23 2015

Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ

¦ÄIËÅÒ Газет 2010 жылғы 5 мамырдан шыға бастады

ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ

web: http://adiletgazeti.kz/

E-mail: adilet.media@mail.ru №23 (226) = 12 маусым = Жұма = 2015 жыл НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / 國家周刊 / ‫اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ‬

САЯСИ ҚАЙШЫЛЫҚТЫ КҮШ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ШЕШУ ӘДІСІНЕН БАС ТАРТУ ҚАЖЕТ Елбасы өз сөзінде Əлемдік жəне дəстүрлі діндер лидерлері съезінің ізгі идеялары əлемдік қоғамдастықта, діни жəне саяси топтар арасында кеңінен қолдау тауып жатқанын атап өтті.

Нұрсұлтан Назарбаев тəуелсіздік жылдары Қазақстанда түрлі конфессиялардың қатар қызмет етуінің табысты үлгісі қалыптасқанын атап көрсетті.

– Қазір елімізде жалпы саны 3312 мешіт, храм, мінажат үйі, синагога жəне өзге де діни ғимараттар бар. Діни бағыттағы 47 бұқаралық ақпарат құралы жарық көреді. Елімізде 500-ге жуық шетелдік миссионер жұмыс істейді. Елімізде қызмет ететін барлық діндердің жамағаты – қазақстандықтардың ортақ шаңырағының мүшелері. Біз бəріміз бірге жаңа ел құрып жатырмыз, онда талас-тартыс пен даудамайға орын жоқ, – деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы қауіпсіздік пен дамудың жаңа парадигмасын қалыптастыру үшін кең ауқымды диалогтың маңыздылығына назар аударды.

– Теңқұқықтылық, өзара құрмет, бір-бірінің мүддесін мойындау, ынтымақтастық, толеранттылық жəне өзара түсіністік қағидаттары оның негізіне айналуы тиіс. ХХI ғасырда барлық саладағы – саяси, экономикалық, мəдени, рухани диалогқа ештеңе балама бола алмайды. Бүгінде адамзат материалдық, ғылыми-техникалық жəне зияткерлік тұрғыдан зор əлеуетке ие. Егер жұрт бір-бірімен татулықта жəне рухани келісімде өмір

сүруді үйренбесе, ешқандай ілгерілеу болмайды, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Қазақстан Президенті рухани жəне саяси көшбасшылар бірлесіп, əлемді адамгершілік тұрғыдан мейлінше ізгі əрі толерантты ете алатынына назар аударды.

– Қарсы тараптардың барлығы келіссөздер үстеліне отырып, зорлықты тыю, азаматтарды қорғау, барлық қайшылықты бейбіт шешу жөнінде келісім əзірлеуі керек.

БЮДЖЕТ ТҮСІМІ САЛЫҚ ЖӘНЕ КЕДЕНДІК ҚЫЗМЕТ САПАСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ Бес институционалдық реформаны жүзеге асыруға бағытталған «100 нақты қадамның» мемлекет үшін өте маңызды екендігі белгілі. Еліміз осы идеялардың авторы, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың сындарлы саясатының арқасында бүгінгідей биік дəрежеге көтеріліп, əлемдік қауымдастықтың алдында зор құрметке ие болып отыр.

2-бетте

Əрбір елде жəне мемлекетаралық қатынастарда кез келген саяси қайшылықты күш қолдану арқылы шешу əдісінен бас тарту қажет. Жетекші державалардың саяси көшбасшыларын қазіргі замандағы өзара сенімсіздіктің белең алуына тосқауыл қоюға шақыру маңызды. Осының барлығы қауіпсіз жəне жарасымды əлемнің жаңа архитектурасының бөлшегіне айналуы тиіс, – деді Мемлекет басшысы. Соңында Нұрсұлтан Назарбаев

қатысып отырған барша саясаткерлер мен қоғам қайраткерлеріне сөз арнап, өз мүмкіндіктерін соғыс пен қақтығысты тоқтату, жаһандық саясаттағы сенімді қалпына келтіру үшін пайдалануға шақырды. Отырыс барысында БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун, Финляндия Президенті Саули Ниинисте, Қасиетті Тақтың дінаралық диалог жөніндегі Папа кеңесінің президенті, кардинал Жан-Луи Торан, Дүниежүзілік Ислам Лигасы бас хатшысының орынбасары Абдрахман бен Абдаллла аз-Зейд, Франция митрополиті Эммануил Адамакис, Дүниежүзілік Ислам мəзхабтарын жақындастыру ассамблеясының бас хатшысы Мохсен Мохаммади Араки сөз сөйледі. Сонымен қатар, Израильдің сефардтық бас раввині Ицхак Йосиф, Ислам ынтымақтастығы ұйымының бас хатшысы Ияд Амин Мадани, индологияны жəне дінаралық диалогты зерттеу институтының төрағасы Самир Шантилал Сомайя, сондай-ақ Дүниежүзілік буддашылар қоғамдастығының бас хатшысы Фаллоп Тайиари жəне Марокко Корольдігінің ислам істері жөніндегі министрі Тауфик Ахмед күн тəртібіндегі негізгі мəселелерге қатысты өз пікірлерін ортаға салды.

Akorda.kz

27 мемлекет пен төрт халықаралық ұйым ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысатынын растады

ң ы н ы ш у ң з ы а н ы Ж ш у з а Ж

БАЛАСЫ

«Түйенің арқалағаны алтын, жегені жантақ» деген сөз бар. Рас қой. Қазіргі жазушылар да дəл сондай күйге түскен, түйенің кебін киген. Бірақ біз бүгін жоғымызды тізбелеп, жыламсырағалы отырған жоқпыз. Ботаны алғаш көрген өзбектің «Кішілігі болмаса, құдды түйе екен» дегені сияқты қай заманда да желдің өтінде жүретін жазушы ағайынның тағдыры қиындау қалыптасатын балалары туралы аз-кем əңгіме өрбітсек дейміз.

Өткен ғасырдың бодандық қамыты тынысты буып тұрған кезе-ңінде Алматыдағы ең бір ғажайып ғимарат Қазақстан Жазушылар одағына беріліпті. Тегіннен тегін емес, əрине! Сол құтхана əлі де ең-селі. Онымен иық теңестірер кеңсе-жайдың қазір де табыла қоюы екіталай. Ал баяғы беделді одақты іздеп, əуре болудың қажеті ша-малы. Одақтың заманы өткен, əлде басынан бақ тайған. Алайда аталған ғимараттың кей-кейде «Құдайдың жердегі үйіне», яғни иман ұйыған мешітке жақындап баратын күндері болып тұрады. Одақта о дүниелік болған мүшелерін ақырғы сапарға шығарып салудың оңды дəстүрі қалыптасқан. Ондай қаралы күндері басшылықтың басы-қасында жүргендер қоғадай жапырылады. Алматыдағы ақын-жазушылар түгел дерлік жиналады... Сондай бір қаралы жиын еске түсіп отыр. Тіл жанашыры Шона Смаханұлы кенеттен дүние салған. Шөкеңмен қоштасуға халық көп келген-ді. Сонда ебіл-дебілі шығып, жылап тұрған жас əйелдің қолынан ұстаған 3-4 жасар сүйкімді ұл жұрттың көңілін қатты бо-сатқан. «Шона ағаның баласы ғой» деп еді қасымдағылар. Тағ-дыры қалай қалыптасты? Қайда жүр екен қазір сол балақай? Алмас кездіктей өткір сатириктің қанынан жаратылғаны рас бол-са, қын түбінде жатпауы керек еді. Тым жас қалды ғой, бірақ. Қанмен өтпесе, ұлтжанды етіп тəрбиелеуге үлгермеді емес пе. Иə, жазушының өзі ғана емес, баласы да бұл өмірде басқалардан көбірек қиналатын сияқты. Себебі сол – ұлтының болашағын ойлайтын əке ұл-қызын ұлтжанды етіп тəрбиелеуге ден қояды. Баласы қазақ мектебіне барса, əрине, бұл жақсы. Керісінше болса, онда бала екі оттың ортасында қалады. Шөре-шөре күй кешеді. Бір тілге, бір мəдениетке, бір болмысқа басымдық бе-рілмеген отбасында баланың белгілі бір ұлт өкілі санатында қа-лыптасуы қиын. Бұндай «ары тарт, бері тарт» ортада өскендердің көбі дерлік бірте-бірте азамат əрі ұлт өкілі ретінде өзін-өзі жоғалтады. (Жалғасы 5-бетте).

СЫН САДАҒЫНА ІЛІНГЕН Шәкірт құрметін ПРОКУРОР СЕЙДУƏЛИЕВ туралы шардаралықтар не дейді?

арқалаған жан 7-бетте

ЕЛІМ ДЕГЕН ЕЛЕКЕҢ ӨТТІ ӨМІРДЕН...

8-бетте

Əнеукүні бір адамға «əй осы сен неге мекемелердің үстінен арыз-шағым жазасың?» десем, «көкеу, маған прокурорлар «жаз» деп айтады ғой»,- деді.

Каспийдің толқын таулары

16-18 маусымда Оңтүстікте Атырау облысының мәдениет күндері өтеді

2-бетте

3-бетте

Ұлы Даланың киесіндей ақбөкендер қырылды.

ЕНДІГІ КЕЗЕК КІМДІКІ?

Қазақстан мен Орта Азия экологиясының басты жауы болып отырған космодром «Байқоңырдың» құрылысы 1955 жылы басталып, қазір 6717 шаршы шақырым аймақты алып жатыр. 1957 жылы тамызда алғашқы ракета ұшырылған. Содан бергі 60 жылда 1100 əртүрлі мақсаттағы космос аппараттары жəне 100-ден астам континентаралық баллистикалық ракеталар ұшырылып, сыналыпты. Сонымен қатар 38 түрлі соғысқа қажетті, жаппай қырып жоятын ракеталар мен космос кемелерінің 80-нен астам модификациялары да сыналған.

Ресей космодромдары мен полигондары Жер Анамызды қашанғы қорлай бермек?!

Космодромдардан ұшқан ракеталардың бірінші бөліктері Қарағанды облысындағы №25 зонаға түссе, екінші бөліктері сол облыстағы №4 зонаға, үшінші бөліктері де Қазақстанда орналасқан №310-шы зонаға (Шығыс Қазақстан) тұрақты түрде құлап, күз, қыс, көктемде дауылдар мен үсік, аяздарды, жазда қатты ыстықтардан

ба с қ а о р м а н , д а л а ө рт те р і н д е көбейтуде. Радиоактивті улы ракета сынықтары далаларымызда шашылып жатыр. Ракеталарда қолданылатын отындардағы улы, зиянды қоспалар, сауылдап түсіп жатқан ракета сынықтары да экологиялық зардаптар əкелуде. (Жалғасы 6-бетте).

Жаңа Еңбек кодексі мен жұмыспен қамту туралы заң жобалары 15 тамызға дейін əзірленеді

ЕЛ ТЫНЫСЫ

¦ÄIËÅÒ

КАСПИЙДІҢ ТОЛҚЫН ТАУЛАРЫ Шыңғыс МҰҚАНОВ, Атырау облысы әкімінің орынбасары

А

ТЫРАУ мен Шымкенттің арасы, байырғы қазақы ұғымға салып айтқанда, айшылық алыс жер. Қазір жағдай басқаша, əрине. Əсіресе еліміз тəуелсіздік алғаннан кейін аймақтар бір-біріне тонның ішкі бауындай болып, жақындай түсті. «Нұрлы жол» бағдарламасы мұнайлы өлке мен мақталы, баубақшалы өңірді тіпті жақындата түсері анық. Соның бір белгісі емес пе, Оңтүстікте Атырау облысының күндері өткелі отыр. Ұшқан құстың қанаты талатын, шапқан тұлпардың тұяғы тозатын ұлан-байтақ далаға шашырай қоныстанған қазақтың мəдениеті, тілі, өнері, əдебиеті, салтдəстүрлері, бір таңқаларлығы əманда бірегей əрі біртұтас болған. Кейбір үлкен бір шұқырға ұйысқандай орныққан халықтарда жиі кездесетін, айталық, тіл айырмасы – диалект дала жұртында жоқ есепті. Неге? Өйткені біз бауырмал халықпыз. Тарихқа көз салсақ, киелі Түркістанның шетіне жау тисе,

Қазақстаным» əнін дүниеге əкелмеп пе еді! Атының өзі көп нəрсені айтып тұрған осы əнсіз қазақтың тойы өтпейтін-ді. Барша жұрттың жүрегіне мəңгілік ұялаған осынау шығармаға арада талай жыл өткенде алматылық Нұрсұлтан Назарбаев тəуелсіздік талаптарына сай шумақтар қосып, елдің əнұранына айналдырғаны нағыз елжандылық жəне көрегендік болды. Елбасы байтақ елдің мұрасын əлемдік деңгейге шығарды. Баршамызға белгілі, қазіргі Каспий маңы əн-күйдің, жауынгерлік рухтың ғана ордасы емес, Қазақстанның ірі индустриялық орталықтарының бірі. Күні кеше шикі мұнайымен əлемге белгілі болған облыс бүгінде үлкен құрылыс алаңына да айналды. ЕШЕГІ Гурьев пен бүгінгі Атырауды салыстыру қиын. Тəуелсіздік алдымыздан жаңа мүмкіндіктер ашты. Экономикамен бірге өнеріміз де қарқынды дамып келеді. Мəдениет күндері барысында оған көз жеткізерсіздер деп сенемін. Жержердегі сияқты бізде де мəдениет саласына ерекше көңіл бөлініп отыр. Жалпы облыста 287 мəдениет мекемесі, яғни, кітапханалар, клубтар, музейлер, концерттік

К

Каспий маңы əн-күйдің, жауынгерлік рухтың ғана ордасы емес, №23 (226) Қазақстанның ірі индустриялық орталықтарының бірі 12.06.2015 жыл

Бес институционалдық реформаны жүзеге асыруға бағытталған «100 нақты қадамның» мемлекет үшін өте маңызды екендігі белгілі. Еліміз осы идеялардың авторы, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың сындарлы саясатының арқасында бүгінгідей биік дəрежеге көтеріліп, əлемдік қауымдастықтың алдында зор құрметке ие болып отыр.

Б

ұжымдар жəне театр халыққа қызмет көрсетеді. Бір айта кетерлігі, қалаларда ғана емес, ауылдарда да мəдениет үйлері күрделі жөндеуден өткізіліп, жаңалары бой көтеруде. Бұл салаға облыстық бюджеттен бөлінетін қаржы да жылдан жылға өсіп келеді. Соған орай мəдениет мекемелерінің материалдықтехникалық жағынан қамтамасыз етілуі де жақсара түсті. Бұндай қамқорлық, əрине, өз жемісін беріп отыр. Атап айтар болсақ, Дина Нұрпейісова атындағы академиялық халық аспаптар оркестрі елімізді былай қойғанда, шетелдерге гастрольдік сапармен жиі шыға бастады. Оркестр Түркияның, Германияның, Аустрия мен Францияның астана жəне ірі қалаларында өнер көрсетіп, қазақ өнерін паш етті. Сол сияқты Нұрмұхан Жантөрин атындағы облыстық филармония мен «Ақ ерке – Жайық» халықтық əн-би ансамблінің өнерпаздары да талай шетелдердің көрермендерін тамсандырып жүр. Біздің өнер ұжымдары əсіресе көршілес Ресей мемлекетінде тұратын бауырларымызды естен шығармайды, сондай-ақ республика аймақтарына да гастрольдік сапармен барып тұрады. Осындай кең көлемдегі белсенді жұмыстардың нəтижесінде түрлі мəдени іс-шаралардың да, кітап қорының да, көрермендер мен оқырмандардың да саны тұрақты артып келеді. ӨНЕ де бай тарихымен, Отырар, Түркістан сияқты əлемге əйгілі қалаларымен, Қазақстан Республикасындағы төрт ірі мегаполистің бірі атанып отырған Шымкентімен, Ордабасы, Қазығұртымен биіктей түсетін, ең бастысы өнерді, достықты, бірлікті, туыстықты бағалай білетін Оңтүстік жұртының алдында өнер көрсету біз үшін мəртебе. Əріптестерден үлгі аларымыз да, үйренеріміз де аз болмаса керек. Құдайға шүкір, біз де құралақан емеспіз. Қысқасы, бұндай өнердегі бауырластық екі тараптың да мəртебесін, абыройын асыра түсетіні, бəрінен бұрын «бармаса, келмесе ағайын жат боладыдан» сақтайтыны анық. Айтпақшы, біз күн шуақты, нұр шуақты Шымқалаға мың өнерпаздан құралған ұлт аспаптар оркестрін апара алмаспыз. Алайда, «Теңіздің дəмі – тамшыдан» демей ме! Каспийдің тоғыз балл тау толқындары болмағанымен, «Ақ ерке – Ақ Жайықтың» ерке толқындарын тамашалай аласыздар деп сенемін.

e-mail: adilet.media@mail.ru

К

кеден заңнамаларына жыл сайын оңды өзгерістер енгізіліп отырады. Мəселен, дара кəсіпкерлердің жекелеген санаттарының қызметін оңайлатылған тəртіппен тоқтату, қолданыстағы 208-бюджеттік cыныптама кодтарының санын 89-ға дейін қысқарту, сондай-ақ, бірқатар қызметтерді Халыққа қызмет көрсету орталықтарына тапсыру секілді жеңілдіктерді атап өтсек болады. Осы мысалдардың арасына

БЮДЖЕТ ТҮСІМІ САЛЫҚ ЖӘНЕ КЕДЕНДІК ҚЫЗМЕТ САПАСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ «100 нақты қадам» бағдарламасы мемлекеттік кірістер органдарына да елеулі міндеттер жүктеп отыр. Бес институционалдық реформа аясында ұсынылған 100 нақты қадам ішінде салық жəне кеден саясатына қатысты мемлекеттік кірістер органдарының құзыретіне жататын 9 міндет жүктелді. Олардың барлығы да маңызды тапсырмалар болып саналады. Себебі, индустрияландыру жəне экономикалық өсім реформасында салық жəне кеден саясатын тиімді жүргізу ел дамуында ерекше рөл ойнайды. Бюджетті толықтырудың басты көзі салықтан түсетін түсім екені белгілі. Қазіргі жағдайда салықтық түсімдерді көбейту мəселесін салық жəне кеден саясатын оңтайландыру арқылы шешуге болады. Түптеп келгенде, проблема атаулының жойылуы əрбір қазақстандықтың əлеуметтік жағдайының жақсаруына байланысты. Ол үшін мемлекеттік кірістер органдары қызметінің сапасы мінсіз болуы шарт. Салық, кеден саясатын жəне ресімдерін, қолданыстағы салық режимін оңтайландыру халыққа қолайлы əрі тиімді жағдай туғызған қадам деп есептейміз. Қазіргі таңда Интернет арқылы көрсетілетін қызметтер саны едəуір ұлғайды. Мұның салық төлеуші мен сыртқы экономикалық қызметке қатысушы жəне мемлекеттік кірістер органдары қызметкерлері арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға əкелетіні сөзсіз. Жəне мемлекеттік қызмет сапасы мен халықтың мемлекеттік кірістер органына деген сенімін арттырып, сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға зор ықпалын тигізері анық. Бизнеске қолдау көрсету мақсатында салық жəне

БАҚЫЛАУ ҰБТ НӘТИЖЕСІН ЖАҚСАРТЫП ОТЫР

Каспий жағалауының жауынгер ұландары шауып жеткен, Жетісуді жау шапса, ұшып барған. Бұл жай соғысқа ғана қатысты емес. Құрманғазының, Динаның күйлері Батыс аймаққа тараумен шектелмепті, ұлы даланың төрт бұрышына түгел жетіпті. Күйшілерден бұрын олардың күйлері барып тұрған. Басын мəңгі қар басқан асқақ тауды бір көруді армандаған күйші баба кезінде Жетісуға жол тартып, сол сапардан соң «Алатау» күйін шығарғаны белгілі. Жалпы, ұлы сазгердің «Сарыарқасы» ресми бекітілмей-ақ бүкіл қазақтың жүрекпен, санамен, рухпен қабылдаған ұранына айналды. ƏЛКІМ, қазіргі астанамыздың сайын Сарыарқа төріне орнығуына бұның да бір септігі тиген шығар. Құрманғазы Сағырбаев қолдаған бұл дəстүрді бертінде сазгер Шəмші Қалдаяқов пен ақын Төлеген Айбергенов жалғастырғаны қандай ғанибет. Атыраулықтар бастары қосыла қалғанда «Арыс жағасында», «Сыр сұлуы» əндерін шырқаса, Оңтүстік жұрты: Арманым саған ауған, Самал соқса жағалаудан. Жүректе тербетілген, Ақ Жайығым, Ақ еркем – аңсаған əн өлкем, - деп əндетті. «Ақ ерке – Ақ Жайық» шымкенттіктердің де сүйікті əніне айналды. Қарап отырсақ, Фариза апамыздың өршіл өлеңдерін ақынның жерлестерінен бұрын Оңтүстік оқырмандары іліп əкететіндей. Қазақтар сондай енді! Батыс Абай өлеңдерін тұшына оқып, ақылға ұйыса, Шығыс Махамбет жырларымен дүр сілкініп жатады. Біздің тұтастығымыз ортақ жерсуымызбен, тіл-діл-дінімізбен, мəдениетімізбен, салтдəстүрлерімізбен ғана шегенделмеген, ол ұлттық өнерімізбен де бекемделген, бір-біріне тартылған мың-миллион жүректердің бауырмалдығымен, биік рухпен, патриотизммен де шыңдалған. Ортақ дегеннен шығады, ұзынабойғы тарихында «мың өліп, мың тірілген» қазақ көші ең мамыражай деген социализм заманында да талай-талай жар жағалауға мəжбүр болған. Жаппай, сыпыра тың игерудің аяғы республиканы бөлшектеуге ұласа бастағанда шымкенттік Шəмші Қалдаяқов пен атыраулық ақын Жұмекен Нəжімеденов атақты «Менің

2

Түлектердің сын сағаты болған биылғы Ұлттық бірыңғай тестілеу өткен күннің еншісінде қалды. Маусымның 2-8 аралығында өткен ҰБТ-ға осы жылы Оңтүстік Қазақстан облысынан 18112 бітіруші түлектер өтініш білдірді. Аймақта оқушылардың ҰБТ-ға қатысуы жалпы мектеп бітіруші түлектердің 71 пайызын құрады. Өткен жылы бұл көрсеткіш 68,8 пайыз болған. Сынақта облыс оқушылары (апелляциялық шағым нəтижелерін қоспағанда) қол жеткізген орта балл – 78,7-ге жетті. Бұл көрсеткіш өткен жылы 74,5 балл болған. Бұдан Ұлттық бірыңғай тест бойынша облыста ілгерілеу бар екені айқын аңғарылады. «Оңтүстік» ақпарат орталығында облыстық Білім, жастар саясаты жəне тілдерді дамыту басқармасының басшысы Альбина Елшиева осы жылғы ҰБТ қорытындысы бойынша өткізілген брифингте осылай мəлімдеді. Ол 16 пунктте өткізілген ҰБТ көрсеткіші бойынша барлық аудан, қалаларда тек Сайрам ауданынан басқа өсу динамикасы байқалатынын айтты. Соңғы төрт жылды сараласақ облыстың ҰБТ бойынша орта балы 11,8 пайызға жоғарылаған. Биыл «Алтын белгіге» үміткер 1084 баланың 604-і өз білімдерін растады. Ең көп «Алтын белгіге» қол жеткізген білім ошағы – Мақтарал ауданындағы Б. Момышұлы мектеп гимназиясы болды. Онда 34 бала өз білімдерін растады. Бұл тізімдегі екінші орында Түркістан қаласындағы дарынды балаларға арналған мектеп интернаты тұр. Онда 26 оқушыға «Алтын белгі» берілді.Биыл ҰБТ-ға қатысқан 18112 оқушының 93,5 пайызы шекті деңгейден өтіп, барлығы да ЖОО-на түсуге мүмкіндік алып отыр. Бұл дерек 2014 жылы 89 пайызды құраған болатын. ҰБТ-ға қатысқан түлектердің 18,8 пайызы яғни, 3398 оқушы 100-ден жоғары балл жинады. Ең жоғары көрсеткіш 125 балға Түлкібас ауданындағы облыстық дарынды балаларға арналған мектеп интернатының түлегі Лаура Абдазимова қол жеткізсе, 124 балды – 5 (2014 ж – 0), 123 балды – 22 (2014 ж. – 11) оқушы жинаған. Өкінішке орай ҰБТ кезеңінде Сарыағаштағы – 5, Мақтарал ауданындағы – 1, Арыс қаласындағы – 1 оқушы тəртіп бұзғаны үшін аудиториядан шығарылып, тест нəтижелері жойылды. Халықаралық олимпиада мен ғылыми жобалар жарысында жеңімпаз болған 96 бітіруші ҰБТ тапсырудан босатылып, олардың барлығы да өзі қалаған мамандық бойынша грант иегерлері атанды.

