Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ
¦ÄIËÅÒ Газет 2010 жылғы 5 мамырдан шыға бастады
web: www.adiletgazeti.kz
№28 (231) = 17 шілде = Жұма = 2015 жыл
ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ E-mail: adilet.media@mail.ru
НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ
МЕН ҮШІН КӨПТІҢ ШЫНАЙЫ ЫҚЫЛАСЫНАН АРТЫҚ ЕШТЕҢЕ ЖОҚ
Қадірлі қауым! Соңғы уақытта менің атыма Астана күніне жəне мерейтойыма байланысты көптеген хаттар мен жеделхаттар келіп түсті. Құттықтаушылар қатарында мемлекеттердің, халықаралық ұйымдар мен компаниялардың басшылары, қоғам өкілдері жəне ел азаматтары бар. Жылы лебізді тілектер əлемнің түкпіртүкпірінен жəне еліміздің барлық өңірінен келді. Əсіресе, мені толқытқаны – жасөспірім мектеп оқушылары өз өлеңдерін, суреттерін, құттықтауларын жолдап жатты. Бұл адамның жүрегін тебірентеді. Биыл 17 жасқа толған Елорда – ел тағ-
дырымен еншілес менің өмірімнің мəнді бөлшегі. Астана күнімен қабат келген мерейтойыма арналған ең қымбат сыйлық – Қазақстанның жеткен жетістіктері. Өмірін мемлекеттің мерейлі, халқымның бақытты болуына арнаған мен үшін көптің шынайы ықыласынан артық ештеңе жоқ. Осындай қолдау, əрине, жігерлендіреді, халыққа қызмет етуге, белгіленген бағдарламаларды орындауға күш береді. Жылы лебізді құттықтаулар үшін баршаңызға шын жүректен зор ризашылық білдіремін! Əрқайсыңызға жеке-жеке ризашылы-
ОРАЗА АЙТ МҮБӘРАК БОЛСЫН, БАУЫРЛАР!
ғымды білдіруге де болар еді, бірақ ол мүмкін емес. Сондықтан менің осы айтқан сөздерімді əрқайсыңызға айтқан ризашылығым мен рахметім деп білерсіздер.
Өз тарапымнан баршаңызға зор денсаулық, бақ-береке тілеймін! Akorda.kz
Астанада Елбасы туралы кiтаптың тұсаукесерi өтті Кеше Астанадағы Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентi – Ұлт Көшбасшысының кiтапханасында профессорлар Бүркiтбай Аяған мен Əлима Ауанасованың «Нурсултан Назарбаев: человек у власти» кiтабының тұсаукесерi өттi. Оқырман қауымға ұсынылған кiтапта тұңғыш рет Қазақстанның болашақ Президентiнiң қалыптасу жолының, оның əлемдiк қауымдастық мойындаған саяси қызметiнен көп мағлұмат беретiн еңбек жолының кезеңдерi сипатталған.
Алдағы 3 жылда әлемдегi дағдарыс Қазақстан экономикасында кезектi «шок» тудырмайды
«Аталмыш кiтаптың жаңалығы – бiз Елбасының бала күндерiнен, оның Темiртаудағы жұмыс жылдарынан бастадық. Бiздiң Президентiмiз КСРО секiлдi алпауыт империя құлаған кезде тəуелсiз мемлекетіміздің негiзiн қалаушы ретiнде əлемге танымал болды. Кiтап екi тарауға бөлiнген. Əр тарау бiрнеше параграфтан тұрады. Бiзге дейiн де Елбасы жайында көп адамдар жазды. Ал бүгiнгi кiтапты нағыз тарихшылар жазып шығарды. Кiтапты жазып шығуға нақты үш жыл кеттi деп айта аламын. Алайда, оның аясындағы жұмыстар сонау тоқсаныншы жылдардың ортасынан
басталған едi. Кiтапты жазу кезiнде бiз Мемлекет басшысының адамгершiлiк қасиеттерiне көп назар аударғанымызды баса айтқым келедi. Негiзi, Мемлекет басындағы адам жайында жазу оңай шаруа емес. Себебi, мұндағы барлық ақпарат дəл əрi нақты болуы керек», - дедi кiтап авторларының бiрi Б.Аяған. Ол туынды əзiрге шағын таралымда жарық көргенiн айтып, егер, қоғам кiтапты ұнатып жатса, оған деген сұраныс туындап жатса, тираж саны ұлғайтылатынын мəлiмдедi.
Құрметті бауырлар! Ораза айт мерекесіне аман-есен жеткізген Алла Тағалаға сансыз шүкірлер мен мадақтар болсын. Барша халықты мұсылман қауымының ұлық, қастерлі мерекесі Ораза айт мейрамының басталуымен құттықтаймын. Айт мүбəрак болсын, ағайын! Қасиетті Рамазан айының аяқталғанын білдіретін Ораза айт мейірімділіктің, игіліктің, бірліктің, ізеттіліктің, қайырымдылықтың мерекесі. Бұл мейрам барша халықты ізгілікке ұйытады. Кеңпейіл, бауырмал, қонақжай, дархан мінезді мұсылман халқымыз Ораза айтты ерекше атап өткен. Биыл еліміздің мұсылмандары да қасиетті Рамазанда ауыз бекітіп, шарапаты мол айда жасалған ізгі іс-шараларымызға атсалысты. Мешіттерімізде ауызашарлар мен қайырымдылық акциялар өтті. Тұрмыс жағдайы төмен отбасыларына көмек көрсетілді. Сауабы теңдессіз осынау жақсы істерге үлес қосқан отандастарыма «Алла разы болсын» айтамын. «Айт» сөзі «қарымта» деген мағынаны білдіреді. Жаратушы Иеміз əрбір ізгі амал мен игілікті істің сауабын беріп, мейірімшапағатын төгеді. Ораза айт бір ай бойы ораза ұстап, ықыласпен жақсылық жасаған адамның құрметке, марапатқа ие болатын кезі. Алла баршамызды мол сауапқа кенелген құлдарының қатарына қосуын тілеймін. Айт күнінде толық жуынып, жұпар иіс себініп, жамағатпен айт намазына қатысудың сауабы ерекше. Айт намазына барудан алдын құрмадан дəм тату пайғамбарымыз Мұхаммедтің (Алланың оған салауаты мен сəлемі болсын) сүннет амалы. Ағайын-туысты, көршілер мен өзге ұлт өкілдерін ортақ мерекемен құттықтап, жылы шырай танытып, тілеулестік білдіру де игі амал. Қадірлі ағайын! Барша отандастарымды Ораза айттың құрметі үшін бірбірімізді кешіріп, өзара татулығымызды нығайтып, əуелі Алланың, ата-анамыздың құрметі мен ризалығына бөленуге шақырамын. Алла Тағала ұстаған оразаларымызды, дұға-тілектерімізді қабыл еткей! Халқымыздың бірлігі мен ынтымағы артып, тəуелсіздігіміздің тұғыры биік, Елбасы бастаған егемен еліміздің болашағы баянды болғай! Ораза айт құтты болсын! Ержан қажы МАЛҒАЖЫҰЛЫ, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти
БІР КІРПІШ ТЕ ОҢАЙЛЫҚПЕН ҚАЛАНБАЙДЫ
ЖАЌСЫНЫЅ ШАРАПАТЫ немесе Елбасы идеясын іске асырған атымтай жомарт жан Əр дəуір, əр заманның өзіне лайық дара туған тұлғалары болады. Халқына қызмет көрсету ісіне жанын салатын, ел мерейін өсірген ондай азаматтар ұлтымызда баршылық. Жақсы адамдар қашанда ардақты болмақ. Олардың ізгі-ниеттері, жылы ықыластары өз жанұясына ғана емес, айналасындағы жұртшылыққа да шарапатын тигізеді. Мұндай адамдарға қалай құрмет көрсетсең де жарасады. Осындай асыл жандардың бірі – Серікжан Сейітжанов. Ендеше еліміздің өркендеуіне бір кісідей қызмет етіп келе жатқан білікті маман, іскер азамат жайында қалың оқырманға əңгімелегенді жөн көрдік. Елі үшін туған, бүгінде алдияр жастан асқан Серікжан Сейітжанов та кемелді ісімен көпшілік құрметіне бөленген, халқымыздың өз заманына лайық туған азаматы. Өткен ғасырдың ортан белінде өмір есігін ашқан ұрпақтар ішінен бүгінде ол еселі еңбегімен ел мақтанышына айналған. (Жалғасы 4-бетте).
БЕКАРЫСҚА БІЛІМ САЛАСЫ ДА ТАҢСЫҚ ЕМЕС Өткен аптада елімізге белгілі айтыскер ақын Бекарыс Шойбеков Түркістан қалалық білім бөлімінің басшысы болып тағайындалды. Əдетте тəңір берген дарынымен ел алғысына бөленіп жүрген шығармашылық адамына жауапкершілік жүгі ауыр мұндай қызметтің көп жерлерде сеніп тапсырыла бермейтіні белгілі. Сондықтан да айтыс ақыны ретінде бүкіл Қазақстан мойындаған Бекарыстың лауазым иесі болғанына біз шын қуандық. Тартысты айтыстарда Түркістанның мерейін арттырып, талай рет топ жарған арқалы ақын Бекарыс Шойбековтың өмірі жайында оқырмандарға аз-кем ақпар беріп өтелік. Ол Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар ауданының тумасы. Жастайынан əдебиетке елікті. Қазақ ақын-жазушыларының таңдаулы жауһарларын оқып, қазақ əдебиетінің тамаша туындыларымен сусындап өсті. Сондықтан да 1997 жылы Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ түрік университетінің филология факультетіне оқуға түсті. Оны бітірген соң, аталған оқу орнының магистратурасын, кейіннен аспирантурасын тəмəмдады. Бекарыс бала жасынан бастап аудандық, облыстық, республикалық, халықаралық айтыстарға қатысып, жұртшылыққа өне бойындағы өміршең өнерін көрсете білді. (Жалғасы 4-бетте).
Тəуелсіздік алып, ұлттық экономиканы даңғыл жолға салған соң Қазақстан алып құрылыс алаңына айналды. Бұны айтқанда жаңа салынған Астананы айналып өте алмайтынымыз анық. Сол сияқты бүгінде көптеген қалаларда, облыс жəне аудан орталықтарында бұрын түсімізге кірмеген құрылыс нысандары бой көтеріп жатыр. Көне Шымкент қаласы да жасарып, ерекше қарқынмен дамып келеді. Əсіресе Елбасы Шымкент Қазақстандағы дамыған төрт қаланың бірі болуы керектігі туралы пікірінен соң тіпті қанатын кеңге жайды. Айналасындағы ондаған елді мекендер қала аумағына еніп, тұрғындар саны арта түсті. Əсіресе жаңа əкімшілік орталығын салу қолға алынғаннан кейін кешегі көзіміз үйренген жатаған үйлері, тар көшелері көп Шымқаланы мүлде танымауға айналдық. Құрылыстың қарқынды жүріп жатқаны соншалық, күні кеше ғана ештеңе жоқ жерге қайта айналып келгенде жаңа ғимарат бой көтеріп тұрады. Ал жаңа əкімшілік орталық болса, мəдениет ошақтары мен салтанат сарайларының, сондай-ақ тұрғын үйлердің жарыса тез əрі сапалы салы-
нуына игі ықпал етті. Айтуға ғана осылай. Əйтпесе бір үй түгілі, бір кірпіштің өзі оңайлықпен қаланбайды. Ол қаншама ұйымдар мен адамдардың қажырлы еңбегі арқасында ғана іске асады. (Жалғасы 5-бетте).
Əлемді тек қазақ əнімен таңғалдыруға болады Шетелдік байқауларға баратын қазақстандық əншілер ағылшын немесе басқа тілдегі əндерді емес, қазақ тіліндегі əндерді орындауы керек. Себебі, қазір əлемді ағылшын тіліндегі əнмен таңғалдыра алмайсың. Бүгін Орталық коммуникациялар қызметінің брифингісіне қатысқан қазақстандық жас орындаушы Димаш Құдайберген осындай ой айтты. «Шынымды айтсам, көрермендер қазақта осындай əдемі əн бар екеніне таңғалды ғой деймін. Себебі, домбыра үні шыққан сəттен-ақ оларды əн баурап алады. Көптеген шетелдік қатысушылар домбыраны танымаса да, əуені əдемі əн екенін бірден ұғынды. Сондықтан, қазақстандық орындаушылар бұдан да үлкен сахнаны бағындыра алады жəне ол сахналарды қазақ əнімен бағындыруға болады»,-деді Д.Құдайберген. «Елімізде вокал мектебі өте мықты, педагогтарымыздың деңгейі өте жоғары. Егер дайындалсақ, барлы-
ғына қол жеткізуге болады. MTV Music Awards сынды сахналарды бағындыруға өнеріміз де, талантымыз да, шеберлігіміз де жетеді. Тек қазақша əн шырқау керек. Себебі, қазір ағылшын тіліндегі əнмен ешкімді де таңғалдыра алмайсың. Ия, əрине,
əлем Бейонсе, Мэрайя Кэри сияқты жезтаңдай, кəсіби деңгейі жоғары əншілердің барын біледі. Бірақ, біз тек қазақ əнімен, қазақ колоритімен барша əлемді мойындата аламыз. Менің ойым осы», - деп атап өтті əнші.
16-22 шiлдеде Астанада Дүниежүзілік дəстүрлі музыка конференциясы өтеді
Атқарылған істің негізгі сыншысы - халық
ЕЛ ТЫНЫСЫ
¦ÄIËÅÒ
- Шалатай аға, Парламенттің кезекті сессиясы аяқталды. Осы кезеңнің өзіндік ерекшеліктері көп болды. Маңызды саяси оқиғаларға толы болғаны анық. Заң шығару процесіндегі қызметтің ерекшеліктеріне тоқталсаңыз, Сіз қандай қорытынды жасар едіңіз? - Шын мəнінде өзіңіз айтқандай, бұл сессия бұрынғыға қарағанда ерекшелеу болды. Себебі, біріншіден, өткен сессиялармен салыстырғанда заң жобалары Мəжіліске өте көп түсті. Өткен жылы, есімде бар, 130 заң жобасы жұмысқа қабылданған болатын. Ал бұл сессияда 180 заң жобасы Палатаның қарауына берілді. Оның ішінде 7-8-і жедел қабылдауды қажет ететін заңнамалық актілер болды. Олар дер кезінде мақұлданып, Сенат қабылдап, Мемлекет басшысы қол қойды жəне қолданысқа енді. Неге десеңіз, қазір жаһандық қаржы дағдарысы біржола еңсерілді деп айтуға болмайды. Сондай-ақ, жасыратыны жоқ, бүкілəлемдік саяси жағдайдың өзі шиеленісіп тұрғанын білеміз. Соған байланысты бізге халықаралық деңгейдегі көптеген заң жобаларын қарап, қабылдауға тура келді. Айталық, бұл сессиядағы халықаралық келісімдерді, шарттар мен хаттамаларды бекітуді қажет ететін заң жобаларының көлемі барлық қабылданған өзге заң жобаларының үштен екісін құрап отыр десек, қателеспейміз. Өйткені басқа мемлекеттермен болған келісімдер бекітілді, халықаралық конвенциялар заңдық күшіне енді. Мұндай маңызды құжаттарды заңдастырмасақ, біз халықаралық деңгейде басқа мемлекеттермен жасасқан ынтымақтастық байланыстарымыз өзінің заңдылық негізін таппай қалар еді. Сонымен қатар қаржы дағдарысынан ертерек шығып кету үшін де заңдарға шұғыл өзгерістер енгізу қажет болды. Сол секілді ішкі саяси тұрақтылықты, қауіпсіздікті сақтау үшін бірқатар заңдарды жетілдіру бағытында толықтырулар енгізу ісі қолға алынды. Басқа комитеттерді білмеймін, Мəжілістің Заңнама жəне сот-құқықтық реформа комитетінің құрамындағы депутаттардың сенбі өз алдына, жексенбі күндері жұмыс
істегендері де болды. Заң жобасын талқылауды ертерек бітіру үшін жұмыс тобының отырыстарын тұрақты түрде күніне екі рет, түске дейін жəне түстен кейін өткізген кездеріміз аз болған жоқ. Менің мақтаныш тұтатыным, біздің комитеттің жігіттерінің ішінде өте білікті заңгерлер көп. Комитет құрамы азғантай ғой, барлығы он бір-ақ адамбыз ғой. Өткен сайланымда да сондай болған. Депутаттың кəсіби заңгер болғаны жөн. Өзім кəсіби заңгер емеспін. Шаруашылық басшысы болғанмын. Парламентке келгенге дейін шаруашылыққа байланысты заңдарды бір азаматтай білуім мүмкін, ал өмірде араласпаған соң, басқа саланың заңдарын біле бермеймін ғой. Бірақ депутат болып сайланып келген кезімде, қай комитетке баруды қалайтынымды сұрады. Мен Заңнама жəне сот-құқықтық реформа комитетін таңдағанымда, кейбір əріптестерім: «Сіз онда неге барасыз, ауыл шаруашылығында істеген адамсыз, аграрлық комитетке бармайсыз ба?» деген еді. Алайда, мен өз таңдауымды жасап қойғанымды айта келіп: «Шын мəнінде өмірлік тəжірибем мол болғанымен, менің заңгерлік тəжірибем аз. Мен кілең заңгерлердің ортасына барып, үйренейін, Сіздер заң саласы бойынша институт бітірсеңіздер, мен өмірдің академиясын бітіруге тырысайын»,- деп Заңнама комитетінің құрамында болуды жөн көрдім. Бұл ұстанымым нəтижелі болды-ау деп есептеймін. Жұмыс тобында күн тəртібіне енген заң жобасын талқылаймыз, өз пікірімізді айтамыз, ұсыныстарымызды береміз. Сондай сəттің бірінде, марқұм тірі кезінде Орал Мұхамеджанов жұмыс тобының отырысында менің заң жобасы туралы ойларымды тыңдаған соң: «Бізге алғаш келгенде Шалатай заңгер емеспін дейтін еді, ол бес жылдың ішінде заңгер болып кетіпті ғой!» деп айтып қалған еді. Өзге əріптестеріміз күліп: «Бұл кісіде тəжірибе жетеді ғой» деп жатыр. Сондай сөздің өзі талпынысыма демеу болды. Қолымда заңгерлік диплом болмаса да, осы қоғамға, өмірге байланысты шығарылып жатқан заңдардан біраз хабардар болып қалған сияқтымын. Басқа комитеттерге қарағанда біздің комитетте заң жобалары заңдық тұрғысында жан-жақты талқылаудан өтеді. Мəжілістің апталық жұмыс кестесін қарап отырсаңыз, біздің комитетте дүйсенбіден жұмаға дейін жұмыс топтарының отырыстары толып тұрады. Ал басқа комитеттерде үш-төрт отырыстың белгіленгенін көруге болар еді. Себебі барлық заң жоба біздің комитет арқылы өтеді. Бұл - бір, екіншіден, бізге күрделі заң жобалары келді ғой. Өзіңіз білесіз, кейінгі жылдары төрт кодекс жаңа
редакцияда қабылданды. Өзгерістер мен толықтырулар енгізу бір бөлек. Ал жаңадан заңдар жасап шығару, жаңа кодекс қабылдау үлкен қажыр-қайратты, мол еңбекті талап етеді. - Заң шығару процесінің күрделі болатыны туралы қандай мысал келтірер едіңіз? - Өткен сессияға талдау жасап қарасам, көптеген заң жобаларының 50 пайызға дейін өзгеріп, жетілдірілгенін байқадым. Мысалы, қалыңдығы бір елі болып келсе, үш елі болып қабылданады. Неге десеңіз, бізде кейбір заң жобаларына депутаттар тарапынан екі мың жарым, үш мыңға дейін ұсыныстар түседі. Соның барлығын сараптай келіп, 700-800-ден астамын қабылдаған кездеріміз болды. Қаншама жаңа баптар енгізілді? Ал бірақ ол өмірге, қазіргі қоғамға керек. Біз мүмкіндігіміз келгенінше, қабылданған заңдар өмірде жұмыс істеп кетсе дейміз. Ал Заң жұмыс істеп кетуі үшін ол өмірмен байланысты болуы керек. Сондықтан біз көбірек дөңгелек үстел өткіземіз, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерін, кей кезде ауылдық жерлерден де білікті мамандарды шақырып, пікір алмасуға қысылмаймыз. Шақырып, ортақ пікірге келіп жүрген жайымыз бар. Мен кейде бір заң жобасы бойынша сол саланың азаматымен хабарласып, пікірін алуға тырысамын. Заңгерлер ойын айтады, біздер соны заңның тілімен, заңға сəйкестендіріп, ұсыныс береміз. Биылғы сессия өз жұмысыңа өзіңіз қанағаттанған сезімге келетіндей жағдайда аяқталды деп айтуға болады. Кейде жұмыс істеп жүргенде, іштей қанағаттанбай жүресің. Көп нəтижелер болмай қалады, ойларың жүзеге аспай жатса, оған да алаңдайсың. Қос Палатаның бірлескен отырысында Мəжіліс Төрағасы Қабиболла Жақыпов өз баяндамасында бізге заң жобаларын ұсынатын Үкімет тарапына біраз сындар айтты. Үкімет басшысы өз құрамымен түгел келіп, тыңдап отырды. Соның бəрі заң жобаларының сапалы болуына қатысты. Заң жобаларын əзірлеушілермен тығыз байланыста жұмыс істеп жүрміз. Бірбірімізді түсінуге тырысудамыз. Ең басты мəселе олар да, біз де мұның барлығы елдің, халықтың, мемлекеттің қамы екенін сезінеміз. Жəне бір айта кетерлік жайт, осы бесінші сайланымда үш партияның өкілдері бар. Əр партия өзінің ойын айтуға толық құқығы бар. Қазақстан халқы Ассамблеясынан сайланған депутаттар да өз алдына бір топ деп есептеуге болады. Олардың да беретін ортақ ұсыныстары бар. Ой əр тараптан келіп, бір ортаға тоғысса, ол шындыққа, ақиқатқа жақын болады, сол арқылы
мемлекет болғандықтан мешіттер бюджеттен қаржы алмайды. Мешіт қарапайым халықтың зекетсадақасына өмір сүреді. Ендеше Алла үйіне келіп, садақа берген, жетім-жесірге көмек болсын деп мешітке қаржысын əкелген əр мұсылман баласының қаражаты тиісті жерге жұмсалсын. Еліміздің бас мүфти Ержан қажы Малғажұлы тапсырған жұмыстың бірі – қайырымдылықпен айналысу. Сондықтан қайырымдылық шаралары көп жасалсын. Оң қолыңмен берген садақаны, сол қол сезбесін деген сөз бар. Игі істерді айқайламай-ақ жасауға жазсын, ағайын.
