірақ «Дəлдеп атып жауды жең, дəлелдеп айтып дауды жең» дегендей бітімгершілік жолмен екі жақты да татуластырғанға не жетсін! Əрине, бітіспес дау жоқ, бəрі де бидің төрелігіне байланысты деп есептеймін. Кезінде елдің, жердің дауларын екі ауыз сөзбен түйіндеп, татуластырған дана бабаларымыздың бітімгершілік саясатының жаңа серпінмен қолға алынып, медиацияның дамуы, қоғамдағы оң өзгерістің бір көрінісі екендігі даусыз. Салтанат ИБРАГИМОВА, Жібек МҰСТАФИНА.
ЖЕТІ ЖАРҒЫ – СОТ БИЛІГІНІҢ АЛТЫН АРҚАУЫ
Алматы қалалық сотының ұйымдастыруымен Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ғылыми кітапханасында «Жеті Жарғы – дала демократиясының озық үлгісі, мемлекеттік құқық пен сот билігінің алтын арқауы» атты халықаралық ғылымитəжірибелік конференция болып өтті. Аталған басқосуда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы А. Қасымов Жоғарғы Сот төрағасы Қайрат Мəмидің конференцияға қатысушыларға арналған құттықтау тілегін оқып берді. Салтанатты мəжілісте сөз алған Алматы қалалық сотының төрағасы Ақжан Ештай Қазақстан аумағындағы ежелден қалыптасқан мемлекеттік басқару, құқықтық нормалар мен сот билігі туралы, Қазақ хандығының негізін қалаған Керей мен Жəнібек хандар, Қазақ хандығын нығайтуға сүбелі үлес қосқан хандар мен əйгілі билердің ел басқаруға дайындаған заң-ережелері мен билер сотының мемлекетіміздің құқықтық жүйесін нығайтудағы рөлі ғылыми тұрғыда жан-жақты зерттеліп, талқыланатынын баяндамасында атап өтті. Конференцияда тарих ғылымдарының докторы, профессор М. Қойгелді, филология ғылымының докторы, академик С. Қирабаев, Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы республикалық қоғамдық бірлестігі төрағасының бірінші орынбасары Т. Мамашев, Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының төрағасы, академик Ө. Айтбайұлы, ƏлФараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ректоры Ғ. Мұтанов, тарих ғылымдарының докторы, профессор Х.М. Əбжанов, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Тарих факультетінің деканы, тарих ғылымдарының докторы, профессор Тілеген Садықов, тарихи тақырыпты жетік білетін жазушылар Қ. Жұмаділов, Б.Нұржекеұлы, сондай-ақ, көршілес Қырғызстан, Өзбекстан Республикаларынан келген ғалымдардың баяндамалары тыңдалды. Бұл форум Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойы аясында өткізіліп отыр. Іс-шара Астана қалалық сотында «Қазақ хандығын қалыптастыру мен нығайтудағы Қазақ елінің құқығы жəне билер сотының төрелігі» тақырыбында бастау алып, Қазақ хандығын қалыптастыру мен нығайтудағы Қазақ елінің құқығы, билер сотының төрелігі, дала заңдарының мемлекеттік билікті дамытудағы маңызы, мемлекет басқарудағы хандар мен сұлтандардың рөлі, билердің заң шығару құқығы, билердің сот төрелігін жүргізудегі əділдігі жəне тəуелсіздігі, Қазақ билер сотының бітімгерлік рөлі жайындағы ғылыми мақалалар талқыланған
болатын. Аталмыш шараға Астана қалалық сотының арнайы делегациясы – сот төрағасы Тілектес Бəрпібаев, судья Оралхан Тұрсынов, мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының судьясы Сая Бекіш, қалалық соттың Кеңсе басшысының орынбасары Айбол Ибрагимов қатысты. Конференцияда Астана қалалық сотының төрағасы Тілектес Бəрпібаев баяндама жасап, Қазақ хандығының қалыптасу тұсында Сырдария бойындағы қалалар, Орта Азия, Еділ бойы, Сібір хандығы тұтасымен Қасым ханның билігіне қарап, көрші мемлекеттермен бейбіт, экономикалық, дипломатиялық байланыс орнатылғаны, Тəуке ханның «Жеті жарғы» деп