2014 жылы мұндай мүмкіндікке 68 бала қол жеткізген болатын. Осы жылы 1181 бала шекті деңгейден өте алмай сынақтан сүрініп қалды. Бұл ҰБТ-ға қатысқан түлектердің 6,5 пайызын құрайды. 2014 жылы 1943 бала шектік деңгейден өте алмаған болатын. Алдағы уақытта бұл оқушылар білім алған мектептерге тиісті баға беріліп, нақты шаралар көрілетін болады. Осы деректерді алға тартқан Альбина Балғабайқызы ҰБТ бойынша соңғы төрт жыл ішінде өсу динамикасына қол жеткізіп отырғанын мəлімдеді. Басқарма басшысы мұндай жетістікке үш жыл бойына жүргізіліп келе жатқан бақылау жұмыстарының сүбелі үлес қосқанын қадап айтты. Бұл туралы ол: – Шектік деңгейден өтпеген оқушылардың білім алған мектептеріне тиісті шара көру жұмыстары үш жыл қатарынан жүргізіліп келеді. Алғашында 100-ден аса мектеп басшылары жұмыстан босатылса, екінші жылы 48 адам кеткен болатын. Былтыр 8 қызметкерге қатаң шара қолданылды. Сала мамандары талап үдесінен табылмаған мектеп қызметкерлеріне мұндай қатаң шараның көрілуі заңсыз деген пікірлерін танытты. Бірақ сапаны жетілдіру аясында жүргізілген бұл жұмыстар арқылы біз оң нəтижеге қол жеткізіп отырмыз, - деді. «Əділет-ақпарат».

өсімпұлдар мен айыппұлдарға рақымшылық жасау сияқты салықтық əкімшілендіруді жеңілдетуге бағытталған өзгерістерді де қоса кетсек жарасады. Елімізде үшінші рет мүлікті жария ету акциясы жүргізілуде. Ол халыққа қолда бар мүлікті жария етіп, заңды айналымға енгізуге мүмкіндік береді. Сондықтан алдағы уақытта бар мүлікті декларацияда көрсете беруге болады. Жалпыға бірдей декларациялауға көшудің негізгі мақсаты – көлеңкелі экономикамен жəне сыбайлас жемқорлықпен күрес. Сондай-ақ, салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді жинауды қамтамасыз ету. «100 нақты қадамда» аталған мəселенің бірі – салық декларацияларын қабылдау жəне өңдеудің орталық желісін құру. Яғни, орталық салық төлеушілерге электронды құжаттарының бірыңғай мұрағатына кіруге мүмкіндік ашылады. Тəуекелдерді басқару жүйесін енгізу туралы айтар болсақ, декларанттар мен салық төлеушілерге тексеру жүргізу үшін тəуекел санаттарына бөлінетін болады. Яғни, тəртіп бұзушылыққа жол бермеген кəсіпкерге салықтық жəне кедендік тексерулерден қорқудын қажеті жоқ. Мұндай шаралар сенімге ие болған бизнес өкілдеріне емін-еркін жұмыс істеуі үшін жасалып отыр. Экспорттаушылар мен импорттаушылар үшін кедендік рəсімдеу барысында «бір терезе» қағидасын жəне электрондық кедендік декларациялауды енгізу, сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың уақыттарын үнемдеп, тауар айналымын жеделдетуге мүмкіндік туғызады. Бұл орайда, ағымдағы жылдың 1 қаңтарынан бастап

жүк таситын көлік құралдарының Кеден одағы елдері шекарасынан өту уақыты 65 минутқа дейін қысқартылғандығын атап өтуге болады. Бұл ретте, жүкті кедендік рəсімдеу уақыты экспорт кезінде 2 сағатқа дейін, импорт кезінде 4 сағатқа дейін, ал тəуекелдік басқару жүйесін қолданғанда 8 сағатқа дейін қысқарған. Қазіргі таңда Мемлекеттік кірістер комитетімен сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар үшін кеден декларациясын электронды түрде тапсырудың ақпараттық жүйесін жетілдіру жұмыстары жүргізілуде. Алдағы уақытта бұл жүйені пайдалану үшін барлық байланыс арналарының қызмет көрсету мүмкіндіктері қарастырылмақ. Алтынсары ҮМБЕТƏЛИЕВ, Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің басшысы.

ОТАРШИЕВ ОБЛЫСТА ҚАНША ОРМАН ӨРТІ ТІРКЕЛГЕНІН НАҚТЫ АЙТА АЛМАДЫ Оңтүстік Қазақстан облысы əкімінің тікелей тапсырмасымен 119 мың гектар аумақты алып жатқан «Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи саябағында» 2018 жылға дейін аң ауланып, құс атылуға толығымен мораторий жарияланды. Бұл ондағы аң мен құстардың көбеюіне жасалған қамқорлық. Мұндай бағыттағы жұмыстарды біз 2020 жылға дейін жалғастыруға дайынбыз. Осы аптада «Оңтүстік» ақпарат орталығында ағымдағы жылдың бес айында атқарған жұмыстары бойынша есеп берген ОҚО табиғи ресурстар мен табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Мұхит Отаршиев осылай деді. Ол облыста орман қоры жерлеріндегі орманмен көмкерілген алқаптың 2800 гектарға артқанын айта келе: – Ағымдағы жылдың 5 айында орманды өрттен қорғау бойынша 504 шақырым минералды жолақтар дайындалды. 2400 шақырымға жалғасқан минералды жолақтар жаңартылса, 183 шақырым жолға жөндеу жұмысы жүргізілді. Сондай-ақ, осы жылы біздер орман қоры ауданында қадағалаулы өрттер іс шарасын ұйымдастырдық. Бұл бұрынсоңды болмаған іс шара. Соның негізінде орман қорындағы құрғақ шөптесін өсімдіктерді қолдан жағамыз. Өз кезегінде бұл тілсіз жау өрттің алдын алуға бағытталған тиімді жұмыс,-деді. Басқарма басшысы сексеуілді заңсыз кесіп, тіршілік аясы табиғатқа залал келтіргендер үшін қылмыстық жауаптылық қаралғанын, соған сəйкес 7 азамат құрықталып, 3-нің үстінен қылмыстық іс қозғалып, 4-не тергеу амалдары жүріп жатқанын жеткізді. Ал сексеуілдерді заңсыз кесуге жұмылдырылған техникалар мемлекет пайдасына тəркіленіп жатқанын хабардар етті.

– Оңтүстіктің эндемигі саналатын Қаратау арқарларын қорғау күн тəртібіндегі мəселе. Өз кезегінде олар мекендейтін АқсуЖабағылы қорығы, Сайрам-Өгем паркі, «Қаратау» қорығы, «Сырдария-Түркістан» паркінің Боралдай филиалы, «Отырар орман шаруашылығы» мекемелеріндегі мекен дəліздерінде үзінді жерлер бар. Ол жерлер қорғауға алынбаған. Олар əкімдіктің арнайы жер қорындағы немесе жеке меншіктегі жер болып табылады. Біз оларды қайтарып алмаймыз. Бірақ арқарлардың миграциясы кезінде оларды қорғауға алу туралы ғылыми негіздеме дайындаудамыз. Сонда табиғаттың тартуы болып

табылатын Қаратау арқарларын қорғау күшейтіледі. Бұл жобаны еліміздің Ауыл шаруашылығы министрлігінің Орман жəне аң шаруашылығы комитеті қолдап отыр. Осы деректі алға тартқан М. Отаршиев облыстағы 176 полигонның 34-і экологиялық талаптарға сəйкестендірілгенін мəлімдеп, мұндай жұмыстарды өзге де қатты тұрмыстық қалдық тастайтын орындарға жүргізу қажеттігін де баса айтты. Сонымен қатар ол Мəртөбедегі полигонның жай-күйінің мəз еместігіне ерекше тоқталып өтті. Өз сөзінде: – Мəртөбе полигоны экологиялық талаптарға мүлдем сай емес. Бүгінде ол жерде қоқыстарды топырақтармен жабу жұмыстары қарастырылмаған. Салдарынан қолқаны қабатын жағымсыз иіс айналаны жайлап, шыбыншіркейлер шамадан тыс көбеюде. Бірақ ол Шымкенттегі «Таза қала» коммуналдық мекемесіне берілді. Олар полигонды ретке келтіру тапсырмасын алды. Енді жоғарыдағы олқылықтардың орнын толтыру үшін «Таза қала» мекемесі тиісті жұмыстарды қолға алуды бастап кетті. Мекемедегі 6 техника сол полигонға қойылды. Жыл аяғына дейін Мəртөбедегі қоқыс полигоны экологиялық талаптарға сəйкестендіріледі, - деді. Табиғатты қорғау бойынша ең өзекті проблема – жер қойнауын заңсыз пайдалану болып тұрғаны жасырын емес. Жер-анаға қиянат танытқандармен күрес жұмыстары туралы М. Отаршиев: – Жер қойнауын пайдалану бойынша 1996 жылдан бастап бүгінге дейін 171 келісім-шарт жасалған. Соның 8-і барлау жұмыстары болса, қалғаны түгел тұтас өндіру жұмыстары бойынша түзілген. Соңғы уақытта аймақтағы өзен-көлдердің маңында заңсыз жер қойнауын пайдалану деректері анықталып отыр. Оған жұмылдырылған техникалар айыппұл тұрағына жеткізіліп, тиісті шара көру жұмыстары қолға алынуда, - деді. Басқарма басшысы «Заңсыз жер қойнауын пайдалануға баратындар көбіне көп жеке тұлға ма, əлде заңды тұлға болып шығады ма?» деген журналистердің сауалына төмендегідей жауап қайырды.

– Егерде заңды тұлғалар жер қойнауын заңсыз пайдаланса, олар қылмыстық жауапкершілікке тартылатыны белгілі. Бұдан барлығы хабардар. Содан болса керек, заңды тұлғалар мұндай қадамға тікелей баруға аяқ тартады. Тексеру кезінде барлығы жеке тұлға болып шығады. Бүгінде жер қойнауы жəне жер қойнауын пайдалану бойынша заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізу жоспарлану-

да. Соған сəйкес, біз өз тарапымыздан заңсыз жер қойнауын пайдаланған техникаларды мемлекет есебіне тəркілеу туралы ұсыныс хат дайындаудамыз. Өз кезегінде бұл жер қойнауын заңсыз пайдалану үшін меншігіндегі техникаларын жалға беру арқылы, өзгенің қолымен от көсейтін пысықайлардың істеріне тұсау болады. Ұсыныс хатта техниканы жалға берген адамның «бейхабармын» деген сылтаумен сытылып шығуына жол берілмеу керектігін де айтып отырмыз. Сонда ондай мүмкіндік қарастырылмағанын негізге алған техника иесі жалға алушының жұмысына бақылауды күшейтетін болады. Егер бақылау жүргізбесе сот арқылы техниканы жалға алған субъекттен бар шығынды өндіріп алу құқы бар. Мұндай талап-тəртіп жауапкершілікті еселей түседі. Нəтижесінде жер қойнауын заңсыз пайдаланатындар біршама азаятын болады, деп айтты. Ағымдағы жылдың 5 айында атқарған осы жəне өзге де жұмыстарын егжей-тегжейлі айтып берген басқарма басшысы журналистер тарапынан қойылған «Биыл орманда қанша өрт тіркелді?» деген сұраққа нақты жауап бере алмай «Жалпы орман өрті азайған. Алдағы жылдармен салыстырғанда орман өрті едəуір азайған. 2014 жылы бізде жалпы 6 орман өрті орын алған. Ал 2013 жылғы мəлімет есімде жоқ. Бірақ қателеспесем 2013 жылмен салыстырғанда 30 пайызға кеміген. Ал биылғы деректерді алмаппын», - деп кібіртіктеп қалды. Жауапты саланың тізгінін ұстап отырған Отаршиевтің осынау үлкен маңызға ие сұраққа жауап бере алмағаны бізді қайран қалдырғанын жасыра алмаймыз. Сонда оның мұндай деректен бейхабар болуын қалай түсінуге болады? Бұл басшының білімсіздігі ме, əлде жауапсыздығы ма? Басқарма басшысы Отаршиевтің бұлайша бүлінуінен оның қарымының қай деңгейде екенін бағамдау қиын емес сияқты... С. СҰЛТАН

¦ÄIËÅÒ

ЭКОНОМИКА

қарамағындағы мекемені жөн-жосықсыз тексеру қадағалаушы №23 (226) орган қызметкерлерінің азаматтығына үлкен сын емес пе?! 12.06.2015 жыл

3

Еуразиялық экономикалық одақ: БІР ЖЫЛҒЫ БЕЛЕС Естеріңізде болса, осыдан тура бір жыл бұрын мамыр айының соңында Астана төрінде Еуразиялық экономикалық одақ құру туралы шартқа қол қойылған болатын. Осылайша, Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің Мемлекет басшылары деңгейіндегі отырыста аталмыш шартты əзірлеу жөніндегі жұмыстар аяқталып, қол қою арқылы еуразиялық кеңістіктегі ықпалдастықтың жаңа кезеңіне қадам ашылды. Бүгінде мүше мемлекеттердің мүдделері ескерілген халықаралық құжаттың негізінде қаншама шаруалар атқарылды. Бір жылдың ішінде Еуразиялық экономикалық комиссия алқасының жиырмаға жуық отырысы өткізіліп, онда экономика, сауда, қаржы, өнеркəсіп, энергетика жəне инфрақұрылым секілді маңызды салаларға қатысты ортақ мəселелер көтерілді. Сəйкесінше, тиісті шешімдердің де қабылданғаны белгілі. Ендеше, ел экономикасының екінші тынысын ашуға мүмкіндік беретін Еуразиялық Одақтың бір жылғы қарқыны мен ынтымақтастықтың Қазақстанға ықпалы туралы мəліметтерді саралап көрейік. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев интеграциялық ынтымақтастықтың ел экономикасына берері мол екенін үнемі айтып келеді. Өйткені, сол арқылы оған қатысушы мемлекеттердің экономикасы дамып, кəсіпкерліктің көкжиегі кеңейіп, жаңа жұмыс орындары көптеп ашылады. Əрине, бұл ретте өз экономикамызды құлдыратпау үшін де барлық мəселелер ескерілген. Əлемдік тəжірибеден байқағанымыздай, интеграция экономиканың тұрақты дамуына барлық жағдайды жасайды, сонымен қатар ел азаматтарының бақуатты өмір сүруі үшін кең мүмкіндіктер береді. Оған Президенттің: «Еуразиялық экономикалық одақты біз жаһандық байланыстармен етене жымдасқан, Еуропа мен дамып келе жатқан Азия ареалдары арасындағы берік көпір түріндегі ашық экономикалық қоғамдастық ретінде көреміз. Еуразиялық интеграцияны дамыта отырып, біз заңды кезеңдер – еркін сауда аймағы, Кеден одағы, Біртұтас экономикалық кеңістік арқылы батыл ілгерілеп келеміз. Ашығын айтайын: біз Еуразиялық экономикалық одаққа көп қиындықпен жеттік. Алдымызда жаһандық тұрақсыздық жағдайындағы қалыптасу мен дамудың күрделі кезеңі тұр. Интеграция бізге өздігінен керемет өмірге кепілдік бермейді. Жаңа сын-қатерлер мен жаңа міндеттер болады. Біз оларды бірігіп шешуге жəне баршамыздың күш-жігерімізбен дағдарысты еңсеруге дайын болуға тиіспіз», - деп

Ресей, Беларусь, Армения жəне Қырғызстанның ірі-бизнес қауымдастықтарының шешімімен құрылды.

мəлімдегені бар. ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚҰЖАТТАРҒА ҚОЛ ҚОЙЫЛДЫ Отандық сарапшылардың пікірінше, бүгінгі таңда одақ аясы кеңейіп те үлгерді. «Мəселен, ТМД елдерінен бөлек, Қытай, Вьетнам, Моңғолия тəрізді мемлекеттер осы одақпен сауда-экономикалық бағытта əріптестік бағытта бірігіп жұмыс істейтіндігі туралы шараларды бастап та кетті. 2015 жылдың 1 қаңтарынан іске кірісе бастаған Еуразиялық экономикалық одақ, оған мүше мемлекеттердің белгілі бір салаларда объективті түрде бəсекелес бола алатындығы жəне мүдделерінің ортақ болатындығымен ерекшеленеді. Бұл Еуразиялық экономикалық одақ 182 млн. тұтынушысы бар, сыртқы сауда айналымы 1 трлн. долларды құрайтын интеграциялық бірлестік болып табылады. Осы одақтың ресми іске кіріскен бір жыл уақытында ол үлкен нарықта бизнеске инвестициялар тартуға, жаңа өндіріс орындарын құруға, сыртқы нарыққа тауарларын ілгерілетуге үлкен мүмкіндік болды. Сонымен қатар, осы одақ шеңберінде құрылған монополияға қарсы орган құрылып, ол осы саладағы əрекет ету шараларын қолдану, оның ішінде қағида талаптарын бұзушыларға айыппұлдар салу жəне тергеу жүргізе алатын болды.Сондай-ақ Минск қаласында Еуразиялық экономикалық Одақ туралы шарттың жəне Еуразиялық экономикалық Одақ органдарының шешімдерінің орындалуы бойынша туындаған дауларды қарастыратын Еуразиялық экономикалық Одақ соты да өз жұмысына кірісті», дейді Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің мемлекет жəне құқық теориясы мен тарихы, конституциялық құқық кафедрасының доценті, ғалым Жамаладен Ибрагимов.

Азат пен Асланның арасындағы қара мысық кімдікі?