Айлардың ішіндегі сұлтаны рамазан айы да аяқталды. Осы айда ниет етіп, ораза ұстаған баршаларыңыздың тілектеріңіз қабыл болсын, құдіреті күшті Алла ырзық несібе, берекебірлікті үйіп төгіп берсін. Қасиетті Айт мейрамы қарсаңында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының наиб мүфтиі, ҚМДБ-ның Астана қаласындағы өкіл имамы Наурызбай қажы Тағанұлы Рамазан айы мен сол айдағы мың айдан да қайырлы Қадір түні жəне Айт мейрамы туралы əңгімелеп берді.
Экономикалық қауіп жоқ
халыққа жақын болады. Сондықтан осы сессиядағы заң шығармашылық жұмыстарымыз көңілімізден шыққандай болды. Бірақ атқарылған істің негізгі сыншысы - халық. Ертең халықпен кездесеміз, ой-пікірін білеміз. Үкіметтен келген заң жобаларының жетпей жатқан тұстарын атқарушы билікке біз қалай айтсақ, халық та бізге өз сынын солай айтады. Жаңа сессияға келгенде, заң жобаларын талқыға салған кезде ескеріп, түзетуге бет бұрамыз. - Енді халықпен жүздесуге барасыздар. Өзіңіз қай өңірге шыққалы отырсыз? - Осы жолы Ақтөбе облысына барып, сайлаушылармен кездескелі тұрмын. Біздер «Нұр Отан» партиясы фракциясының мүшесі болғандықтан, осы партияның жергілікті филиалдарымен хабарласып тұрамыз. Ақтөбенің шалғай жатқан Байғанин деген ауданы бар. Сол ауданға баруды жоспарлап, «Нұр Отан» партиясының жергілікті филиалына өтінішімді жеткіздім. Олар қабыл алды. Алға, Қандыағаш ауылдарын басып өтіп, Байғанин ауданына барамыз. Сонымен қатар Ресеймен шекарада жатқан аймақ қой деп Мəртөк, Жайсаң деген мекендерге де барамыз. Оның үстіне осыдан 40-45 жыл бұрын Байғанин ауданында еңбек жолымды бастап едім ғой. Ол жердің табиғатын, халқын білемін. 40 жыл бұрын қандай еді, қазір қалай екен деп салыстырмалы түрде қарауыма мүмкіндік туып отыр. Аудан əкімімен телефон арқылы сөйлестім. Ол іссапар бағдарламасын айтты, мен: «Мүмкіндігі болғанша, ауылдарды көбірек аралағым келеді, өзім шаршауға жоқ адаммын, қарапайым жүргенді ұнатамын. Жігіттеріңіз даңғаза жасап, концерт ұйымдастырудың керегі жоқ. Халықпен көбірек жүздесіп, пікірлессек, аймақтағы жағдаймен таныссақ, ол сапарымыздың нəтижелі болғаны. Сондай-ақ кəсіпорындарды көрейік» деген ойымды жеткіздім. Өздері де сондай бағдарлама жасап жатыр екен. - Сапарыңыз сəтті болсын, қызметіңізге табыс тілейміз.
ең қасиетті де ұлық мереке – Ораза айт мейрамының келуімен шын жүректен құттықтаймын! Мұсылман баласын қуанышқа бөлейтін бұл мейрам елімізге, жерімізге құт-береке мен ынтымағын, ырысы мен берекесін ала келсін деп тілейміз. Алла тағала баршамыздың ұстаған оразамызды бен жасаған құлшылықғибадаттарымызды жəне сауапты істерімізді қабыл етіп, келер жылғы Рамазан айына аман-есен жетуді нəсіп еткей. Халқымыздың ынтымақ-бірлігін арттырып, ырыснесібесін адалынан молайтқай! Дінімізге қуат, халқымызға иман байлығын бергей! Ауызбіршілігі-
АЙТ КҮНДЕРІНІҢ ІЗГІ АМАЛДАРЫ «Биылғы Ораза 29 күн болды. Оның себебі, келесі жаңа ай жиырма тоғыз күннен кейін көрінеді. Пайғамбарымыздың хадисінде «кім де кім жаңа туған айды көрсе, сол адам аузын бекітсін» дейді. Мұсылман күнтізбесі бойынша Рамазаннан кейінгі ай – Шəуəл айы. Тағы да пайғамбарымыздың хадисінде: «Шəуəл айының туған айын көрген адам аузын ашсын» делінген. Сондықтан жаңа ай туғанда ауыз бекітіп, келесі жаңа ай туғанда ауыз ашамыз. Қадір түні – мың айдан да қайырлы екендігі Қадір сүресінде айтылған. Осы түні жасаған құлшылықтарымыз 83 жыл жасалған мінəжəттің сауабына татиды. Яғни, бір адамның ғұмырына тең. Ал, бұл түнді жіберіп алған кісі көп нəрседен мақұрым қалады. «Қадір түні» деп аталуының екі мəні бар: біріншісі – адамдардың келесі жылғы өмірі мен өлімі, ризық-несібесі, тағдыры белгіленетін түн. Екіншісі – Қадірлі, қасиетті, ұлық түн. Мың айдан артық бұл түннің өзге түндерден қадірі асқақ, олардан ұлық, берекесі мол. Сол себепті де «қадір-қасиеті мол түн» деген атауға ие. Сонымен қатар, Расулуллаһ (с.ғ.с) бір сөзінде: «Алла Тағала Қадір түнін тек менің үмметіме нəсіп етті. Бұдан ілгері оны еш бір үмметке нəсіп етпеген еді»,деген. Қадір түнінде Қыдыр атаны күтеміз деудің ешқандай діни негізі жоқ. Бұл - аңыз. Мұсылман Қадір түнін біреуді күтіп емес, бəлкім аятта бұйырылғандай
сауап үмітімен ғибадат етіп өткізгені дұрыс. Бұған қатысты Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғс.): «Қадір түнін иман жəне ықыласпен ғибадат етіп өткізгеннің бұрынғы жасаған күнəлары кешіріледі», – деген» дейді Наурызбай қажы Тағанұлы. Қадір түні Астана халқы да, оның басым көпшілігі жастар елордамыздағы мешіттерге лық толып, сыймағаны далада құлшылық етіп, намаз бен құран оқып, Алладан кешірім тіледі. Жылдан жылға жастардың Рамазан айында ораза ұстап, жүректеріне иман ұялап, əлемдердің Раббысы - жаратушымыз Алла тағалаға сансыз мадақ еткендері қуантады. Өзіміз куə болған С. Ғылмани мешітінің бас имамы Жұманазар Өсерханұлы Тарауық намазынан кейін жылап тұрып елімізге, Елбасына амандық, жұртымызға тыныштық, қиналып, науқастанып, қарызданып жүрген мұсылман бауырларымызға Алладан жəрдем сұрады. Оның шын ниетті тілегіне еліне, жеріне осындай құрметпен қарап, амандығын жылап тұрып тілейтін бас имамдар көбейе берсін деген ой келді. Бəріне бірдей топырақ шашудан аулақпыз. Дегенмен бүгінгі таңда молдамын, имаммын, қажымын деп, жамағаттан белгіленген мөлшерлерінде ақша тілеп құран оқитын дін қызметкерлері де бар. Мұны кəдімгі бизнес дерсің. Есік пен төрдей көлігі, коттедж үйі бар дін қызметкерлері қаражатты қайдан, қалай алғандығы бір Аллаға ғана аян. Білуімізше, Қазақстан зайырлы
E-mail: adilet.media@mail.ru
Наурызбай қажы Тағанұлының сөзін əрі қарай жалғап, Айт туралы айтқандарын келтірейік. «Алла елшісінің (с.а.с) сахих хадистерінде Айт мейрамында тамақ жеп, сусын ішу, Алланы еске алу, қонақ күту, сырқат мұсылмандардың көңілін сұрау мен жоқ-жітік, кембағалдарға садақа беру тəн екендігі айтылған. Олай болса, айт күндерін ізгі амалдарымызды кемітпестен мерекелік көңіл-күймен жəне басқа да сауабы мол істермен өткізген мақұл. Айттың өзіне лайық жарасымды да сауабы мол амалдары жетерлік. Таңнан ерте оянып, ғұсыл құйынып, дəрет алып, таза, жаңа киім киіп, жұпар иіс сеуіп, айт намазына қатысу – сүннет. Араздасып қалған кісілермен татуласып, қатынас үзілген туыстардың үйлерін аралаудың да маңызы ерекше. Өйткені, Алла тағала: «Сен, кешірім жолын ұстан, жақсылыққа бұйыр, надандықтан бет бұр» («Ағраф» сүресі, 199-аят) деп мүміндерді барынша кешірімді болуға үндеген. Көңілі жабырқау, қамқорлыққа мұқтаж жандар мен жоқ-жітіктер айт күндерінде көбірек көмек-қолдау, садақа күтіп, дəметері хақ. Сондықтан да мұндай жандарға қайыр-садақа үлестіріп, көңілдерін аулаған абзал. Ораза айт адамдарды бауырмалдылық пен кішіпейілділікке, кешірімділік пен сүйіспеншілікке шақырады. Бұл күндері үй-үйде дастарқан жайылып, туған-туыс, дос-жаран, көрші-қолаң бір-бірін аралап, дəм татысып, мəре-сəре болады. Құрметті ағайын! Баршаңызды
2
ҚПАРАТ
Заң жұмыс істеп кетуі үшін ол өмірмен байланысты болуы керек Еліміздің Парламенті бесінші сайланымдағы төртінші сессиясын қорытындылады. Депутаттар бүгіннен бастап еліміздің өңірлерінде сайлаушылармен кездесулер өткізуге аттанып кетті. Іссапар алдында ҚР Парламенті Мəжілісінің депутаты, «Нұр Отан» партиясы фракциясының мүшесі Шалатай Мырзахметов заң шығару қызметінің кезекті сессиясы туралы ойларымен бөлісті.
№28 (231) 17.07.2015 жыл
мізді арттырып, тыныштығымызды тұрақты қылғай!» деп аяқтады өз сөзін өкіл имам. Рамазан айында ораза ұстаған елордалықтардың бірі – ақын Ырысбек Дəбей. Оны да əңгімеге тарттық. «Осындай қасиетті айда, қасиетті күнде, əрине, əр адам істеген ізгі əрекеттерін еске алып, Жаратушымен жалғыз қалған сəтте «мынау менің істеген жақсы қарекеттерім, сауабын өзің бер Алла Тағалам» деп өткен өмір жолына үңілсе, қандай ғанибет болар еді» дейді Ырысбек замандасымыз. Сөзіміздің соңында оның аузынан өзіміз естіген мынадай ғибратты əңгімені де келтіре кетейік.
АЛЛА РИЗАШЫЛЫҒЫ ҮШІН ІСТЕЛГЕН АМАЛДАРДЫҢ КҮШІ Абдулла бин Омар пайғамбарымыздан ықылас, жақсы ниет жайлы мынадай қиссаны жеткізген. Күндердің күні үш кісі жолаушылап келе жатып, кенет нөсер жаңбыр жауып, жолаушылар тау ішіндегі бір үңгірге барып паналайды. Таудан домалап түскен үлкен тас үңгірдің аузын бекітіп, жолаушылар қамалып қалады. Сонда олар бір-біріне: «Алла ризашылығы үшін істеген амалдарың бар ма, соны айтып Жаратқанға жалбарынайық, бір көмегі болар» дейді. Үшеуі бірден ойға кетеді. Сəлден кейін біріншісі: «Менің қартайған атаанам жəне жас балаларым бар еді. Өзім қой бағатынмын. Өрістен келгенде қойларды сауып, сүттін бала-шағамнан бұрын ата-анама ұсынатынмын. Бір күні өрістен
Айдын БƏЙМЕН.
қараңғы түскенде бір-ақ қайттым. Үйге келсем ата-анам ұйықтап қалыпты. Күндегідей қойларды сауып, ата-анама алып келсем, ол кісілер ұйықтап қалыпты. Сосын ұйқысын бұзғым келмеді. Балашағам сүт сұраса да, əке-шешемнен бұрын оларға бере алмады. Осылайша таң атқанша əкешешемнің оянуын күттім. Аллам! Егер мен осы амалымды ризашылығым үшін істеген болсам, үңгірдің аузын аша гөр» дейді. Жартас біраз жылжиды. Сонда екіншісі тұрып: «Мен бір əйелді қатты жақсы көрдім. Оның отбасы өте нашар тұратын. Күндердің күні олар жеуге қара нан таппай қатты қиналды. Əлгі əйел менен жəрдем сұрап келді. Мен арам ойымды айттым. Ол көнбеді. Ақыры балашағасы аштан қататын болған соң, əйел алдыма қайта келді. Мен арам ойымды тағы айттым. Шарасыз бейшара ақыры көнді. Мен ол əйелге жақындай бергенімде, аштықтан құлайын деп тұрса да, денесі қалшылдап кетті. «не болды?», – деп едім, ол: əлемді жаратқан Алладан қорқып тұрмын» деп қорқыныштан денесі онан сайын дірілдеп кетті. Сол кезде мен: «Қиыншылық көріп, жеуге нан таппай тұрсаң да Құдайдан сонша қорқасың. Сонша дүнием бола тұрып мен Құдайдан қорықпайды екенмін. Мені кешір» деп, өз ісіме өкініп, əйелге керек азық-түлігін бердім де шығарып салдым. Аллам! Егер мен осы амалымды ризашылығым үшін істеген болсам, үңгірдің аузын аша гөр» дейді. Жартас тағы біраз жылжиды. Жолаушының үшіншісі қолын жайып, дұға қылып: «Мен бір кісіні жалдап жұмыс істеткен едім. Еңбек ақысына бір қалта күріш беремін деп келістік. Ол жұмысын бітірген соң, ақысын сұрады. Мен уəделескен бір дорба күрішті беріп едім, ол алмай кетіп қалды. Мен ол күрішті егіп, сосын өнімін саттым. Түскен қаражатына көп мал жинадым. Күндердің күні сол жұмысшы ақысын сұрап келді. Мен: «Мына өрістегі малдың барлығы сенікі» деп едім, ол: «Мені мазақ етпеңіз, Алладан қорықпайсың ба?» деп сөзіме сенбеді. «Бұл сенің ақың, мен тек оны өсіріп көбейттім. Ешбір əзілдеп тұрғаным жоқ» деп малды оның алдына түгел салып бердім. Иə, Аллам! Егер мен осы амалымды ризашылығың үшін істеген болсам, үңгірдің аузын аша гөр» деп жалбарынады. Үңгірдің аузы ашылып, үшеуі аман-есен еліне қайтыпты... Гүлмира МƏНШƏРІПОВА. Астана қаласы.
Алдағы 3 жылда əлемдегi дағдарыс Қазақстан экономикасында кезектi «шок» тудырмайды. ҚР Президентi жанындағы Орталық коммуникациялар қызметiнiң баспасөз мəслихатында Қазақстандық стратегиялық зерттеулер институтының аға ғылыми қызметкерi, экономика ғылымдарының докторы Вячеслав Додонов осындай пiкiр бiлдiрдi. «Əлемдiк экономика өсiмiнiң қарқынын бағалайтын болсақ, бiздiң болжам бойынша, 2015 жылы - 2,1-2,3%, 2016 жылы - 2,3-2,5%, 2017 жылы - 2,2-2,4% болады. Бұл жағдайды бiз базалық сценарий ретiнде қарастырып отырмыз, дегенмен, əлемдiк экономикадағы жағдай бұдан жақсы немесе керiсiнше терiс бағытта дамуы ықтимал. Бiрiншi сценарий бойынша əлемдiк жетекшi орталық банктер монетарлық ынталандыруды арттыруы мүмкiн», дейдi сарапшы. Болжамға сəйкес, бұл жағдайда əлемдiк экономиканың өсiмi 2015 жылы - 2,5%, 2016 жылы - 2,7%, 2017 жылы 2,8%-ды құрайды. Бiрақ, В.Додонов атап өткендей, монетарлық ынталандыру факторының қауiп-қатерi де жоқ емес. «Монетарлық ынталандыру салдарынан нарықтың түрлi секторларында қаржылық «көпiршiк» айтарлықтай дамып, кез келген уақытта жарылып, осылайша жаңа қаржылық дағдарысты туындатуы мүмкiн. Бұған қазiргi уақыттағы көптеген терiс факторлар да ықпал ете алады. Яғни, еуропалық аймақтағы мəселелер, Қытай нарығындағы жағдай, сондай-ақ, АҚШ пен Еуропа одағындағы бiрқатар мемлекеттердiң өте үлкен мемлекеттiк борышы секiлдi дəстүрлi факторларды атап өту керек», - деп тарқатты ойын экономика ғылымдарының докторы. Алдағы үш жылдағы əлемдiк экономика дамуының бұл желiсi бойынша, жалпы iшкi өнiм 2015 жылы - 2%, 2016 жылы - 1,5%-ға өседi, ал 2017 жылы дағдарыстың дамуына байланысты əлемдiк жалпы iшкi өнiмнiң өсiмi нөлге дейiн құлдырауы мүмкiн. Сарапшының пiкiрiнше, алдағы үш жылда əлемдiк экономикадағы жағдай базалық сценарий бойынша дамыса, оның Қазақстан экономикасына əсерi үлкен болмайды. «Базалық сценарий бойынша қалыптасқан əлемдiк экономикадағы жағдай Қазақстанға айтарлықтай терiс əсер етпейдi. Өйткенi өзектi «шоктан» өттiк, мұнайдың əлемдiк бағасы төмендедi, тағы да осындай айтарлықтай құлдырау болмайды деп есептеймiн. Сондықтан Қазақстан экономикасында өткен жылдың екiншi жартыжылдығында болған жағдай қайталанбайды деген ойдамын. Тек бiздiң экономика бұған дейiнгi қарқынмен өсе алмайды», - деп қорытты сөз соңын В.Додонов.