аталатын заңдар жүйесі ел бірлігі мен тұрақтылығының кепілі болып, Қазақ хандығын нығайту жолында жаңа биікке көтергені аталып өтілді. – «Қасым ханның қасқа жолы» мен «Есім ханның ескі жолын» негізге алып қабылданған «Жеті жарғы» – қазақтың əдет-ғұрпы мен салт-санасын құқықтық реттеуші факторы болды. Үш жүздің басын біріктіруде үш жүздің төбе билері сайланды. Олар тарихта аты қалған Төле, Қазыбек, Əйтеке билер. «Күлтөбенің басында күнде жиын» деген тіркес сөз де осы Тəуке ханның тұсында пайда болды. Қазақтың сұлтандары, билері, батырлары, ақсақалдары мақұлдаған осы заң жүйесі ел ішінде туындаған кикілжіңді, дау-шарды шешуде маңызды рөл атқарды. Билер халықаралық дəрежедегі барлық істерге де тікелей араласқан. Ең маңызды деген мемлекетаралық келісім-шарттарды жоғары деңгейде жүргізуге, ел экономикасын жақсарту жолында тауар-сауда айналымы мен айырбас жасауды жақсартуға, мемлекетаралық трансшекаралық аймақтарды қауіпсіздендіруге, əрі керуен жолдары мен жүк тасымалдаудағы кедендік шарттарды жүзеге асыруға, соғыс жағдайында əскери одақ құруға, мемлекетаралық дау-шарлар туындаған жағдайда, ол жөніндегі сот істеріне төрелік айтуға билер тікелей араласқан, - деді өз сөзінде Астана қалалық сотының төрағасы Тілектес Бəрпібаев. Жиында сөз алған тарих ғылымдарының докторы, профессор Тілеген Садықов ХІХ ғасырдың екінші жартысына дейін қазақ даласында билер соты үстемдік құрып келгенін, патшалық Ресей тарапынан бірнеше рет (1824, 1844, 1854) ережелер бекітілсе де, билер соты халықтың күнделікті өміріндегі тартыстарды қалпына келтіретін ең тура да əділ, ыңғайлы заң ретінде өз орнын сақтап қалып, халықтың құқық дəстүріндегі құқықтық ережелердің негізінде елде дана билер қалыптасқандығы жайында
e-mail: gazeta_adilet@mail.ru
ой сабақтады. Сонымен бірге: «Қазақ халқының əдет-ғұрып нормаларының артықшылығы қолданылатын жазалардың тым қатал емес, яғни ізгіленгенінен айқын көрінеді. Сондықтан да болар, қазақ даласында түрме, абақты, бас бостандығынан айыру деген жазалау шаралары болмаған. Оның есесіне Тəуке хан тұсындағы «қанға қан» ұстанымының орнына билердің ықпалымен құн төлеу институты кеңінен қолданылған. Құн төлеу негізінде кісі өлтіргені үшін немесе адамның дене мүшесіне жарақат түсіргені үшін белгілі бір мөлшерде моральдық-материалдық төлем ақы төлеу ұстанымы болды. Ал, Тəуке хан тұсында жүйеге түсіп қабылданған əдет заңы ел өмірінде өлшеусіз маңызды қызмет атқарды. Жеті арна болып, ел өмірінің жеті саласын тұтас қамтыған əдет заңының жүйесі халық, мемлекет, жеке адам тіршілігінің барлық бағыты бойынша қағидалар мен ережелерді қалыптастырды», деп атап өтті профессор Тілеген Садықов. Билер сотының əділдік принципі – тəуелсіз еліміздің сот жүйесінің əлемдік стандартқа сай дамуына септігін тигізгені анық. Қазақстанда құқықтық жəне зайырлы демократиялық мемлекет қалыптастыру мен дамыту процесіндегі сот жүйесінің қосқан үлесі, мемлекетті құқықтық орнықтырудың маңыздығы жөнінде зерделі ойлар, парасатты пайымдар, ғылыми зерттеулер бүгінгі сот жүйесінің дамуына зор үлес қосады. Билер шығарған заң-ережелер мен үкімшешімдердің қазіргі республика Конституциясынан, қылмыстық, азаматтық кодекстерден, өзге де заңдардан көрініс табуы, Қазақ билері жүргізген əділ сот тəжірибесіне сүйене отырып, қазіргі сот жүйесін жетілдірудің өзекті проблемаларының талқылануы əлі де дəстүрлі қазақ құқығын, билер институтын, сот тарихын ғылыми тұрғыдан əлі де зерттеуді, зерделеуді талап ететінін ескереміз.