Билік жағалағандардың бірбірімен қырқысып, қырық пышақ болып жүрген кездеріне талай куə болдық. Алайда, сонау бір жылдары Дін істері агенттігін басқарған Қайрат Лама Шəріп пен сол кездегі Мəжіліс депутаты Бекболат Тілеуханның арасындағы жанжалдан кейін елде ондай үлкен айқай-шу болмаған еді. Жақында осы тыныштықты депутат Азат Перуашев пен Білім жəне ғылым министрі Аслан Сəрінжіпов бұзды. Арадағы дау жоғары оқу орындарын аттестациялаудан босатып, аккредитациядан өткізу туралы заң жобасын талқылау кезінде туған болатын. Қызды-қыздымен депутат Перуашев дəл осы саланы келістіре алмай отырған Сəрінжіповке отставкаға кетуге кеңес берген еді. Бұған шамданып, көңіл күйі күрт түскен Аслан мырза депутатты «лоббист» деп салды. Сөйтіп, соңында бірін-бірі сотқа беретін болған. Бұл бір жай ғана қойылым, Мəжілістен шыға сала шүйіркелесіп кетеді дегендер де болды. Алайда, мəжілісмен мен министр арасындағы

e-mail: adilet.media@mail.ru

мəселе айқасқа айналып, ушығып бара жатқанға ұқсайды. Олай дейтін себебіміз «Ақ жол» партиясының төрағасы Перуашев Сəрінжіповке қатысты Бас прокуратураға шағым түсіріпті. Бас прокуратура болса депутаттың арызын Ішкі істер министрлігіне жіберіпті. Бұл туралы КТК телеарнасы хабарлады. Қазір бұл іс бойынша тексеру жүріп жатыр. Егер Сəрінжіповтың Перуашевты бекер қаралағаны заң жүзінде дəлелденсе, министр қылмыстық жауапқа тартылуы бек мүмкін. Прокуратураға алғаш болып шағымданған Перуашев министр жұрт алдына шығып, ресми түрде кешірім сұрағанда ғана арызын қайтарып алатынын айтты. Жəне жеке кездесіп, шай үстінде келісімге келуге мүлдем қарсы екенін де жасырмады. Азат Перуашев, Мəжіліс депутаты: - Сəрінжіпов мырза маған немесе Бас прокуратураға кім, қашан маған ақша бергенін айтсын. Мен ешкімнен пара алған жоқпын. Жəне мен көзқарасымды басқа біреудің ықпалымен жасамаймын. Дəурен ƏБДІРАМАНОВ (Сурет gamshy.kz сайтынан алынды)

Оның айтуынша, трансшекаралық нарықтағы бəсекелестіктің ортақ қағидаларының сақталуы бойынша бақылауды жүргізу үшін барлық қажетті нормативтік құқықтық база қабылданды. 2015 жылдың 12 мамырында бəсекелестіктің ортақ қағидаларының сақталуын бақылау бойынша Еуразиялық экономикалық комиссия құзырын жүзеге асыру барысында құпия ақпаратты жəне жауапкершілікті қорғау мен жарияламау туралы келісім күшіне енді. Сондай-ақ, Еуразиялық экономикалық одақ аясында Қазақстан, Ресей жəне Беларусь елдерінiң зейнетақы жүйелерiнiң біртұтас үйлесiмдiлiгiн қамтамасыз ету мақсатында зейнетақымен қамсыздандыру тұжырымдамасы да жасалмақ. ҚЫРЫҚ МЕМЛЕКЕТ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚ ТАНЫТТЫ Еуразиялық экономикалық Одақтың одан əрі жан-жақты, қарқынды дамуының болашағы 2122 мамырда өткен Астана экономикалық форумынан да байқалды. Форум барысында «Батыс Еуропа-Батыс Қытай», «ЖезқазғанБейнеу» тəрізді еліміздегі үлкен жобалар Еуразиялық экономикалық одақтың транзиттік əлеуетін арттыруға бағытталғаны белгілі болды. Мамандар халықаралық форумда Еуразиялық экономикалық Одақпен еркін сауда жасауға 40 мемлекет қызығушылық білдіріп отырғанын жариялады. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев та Еуразиялық экономикалық Одақтың дамуын одан əрі жетілдіретін бірнеше ауқымды жобалар ұсынған болатын. Айта кеткен жөн, форум шеңберінде Еуразиялық экономикалық Одақ Іскерлік кеңесін құру туралы да келісімге келді. Іскерлік кеңес Қазақстан,

ЭКСПОРТ ПЕН ИМПОРТТЫҢ ӘЛЕУЕТІ Жуырда ғана еліміздің еуразиялық ықпалдастыққа қатысуына арналған демократиялық күштер бірлескен коалициясының отырысы барысында бірінші вице-премьер Бақытжан Сағынтаев Кеден Одағы құрылғалы бері Қазақстанның серіктес елдерге экспорты 62,7%-ға артқанын мəлімдеді. Соның ішінде өңдеу өнеркəсібі экспорты ерекше қарқынмен дамуда. Əрине, бұл жерде интеграцияның ықпалы басым болып отыр. Сауда-саттық жөнінде айтар болсақ, Қазақстанның Ресей мен Беларусия арасындағы тауар айналымы 24 млрд. доллардан асты. Жалпы, 2009 жылдан бері бүгінгі күнге дейін серіктес елдермен арадағы тауар айналымы 88,3%-ға өскен. Осылайша, 2010 жəне 2013 жылдар аралығындағы тауар айналымы өсімінің орташа жылдық қарқыны 18,4%-ды құраған. Жалпы, еліміз экономикамызды дамытып оның бəсекеге қабілеттілігін арттыру арқылы қуатты мемлекетке айналу үшін əлемнің кез келген елдерімен экономикалық интеграцияны жүзеге асыру қажет жəне ол біз үшін өте маңызды, деп санайды Қазақстанның жас кəсіпкерлері қауымдастығының төрағасы Мақсат Қожамбек. «Себебі, қандайда экономикалық интеграция еліміздің экономикасының дамуына ұзақмерзімді тұрақты əрі тиімді жағдайлар қалыптастыруға жаңа мүмкіндіктерді береді. Халықаралық ұйымдарға тəн Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарт мемлекеттердің егеменді теңдігі, аумақтық тұтастығы құрметтеу қағидаттары сақталса, өміршеңдігі арта бермек. Менің ойымша, еліміз үшін жетістіктеріне келер болсам, ол Еуразиялық Экономикалық Одаққа жаңа қатысушылардың қосылуы жəне қызығушылық танытуы, ірі тұтынушылық нарықтарының ашылуы, еліміздің өзге елдермен еркін сауда аймақтарын құру бойынша келіссөз арқылы ашық экономикалық қоғамдастыққа шығып, жаһандық байланыстардың жүріп жатқандығы. Бұл жаңа белестердің ашылу деп санар едім. Ең маңыздысы, осы мүмкіндіктер еліміздің қуатты əрі бəсекеге қабілетті экономикасын құру мен дағдарыстарды еңсеру жолында барынша қызмет жасап, халқымыздың əлауқатының артып, еліміздің тəуелсіздігін нығайтуы тиіс», - дейді ол. Ал, статистикалық мəліметтерге сүйенсек, ҚР статистика агенттігінің ақпаратында, егер дағдарысты 2008 бен 2009 жылдарда Қазақстанның Ресеймен сыртқы сауда көлемі сəйкесінше, 20 жəне 12,4 млрд. доллар болса, 2010 жылы ол 17,4 млрд. долларға дейін жеткен. Ал, 2011 жылы 22,3 млрд. долларды

құраған. Бұл ретте 2012, 2013 жəне 2014 жылдары да жақсы көрсеткіш сақталып қалған. «Сондықтан ЕЭО құрылғаннан кейін бұл көрсеткіш тек арта береді деуге барлық негіз бар, əлбетте, егер бұған жаһандық экономикадағы жаңа толқулар мен дүниежүзілік саясаттағы жағдайлар əсер етпесе. Атап айтсақ, Ресейге қарсы Батыстың санкциясы. Алайда еуразиялық интеграцияның медальдің екі жағы секілді, кері салдары да бар. КО елдерімен сыртқы сауда өсімі, əлбетте, жақсы фактор, дегенмен бір «бірағы да» бар. Қазақстанның Кеден одағы елдері бойынша əріптестерімен сыртқы сауда айналымының артуы импорттың экспорттан артуына əкеліп соқтырады. Алайда оған кінəлі тек КО емес, ресейлік экономика ауқымы мен отандық кəсіпорындардың төмен бəсекелестігі», - дейді Ж.Ибрагимов. «Сыртқы саудаға қатысты жылдық көрсеткіштерді салыстырсақ, əрине, ішінара төмендегені байқалады. Өйткені, Украинада болған елеулі оқиға аясында бірнеше кедергілер болды. Оның ішінде Батыс пен РФ арасындағы санкциялар, мұнай бағасының төмендеуі, 2014 жылғы желтоқсанда Ресей рублі бағамының күрт өзгеруі. Түптеп келгенде, аталған ахуалдар Еуразиялық Экономикалық Одаққа мүше елдердің арасындағы сауда айналымын, оның ішінде экспорттың төмендеуіне тікелей əсер етті», - дейді Мақсат Қожамбек. Күні кеше отандық БАҚ беттерінде ҚР Экономика жəне бюджеттік жоспарлау вицеминистрі Тимур Жақсылықовтың Еуразиялық экономикалық одақтың қарапайым азаматтар үшін пайдасы туралы жан-жақты айтып берген тиімді тұстары жарияланды. Оның пікірінше, Еуразиялық экономикалық одақтың құрылуы қарапайым азаматтар үшін тиімділігін танытпақ. Біріншіден, ірі ортақ нарықтағы экономиканың өсімі есебінен жаңа жұмыс орындары құрылады. Екіншіден, елдер арасындағы өнімдерді өзара жеткізу көлемі артады. Үшіншіден, тұтынушылар құқығын қорғау жүйесі айқындала түсіп, сапасыз, контрафактілік немесе адам өмірі үшін қауіпті өнімдермен күрес күшейеді. Сонымен қатар, вице-министр еңбек мигранттарына қатысты шарттардың жақсаратынын жəне Еуразиялық экономикалық одақ аясында бiлiм беру туралы дипломдарды мойындау мəселесiндегі оң өзгерістерді де жеткізген. Жалпы, жаһандық дамудың сын-қатерлеріне қарсы тұру тетіктерінің бірі ретінде құрылып, іске кіріскен Одақ жылға жуық уақыт ішінде ауқымды жұмыстар атқарды. Ал, келешектегі интеграциялық тиімділік 2030 жылға қарай ішкі жалпы өнімнің жиынтық өсімі 900 млрд.доллар көлемінде болатынын ескерсек, ел экономикасының алға қарай қадам басуына одан əрі күш беретіні сөзсіз. Гүлмира ШАРХАНҚЫЗЫ bnews.kz

СЫН САДАҒЫНА ІЛІНГЕН ПРОКУРОР СЕЙДУƏЛИЕВ туралы шардаралықтар не дейді? Əділет» ұлттық апталығы газетінде атқарған жұмысы сын садағына алынған Талғат Сейдуəлиевтың Шардара ауданының прокуроры болғанына əні-міне дегенше үш жылдан аса уақыт толыпты. «Халық айтса, қалып айтпайды» деген. Оған қарата айтылған сындар ойдан құралып жазылмады. Барлығы да сенімді дереккөздермен, дəлелді негіздермен оқырман назарына ұсынылды. Осы аптада ауданның сөзі уəлі, аузы дуалы бір топ ақсақалдары редакциямызға хабарласып бізге, аудан прокуратурасының жұмысы туралы мынадай пікірлерін ашып айтты. Баян Қожақова: – Мектеп оқушыларының арасындағы құқық бұзушылықтар, ауылдық елді мекендегі жастар арасындағы руға бөлінген кикілжіңдер, аудандағы ашылмай жатқан мал ұрлықтары, азаматтардың жекеменшік мүліктерін ұрлау, «Халық банк» банкоматын ақшасымен бірге қолды ету тағы басқа да құқықбұзушылықтардың орын алуы аудан прокуроры Т.Сейдуəлиевті еш алаңдатпайтын сияқты. Прокуратура жайында газет бетіне бірнеше рет сын материалдар жазылғанынан хабардармыз. Бірақ ол сыннан нəтиже шығаруға асығар емес. Əзірге ол өзінің олқы тұстарын ашып жазған «Əділет» газетінің аудандағы тұрғындар арасындар таралуына əжептеуір кедергі келтіру əрекетіне барып жүргенінің куəсі болып жүргенімізді айтпай кетуге болмас. Ол атқарып жатқан жұмыстары бойынша есебінде бюджеттік мекеме, аудан жəне ауыл əкімдігі қызметкерлерін, өзінің өмірлік сыралғы серігі (əйелі) жағынан туыс болып келетін аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Т.Ағмановты, тағы бір жақын жуығы «Нұр отан» партиясы төрағасының бірінші орынбасары М.Нұрмановты қатыстыра отырып, онда қағаздағы құрғақ сандарды алға тартудан əрі аса алмады. Ал қатысушылар болса

ешқандай сын пікірлер айтпады. Бірақ қатысушылар мақтауды аямады. Ол аудандық ішкі істер бөлімінің қызметкерлерімен кейбір онша ауыр емес қылмыстар бойынша жауапқа тартылған азаматтарды бұқаралық ақпарат құралдарына жария ету, ашылып қалған тұрмыстық қылмыстар бойынша мəліметтер жинап, есепке кіргізуді қанағат тұтады. Аудан прокурорының құзыры кең бола тұра не себепті осындай қылмыстардың алдын алу жəне болдырмау мақсатында тиісті жұмыстар ұйымдастыруды қадағалауға алмайды? Неге қылмыстар орын алғаннан кейін ғана өз міндеттерін атқаруға белсене кірісетіні түсініксіз. Сонда олар аудандағы екі-үш мемлекеттік мекемелерді, аудандағы əкімдіктер, білім мекемелері, денсаулық сақтау саласының жұмыстарына жиі-жиі тексеру жүргізуге уəкілетті екенін ғана дəлелдеп жүре бере ме? Прокурор Т.Сейдуəлиевтің бұл ісəрекеттері халық арасында санқилы пікір туғызғаны жасырын емес.Себебі, сын мақалалардан кейінгі прокурордың жұмысында алға ілгерілеу бар деп айту қиынақ. Аудандағы «Достық» елді мекеніндегі жастар арасында кикілжіңді басуға ауыл билерін араға салу, ақсақалдарға жүгіну мəселелері атқарушы орган тарапынан жақсы жолға қойылғанмен, қадағалаушы орган тарапынан тиісті дəрежеде ұйымдастырылмауы өкінішті-ақ. Мятай Мейірбеков: – Ауданда ауызбіршіліктің жоқтығы жаныма қатты батады. Мектептерде оқушылар бірін-бірі пышақтап, айтысып-тартысып жатыр. Аудандық прокуратура əлеуметтік нысандарға тексеру жүргізуді əдетке айналдырып алғанын есітіп, біліп жүрміз. Бұлай «ауырдың үстімен, жеңілдің астымен» жүргенше, нақты істі қолға алмай ма? Ауданда ізі ашылмай отырған қылмыстар жетіп артылады. Неге соларды ашпайды?! Ондайды қою керек. «Енді дардай атағы болса да, сөзге қонақ беретін қазақтың баласы ғой. Бұл

базынаны айтсам нақты шаруаны қолға алар»,- деген үмітпен аудан прокурорына бірнеше рет бардым. Бірақ прокурормен жолығудың еш сəті түспеді. Халық арасында жүрген соң түрлі сыпсың сөздерді естисі. Бірақ «жел тұрмаса шөптің басы қимылдамайды» деген ғой. Əнеукүні бір адамға «əй осы сен неге мекемелердің үстінен арыз-шағым жазасың?» десем, «көкеу, маған прокурорлар «жаз» деп айтады ғой»,- деді. Сонда бұл не бассыздық. Қадағалаушы орган осылайша елдің арасында іріткі салса, басқалардан не үміт, не қайыр?! А. Омаров: – Өзім тыл ардагерімін. Ұлдарымды ұяға қондырдым. Бір қызым Жетісайдағы медициналық училищені бітіріп келген еді. Қолындағы дипломын

кəдеге жаратып, жұмысқа орналастыру үшін біраз сандалдым. Арасында жүз мыңдап ақша сұрағандар бар болды. Осылайша бір жыл жүрдік. Содан соң аудандағы емханаға келіп, басшысымен жолықтым. Ол кісі «ата қызыңыздың біліктілігі бар. Бос орын бар. Жұмысқа қабылдаймыз. Бастысы өзіне артылған жұмысын тыңғылықты орындаса болғаны»,- деді. Елдің ақшасын емес, алғысын үлкен жеміс деп біліп, сондай бағытта жұмыс істейтін басшы қарамағындағы мекемені жөнжосықсыз тексеру қадағалаушы орган қызметкерлерінің азаматтығына үлкен сын емес пе?! Мəмлеев Сəрсенбек: – Бүгінде білім ұяларында қаржылай сауға сұрау əдетке

айналып бара жатыр. бірақ мұндай батыл қадамға кімнің дəті баратыны сол күйі жұмбақ. Мен 46 жыл бойы мектепте ұстаздық етіп жүрген жанмын. Осы ауданға 1978 жылы келгенмін. Əуезов мектебіне жұмысқа қабылданғанымда бір тиын сұраған да емес, алған да емес. Ал қазір ше... 400-500 мың теңге пара бересің. Ал мұндай іске кімдер барып жатыр? Заңды белден басатын мұндай қадамға жай қарапайым адамдардың батылы бара бермейтіні белгілі... Мұны аудан прокуроры неге зерттеп, зерделемейді. Осы жағы көп күмəн тудырады.

Əрбір елдің Туы, Елтаңбасы, Əнұраны сол елдің №23 (226) өткен тарихы мен келешегін үндестіреді 12.06.2015 жыл

АЙМАҚ

¦ÄIËÅÒ

«Біздің Ту, Елтаңба, Әнұран» атты жастар шеруі өтті 4 маусым – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рəміздері күні. Айтулы күнді шымкенттіктер де жоғарғы деңгейде атап өтті. Мереке шаһардағы «Тəуелсіздік монументі» мен Мемлекеттік рəміздер алаңында «Менің Қазақстаным » патриоттар форумы жастардың флешмобымен басталды. «Шымкент Жастары» КММнің ұйымдастыруымен «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рəміздер күні» мерекесі қарсаңында «Біздің Ту, Елтаңба, Əнұран» атты жастар шеруі өткен болатын. Аталмыш іс-шараға 500-ден астам зиялы қауым өкілдері, жоғары жəне орта арнаулы оқу орындарының оқытушылары мен қала жастары қатысты. Олар қаланың орталық көшелерімен көк Ту мен Елтаңбаны алып өтіп, осындай шараларды ұйымдастыру арқылы өздерінің мемлекеттік рəміздерге деген құрмет сезімін білдіріп жатқанын мақтанышпен жеткізді. Сонымен қатар, еліміздің мемлекеттік рəміздерін сарбаздар салтанатты түрде ұстап, алаңға көтерілді. Іс-

шарада сөз сөйлеген облыс əкімі Асқар Мырзахметов: - Əрбір елдің Туы, Елтаңбасы, Əнұраны сол елдің өткен тарихы мен келешегін үндестіреді. Мұнда біз құрметтейтін мемлекеттік құндылықтар қамтылған. Осынау мемлекеттік рəміздердің қаншалықты маңызды екенін ескеріп, бізде облыс орталығынан арнайы рəміздер алаңын аштық. Бүгін жиналып отырған жастарды, өсіп келе жатқан ұрпақты патриоттық рухта тəрбиелеуге, алдағы мақсаттарға жетелеуде мемлекеттік рəміздеріміздің атқаратын

рөлі жоғары, - деп облыс халқын мерекемен құттықтады. Сондай-ақ, көк туымызды əлемдік аренада желбіреткен, талай сында ел намысын абыроймен қорғаған Сидней Олимпиадасының күміс жүлдегері Мұхтархан Ділдəбеков Олимпиада ойындарында, түрлі халықаралық спорт жарыстарында мемлекеттің рəміздеріміз намысты оятып, күш-қуат беретінін айтты. Отансүйгіштікке баулитын бұл шарада патриоттық бағыттығы əндер шырқалып, бірлікке ынтымаққа үндеді.

Мемлекеттік тілде құжат толтыру маңызды Шымкент қаласы əкімдігі Тілдерді оқыту орталығының ұйымдастыруымен Отырар ғылыми-əмбебап кітапханасының оқу залында «Мемлекеттік тілде іс-қағаздарды жүргізудің талаптары» атты семинартренинг болып өтті. Семинардың мақсаты облыстағы ірі, орта, шағын кəсіпорындарда құжаттарды мемлекеттік тілде жəне талапқа сай жүргізуді кеңінен насихаттау. Шараға жергілікті отызға жуық компания кəсіпкерлері қатысты. Семинарды Шымкент қаласы əкімдігі Тілдерді оқыту орталығының директоры

Нұрила Жұманова ашты. Сондай-ақ, орталық басшысы мемлекеттік тілдің маңыздылығы мен қазақ тілінде сауатты құжат толтырудың қажеттілігін ерекше атап өтті. Сонымен қатар, орталық оқытушысы Мөлдір Болат семинарға қатысушыларға «Құжат тілін қаншалықты білеміз?» атты тренинг өткізіп, қатысушылардың тіл білімін сарапқа салды. Сонымен бірге, қазақ тілін үйренемін деушілерге арнайы курс жүргізілетінін жəне аптасына екі рет өткізілетінін тілге тиек етті. Шара соңында қатысушылар мен орталық қызметкерлері арасында пікір алмасу өтіп, арнайы сертификаттар табысталды.

4

EGOV ПОРТАЛЫНА – 9 ЖЫЛ Қазақстанның Электрондық үкімет порталына тоғыз жыл толды. 2006 жылғы 12 сəуірде электрондық үкіметтің www.egov.kz. веб-порталы бірінші рет іске қосылды. Тоғыз жыл ішіндегі қызметінде портал қалыптасу жəне дамудың төрт кезеңі арқылы өтті жəне өзінің тиімділігін табысты дəлелдеп келеді. Жыл сайын қолжетімді, көрсетілетін қызмет мөлшері мен порталды пайдаланушылар саны өсіп келеді. Осылай, бүгінгі күн жағдайы бойынша порталдың тіркелген пайдаланушыларының саны 3,5 миллионды құрады, өткен жылғы сəуір айында олардың саны 2 миллионды құраған. Жыл сайын порталдың қолжетімді қызметі, олардың ішінде халық үшін əлеуметтік-маңызды қызметтер, бизнес үшін қызметтер, төлемдер мен пайдалы сервистер, сондай-ақ лицензиялар мен рұқсат құжаттар саны артып келеді. Бүгінгі күні электрондық үкіметтің

700-ден аса қызметі автоматтандырылды.