Т.Ермегияев 4 млрд. теңгеден аса қаржыны қалтасына басқан Сыбайлас жемқорлыққа барды деген күдікпен ұсталған «ЭКСПО-2017» Ұлттық компаниясының бұрынғы басшысы Талғат Ермегияев заңсыз жолмен сыйақы ретінде 4 млрл 200 млн теңгені қалтасына басқан. Бұл туралы бүгін ОКҚ брифингісінде ҚР Мемлекеттік қызмет жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі аппаратының жетекшісі Айгүл Шаимова мəлім етті. «Қазіргі таңда расымен де Т.Ермегиявқа, сонымен қатар, «ЭКСПО» ұлттық компаниясының басқа да лауазымда болған адамдарына, филиалдары бар мердігер ұйымдардың жетекшілеріне, сондай-ақ жалған кəсіпкерлерге «ЭКСПО» көрмесіне бөлінген қаржыдан аса ірі көлемде бюджеттік қаржыны жымқырды деген айып тағылып отыр. Тергеу анықтағандай, Т.Ермегияев ұрланған қаржыдан заңсыз жолмен сыйақы ретінде қолма-қол 4 млрд 200 млн теңгені қалтасына басқан. Бүгінгі таңда сот 10 адамды қамауға алу туралы шешім шығарған, араларында үй қамауына алғандар бар», - деді А.Шаимов. Айта кетейік, маусым айының басында Талғат Ермегияев «Астана ЭКСПО-2017» Ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы қызметінен босатылған болатын. Іле-шала Астананың Алматы аудандық №2 сотының шешімімен «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясының бұрынғы басқарма төрағасы Талғат Ермегияев 2 айға үйқамаққа алынды. Ол ҚР ҚК 4-бөлімі, 176-бабының «б» тармағы бойынша «Сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін аса ірі көлемде иелену немесе талантаражға салу» дерегімен күдікті деп танылды.
Ерлан Қожағапанов - «Астана» клубының бас директоры 2015 жылдың 15 шілдесінде «Самұрық-Қазына» ғимаратында Ерлан Қожағапановтың «Астана» президенттік кəсіби спорт клубының бас директоры ретінде қызметке кірісуіне байланысты отырыс өтті. Қазіргі таңда Ерлан Қожағапанов сондай-ақ «Астана халықаралық əуежайы» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы жəне Қазақстан Республикасы Футбол федерациясының президенті қызметін атқарады.
Ипотека алған 25 мыңнан астам отбасыға көмек Ипотекалық қарыз алған азаматтарды қолдауға 130 млрд теңге бөлінген. Бұл туралы бүгiн ҚР Президентi жанындағы Орталық коммуникациялар қызметiнде өткен баспасөз мəслихатында ҚР Ұлттық банк төрағасы Қайрат Келiмбетов мəлiм еттi. «2004-2009 жылдары ипотекалық қарыз алған азаматтарды қолдауға 130 млрд теңге бөлінді. Бiздiң бағалауымызша, 25 мыңнан астам отбасы валюталық қарызын 3 пайыздан аспайтын үстемеақымен 20 жылға дейiн қайта қаржыландыру мүмкiндiгiне ие болады», - дедi Қ.Келiмбетов. Оның сөзiнше, Ұлттық банк пен Үкіметтің іс-шаралары банк жүйесін сауықтырып қана қоймай, елдегі несиелеу жағдайын жақсартады. BNews.kz сайтының материалдары бойынша дайындалды
МƏСЕЛЕ
¦ÄIËÅÒ
Бір ауық грамматика ережелеріне көз салып отырған жөн емес пе?
№28 (231) 17.07.2015 жыл
ЖҰРТ ЖҮРМЕЙТІН ЖОЛДЫ НЕГЕ ЖӨНДЕДІ?
«Əділет» ұлттық апталығының 27 (230) нөмірінде жарық көрген «Тротуар жеу» қашан тыйылады?» атты мақаланы оқып, санамда жақсы бір ой жылт ете қалды. Мақала авторы мəселені дұрыс көтеріп отыр. Шымқалада жолға қатысты кемшіліктер шаш-етектен. Енді соның шешуі табылсын, жауапты мекемелер назарына іліксін десек, кемшіліктерді тізбектеуді бірге жалғастырайық. 1906 жылы іргетасы қаланған Шымкент темір жол вокзалы – қаладағы жолаушылар ең көп жүретін орындардың бірі. Бұл еліміз бойынша пойызға мінетін-түсетін жолаушылары көп стансалардың бірі. Қыж-қыж қайнаған орта. Жолаушылар келіп жатыр, кетіп жатыр. Бірақ бұл маңда жүргінші көп болғанымен, олардың қауіпсіздігін ойлайтын жан көрінбейді. Үш жолдың түйіскен тұсында орналасқан вокзал бір арал іспеттес. Қаладан бөлек əлем секілді. Жұрт вокзалға өтіп кетпесін деген бе, түсініксіз. Жол ережесін бұзбай жаяу жүргіншінің ары, не бері өтуі мүмкін емес. Үздіксіз жүріп
жатқан көліктердің арасынан ебін тауып өтуге мəжбүрсің. Вокзал алдындағы айналма жол жүргіншінің жағдайын одан бетер қиындатып жіберген. Көлік кез келген сəтте айналып келіп қалуы ғажап емес. Құдай сақтасын, қағып кетсе, көлік иесін ешкім де кінəлай алмайды. Өйткені, вокзалға жақын маңда бағдаршам да болған емес, жүргіншіге арналған жолақ та жоқ. Барлығын жоққа шығарғанымыз жөн болмас. Вокзал маңында арыбері өту үшін жүргіншілерге арналған жерасты жолы бар. Кезінде күрделі жөндеуден де өткен. Неге екені белгісіз, бұл жолдың есіктерін тарс жауып, қаңылтырмен
«Театр киімілгіштен басталады» деген сөз бар. Солай екеніне күмəніміз жоқ. Хош. Театр қазір жазғы каникулда «жүр». Сондықтан оны бұл жолы мазаламай қоя тұрайық. Дегенмен, бір нəрсе айтуға оқталған соң, театр болмаса да, соған мекен-жайы жақын бір мекеме туралы, яғни Оңтүстік Қазақстан облысының Ішкі саясат жəне дін істері басқармасы хақында өз ойымызды білдіре кетейік.
қызығы дəл осындай қателер, бұдан да сорақы небір қателер басқа газеттерде жиі кездеседі. Бірақ басқарма оларды көрмейді, көрсе де сотқа «сүйреп» жүрген жоқ. Демек ақпарат құралдарына деген көзқарастың ала-құла болғаны ғой. Енді Ж. Бектаева жазған хаттың нəтижесі қандай болғанына қысқаша тоқталайық. Жоғарыда аталған Техникалық реттеу жəне метрология комитетінің ОҚО бойынша департаменті Бектаеваның сұранысы бойынша
ІШТЕН ШАЛУ Иə, сонымен, Ішкі саясат жəне дін істері басқармасы неден басталады? Біздіңше, осы басқарманың басшысы Берік Уəлиден. Неге десеңіз, газет беттерінен, телеарна экрандарынан, əсіресе əлеуметтік желідегі жеке парақшасынан түспейтін ол əр сөзі мен іс-қимылы арқылы өзіне назар аудартуға, ерекшеленуге, танымал болған үстіне бола беруге тырысады. Сөзі мен ой-пікірі жетпей жатқан тұстарды суреттерімен толтырып тастайды. Соған қарағанда «Басқарма менен басталады» дегісі келетін сияқты. Жөн. Дұрыс-ақ. Жалпы «бақ» десек те, «шақ» десек те, бүгінгі басқарма дəл осы Берік Уəлиден басталып тұр. Берікке қарап басқармаға немесе басқармаға қарап Берікке баға беруге əбден болады. Ендеше осы тұжырымға сүйеніп, біз де басқарма туралы азкем сөз өрбітсек дейміз. Бірақ көп шашырап, көп мəселелерді қамтуға тырыспаймыз. Тек бізді ғана емес, басқаларды да шаршатып жүрген сауатсыздықтың ау-жайына қысқаша тоқталамыз. Сондай-ақ басқарма жұмысында белең ала бастаған мəселенің бетінен қалқушылық деректерін көк инемен көктеп қана өтеміз. Сөгіліп, қақырап бара жатса, тағысын тағы көрерміз-ау. Шүкір, инеміз бүтін, жібіміз де жетерлік. Жалпы алдағы кезде Б. Уəли туралы таңдаулы сын материалдарды бір жерге жинақтап, кітап етіп шығарсақ па деген де ойымыз бар. Бұл да бір игілікті іс емес пе. Ол енді ертеңгі əңгіме. Бүгінгі тақырыпқа оралайық. Біріншіден, басқарма қасақана жасаған қылмыстық əрекет пен күнделікті жұмыс барысында абайсыздықтан орын алатын кемшіліктің, яғни газет шығару ісінде кездесіп тұратын қате жіберу фактісінің айырмасы болатынын білмейді немесе біле тұра білмегенсиді. Себебі жай ғана қате тауып алса, сол үшін редакцияны сотқа апаруға – жазалауға құштар-ақ. Осы сөзімізге бір мысал келтірейік. «Əділет» газетінің 2015 жылғы 10-сəуір күні шыққан 14-нөмірінде осындай қате кеткен. Сол 14-нөмірдің бірінші бетінде газеттің жалпы саны «217» деп, келесі бетке «218» деп, қате көрсетіліпті. Бұның қате екені айдан анық. Бірақ қылмыстық əрекет емес. Ал басқарма басшысының орынбасары Ж. Бектаева болса, түймедейді түйедей етіп, ҚР Инвестициялар жəне даму министрлігі Техникалық реттеу жəне метрология комитетінің ОҚО бойынша департаментінің басшысы О. Егембердиевке арнайы хат жіберіп, газет редакциясын жазалау бағытында шара қолдануды сұрайды. Сұрауы да қызық. Бұны «сұрау» дегеннен гөрі «тапсырыс беру» деп түсінген дұрыс шығар, бəлкім. Өйткені Ж. Бектаева өзіне бағынышты емес, басқа саланың білдей бір мекемесінің басшысына «...газет басылымының стандарт талаптарына сəйкестігін анықтап, оларға құқықтық баға берілуін қамтамасыз етіп, заң бұзушылықтар анықталған жағдайда тиісті шаралар қолдануды сұраймын» деп, бұйрық райда тапсырма беріп отыр емес пе? Басқаша айтқанда, анықталмаған, күдікті мəселені шешуді сұрайды. Өзі де онша сенбей тұрған жайға қатысты шара қолдану керектігін еске салады. Бұл қалай сонда? Мақсат – кеткен қатені түзету, алдағы кезде болдырмау ма? Онда редакцияға хабарласса, бірінші рет ауызша ескерту жасаса, қайталанып жатқан жағдайда жазбаша ескерту берсе, жеткілікті ғой. Əлде басқарма бұқаралық ақпарат құралының заң аясында жұмыс істеуіне мүдделі емес пе? Бір
E-mail: adilet.media@mail.ru
3
Жөндеген екен, не үшін жауып тастады?
қағып тастаған. Жұрт жүрмейтін жолды неге жөндеді? Жөндеген екен, не үшін жауып тастады? Түсініксіз. Есігінің сыртында ешқандай ескерту жазылмаған. Ал іші... Жерасты жолының ішімен жүру мүмкін емес. Есігін бекітіп тастаған соң жол ережесін бұзғысы келмегендер уақтысында терезесін сындырып кіріп өтпек болған шығар. Енді өтуге ұмтылмайды да. Себебі, ұятсыздау жұрттар оны басқа
бағытта пайдалануда... əжетханаға айналдырып жіберген. Қаланың ең көрікті жерлерінің біріне айналдыру мақсатында кезінде вокзал да күрделі жөндеуден өткені белгілі. Вокзалдан шыға беріс тұста үлкен, төрт жағынан да көруге болатын символикалық сағат орналасқан. Жолаушылар барар жеріне кешікпес үшін сағаттарын дұрыстап, қай уақыт болғанын біліп жүрсін деген оймен салғаны түсінікті. Бірақ бұл жерде де ой
дұрыс болғанымен, оның орындалуы ойдағыдай болмай тұр. Сағаттың вокзалға қараған беті тəулік бойы 09:23 уақытын көрсетуден танбайды. Яғни, тоқтап қалған. Ал қалған 3 сағатты қағазбен жауып тастаған. Неге олай еткені тағы түсініксіз. Төрт сағатты бірдей жүргізе алмай шаршады ма дейін десең, ашық тұрған сағатының өзі жүріп тұрған жоқ. Міне, вокзал маңы осындай түсініксіз жағдайға толы. Жүргіншілерге арналған жолақ жоқ. Жерасты жолы бар, бірақ есіктері тарс жабық. Əдемі сағат орналасқан, бірақ оны да жұрт көзінен жасырған. Сонда бұл нысандар кімдер үшін салынды жəне кімдерден жасырып отыр? «Тротуар жеу» қашан тыйылады?» мақаласын оқып, тротуарды түгендеуге шыққандар болса, ертерек вокзалға да ат басын бұруды ұмытпасын. Бəлкім, біз түсінбеген жайттардың құпиясын ашар. Ш. СМАНОВ, Шымкент қаласының тұрғыны
тұтылады» деген сөз осындайдан шыққан болса керек. Егер дейміз де, егер редакция да басқарма тарапынан жүргізіліп отырған қудалау үрдісін қолға алып, басқарма басшысы Б. Уəли мен басқарма басшысының орынбасары Ж.Бектаеваның хаттарындағы, талап арыздары мен басқа да құжаттарда кездесетін қателерін қаптап теріп, тиісті орындарға жібере бастаса, не болады? Дүние бүлінбей ме? Мысалы, Берік Уəли «Əділет» газетінің үстінен сотқа түсірген талап арызында жүзге жуық қате жіберіпті. Ұят болғанда басқарма басшысы өзінің күнделікті жұмысына тікелей қатысты сөздерді де сауатты жаза алмайды екен. Тіпті Елбасы, Журналистер одағы,
немесе бұқаралық ақпарат құралдарының жұмысын үйлестіруші басқарма неге бізге шүйлігіп алды?
тексеру жүргізіп, қатенің шын мəнінде кеткенін анықтайды. Сөйтіп қатенің кетуіне себепкер болған қызметкерге де, газет құрылтайшысы «ТассМеdia» ЖШС-не де ақшалай айыппұл төлетеді. Хош. Арада бір ай шамасында уақыт өткенде Ж. Бектаева жоғарыдағыдай мазмұнда жоғарыдағы комитет басшысына екінші хатты жолдайды. Бұл жолы газеттің құрылған мерзімі туралы мəлімет көрсетілмепті. Бұл да қате. Бірақ қылмыс емес екені анық. Қысқасы екінші хатта көтерілген мəселе сотқа дейін жетеді. Бұл істі Шымкент қаласының мамандандырылған əкімшілік сотының судьясы Г. Мамырова қарапты. Əкімшілік іс бойынша сот мына жайларды анықтапты. Анықталған жайлардың бірі мынадай: «Сот, прокурордың қорытындысын, сенімді өкілдерінің түсініктерін тыңдап, соттағы дəлелдерге баға бере отырып, іс құжаттарын зерттеп, «Тасс Media» ЖШС-мен жасалған құқық бұзушылықтың қоғамдық қауіптілігін ескеріп, «Тасс Media» ЖШС-не аккредиттеу аттестатынан, сəйкестікті растау, аккредиттеу жөніндегі сарапшы-аудиторлардың аттестаттарынан айыра отырып, жүз жиырма айлық есептік көрсеткіш көлемінде əкімшілік айыппұл салынуға жатады деп табады». «Құқық бұзушылықтың қоғамдық қауіптілігін ескеріп» дейді судья. Сөйтеді де 237 840 теңге айыппұл салады. Сонымен газетте кеткен екі қате бойынша төленген (төленетін) айыппұл мөлшері жарты миллионнан асып кетті. Дұрыс. Біз қате жіберген жеке немесе заңды тұлғаға айыппұл салу туралы заң талабын қолдаймыз. Бірақ басқарма бұл бағытта түсінік жұмысын жүргізіп, мəселені сотқа жеткізбей, ушықтырмай шешуге мүдделі болуы тиіс қой. Бұның үстіне бір газеттің редакциясын ғана сотқа «сүйрей» бергені қалай болады? «Айран ішкен құтылады, шелек жалаған
еңбек кітапшасы сияқты ұғымдардың да қалай дұрыс жазылатынын білмейтін болып шықты. Басқарма басшысы осындай əр қатесі үшін жүз мыңдап айыппұл төлей бастаса, облыстық əкімшіліктің бар қаржысы Б. Уəлиге салынған айыппұлдарды төлеуге кетпей ме? Беріктен Жанардың да қалыспасы белгілі. Бұл ханымның жоғарыда біз мысалға келтірген хатынан бір үзінді ұсынайық: «Оңтүстік Қазақстан облысының ішкі саясат жəне дін істері басқармасымен облыс аумағында таратылатын мерзімді баспасөз басылымдарына тұрақты мониторинг таратылатын мерзімді баспасөз басылымдарына тұрақты мониторинг жұмыстарын жүргізу барысында төмендегідей мəнжайлар анықталды. «Əділет ұлттық апталық» газетінің 10 сəуір 2015 жылғы №14 (217) санында қосымша парақ тіркелген». Осыдан не түсінуге болады? Бірінші сөйлемдегі «таратылатын мерзімді баспасөз басылымдарына тұрақты мониторинг» деген сөздер тізбесі неге екі рет қайталанған? Екінші сөйлемдегі «10 сəуір 2015 жылғы» тіркесі атты арбаға емес, арбаны атқа жеккен сияқты оғаш көрінеді. Сол сияқты «Бұдан бөлек» деп басталатын сөйлемдегі сөздер де жан-жаққа тартып тұр. Не айтпақшы екенін түсіну қиын. Байқаған боларсыздар, бұл басқарма қызметкерлері қайтақайта «Оңтүстік Қазақстан облысының ішкі саясат жəне дін істері басқармасы» деп, мекеме атын кіші əріппен бастап жазады, ал Техникалық реттеу жəне метрология комитетінің ОҚО бойынша департаментінің қызметкерлері қайта-қайта «Оңтүстік Қазақстан облысының Ішкі саясат жəне дін істері басқармасы» деп, мекеме атын бас əріппен бастап жазады. Қайсысынікі дұрыс? Қайсысына айыппұл салған жөн? Қайсысының əрекетінде «құқықбұзушылықтың қоғамдық қауіптілігі» бар? Оны өздері білер. Біздің бір білетініміз: грамматика ит пен мысықтың атын да бас əріппен бастап жазуды талап етеді. Ж. Бектаеваның хаты редакцияны сотқа дейін апарды. Айыппұл салғызды. Алайда сот процесі əлі жалғасып жатыр. Кім жеңеді? Оны уақыт көрсетеді. Бір анығы, қалай дегенде де, басқарманың өз тамырына өзі балта шауып отырғаны талассыз. Өзің білмейтін мəселе бойынша кім көрінгенмен сөз таластыра бергенше, бір ауық грамматика ережелеріне көз салып отырған жөн емес пе? «Жауластырмақ – жаушыдан, елдестірмек – елшіден» дейді қазақ. Ішкі саясат жəне дін істері басқармасы жұртты бір-бірімен жауластырмақ үшін ашылған мекеме ме, əлде елдестірмек үшін ашылған мекеме ме? Осыған бір ой жүгіртсек қайтеді?! Біздің түсінігімізде Ішкі саясат жəне дін істері басқармасы облыстағы он-сан бұқаралық ақпарат құралдарының жұмысын мемлекеттің саясатына орай үйлестіруші мекеме. Демек олар өздеріне тікелей қарасты-бағынышты 3 газетке ғана емес, басқа да басылымдарға іш тарта қарап, кейбіреуін іштен шалу əдетінен мүлдем арылуы керек. Қыдыр ҚАЛИОЛДАҰЛЫ
АВСТРИЯ ҚАЗАҒЫ: ЖАСТАРДЫҢ АНА ТІЛДІ ҮЙРЕНУІНЕ МҮМКІНШІЛІК ЖОҚ Еуропада тұратын қазақ ұлттық мейрамдарды дəстүрге сай етіп өткізуге тырысатындарын айтады. Этникалық қазақ, Австрия қазақ мəдени орталығының жетекшісі Қызырхан Шолпан 1980 жылдан бері Вена қаласында тұрады. Ол Азаттық тілшісімен сұхбатында Еуропадағы қандастарының тұрмысы жайлы да айтты. Азаттық: – Қазақтар Австрияға қай кезден бастап қоныстанған? Қызырхан Шолпан: – Қазақтар Австрияға 1973-1974 жылдардан бастап келе бастаған. Əуелі Түркиядан 25 отбасы келгенбіз. Кейін Қазақстанның Венадағы елшілігі ашылғаннан кейін [Қазақстаннан] бизнес саласы бойынша, сондай-ақ оқуға келген студент қазақтар көбейді. Австриядағы қазақтардың басым бөлігі Вена қаласында тұрады. Азаттық: – Ондағы қазақтардың негізгі кəсібі не? Қызырхан Шолпан: – Австрияда тұратын қазақтардың негізгі кəсібі тері илеп, киім тігу болды. Аталарымыз бұл кəсіпті Қытайдан Түркияға қоныс аударып келгенде меңгерген. Сол кəсіп мұнда да бізге азық болды. Австрияда тұратын қазақтардың жасы 40-тан асқандары тапқан жұмыстарын істеп келеді. Ал кейінгі буын жоғары білім алып, жақсы қызметтер істеп жүр. Əр үйден кем дегенде бір бала жоғары білім алған. Азаттық: – Австриядағы қазақтар діни рəсімдер мен ұлттық салтдəстүрлерді сақтай алған ба? Қызырхан Шолпан: – Өз басым бала кезімнен бастап ораза тұтамын. Сенбі, жексенбі күндері үйде құран оқытып, хатым түсіреміз. Венада бұрыннан тұратын қазақтар жаппай ораза ұстайды. Австрияда ислам діні 1912 жылдан бері ресми діндердің бірі болғандықтан балаларымыз алғаш мектепке барғанда ислам діні сабағына қатысады. Жергілікті қазақтар əдет-ғұрыпты сақтауға барынша тырысады. Мəселен, Австрия қазақтары осы уақытқа дейін дастарханға арақ жолатпайды. Əрине, жастардың арасында ішетіндер бар, бірақ олар үлкендерге көрсетпей, тығып ішеді. Айт пен наурызды, шілдехана, бесік той, қыз ұзату мен келін түсіруді шамамыз келгенше дəстүрге сай етіп өткіземіз. Азаттық: – Австриядағы қазақ жастары ана тілдерін біле ме? Қызырхан Шолпан: – Жастардың ана тілін үйренуіне мүмкіншілік жоқ екені айтпаса да түсінікті. Өйткені ана тілін оқытып, үйрететін арнайы курстар мен орталықтар жоқ. Тек Қазақстаннан келген кейбір тіл үйренуге қатысты бейне не аудиожазбалар болмаса, басқадай оқулықтар да тапшы. Бірнеше жас Алматыға барып, Қазақстан Үкіметінің бағдарламасы бойынша əл-Фараби атындағы қазақ ұлттық университетінде арнайы білім алып, қазақ тілін үйреніп қайтты. Азаттық: – Шетелде тұратын басқа қазақтармен араласасыздар ма? Қызырхан Шолпан: – Қазақстаннан тысқары тұратын, онда да Еуропада тұратын қазақтармен тығыз қарым-қатынас жасап тұрамыз. 2003 жылдан бері жыл сайын Еуропа қазақтарының кіші құрылтайы өтеді. Азаттық: – Сұхбатыңызға рахмет. Нұртай ЛАХАНҰЛЫ
¦ÄIËÅÒ (Соңы. Басы 1-бетте). «Еңбекке ебі бардың, елдікке себі бар» дейді халық. Осындай елжұртқа себі тиген ағамыз – Серікжан Сейітжанұлы Сейітжанов 1949 жылы 2 маусымда Оңтүстік Қазақстан облысы, Қызылқұм ауданының Шілік ауылында дүниеге келген.