Абылайдың əскери қайраткерлігі, қолбасылық қабілеті жөнінде Астана қаласы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының судьясы Сая Бекіш баяндады. – Абылай хан XVIII ғасырда Қазақ хандығының шекарасын қалпына келтіріп, үш жүздің басын біріктірді. Абылай хан қазақ хандығының қуатын арттырып, іргелі мемлекетке айналдырды. Ресей мен Қытай империяларының арасында орналасқан Қазақ елінің геосаяси жағдайына икемделген саясат жүргізді. Абылай ханның саяси көзқарастарының негізгі өзегі жəне идеясы – күшті, тəуелсіз, бір орталықтан басқарылатын қазақ мемлекетін қалыптастыру. Ресей, Қытай сияқты ірі мемлекеттермен тең құқықтық дəрежеде қарым-қатынас жасау, бірбірінің ішкі істеріне араласпау принципін мойындату болды. Осы мақсатқа Абылай хан сыртқы жəне ішкі саясатты қалыптастырады, - деді судья Сая Бекіш. Шара аясында, Астана, Алматы қалалық сотының судьялары Орталық мемлекеттік мұрағатта болды. Мұрағат директоры А. Ақтаева судьяларды өте сирек материалдармен, жəдігерлік əрі тарихи жəне мəдени құндылығы айрықша құжаттармен таныстырды. Қазақ хандары арасындағы бірегей хат алысуы – бұл қазақ дала билерінің дала құқығы шеңберіндегі қызметінің дəлелі болып табылады. Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған арнайы көрме ресми құжаттар, қолжазбалар, қазақ хандары, билері мен батырларының, бірінші қайраткерлері – Кенесары Қасымовтың, Сырым Датұлының, Исатай Тайманұлының жəне Махамбет Өтемісұлының эпистолярлық мұраларын қамтиды. Судьялар патшалық отарлау əкімшілігінің ұйымдастыру негізі болған Ішкі Қазақ Ордасын уақытша кеңесінің басқару жүйесі, облыстық жəне аймақтық соттар, жандармерия мен полиция басқармалары туралы жиналған қорларымен зор қызығушылықпен танысты. Судьялар қойманың ішіндегі ең сирек материалдар мен
бейнефильмдерді көре отырып, осы бүкіл əлемде жəдігерлер санатына жататын материалдарды жинаудың қиын жұмыс екендігіне көздерін жеткізді. Айта кететін жағдай, Орталық Мемлекеттік мұрағатында өткен ондаған жылдар бұрын қаралған, кезінде қызу пікірталас тудырған алғашқы істер де сақталған. Осы материалдар құқықтанушылар тарапынан ғылыми-зерттеуді күтуде. Қазақстан Судьялар одағы Алматы филиалының төрағасы, Алматы қалалық сотының судьясы Нұрділдə Сейітов осы тарих қойнауына саяхат ұйымдастырғандары үшін Орталық мемлекеттік мұрағат қызметкерлеріне алғысын білдірді. Нұрділдə Сейітов Қазақ хандығының тақырыбы шынымен шексіз екенін атап жəне үлкен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуді талап ететініне ерекше тоқталып, ол – болашақ ұрпақты тəрбиелеу үшін қажетті қазақстандық отансүйгіштік мəселесі болып табылатынын атап өтті. – Бүгін біз бірнеше жыл бойы Алматы қалалық соты қамқорлығына алған №2 балалар үйінің тəрбиеленушілерін ертіп келгеніміз кездейсоқ емес. Бұл экспонаттар олар үшін үлкен тəрбиелік маңызы бар, өз елі үшін, оның бай тарихи өткені толқыныс пен мақтаныш сезімін ұялатады, - деді Нұрділдə Зейнедуллаұлы. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың тəу етер тəуелсіздік тойында айтқан: «Тағдырдан талай теперіш көрсе де, халқымыздың рухы жасымаған. Азаттық – Ұлы Даланы мекен еткен аталарымыздың асыл арманы еді. Біз осы асқақ арманға қол жеткіздік. Бізге мыңжылдықтар тоғысқан алмағайып кезеңде мемлекет құру, ел болу міндеті жүктелді. ...Атамекен жері үшін қасықтай қанын қиған даңқты бабалардың аттары ұрпаққа ұран болып бүгінге жетті. Сондықтан жыраулар мен абыздарды, билер мен батырларды бар болмысымен жас ұрпақтың санасына сіңіру керек», деген тұжырымын жадымызда ұстауға тиіспіз. Қазақ хандығының 550 жылдығын тойлау – Мемлекет Басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Мəңгілік Ел» атты ұлттық идеологияға айналған идеясының бастамасы. Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойын атап өту соттардың жаңа тарих беттерін қайта қарап, сот жүйесінің ертеректен келе жатқан құқықтық дəстүрін кеңірек тануға, бүгінгі ұрпақтық санасында қайта жаңғыртып, болашақпен сабақтасуына мол мүмкіндік береді. Тыныс АХМЕТЖАНОВА, Астана қалалық сотының баспасөз қызметі.
№20 (223) 22.05.2015 жыл
7
«Ата салтым асыл мұрам, ардағым» «Ата салтым – асыл мұрам, ардағым» атты тақырыпты Халықаралық «Алаш» сыйлығының, «Құрмет» орденінің иегері, ҚР Мəдениет қайраткері, жазушы, академик, профессор, тəлімі мол қаламгер Нағашыбек Қапалбекұлы жүргізеді.