2014 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының азаматтарына тағы 20 қызмет пен сервистер қолжетімді болып отыр. Оларды іске қосудың арқасында азаматтар инвестициялық табысты ескерумен зейнетақы жинағының жағдайы туралы ақпаратты, өтініш берушілерге атаулы əлеуметтік көмек беру үшін растайтын анықтаманы алуға мүмкіндіктері бар. Банктермен несиелер ресімдейтін жəне кепілдік қамтамасыз етуді ресімдейтін азаматтардың деректерін алу тəртібі жеңілдетілетін болады. Сонымен қатар, портал пайдаланушылары мемлекеттік қызметшілердің кадр резервіне жəне Мемлекеттік басқару академиясына алуға өтінім бере алады. Сондай-ақ, өткен жылы «Мобильдік үкіметті» дамыту бойынша үлкен жұмыс жүргізілді. Бүгін iOS жəне Android операциялық

жүйелер пайдаланушылар үшін eGov.kz жаңа мобильдік қосымшасы қолжетімді, ол арқылы электрондық үкімет порталының 50-ден аса ең танымал қызметін алуға болады. Ескі модельдегі мобильдік телефондарды пайдаланатын азаматтар үшін SMS-қызметтер іске асырылды. Мəселен, автомобильдің техникалық байқау қолданысының мерзімін немесе тұрғын үйге кезек нөмірін 414 қысқаша нөміріне SMS жолдай отырып білуге болады. Электрондық үкіметке жəне порталға қазақстандықтардың сенімін растау көрсетілген қызметтердің өсімі болып табылады. 9 жылда портал арқылы азаматтар 90 миллионнан аса қызметтерді алды. Бұл ретте, 2014 жылғы қорытынды бойынша бұл көрсеткіш 84 миллион белгісінде болды. Порталдың ең танымал қызметтерінің қатарында мекенжай анықтамаларын, жылжымайтын мүлік туралы

анықтамаларды, сотталмағандығы туралы жəне зейнетақы аударылымдары туралы анықтамаларды алу болып табылады. Қазақстанның электрондық үкіметін жоғары бағалауды халықаралық деңгейде алды. 2014 жылы электрондық үкіметті дамыту жөніндегі БҰҰ рейтингісінде Қазақстан 2012 жылмен салыстырғанда 10 позицияға көтеріліп 28 орынды алды. Рейтингте жоғары позициялардың арқасында, сондай-ақ е-үкіметті дамытудағы жетістіктерді ескере келе, Қазақстан əлем елдерінің 80-нен аса өкілдерінің қатысуымен электрондық үкімет бойынша былтырғы жылы өткізілген Жаһандық форумда құрметке ие болды.

Қазақстандықтар өз автокөлігі үшін техникалық байқаудың қолданылу мерзімін SMS арқылы біле алады Автокөлік иелері SMS арқылы техникалық байқаудың қолданылу мерзімі туралы ақпаратты ала алады. Ол үшін «Техбайқау» сөзін жəне автокөліктің мемлекеттік нөмірін 414 нөміріне жіберу қажет. Мəтіндік хабарламаның нұсқалары төмендегідей болуы мүмкін: - «Техбайқау автокөлік нөмірі»; - «Techosmotr автокөлік нөмірі»; - «Tehnikalyk baikau автокөлік нөмірі»; - «8 автокөлік нөмірі». Қызметті алу кезінде пайдаланушы тек SMS-хабарламаның құнын төлейтін болады, ол 7 теңгені құрайды жəне абоненттің телефон шотынан алынатын болады. Аталған қызметті алу үшін автокөлік иесі мобильдік үкіметте тіркелу қажет. Оны www.egov.kz электрондық үкімет порталы жəне халыққа қызмет көрсету

орталықтары арқылы жасауға болады. Мобильдік үкімет пайдаланушысы сондай-ақ техбайқауды өту қажеттілігі туралы SMS жəне PUSHхабарламаларға жазыла алады. Хабарламаға жазылу автокөлік иелеріне техникалық байқаудың қолданылу мерзімі аяқталғанына дейін техникалық байқау орталықтарына бару қажеттігі туралы білуге мүмкіндік береді. Анықтама үшін: PUSH-хабарлама – бұл смартфондағы іске қосылған бағдарламалардың жоғарғы терезелерінде пайда болатын хабарламалар, олар маңызды өзгерістер, жаңартулар немесе оқиғалар туралы хабар береді. Мысалы, оқылмаған хабарламалар, əлеуметтік желілердегі жаңартылған жағдайлар туралы ескертеді. Бұл хабарламалар тегін болып табылады, тек Интернетке кеткен

трафик жұмсалады. Мобильдік үкіметте электрондық үкімет порталы, ХҚКО жəне egov.kz мобильдік қосымшасы арқылы тіркелуге болады. eGov порталы немесе моб. қосымшада тіркелу кезінде ұялы телефонның нөмірін көрсету жеткілікті. eGov.kz Мобильдік қосымшаны мобильдік құрылғыға төмендегі сілтемелер бойынша өтіп жүктеуге болады: · Google Play-дегі eGov.kz Мобильдік қосымшасы (OS Android), (0.0.61 нұсқасы, өлшемі 12 Мб, 2015 жылғы 04 ақпандағы жаңару, талап етілетін нұсқа Android - 4.0 немесе ең соңғысы) · App Store-дегі eGov.kz Мобильдік қосымшасы (OS iOS), (1.0.4 нұсқасы, өлшемі 23,3 Мб, 2015 жылғы 03 наурыздағы жаңару, талап етілетін нұсқа iOS - 7.0 немесе ең соңғысы).

Мобильдік үкімет - жаппай қол жетімді тіркелген əрекеттері туралы» анықтама алу 16. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды (ауыртпалықтарды) мемлекеттік тіркеу

Мобильдік үкімет - халыққа қызметтерді ұсынудың қосымша каналы. Қызметті енді смартфондар, планшеттер, сондай-ақ дəстүрлі телефондар арқылы алу мүмкіндігі бар. Мобильдік үкімет - жасына, əлеуметтік мəртебесіне, біліміне жəне тұрғылықты жеріне қарамастан халықтың үлкен санымен өзара байланысқа арналған қолайлы жол, себебі ол жаппай қол жетімді. Мобильдік үкіметтің қызметтерін жəне сервистерін пайдалану үшін, сізге азаматтардың Мобильдік базасында тіркелу қажет. Тіркеу мыналар арқылы қол жетімді: · www.egov.kz электрондық үкімет порталы · ҚР халыққа қызмет көрсету орталықтары · egov.kz мобильдік қосымшасы ( App Store, Google Play дүкендерінде қол жетімді) МОБИЛЬДІК ҮКІМЕТТІ ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ ЖƏНЕ ҚОЛАЙЛЫЛЫҒЫ «Мобильдік үкімет» пайдаланушысы бола отырып, сіз: · мемлекеттік деректер қорынан өз дербес деректеріңізді қарай аласыз, ол – мобильдік жеке кабинетдеп аталады. Мобильдік жеке кабинетте сіз ақпаратты көре аласыз: · сіздің орналасқан орныңыз туралы; · тұрғылықты жəне тіркелген мекенжайлары; · жеке басты куəландыратын құжаттардың деректері; · заңды тұлғаларға қатысу айғағы; · некені тіркеу туралы мəліметтер; · əлеуметтік мəртебесі; · сіздің жылжымайтын мүлкіңіз туралы мəліметтер;

e-mail: adilet.media@mail.ru

· жүргізуші куəлігінің деректері; · сіздің ЖСН тіркелген лицензиялар бойынша мəліметтер; · көліктік ақпарат; · ЖҚЕ бұзғаны үшін айыппұлдардың болуы/болмауы. · өз ұялы телефоныңа хабарламалар алу, мысалы : ХҚКО жəне «электрондық үкімет» порталында құжаттардың дайын екендігі туралы, ЖҚЕ бұзылуы жəне айыппұл сомасы туралы, сондай-ақ т.б. туралы; · сонымен қатар, мобильдік үкімет пайдаланушылары, мобильдік қосымшаны жүктеместен ақпаратты SMSхабарлама арқылы ала алады, келесі мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді алу үшін 414 қысқа нөміріне мəтін жіберу қажет: · 414 «автомобиль техтексеріс нөмірі» мəтінін жіберіп, техтексерістен өтудің қолданыс мерзімдерін қарау; · 414 «тұрғын үйге кезек ЖСН» мəтінін жіберіп, мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй алуға кезек нөмірін қарау. · SMS канал арқылы қызметтерді алу бойынша нұсқаулықтарды жүктеу. · оларға мобильдік қолтаңбамен қол қоя отырып, мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді алу;

· USSD канал арқылы қызметтерді алу – аталған қызмет ағымдағы жылдың соңына дейін шығарылатын болады. МОБИЛЬДІК ҚОЛТАҢБА ТЕХНОЛОГИЯСЫ eGov.kz мобильдік қосымшасы «eGov.kz» қосымшасы Қазақстан Республикасының азаматтары, «Электрондық үкімет» веб-порталының пайдаланушыларына төмендегі қызметтер мен сервистердің қол жетімділігін қамтамасыз етуге арналған: Электрондық цифрлық қолтаңбаны өз телефоныңызға көшіріп, сіз келесі мемлекеттік қызметтерді ала аласыз: 1. Тіркелген заңды тұлға, филиал немесе өкілдік туралы анықтамалар беру 2. Қазақстан Республикасы Бас Прокуратурасының Құқықтық статистика жəне арнайы есептер жөніндегі комитетінің есебі бойынша тұлғаның қылмыс жасағандығы туралы мəліметтердің бар немесе жоқ болуы туралы ақпарат беру 3. Жер учаскесінің тиістілігі

туралы ақпаратты ұсыну 4. Міндетті мемлекеттік тіркеуге жатпайтын жылжымалы мүлік кепілі бойынша анықтама беру 5. Некені тікреу туралы анықтама беру 6. Туу туралы анықтама беру 7. Жер учаскесіне кадастрлік ақпарат алу 8. Жылжымайтын мүліктің болмауы (болуы) туралы анықтама беру 9. Мекенжай анықтамасын беру 10. Жылжымайтын мүлікке тіркелген жəне тоқтатылған құқықтар туралы анықтама алу 11. Жылжымайтын мүлікке жəне оның техникалық сипаттамаларына тіркелген құқықтар (ауыртпалықтар) туралы анықтамалар беру 12. Заңды тұлғаның филиалдары жəне өкілдіктері туралы анықтамалар алу 13. «Заңды тұлғаның басқа заңды тұлғаларға қатысуы туралы» анықтама беру 14. Жеке тұлғаның басқа заңды тұлғалар, филиалдар жəне өкілдіктерге қатысуы туралы анықтама беру 15. «Заңды тұлғаның, филиалы немесе өкілдіктерінің барлық

МЫНАДАЙ ҚОЛАЙЛЫ СЕРВИСТЕРДІ ҚОЛДАНУ: 17. Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге кезек нөмірін қарау 18. Лицензияларды тексеру 19. Чектерді тексеру 20. ЭҮП құжаттарды тексеру 21. ХҚКО кезекті броньдеу 22. Дəріханаларды іздеу 23. Заңды тұлғаның атауының бірегейлігін тексеру 24. Техтексерістен өтудің қолданыс мерзімдерін қарау PUSH, SMS каналдары бойынша немесе e-mail (сіздің таңдауыңызға) хабарлама алуға жазылу: 25. Жеке басты куəландыратын құжаттарды ауыстыру қажеттілігі туралы хабарлама 26. ХҚКО немесе ЭҮП қызметтердің нəтижелерінің дайындығы туралы хабарлама 27. Балабақшаға кезек мəртебесінің өзгеруі туралы хабарлама 28. ЖҚЕ жəне айыппұл сомасының бұзылуы туралы хабарлама 29. Мекенжай деректерінің өзгеруі туралы хабарламалар 30. Жүргізуші куəлігін ауыстыру қажеттілігі туралы хабарлама 31. Техтексерістен өту қажеттілігі туралы хабарлама 32. Жылжымайтын мүлікке ие болу құқығының өзгеруі туралы хабарламалар 33. Жылжымайтын мүлікке ауыртпалықтар мəртебесінің

өзгеруі туралы хабарламалар 34. ЖҚЕ айыппұлын өтеу туралы хабарлама 35. Жылжымалы мүлікке ауыртпалықтарды салу/алу туралы хабарлама 36. Лицензиялардың қолданыс мерзімінің аяқталуы, қайтару, тоқтату туралы хабарлама 37. Атқару өндірістері бойынша борышкерлердің тізілімінде жəне шетелге шығуы шектелген борышкерлер тізіліміне қосу туралы хабарлама ТӨЛЕМДЕРДІ ОНЛАЙН ЖҮРГІЗУ: 38. Мобильдік байланысты төлеу 39. "Казақтелеком" АҚ байланысы үшін төлеу 40. ТҮЖБ депозит/несие шотын толтыру 41. Коммуналдық қызметтерді төлеу 42. Жеке тұлғалар үшін салықтар төлеу (Жеке тұлғалардың мүлкіне салық төлеу, Жеке тұлғалардың салықтары үшін өсімпұлдар, айыппұлдарды төлеу, Елді мекендердегі жерге жеке тұлғалардан жер салығын төлеу, Жеке тұлғалардың көлігіне салық төлеу ) 43. Жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін айыппұлдар төлеу 44. Жүргізуші куəлігін ауыстыру жəне алу үшін мемлекеттік баж алым 45. Жүргізуші куəлігін алу үшін мемлекеттік баж алым 46. Тұрғылықты жері бойынша тіркеу үшін мемлекеттік баж алым 47. Паспорт алу үшін мемлекеттік баж алым. Бетті дайындаған: Ж. МҰСТАФИНА.

¦ÄIËÅÒ Захардин ҚЫСТАУБАЙҰЛЫ (Соңы. Басы 1-бетте). Кезінде Шона көкеміз осындай əңгімелерді жиі айтатын. Жалпы ол кісі қазақ тілін насихаттаудың нағыз шебері еді. Үгітнасихатын кез келген ортада жүргізе беретіні де есте. Автобуста немересімен отырған кейуананы көрсе де: «Құдағи, немереңіз қазақша біле ме?» деп əңгімені бастап жібереді. «Ажека» қалбалақтап қалады. Содан «Ұялған тек тұрмастың» керімен заманның əсері, əдеті туралы бірдеңелерді айтқансиды. Шөкең тікелей шабуылға шығады. Немересі шүлдірлеген кемпірді біраз жерге апарып тастайды. Ақырында басын дамылсыз шұлғып, тіл үйретуге уəдені үйіп-төккен «ажешка» барар жеріне жетпей, көліктен түсіп қалады. Жердің жарығына кіргені-дағы. Мен Алматыға ауысып барған сексенінші жылдардың басында бас қалада қазақша мектеп, балабақша ашу жолындағы негізінен жазушылар қозғалысы қарыштап тұрды. Бір қызығы – бұл іске қазақшаның арқасында нан жеп жүрген ғалымдар да, əнші-əртістер де, тіпті мұғалімдер қауымы да араласа бермейді. Сырттан бақылап, жанашырлық байқатып қана жүреді. Ал Алматыңыз қазаққа шекесінен қарайды. Оны айтасыз, байырғы тұрғындары, ертерек «алматылық» атанған ағайындар ауылдан кеше келгендерді «мамбет», «колбит» деп, қыжыртады. Онсыз да қақпалары жабық қаланың есігінен сығалатпауға тырысады. Қазақы болмысын біржола жоғалтқан осындай ортада қазақ жазушыларының өліп қалмай, соншама уақыт өмір сүргені, он-сан классикалық шығармалар жаза алғаны таңдандырады... Олардың жанын сақтап қалуға септігі тиген кездейсоқ жайттар болған сыңайлы. Мысалы, жазушылар, журналистер мен баспагерлердің миллион тұрғындар сапырылысқан үлкен кентте бірыңғай топтасып, үш ғимаратты жайлайтыны, ауылдан үзіліссіз келіп-кетіп жататындармен күнделікті қазандай бұрқ-сарқ қайнайтыны жан сақтауға себепкер болса керек. Осының өзін көп көретіндер жетерлік. Сырт қарағанда қазақтың қара шаңырағына ұқсайтын бұл үйлердің де зер салған жанға ішінен іри бастағаны байқалатын-ды. Абай даңғылы бойындағы баспалар үйінде «Жазушы», «Жалын», «Қазақстан», «Қайнар», «Мектеп» ... он шақты баспа жұмыс істейді. Əрқайсысында орта есеппен 100 қызметкер бар десек, бас-аяғы 1000 қазақ күн сайын бір есіктен кіріп-шығып, тыныштығы бұзылған араның ұясындай гуілдеп жатады. Бұл ұжымдарда орыс редакциялары да қосарланып жүреді, əлбетте. Тек қызметкерлерінің саны қазақ бөлімдеріне қарағанда көп төмен. Есесіне «сапасы» жоғары олардың. Орыс редакцияларында отырғандардың 99 пайызы қазақтар. Сол қазақтардың 99 пайызы ақынжазушылардың ұл-қыздары. Бір көрмеге бəрі алтын жалатқандай болып, жалт-жұлт етеді, шіркіндер! Көз тойдырады. Əкелері шеттерінен мықты. Ана жігіттің папасы аттан түспей келе жатқан адуынды басшы, қарымды қаламгер. Ешкімнен ықпайды. Керек десеңіз, қазағының өзіне ұрсып тастайды. Қазағы онысын мыңқ етпей көтереді. Өйткені бұл мұрттыңыз нағыз ұлтжанды. Ақырып теңдік сұрайтынның өзі. Ал баласы... Құданың құдіреті, қазақы қалыптан кетіп қалған. Мына бір ақ борықтай танакөз сұлу қыздың əкесі жүз жылда бір туар бірегей ақын. Қай жағынан қарасаң да нағыз қазақ. Бойжеткен оның фамилиясы мен көркін ғана алған. Болмысы – европалық. Былайырақ тұрған сүйкімді келіншек – атақты балалар жазушысының ұрпағы. Ол кісінің шығармаларын оқымаған қазақ баласын табу қиын. Тек өз қызының ол кітаптарды парақтап та көрмегені көзге ұрып тұрады. Е, бұл жарықтықтардың қайсыбірін айтып тауысайық. Əңгіме тым ұзап кетеді. Айтпақшы, бұлардың тікелей бастығы да қазақ. Қазақ болғанда, тіпті бар ғой, Алаш алыптарының біріне немере болып келеді. Пəтшағардың дене бітімі, шалқақ кеудесі, жүрістұрысына дейін атасынан аумай қалған. Əттең... Тілі басқа. Тілегі басқа. Жүрегі басқа. Апырай, тіл шіркін адамның бүкіл болмысын, тіпті тектілік генін де өзгертіп жібере алатын көрінеді ғой. Біз оларды, яғни түрі бір, қаны бір, бірақ тілі мен ділі бөлек қандастарымызды онша жақтыра бермейміз. Неге əкелерінен ештеңе алмаған? Алыста жүрсек те, солардың болмыс-бітіміне еліктеп өстік қой. Қай-қайсысы да өз оқырмандарын қанымен жазған кітаптары арқылы ұлтжанды, ұлтшыл етіп тəрбиеледі емес пе. Біз де сол қаламгерлер өсірген бақтың бір жемісіміз. Оқырмандарын олай, ұлқыздарын былай тəрбиелегендері несі? Қазақ ұлтының болашағына құлай сенбегендері ме сонда?! Жо-жоқ. Біз оларды кінəлай алмаймыз. Аз санды қаламгерлер қауымы шұрқ тесік қоғамның қай жыртығына жамау болсын?! Халқының жыртығын бүтіндеймін деп жүріп өз отбасының кем-кетігіне қарайлай алмаған да шығар. Кім де болса, өз заманының перзенті. Ал олар өз

Тіл адамның бүкіл болмысын өзгертіп жібере алатын көрінеді ғой

КЕШЕ. БҮГІН

№23 (226) 12.06.2015 жыл

қарыздарын қапысыз өтеді. Атылып кеткендері бар, қанша жыл итжеккенде қамауда отырғандары бар, талайталайы бастарын қауіп-қатерге тіге жүріп, қаны сорғалаған шыншыл шығармалар жаза алды. Идеясы социалистік-кеңестік идеологияға қайшы келетін сондай кітаптарын Компартия сүзгісінен өткізудің де жолын таба білді. Ақырына дейін сіресіп, тіресіп, күресіп бақты. Жеңе алмады демесеңіз, болашақ жеңістің іргетасын-негізін қалап-жасап кеткендері талассыз болса керек. Арасында жүрген соң кезінде онша