Тағдырын жұртым сізге тапсырып тұр, №28 (231) Тəуекел, тағы да бір жол бастаңыз! 17.07.2015 жыл
ҚОҒАМ (ОҚО əкімі белгілеген, 2008 жылы), ҚР Президентінің Алғыс хатымен марапатталған. ҚР Еңбек сіңірген қайраткер. Еуропа бизнес Ассамблеясының мойындауы бойынша «Жыл менеджері» (Оксфорд қ., Ұлыбритания, 2009 жыл) болған. Шымкент қалалық жəне Еңбекші аудандық халық
Сонымен қатар,С.Сейітжановтың бастамасы мен Үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының арқасында салынған Оңтүстік Қазақстан облысындағы «Стандарт-цемент» зауыты жұмыс жасауда. Кəсіпорынның бизнестің əлеуметтік жауапкершілігі аясында атқарып
келген арнайы іс-сапарында 12 қабаттан тұратын 5 жұлдызды «Rixos Khadisha» қонақүйiнiң салтанатты ашылу рəсiмiне қатысқан болатын. Ашылу салтанатында сөз сөйлеген Мемлекет басшысы: – Бұл қонақүйдiң Шымқалада бой көтеруi шын мəнiнде өңiр үшiн
ЖАЌСЫНЫЅ ШАРАПАТЫ немесе Елбасы идеясын іске асырған атымтай жомарт
1964 жылдың наурызынан Шымкент облысы, Қызылқұм ауданы, «Шілік» кеңшарының тракторшысы болып жұмыс істеді. 1966 жылдың тамызынан - Қазақ химия-технология институтының студенті атанды.1971 жылы Қазақ химия-технологиялық институтын инженер-құрылысшы-технолог мамандығы бойынша тəмəмдаған. Сондай-ақ,өз еңбек жолын сол жылдың тамызынан – ҚазКСР Ауыр құрылыс министрлігі «Шымкентөнеркəсіпқұрылыс» тресінің шебері болып бастап, содан кейін цех бастығы, бас инженері, құрылыс материалдары комбинатының директоры болып қызмет атқарған. Ал, 1990 жылдың сəуірінен Қазақстан Компартиясы Шымкент қалалық комитетінің хатшысы. 1991 жылдан «Қазконтракт» АҚ вице-президенті, ҚазКСР Мемлекеттік жабдықтау Оңтүстік Қазақстан бас аумақтық басқармасының бастығы. 1999 жылдан «Оңтүстік» ЖАҚ президенті. 2003 жылдың наурызынан бастап бүгінгі күнге дейін - «Саутс Ойл» ЖШС мұнай компаниясының президенті болып қызмет атқарып келеді. Бар жақсылық осы елге болсын дейтін азаматтардың бірегейі, «Стандарт Цемент» зауытының құрылтайшысы, белгілі кəсіпкер, облыстық мəслихаттың депутаты Серікжан ағаның ұстанымы, «Атымтай жомарттығы» жөнінде ел ішінде əңгіме көп. Мемлекет тарапынан “Құрмет” орденімен марапатталған бұл кісінің есімі сыртқы елдерге де мəлім. Мəселен, Ресейдің «Звезда соодружества» орденіне ие болған Серікжан Сейітжановтың меценаттығы «Алтын жүрек», «Парыз» қайырымдылық қорлары тарапынан лайықты бағаланды. Сонымен бірге,«Алтын Жүрек» (2008 жылы) медалымен, «ҚР Жер қойнауын барлау үздігі» (2006 жылы), «ҚР жер қойнауының Құрметті барлаушысы», (2008 жылы) «Біріккен Еуропа» беделді халықаралық марапатымен, «Парыз» алтын мүсіншесімен (ҚР Президенті тағайындаған, 2008 жылы), «Қамқорлық» мүсіншесімен
E-mail: adilet.media@mail.ru
депутаттары кеңестерінің депутаты, Оңтүстік Қазақстан облыстық мəслихатының депутаты (1994 2008) болып сайланған. «Отан» партиясы бірінші съезінің делегаты сияқты атақ-даңқтарын айта бастасаң, тізім түгесілмейтіні сөзсіз. Бүгінгі таңда, «САУТС-ОЙЛ» ЖШС мұнай компаниясы Қазақстан Республикасының мұнай-газ құрылымы нарығында жетістікке қол жеткізген жəне ілгері дамушы өндірістердің бірі болып саналады. Негізгі іскерлік саласы Қызылорда аймағында көмірсутекті шикізат өнімін барлау мен өндіру болып табылады. «САУТС-ОЙЛ» компаниясының негізгі капитал салым үлесі Қазақстан Республикасы алдында көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруге, ұңғымаларды бұрғылау, пайдалану, бұрама желі құрау, жер асты құрылымдары, сондай-ақ ілеспе газды жоюға арналған келісімшарттарға сəйкес міндеттемелерін шарт бойынша орындауға бағытталған. Компания басшылығы мұнай өндіру тиімділігін арттыруда максималды деңгейге дейін жеткізу үшін жаңа межеге жетуді көздеген. «САУТС-ОЙЛ» ЖШС – отандық білім жүйесін дамытуда белсенділік танытатын республикаға белгілі демеуші. Компания аймақтағы М.Шаханов, Қ.Мұңайтпасов атындағы орта мектептердің жəне басқа да балалардың білімділік жəне мектепке дейінгі мекемелердің қаржылық мəселелерін шешуге көмектесті. Оңтүстік Қазақстан облысының Отырар ауданы, Ескі Шілік елді мекенінде «САУТС-ОЙЛ» компаниясының Президенті Серікжан Сейітжанұлы Сейітжанов дүниеге келіп, өскен жерінде өзінің 270 миллион теңге қаражатымен тұрғызылған мектеп жұмыс жасауда. Бұл қаражат екі қабатты мектепті тұрғызуға ғана емес, сондай-ақ асхананы, кітапхананы, спорттық жəне акт залдарын барлық қажетті бұйымдармен жабдықтап, информатика, физика, химия, биология жəне басқа да сыныптық бөлмелермен қамтамасыз етті.
жатқан жұмыстары да көп. Кəсіпорын толық өндірістік қуатына шықпай жатып-ақ құрылысшылардың арасында үлкен сұранысқа ие болған. Əрине, сапасы жақсы болған соң 1 миллион тоннадан астам өндірген цементінің бір келісі де қоймада қалмай, тұтынушыларына жетуде. Айта кетсек, кəсіпорында инновациялық «құрғақ» əдіспен алынатын портландцемент М 400 ДО маркалы жəне портландцемент мд 20% М 400 маркалы цементтері жоғары сапалылығымен ерекшеленеді жəне Қазақстанда бұл əдісті қолданған алғашқы кəсіпорын болып табылады. Зауытта орнатылған заманауи жабдықтар энергетикалық шығынды едəуір үнемдеуге мүмкіндік береді. Материалдық жəне энергия ресурстары шығынын аз қажет ететін бұл зауыт жоғары сапалы өнім шығаруды бірінші орынға қояды. Сонымен қатар экологиялық жағынан да зиянсыз. Себебі бұл шығындалған қуаттың өзін барынша пайдаланатын автоматтандырылған технология жəне мүмкіндігінше шаң сүзгілері орнатылған.Зауыттың өнімі ОҚО-ның цементке деген қажеттілігінің 50%-дан астамын қанағаттандырады. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» дəлізінің оңтүстікқазақстандық бөлігін салатын мердігерлер зауытпен келісімшартқа отырған. Ал бүгінгі таңда «Стандарт-цемент» зауытының өнімін Астанадағы EXPO-2017 халықаралық көрмесінің ғимаратын тұрғызып жатқан құрылыс компаниялары тұтынуда. Енді мұнда Қазақстанда алғаш рет жоғары маркалы жəне мұнай өндірісіне қажетті тампонажды цемент өндіруді бастамақ. Оны шығаратын желінің құрылысы аяқталуға жақын. Сондай-ақ, кəсіпорын 1100 адамды жұмыспен қамтып отырғанын айта кетейік. Тағы бір жақсы істің бірі Шымкент қаласында ашылған «Rixos Khadisha» қонақүйі де С.Серікжанұлының мұрындық болуымен соғылған. Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Оңтүстікке
айтулы оқиғалардың бiрi болды. Мұның өзi қаланың туризм саласы мен мəдениетi дамыған iрi мегаполиске айналып келе жатқанын байқатады, - деген болатын. Иə, Шымкент қаласының қақ ортасында салынған он екі қабатты зəулім ғимараттың көркі көз тартады. Бұл Астана, Алматы мен Бурабайда салынған осындай нысандардың төртіншісі. Ол бес жұлдызды, «Rixos Khadisha Shymkent» деп аталады. Əлемдік бренд саналатын «Rixos» қонақүйлер желісінің біреуі біздің қаламызда салынғаны үлкен мақтаныш деп айтуға болады. Əлемдегі ең ірі қонақ үйлердің санатына кірген «Rixos Khadishaның» салынуының өзіндік тарихы бар. Қайсыбір жылы «Rixos» Бурабайда ашылған кезде,тұсаукесеріне Елбасының өзі қатысқан еді. Сол жиында Нұрсұлтан Əбішұлы «Серікжан, Шымкентті Қазақстандағы үшінші қалаға айналдырып жатырмыз. Халқы миллионнан асатын қалаға заман талабына жауап беретін сəулетті қонақүй керек. Сен Шымкентке «Rixos» салсаңшы», деген болатын. Сонда «Саутс-Ойл» компаниясының президенті Серікжан Сейітжанов «Нұреке, салуға уəде береміз» деген еді. Əрине, Елбасы тапсырмасы орындалуы керек. Облыс əкімі Асқар Мырзахметов «Rixos» қонақ үйінің жобасын Елбасына баяндап, келісімін алғаннан кейін Серікжан Сейітжанов үлкен іске бел буып кіріскен-ді. Əлемде «Rixos» брендін иемденген 30 шақты ғана қонақүй бар. Олардың 400-ден астам отелі премьер-люкс санатында. Осылардың арасында үздігін анықтау жыл сайын бір рет өткізіліп тұратын көрінеді.Биыл МонтеКарлода өткен байқауда «Rixos Khadisha Shymkent» ең үздік деп танылған. Ақжолтай хабарды «Оңтүстік» ақпарат орталығында өткен брифингте қонақүйдің құрылтайшысы Серікжан Сейітжанов пен бас менеджері Томас Полл жеткізді. Айта кетейік, сəулетті қонақүй 1,45 гектар жерді алып жатыр. Онда стандарттан бастап президенттік дəрежеге дейінгі 7 түрлі санаттағы 177 демалыс бөлмесі бар. Бірінші қабатында 750 адамға лайықталған, үлкен салтанатты шараларға жəне іскерлік қарымқатынастарға арналған 30-70 адамдық екі зал жəне брендтік киімкешектер сатылатын дүкендері бар. Екінші қабатта азиялық «PanAsіan» жəне италиялық «L`Olіva» деп аталатын екі мейрамхана жұмыс жасайды. Ең төменгі қабатта, яғни жертөледе СПА-орталық орналасқан. СПА-орталық құрамына қар бөлмесі, құрғақ жəне дымқыл бу бөлмелері, сауна, фин моншасы, түрік хамамы, жүзу бассейні, классикалық, тайландтық, үндістандық жəне ыстық таспен жасайтын массаж бөлмелері бар. Сондай-ақ, емдеу-сауықтыру залы, бірнеше сұлулық салондары меймандарды қабылдайды. Қонақүйдің қабырғасы мен едені Түркия, Италия елдерінің мəрмəр тастарымен апталған. Қабырғаларға «Алтын адам» мен Томирис патшайымның алтын жалатылған мүсіндері орнатылған. Ал мұндағы жұмсақ жиһаздардың барлығы Италияда арнайы тапсырыспен жасалған. Еденге парсы кілемдері төселген. Өте сапалы материалдармен жасалғандықтан жəне бес жұлдызды мəртебесін иеленгендіктен бұл қонақүй қызметінің ақысы да халықаралық стандарттарға сай белгіленген. Бəрін айт та бірін айт, қызығы мен қиындығы қатар жүретiн мына өмiрдiң белестерiнен абыройын асқақтатып жүрген азаматтың жұрт үшiн қалтқысыз қызмет еткенiн жəй ғана атап өтуді жөн көрдік. Адал азаматтар атқарған игi iстер өзгелерге үлгi боларына күмəнiмiз жоқ. Жібек ƏЛƏЙДАРҚЫЗЫ.
4
БЕКАРЫСҚА БІЛІМ САЛАСЫ ДА ТАҢСЫҚ ЕМЕС (Соңы. Басы 1-бетте). Жүздің аузына түсе бермес, қаламына орала бермес бейнелі жолдарды əп-сəтте тудыратын оның ақындық қабілетін жұрт зор қошеметпен қабылдады. Бұл құрмет, қолдау оның шабытын одан əрі тасыта түсті. Аламан айтыстарда Бекарыстың арқасы қозып, шабыттанып, небір көркем шумақтарды төгіп-төгіп тастайды.
Табанда туатын өлең жолдары өткірлігімен де, ойнақы əзілімен де, уытты кекесінімен де ерекшеленеді. Ұйқастары жазба жырларға бергісіз болып, Абай айтпақшы, «қиыннан қиысып» тұрады. Қалың көпшіліктің жылы лебіз, ыстық ықыласына бөленуі оның талмай, тынбай ізденуіне себепкер болды десек артық айтқандық емес. Бойындағы құдіретті өнерінің, содан соң еңбексүйгіштігінің арқасында алқалы топ алдында қуатты сөз, тегеурінді теңеулермен тыңдарманның құлақ құрышын қандырып, айтыстың көрігін қыздырған ол Жамбылдың 150 жылдығына арналған халықаралық айтыстың, Қабанбай батырдың 300 жылдығына арналған республикалық айтыстың, Ташкент жəне Түркістан қалаларында өткен Түркістанның 1500 жылдығына арналған халықаралық айтыстардың, Республикалық «Ұлытау үні» фестивалінің, 2004 жылы өткен республикалық Наурыз айтысының, Нұртас Оңдасыновтың 100 жылдығына арналған республикалық айтыстың бас жүлдегері болды. Қоғам дамуына өзіндік үлес қосып жүрген еңбегі үшін де алған мақтау, марапаттары тағы бар. Мəселен, «Қазақстанның тəуелсіздігіне 10 жыл» мерекелік медалінің иегері, Отырар ауданының Құрметті азаматы, Оңтүстік Қазақстан облысының 2004 жылғы ең үздік ақыны, Дүниежүзілік жас түрік Жазушылары одағының Қазақстандағы өкілі, «Нұр Отан» партиясы Саяси кеңесінің мүшесі. Ол əр жылдары қазақ тілі жəне əдебиет пəнінің мұғалімі, Түркістан қалалық дарынды балаларға арналаған «Өнер» мектебінің директоры, Қ.А.Иассауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінің оқытушысы, аталған университеттің халықаралық қатынастар бөлімінің бастығы, Шымкент қаласындағы облыстық «Əдепғұрып жəне салт-дəстүр» орталығы директорының орынбасары қызметтерін абыройлы атқарып келген. Оның қоғамдық жұмыстарға белсене араласатын іскерлік қабілетінің өзі бір төбе əңгіме. Мəселен ағымдағы жылдың наурыз айында «Нұр Отан» партиясының ХVІ съезінде Оңтүстік Қазақстан облысынан барған бір топ делегаттың ішінде осы Бекарыс Шойбековте болды. Аса маңызды бұл басқосуда Бекарыс өзінің ақындық өнерімен
Оңтүстік жұртшылығының Елбасына деген ізгі лебізі мен ыстық ықыласын ақындық шеберлікпен төмендегідей əсерлі жеткізе білді. Аса мəртебелі Нұрсұлтан Əбішұлы! Екі дүние есігі, Ер түріктің бесігі. Жауқазындай жайнаған, Тіршілігі қайнаған. Ел-жұрты əнге тоймаған,
Диханы жерге тоймаған Қазыналы қуатты, Шұғылалы шуақты Оңтүстік өлкесінің ыстық сəлемін қабыл алыңыз! Ақтарсаң көкіректен шыншыл жырды, Қазағым татулықпен тіл сындырды. Дағдарыстың дауылы біз түгілі, Талай алып елдерді күрсіндірді. Елбасы көшті бастап келе жатыр, Күні бұрын бағдарлап тылсым күнді. Алты алашқа керегі ел бірлігі, Бейбіт күн көгімізде күлсін нұрлы. Сондықтан өзіңізге тапсырмақшы Қалың ел екі тізгін, бір шылбырды. Мына жол бабалардан жалғасқан із, Жатпайды қын түбінде алмас нағыз. Қашанда жаныңызға тірек болған, Қолдаңыз ұлтыңызды, қорғаштаңыз. Қаншама асулардан адастырмай, Аман-сау алып өткен марқасқасыз. Тағдырын жұртым сізге тапсырып тұр, Тəуекел, тағы да бір жол бастаңыз! Миллиондаған халықтың Елбасына деген құрметі, сенімі көрініс тапқан бұл шуақты шумақтар мемлекет басшысын ерекше қанаттандырып, қуаттандыра түскені айдан анық. «Бұлақ көрсең көзін аш» деген тəмсілді терең түсінген Бекарыс қай жерде жүрсе де өзінің ізін басып келе жатқан іні-қарындастарына айтыс өнерінің қыр-сырын үйретуден еш жалыққан емес. Оның осы бір қамқорлығы, ағалық мейірімділігінің арқасында көптеген жастың талант кемесі қайырламай, өрге басқанын бөле-жара айта кеткен абзал. «Болатын баланың белін буудан» жалықпайтын оның қарапайымдылығына да тəнті боласың. Осынау бір ізгі қасиеттен еш айнымаған ақынның жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тəрбие беруге өзіндік үлес қосып келе жатқанын аңғару қиын емес. Бұдан Бекарыс Шойбеков үшін киелі кенттегі білім саласын тізгіндеу ісі қиындық тудырмайды деп ой түйдік. Ендеше жауапты жұмысты қолға алған оның білім беру саласында да жемісті жұмысты істейтініне күмəніміз жоқ. Салтанат ИБРАГИМОВА.