(Жалғасы. Басы өткен сандарда). Ер қадірін білмеген Ел қадірін білмейді. * * * Ер айтса – ел айтқаны, Елдің қамын жеп айтқаны. * * * Елуінде ер – дана, Елу жылда ел жаңа. * * * Екі жаман ауыл болмас, Ауыл болса да қауым болмас. * * * Ер жігіттің дəурені жүріп, бағы асқанда: - Иті қапқыш, - Аты шапқыш, - Өзі мерген атқыш келеді. * * * Жат елдің жақсысы болғанша, Өз еліңнің сақшысы бол. * * * Жолдасы жоқ жігіттің Олжасы жоқ. * * * Жаман жолдастан, Жақсы дұшпан артық. Ерді намыс өлтірер, Қоянды қамыс өлтірер. * * * Жақсыдан жаман туса, Емі табылмас. Жаманнан жақсы туса, Теңі табылмас. * * * Жақсы жігіт сапардан: Елін аңсап қайтады, Алдына мал салып қайтады. Жаман жігіт сапардан: Шемішкесін шағып қайтады, Қалтасын қағып қайтады. * * * Жақсыны арман оздырар, Жаманды құлқын тоздырар. * * * Жақсы əйел, Жаман еркекті би етеді. Жаман əйел, Жақсы еркекті құл етеді. * * * Жақсының соңынан көп ереді. Жаманның соңынан шөп ереді. * * * Жақсының жақсылығын айт, Нұры тасысын, Жаманның жамандығын айт, Құты қашсын. * * * Жаман адам кетсе, Дүние кеңіп қалғандай болады. Жақсы адам кетсе, Дүние кеміп қалғандай болады. * * * Жақсы жігіт Ағайынның басын қосады. Жаман жігіт, Жақсы ағаның жолын тосады. * * * Жақсылық еккен алғыс орады. * * * Жыл деген ат басын бұрғанша, Ай деген аунап тұрғанша. * * * Жыланның уы басында, Бейқамның жауы қасында. * * * Жаман көрші: Ұрыс пен керіс. Жақсы көрші:
Ауыс пен беріс. * * * Жaқсының жаттығы жоқ. * * * Жаман жолдас жауға алдырар, Жаман би дауға алдырар. * * * Жау жоқта батыр көп, Дау жоқта ақыл көп. * * * Жақсы əйел теңі жоқ жолдас, Түбі жоқ сырлас. * * * Итті күшігінде үйрет. * * * Ит – тойған жеріне, Ер – туған жеріне. * * * Қай жерің ауырса, жаның сол жерде. * * * Қайратты ерде мал тұрар, өнерлі ерде бақ тұрар. * * * Қылышынан қан тамған батырды, Тілінен бал тамған ақын алады. * * * Корқақтың көзі үлкен, Ақымақтың сөзі үлкен. * * * Қамысты бос ұстасаң, Қолынды кеседі. Қасыңды бос ұстасаң, Төбеңді теседі. * * * Қара арғымақтан жал кетсе, Қарға адым жер мұң болар. Қара көзден нұр кетсе, Жарық күнің түн болар. * * * Қырсыққан жігіт мал таппас, адасқан жігіт жол таппас. * * * Қырық кісі – бір жақ, Қыңыр кісі – бір жақ. * * * Қазаныңа не салсаң, Шөмішіңе сол ілінер. * * * Қараңғыда қалтырағанша, Жарықта жалтыра. * * * Қырық жыл қырғын болса да, Ажалды өледі. * * * Қызды жылатқанның қырсығы қырық есекке жүк болады. * * * Көп қорқытады, терең батырады. * * * Көрмегенге көсеу таң. * * * Көбік қарда түлкі ойнар, Көңілді кезде күлкі ойнар. * * * Көппен жүрген көңілді, Көп түзетер кеміңді. * * * Қайраңы жоқ көлден без, қайырымы жоқ елден без. * * * Қолың көтермейтін шоқпарды, Беліңе байлама. * * * Қадіріңді білмеске, Қадамыңды көтерме. * * * Қара арғымақ қартайса, Қарға адым жер мұң болар. Қара көзден нұр тайса, Бір көруге мұң болар. * * * Көңілің тартпаған іске қол ұрма. (Жалғасы бар).
Су - көз жанарын ашып, айналаға тіршілік нəрін таратады
СОҢҒЫ БЕТ Су – тіршілік көзі. Иə, адамзат та, табиғат та сусыз бір сəт тірлік тындырып, тіршілік ете алмасы сөзсіз. Осы бір мөлдір сұйықтықта біріміз білсек, біріміз біле бермейтін қасиеттер көп-ақ. Су шөлді басумен қатар адамдардың күнделікті тұрмыстық қажеттілігіне жаратылып, қаншама емге дауа болар қасиетке ие. Ол адам зейінін ашып, еңбегіміздің өнімділігін арттырып, миға күш беріп, ұйқыны ретке келтіреді. Күйзеліс пен мазасыздықты басады. Көз жанарын ашып, айналаға тіршілік нəрін күн сəулесіндей таратады. Судың берер пайдасын осылайша тізбектей берсең тізім түгесіледі. Оның адам ағзасына тигізер пайдасы шаш-етектен екені ғылыми түрде əбден зерттеліп, дəлелденген. Əсіресе емдік сулардың адам бойына берер қуаты мен көмегі өте көп. Бүгінде еліміздің бірқатар өңірінде тереңнен атқылап, жер бетіне шығып жатқан емдік қасиеті мол минералды су бұлақтары көптеп кездеседі. Солардың қатарында Оңтүстік Қазақстан облысы, Ордабасы ауданы, Бөген ауылдық округі аумағында орналасқан №11-А шипалы су ұңғымасынан шығатын «Бөген» минералды табиғи ауыз емдік-ас суы да бар. Осындай тауар белгісімен биылдан бастап нарыққа енгізіліп жатқан ағзаға мол пайдасы бар бұл суды нағыз табиғат сыйы дерсің-ау...