ң ы н ы ш у з а Ж

байқамаған шығармыз, кейін, бертінде ғана пайымдадық қой, сексенінші жылдардың басында Алматының болмысы қатты өзгеріске ұшырапты. Қазақша балабақшалар, мектептер ашыла бастаған. Орысша оқытатын мектептер мен тəрбиені орысша жүргізетін балабақшаларда қазақ сыныптары мен қазақ топтары біршама көбейген. Əр кездескен сайын Шона ағамыз бір жақсы жаңалық айтатын еді: «Қонаевқа Тастақтан жаңа мектеп салу туралы арыз апарып тастадым». «Арыз ол кісінің қолына жетер ме екен?» – дейміз біз. «Жетеді. Мен жеткізудің жолын білемін. Енді уақытты босқа өткізбей, жаңа қазақ мектебіне баратын балалардың тізімін жасау керек. Сендер соны қолға алыңдар». Үш-төрт күнде қазақ мектебіне баратын 200-ден аса ұл-қыздың тізімі дайын болады. Алайда əлгі тізімдегілердің бəрі бірдей ертең жаңадан ашылатын мектепке бармайтынын біз білеміз. Мақсат – мектепті ашқызу. Содан арғысын көре жатармыз. Ұзамай Д. Қонаевтың атына жазылған арыз Қазақстан Коммунистік партиясының Орталық комитетінен қаладағы тиісті аудандық партия комитетіне жол тартады. Қонаевтың атынан келген хат салмақты. Сөйтіп əне-міне дегенше арыз иесі Ш. Смаханұлы аудандық партия комитетіне шақырылып: «Жаңа мектеп ашу оңай емес. Ашармыз-ау, бірақ онда кім оқиды?» - деген сыңайда əңгіме басталады. Шөкеңе керегі де осы. Партия өкілінің қолына ұзын тізімді ұстатады. Болды. Бітті. Партократ енді бұлтақтай алмайды. Мəселені шешуден басқа амалы жоқ. Дəл осылай Тастақтан мектеп ашылған күн бүгінге дейін есімізде тұр. «Тастақ» деген үлкен базардың қарсы бетіндегі екі қабатты ұзын ғимарат екен. Сыртынан қарап, қуаныштан жүрегіміз дүрсілдей соқты. Ішке кірген соң… Əбден тозған үй екенін көріп, өрекпіген көңіліміз сабасына түсті. Қабырға сылақтары үгітіліп, едені ойдым-ойдым ойылған, парта, тақталары түкке жарамай қалған... Алайда осының өзіне ризамыз! Қыркүйекте, бір қызығы, мектепке бала сыймай кетті. Сөйтіп бастауыш сыныптардың оқушылары жақын жердегі орыс мектебінің бір қанатынан орын алды. Оны да барып көрдік. Су жаңа ғимарат. Орысша оқитындар толтыра алмапты. Қазақшалар сыймай жатыр. Сонда да жаңаны аға ұлттың еншісіне беріп, ескіні ініге қалдырған. Соның өзін қимайды ғой, құдай-ау… Алматы сондай күндерді де бастан өткерді ғой. Қазір қарап отырсақ, біз төменшіктеп тұрып-ақ биік рухқа ұмтылған болып шықтық. Көп өтпей-ақ ұмытылысымыз өз жемісін бере бастады. Шүкір, оны да көрдік. Тастақтағы мектеп дер кезінде ашылыпты. Аты дүркіреп шыға келді. Сол мектептен талай қазақ жазушыларының балалары үлкен өмірге қанат қақты. Атақтары жер жарып жүргендері де көп. Шона Смаханұлының арызы бойынша жасалған тізімге сол тұста танымал ақын Жарасқан Əбдіраштың ұлы Рүстем де қосылған. Томпиған сүйкімді бала еді. Мектеп ашылғанда ол шынында да сонда оқыды. Үйлері сол маңда-тұғын. Сегізінші сыныптан соң сурет училищесіне түсіп кетті. Кейінгі өмірі де көз алдымызда. Киностудияға барды. Бір-екі тəп-тəуір көркем фильм түсірді. Өзіндік қолтаңбасын, əлеуетін байқатты. Бертінде, күні кеше Елбасының балалық шағы туралы фильмді тамашалап отырсам, режиссері – сол баяғы өзіміздің Рүстем. Тамаша фильм жасапты. Дəн риза болдым. Кейін Нұрсұлтан Əбішұлының өмірін арқау еткен киноэпопеяны экранға шығарды. Қазақстандықтар да, шетелдіктер де мақтап, жоғары баға берді. Айтпақшы, Нұрсұлтан Назарбаевтың жастық шағын сомдаған Нұрлан Əлімжан да ақынның баласы. Баянғалидың ұлы. Сексенінші жылдардың бас кезінде Баянғали əріптесіміз кенеттен ару Алматыны көзі қиып тастап, Көкшетау жағына кетіп қалды. Жалғыз қалған əкесін, əлде анасын ба, бағыпқағуға аттанғанын естіп, іштей риза болғанбыз. Алла да сүйінген шығар, ата-ананың алдындағы перзенттік парызын ақ адал өтеу үшін жаны сүйген əдебиет пен өнерден алыстаған, асқақ армандарын жиыстырып, жылы жауып қоя алған ақынға лайықты ұл беріпті. Сол Көкше жағында дүние

e-mail: adilet.media@mail.ru

Ы С А Л А Б

есігін ашып, ат жалын тартып азамат болған Нұрлан əкесін Алматының əдеби ортасына екінші рет алып барды. Жұмыс істеп тұрған мектеп – көктеп, тамыр жайған көшет. Оның жеміс беруі көп күттірмейді. Ал бір кездері жабылып қалған білім мекемелерін қайта ашу қиын, бұның үстіне дəстүрден, үрдістен шығып, қажетсіз əурешілікке жатқызылуға дейін құлдыраған оқыту мен тəрбиелеу тілін қайта жандандыру қиынның қиыны. Осы мақсатта күні кеше ғана ақын-жазушылардың тізе қоса жұмыс істегені қазір тарихқа айналып та барады. Басқалар үшін солай шығар. Біз сол қозғалыстың бір сəтін де ұмыта қойған жоқпыз. Шона Смаханұлы сатиригіміз бастап, Мұхтар Мағауин, Əбіш Кекілбай, Фариза Оңғарсынова сынды қадау-қадау қаламгерлер қолдап, Ұлы Отан соғысы жылдарында дүние есігін ашқан Мархабат Байғұт, Темірхан Медетбек сияқты ақын-жазушылар түгелге дерлік қостап, соғыстан кейінгі демографиялық дүмпу кезеңінде жарыса дүние есігін ашқан қатары қалың əріптестер жаппай атойлап, Алматыда жүрсек те, Шымкентте отырсақ та, тіпті Өскемен, Қарағанды, Ақмола, Павлодар секілді ұлттық болмысы көзге көрінер-көрінбес қалаларда өмір сүрсек те, біз ұлқыздарымызды қазақша оқыттық. Қазақ тілінің жарқын болашағына толық сене алмасақ та, сондай алмағайып қадамға бардық. Көбіміз классиктер қатарына енбесек те, көбіміз жазушылық миссиямыздың негізгі бір парасын осылай адал орындадық... Тəуелсіздік қазақтілділердің ғана жұлдызын биікте жарқыратты десек, шындыққа сəйкес келмейтіні анық. Арада өткен жылдарда орыстілді таланттар да кейінгі өмірге біршама бейімделіп, ұлттық өнерге елеулі үлес қоса бастады. Егемендіктің бір жемісі осы болды. Мысалы, орысша жазатын Ермек Тұрсынов бұрын қанша тер төгіп, еңбек етсе де, қалың көпшілікке онша танымал емес-ті. Соңғы жылдары бірнеше сценарий жазып, соларды режиссер ретінде өзі киноға түсіріп, жаңа қырынан жарқырай көрінді. Əсіресе «Шал» фильмі өте сəтті шықты. Шалдың рөлінде ойнаған Ерболат Тоғызақовтың бір кездегі белгілі ақын Қасым Тоғызақовтың ұлы екенін былайғы жұрт біле бермесе керек. Əкесі де, шешесі де өмірден қайғылы жағдайда ерте кетіп, тұл жетім қалған баланың тағдыры да оңай болмағаны анық. Тіпті алпыстан асқанша Алматыдан баспана ала алмапты. «Қазақфильмді» жағалап, өлместің күйін кешіп жүрген Е. Тоғызақовты режиссер Ермеков ешкім күтпеген жерден басты рөлге шақырыпты. Өмірден көп теперіш көрген жанның жүзіндегі айқыш-ұйқыш терең əжімдер, жатағандау дене бітімі ғана емес, жан дүниесі де тағдыр тəлкегіне ұшыраған Қасым шалға жақын екенін, оны əрлеп-бояп əуреге түсудің қажеті жоқтығын суреткер Ермек тап басқан екен. Айтпақшы, бұл шал да – ата сақалы аузына біткенше қазақша тіл сындырмаған жан. «Шал» фильмінен соң көп жыл бұрын адасқан үйіріне қайта қосылғандай қуанып, қунап шыға келді. Айта берсек, осындай, яғни адасқан ұлдың өз жұртына қайта оралу оқиғасы көп-ақ. Жазушы-драматург Ермек Аманшаев «Қазақфильм» киностудиясына басшы болып келгелі оның жұмысы жақсара бастағаны белгілі.

Бірақ, бізде осындай да дерт бар енді, күтпеген жерден Аманшаев билік ауылына қайтып кетті. Сөйтіп жазушының орнына жазушының баласы Бақыт Қайырбеков келді. Иə, сол арқалы ақынымыз Ғафу Қайырбековтің ұлы. Бұл да ұлтынан алыстау жүрген жан еді. Мəскеуде оқыған. Білімді. Алайда тəуелсіздік алғанға дейін бағы жана қоймаған десек артық айтқандық емес. Ал кейінгі жылдары деректі фильмдер түсіруге белсенді атсалысып жүрген, ұлттық кино өнеріне шындап бет бұрған. Жемісі көп күттірген жоқ. Өткен ғасырдың сексенінші жылдары – осыдан небəрі 30-40 жыл бұрын – қазақ жазушыларының ой-қиялы жер бауырлап жүрген екен-ау. Сол кезде, жоғарыда айтып өттік қой, біз Алматыда, т.б. жерлерде ілуде бір ашылатын бір қазақ сыныбы, балабақшадағы бір қазақ тобы үшін күрестік, соған қол жеткізгенде қандай қуандық десеңізші. Қазір қарап отырсақ, əнебір кітаптағы кəдімгі жел диірменмен шайқасатын «батырлар» сияқты күн кешіппіз ғой. Басқа емес, қандастарымызбен, бауырларымызбен белдесіппіз. Құдай енді қайтып басқа бермесін, өмірдегі ең қиын сын осы шығар, сірə. Өкінішке қарай, біз одан əлі толық арыла алмай келеміз. Қазақтың мүддесі жолындағы игілікті іске қазақтың өзі қасқая қарсы шабады. Көп туысқандарымыз, екі туып, бір қалғандарымыз дейікші, əлі күнге дейін бодандық пен азаттықтың айырмасын түйсіне алмай жүр. Құлдық психология етімізден өтіп, сүйегімізге сіңіп кетіпті. Санамызды улап тастапты. Қалай дегенде де қазіргі жағдайымыз «шүкір, тоба» дерліктей, уақыт қазаққа жұмыс істеп тұр. Ал анау сексенінші жылдары, əйгілі сексен алтының о жақ, бұ жағындағы хал-ахуалымыз жар жағалаған көш сияқты қорқынышты болыпты. Ұлт ретінде құрып кетудің алдында бір тырнаққа ғана ілініп тұрғанымызды енді-енді сезіне бастадық. Сексенінші жылдар еске түссе... Бойды үрей билейді. Сары уайым басады. Сол кезеңнен – қыл көпірден қалай аман өттік? Айту қиын. Диірмен тастарының арасынан бір дəннің бүтін шыққаны тəрізді тағдыр болар. Қызыл империяның алапат диірменіне алдымен қазақ жазушыларының топтобымен айдалғаны ше? Сəкен, Ілияс, Бейімбет... Ахмет, Мағжан... Олардың ұрпақтары туралы жарытымды ештеңе айта алмаймыз да. Сталиндік қуғынсүргін əкелерін атып, балаларын қуғындап, тоз-тозын шығарды. Сол зұлматтан аман қалған ақынжазушылар бақытты болып көрінетін. Шындығында олардың сырты бүтін, іші түтін болған сияқты. Сияқты емес, солай. Бұл топтың ұл-қыздары туралы да бірдеңе айту қиын. Өйткені олар балаларын амалсыздықтан орысша оқытты. Алайда солардың шын бақытқа қол жеткізгендері шамалы. Неге десеңіз үйдегі қазақы тəрбие мен қоғамдағы коммунизм қағидаларына негізделген жас ұрпақты қалыптастыру үрдісі бір-біріне қайшы келіп, көбінің тағдырын қиындатып жібергені, өмірде бауырларын жаздырмай, еңселерін көтертпей қинағаны, екі оттың ортасында қалдырғаны анық. Қазақтың ұзына-бойғы тарихында желтоқсан оқиғасының алар орны алабөтен. Ол біршама зерттелді. Бағасын алды. Бірақ əлі күнге дейін «Кімдер ұйымдастырды?» деген сұрақтың нақты жауабы айтылған жоқ. Бұл орайда əркім əр түрлі ой түйеді.

Мысалы, біз: «Желтоқсан оқиғасын өмірге əкелген негізінен жазушылар», деген ойдамыз. Бұған қоса: «Желтоқсан оқиғасына жанамалай болса да қатыспаған, оны қолдамаған, сол бірер күнде Алматының Брежнев алаңына бармаған ақын-жазушы табыла қоймайды», - дегіміз келеді. Бұны оқиғаның ізін суытпай, желтоқсаншылардың үстінен жаппай қылмыстық іс қозғауға құлшына кіріскен заң органдары да, жоғарғы билік те жақсы біледі. Содан да шығар, жазалау шараларының алғашқы легінде он-сан жазушылардың аты-жөндері қара тізімге қатарласа түскен. Алайда мəселенің байыбына жете бастаған тұста биліктің күтпеген жерден жалт бұрылып, бағыт-бағдарын өзгертуіне тура келді. Себебі күн сайын қылмыстық жазаға тартылар жазушылардың, жалпы зиялы қауым өкілдерінің саны артып бара жатты. Осыған керісінше Мəскеуде шығатын басылымдарда («Правда», «Известия» т.б.) жұқалап қана жарияланған ақпараттарда негізгі жағдай, себепсалдар, қатысушылар саны, олардың қоғамдағы алар орны қатты бұрмаланып көрсетілген-ді: «Алматының Орталық алаңына бір топ жұмыссыздар, маскүнемдер мен нашақорлар шығып, Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің 1-ші хатшысын орнынан босату туралы шешімге наразылық білдірді». Бар-жоғы осы ғана. Ал тергеу барысында нағыз шындықтың беті ашылғалы тұр. Нақтырақ айтқанда қарсылықтың халықтық сипаты көрініп қалады. Жоқ! Ол болмайды! Не керек, билік тырнағын жастарға батырумен шектелуге мəжбүр болды. Жазушыларға қатысты көп мəселе жылы жабылды. Қазақстанға келген өгей басшы Колбиннің жұртшылық өкілдерімен кездесуді жазушылардан бастауында бір сыр жатқаны анық. Рас, желтоқсан қызыл империяның əскери жəне идеологиялық «бульдозерін» тоқтата алмады. Жеңілді. Жеңілгендей көрінді. Солай сезілді. Шындығында бұл қазақтардың үлкен жеңісі еді. Біріншіден, жалпы қазақ ұлтының ғана емес, алып одақтың құрамындағы он-сан жұртшылықтың Кремльге, ұлы Компартияға деген сеніміне сызат түсті. Екіншіден, мыңмиллион адамдардың санасына ерекше бір сəуле-шуақ құйылды. Бұрын біз, айталық, жазушылар қауымы ел болудың, ұлт ретінде жоғалмаудың жай-күйін ойлағанда қазақша тəлім-тəрбие беретін мектептер мен балабақшалар ашу, қазақ тіліндегі кітаптар мен түрлі басылымдарды көбейту сияқты мəселелер деңгейінен жоғары көтеріле алмайтынбыз. Əйгілі желтоқсаннан кейін бодандыққа байланған ой-санамыздың бір бұрышында «тəуелсіздік» деген ең негізгі, ең қажетті, ең қасиетті ұғымның болмысы, бейнесі, мəн-мағынасы айқындалып келе жатты. Қазір еске алып көрсек, сол бір кезеңдерде жазушы ағайындардың бастары қосыла қалғанда, олар бұрынғыдай «Кім не жазды? Қалай жазды?» деген ескі əуенді былай қойып, идеология, саясат мəселелеріне көбірек ден қойған екен. Тіпті бір-бірімізге де басқаша қарай бастаппыз. Бұрын аздап та болса, Оңтүстік, Солтүстік, т.б. деп бөлінетін қауым ендігі жерде жерлестік, рулық, тіпті нəсілдік-ұлттық топтасуларды былай ысырып, тілді қолдану дағдысы бойынша қайта жіктелуге көшіпті. Тіпті көрші-қолаңға басқаша қарай бастаппыз.

5

Бір көршім Қазақ КСР Ғылым академиясында жұмыс істеді. Ғылым кандидаты. Нəн жазушының баласы. Өмірден өтіп кеткен əкесінің жасына жақындаған кісі. Түр-тұлғасы кімнің ұлы екенін айтқызбай-ақ білдіріп тұрады. Бірақ, құданың құдіреті десеңізші, əке мен баланың болмыстары жер мен көктей алшақ жатыр. Əкесі халық сүйген ұлы қаламгер болды. Кезінде оның романдарын оқымаған, сүйсінбеген қазақ кемде-кем шығар. Мына кісіні көпшілік былай тұрсын, көрші-қолаңның өзі жыға танымайды... Ара-тұра жұмыстан қайтқанда аулада кездесіп қаламыз. Жан-жағына назар салмайды. Қолында ылғи «Правда», «Известия» жүреді. Жасы алпысқа келіп қалғанымен, ұлы əлі кішкентай. Шамасы, бірнеше рет үйленген сияқты. Басқасын кім біліпті, ал мына əйелі қазақ. Қазақшасы да тəп-тəуір. Былайша бір-біріне жұғысуы қиын бұл екеуінің арасында бір ортақ ұл бар. Сүп-сүйкімді балақай. Атасының есімін еншілеген. Əбден орыстанған əкесі оны Иван Иванович Иванов етуге жақындатып қойған. Обалы не керек, академик жазушының кандидат баласы өз ұлын оқытып-тəрбиелеу ісіне жауапкершілікпен қарайтын секілді. Оны айнала толып тұрған орыс мектептерінің біріне де бермей, Ғылым академиясы жақтағы біз біле бермейтін бір атақты мектепке тапсырды. Ұзаққа созылатын жазғы іссапарлары кезінде ұлын өзімен бірге ала кетеді. Қысқасы, социалистік тəлім-тəрбие канондарын толық сақтап, мұқият орындап бақты. Дегенмен атасы аттас, атасымен фамилиясы да бір бала оқып жарытпады. Қаңғыбастыққа ерте салынды. Шешесі байғұс түннің бір уағында Алматыны жаңғыртып, атасының атын атап, айқайлайтын-ды. Бұл əрекетінің ерсілігін жазушының келіні білмеді-ау. Білгенде басқа амалы қайсы?! Есейе келе жалғыз ұл ата-анасын шындап шаршатты. Ұрлықпен ұсталды. Ауыр қылмыс үстінде қолға түсті. Сотталып кетпес үшін жасаған амалдары ма, қайдам, оны ата-анасы жындыханаға да жатқызды. Бұрын да жұқарып жүрген бе, жазушының баласы алпыстан асқан шағында докторлығын қорғады да, бұл атақтың нанын жеп те үлгермей, о дүниеге аттанып кете барды. Бір кездегі атақты қаламгердің асқақ арманы ұлына келгенде төмендеп, немересіне жеткенде аяқасты болып қалды. «Жазушының баласы» деген ауқымды тақырып болып шықты. Ұшықиыры көрінер түрі жоқ. Бір мақаламен бəрін қамти алмайтынымыз анық. Атыжөндерін тізбелеп шығудың өзі де оңай шаруа емес. Жоғарғы билік сапында жүргендері қаншама! Сенат төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевтан ең жас əрі ең перспективалы шенділердің шоғырын бастап тұрған Шыңғыс Мұқановқа дейінгі танымал тұлғаларды көпшілік жақсы біледі. Біз де. Кейбірімен тонның ішкі бауындай жақын болғанымызды айтыңқырап жүретініміздің несін жасырайық. Шыңғыспен «Жас Алашта» бірге қызмет еттік. Бұрын аңғара бермеппіз. Сонда ол мұрты жаңа тебіндеген бала жігіт екен-ау. Ересек көрінген. Өткір еді. Еңбекқор болатын. Жасымыз, жасамысымыз бар – бəріміз жарыса жазамыз. Кейбіріміз ара-арасында теннис ойнаймыз. Біразымыз аптасына бір күн футболға қатысамыз. Шыңғыс соның бəріне уақыт табады. Тіпті осыларға қоса «Болашақ» бағдарламасы бойынша оқуға дайындалады. Тас емеспіз, кешке қарай көбіміз шаршап, үйге асығамыз. Ол Қазақ экономикалық университетіндегі кешкі оқуына кетеді (Бұрын да дипломсыз емес қой. Меніңше, екі дипломы болған). Содан ертесіне түк болмағандай, елден бұрын жұмыста отырады. «Жас Алаштан» оны мемлекеттік қызметке шақырғаны күні кеше сияқты... Өткен жолымызға көз салсақ, тіл проблемасын алғаш рет көтерген де жазушылар қауымы. Осы іс елу жылдан аса уақыттан бері үзбей жалғасып келеді. Нəтиже жоқ емес. Қазақ тілі мемлекеттік мəртебе алды. Мемлекеттік мекемелер іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізеді. Қазақша мектептер, балабақшалар саны еселеп артты. Бірақ жұрт күтпеген жаңа түйткілдер шықты. Қазақстанның ақпараттық кеңістігі ұлтсызданғандардың жаз жайлауына, қыс қыстауына айналды. Бұған ауызға келгенді айта беруге болатын интернет қосылды. Айтылған, жазылған, жан-жақтан тоқтаусыз ағылып келіп жатқан нөпір сөздің ақ-қарасын ажырату қиынға айналды. Адасушылар көбейді. Адасқанда... қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын бейбіт заманда отырған кей ағайындар баяғы қуғынсүргін кезіндегі «бұйдалы» қауымның еріксіз басқан шалыс қадамдарын қайталай бастады. Заман өзгерді. Заң өзгерді. Құндылықтар өзгерді. Ескі əдет болса, əлі де өміршеңдік танытуда. Біразымыз бала тағдырын ойыншық көретін сияқтымыз: орысша оқытамыз да, қазақы болмысын жоғалтпауын қалаймыз. Қазақ мектебіне береміз де, қазақы болмысының қалыптасуына кедергі келтіреміз. Қысқасы, шыбықты топыраққа теріс шаншимыз да, содан соң «Бұл неге қисық өсе бастады?» деп, таңданамыз. Біз осыны ғана айтайық деп едік. Бұған дейін де мың-сан рет жазылды, əрине. Бұл жолы өзімізді өзіміз мысалға келтірдік. Өз жарамызға өзіміз тұз себе отырып, қинала қалам тербедік. Қайтеміз енді?!