УАҚЫТ
¦ÄIËÅÒ
БІР КІРПІШ ТЕ ОҢАЙЛЫҚПЕН ҚАЛАНБАЙДЫ
Басқарма өз жұмысын уақыт пен заң №28 (231) талаптарына сай ұйымдастырып отыр 17.07.2015 жыл
5
Көпшілік қауымға белгілі, биыл Астана қаласы өзінің туған күнін ерекше атап өтті. Олай болатын жөні де бар. Бүгінде Қазақстанды да, Елордамызды да бүкіл əлем жақсы біледі. Кешегі қатардағы облыс орталығы болған Ақмола ел астанасына айналған аз ғана жылдың ішінде адам айтса нанбастай қарқынмен өсіп, дүниедегі іскер де көркем қалалардың қатарына қосылды. Жаңа астананың бір ерекшелігі ол – əлемдік үлкен мəселелер талқыланатын, саяси шешім қабылданатын орталықтың бірі. ЭКСПО-2017 көрмесінің ашылуы қарсаңында қаланың дамуына ерекше көңіл бөлінуде. Біз осы орайда қалалық мəдениет басқармасының басшысымен əңгімелескен едік.
Болат МАЖАҒҰЛОВ, Астана қаласы Мәдениет басқармасының басшысы:
Ел жүрегі –
АСТАНА Жамашев Құттыбек Рахматуллаұлы 1961 жылы Оңтүстiк Қазақстан облысы, Жетiсай ауданында туылған. Бiлiмi жоғары. 1984 жылы Алматы архитектура-құрылыс институтын тəмəмдаған. Мамандығы инженер-құрылысшы. Еңбек жолын 1984 жылы Ресей Федерациясы Красноярск өлкесiнде «КАТЭК» бүкіл одақтық екпінді комсомолдық құрылысының электр жүйелерi жəне инженерлiк коммуникациялар кəсiпорнында шебер болып бастаған. 1986-1992 жылдары Шымкент үй құрылысы комбинатында монтажшы, жобалау бөлiмiнiң инженерi болып iстедi. 1992-1993 жылдары “Южказэнергоналадка” өндiрiстiк бiрлестiгiнде инженер, 1993-2004 жылдары Оңтүстiк аймақтық кеденiнде инспектор, бас инспектор, бөлiм бастығы қызметтерiн атқарды. 2004 жылдан 2007 жылға дейiн “Қазақ-орыс текстиль альянсы” ЖШС-iнде директор, “Оңтүстiк” СЭЗ директорының орынбасары болды. Ал 2008 жылдан - ОҚО мемлекеттiк сəулетқұрылыс бақылау басқармасы бастығының орынбасары. 2009 жылғы 5 ақпаннан Оңтүстiк Қазақстан облысы құрылыс басқармасының бастығы, 2009-2011 жылдары Шымкент қаласының құрылыс бөлімінің басшысының орынбасары жəне басшысы, 2011-2015 жылдары ОҚО бойынша мемлекеттік сəулет құрылыс бақылауы жəне лицензиялау департаментінің басшысы, 2015 жылдың наурыз айынан бастап ОҚО мемлекеттік сəулетқұрылыс бақылауы басқармасының басшысы қызметін атқаруда. Техника ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасының құрметті құрылысшысы. (Соңы. Басы 1-бетте). Облыс аумағында құрылыс жүргізумен айналысатын іріліұсақты, басқаша айтқанда І, ІІ, ІІІ санатты 2 мыңнан аса құрылыс компаниялары бар. Солардың баршасы атқаратын сан қилы жұмысты үйлестіріп, бақылап отыратын мекеме «Оңтүстік Қазақстан облысының мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылауы басқармасы» деп аталады. Оның басты міндеті, біраз жұрт ойлап жүргендей, құрылыс нысандарын салу емес. Бұл мекеме облыс аумағында құрылысы жүріп жатқан нысандардың сапалы жəне қауіпсіз болуын бақылайды. Егер нысандарда кемшіліктер байқалса, соны жою, апатты жағдайлардың алдын алу шараларын жүргізеді. Бір сөзбен айтқанда, сапа үшін алдымен жауап береді, сапа үшін күреседі, басқалардан сапаны талап етеді. Бұл да айтуға ғана оңай. Əйтпесе қайбір компания жұмысындағы кемшілікті тауып, оны дəлелдеп, өзіне жөндету, қажет болып жатқан жағдайларда айыппұл салу, тіпті сотқа дейін апару шаралары қиындықпен іске асырылады. Бақылаушы органның өзі де уақыт талабына сай қайта құрылымдалды. ҚР Үкіметінің 2014 жылдың қыркүйегіндегі қаулысына сəйкес Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша мемлекеттік сəулетбақылау жəне лицензиялау департаменті жергілікті атқарушы биліктің құзырына өтіп, 2015 жылдың наурызында облыстық мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылауы басқармасы болып қайта құрылды. Сөйтіп бүгінгі таңда 533 бюджеттік нысан мен 183 жеке жəне коммерциялық нысанның құрылысына бақылау жүргізіп отыр. – Құрылыс жүргізу ісімен кейбіреулер ойлайтындай, кез келген компания айналыса алмайды, – дейді бізбен əңгімесінде Оңтүстік Қазақстан облысының мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылауы басқармасының басшысы Құттыбек Рахматуллаұлы Жамашев. – Бізде құрылыс саласында жұмыс істеу үшін лицензия алған 2198 мекеме бар.
Олардың өзі І, ІІ жəне ІІІ санатқа бөлініп, сол бойынша тиісті нысандар құрылысын жүргізе алады. Мысалы, лицензия алғанына 5 жыл толмаған немесе оны алуға енді өтініш берген компаниялар ІІІ санатқа жатқызылады. Соған орай олар күрделі емес құрылыс-монтаж жұмыстарын атқарады. Басқаша айтқанда оларға биіктігі 3 қабатты тұрғын үйге дейін, 2 қабатты 50 адамға дейін қабылдайтын əкімшілік-тұрмыстық жəне қоғамдық ғимараттардың құрылысын жүргізу жұмысы сеніп тапсырылуы мүмкін. Ал ІІ жəне І санаттағы компаниялар тиісінше күрделі жəне өте күрделі, маңызды нысандарды салумен айналыса алады. Бұл орайда жауапкершіліктің де жоғары болатыны айтпаса да түсінікті. Осы орайда біз тендер мəселесі мен жұрт аузынан түспейтін заң талаптарын бұза жүргізу құрылысына қатысты сауалымызды қойған едік. – Облыс əкімінің тапсырмасына сəйкес құрылыс саласында жұмыс атқару үшін лицензия алған барлық мекемелер бойынша үш деректер базасы электронды түрде жасақталды, – деді біздің сұрағамызға орай Құттыбек Рахматуллаұлы. – Бұлардың біріншісі – лицензиаттар реестрі, екіншісі– біліктілік талаптары туралы мəліметақпараттар жиынтығы, үшіншісі – компаниялардың қандай нысандарда жұмысты қалай жүргізгені туралы деректер. Аталған деректер базасы тендер жүргізу барысында көп мəселенің басын ашуға, басқаша айтқанда жеңімпазды таңдауда қателеспеуге мүмкіндік береді. Біз күнделікті жұмысымызда кемшілікке жол берген компанияларға жəне жеке тұлғаларға қарсы түрлі нақты шаралар қолданамыз. Мысалы, осы жылдың өткен мерзімінде лицензиялау нормаларының талаптарын бұзған мердігер жəне жобалаушы мекемелерге жəне т.б. жеке тұлғаларға қатысты 110 нысанға əкімшілік іс қозғалып, 19,6 млн. теңге айыппұл салынды. Тексеру жұмыстарын жүргізу барысында 7 заңды тұлғаның
E-mail: adilet.media@mail.ru
лицензиясынан 24 кіші қызмет түрлері алынып тасталды. Сонымен қатар ҚР «Əкімшілік құқық бұзушылық туралы» Кодексінің талабына сай «Шұғыла» ЖШС лицензиясы сот шешімімен жойылып, бір жобалаушы мекеменің лицензиясы 6 айға тоқтатылды. Айта берсек көп. Иə, басқарма жұмысына бойлаған адам оның қағазбастылықпен айналысып отырған мекеме еместігіне көз жеткізеді. Қазір Шымкенттің көркіне көрік, сəулетіне сəулет қосып тұрған жаңа əкімшілік орталығы кеше ғана шаңы бұрқырап жатқан құрылыс алаңы еді. Осындай қысқа мерзімде ол арада облыс əкімшілігінің ғимараты, облыстық қазақ драма театры, Түркістан сарайы, Отырар кітапханасы, тағы басқа да нысандар, тұрғын үйлер бой көтереді деп ешкім ойламаған да болар. Ал аталған басқарманың қағазға-құжатқа түскен жұмыстарына қарасаңыз, ол орталықтың оңайлықпен пайда бола салмағанын көресіз. Онда əсіресе басқарманың үлесі мол. Мысалы, осы аймақтағы бірнеше тұрғын үйлердің құрылысы барысын бақылау кезінде жобадан ауытқушылықтар анықталып, олар дер кезінде түзетіліпті. Айта кету керек, үстіміздегі жылы Қызылорда қаласында көп қабатты тұрғын үйдің құлағаны белгілі. Сол үйді жобалаған автордың сызбасы бойынша жаңа орталықта салынып жатқан 2 үйден ауытқушылық анықталып, қосымша жұмыстар жүргізіліпті. Бекітілген жобадан ауытқу фактілері осындай апатты жағдайларға алып барады. Аталғандай кемшіліктер «Нұрсəт» шағын ауданындағы №128, 129 жəне 131 тұрғын үйлер құрылысынан да дер кезінде анықталып, нақты шаралар жүзеге асырылды. Əңгіме барысында басқарма басшысы Қ. Жамашев заң талаптарын бұза отырып салынған нысандарын салу фактілері туралы да айтып өтті. Мысалы, облыста заңсыз жəне заң нормаларын бұза отырып салынған 61 нысанға тексеру тағайындау актілері ашылыпты. Нысандар бойынша 34 əкімшілік іс қозғалып, айыппұлдар салынған. Бұндай кемшіліктер Арыс қаласында, Бəйдібек ауданында орын алған екен. Ал облыс əкімінің тапсырмасына орай Шымкент қаласының орталық көшелерін көркейту, абаттандыру жұмыстарына кедергі келтіретін заңсыз немесе заң талаптарын бұза отырып салынған құрылыс нысандарын ретке келтіру үшін қала əкімдігімен бірлескен іс-шара жоспары бекітіліп, нақты жұмыс атқарылуда. Шымкент – Қазақстандағы ең үлкен үш қаланың бірі. Соған орай даму қарқыны да жоғары. Əсіресе қалада əлеуметтік нысандар, балабақшалар, мектептер, тұрғын үйлер көптеп салынуда. Жаңа шағын аудандар бой көтеріп, ескілері жаңартылуда. Бұл үлкен іске жүздеген компаниялар қатысады. Солардың баршасының іс-қимылын, жұмысын, нысанды пайдалануға тапсыру мерзімін үйлестіріп отыратын мекеме – Оңтүстік Қазақстан облысының мемлекеттік сəулет-құрылыс бақылау басқармасы. Ал бұл мекеме өз жұмысын уақыт пен заң талаптарына сай ұйымдастырып отыр. Бүгінгі құрылыс панорамасы осыны көрсетеді. З. ЖАНСЕЙІТ
- 17 жыл тарихы бар Елорда жыл сайын жайнап, өсіп келеді. Осыдан 17 жыл бұрын облыстық орталық болды. Қазіргі таңда Астана ғылыми, мəдени жəне білім ордасына айналды. Астана Тəуелсіздіктің елордасы ретінде əлемге танылды. Елордада көптеген халықаралық форумдар, съездер, жиналыстар өтеді. Олардың ішінде: ЕБҰҚ, ШБҰ, ИБҰ, АЭФ, 7 қысқы Азиада жəне халықаралық деңгейде көптеген мəдени іс-шаралар ұйымдастырылады, – деді ол. Одан əрі жақында болып өткен Астана күнінің ерекшеліктеріне кеңінен тоқталды. Астанада осы заманға сай «Астана Опера» мемлекеттік опера жəне балет театры құрылды. Театр сахнасында əлемдік опера жəне балет театрының өнер жұлдыздары өз өнерлерін көрсетеді. Қазақстан Республикасының Ұлттық музейі — заманауи жаңа технологиялармен жабдықталған еліміздегі бірегей ғимарат. Музейде тас дəуірінен бүгінгі күнге дейінгі Қазақстанның тарихы жиналған. Музей экспозициясындағы макеттердің тарихы жайында мəліметтер жазылған ОК-кодтар орналастырылған. Музейге келушілер барлық мəліметті үш тілде ала алады. Қалыптасқан дəстүр бойынша Елорда күні кең көлемде тек қалада емес, барша Қазақстанда атап өтілді. Жыл сайынғы қала күніне арналған шараларға ел өңірлерінен жəне шетелден мыңдаған адамдар жиналды. Биылғы мереке «Ел жүрегі — Астана» деген тақырып аясында өтті. Əрине, өткізілетін шаралар ортақ концепцияға біріктірілді. Елорда күні айтулы мерейтойлық даталар негізінде тойланды. Олар: Қазақ хандығының 550 жылдығы, Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығы жəне Қазақстан Республикасы Конституциясының 20 жылдығы. Мемлекет басшысы — Елбасы «Ұлт жоспарында» атап өткендей, Астана - барлық аймақтан саяхатшыларды тартатын Еуразияның мəдени орталығына айналуы тиіс. Биыл Елорда күніне орай қалада республикалық жəне халықаралық деңгейдегі 80-ге жуық шаралар өткізілді. Оларға 700 мыңнан астам астаналықтар жəне қала қонақтары қатысты. Биылғы Елорда күнінің басты ерекшелігі - көптеген шаралар ашық алаңдарда өткізілді. Бұл өз кезегінде мерекелік шараларға адамдардың араласуын, еркін тамашалауын жеңілдетеді. Шілденің 4-і мен 5-і күндері, сағат 11-ден кешкі 23:00-ге дейін, сондайақ шілденің 6-ы күні кешке, сулы жасыл желекжолда АSTANA ART FEST ауқымды шарасы өткізіледі. Ол мəдениетті, архитектураны, дизайн жəне технология салаларын біріктіретін ғылыми, техникалық жəне мəдени жетістіктерді паш ететін айтулы шара болды. Желек жолдың асфальтында көрсетілетін үш өлшемді суреттер, болашақ Астананың ғажайып көріністерін бейнеледі. Театрландырылған «Аквариум» атты бірегей қойылым, талғамы жоғары көрермендердің өзін таңғалдырды. Ондағы алып роботтардың биі тек кішкентай көрермендерді емес, олардың атааналарын да таң-тамаша етеді. АSТАNА АRТ FESТ мəдениеттің əр бағытына əуес адамдарды біріктіреді. Өйткені онда суретшілер мен актерлердің, музыканттардың арасындағы алшақтық болмайды. Кезекті бір ауқымды жəне тамаша шаралардың бірі - «Нұрлы Есіл» мультимедиялы-пиротехникалық шоу. Ол қаланың 17 жылдығына орай Астанада алғаш рет өткізілді. Атаулы ғажайып көрініс, шілденің
4-і жəне 5-і күндері заманауи лазерлік жəне пиротехникалық технологиялардың қолданылуымен Есіл өзенінде өткізілді. Су үстіне орнатылатын сахналық платформада өнер көрсететін оркестр - шоудың ерекше элементі болды. Оркестр репертуары қазақтың ұлттық музыкаларынан жəне өңделген классикалық композициялардан құралды. Сахна айналасында орнатылатын түрлі биіктіктегі субұрқақтарға соңғы үлгідегі жарық лазерлі технология арқылы əсем бейнероликтер шығарылды. Бұл көрсетілімнің соңы ғажайып пиротехникалық шоуға ұласады. Ол эстрадалық-симфоникалық оркестрдің орындауындағы композициямен толықтай үндестірілді. «Нұрлы Есіл» музыкалық, лазерлік-пиротехникалық шоу көрермендердің көңілінен шықты. Бұдан өзге, шілденің 3-і, 4-і жəне 5-і «Астана-Арена» стадионының алаңында Заманауи музыка фестивалі өтті. Елорда күнінің құрметіне электрондық музыканың ауқымды фестивалі өткізілді. Онда əлемнің атақты диджейлері қаламыздың тұрғындары мен қонақтары алдында өнер көрсетті. Көрермендерді ырғақты əуендерімен DJ Faraа, DJ Ваur, DJ Nejtrino жəне DJ Smash елітті. Кештің құрметті қонағы əлемдегі үздік диджейлердің бірі – DJ Alex Gaudino. Шілденің 4-і, «Астана-Арена» стадионының алдындағы алаң, хипхоп фестивалі аясында өтетін көше мəдениетінің ауқымды орталығына айналды. Оған қазақстандық жəне ресейлік эстраданың үздік рэпорындаушылары Нэр, «Da Gudda Jazz», Віg Som, Jаһ Кhalib, «Пицца» тобы, «Кrес» тобы жəне «Карандаш» тобы қатысады. «Каста» тобының өнер көрсетуі фестивальдің шарықтау шегі болды. Сондай-ақ, аталған алаңда, алғашқы музыкалық рок-фестиваль өткізілді. Фестиваль үшін «АстанаАрена» стадионы алдындағы алаң үлкен концерттік сахнаға айналды. Онда «Маdisson», «Зеркало», «Мотороллер» секілді танымал роктоптар өнер көрсетті. «Сплин» жəне «Ума Турман» секілді аты аңызға айналған топтар кештің құрметті қонақтары болды. Шілденің 4-і мен 6-сы аралығында Астананың барлық саябақтарында түрлі тақырыптарға негізделген «Аstana park land» атаулы көше фестивалдері өткізілді. Бұл көрермендерге көтеріңкі көңіл күй мен тамаша əсер сыйлайтын отбасылық демалыстың заманауи жəне қолжетімді түрі. Сондай-ақ, қаладағы алаңдарда «Аспаздардың шеберлігі - сүйікті қалаға», «Астана аспаны» атты əуе шарлары мен батпырауықтардың фестивалі, «Астана самалы» үрлемелі аспаптардың, «International street dance session in Astana» көше билерінің, «Шаттык» Балалар шығармашылығының», «Рор uр sһор Аstanа-2015»,«Айналайын Астанам, асқақ əнім», «Сəлем, Астана»,«Қайырлы кеш, Астана!» кешкі концерттік бағдарламалар жəне тағы басқа көптеген мəдени шаралар өткізілді. Елорда күніне арналған шаралар мен фестивальдердің арасында ел өңірлерінен жас таланттарды анықтап, оларды қолдауға бағытталған «Аялаған, Астана!» жалпы республикалық телевизиялық балалар конкурсы, «Сахнадан сəлем!» халықаралық театр фестивалі, «Астана жұлдызы» музыкалық жоба жəне өзге де мəдени шаралар бар. Дəстүрге айналған жəне жұрт көңілінен шыққан фестивалдер «Астана төңірегіндегі мыңжылдық» көшпелі өркениет фестивалі, «Астана Арқау» түркілік музыка,
«Азия жаңғырығы» цирк өнері, «Өзен əуені» классикалық музыка, «Маgіс Аstаnа» сиқыршылар өнері, өзге де концерттік жəне фестивалдік бағдарламалар ауқымдылығымен жəне ғажайып көріністерімен көрермендерді қуантты. Қаланың ең үздік концерттік алаңдарында түрлі жанрдағы бағдарламаларымен отандық жəне шетелдік əртістер өнер көрсетеді. Көрермендерді джаз музыкасының «Summer Jazz Astana» фестивалі жəне «Il Divo» классикалық квартеттің концерті, сондай-ақ классикалық орындаушылардың, əлемдік деңгейдегі ұжымдардың, Нұрлан Абдуллиннің шығармашылық кеші өтті. 6-шы шілдеде «Қазақстан» Орталық концерт залында халқымыздың даңқты сазгері Нұрғиса Тілендиевтің шығармашылығына арналған «Жүрегім менің» концерті өтті. Биыл біз 500-ден астам туындының авторы болған дəулескер күйшінің 90 жылдығын атап өттік. Кешке еліміздің маңдайалды əншілері - Роза Рымбаева, Майгүл Қазтұрғанова, Еркін Шүкіманов, Сүндет Байғожин, Мəдина Сəдуақасова жəне МузАРТ тобы қатысты. Мерекелік көңіл-күйді «Көңілді Астана» сатира кеші көтере түсті. Сондай-ақ, Елорда күнін мерекелеу аясында 4-ші шілдеде, КонгрессХоллда «Еуразия жүрегінде» атты көңілді тапқырлар клубының халықаралық кубогі өтті. Оған Белгородтың «Детективное агентство Лунный Свет», Астананың «Спарта», Красноярскіден келетін «Плохая Компания», Бішкектің «Азия Микс», Смоленскінің «Триод жəне Диод» секілді 5 команда қатысты. Ойынды кіші Александр Масляков жүргізді. Салауатты өмір салты мен спортты сүйетін қауымға да Елорда күні қызықты болды. Мерекелік күндері голливуд актері Стивен Сигалдың, актер, кəсіби спортшы, «Страна бокса», «Страна героев» секілді тележобалардың жүргізушісі Сергей Бадюктың жəне ресейлік кикбоксшы, кəсіпқойлар арасындағы бірнеше дүркін əлем чемпионы Бату Хасиковтің қатысуымен Алғашқы халықаралық жекпе-жек түрлерінің фестивалі өтті. 2-ші шілде күні, кешкі сағат 7-де Қажымұқан Мұңайтпасов атындағы стадионда қазақстандық жəне ресейлік эстрада жұлдыздарының арасында жолдастық матч өтті. Оған МузАрт, Нұр-Мұқасан, Rin'Go, Mysterions топтары, сондай-ақ, Жұбаныш Жексенұлы, Нұржан Керменбаев, Ғаділбек Жанай қатысты. Ресей құрамасының атынан Иракли Пирцхалава, Илья Авербух, Эдгард Запашный, Михаил Гребенщиков, Пъер Нарцисс жəне басқалар қатысты. Ойын соңынан кейін екі команда əртістерінің қатысуымен концерт өтті. Бұдан өзге Елорда күнін мерекелеу аясында стол теннисінің марафоны, «Асық ату» ашық қала біріншілігі, жаппай велошеру, ММА ережесіз жекпе-жек турнирі, қазақ күресінен «Қазақстан Барысы» республикалық турнир өтті. Аламан жарыстың ақтық сайысына үш кезеңдік іріктеуден өткен 14 облыс жəне Алматы мен Астананың 32 палуаны, сондай-ақ 2014 жылғы «Қазақстан Барысының» жеңімпазы Мұхит Тұрсынов қатысты. Елорда күніне арналған шаралар дəстүр бойынша салтанатты отшашуымен аяқталды. Оны тұрғындар мен қонақтар қаланың бірнеше бөлігінен, атап айтқанда Есіл өзенінің жағасынан, «Хан Шатыр» сауда жəне ойын-сауық орталығының алаңынан жəне Абылай хан даңғылы мен Пушкин көшесінің қиылысындағы саябақтан көру мүмкіндігіне ие болды. Əңгімені жазып алған Г. МƏНШƏРІПОВА
¦ÄIËÅÒ
КАРТИНА ДНЯ
Зачастую в ветхих домах живут малоимущие граждане, №28 (231) пенсионеры. У них нет средств на капитальный ремонт. 17.07.2015 жыл
АКТУАЛЬНО
Кто в доме хозяин?..