су ұңғымасынан шығып жатқанын сөзіміздің əлқиссасында айтып өткенбіз. Бұл ұңғыманы бұрғылау жұмысы 1988 жылы қолға алынған. Бұл жайында тəуелсіз сарапшы, жер асты суының қорын бағалау бойынша ұңғымаларды гидрогеологиялық зерттеуші Нұрмұхаммед Байзақов: – Бұрғылау жұмыстары «Шымкентгидрогеология» АҚ-ы тарапынан жүргізілді. Су көзінің тереңдігі 2000 метрден асады. Гидрогеологиялық тұрғыдан бұл Арыс артезиан су қоймасына жатады. Ондағы минералды судың адам ағзасына берер пайдасы мол екені медициналық тұрғыдан зерттеліп, дəлелденді. Өзім ұңғыманы бұрғылау жұмыстарына қатысқанмын. Қаншама жылдан бері одан емдік қасиеті бар су шығып
жұмыстарының басы-қасында жүрген Бөген ауылының тумасы, елге танымал С. Жұмабаев болғанын бөле-жара атап өткенді жөн деп санаймыз. Күні кешеге дейін құқық қорғау органында абыройлы жұмыс істеп, қоғам тыныштығы мен қауіпсіздігі үшін аянбай еңбек еткен бұл ел ағасының бірінші мамандығы гидромелиоратор болған. Оның бірнеше жылдан бері жер астынан атқылап тұрған Бөген минералды суына бей-жай қарамай, бұл су тегін еместігін, оны Жаратушы айналаны дария етсін деп емес, халық тұтынып, кəдеге жаратсын деген ниетпен жіберіп отырғанын, қайткен күнде де бұған көз жеткізу қажеттігін терең түйсініп, нақты іске кірісуі міне сондықтан. Сөйтіп оны зерттеп, нарыққа шығару жұмыстарын қолға алып кетеді. Өз кезегінде ол бұл бағыттағы жұмыстарды
«БӨГЕН» СУДЫҢ БЕРЕРІ МОЛ
«Бөген» минералды табиғи ауыз емдік-ас суы тек шөл тартқанда ғана емес, ем ретінде тұтынылса сан түрлі дертке дауа болар қасиетімен де ерекшеленеді. Дендеген дертке дауа болар «Бөген» минералды суының құрамы кальций, магний, натрий, кремний қышқылдарынан тұрады. Оның құрамы тұздармен байып қана қоймай, өзінің бойына емдік күштерді де үндестірген су. Қазақстан Республикасы Денсаулық Сақтау министрлігінің ШЖҚ «Кардиология жəне ішкі аурулар ҒЗИ» РМК-нің «Бөген» минералды табиғи ауыз емдік-ас суының құрамы бойынша жүргізген химия-биологиялық зерттеулеріне сəйкес оның азоттық аз минералданған гипертермиялық күрделі гидрокарбонаттыхлоридті-сульфаттық-магнийлі-кальций-натрий құрамды, табиғи кремниймен байытылған, аз мөлшерде микрокомпоненттері бар, сонымен қатар бром, фтор, иод жəне органикалық заттағы қасиетке ие екенін растаған. Өз кезегінде кальций жүкті əйелдерде өздігінен болатын түсіктің алдын алу қаупін төмендетіп, қан аздықтың дамуына жол бермейді. Ұрықтың іште дамуының тежелуін босану кезіндегі əлсіздіктердің орын алуын алдын алып, артериялық қан қысымының бір қалыпты болуын қамтамасыз етеді. Ал магний қандағы инсулин мен глюкозаны реттеп отыратын күшке ие болса, натрий адам ағзасындағы тұз тепе-теңдігін сақтап, бүйрек, жүрек қан- тамырларының жұмысын жақсартады. Кремний ағзадан шамадан тыс қан кетудің қаупін алдын алатын қасиетке ие. Бұдан «Бөген» минералды суының əйел денсаулығына тигізер пайдасының зор екенін айқын аңғаруға болады. Тек төмен етектілер үшін ғана емес оның барлық адамдарға берер пайдасы ауыз толтырып айтарлықтай. Бұл