¦ÄIËÅÒ

ҚАТЕР

Халқымыз қашанғы басқа елдің зертханасындағы №23 (226) тəжірибе үшін жаралған көжектің күйін кеше береді? 12.06.2015 жыл басқарған, зиянды зымырандарды пайдасымен қазақ жерінен көкке атып жою үшін ғана құрылған коммерциялық құрылым «Роскосмос» пен олардың қазақстандық өкіметтегі сыбайластары көріп жатса, азабы мен зардабын Қазақ жері мен халқы көруде. Оның үстіне Ресей əскерилеріне жалға берілген 7 əскери сынақ полигондарының да бұл апаттарға қатысы болуы əбден мүмкін. Қазір Ресей əскери жаттығулар кезінде əлемдік мұхитта жүзіп жүрген сүңгуір қайықтар мен басқа кемелерден, құрылықтағы стратегиялық ракеталық əскери бөлімдерден қазақ жеріндегі нысана – полигондарға қарай түрлі зымырандарды күні-түні атып жаттығады. Олар рұқсат та сұрамайды. Соңғы кездері олардың ракеталық əскерлері ЗРК С – 500-ді де Астрахандағы Капустин Ярдан

(Соңы. Басы 1-бетте). Ресей космос əскерлерінің негізгі стратегиялық базасы боп саналатын «Байқоңыр», мына алмағайып заманда, біздің мемлекетіміздің қауіпсіздігіне, еліміздің тəуелсіздігіне де үлкен қатер тудырып отыр. Себебі, космодромнан жиі-жиі Камчаткадағы «Кура» сияқты полигондарға сынақ үшін жіберіліп тұратын, СС-18, НАТОның классификациясы бойынша «Стилет» деп аталатын СС-19, СС20 ракеталары бар, оның үстіне космостағы ұшып жүрген ядролық «Космос» сериялы əскери спутниктерді басқарып отырған «Байқоңыр», біз қанша жерден атом қаруы жоқ аймақпыз десек те, ядролық қаруы бар елдердің өзара соғыс жанжалы туа қалған жағдайда, бірінші нысана көзі болары даусыз!!!

метрге жеткен қар жауып, Мəскеудің өзінде 40 градустай аяз болып, мыңдаған қаңғыбастар қырылып, одан кейін бұл ракеталарды Ресей космодромдарынан ұшыруға тиым салынды. Қазір бұл ракеталар тек Қазақстаннан ғана ұшырылады... Батыс елдерінің өлердей қорқып «Сатана» деп атаған ракеталары ылғалы көп жерлерден ұшырғанда сұмдық аязды апаттар əкелетіні əскерилерге бұрыннан белгілі жағдайлар. Осы ракеталардың 100-ден астамы бірінен соң бірі ұшса, бүкіл планетаны ауыр бұлттар көмкеріп, жер жаһан бойынша Африка мен Австралия, оңтүстік аралдарды қосқанда бір апта бойы 50 0С-тан төмен аяз болып, тіршілік көздерінің 90 пайыздан астамын

Ұлы Даланың киесіндей ақбөкендер қырылды. ЕНДІГІ КЕЗЕК КІМДІКІ?

Бүкіл ғаламшарымызды қоршап тұрған атмосферадағы, ауа құрамының 20,95 пайызы ғана, тіршілікке қажетті оттегінің үлесіне тиеді. Ал енді осы оттегіні тазалап, негізінен бөліп шығаратын, планетаның қос өкпесі саналатын қылқан жапырақты Сібір ормандары мен Оңтүстік Америкадағы Амазонка бассейніндегі тропикалық ормандар мен өсімдіктер əлемі жəне Орта Азиядағы, оның ішінде біздің оңтүстіктегі Ақсу Жабағылыдағы аршалар екендігі белгілі. Байқоңырдан бастау алған ғарыштық ұшырулар елімізге, жерімізге қоршаған ортамызға, оның ішіндегі ең қымбаты халқымыздың денсаулығына орны толмас шығындар əкелуде. Біздің Ұлттық энергетика жүйесі «КEGОКтың» диспетчерлері мен ҚР Төтенше жағдайлар комитетіне қарасты мекемелер мен əскери бөлімдер Байқоңырдан əрбір ұшатын ракеталарды №1 əскери дайындықпен күтетін болған. «Роскосмос», яғни Қазақстанға «ең жақын одақтас» боп саналатын Ресей əрбір ұшырулардан соң жерімізді, коммуникацияларымызды ата жауға ұқсап ерекше құлшыныспен бүлдіріп жатса, ал бұлар Ресейдің қоқысын тазалаушыларға, қиратқанын біздің елдің есебінен қалпына келтірушілерге айналған. Жəне бұл олар үшін үйреншікті дағды боп қалыптасқан. Бұған жыл сайынғы 6 ай қыстағы ғарыштық ұшырулардан соң пайда болатын табиғи температуралар ауытқушылығынан əр отбасының үйлерін жылытуға кеткен отындарын (газ, мазут, дизель отыны, көмір, ағаш, электр энергиясын), яғни артық шығындарын қосыңыз. Балабақшалар, мектептер, денсаулық сақтау мекемелері, қарттар үйлері мен басқа да мемлекеттік мекемелердің пайдаланған энергокөздерін қаржымен есептеп көріңіз. Осы ұшырулардан пайда болған суықтардың əсерінен туындайтын тұмау жəне басқа да ауруларды емдеуге кеткен дəрідəрмектерге кеткен халықтың шығыны ешкімді де қызықтырмайды. Оған миында жалғыз ғана қыртысы бар Қазақстан билігінің өресі осы уақытқа дейін жеткен де емес жəне жетпейді де?! Жəне осы космостық ұшырулардан кейін пайда болатын дауылдар мен қарлы борандардың зардаптарын жоюға, қар басқан үйлер мен авто жəне темір жолдарды аршуға, құлаған электр бағандары мен конструкцияларды, елді мекендер мен жолдар бойындағы ағаштардан тазартуға кеткен шығындар қанша болады? Жабайы аңдардың (ақбөкен, киік, арқар, таутеке, жайран т.б.) көктемде төлдеп жатқанда үсіп өлген, гептилден уланып өлген шарана – жандықтары мен аналықтарын, жемістер мен өсімдіктерді тозаңдандыруға тиісті, табиғатқа да, адамға да аса қажетті қырылған бал араларын кім есептеп жатыр? Киелі кітаптарда аралардың қырылуы, ақырзаманның басталуы деп саналған. Өсімдіктерді қорғауға тиісті, шегірткенің қас жауы, адамның достары соңғы жылдары «жақын одақтастың» арамза, қаскөйлік əрекеттерінен жойылып бара жатқан құмырсқа мен құстарды ойлап жатқан жан бар ма? Əрбір авариялық ұшырулардан соң сонау мамонттар дəуірінен бері келе

e-mail: adilet.media@mail.ru

жатқан Ұлы Даланың киесі ақбөкендер жаппай қырылады. Өткен жылдары Батыс Қазақстанға жақын жатқан Астрахань облысындағы Капустин Ярдан ұшып апатқа ұшыраған «сатаналардан» соң жиырма мыңға таяу ақбөкендер қырылып қалды. Былтырғы Протон апатынан кейін Ақмола мен Ақтөбе облысында тағы да мыңдаған ақбөкендер қырылды. Биылғы жылдың, яғни 2015 жылдың 28 наурызындағы Ақтөбе мен Ресейдің Орынборына жақын орналасқан «Ясный» космодромынан Камчаткадағы 10 мың шаршы шақырымдық «Кура» полигоннысанасына кезекті «сатананың» біреуі атылды. Дəл сол күні Байқоңырдан «Прогресс» ғарыш кемесі ұшырылды. Əрине осы екі зымырандар бірінен соң бірі Қазақ жерінің үстінен ұшқан соң, жайма-шуақ мамыражай көктем күні жылылық 28 градусқа жетіп тұрған сəтте ауа райы күрт өзгерді. Əуелі жаңбыр, арты қарлы боранға айналып, жаппай гүлдеп тұрған жеміс ағаштарын ту-талапай етті. Шымкент жеріндегі ең суық ай қаңтарда ғана бір-екі сағатқа созылатын 18 градустық ызғарлы аяз, наурыздың 29 мен 30 күндері 6-8 сағатқа созылды. Өрік пен алша, шабдалы гүлдері үсіп, бірден ағып кетті. Бойына нəр мен сөлі енді жүре бастаған жаңғақ пен алма, алмұрттың гүлдері бүршік атпай жатып бұтақтарымен қоса үсіп кетті. Көктемнің жаймашуақ жылы күні 2-3 аптаға созылған соң, қыстай көмулі əрі жылы заттармен ораулы жатқан інжір мен анар ағаштары да жаппай ашылған еді. Күтпей келген суықтан бұл жеміс ағаштары үсіп, ақыр соңы қурап кетті. Биыл жақсы өнім күткен бағбандар мен жеке шаруашылықтардың еңбектері еш болды. Тек Оңтүстік Қазақстан облысының өзінде 113 мың гектар жерге егілген күздік бидай үсіп кетсе, биылғы көктемде егілген егіннің 6 мың гектарын үсік ұрған. 16 мың гектарлық бау-бақшаның да 7 мың гектары үсіп кеткен. Оған Жамбыл, Алматы, Қызылорда облысындағы жағдайларды қоссаңыз, биылғы шығынның есебі жоқ. Санауға келмейді. Сонда бұл шығынды кім орнына келтіреді? «Роскосмос па»? Əлде оларға ұшыруға рұқсат берген Қазақ өкіметі ме? Болмаса, өмір сүру құқымызға қол сұғып, жеріміз бен ауа, суымызды бүлдіріп, арнамысымызды таптап жатқан бұлардың үстінен қол жиып, халықаралық Гаага сотына береміз бе? Əсіресе 8 мамыр күні Байқоңырдан ұшқан «Прогресс М – 27 М» ғарыш кемесі апатқа ұшырап, зиянды отынының негізгі бөлігі Қазақстан жеріне төгілді. Ауа райы тағы да күрт суыды. Ақбөкендер жайылған аймақта аяздар басталды. Артынша Байқоңырдан 16 мамыр күні салмағы 705 тонналық «Протон» ұшырылды. Бұл Мексика елінің космостық аппаратымен ұшырылған ғарыштық гептилді зымыран да апатқа ұшырап, гептил отынының 85 пайызы Қазақ жеріне төгілді. Артынша дала еркелері, «Қызыл кітапқа» кірген ақбөкендеріміз жаппай қырыла бастады. Оның себебін Ресейдің

6

жұдырық!» - дегендей, Қазақстан үкіметі Ресейге кеңес заманында еліміздің аумағында орналасып, зауалды уытын шашқан 7 ядролық ракета полигондарды қайтадан болмашы қаржыға жалға беріп, бүгіндері бұл «тажалдар» күндізтүні адамзат баласын жаппай қырып жоятын, қоршаған ортамызға аса қатерлі түрлі қаруларды сынап, Ұлы Ата-Бабаларымыздың ұрпақтарына аманатқа қалдырған киелі Ұлы Даламыздың ту-талақайын шығаруда!!! Ресейде əскери жаттығулар басталса, Сарышағаннан бастап жеріміздегі орналасқан полигон-нысаналар жаттығу үшін құрылықтан да, теңізден де атылған орыстың ракеталарының от боранының астында қалуда. Осы қарқынмен жат жұрттықтарға Жер Анамызды қорлата берсек, соры арылмаған халқымыз 10 жылдан кейін басқа жаққа, басқа елдерге кірме босқын ретінде жер аумасына амалы қалмас?! Ал биліктегі мырзалар болса, олардың əлдеқашан Еуропа мен мұхит жағалауындағы елдерден жанға жайлы мекендерін дайындап қойғандығын шетелдік басылымдар жарыса жазуда... Ұлы Жасаған Иеміз, Көк Тəңірі – Бір Алланың біздің халқымызға меншіктеп берген жайлы табиғаты-

Ресей космодромдары мен полигондары Жер Анамызды қашанғы қорлай бермек?!

зымырандарына шаң жуытқысы келмейтін, іс жүзінде Ресейдің вассалына айналған Қазақстанның қуыршақ өкіметі «пастереллез» деуден танбай келеді. Міне, содан бері қырылған бөкендердің ұзын саны 127 мыңға жетті. Бұл 1988 жылдың жазында Байқоңырдан ұшырылған салмағы 3 мың тоннаға таяу гептилді отын қолданатын «Буран – Энергия» зымыранынан кейінгі ең үлкен апатты шығын. Сол жылы 488 мың ақбөкен мен мыңдаған жабайы аңдар мен малдар қырылып, ғалам елдері адамзат пен табиғатқа орасан зор апатты қасірет əкелетін бұл зымыранды ұшыруға тыйым салуды талап еткен еді. ЖерАнамыз бен адамзаттың бақытына орай қасіретті зұлымдық ошағы саналған, большевиктер билеген Кеңес өкіметі дер кезінде құлап, КСРО-ның бұл қанқұйлы жоспары іске аспай қалды. Киіктердің жаппай қырылуының басты себебі, «пастереллез» де емес, басқа жұқпалы ауру да емес, тек ғарыштық ұшырулар! Наурыздағы ұшырылулардан соң организмі ұзаққа созылған (осы полигондар мен космодромдар əсерінен) салқын қыстан əлсіреп шыққан ақбөкендер жаймашуақ көктемде қаңтар айында ғана болатын аязды суыққа ұшырап, жаппай өкпе қабынуына ұшыраған. Мамыр айында көкке енді тойынып, жабысқан дерттен айығып үлгермеген ақбөкендер тағы да қайтадан аязды суыққа ұрынды. Одан əрі апатты ұшырулардан соң мыңдаған шаршы шақырым жерлерде киіктер мекен ететін далада пайда болған озонды тесіктерден өтіп кеткен космостық күлгінді сəулелер бұл жануарларды қырып салды. Кеңес үкіметі кезінде бұл қазіргі аты өзгерген зымырандар шахталарда кезекте тұратын. Рейган мен Горбачев келісімдерінен кейін бұл зымырандар жойылуға тиісті еді. Алайда кеңес үкіметі құлап, Ресей Президенті Борис Ельциннен кейін билікке келген, бұрынғы кеңестік отаршыл билікті қалпына келтіруді аңсаған В. Путин бұл зымырандарды қайтадан кезекшілікке қойып қойды. Тіптен бұл қуатты зымырандардың атын өзгертіп, ғарыштық аппараттарды космосқа шығаруға лайықтап та үлгерді. Қазір бұл аса зиянды зымырандардың рахатын мəскеулік яхудилар

аумағы 80 мың шаршы километрге жететін Сарышаған полигонына қарай атып сынауда. Бұл протон ракеталарында қоршаған орта мен тіршілікке аса қауіпті гептил отыны қолданылады. Оның ауадағы рұқсат етілген шекті таралу мөлшері 1 мг/кубокилометр. Яғни өте улы зиянды бұл Гептил, химия тілімен айтқанда, симметриясыз диметилгидразинмен (С2Н8N2) бірге ауасыз кеңістікте отынның жануын қамтамасыз ететін, Байқоңырдан, яғни қазақ жерінен сорылып алынған, ғарышқа қайтарымсыз кетіп жатқан, тіршіліктің көзі, Жаратушының əрбір жерге, əрбір елге жəне бізге де өлшеп берген несібесі – оттегі газы. Оттегі газы, айналамызды қоршаған атмосферадағы ауа құрамының 20,95%-н, азот – 78%н, ал қалған 1%-н барлық қалған аргон, сутегі, ксенон, криптон, неон, көмір қышқыл газы сияқты басқа да газдар құрайды. Бұл экологияға аса қауіпті ракета отындарының 50-60% ғана жанып үлгеріп, қалғандары жерімізге төгіледі екен. Гептил сұйық отыны – аса улы, тіршіліктің нағыз қас жауы. Осы ракеталарда жануды күшейтетін катализатор ретінде, күмістің ионы қолданылады. Бұл өз кезегінде гептилмен бірге төгіліп, ракета ұшып өткен траектория бойында мыңдаған шаршы километр жерлерде ылғалды бұлттар мен жерден ұшқан буларды қоюлатып, қатты буландырады. Əсіресе күз, қыс, көктем айларында көктегі кəдімгі жай шуда ақ бұлттар мен қатпар бұлттардың қалыңдығы 100-500 метр болса, «Протондар» ұшқаннан кейін бұлттар буланып, қалыңдығы бірнеше шақырымға дейін жетіп, ауада жер бетіне күн сəулесін түсірмей орап қымтай жапқан, күннен тарайтын энергия көзін тұмшалап, одан ауа райы күрт суып, жаңбыр, артынан қалың (қыс кезінде) қар жауып, боран соғып соңы 40-50 градустық аязға айналады.

2001 жылы желтоқсан айында, Ресей Байқоңырдан кетпек ниетпен, ылғалы көп Архангелск облысында орналасқан Плесецкі космодромынан осы «Протонның» біреуін ұшырғанда, Ресейдің Еуропалық бөлігінде қалыңдығы бірнеше

қырып тастайды... Тəжікстан мен Өзбекістанның оңтүстігінде өсірілетін биязы талшықты мақта плантацияларын жазғытұрымда бұршақтан қорғап, оны жауынға айналдыру үшін бұлттарды күмістіиодтты снарядтармен атқылау тəжірибесі қолданылады. Ал, Грузияның ылғалды таулы қыраттарындағы шай плантацияларын суғару үшін жаз айларында метеоракета ұшырылып, одан күміс иондары бүркіліп, жауын жаудырылады.

1997 жылы Жапон елі қысқы олимпиада өткізерде, күміс иондарын ұшақтармен бүркіп, қар жаумайтын жерде орасан қалың қар жауып, айналасын ылғалды теңіз қоршаған елде апатты жағдай қалыптасып, пайда болған қалың бұлттарды ыдырату үшін жүздеген истребитель-ұшақтарды қолданып, зорға тоқтатқан. Ал жаз айларында ұшырылған бұл зымырандар жерімізге сұмдық ыстық аптаптар əкелуде. Өткен жылдары (2009 жылы) Байқоңырдан 34 рет, 2010 жылы да осыншама рет болса, 2011 - 2014 жылдары одан да көп осы аталған ракеталар ұшырылды. Өзен-көлдер мен бұлақтар кеуіп кеткенімен тұрмай, біздің облыстағы «Ақсу Жабағылы» қорығы орналасқан Алатау тау сілемдеріндегі мəңгі тұрған мұздықтар мен қарлар еріп, жоқ болды. Ал Байқоңырдың тажал «Сатаналарына» қоса, Қазақстанның батыс шекарасына жақын жердегі Ресейдің Капустин Яр космодром-ракетадромынан жəне Орынбор облысындағы Ақтөбе облысының шекарасына жақын орналасқан «Ясный» космодромдарынан ұшқан ракеталар əсерінен Қазақстанның батысында соңғы жылдары құрғақшылықтар мен табиғи апаттар жыл сайын қайталануда. Еккен егіндер қурап кетсе, өзен-көлдер буланып, өткен жылдары оттегінің азайғанынан Орал өзенінде балықтар мен су жануарлары қырылды. Ал Қазақстан бойынша ыстықтан қорғанып, үйлер мен қызметтік ғимараттарды салқындату үшін соңғы жылдары жаппай сұраныс көбейіп, қолданыла бастаған кондиционерлерге кеткен электр шығындары да күннен-күнге еселеп артуда. «Жығылған үстіне

ның арқасында, осы оңтүстік өңірлерінде, атап айтсақ, Қызылорда, Шымкент, Жамбыл, Алматы облыстары 1957 жылға дейін жылына екі рет ауыл шаруашылық өнімдерін алып келген еді. Ал енді осы жерлерімізден осынша уақыттан бері алынатын өнімдерді, жоғалтқан табыстарды кім есептеп жатыр? Бұл космодромдар мен əскери полигондардың əсерінің ең сұмдығы, ауа құрамындағы тіршіліктің көзі оттегінің азайып кетуінде жəне медицинаның шамасы келмейтін небір аты өшкір ауруларды көбейтуінде болып отыр?! Байқоңырды үкіметіміз 50 жылға Ресейге жалға берді. Олардан алатын жал ақысы бар болғаны 115 миллион АҚШ долларын құрайды. Жоғарыда атап өткен жалпы шығындардың бəрін қосқанда бұл жал ақысына төленетін қаржының түкке де тұрмайтындығы белгілі. Аумағы алты мың шаршы километрден астам жерді алып жатқан Байқоңыр космодромынан Қазақ Еліне, бүгінгі күндері орасан зияннан басқа ешбір пайда түсіп жатқан жоқ. Өткен жылдары жазғанымыздай жəне жоғарыда аталып өткен «Байқоңыр зардаптарынан» табиғатымыз бен халқымыз енді қашанғы азап шекпек?! Қасиетті Ұлы Даланы Келешек ұрпаққа тұнығын лайламай, жасылы мен шалғынын шаң-тозаңға айналдырмай аман-есен жеткізіп қалдыруды Ұлы Бабаларымыз АМАНАТ еткен. Қасіретті көп көрген көп ұлтты халқымыз қашанғы басқа елдің зертханасындағы тəжірибе үшін жаралған көжектердің күйін кеше береді? Еліміздің билік басындағы азаматтарын ең бірінші, Елінің, халқының мүддесі толғандырмайды? Адам баласына күнделікті жеп отырған нанынан басқа, таза ауа, таза су, экологиялық жағынан таза өнімдер керек емес пе? Соры қайнаған халқымыздың, ойрандалған қоршаған орта табиғатымыздың қорғаушысы болудың орнына жатжұрттық Ресейдің «Роскосмосының» одақтасына айналған үкімет басшыларына не дерсің?! Ілесбек БАЙЖАНОВ, Оңтүстік Қазақстан облыстық «Ақиқат – 1» қоғамдық бірлестігінің төрағасы, “Əділет” газетінің штаттан тыс тілшісі