Как сообщил накануне «31 канал», новая графа в квитанциях за коммунальные услуги появится у казахстанцев. Теперь собственники квартир должны будут перечислять в специальный фонд деньги на капитальный ремонт.
Поздравляем всех казахстанцев с наступлением одного из самых почитаемых мусульманских праздников - Ораза айт! Этот праздник, знаменуя завершение Священного месяца Рамазан, отражает многовековые традиции ислама и олицетворяет его важнейшие духовные ценности - добро, великодушие и милосердие. В Священный месяц Рамазан мусульмане всего мира освобождают свои сердца от плохих чувств и помыслов. Праздник Ораза айт укрепляет веру и придает силу на пути свершения добрых дел, проявления особой заботы о ближних и сострадания к нуждающимся, гостеприимства и щедрости. В священный месяц Рамазан, предшествующий празднику, обычно проводят благотворительные акции. Помогают малообеспеченным семьям. В областной мечети Шымкента в эти дни проходит акция «Зекат коры». Более 200 человек из малообеспеченных семей Шымкента получают продуктовые наборы. Список всех претендентов на спонсорскую помощь был составлен совместно с городским центром трудоустройства и отделом занятости и социальных программ. «Мы всё согласовываем с акиматом. Запрашиваем у них списки нуждающихся. После чего смотрим, кто у нас числится в списках на протяжении нескольких лет. Каждого мы проверяем, тот ли он, за кого себя выдает? Чтобы было всё справедливо. Так мы хотим действительно помочь именно нуждающимся и малообеспеченным гражданам», — говорит Ахметжан Керимбек, главный имам ЮКО. Организаторы при поддержке неравнодушных предпринимателей каждой семье выделили по одному мешку муки, сахара, макарон, три литра растительного масла, сообщает ТК «Отырар». Акция на этом не заканчивается. В течение двух дней в областной мечете будет оказана помощь еще 400 нуждающимся семьям. В этот благословенный день желаем всем казахстанцам духовной силы, оптимизма, успехов, доброго здоровья, счастья и благополучия! Пусть светлый праздник Ораза айт поможет всем нам стать еще ближе друг к другу, принесет в наши дома мир и достаток!
ВАШЕ ПРАВО
Обязать собственников квартир копить на капитальный ремонт домов в правительстве решили в 2014 году. Согласно нововведению, КСК открывает счет, куда жильцы ежемесячно должны перечислять определенную сумму. Высчитывается она по следующей формуле: полезная площадь квартиры умножается на утвержденную чиновниками цифру 0,02 и на размер месячного расчетного показателя. В итоге, например, 60 квадратных метров обойдутся собственнику почти в 2,5 тысячи тенге. В жилищной инспекции считают эту меру вынужденной. Расходы на содержание дома не предусматривают капитальный ремонт. «Мы, конечно, понимаем, что это ложится тяжелым бременем для собственников, которые относятся к социально уязвимым слоям. Для них предусмотрена жилищная помощь. У нас есть Управление занятости и социальных программ, которое ответственно за предоставление этой помощи. Кто относится к этим слоям населения, могут обратиться туда, предоставить справки и они получат жилищную помощь, которая возместит их ежемесячные расходы», — сказал руководитель отдела жилищной инспекции Управления жилья Алматы Саид Калиев. Как отмечает телеканал, нововведение предусматривает, что раз в три месяца председатели КСК должны дать жителям отчет, сколько собрано денег, и на что планируется их потратить. В противном случае собственники квартир могут обратиться в жилищную инспекцию и инициировать прокурорскую проверку. Между тем, хотелось бы напомнить, как с наступлением лета, когда по Казахстану повсеместно стартовал ремонтный сезон, в Министерстве национальной экономики РК вдруг заявили о провале важнейшей государственной программы - Программы модернизации ЖКХ. Уточним, что эта программа так же предусматривает капремонт жилья. Оказалось, что многомиллиардные суммы, выделяемые ежегодно на ремонт старых домов, не осваиваются полностью, а сами жильцы не в восторге от качества работ. Реформа была рассчитана на 2011 – 2020 годы. Ее инициатором выступила Национальная лига потребителей Казахстана. Обратившись к премьер-министру, общественники попросили рассмотреть возможность выдать населению беспроцентные кредиты на решение острых жилищных проблем. Исходили из того, что еще в советские годы существовал норматив, согласно которому после 30 лет эксплуатации все государственное жилье подлежало капитальному ремонту. Для этого выделялись средства из бюджета. От дома оставались одни стены, а внутренности (коммуникации, электропроводка и т.п.) обновлялись. В период приватизации казахстанцы получили в собственность дома без ремонта. И сегодня, прослужив уже более 30 лет, значительная часть из них дышит на ладан. Поэтому защитники наших прав и обратились в правительство, мол, дайте денег, помогите людям. Зачастую в ветхих домах живут малоимущие граждане, пенсионеры. У них нет средств на капитальный ремонт. Подразумевалось, что в первую очередь государство даст в долг на из
6
Пострадавшие от госпрограммы…
ряда вон выходящие случаи, когда проживание в доме грозит безопасности его обитателей. А малоимущие граждане смогут рассчитаться с кредитом за счет получения жилищного пособия. Однако уже через год после запуска программы казахстанцы подняли шум, что такой ремонт им не нужен. Поскольку из-за горе-строителей честные квартировладельцы рисковали лишиться не только коммунальных благ, но и крыши над головой. В одном из общежитий Семея, как сообщала региональная пресса, после ремонта по госпрограмме подвал утонул в воде и стал протекать потолок, вместо обещанных российских раковин кое-как установили китайские умывальники, проржавела и «потекла» сантехника. За такое «добро», на которое израсходовали 30 млн тенге из госбюджета, в течение семи лет придется рассчитываться жильцам. А тех, кто отказался платить, вызвали в суд и пригрозили санкциями. Брак в работе подрядчиков люди увидели сразу и даже сообщили об этом чиновникам. Однако, несмотря ни на что, дом после модернизации благополучно приняли. Жители многоквартирного дома в Актау терпеливо ждали ремонта по программе модернизации ЖКХ три года. Все возникали непредвиденные проблемы: то путаница со списком, затем задержка денежных средств. А потом 70 миллионов тенге, выделенные из государственной казны, внезапно кончились. Но ремонт как бы сделали, в результате которого через люки и дырявую крышу льется вода. А электрические провода, словно гирлянды, свисают с потолка в подъездах. Жильцы уверяют, что дом должен быть на гарантии 2,5 года, однако подрядчики что-либо переделывать наотрез отказываются и уже в июне текущего года сняли с себя всякую ответственность. Не обошли все «прелести» реформирования ЖКХ и самого густонаселенного региона – ЮКО. Один из домов по проспекту Республики областного центра прошел через модернизацию, но сейчас жителей «хрущевки» не устраивает качество проведенных работ. Что неудивительно! Домовая канализация в плачевном состоянии, а в некоторых квартирах, на верхних этажах протекают потолки. По большому счету, все свелось к покраске фасада и подъездов, установке пластиковых рам в подъездах. Следует заметить, что первым
условием для участия в программе является наличие кондоминиума. Только с объектом кондоминиума подрядчик заключает договор на проведение ремонтных работ многоквартирного дома. Так, в Аль-Фарабийском районе Шымкента всего 665 многоэтажных жилых домов. Из них в департаменте юстиции зарегистрирован 501 кондоминиум. Но не все из них функционируют, лишь 15 процентов из всех зарегистрированных кондоминиумов эффективно работают на сегодняшний день. Возможно, причиной неэффективной деятельности домового сообщества является отсутствие домкомов и уличкомов. Они могли бы организовать работу с жителями. Но почетное звание лишь прибавляет хлопот людям, взвалившим на себя такую ношу. Деятельность не оплачивается. Домком многоэтажки по проспекту Тауке хана Роза Баимбетова рассказала местным журналистам, что благодаря программе модернизации в доме поменяли облицовку, крышу, лифты и отопительную систему. Женщина была инициатором участия их кондоминиума в модернизации ЖКХ. Она собирала подписи, чтобы создать юридическое лицо для жителей. А на вопрос о поощрении за инициативу и организаторскую деятельность посмеялась в ответ: «Ни зарплаты и ничего другого. Это все на добровольных началах. Вот к акимату обращаюсь и всегда на собраниях говорю, что зарплаты нет. Я не могу так работать уже. Все, извините». В соседнем, Енбекшинском, районе 630 многоэтажек. Из них в кондоминиуме находятся 486 домов. Официальный показатель района оказался лучше, чем в Аль-Фарабийском. В 2014 году восемь многоквартирных домов участвовали в модернизации. Проведен ремонт кровли и инженерных (тепловых и водяных) сетей, которые находятся в подвальном помещении. За новую кровлю крыши, а также покраску фасада каждый собственник квартиры 6-ти квартирного дома ежемесячно, в течение 15 лет, будет выплачивать 1951 тенге. За год сумма составит 23 412 тенге. За 15 лет с каждой квартиры будет выплачено 351 180 тенге. В итоге 6-квартирный дом заплатит за покраску фасада и кровлю крыши 2 107 080 тенге. Стоит ли кровля и покраска дома таких денег? Кто знает, что будет с домом и его жильцами через 15 лет, если брать в учет, что большинство из жителей пенсионеры? В общем, вопрос
с жилищными сообществами в Шымкенте завис в воздухе. Эффективных механизмов пока не разработано. К слову, в год запуска Программы свою схему выдвинул карагандинский общественник Дмитрий Бойко. Он уверен: государство должно ремонтировать многоэтажки бесплатно. — Поднимите свой договор приватизации, — объясняет журналистам активист, — там указано, что вам в собственность отдают квартиру по такому-то адресу, такой-то площадью. Всё! Там ничего больше нет! Ни подвала, ни чердака, ни крыши! Понятие «кондоминиум» появилось позже (после приватизации). А значит, владельцем осталось государство. Вот оно и должно оплачивать ремонт общедомовой собственности только тем, кто приватизировал свои квартиры до 1997 года. Раз хозяином является государство — пусть оно и ремонтирует. Почему вы на меня новые обязанности накладываете? Правда, статья 77 Конституции РК, на которую ссылается Дмитрий Макарович, относится к деятельности судов и применяется в отношении правонарушений. Но, по мнению активиста, повод поспорить с властью все равно есть. Государство, считает общественник, неуважительно относится к своим гражданам. После многочисленных реформ люди чувствуют себя обманутыми. В первый раз, перечисляет Дмитрий Бойко, казахстанцам раздали жилищные купоны, чтобы на них приобретали собственность. Люди с их помощью получили только квартиры. Следующий пример — злополучные ПИКи. Фонды, которые принимали их от населения, исчезли. По сей день никто не разобрался — в каком направлении. Дмитрий Макарович предлагает гражданам расплачиваться за модернизацию ЖКХ оставшимися купонами. На худой конец — пусть власти ищут жуликов, исчезнувших с ПИКами, и с них берут деньги на капремонт. Ну и самое главное — когда принимался закон о ЖКХ, государство обещало отремонтировать подвалы и крыши. И уже в обновленном состоянии раздать общедомовую собственность жителям: — В 1996 году было постановление правительства под номером 583, в соответствии с которым должны были провести инвентаризацию всего жилого фонда, снести аварийное жилье, отремонтировать старое, потом передать нам, — напоминает общественник. — Ни одного квадратного метра не отремонтировали! Было ЖКО, они фондом жилым управляли, куда их имущество дели — никто не знает, все разграбили. Раз власти свои же законы не выполняют, что требуют от граждан? На явное торможение программы модернизации жилищнокоммунального хозяйства РК обратил внимание президент Нурсултан Назарбаев и устроил настоящий разнос на одном из заседаний правительства: – Много нареканий от народа по поводу программы модернизации ЖКХ. Здесь ответственность госорганов размыта. Кто за это отвечает и кто ее проводит? Впрочем, недостатки программы были заметны еще до начала ее реализации, однако местные чиновники, которым поручили ее выполнение, как всегда, рьяно принялись “осваивать” выделенные деньги, не до конца все продумав. Им-то ничего, а народу потом возвращать эти деньги из собственного кошелька! Рамзия ЮНУСОВА
Автомобиль из-за кордона
О временном ввозе иностранных легковых транспортных средств для личного пользования
В последнее время участились случаи обращения граждан о порядке приобретения временно ввезенных легковых автомашин для личного пользования и их эксплуатации на
E-mail: adilet.media@mail.ru
территории Республики Казахстан. В соответствии с Кодексом Таможенного союза и Кодексом РК «О таможенном деле в Республике Казахстан» иностранные физические лица вправе временно ввозить на таможенную территорию транспортные средства для личного пользования, зарегистрированные на территории иностранных государств, на срок своего временного пребывания, но не более чем на один год с освобождением от уплаты таможенных платежей и налогов. При этом они подлежат таможенному декларированию в письменной форме с применением пассажирской таможенной декларации.
Согласно «Инструкции о порядке совершения таможенных операций в отношении товаров для личного пользования, перемещаемых физическими лицами через таможенную границу, и факта признания таких товаров, не находящихся под таможенным контролем», утвержденной Комиссией таможенного союза (решение №311 от 18 июня 2010 года) первоначальный срок временного ввоза, устанавливаемый таможенным органом, составляет три месяца. До истечения данного срока лицо, осуществившее ввоз автотранспортного средства, обязано вывезти его с таможенной территории, обратиться в органы
государственных доходов за продлением срока временного ввоза в пределах одного года со дня временного ввоза либо совершить иные действия, предусмотренные законодательством ТС. Необходимо отметить, что согласно «Соглашению о порядке перемещения физическими лицами товаров для личного пользования через таможенную границу таможенного союза и совершения таможенных операций, связанных с их выпуском» (Санкт-Петербург, 18 июня 2010 года) временно ввезенные транспортные средства для личного пользования могут использоваться на таможенной территории ТС физическими лицами,
осуществившими их ввоз. Передача права пользования и (или) распоряжения временно ввезенными транспортными средствами другому лицу на таможенной территории ТС допускается при условии их таможенного декларирования и уплаты таможенных платежей и налогов в порядке, установленном законодательством ТС. При этом выпуск таких транспортных средств в свободное обращение осуществляется в том таможенном органе, в регионе деятельности которого постоянно или временно проживает физическое лицо, которому передаются права пользования и (или) распоряжения.