ретте ҚР ДСМ ШЖҚ «Кардиология жəне ішкі аурулар ҒЗИ» РМК профессоры, медицина ғылымдарының докторы С. Ф. Беркинбаевтың «Бөген» минералды табиғи емдік-ас суына берген медициналық қорытындысы дəлел бола алады. С. Ф. Беркинбаев «Бөген» минералды суының төмендегідей ауруларға мыңнан бір ем екенін алға тартады: – Ас қорыту мүшелерінің аурулары (жеңіл жəне орта дəрежедегі өңеш аурулары, гастродуоденттер, ремиссия фазасындағы асқазан жарасы, ота жасалған асқазанның кейбір аурулары, асқазан асты бездері, созылмалы гастрит); – Панкреатит, созылмалы гепатит, холесцистит; – Зəр шығару жүйелерінің аурулары (ішек, өт шығару жолдары, созылмалы пиелонефрит, созылмалы цистит); – Зат алмасу аурулары жəне эндокринді жүйелер (семіздік); – Қант диабеті (жеңіл жəне орта дəрежедегі қант диабеті); – Созылмалы жəне кəсіби интоксикациялар; – Жүрек қан-тамырлары жүйесінің аурулары (тамырлардың қысылуы, артериалды гипертония); – Жүйке жүйелерінің аурулары (атеросклероз, невроз); – Тіреуіш-қозғалтқыш аппарат аурулары (бұлшық еттің қысылуынан болатын тірек қозғалтқыш аппаратының бұзылуы); – Созылмалы босаңсу, жабығу синдромдары; «Бөген» минералды суының аурулардың бұл түріне таптырмас сусын екенін баса келтірген профессор Беркинбаев бұл өнімнің емдік ішу əдістерін жан-жақты зерттеген. «Бөген» минералды суының №11-А шипалы
8
№20 (223) 22.05.2015 жыл
- Мені ұзақ уақыт бойы бүйрек ауруы мазалап жүрді. Бірнеше рет дəрігердің тағайындауымен дəрі-дəрмектер, уколдар қабылдадым. Бірақ одан бойыма батпандап кірген аурудан арылмадым. Яғни, нəтижесіз болды. Ауылдағы ағайыннан «Бөген» минералды суы туралы естіген соң, дертіме дауа болар деп оны таңертең ашқарынға 1 стақаннан ішіп жүрдім. Содан екі апта өткеннен соң өзімді жақсы сезініп кеттім. Бүйрек тұсынан шаншу қадалып, сыздап ауыратыны сап тыйылды. Дəрі-дəрмексіз-ақ бүйрегімді «Бөген» минералды суы емдейтініне кəміл сенемін. Халықтың осы суға қол жеткізуіне мұрындық болған абзал адамдарға мың алғыс! Р. ЖАУКИМОВА. - «Бөген» минералдық суын қабылдағаннан бастап қан қысымым қалпына келді. Өзім қант диабеті ауруымен ауыратынмын. Бірақ осы су арқылы қандағы қант құрамы 8-7 ммоль/л-ге түсті. З. ШОЛШИЕВ. - Үш апта бойына «Бөген» минералды суын тұтындым. Содан бері өзімді жеңіл əрі жақсы сезінемін. Артериалды қан қысымым бір қалыпқа түсті. Сонымен қатар, бұл судың зəр шығаруды реттейтініне көз жеткіздім. Бауыр мен өт жолдарына оң əсерін тигізетінін сезіндім. Ас қорытуды да жақсартады. Тамақтанып болған соң бұрынғыдай ауырлықты сезінуден біржолата айықтым. Н. МАМАШАРИПОВА. - Бұл су өте жұмсақ. Оны екі айдан бері үздіксіз ішіп келемін. Менде созылмалы асқазан ауруы, бүйрек ауруы бар-тын. Содан болатын жағымсыз əсерлер де көңілімді түсіретін. Содан ешнəрсеге мойным жар бермей, қолым іске бармай қалды. Бірақ осы суды ішкеннен бері асқазанымның ауырғаны қоя бастады. Бұрынғыдай өзімді жайсыз сезінбеймін. Сергей күйге түстім. Б. НАРЫМБЕТОВА.