ЗАҢ ЖƏНЕ БІЗ

¦ÄIËÅÒ

ШƏКІРТ ҚҰРМЕТІН АРҚАЛАҒАН ЖАН

«Ұстаз ұстаз емес өз шəкiртi үшiн күймесе, шəкiрт шəкiрт емес өз ұстазын сүймесе» деген. Елімізде келешек ұрпақ үшін талмай, тынбай еңбек етіп, осылайша шəкіртінің мəңгілік алғысына бөленіп, бөлекше орын алатын ұлағатты ұстаздар көп-ақ. Соның бірі Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің құрметті қызметкері – Сəнім Қожайқызы Қожаева. Ол қаншама шəкірттің санасын оятып, санасында сəулесі барларға мейірімділік нұрын төгіп, білім нəрімен сусындатып, таза сөйлеп, дəрісті тамаша түсіндіретін қасиетімен көптің құрметіне бөленген машықты маман. Сəнім Қожайқызы бала кезден-ақ барлық мамандықтың анасы мұғалім болуды армандаған. Қиындығы мен қызығы қатар жүретін бұл кəсіппен айналысу үшін Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институтына түседі. Оны 1985 жылы тəмəмдаған соң, сол жылы Алматы облысы Қаскелең қаласы, Абай атындағы орта мектепте

ұстаздық жұмысын бастайды. Аталған мектепте 1993 жылға дейін жұмыс істеген соң, өз білімін жетілдіру мақсатында аспирантураға түседі. Үздіксіз ізденіп, өз білімін үнемі жетілдіріп жүретін білікті маман 2001 жылы Ы. Алтынсарин атындағы қазақтың білім академиясына аға ғылыми қызметкер болып қызметке қабылданады. Ол жерде екі жыл бойына абыройлы еңбек еткеннен соң, 2003 жылы Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университетіне ұстаздық жұмысқа шақырылады. Бүгінде көптеген шəкірттің білімінің жетіліп, іштей ширығуына сүбелі үлес қосып жүрген Сəнім Қожайқызы талай орталарда мойындалған маман. Мұндай абыройға қол жеткізу үшін аяулы ұстаз көп тер төгіп еңбектенді. 2008 жылы «Кəсіптік білім беру теориясы мен əдістемесі» тақырыбы бойынша профессор Б. Ə. Əбдікəрімұлының жетекшілігімен кандидаттық диссертация қорғауы соның нақты көрінісі. Бүгінде Сəнім Қожайқызы 80-ге жуық ғылыми еңбектің авторы. Оның ішінде 7 оқу құралы, 5 əдістемелік құрал, 3 монография т.б еңбектері Чехославакия, Болгария, Түркия, АҚШ, ҚХР елдеріндегі халықаралық баспаларда жарық көрген. «Шəкіртсіз ұстаз тұл» деген. Өз кезегінде ол 4 магистрантқа «Педагогика жəне психология» мамандығы бойынша жетекшілік еткен. Германияның Дюссельдорф қаласында «Сапалы білім берудегі менеджмент» тақырыбында (2013ж) жəне Малайзияның технология университетінде «Білім берудегі ақпараттық технология» (2015 ж)

тақырыбында халықаралық деңгейдегі тағылымдамадан өткен. Иə, Сəнім Қожайқызының жетістіктерін тізбелесең тізім түгесіледі. Бірақ 2014 жылы оның өңіріне «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» төс белгісінің тағылғанын айтпай кетуге болмас. Əсіресе оған ҚР Білім жəне ғылым министрлігінің «2014 жылдың жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағы табысталғанын да бөле-жара атап кеткен абзал. Педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент Сəнім Қожайқызы қаншама шəкіртке оң бағыт-бағдар беріп жүрген жаны жайсаң жан. Өне бойында жұмсақтық, ибалылық, сұлулық, мейірімділік, қамқорлық сынды əйелге тəн игі қырлары мен адамгершілік, адалдық, қайсарлық сынды жақұт қасиеттер көрініс тапқан аялы ұстаздың өмір мектебі талай жанға үлгі болары сөзсіз. Белгілі ақын, жазушы Мұхтар Шаханов «Бала жүрегі – кішкентай күй сандық. Сол сандықтың кілтін тапсаң ғана ашылады. Мұғалімнің қолында əр кезде сол кілт тұру керек» деген. Мұндай қабілет - қарымды меңгерген аяулы ұстаз қаншама жастардың бойына дарын қанатын бітіре білді. «Ұстазы жақсының ұстанымы жақсы» деп текке айтылмаған. Өз кезегінде біз ұлағатты ұстаз Сəнім апайдың тəлімін алып, тəрбиесін көрген шəкірттердің бағындырар белесі биік боларына зор сенім артамыз «Əділет» ұлттық апталығы газетінің ұжымы.

Кəсіподақ ұйымы өзінің міндетін дұрыс атқаруы тиіс 2015 жылы 5 маусымда Қазақстан Республикасы кəсіподақтар Федерациясының XXIV съезіне, 10 маусым – кəсіподақтар күніне жəне Қазақстан кəсіподағының 110 жылдығына арналған «Еңбек дауларын шешу жолдары: тəжірибе мен проблемалар» тақырыбында Оңтүстік Қазақстан облыстық тəжірибелік конференция өткізілді. Конференцияға Оңтүстік Қазақстан облысы əкімінің орынбасары Е.Қ. Айтаханов, Оңтүстік Қазақстан облысы жұмыспен қамтуды үйлестіру жəне əлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы Ə.Қ. Темірбаева, Оңтүстік Қазақстан облысы Еңбек инспекциясы жөніндегі басқарма басшысы – облыстың бас мемлекеттік инспекторы Б.Ə. Есқараев, Оңтүстік Қазақстан облысы прокурорының орынбасары Қ.Ə. Əбдіханов, Оңтүстік Қазақстан облысы прокуратурасының əлеуметтік экономикалық саладағы заңдылықты қадағалау басқармасының прокуроры Д.А. Дерипсалдинов, Оңтүстік Қазақстан облысы Кəсіпкерлер палатасы директорының орынбасары М.Б. Қасымбеков, «Электроаппарат» зауыты Бас директорының орынбасары – Оңтүстік Қазақстан облысы жұмыс берушілер Одағы төрағасының орынбасары Ю.А. Колесников, салалық кəсіподақ бірлестіктерінің басшылары мен белсенділері, кəсіподақ комитеттері мен бастауыш кəсіподақ ұйымдарының төрағалары жəне БАҚ өкілдері қатысты. Конференцияны «Оңтүстік Қазақстан облысы кəсіподақтар Орталығы» АКБ төрағасы Досыбай Айтбайұлы Шерімқұлов ашып, жүргізіп отырды. Күн тəртібіндегі мəселенің қазіргі таңда ең өзекті екенін, сондықтан, əлеуметтік серіктестермен бас қосып, еңбек дауларының туындау себептері жəне оны шешу жолдары туралы тəжірибе алмасып, еңбек дауларын болдырмау мəселесі жөніндегі алдағы бағыт-бағдарды айқындап алу керектігін айтты. Оңтүстік Қазақстан облысы əкімінің орынбасары Ерлан Қуанышұлы Айтаханов кіріспе сөз сөйлеп: «Облыс аумағында еңбек даулары, негізінен, еңбекақының уақтылы төленбеуінен туындайды. Дау-дамайға жол бермеу үшін жалақының уақтылы берілуін қадағалау керек», – деді. Былтырғы жылы жалақы қарызы 64,0 млн. теңгені құраса, өткен жылмен салыстырғанда, биыл 20,0 млн. теңге болып, едəуір төмендегенін айтты. Алайда, бұл жаман көрсеткіш болмағанымен, жалақы қарызына жол бермеу үшін əлі де болса бірлесіп күш жұмсау керек екендігін ескертті. «Кəсіподақ ұйымы өзінің бақылаушы міндетін дұрыс пайдаланып, талап етуі тиіс», – деді облыс əкімінің орынбасары. Облысымызда дағдарысқа қарсы штаб құрылғанын қуанарлық жай деп түсіндірді. Онда əр мемлекеттік ұйым кəсіподақ ұйымымен бірлесіп туындаған мəселені шешетінін ескертті.

10 маусымда өтетін Қазақстан Республикасы кəсіподақтар Федерациясы XXIV съезінің шешімдерін əлеуметтік серіктестер бірлесе атқаратынына сенім білдірді. Облыстың бас мемлекеттік инспекторы Б.Ə. Есқараев «Еңбек даулары, оның туындау себептері жəне шешу жолдары» тақырыбындағы баяндамасында облыстағы еңбек дауларының туындау себебі жалақы мəселесінен екенін, оның 50%-і жалақы берілмеуінен болса, 38%-і жалақының мөлшеріне байланысты болатындығын айтты. Мұның барлығы жұмыс берушілердің заңды білмейтіндігінен, сондықтан олармен оқу-семинарлар өткізу керектігін ескертті. «Еңбек дауларын құқықтық реттеу» мəселесі жөнінде Оңтүстік Қазақстан облысы прокуратурасының өкілі Д.А. Дерипсалдинов: «Қазақстан Республикасы Еңбек кодексіне сəйкес еңбек дауы – бұл еліміздегі еңбек заңнамасын қолдану, келісімдердің, еңбек шартының немесе ұжымдық шарттың, жұмыс беруші актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мəселелері бойынша жұмысшы мен жұмыс берушінің арасындағы келіспеушілік», – деп атап көрсетіп, оның туындайтын жағдайларын жанжақты талдап, жекелей түрлерін сипаттап берді. Еңбек дауларын келісім комиссияларын құру арқылы құқықтық тұрғыдан реттеуге болатынын жəне еңбек дауларын реттеудің жаңа түрі – медиация арқылы шешуге болатынын айтты. Сөз соңында: «Азаматтардың еңбек құқықтарын қорғау бағытында баршамыз атсалысып, жұмыс беруші мен жұмыскерлердің арасында даудамайды болдырмауға, еңбек заңнамаларының сақталуына қажетті іс-шараларды бірлесіп атқаруымыз керек», – деп тұжырымдады. «Еңбек дауларын реттеуде əлеуметтік серіктестердің рөлі» тақырыбы бойынша əлеуметтік серіктестердің өкілдері: Ю.А. Колесников, М.Б. Қасымбеков жəне Оңтүстік Қазақстан облысы Кəсіпкерлер палатасы директорының орынбасары М.Б. Қасымбеков, Сарыағаш аудандық кəсіподақ комитетінің төрағасы Ə.З. Тастанбеков өз тəжірибелерімен бөлісті. «Петро Қазақстан Ойл Продактс»

e-mail: adilet.media@mail.ru

ЖШС кəсіподақ комитетінің төрағасы Б.Д. Наурызбаев жəне Оңтүстік Қазақстан облыстық мемлекеттік еңбек инспекторы Б.Ə. Бисары «Ұжымдық шарт – еңбек дауларының алдын алу кепілі» тақырыбында сөз сөйледі. Кəсіподақ төрағасы ұжымдық шарт түзу жөнінде зауыттағы жағдай туралы айтса, ал еңбек инспекторы облыс көлемінде орын алған жағдайға талдау жасады. Еңбек инспекциясы жүргізген мониторинг бойынша облыста ұжымдық шарт бюджеттік мекемелерде 95-100%, ал жекеменшік (кіші, орта, ірі) мекемелерде 72-83% түзілгенін айтты. Сонымен қатар, еңбек инспекциясында тіркелген ұжымдық шарттардың 50%-іне жуығына жұмысшылардың өкілдері қол қойған, яғни, бұл мекемелерде кəсіподақ құрылмаған немесе оның орындалуына бақылау жүргізілмейтіні туралы айтылды. Ұжымдық шарттың қабылдануы мен орындалуына бақылау жүргізуді еңбек инспекциясы мен кəсіподақтар бірлесіп қолға алса деген ұсыныс білдірілді. Конференция барысында салалық кəсіподақ бірлестіктерінің басшылары Ə.Манахов, Ə. Шалқар, т.б. күн тəртібінде көтерілген мəселелер бойынша қойған сұрақтарына Е. Айтаханов, Ə. Темірбаева, Б. Есқараев, Қ. Əбдіханов өздерінің уəкілеттік шеңберінде қанағаттанарлық жауап берді. Оңтүстік Қазақстан облыстық кəсіподақтар Орталығының төрағасы Д.А.Шерімқұлов конференцияны қорытындылап, оның нəтижелі өтуіне атсалысқан облыс əкімінің орынбасары Е. Айтахановқа, əлеуметтік серіктестерге, салалық кəсіподақ бірлестіктерінің басшыларына алғысын айтты. Еңбек адамының əлеуметтік-экономикалық құқықтарын қорғау, еңбек дауларын болдырмау мақсатында алдағы уақытта да билік өкілдерімен, əлеуметтік серіктестермен бірлесіп қызмет атқара беретініне сенім білдірді. Конференция соңында Оңтүстік Қазақстан облысының прокуратурасы жəне Оңтүстік Қазақстан облысының кəсіподақтар Орталығы арасындағы өзара əрекет ету жəне ынтымақтастық туралы меморандумға қол қою рəсімі өткізілді. Дидар Би Дастан, Оңтүстік Қазақстан облысы.

Электронды сот төрелігінің негізгі мақсаты – №23 (226) қағазбастылық рəсімдерді азайту 12.06.2015 жыл

7

Жаңа кодекстің жаңашылдықтары Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың соттардың тəуелсіздігін нығайту жəне азаматтардың соттарға деген сенімін арттыру бойынша Судьялардың VI cъезінде берген тапсырмаларын орындау мақсатында Жоғарғы Сот жаңа Азаматтық процестік кодекстің жобасын əзірлеп, өткен жылдың соңында Парламент Мəжілісінің қарауына енгізіліп, қызу талқылануда. Кодекс жобасын əзірлеу үшін Жоғарғы Сотта еліміздің судьялары, Бас прокуратура, Ішкі істер, Əділет, Қаржы министрліктерінің, Ұлттық кəсіпкерлер палатасының, адвокатура, нотариат, жеке сот орындаушыларының өкілдері мен азаматтық құқық саласының белгілі ғалымдарынан құралған ведомствоаралық жұмыс тобы құрылды. Кодекс жобасын сапалы əзірлеу мақсатында бірқатар дамыған шет мемлекеттердің азаматтық іс жүргізу заңнамалары зерделеніп, олардың маңызды нормалары ұлттық ерекшеліктеріміз бен қоғамдық дəстүрлі қарым-қатынастар тұрғысынан ескеріле отырып, осы заң жобасына енгізілді. Жергілікті соттардың судьялары мен мемлекеттік құрылымдардан ғана емес, қоғамдық ұйымдар мен ғылыми қауымдастық өкілдерінен келіп түскен 800-ден астам ұсыныспен қатар, Жоғарғы Соттың ресми сайты арқылы келіп түскен 200-ге жуық пікірталас талқыланды. Бұл ұсыныстардың көпшілігі қабылданып, Кодекс жобасының сапасы арта түсті. Осы жерде мұндай ауқымды жəне күрделі заң жобасының қысқа мерзім ішінде – бір жылдың көлемінде əзірленгенін айта кетуіміз қажет. Заң жобасының көптеген нормалары Жоғарғы Сот ұйымдастырып, мемлекеттік органдардың, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері, ғалымдар мен халықаралық заң сарапшылары қатысқан дөңгелек үстелдер мен конференцияларда қызу талқыланды. Аталған жиындардың барысында азаматтық процесті оңтайландыру жəне азаматтарға қолжетімді ету мəселелері көтерілді. Кодекс жобасын əзірлеу барысында шетелдік сарапшылардың да пікірі ескерілді. Атап айтқанда, Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық Конвенцияның «Əділ сот талқылауы кепілдігі бірінші сатыдағы сотта қамтамасыз етілуі тиіс»; «Сотқа қолжетімділік шексіз шағымдану құқығын емес, əділ процесс барысында сот шешімін шығаруды білдіреді»; «Шектеулер легитимді мақсаттарды – сот төрелігі жүйесінің тиісті түрде жұмыс жасауын қамтамасыз етуді, сот ресурстарын үнемдеуді көздеуі тиіс» деген ережелері мен ұсынымдары өз қолдауын тапты. Дауларды соттан тыс жəне сотқа дейінгі реттеу тəртіптеріне, сотта тараптарды татуластыру рəсімдеріне ерекше көңіл аударылды. Оның өзіндік себептері де бар. Сот статистикасына жүгінсек, 2014 жылы республика соттарында 1 177 133 азаматтық жəне əкімшілік істер қаралған. Жыл сайын соттарда қаралып жатқан азаматтық істердің саны едəуір арта түсуде. Мұның өзі азаматтардың соттарға деген сенімінің арта түскенін білдіреді. Мəселенің екінші жағына келетін болсақ, соттарда қаралып жатқан азаматтық істердің ең кемінде екі тарабы барын ескерсек, барлығы шамамен 2-2,5 млн. адам жыл сайын соттарда сабылып, алтын уақыттарын өткізеді екен. Еңбекке жарамды, қоғамға пайда əкелуге мүмкіндіктері бар осыншама азаматтардың өз кəсіптерімен айналысудың немесе жеке рухани дамуы үшін əр түрлі көпшілік демалыс орындарына (саябаққа, кітапханаларға, театрларға т.б.) барудың орнына, өзінің көршісімен, əріптесімен немесе қандай да басқа танысымен дауласып, соттасу үрдісі бəсеңдемей отыр. 1999 жылы қабылданған қолданыстағы Азаматтық іс жүргізу кодексі бүгінгі күн талабына сай емес, себебі оның көптеген нормалары сот процесінде тараптарды татуласуға, бітімгершілікке келтіруге бағытталмаған, керісінше сотқа келген дау бойынша судьяны тек қана шешім шығаруға міндеттейді. Əрине, сот шешіміне екі тараптың бірі разы болмайды, жеңілген жағы апелляциялық, кассациялық сот сатыларына шағымданып, арадағы дау одан əрі үдей түседі. Жаңа кодекс жобасына сот медиациясы мен партисипативті рəсімдер институты енгізілді. Партисипативті рəсімде адвокаттардың кəсіби өкілдік ету рөлі өзектіленіп, тараптардың татуласуына кедергі келтіретін адвокаттардың қызметіне тосқауыл қойылады. Өкінішке орай, өздерінің қызметін теріс пайдаланатын кейбір

адвокаттар тараптарға заң кеңесін дұрыс берместен, татуласудың мүмкіндігі бола тұрса да, тараптарды одан əрі дауласуға итермелейтіні жасырын емес. Оның себебі – арадағы дау қаншалықты созыла түссе, оның жұмысы мен қызметіне алатын ақысы да соншалықты арта бермек. Жаңа кодекске сай жаңа нормалар қабылданған соң адвокаттардың жауапкершілігі артып, олар өз қызметінде тараптарды татуластыруға, бітімгершілікке келтіруге ынталы болады. Жаңа кодекс жобасында медиацияны қолдану мүмкіндігі кеңейтілген, ол тек кəсіби медиатормен ғана жүргізілмейді, сонымен қатар тараптардың өтініші бойынша судьялармен де жүргізілетін болады. Əрине, медиацияны жүргізуді кəсіби медиаторға немесе судьяға тапсыру құқығын тараптар өздері шешеді. Сот медиациясының бір артықшылығы – азаматтық іс шеңберінде талап арыздың көлемінен тыс сол дауға байланысты көптеген мəселелерді шешуге болады. Медиация кезінде талап қоюдың мəнін жəне негіздемесін бір мезгілде өзгертуге рұқсат етіледі. Басқа татуластыру рəсімдері кезінде талап қоюдың мəнін жəне негіздемесін өзгертуге жол берілмейтіндіктен, сот медиациясын қолданудың артықшылығы – талаптың мəнін жəне негіздемесін өзгерту үшін жаңадан талап арыз берместен, туындаған даудың төңірегінде осы дауға байланысы бар бірнеше мəселелерді (туындаған сұрақтарды, талаптарды) түпкілікті шешуге мүмкіндік береді. Əсіресе, бұл балалардың тəрбиесі, туыстар арасындағы мұрагерлік туралы, көршілер, еңбек ұйымдары арасындағы туындаған жəне тағы басқа дауларды шешу кезінде тиімді құрал болып табылады. Мысалға, баланы асырау үшін алимент өндіру туралы істің шеңберінде қосымша талап арыз бермей-ақ, баланың тұрғылықты жерін анықтау, ортақ мүлікті бөлу сияқты мəселелерді сот медиациясы шеңберінде біржолата шешуге болады. Сонымен қатар, міндетті түрде жоғары заң білімі бар адамдардың өкіл ретінде сотқа жіберілуі туралы прогрессивті ережелер сақталып қалды. Тараптарды процестің алғашқы кезеңдерінде бітімгершілікке келуге ынталандыру үшін төленген мемлекеттік бажды кері қайтару тəсілдері көзделіп отыр. Сот тəжірибесінен көрсеткендей, кейбір құқықтық білімі жоқ адамдардың өкіл ретінде сотқа қатысқанында заң нормаларын дұрыс білмегендіктен, сенім білдірген тараптардың мүддесін тиісті дəрежеде қорғай алмай, сол тараптың өзіне қарсы ұстанымдар жасауы немесе процессуалдық қателіктерге жол беруі жағдайлары кездеседі. Жаңа кодекстің жобасында тараптардың өкілі ретінде тек қана жоғары заң білімі бар адамдардың сот процесіне қатыса алатыны қаралып отыр. Бұның өзі азаматтық істің сотта объективті, толық көлемде, тараптардың тең құқықтығын сақтай отырып қаралуына, заңды жəне негізді сот шешімінің қабылдануына бірден-бір кепіл болмақ. Ал сот процесінде тараптар татуласып немесе бітімгершілік келісімге келіп жатса, іс бойынша төленген мемлекеттік баж кері қайтарылады. Бұл норманың өзі тараптарды татуластыруға материалдық тұрғыдан ықпал жасап отыр. Мəселен, қолданыстағы Азаматтық іс жүргізу кодексінде дауды бітімгершілік келісіммен аяқтаған күннің өзінде мемлекеттік баждың қайтарылуы көзделмеген. Көптеген даулар іс бойынша төленген мемлекеттік баж шығындары жеңілген тарапқа жүктелетін болғандықтан, татуласуға мүмкіндік бола тұра, бітімгершілікпен аяқталмайды, яғни тараптар қандай жолмен болсын сот процесін жеңіп шығуға тырысады. Бұның өзі осы даудың бірнеше сот сатыларында айлап, жылдап қаралуына əкеліп соқтырады. Бүгінгі күні соттар азаматтық істерді заңда белгіленген бір айлық немесе екі айлық мерзімде қарап аяқтауға міндетті. Аудандық сот судьяларының əр ай сайын шамамен 100-200 азаматтық істі қарайтынын ескерсек, жоғарыда көрсетілген мерзімдердің істерді жан-жақты, толық қарауға жете бермейтіні анық. Оның үстіне соттарда қаралып жатқан істердің ішінде салық, кеден даулары бойынша бірнеше эпизодты даулар