Также передача права пользования и (или) распоряжения временно ввезенными транспортными средствами другому лицу (если такой вывоз не может быть осуществлен декларантом по причине смерти, тяжелой болезни физического лица, осуществившего ввоз, или иной объективной причине) допускается для вывоза транспортных средств за пределы указанной территории с разрешения таможенного органа в соответствии с законодательством государства - члена ТС. Талгат ТЛЕНШИН, руководитель отдела Департамента государственных доходов по ЮКО
¦ÄIËÅÒ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНА - 550 ЖЫЛ (Соңы. Басы өткен сандарда). 1524 жылдары қазақтар миллион болса, 1537 жылы соншама халықтан із де қалмады деп жазады ғалым бабамыз. Осыған байланысты кейбір анықтай кетуді қажет ететін жайттар бар. Шын мəнінде қазақтар мүлдем жойылып кетті ме, əлде мұның өзі басқа мəн бере ме, мұны басқа деректер арқылы анықтай түсу қажеттігі туады.
деген ұғымды бермеуі керек. Бұл жөнінде академик Бартольдтың жоруы дұрыс болуға тиіс. Ол кісінің айтуында Хайдар 1538 (37) жылы қазақ қауымынан жер үстінде біреуі қалмауы деуі, ол тек бұрынғы Қасым хан жасаған саяси күштің уақытша ыдырағанын айтқандық». Ə.Сарайдың зерттеу мəліметтеріндегі деректер Дулатидің қазақтардың жер бетінде ізі де қалмады деп жазуының астарын аша түседі деп білеміз.
кері қайтып кеткенін есітіп, Ахсиге қарай бет алады. Ферғана уəлаятының қамалдарын бекемдеп, қайтадан Қасым ханмен кездесу үшін жолға шығады, мақсат Ташкент қаласын алуға көмек сұрап, қазақтарды үгіттеу болатын. Бұл кезде Саид ханның жасы отызға келген, ал Қасым хан жетпіске таяп қалған кезі еді. Жасының ұлғаюына байланысты Қасым хан жасы елу мен алпысты алқымдап қалған Жошы əулетінен
Мұхаммед Хайдар дүние жүзіне Қазақ хандығын, №28 (231) қазақ халқын паш еткен тарихшы болды 17.07.2015 жыл қалам қарымы мүлде ашылып, жомарт ойынан – ілтипат лебіздер лағылша төгіліп тұрады. Бұл Саид ханның Қасым ханға деген сүйіспеншілігі, достығы ғана емес, Дулатидің де ата жұртына, кіндік кескен жеріне, ата дəстүрі мен ата мұрасына, қазақ қандасына деген ерекше жүрек түкпірінен ой көрігіне қызып алаулап төгіліп тұрған ілтипат сезімдері де деу керек. Дулатидің Қасым ханға деген ерекше сүйіспеншілігі болмаса,
Қазақ тарихының АТАСЫ
Қадырғали би Қасымұлы Жалайыри: «Жəдік ханның көптеген əйелдері мен күңдері болды, балалары да көп болды. Оның аса əйгілі даңқты ұлдары: Тоғым хан, Бөкей сұлтан, Шығай хан, Мəлік сұлтан. Соңғы екеуінің шешесі Абайқан бегім еді. Тоғым хан, оның ұлдары «тоғыз сары» деп аталады. Мəлік сұлтанның баласы Башыбек сұлтан тоғыз сарымен бірге Жағат уəлаятының шекарасында шаһид болды, сол ұрыста тағы əйгілі əрі даңқты отыз жеті сұлтан қаза болды»,− деп жазады. Қазақ Ордасының тарихындағы бұл ең бір ауыр кезең, ел тағдыры сынға түскен уақыт еді. «Өзара берік одақ жасасқан, қазақ Ордасын біржолата құртуға ниеттенген өзбек ханы Ұбайдолла мен моғол ханы Əбдірашид, бірі Мəуреннахр жақтан, бірі Шығыс Түркістан жақтан шеру тартып аттанады. Моғол мен өзбектің қалың қолы Ыстықкөлдің шығыс бетіндегі СанТаш деген жерде қосылады... Бірақ олардың саны аз болатын. Тарихтың 944 жылы, 18 сафар, қазіргі есеп бойынша 1537 жылы, 27 шілде, жұма күні, төрт халықтың таң азаннан түн қараңғылығына дейін созылған табандасқан, қиянкескі соғысында қазақ-қырғыз əскері түгелімен қырғынға ұшырайды. Қанды ұрыста қазақ халқының Керей хан мен Жəнібек хан əулетінен таралған барлық жауынгер басшылары – Тоғым хан бастаған отыз жеті сұлтан қаза табады. Бұлардың ішінде Тоғым ханның Тоғыз сары деген атқа жеткен ержүрек тоғыз ұлы түгелімен кетіпті. Ал шейіт болған əскер саны белгісіз, ондаған мың болса керек»,− деп жазады жазушы-зерттеуші М.Мағауин. Шайқас болған жердің атын Қ.Жалайыри Жағат уəлаятының шекарасында болған деп дəл көрсетсе, М.Мағауин шайқас Ыстықкөлдің шығыс жағында СанТаш деген жерде болған деп жазады. Ал зерттеуші К.Пищулина бұл шайқастың болған жерін Қ.Жалайыри дерегі бойынша Жағат деген жерде болған деп көрсетіп, Сан-Таш жөнінде əңгіме де қозғамайды. Қ.Жалайыри көрсеткен Жағат деген уəлаят сонда қай жерде орналасқан деген сұрақ туады. Жазушы Əнес Сарай «Ноғайлы» (зерттеу) деген кітабында біз көтеріп отырған мəселеге өз көзқарасын ноғайлыны билеген Мұса би ұрпағы Шейхмамаймен байланыстыра баяндайды. Ол былай деп жазады: «1535 жылы Сейдекке Бұхар ханы Убайдолладан да, Ташкент билеушісі Сүйініш Қожаұлы Барақтан да елші қатынады. Мұның соңы əскери одаққа айналған сыңайлы. Оңтүстіктен Шəйбəни ұлдарының қысымына төтеп бере алмаған Тоғым Сібір хандығының шегарасына ұзауға мəжбүр болған. Бəлкім басқару жүйесі нашарлаған хандықты басып алуды көздеуі ғажап емес. Бұған дейін Жағатты Шағатай немесе Жетісу өлкесіндегі бір өңір деп түсініп, Тоғымды күйреткен Моғолстан ханы Əбдірашид делініп келді. Батыс сібір чад (жаад) тайпасының қонысы болғандықтан, бұл тарап Жағат аталды. Демек, Тоғым 37 сұлтанымен осы Жағатта Шейхмамайдан күйреген. Бұл бас көтере алмастай ауыр жеңіліс болды. Мұхаммед Хайдар Дулатидің : «930 (1523/1524) жылы миллионға жеткен қазақтан 944 (1537/38) жылы ізі де қалмады» деп жазғаны осы кезең шындығына жатады». Ə.Марғұлан М.Х.Дулатидің «бұл қауымнан жер үстінде еш кісі қалмады» деген сөзіне байланысты: «Мұхаммед Хайдардың бұл сөзі «қазақ қауымы 1538 жылы тегіс қырылып бітті»
Вельяминов-Зерновтың да қазақтардың жойылып кетуіне қатысты дерекке мəн беріп, бұл мүмкін емес қой деп алаңдаушылық білдіруінің де себебін келтірген деректер аша түседі. Мұхаммед Хайдар еңбегінде Қазақ хандығының құрылуынан бастап өрлеп-өркендеу кезеңін, халқының саны мен əлеуметтікэкономикалық, саяси жағынан күшейген кезеңдерін оқиғаларды баяндау барысында ашып көрсетеді. Оның Қазақ ордасының билік тізгінін қолына алған хандардың есімдері мен қызметіне қысқа тоқталып отырса да, көптеген тарихи кезеңдердің көрінісін ашып беріп кетеді. Əсірісе Жəнібек хан мен Керей ханды ірі саяси, мемлекет қайраткері ретінде көрсетеді, бұлар жас мемлекеттің бастауында тұрса, Қасым хан билікке келген тұста Қазақ ордасы айналасындағы мемлекеткерге танылып, қуатты да іргелі ел деңгейіне көтерілген ел болды, оның қорғаныс қабілеті де артып күшейді, соғыс жүргізу тəсілдері де, əскері де айбарлы бола түсті. Қасым ханның тұсында əскерінің саны 300 000 мыңға жеткен, бұл сол кезең үшін өте үлкен əскери күш болатын. Дулати Қазақ хандығының күшеюін жеке тарихи талантты да дарынды, парасатты тұлғалармен тікелей байланыстыра қарайды. Хандықтың өркендеп гүлденуі, халықтың əлеуметтік жағдайының өсуі, шаруашылығының дамуы ең алдымен елді басқарып отырған ханға байланысты. Мұны «Тарих-и Рашиди» авторы кейде оқиғаны суреттеп көрсету арқылы да оқырманға жеткізе біледі. Қасым ханға байланысты Дулати мəліметтері ерекше қызығушылық тудыратын себебі де, оның сыры да осында жатыр. Қасым хан қазақ тарихында айрықша еңбек сіңірген, халқының болашағын, елінің ертеңін ойлап, сол жолда аянбай тер төге қызмет еткен қайраткер. Саид ханның Қасым ханға арнайы баруының себебін де Мұхаммед Хайдар өте шебер түрде суреттейді, əрі өзінің ауырып қалуына байланысты Саид ханға сапарлас бола алмағанына баяндау жолдарынан өкініш те сезіліп отырады. Саид ханның Қасым ханмен кездесуін өмірінің соңына дейін ерекше ілтипатпен еске алып, ғибрат етіп əңгімелеп отыруы – Қасым ханның ақыл-парасатының биіктігін, оның өте кішіпейілдігін, кісі сыйлай білетін қасиетін, төңірегіне беделді билерді, сұлтандарды, əскербасыларын топтастырып отырған айрықша сипатын да таныта түседі. М.Х.Дулати Қазақ хандығына қатысты мəліметтерді сырттай бақылаушы адам ретінде емес, осы елдің өзі де бір азаматы тұрғысында баяндап суреттейді. Өйткені Саид хан мен Қасым хан қазақ тілінде сөйлесіп, сұхбат құрды, оның жас Саид ханды қабылдауы қазақтың ата салты, ата дəстүрі, жол-жоралғысы бойынша жүргізілді. Хандықтың аты бөлек болмаса, халқының құрамы, ділі, діні, салт-санасы, тілі, түп-тұқияны бір еді, олар ежелгі дəстүр бойынша бəрі де моғолдар болатын, сондықтан ағайынбауырлас халықтар еді. «Тарих-и Рашидиде» Қасым ханға қатысты Мырза Мұхаммед Хайдар əңгіме ретіне қарай, жиі сөз етіп, айтқан ойларын одан əрі қаузап, толықтыра түсіп отырады. 1512 жылдың көктемінде Саид хан Қасым хан Ташкентке шабуыл жасауға шығыпты деген күтпеген хабар есітіп, Ташкенттің белгілі аймақтарының бірі Ахангаранға жорыққа шығады, жорық сəтті болады. Осы кезде Қасым ханның Ташкентке Сүйіншік ханға жорыққа шыққанын есітіп, Саид хан Ташкентке жедел жолға шығады, бірақ жол бойында Қасым ханның
E-mail: adilet.media@mail.ru
тараған отыз-қырыққа жуық сұлтандарды Саид ханды құрметпен қарсы алуға бұйрады. Олардың ішінде Жаныш хан, Таныш (Баниш) хан, Мамаш хан, Жан Хайдар сұлтан, Қараш сұлтан бар еді. Осы қарсы алу сəтін: «солардың ішінде Жаныш хан мен Таныш (Баниш) хан жас жағынан [Саид] ханнан көп үлкен болатын. Хан орнынан тұрғанда олар тізе бүкті. Ал қалған сұлтандардың бəрі де тізе бүккен кезде хан өз орнына отырып, сəлемін қабылдады. Қасым хан алдына келген [Саид] ханды жылы жүздесіп, құрметтегені соншалықты, оның кішіпейілділігін хан өмірінің соңғы сəтіне дейін ұмытқан емес. Хан оны <оған Алланың нұры жаусын> үнемі есіне алып, Қасым хан адамгершілігі мол, асқан жомарт адам еді деп онымен болған достығын айтып отыратын»,− деп соншама жылылықпен суреттейді. Дулати сахара халқының шаруашылық жайын, тіршілігін, қонақ күту дəстүрін, сый-сияпат көрсету салтын, қонақты құдайдай қадірлеу ғұрпын, жайлауға шығу, серуендеп, жылқыларды қызықтау, сұхбат құру жəне т.б. жоралғыларды жазушы ретінде ретіне қарай жандандыра суреттеген тұста ерекше сұлу көріністерге тап болғандайсыз. Салт-дəстүр, қазақы қалып қалам қуатымен түрленіп, нəрленіп, құлпыра түскендей – ғажап суреттер. Қаламгер қаламынан ой өрнектері төгіліп-төгіліп түскендей, мөп-мөлдір шықтай жалтылдап сəуле шашқандай əсер-сезімге бөлейді. Көркем сөзбен ой пернесін басқандай, небір əуезді, сазды көрініс қызықтырып алып кеткендей күй кештіреді. Қасым хан мен Саид ханның арасында Шу бойында өткен сұбхаттасу күндері – «Тарих-и Рашидиде» қазақтарға қатысты ең бір ғажап көріністер деуге болады. Қасым ханның образы, кескінкелбеті, жүріс-тұрысы, мінез-құлқы, талғам-таразысы, оның ішкі болмыс бітімі, қимыл-қозғалысы, дүние танымының соншама кеңдігі, жанының жайсаң, көңілінің, пейілінің жомарттығы, яғни ханға, текті əулетке, қазаққа тəн хас сипаттары қысқа көрініс қауызына сыйдырып жіберілген. Қаламгердің
Саид хан мен екеуінің арасындағы кездесу соншалықты есте қаларлықтай етіп бейнелене де алмас еді. Қасым хан Саид ханды жайлауға алып шығып, үйір-үйір жылқыларын көрсетіп, қызықтап, екі арғымағына тоқталады, оның бүкіл жылқыларының ішінде осы екі сəйгүлікке жетері жоқ еді. Екі арғымақты да қадірлі қонағының алдына тартып, екеуін бірдей тарту ете алмаймын, сіз қадірлі қонағым болғандықтан біреуін қабыл алыңыз, дейді. Саид хан алған сəйгүліктің аты Оғлан торы (тұрүқ) еді. Қасым хан сонымен бірге үйірінен таңдап бірнеше атты ханға тарту етті. Осы көріністер − нағыз қазақы болмысқа ғана жарасатын салт-дəстүр, кісіге құрмет көрсету үлгісі болмақ. Бұл қазақ халқының қадірлі қонағын сыйлау дəстүрінің ең бір жарқын сипатталынған көрінісі. Қазақ қадірлі кісіге – ат мінгізіп, балаларға тай сыйлап отырған. Қазақтың қадірлі асы – жылқының еті, қадірлі сусыны – оның қымызы. Қасым ханның: «Түз халқы жылқының күш- қуатына қарай тіршілік етеді», деуі қазақтардың шаруашылық жайының күйін дəл сипаттап береді. Қазақтардың сыйлы дəммен, сусынмен қарсы алу ғұрпының тамаша бір сəтін Дулати Саид ханның əңгімесі арқылы берсе де, тап өзі осы кездесуде Саид ханмен бірге Қасым ханның ордасында, жанында отырғандай етіп, қонақ күту салтанатын ғажап сипаттайды. Бұл керемет этнографиялық детал, Қасым ханның жан дүниесінің ғажайып бір сұлу сипатын аша түсетін, мейірім мен инабаттылыққа толы сыйластық, достастық қарымқатынастың бейне көрінісі. Қымыз құйылған кесені Қасым хан өз қолымен Саид ханға ұсынып: «Дəмін татсаңыз біз үшін үлкен мəртебе болмақ»,− деді. Саид хан: «Осыдан біраз уақыт бұрын ішімдікті қойып кеткен едім, енді сертті бұзуым қалай болар екен? – деді. Одан əрі Дулати əңгіме желісін жалғай түседі. «Қасым хан былай деді: «Бұрын айтқанымдай, біздің сусынымыздың ең кереметі – жылқының сүті жəне одан дайындалатын өнімдер болып табылады. Ал оның лəззаты
шарапты да жұмсартады. Егер менің тілегімді қабыл алмасаңыз, сізге қандай қызмет көрсетіп, көңіліңізден шығу керектігін біле алмадым. Сіздей қадірлі қонақ біздің дастарқанға жылда келе бермейді, мен де күнде қонақ иесі бола бермеймін. Егер мен сізді дұрыстап қонақ етіп күте алмасам, бұл арманды қалай орындай алар екенмін?»− деп басын төмен салып, жүзінен мұңайған нышан көрінді. [Саид] хан ашылып Қасым ханның көңілі үшін қалпын тез өзгертіп, шарап кесесіне ішімдіктен құя түсті. Қасым хан қатты қуанды. Қызу əңгіме басталып кетті. Жиырма күн қатарынан шарап кесесін тауыса босатып ішіп жүрді.» Мұхаммед Хайдардың Саид ханның Қасым ханға сапарын əсерлі əрі көркем тілмен суреттеп баяндағаны сонша, Дулатидің əңгімесі шын мəнінде Қасым ханның ішкі жан дүниесін, дəстүрлі
танымын, инабаттылығын барынша аша түседі, оның мұсылмандық пейілі мен кісілік, адамгершілік кескінін, кемелдігін, даналығын Мұхаммед Хайдар диалог арқылы өте шебер келістіре суреттейді. Қасым хан бейнесін Дулатидан артық кескіндеген бізде ешкім де жоқ. Қасым хан бейнесі арқылы қазақ халқының өсіп, өркендеп, қанатын кең жайып, жыл асқан сайын айбарлы да қуатты елге айналып келе жатқанын да айшықтап көрсете білген. Сондықтан Дулати қазақтар туралы сырт адам ретінде емес, өзінің қандасы ретінде ішкі əлеміне терең еніп, бойлай жазуы табиғи нəрсе. Дулатидің «қазақ» сөзіне қатысты пікірі қандай еді, бұл сөздің шығу төркіні қалай деген мəселеге де қаламгер өз жауабын жазып кеткен. «Басында жұрттан қашып, олардан бөлініп шығып, біраз уақыт бытырап шашылып, сергелдеңде болғандықтан оларды «қазақ» деп атады. Бұл лақап оларға осылайша таңылды»,− деп жазады тарихшы. Қазақ сөзінің мəн-мағынасы еркіндік, тəуелсіздік, біреуге бас имеушілік, дербестік, өз бетімен тіршілік етушілік дегенді білдіреді. Моғолстанның ханзадалары мен əмірзадалары қазақылық тіршілік кешті, оның мəні де ешкімге тəуелсіз болмауда жатыр. Қазақ атауы саяси, əлеуметтік мəнге ие сөз. Шəкəрімнің де «Ел болып, өз еркімен еркін жүрген» деген сөз қазақтықтың мағынасы» деуі осыған байланысты. Қазақ сөзі сырттан, жат жұрттан таңған атау емес, ол ұлыстың іштей ыдырауы нəтижесінде дербестікке, еркіндікке ұмтылуға байланысты пайда болған атау. Ал Мұхаммед Хайдар болса дүние жүзіне ең алғаш рет Қазақ хандығын, қазақ халқын паш еткен тарихшы һəм жазушы болды. Саид ханның Қасым ханның алдына баруы 919 (1513-1514) жылы болған, осы кездесудің айы мен жылын Мұхаммед Хайдар аса бір ұқыптылықпен хатқа түсірген. Айтулы дата мен тарихи оқиғалардың болған күнін, мезгілін, жылын барынша дəл көрсетіп таңбалап отыру дағдысы – Дулатидің жазу стиліне тəн сипат. Мемлекет қайраткері, қолбасшы, жазушы
7
ретіндегі Дулатидің бұл қасиеті даңқты қолбасшы Б.Момышұлының бойында қайталануы – ғажап-ақ, адам таңқаларлық əрі кісі сүйсінерлік құбылыс. Б.Момышұлы да сұрапыл соғыс жылдары ұрыс барысын, қоршаудан шыққан күндерін күнделік дəптеріндегі жазбаларында дəл күндеріне дейін нақтылап түсіріп, жазып отырған. Қазақ хандығының өркендеу кезеңін ерекше суреттеген Мұхаммед Хайдар Қасым ханнан кейін хан болған Таһир ханның тұсында азып-тозып, қазақ қауымы бытырай бастағанын, санының да өсудің орнына азайып кеткенін қынжыла баяндайды. Дулати Қасым хан қайтыс болғаннан кейін баласы Мамаш ханның билікке келгенін, одан Əдіктің ұлы Таһир, одан соң Бұйдаштың хан болғандығын, олардың ел басқара алмай басаяғы Қасым хан өлгеннен кейін он алты – он жеті жылдың ішінде қуатты елді құлдыратып алғанын қысқа ғана баяндайды. Бұл кезең қазақ хандығының құлдырап тоз-тоз болып барып, кейін Хақназар ханның тұсында күш алатын аралық өлара кезеңі болатын. Алайда Мұхаммед Хайдар 1533 жылы Моғолстан жерінен мүлде кеткеннен кейінгі кезеңде Қазақ ордасындағы тарихи, саяси жағдайдан хабарсыз болып қалды, онда болып жатқан өзгерістерді, оқиғаларды білмеді деген кейбір алып-қашты пікірдің орынсыз екенін «Тарих-и Рашидиді» зер сала оқыған адам түсінеді. Болмысынан аса зерек, əлемде болып жатқан оқиғалардан хабардар болып отыратын Дулати Қазақ Ордасының кейінгі тіршілік-тынысын назарынан тыс қалдырмаған деп сенімді түрде айта аламыз. Себебі Дулати Моғолия мен Қазақ Ордасы, Орталық Азиядағы ірі-ірі оқиғаларды, Алтын Орда ыдырағаннан кейін пайда болған хандықтардың кейінгі тарихы туралы толық хабардар болып отырған. Өйткені Бабыр құрған Ұлы Моғол империясына жан-жақтан ағылып келіп жатқан адамдар да, сауда керуені де мол болатын, бұл қатынас Кашмирде де жалғасып жатты. Оның үстіне бұл гүлдену үстіндегі империяға, Кашмир уəлаятына өнер, білім, ғылым, өз заманының озық ойлы кісілері шоғырланған еді. Дулатидің болмыс-бітіміне оқшаулану, томағатұйықтық жат еді, дала демократиясы үлгісінде, ақсүйектердің, билеуші, əмір жүргізуші əулеттің ортасында тəрбиеленіп өскен ол – ел билеу ісінде əділдікті ұстанды. Сондықтан да ол барлық тарихи мəселелерге процесс ретінде шынайы түрде қарап, объективті пікір білдіруге, жазуға күш салды. Қазақтармен Есенбұға хан, Жүніс хан, Сұлтан Махмұд хан, Ахмет хан, Саид ханнан бері қарай жалғасып келе жатқан достық қарым-қатынас, бауырластық пейілдің тіні үзілмей келген еді, ол өз жалғасын кейінгі хандар билігі тұсында да дамытып, ілгерілетіп отырған болатын. Рашид сұлтан хан болғаннан кейін осы достықтың алтын арқауын бұзды, екі ел арасындағы атадан келе жатқан байланыс бұзылды. Оған тікелей кінəлі Рашид сұлтан деп білді Дулати. Қазақ хандығының 1456 жылдан 1551 жылға дейінгі, өзі қайтыс болған кезге дейінгі тарихын Дулати мейлінше обьективті түрде өз еңбегінде суреттейді. Ал Моғолстанның өзін құрған моғолдар, Шығыс Түркістандағы моғолдар кейін Қазақ хандығының құрамына қосылды, сондықтан тарихтың тұтас желісінде бұлар да түптеп келгенде қазақтар болатын, сол себептен олардың тарихы да Қазақ хандығының тарихынан алшақ емес, соған келіп ұштасады. Бұл тұрғыдан алғанда, жалпы М.Х.Дулати қазақтардың үш ғасырлық тарихын түбегейлі түрде өз əдеби-мемуарлық дилогиясында қамтып суреттеген данышпан, майталман суреткер болып табылады, бұған ешкім де дау айта қоймас деп ойлаймыз. Сондықтан да М.Х.Дулатиді Қазақ тарихының атасы деп атау заңды да деп санаймыз.