жатқанын көпшілік елеп ескермеді. Енді ауылымыздың тумасы Сəтбай Жұмабаевтың осы іске білек сыбана, бел шеше кірісіп, қолға алған жұмысты аяғына дейін апарып, нəтиже шығарып жатқаны тек менің ғана емес, көптеген халықтың көңілін тоғайтты, - деді. ҚР ДСМ ШЖҚ «Кардиология жəне ішкі аурулар ҒЗИ» РМК профессоры С. Ф. Беркинбаевтың «Бөген» минералды суына берген медициналық қорытындысын курортологияның арнайы сынау зертханасының жетекшісі, профессор, медицина ғылымдарының докторы, МАИН академигі Б.Ү.Абдукаримовта растап отыр. Бұл «Бөген» минералдық суын газдалған жəне газдалмаған түрінде емдік-профилактикалық, бальнеосауықтыру ретінде, бассейнде шомылуға, азот ваннасын қабылдауға, душтарға түсуге, жатырды суландырудан өткізу əдістеріне, микроклизмаларды қолдану арқылы ем-дом жүргізіп, шипа көрудің пайдасы мол екенін тағы да айғақтай түседі. Ешқандай жанама əсері жоқ «Бөген» минералды суын ел игілігі үшін нарыққа шығаруда, мемлекеттік тіркеуден өткізіп, сəйкестік сертификатын алу
2000 жылдан бастап қолға алады. Елге еткен бұл ересен еңбегінің жемісі он бес жылдан соң, дəлірек айтсақ биылдан бастап өз нəтижесін беруде. Бүгінде «Бөген» минералды суын ем ретінде пайдаланып жүрген бірқатар тұрғындар оның нəтижесін толық сезініп, бұған себепкер болған Сəтбай Жұмабаевқа қарата алғысқа толы лебіздерін жаудыртуда. «Баталы ұл – арымас» деген. Осылайша жерлестерінің алғысын арқалап жүрген Сəтбай ағамызға біз де толағай табыс, жұмысына сəттілік, еңбегіне рəттілік тілейміз. Ендеше, құрметті оқырман дүкенге бара қалсаңыз сөрелерде тізіліп тұрған сусындар арасынан денге қуат, ағзаға шипа берер «Бөген» суын таңдап алып, оның бал дəмін татып, мейірлене қанып ішуді ұмытпаңыздар. «Бөген» минералды суының нарықта пайда болғанына көп уақыт өте қоймаса да, оны ішіп, дертіне шипа тапқан тұрғындарда есеп жоқ. Төменде солардың бірқатарының лебіздерін оқырман назарына ұсынуды жөн көріп отырмыз.
- Он жыл бойы бүйрегімнің ауырғаны мазалап келді. Көптеген дəрігерлердің кеңесін алып, ем қабылдадым. Сан түрлі бағалы дəрі-дəрмектер қабылдағанмен ешқандай өзгеріс байқалмады. Өзім Ордабасы ауданында тұрамын. Бөген ауылындағы бұл минералды су туралы көп естігенім бар еді. Бір күні сол жерге жолым түсіп, ондағы моншада қатарынан төрт күн ванна қабылдадым. Бұған қоса күнде суын ішіп жүрдім. Оны тұтынуды тоқтатпадым. Осылайша он күннің ішінде денемдегі ісіктер қайтып, өзімді өте жақсы сезіне бастадым. Енді бұл судың емдік-ас суы ретінде шығарылып жатқанына шексіз қуаныштымын. Келешекте бұл жерде санаторий ашылады деген жаңалықты да есітіп тағы да қуанышқа бөленіп жатырмын. Мұндай жұмыс қолға алынса, нұр үстіне нұр болары сөзсіз. Қ. ТӨЛЕБАЕВ. Жанға шипа «Бөген» минералды суына төмендегі мекен-жай бойынша қол жеткізе аласыздар. ҚР, ОҚО, Ордабасы ауданы, Бөген ауылы. Шымкент қаласы, Тəшенов к/сі №108 үй; + 7(7252) 277 000, +7(7252) 53 74 54
АЛҒЫС АЛТЫННАН ҚЫМБАТ Интернет телевидение Adilet TV примет на работу тележурналистов на конкурсной основе. При себе иметь резюме с фото. Обращаться по адресу Казыбек би 84 «б». Тел.: 8 (7252) 55-85-84. Факс: 8 (7252) 53-04-93. Сот.: 8 777 557 08 52, 8 747 464 44 19.
Оңтүстік Қазақстан облысының балаларына реабилитациялық көмек көрсету міндетін №2 Шымкент қалалық балалар ауруханасының қызметкерлері абыроймен атқаруда. Оған ата-аналар тарапынан айтылып жатқан алғыстар дəлел бола алады.
Аталған ауруханада ерте жастағы балаларды оңалту,тірек қимыл аппаратының паталогиясы, кардиохирургиялық ота жасалған балаларды оңалту бөлімшелері жұмыс істейді. Бүгінде мүмкіндігі шектеулі балалардың санын азайту, науқас балалардың өмір сүру сапасын жақсарту аурухана-
дағы ақ желеңділердің басты міндеттерінің бірі. Оны жүзеге асыруда медбикелердің еңбектері ерекше. Олардың атқарып жатқан жұмыстарына ауруханада оңалту емін алып жатқан науқас балалардың ата-аналары алғыс тілектер білдіріп жатады. Əсіресе олар физиоемдеу процедураларын
жүргізетін жəне емдік массаж жасайтын медбикелерге дəн риза. Ал медбикелер үшін балалардың саулығы мен ата-аналардың ризашылығынан қымбат алғыс жоқ екені əмбеге аян. Шымкент қалалық №2 балалар ауруханасының əкімшілігі.