санының өсіп келе жатқанын, бұл санаттағы даулар бойынша салықтық тексерулердің бірнеше айлап немесе жылдап жүргізілетінін, істің жан-жақты тексеруді қажет ететін мəн-жайлар көлемінің өте ауқымдылығын да ескеру керек. Сондықтан күрделілігі, ауқымдылығы ескеріле отырып, азаматтық істерді қарау мерзімдері де біршама ұзартылуды қажет етеді. Кез келген мемлекеттің экономикасына инвестиция салу үшін инвесторлар алдымен сол мемлекеттегі қоғамдық қатынастарды, соның ішінде нарықтық, салық, кеден қатынастарының реттелу жағдайын зерделейтіні анық. Олардың негізгі көңіл бөлетін жайттарының бірі – сол мемлекеттегі олардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылған жағдайда қандай механизмдер арқылы, қай деңгейде қорғалатыны. Сондықтан экономиканы дамыту үшін инвестициялық ахуалды жақсартып, инвесторларды тарту, бір жағынан, сот жүйесінің жұмысына да тікелей байланысты. Елімізде жүргізілген сот-құқықтық реформа аясында осыдан 14 жыл бұрын мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар құрылып, кəсіпкерлер мен заңды тұлғалардың арасындағы экономикалық дауларды қарау мəселесі өз деңгейінде шешіліп келеді. Жыл сайын экономикалық соттарға түсіп жатқан талап арыздар санының артуы еліміздегі кəсіпкерліктің жоғары деңгейде дамып келе жатқанының, мемлекетіміздің кəсіпкерлікті дамыту үшін қажетті шаралардың барлығын жасап отырғанын айғақтайды. Жоғарғы Сот 2014 жылдың екінші жартыжылдығында экономикалық соттардың жұмысына қатысты бизнес субьектілерінің пікірін білу мақсатында əлеуметтік сауалнама жүргізді. Зерттеу нəтижесі бойынша экономикалық соттарда істері қаралып жатқан кəсіпкерлер бұл соттардың жұмысын жақсы жағынан бағалап, жауап берген респонденттердің 84,6 пайызы істерінің сапалы жəне уақытылы қаралып жатқанын, экономикалық соттардың судьяларының кəсіби деңгейінің жоғары екендігін атап көрсеткен. Ел экономикасындағы инвестициялық ахуалды жақсарту мақсатында жəне азаматтар мен ұйымдардың соттарға деген сенімін арттыру үшін облыстық сот деңгейінде мамандандырылған инвестициялық сот құру ісі қолға алынуда. Бұл сот құрылған жағдайда сот процестерінің қысқа мерзімде, барынша жеңілдетілген жағдайда жүргізіледі деп күтілуде. Себебі, инвесторлардың істерін қарайтын соттар олардың алтын уақыттарымен санаса отырып, істерді қысқа мерзімде жəне сапалы қарауға міндетті. Интернет жəне оның мүмкіндіктерін пайдалану қазіргі қоғамның талабы, мұның өзі электронды сот төрелігін дамытуға жеткілікті алғышарт болып табылады. Электронды сот төрелігінің негізгі мақсаты – азаматтардың сот төрелігіне қолжетімділігін қамтамасыз ету, төрешілдік пен қағазбастылық рəсімдерді азайту, судьялардың жəне сот қызметкерлерінің жүктемесін жеңілдету, тараптармен процессуалдық емес байланыстардың алдын алу. Бүгінгі күннің өзінде Жоғарғы Сот тарапынан жасалып жатқан кешенді шаралардың нəтижесінде заманауи ақпараттық технологияны қолдану сот ісінің күнделікті жұмысына айналып отыр. Талап арыздарды жəне басқа да құжаттарды сотқа тапсыру, сот мəжілісіне қатысушыларды хабарландыру, дəлелдемелерді зерттеу мен куəлердің түсіндірмелерін тыңдау, тараптарды іс материалдарымен таныстыру, сот актілерін жіберу жұмыстары ақпараттық технологиялық құралдарды жаппай қолдану арқылы қашықтықтан жүзеге асырылуда. Азаматтық процестік кодекстің жаңа нұсқасы қабылданған жағдайда азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтарын жəне олардың заңды мүдделерін сот арқылы қорғау тетіктері одан əрі дамып, жоғары деңгейдегі құқықтық мемлекет құруға ұмтылған қоғамымызда заң үстемдігі əрдайым салтанат құрады деп сенеміз. С. ҚҰРБАНОВ, Сайрам аудандық сотының судьясы, Оңтүстік Қазақстан облысы.

жақсылар бар қимайтын

Күні кеше бір жүрген құрдастар, Амал қанша бара жатыр ортайып...

№23 (226) 12.06.2015 жыл

8

ЕЛІМ ДЕГЕН ЕЛЕКЕҢ ӨТТІ ӨМІРДЕН...

Оңтүстік жұртшылығы қазыналы қартынан айрылды. Талай жылдар бойы ауыл шаруашылығы саласында абыройлы əрі өнімді еңбек еткен, Төлеби ауданының Құрметті азаматы атанған, бірімізге асқар таудай əке, бірімізге аға, бірімізге асқаралы биік тұлға енді бірімізге қамқор ата болған Елтай Тұрғынбекұлы маусымның 9 күні дүниеден озды.

Елтай қария, өткен ғасырда, нақтырақ айтсақ 1932 жылы 10 қазанда күнгейдің ең керемет аймақтарының бірі, қазіргі Төлеби ауданы, Бейнеткеш ауылында дүниеге келген. Соғыс басталғанда жасы небəрі 9-да болған. Тылда қалғандармен бірге еңбекке ерте араласып, отбасымен, ауылдастарымен соғыстың тауқыметін бірге тартқан.

Осылайша жастайынан еңбекке етене жақын болып өскен ол өсе келе еңбексүйгіш, елгезек азамат болып қалыптасады. Кісі бойындағы мұндай жақұт қасиет үлкен биіктерге апаратыны сөзсіз. Себебі іштегі қайнап жатқан қайрат пен күш, кемелділікке, білімге, баянды бастамаға деген ұмтылысты тудыратыны сөзсіз. Балалықты бастан өткеріп, саналық кезеңге аяқ басқан жылдарында Елтай көкеміз білім нəрімен сусындалып, елге ерен еңбек етсем деген ізгі ниетпен 1950 жылы Шымкенттегі ауыл шаруашылығы техникумына агроном мамандығы бойынша оқуға түседі. Оқуын бітірген соң жас маман алған білімі мен қарым-қабілетін оңтүстіктің өсіп-өркендеуіне жұмсауды мақсат етеді. Сөйтіп, алғаш еңбек жолын Қазығұрт ауданы, Ленин атындағы машина трактор станциясында агроном қызметінен бастайды. Өзіне жүктелген жұмысты қалтқысыз атқарып, тыңғылықты тындыра білген маман кейіннен Ленгір қаласындағы МТС-тің агрономы атанады. Содан соң Жамбыл атындағы кеңшар төрағасының орынбасары орынтағына отырады. Ол жылдарда мұндай жауапты жұмысқа ара ағайындықпен емес, тек жоғары іскерлік, ұйымдастырушылық сынды кəнігілікті меңгерген жандар ғана тағайындалатын.

Тиісті мекеме қызметкерлері Елтайдың жұмысын

сүзгіден өткізу кезінде оның тəжірибесі толысып, шеберлігі шыңдалған маман екеніне көз жеткізеді. Сөйтіп, партия басшылығы 25 жасар Елтайды 1957 жылы Төлеби аудандық партия комитетінің нұсқаушысы етіп тағайындайды. Иə, ол кездерде партия жұмысы жар құлағың жастыққа тимей жан таласа орындалатын шаруа екенін, дала жұмысынан əлдеқайда ауыр болмаса, жеңіл емесін сол жылдары қызмет еткен кісілер жақсы біледі. Алайда, жас Елтайға бұл қызмет ел басқару мен қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру ісін үйренудегі алғашқы баспалдақ болатын. Партияда қатарынан бірнеше жыл қызмет еткеннен соң 1965 жылы Төлеби аудандық Ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының орынбасары қызметіне қабылданады. Бұл қызмет оның алған біліктілігіне сəйкес келгендіктен əрі өз мамандығына деген шексіз сүйіспеншілігінен болса керек алғашқы күннен бастап жұмысына білек сыбана кірісіп, артылған міндеттерді белсене орындайды. Бойындағы іскерлік қасиеті мен күш-жігерін ауданның ауыл шаруашылығын өркендетуге сарқа жұмсап, өз ісіне жан-тəнімен араласады. Ол 1973 жылы ауылшаруашылығы өнімдерінің сапасын бақылау туралы аудандық мемлекеттік инспекторы, 1978 жылы «Большевик» ұжымшарының төрағасы болған. Онда табан аудармай 12 жыл еңбек етті. Əртүрлі қызметтерді атқарып, өзіне жүктелген міндетті абыройлы орындай білген ағамыз 1990 жылы Төлеби аудандық Ауыл шаруашылығы бірлестігінің басқарушысы, аудандық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары, осы жылы халық депутаттары Төлеби аудандық Кеңесі төрағасының орынбасары, 1991 жылдан бері «Төлеби» қоғамдық қайырымдылық қорының төрағасы қызметтерін атқарған.

Туып-өскен өлкесінің экономикалық дамуына өлшеусіз үлес қосқан, əлеуметтің əлеуетін көтеру үшін аянбай еңбек еткен кісіні халқы да жақсы көріп, бөлекше құрметтеді. Елтай ағаны халық əрдайым құрақ ұшып құрмет көрсетуден жалықпады. Өз ортасына сыйлы болған ақсақалға Төлеби ауданының Құрметті азаматы атағының берілуі жұрағаттың көңілінен шықты. Елекеңнің бұдан басқа атақтары да жетіп артылады. Мəселен, еліміздің қарқынды дамуы мен қарыштап өсуіне, ауданның əлеуметтік-экономикалық дамуына қосқан үлесі үшін оған «Еңбек Қызыл ту» ордені беріліп, «Үздік еңбегі үшін», КСРО ХШЖК қола медалі, В.И.Лениннің 100 жылдығы, «Еңбек ардагері», «ҚР Тəуелсіздігіне 10, 20 жыл» мерекелік медальдары, екі рет ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің грамотасы табысталды. «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» Оңтүстік Қазақстан облысы əкімінің төсбелгісі мен тағы басқа марапаттардың иегері болған. Бірақ Елекең үшін бұл атақтарға қол жеткізу басты мақсат емес-тін. Ол үшін ең игі марапат елдің сенімі, алғысы мен ыстық ықыласы еді.

Төлеби маңын жағалай қоныс тепкен халықтың түгелі дерлік оны нағыз еңбектің, адамгершілік пен азаматтықтың бейнесі деп білетін. Сол кісіге қарап бой түзеп, ақыл сұрап келетін. Қария айналасындағыларға білгенін түсіндіріп, өмірден көрген, көкейге түйген өнегесімен бөлісуден еш шаршамайтын. Оның айтқанына зейін қойып, тілін алған жандардың бірде-бірі қия басып, сүрінген емес. Керісінше биіктерден көрініп, елдің ықыласына бөленіп, абырой мəртебеге ие болып келеді. Ауыл шаруашылығы саласын бес саусағындай білетін білікті агроном талай шаруа ісінің алға басуына сүбелі үлес қосқанын да айрықша айта кетейік. Елтай көкенің ақтілеу батасын арқалағандар бүгінде елге сыйлы азаматтар атанып үлгерді де. Бұл да болса ел ағасы, ел тірегі деген

Қèìàñ äîñòàð Êөêøåòàóäàғû êөë æàғàñûíäà. ñóðåò “Òàó òұëғàëà òәëіìãåð” êіòàáûíàí àëûíäû. атқа лайық азаматтың Алланың назарына іліккен қасиетті жан екенін айқындап тұр.

«Отанды сүю – иманнан» деген. Ел ағасы «Отан оттан да ыстық» дегенді жиі айтатын. Бұдан оның елді, туған жерді, жан-тəнімен, бүкіл болмысымен сүйетіндігін аңғаруға болатын еді. Елекең кісілік келбетін жоғалтпай, адал кəсібінен айнымай 40 жыл жер емген халықтың ұстазы, басшысы, бой түзейтін темірқазығы бола білді. «Иманның бір белгісі – əділдік» дегендей, қамқор ағамыз оралымды ойы мен салиқалы сөзі бар, туғанына жақпаса да турасын айтатын, əділдікті берік ұстаған абзал азамат еді. «Отан – отбасынан басталады». Үлкен отбасының иесі болатын Тұрғынбектің Елтайы сүйген жары Үгіт Қалтайқызымен 6 ұлды өсіріп, тəрбиелеп, қанат қақтырды. «Ер жігіттің астындағы аты жақсы болса бір бақыты, қасындағы жары жақсы болса мың бақыты» деген сөз текке айтылмаса керек. Өмірлік қосағы Үгіт Қалтайқызының Елағаңның маңдайына бақ болып келгенін онымен бірге өткізген өнегелі өмірінен-ақ көрініп тұр. Қашанда татутəтті күн кешіп, отау құрып, шаңырақ көтергендерге үлгі бола білген ол екеуі асқар тау əке, ақ жаулықты ана деген мерейлі атаққа толыққанды лайық бола білді. «Əке көрген оқ жонар» деген. Асқаралы ағаның кіндігінен тараған ұрпақтың барлығы да өзі сынды ел басқарған көпшіл азамат болып, ер жетті. Бүгінде олар əке жолын жалғастыруда. Сыралғы жары екеуі ұлдарынан 41 немере мен 24 шөбере

сүйді. Оның өнегемен өрілген өмір жолы ел санасында мəңгі сақталып, көпшілікке үлгі болары күмəнсіз. Ауылдың құтына саналған, халықтың ақылшысына айналған абзал ағаның Идаят Айтқұлов, Зетбек Ташев, Əбдікəрім Бектаев, Алдаберген Төлепбергенов сынды айнымас адал достарымен бірге ауданның, аймақтың дамуына айтарлықтай үлес қосып ересен еңбек сіңіргені ел есінде. Осындайда «қарты бар ел – қазыналы» деген аталы сөз еріксіз ойға оралады. Бұл бес азамат бір үйдің баласындай, бес саусақтай бірігіп, жұдырықтай жұмылып жұмыс істейтін-ді. Атасы бір жандардай отбасылық тығыз қарым-қатынаста болды. Бір-біріне деген достық сезімдері адал, ізгі ниеттері риясыз болған олардың барлығының да келместің кемесіне мініп кеткені көңілге кірбің салатынын қайтіп жасырайық! Елтай аға қайғы мен қуанышты бірге бөліскен сол достарының қасынан мəңгі кеткеніне қатты қайғырып, жербауырлап қиналғанын көргенде жанымыз жүдеу тартқан еді. Енді ол кісілердің рухы бір-бірімен о дүниеде қайта қауышып, мəңгі бірге болары анық... Иə, ағаның қазасына қиналған біздер өзімізді осылай жұбатамыз ғой. Амал нешік... Сөз соңында бақилық болған Елтай Тұрғынбекұлының отбасына, балаларына, туған туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айта отырып, нұры пейіште шалқысын дейміз. Тəңірім оның ізін басқан ұрпақтарына ұзақ ғұмыр бергей. Лайым олардың барлығы дерлік тура жолдан таймай, əкесі сынды халықтың ыстық ықыласына бөленетін беделді жандар болғай! Қуанышбек ТАСБОЛАТҰЛЫ,

Курорт «Сары-Агаш», санаторный комплекс «Алтынай» и «Алтынай Люкс» Виды предоставляемых услуг в санаторном комплексе «Алтынай» Санаторный комплекс «Алтынай» предоставляет на основании Государственной лицензии Серии ЛП № 00052DX следующие услуги: Рекомендуем пройти полное курс лечение от 7 до 14 дней. Это залог вашего здорьовия. Бесплатные услуги входящие в стоимость путевки: 1. Орошение кишечника минеральной водой; 2. Гинекологическое орошение минеральной водой; 3. Промывание желудка минеральной водой; 4. Дуоденальное зондирование (желчь) минеральной водой; 5. Минеральная ванна, душ минеральной водой; 6. Лечебные бассейны с гидромассажем; 7. Парафино-озокеритолечение; 8. Очистительные клизмы минеральной водой; 9. Слепое зондирование (дюбаж) минеральной водой; 10. Физиолечение (УВЧ, ингаляция травами и маслами, электрофорез, дарценвал, УФО).

11 Фито чай,и.т.д.

12. Урология

№ п/п

Номера

Общая стоимость на 1-го чел. в сутки

Стоимость номера в сутки

Стоимость 1 -го чел. на 7 дней

6 000

24 000

42 000

7 500 8 500 9 000 9 500

15 000 34 000 27 000 19 000 45 000 – за комнату 55 000 – за комнату

52 500 59 500 63 000 66 500

18 000 13 500 супруга Супруга+подросток

18 000 27 000 24 000 35 000 45 000 – за комн.

55 000 – за комн.

65 000 – за комн.

126 000 94 500

17 000 11500 Супруга+подросток 11 000

17 000 23 000 32 000 33 000

119 000 80 500

Корпус «Алтынай» Главный корпус

Платные медицинские услуги: Фитнес центр, закрытый бассейн, сауна, хаммам, финская, турецкая парная, тренажерная комната, циркулярный душ, восходящий душ, душ Шарко, грязелечение, СПА, джакузи, массажное кресло и.т.д. Диагностика: Инструментальные методы обследования УЗИ внутренних органов, эндоскопия, электрокардиограмма. Консультации врачей: невропатолог, уролог, гинеколог, терапевт, мануальный терапевт Иглорефлексотерапия, Медикаментозное лечение неврологических, кардиологических, урологических Дополнительные платные процедуры: пантовые ванны, селеновые ванны, скипидарные ванны, пихтовые ванны, кедровые бочки, аппаратное кишечное орошение (гидроколонотерпия), иглотерапия, массаж (общий и точечный)

1 2 3 4 5 7 8 9 9

Примечание: В стоимость путевки входит 4-х разовое питание, медицинское обслуживание, услуга транссфера с Шымкента до санатория. В номерах имеется холодильник, кондиционер, плазменный телевизор, душевая с водонагревателем и горячая вода.

1 2 3 4 5 6 7 1 1 3 4

4-х местный эконом класс 2-х местный эконом класс Полулюкс 4-х местный (1-2-3 этаж) Полулюкс 3-х местный (2 комнаты) Полулюкс 2-х местный VIP номера (72 м) №15, 16 VIP номера (80 м) № 14, 28 Детям до 6 лет Детям от 7 до 10 лет Корпус «Алтынай – Люкс»-А Полу люкс 1-о мест Полу люкс 2-х местный Полу люкс 2-х мест. (семей. пары) Полу люкс 3-х местный (семейный) Люкс100,101,103,104 VIP 102, 203,204 VIP 201,202 Корпус «Алтынай Люкс»-Б Полу люкс 1 мест. Полулюкс 2-х мест (семеиной пары) Полулюкс 3-х местный (семейный) Полулюкс 3-х местный

4 000 5 000

77 000

Адрес: ЮКО, Сарыагашский р-н, п. Коктерек. Тел.: +7(72537) 5 13 13 +7(7252) 57 14 31. Сот.: +7 (701) 736 73 15 Web-сайт: www.altinai.com Атқарушы директор Асыл ЖАПАНОВ Директордың орынбасары Қайыржан СЕМБАЕВ

«Əділет» ұлттық апталығының президенті Қуанышбек Тасболатұлы БОТАБЕК

Жауапты редактор Салтанат ИБРАГИМОВА Жауапты хатшы Мұрат СЕРІКБАЙҰЛЫ

Республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті алқа кеңесінің төрағасы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ Тілшілер қосынының жетекшісі Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН Меншікті тілшілер: Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК (Алматы қаласы) Гүлмира МƏНШƏРІПОВА, (Астана қаласы)

Тілші Ақжібек МҰСТАФИНА Техникалық директор Константин МАРКОВ Видео-фотооператор Руслан НАСИРОВ Серік ЖАУЫНБЕКҰЛЫ

Мекен-жайымыз: ҚР Астана қаласы, А. Иманов көшесі, 41/127. Шымкент қаласы, Қазыбек би көшесі, 84Б-үй. Байланыс үшін тел./факс: 8 (7252) 55-85-84 Ұялы: 8-777-557-08-52 adilet.media@mail.ru

Газет Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы №14077-Г куəлігі берілген. Құрылтайшысы өзгеруіне байланысты қайта тіркелген басылым 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап "Əділет" ұлттық апталығы болып жарық көруде. Аптасына бір рет жарық көреді. Таралымы - 15 000 дана. Тапсырыс - 1485.

Апталық Астана қаласы, "Ernur" Медиа холдингі" ЖШС (Сілеті көшесі, 30-үй) мен Шымкент қаласы, "ERNUR" ЖШС-нің (Т.Əлімқұлов көшесі, 22-үй) баспаханасында басылады