Мұхтар ҚАЗЫБЕК, М.Х.Дулати қоғамдық қорының директоры
Демаламын десеңіз, Сарыағаштың «Алтынайы» №28 (231) Түркияның Анталиясынан кем емес 17.07.2015 жыл
ДЕНСАУЛЫҚ Шүменов шаршы алаңға шыға алады Шымкенттік кəсіпқой боксшы Бейбіт Шүменов маусымның 20-сы күні жекпежек өткізуге тиіс болатын. Алайда, Бейбіттің жарақат алып қалуына байланысты кейінге шегерілген. Шілденің 25-іне қалдырылған кездесуге де аз уақыт қалды. Ал оған жерлесіміз дайын ба? Жарақатынан айықты ма? Осы сауал Бейбіттің жанкүйерлерін мазалап жүрген-ді. Күні кеше көңіл қуантарлық ақпарат келіп түсті. Жарақатынан айыққан жерлесіміз қызу дайындық үстінде екен. Келесі аптаның сенбісінде өтетін бокс кеші тартысқа толы болатыны даусыз. Өйткені, отандасымыздың қарсыласы америкалық Би Джей Флорес оңай берілетіндердің қатарынан емес. Керісінше, қауіпті қарсылас деуге толық негіз бар. Бұған дейін 33 жекпе-жек өткізіп, оның 31-ін жеңіспен аяқтаған ол 20 қарсыласын нокаутпен жеңген. Айта кетейік, бірінші ауыр салмаққа ауысқалы бері Бейбіт бір ғана кездесу өткізген болатын. Кіші Бобби Томасты жеңді. Соның нəтижесінде Бүкілəлемдік бокс ассоциациясының (WBA) рейтингінде көш бастап келеді.
Егер Флоресті жеңсе, ресейлік боксшы Денис Лебедевке қарсылас атанып, WBA белбеуін сарапқа салуы мүмкін. Мирас ƏСЕМ.
Қазақстанның универсиададағы рекорды жаңарды XXVIII Дүниежүзілік жазғы Универсиадада Қазақстан рекордын жаңартты. 6 алтын, 4 қола олжалаған біздің спортшылар жалпы есепте 11-орынға табан тіреді. Оңтүстік Кореяның Кванджу қаласында өткен сынға əлемнің 146 елінен келген 12896 спортшы сайыстың 21 түрі бойынша қатысып, 272 медаль жиынтығын сарапқа салған болатын. Бұл жарысқа Қазақстаннан 95 спортшы қатысты. Бұған дейін ең жоғары көрсеткіш 2007 жылы Таиландтың астанасы Бангкокта өткен бəсекеде тіркелген еді. Ол Универсиадада Қазақстан құрамасы 5 алтын, 4 күміс жəне 5 қоланы қанжығасына байлап, тұңғыш рет мықтылар тізімінде 11-орынға көтерілген еді. Бұл рекорд биыл жаңарып отыр. Негізі жерлестеріміздің жүлдесі бұдан да көп болуға тиіс еді. Боксшыларымыз қоржынға бірнеше бас жүлде салуға қауқарлы болатын. Бірақ бұл спорт түрі жарыс кестесіне енбей қалыпты. Өкінішті-ақ.
Ұйқы ашқан
ойлар
Белгілі журналист əрі баспагер Төрегелді Байтасовтың өмірден өткеніне біраз жыл болып қалыпты. Бірақ ел оны ұмытпаған екен. Алпыс жылдығын атап өтті. Ол туралы естеліктер мен оның өз шығармалары топтастырылған «Оттай ыстық өмір» атты кітап шығарды. Əсіресе өмірдің өзінен ойып алынған ой тұжырымдары күнделікті баспасөз беттерінде жарияланып тұрады. Демек шығармашыл жанның екінші өмірі басталып кеткені ғой. Біз Төкеңнің маржан ойларынан үзінді ұсынып отырамыз. Мылтықтың мойыны ұзын болғанымен, Басы жоқ. Өзіңнің істейтінің кілең иттік те, Өзгелерден азаматтық дəметесің.
Жасыратыны жоқ, соңғы жылдары жүрек аурулары «жасарып» барады. Əсіресе жастар арасында осы дертке шалдығу дерегінің тым жиілеп кеткені мамандарды алаңдатуда. Тіптен тепсе темір үзетін жас жігіттердің өзі бірден инфаркт болуы кімді де болса ойландырмай қоймайды. Осыған орай елімізде жүрек қантамыр ауруларымен күрес жүргізу жұмыстары белсенділікпен жүргізілуде. Жəне мұндай бағыттағы істерге билік тарапынан да үлкен қолдау көрсетілуде. Жүрек-қан тамырлары ауруларын емдейтін орталықтардың көптеп ашылуы соған дəлел. Сондай мекемелердің қатарында Шымкент қаласынан ашылған «CARDIO CLASS» медициналық орталығы бар. Орталықты көп жылдық еңбек өтілі бар жоғары санатты кардиолог, жоғары санатты емдеу ісінің маманы Күлзина Мүтəлиева басқарады. Жергілікті халыққа сапалы медициналық қызмет көрсетуді басты мақсат еткен ол мына жайларға ерекше тоқталады: – Жүрек-қан тамырлары ауруына шалдыққан адамдарға сапалы медициналық көмек көрсету – орталықтың басты мақсаты. Өз кезегінде біз жүректің ишемиялық ауруы мен миокард инфарктін, ми тканінің зақымдалуы, яғни инсультті алдын алу бойынша сапалы
медициналық көмек, қан қысымын анықтау мен емдеу жəне тағы басқа басқа да жүрек əрекетінің бұзылысы жəне жүрек қан айналымын емдеу ісімен шұғылданамыз. Сонымен қатар науқастарға өзге де терапиялық аурулар бойынша ем-дом жасаймыз. Біздің орталықта жоғары санатты педиатр дəрігерінің жұмыс істейтінін де айтып өткен абзал. Ашылғанына көп уақыт өте қоймаса да сапалы медициналық көмек көрсету арқылы, қаншама
науқастың бетін бері қаратқан орталықта заманауи технологиямен жүрекке, құрсақ қуысына, бүйрекке ультрадыбыстық зерттеу жүргізуге қол жеткізуге болады. Əртүрлі лабораториялық зерттеулерге сынамалар алынады. Науқастар үшін өте қолайлы соңғы үлгідегі медициналық жабдықтармен қамтамасыз етілген процедуралық кабинет жұмыс жасайды. Осы деректерді алға тартқан орталықтың директоры Күлзина Мүтəліқызы жүрек ауруларының
жиілеп бара жатқанын былай деп түсіндіріп өтті. – Жүрек-қан тамырлары ауруларының асқынуына артық күйзеліс пен қоршаған ортаның экологиялық ахуалынан бөлек, адамдардың өз денсаулығына жүрдім-бардым қарауы басты себеп болып отыр. Яғни адамдардың дене салмағын қалыпты ұстамауы, темекі мен алкогольді ішімдікке əуес болуы, тағамдарда ас тұзын көп тұтынуы, дене қозғалысының өз деңгейінде болмауы, қандағы май құрамын бақыламауы, рациональды тағамдарды аз қолдануы мен дəрігер кеңесін алуға құлшыныс танытпауы аурудың тез пайда болуына жəне оның асқынуына апаруда. Сонымен қатар адамдардың ашуға тез берілуі, күйзеліске бой алдыруы, сабырсыздыққа жиі баруы аталған аурудың жасара түсуіне жол ашып жатқаны өкінішті. Жоғары санатты кардиолог дəрігер К. Мүтəлиева тұрғындарды төмендегі мекен-жай бойынша сапалы медициналық ем алуға шақырады. ОҚО, Шымкент қаласы, Нұрсəт шағын ауданы, Астана даңғылы 142 үй, 2 пəтер (Бархан жəне Көктем кафелерінің аралығында). Анықтама үшін тел.: 8 (7252) 424298; 8 701 746 83 95.
Өзіңе-өзің патша болғың келсе, Дүние мен мансапқа құл болма. Былыққанды жазалау оңай, Тазалау қиын. Жаманнан жақсы болу қиын, Жақсыдан жаман болу оңай.
Кісендеулі аттың кісінеуі көп. Жарықсыз көлеңке жоқ.
ЖҮРЕККЕ КҮТІМ КЕРЕК
8
Адамдардың аңға айналғанын, Аңдардың таусылғанынан білерсің. Тау өзені үнсіз ағуды білмейді.
Мал екеш мал да тойынса, Жолмен жүргенді қалайды. Ерлік – көп адамды қырғаныңда емес, Көп адамның өмірін сақтап қалғаныңда. Елді бағалай білмеген əміршіден, Атты тағалай білген темірші артық.
Жан-жарыңның жанжалы Дұшпаныңның қанжарынан қатты қадалады. Жалған қауесеттің жаңғырығы көп. Аспанды көрсең де ұстай алмайсың, Уақытты көрмейсің де, ұстай да алмайсың. Данышпанның да дағдарып, Ақылдының да адасатын кезі бар. Нəпсі мен құлқынға құмарттым дегенше, Мойныма таудай күнə арттым дей бер. Адамға адам табынса, Адасушылық деп біл.
Балға тоқсан тоғыз тоқпақтаса да, Шегенің шекесі іспейді. Құдай бермегенді, қытай бермейді. Жаманның жаны жайлануы үшін, Мұрты майлануы керек. Аспанға жететін саты тапсаң да, Оны сүйейтін тірек жоқ. Шындыққа көз жетпеген жерден, Өтірік пен өсек басталады. Нақыл сөзді түсінуге де ақыл керек.
Жас кезінде ақылдың тоғанын Сезімнің селі оп-оңай шайып кете береді.
Аз халықтың көретін азабы көп.
Өсу тоқталған жерден өшу басталады.
Тас қараңғыда əлсіз жарық та қадірлі.
Құлақ жақсыны да, Жаманды да ести береді, Керегін айырып алатын ақыл.
Өтіріктің көзін шұқитын - шындық. Жер бетіндегі бар сағатты тоқтатсаң да, Уақытты тоқтата алмайсың.
Əлсізді əркім басынар. Өзгенің тойында өз қайғыңды қозғама.
Бір ақымақ – Жүз ақылдының басын қатырар.
«Əділет» ұлттық апталығы редакциясының ұжымы Түркістан қалалық білім бөлімінің басшысы, айтыскер ақын Бекарыс Шойбековке анасы ҰЛБАЗАРДЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, отбасы мен туған-туыстарына көңіл айтады.
Курорт «Сары-Агаш», санаторный комплекс «Алтынай» и «Алтынай Люкс» № п/п
Номера
Общая стоимость на 1-го чел. в сутки
Стоимость номера в сутки
Стоимость 1 -го чел. на 7 дней
6 000
24 000
42 000
7 500 8 500 9 000 9 500
15 000 34 000 27 000 19 000 45 000 – за комнату 55 000 – за комнату
52 500 59 500 63 000 66 500
18 000 13 500 супруга Супруга+подросток
18 000 27 000 24 000 35 000 45 000 – за комн. 55 000 – за комн. 65 000 – за комн.
126 000 94 500
17 000 11500 Супруга+подросток 11 000
17 000 23 000 32 000 33 000
119 000 80 500
Корпус «Алтынай» Главный корпус 1 2 3 4 5 7 8 9 9
Виды предоставляемых услуг в санаторном комплексе «Алтынай» Санаторный комплекс «Алтынай» предоставляет на основании Государственной лицензии Серии ЛП № 00052DX следующие услуги: Рекомендуем пройти полное курс лечение от 7 до 14 дней. Это залог вашего здорьовия. Бесплатные услуги входящие в стоимость путевки: 1. Орошение кишечника минеральной водой; 2. Гинекологическое орошение минеральной водой; 3. Промывание желудка минеральной водой; 4. Дуоденальное зондирование (желчь) минеральной водой; 5. Минеральная ванна, душ минеральной водой; 6. Лечебные бассейны с гидромассажем; 7. Парафино-озокеритолечение; 8. Очистительные клизмы минеральной водой; 9. Слепое зондирование (дюбаж) минеральной водой; 10. Физиолечение (УВЧ, ингаляция травами и маслами, электрофорез, дарценвал, УФО). 11 Фито чай,и.т.д. 12. Урология
«Əділет» ұлттық апталығының президенті Қуанышбек Тасболатұлы БОТАБЕК
Бас редактор Захардин ҚЫСТАУБАЙҰЛЫ Бас редактордың орынбасары Салтанат ИБРАГИМОВА Орыс бөлімінің меңгерушісі Рамзия ЮНУСОВА Жауапты хатшы Мұрат СЕРІКБАЙҰЛЫ Тілші Ақжібек МҰСТАФИНА
Платные медицинские услуги: Фитнес центр, закрытый бассейн, сауна, хаммам, финская, турецкая парная, тренажерная комната, циркулярный душ, восходящий душ, душ Шарко, грязелечение, СПА, джакузи, массажное кресло и.т.д. Диагностика: Инструментальные методы обследования УЗИ внутренних органов, эндоскопия, электрокардиограмма. Консультации врачей: невропатолог, уролог, гинеколог, терапевт, мануальный терапевт Иглорефлексотерапия, Медикаментозное лечение неврологических, кардиологических, урологических Дополнительные платные процедуры: пантовые ванны, селеновые ванны, скипидарные ванны, пихтовые ванны, кедровые бочки, аппаратное кишечное орошение (гидроколонотерпия), иглотерапия, массаж (общий и точечный) Примечание: В стоимость путевки входит 4-х разовое питание, медицинское обслуживание, услуга транссфера с Шымкента до санатория. В номерах имеется холодильник, кондиционер, плазменный телевизор, душевая с водонагревателем и горячая вода.
Республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті алқа кеңесінің төрағасы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ Тілшілер қосынының жетекшісі Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН Меншікті тілшілер: Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК (Алматы қаласы) Гүлмира МƏНШƏРІПОВА (Астана қаласы)
Атқарушы директор Қайыржан СЕМБАЕВ Техникалық директор Константин МАРКОВ Видео-фотооператор Руслан НАСИРОВ Серік ЖАУЫНБЕКҰЛЫ
1 2 3 4 5 6 7 1 1 3 4
4-х местный эконом класс 2-х местный эконом класс Полулюкс 4-х местный (1-2-3 этаж) Полулюкс 3-х местный (2 комнаты) Полулюкс 2-х местный VIP номера (72 м) №15, 16 VIP номера (80 м) № 14, 28 Детям до 6 лет Детям от 7 до 10 лет Корпус «Алтынай – Люкс»-А Полу люкс 1-о мест Полу люкс 2-х местный Полу люкс 2-х мест. (семей. пары) Полу люкс 3-х местный (семейный) Люкс100,101,103,104 VIP 102, 203,204 VIP 201,202 Корпус «Алтынай Люкс»-Б Полу люкс 1 мест. Полулюкс 2-х мест (семеиной пары) Полулюкс 3-х местный (семейный) Полулюкс 3-х местный
4 000 5 000
77 000
Адрес: ЮКО, Сарыагашский р-н, п. Коктерек. Тел.: +7(72537) 5 13 13 +7(7252) 57 14 31. Сот.: +7 (701) 736 73 15 Web-сайт: www.altinai.com Мекен-жайымыз: ҚР Астана қаласы, А. Иманов көшесі, 41/127. Шымкент қаласы, Қазыбек би көшесі, 84Б-үй. Байланыс үшін тел./факс: 8 (7252) 55-85-84 Ұялы: 8-777-557-08-52 E-mail: adilet.media@mail.ru
Газет Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы №14077-Г куəлігі берілген. Құрылтайшысы өзгеруіне байланысты қайта тіркелген басылым 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап "Əділет" ұлттық апталығы болып жарық көруде. Аптасына бір рет жарық көреді. Таралымы - 10 000 дана. Тапсырыс - 1783.
Апталық Астана қаласы, "Ernur" Медиа холдингі" ЖШС (Сілеті көшесі, 30-үй) мен Шымкент қаласы, "ERNUR" ЖШС-нің (Т.Əлімқұлов көшесі, 22-үй) баспаханасында басылады