Курорт «Сары-Агаш», санаторный комплекс «Алтынай» и «Алтынай Люкс» Виды предоставляемых услуг в санаторном комплексе «Алтынай» Санаторный комплекс «Алтынай» предоставляет на основании Государственной лицензии Серии ЛП № 00052DX следующие услуги: Рекомендуем пройти полное курс лечение от 7 до 14 дней. Это залог вашего здорьовия. Бесплатные услуги входящие в стоимость путевки: 1. Орошение кишечника минеральной водой; 2. Гинекологическое орошение минеральной водой; 3. Промывание желудка минеральной водой; 4. Дуоденальное зондирование (желчь) минеральной водой; 5. Минеральная ванна, душ минеральной водой; 6. Лечебные бассейны с гидромассажем; 7. Парафино-озокеритолечение; 8. Очистительные клизмы минеральной водой; 9. Слепое зондирование (дюбаж) минеральной водой; 10. Физиолечение (УВЧ, ингаляция травами и маслами, электрофорез, дарценвал, УФО). 11 Фито чай,и.т.д. 12. Урология
№ п/п
Номера
Общая стоимость на 1-го чел. в сутки
Стоимость номера в сутки
Стоимость 1 -го чел. на 7 дней
6 000
24 000
42 000
7 500 8 500 9 000 9 500
15 000 34 000 27 000 19 000 45 000 – за комнату 55 000 – за комнату
52 500 59 500 63 000 66 500
18 000 13 500 супруга Супруга+подросток
18 000 27 000 24 000 35 000 45 000 – за комн. 55 000 – за комн. 65 000 – за комн.
126 000 94 500
17 000 11500 Супруга+подросток 11 000
17 000 23 000 32 000 33 000
119 000 80 500
Корпус «Алтынай» Главный корпус
Платные медицинские услуги: Фитнес центр, закрытый бассейн, сауна, хаммам, финская, турецкая парная, тренажерная комната, циркулярный душ, восходящий душ, душ Шарко, грязелечение, СПА, джакузи, массажное кресло и.т.д. Диагностика: Инструментальные методы обследования УЗИ внутренних органов, эндоскопия, электрокардиограмма. Консультации врачей: невропатолог, уролог, гинеколог, терапевт, мануальный терапевт Иглорефлексотерапия, Медикаментозное лечение неврологических, кардиологических, урологических Дополнительные платные процедуры: пантовые ванны, селеновые ванны, скипидарные ванны, пихтовые ванны, кедровые бочки, аппаратное кишечное орошение (гидроколонотерпия), иглотерапия, массаж (общий и точечный)
1 2 3 4 5 7 8 9 9
Примечание: В стоимость путевки входит 4-х разовое питание, медицинское обслуживание, услуга транссфера с Шымкента до санатория. В номерах имеется холодильник, кондиционер, плазменный телевизор, душевая с водонагревателем и горячая вода.
1 2 3 4 5 6 7 1 1 3 4
4-х местный эконом класс 2-х местный эконом класс Полулюкс 4-х местный (1-2-3 этаж) Полулюкс 3-х местный (2 комнаты) Полулюкс 2-х местный VIP номера (72 м) №15, 16 VIP номера (80 м) № 14, 28 Детям до 6 лет Детям от 7 до 10 лет Корпус «Алтынай – Люкс»-А Полу люкс 1-о мест Полу люкс 2-х местный Полу люкс 2-х мест. (семей. пары) Полу люкс 3-х местный (семейный) Люкс100,101,103,104 VIP 102, 203,204 VIP 201,202 Корпус «Алтынай Люкс»-Б Полу люкс 1 мест. Полулюкс 2-х мест (семеиной пары) Полулюкс 3-х местный (семейный) Полулюкс 3-х местный
4 000 5 000
77 000
Адрес: ЮКО, Сарыагашский р-н, п. Коктерек. Тел.: +7(72537) 5 13 13 +7(7252) 57 14 31. Сот.: +7 (701) 736 73 15 Web-сайт: www.altinai.com Атқарушы директор Асыл ЖАПАНОВ Директордың орынбасары Қайыржан СЕМБАЕВ
«Əділет» ұлттық апталығының президенті Қуанышбек Тасболатұлы БОТАБЕК
Жауапты редактор Салтанат ИБРАГИМОВА Жауапты хатшы Мұрат СЕРІКБАЙҰЛЫ
Республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті алқа кеңесінің төрағасы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ Тілшілер қосынының жетекшісі Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН Меншікті тілшілер: Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК (Алматы қаласы) Гүлмира МƏНШƏРІПОВА, (Астана қаласы)
Тілші Ақжібек МҰСТАФИНА Техникалық директор Константин МАРКОВ Видео-фотооператор Руслан НАСИРОВ Серік ҚОСАЕВ
Мекен-жайымыз: ҚР Астана қаласы, А. Иманов көшесі, 41/127. Шымкент қаласы, Қазыбек би көшесі, 84Б-үй. Байланыс үшін тел./факс: 8 (7252) 55-85-84 Ұялы: 8-777-557-08-52
Апталық Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы есепке алу туралы №14077-Г куəлігі берілген. Аптасына бір рет жарық көреді. Таралымы - 15 000 дана. Тапсырыс - 1285.
Апталық Астана қаласы, "Ernur" Медиа холдингі" ЖШС (Сілеті көшесі, 30-үй) мен Шымкент қаласы, "ERNUR" ЖШС-нің (Т.Əлімқұлов көшесі, 22-үй) баспаханасында басылады