Ұлттық рух – ұлттың асыл қасиеті. Б.МОМЫШҰЛЫ
¦ÄIËÅÒ Газет 2010 жылғы 5 мамырдан шыға бастады
web: www.adiletgazeti.kz
№31 (234) = 14 тамыз = Жұма = 2015 жыл
ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ E-mail: adilet.media@mail.ru
НАЦИОНАЛЬНЫЙ ЕЖЕНЕДЕЛЬНИК / NATIONAL WEEKLY / ULUSAL HAFTALIK / اﻟوطﻧﯾﺔ اﻷﺳﺑوﻋﻲ
АЛЫС-БЕРІС, БАРЫС-КЕЛІС ЖАНДАНА ТҮСЕДІ
Қазақстан мен Қырғызстанның шекарасындағы кедендік бақылау Қырғыз Республикасының Еуразиялық экономикалық одаққа қосылуы туралы шарт ережелері негізінде тоқтатылды. Елбасы шара барысында Қырғызстанның ЕАЭО-ға кіруінің маңыздылығын, мұның Қазақстан мүддесіне сай келетінін жəне екі республиканың экономикалық өзара ықпалдастығы аясын одан əрі кеңейтуге септігін тигізетінін атап өтті. Елдеріміздің арасындағы кедендік шекараны ашу – екі мемлекеттің бизнесі үшін жаңа мүмкіндіктер тудыратын, өзара сауданы жандандыратын айтулы оқиға. ЕАЭО аясында қол жеткен уағдаластықтың шарттарын орындай отырып, біз бірыңғай экономикалық кеңістік қалыптастыру бағытында ілгерілей түсетін боламыз. Мен бұдан нақты оң нəтижелер көретінімізге сенімдімін, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы əлемдік нарықтардағы күрделі ахуалға қарамастан, біздің елдеріміз саудаэкономикалық ынтымақтастықты
табысты дамытып жатқанын, Қырғызстанның түрлі салаларын дамытуға Қазақстан 1,5 миллиард доллардан астам инвестиция сал-
ғанын айтты. Сонымен қатар Нұрсұлтан Назарбаев өзара сауданы одан əрі ұлғайту үшін əлі пайдаланылмаған
резервтер бар екеніне назар аударды. Атап айтқанда, электр энергетикасы, көлік, байланыс, агроөнеркəсіп кешені, сондай-ақ ту-
ризм сияқты көптеген салаға мультипликативті ықпал ететін бағыттарда ынтымақтастық күшейтілетін болады. Қазіргі уақытта сыртқы нарықтарда дағдарыс құбылыстары байқалуда, бұл тауар айналымын төмендету арқылы біздерге де əсер етпей қоймайды. Бірақ одақ аясындағы қызмет келешекте экономикалық көрсеткіштердің өсуіне алып келеді жəне халықтарымыздың əл-ауқатын жақсартады, – деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы сондай-ақ Қырғызстанның тұрақты əрі бейбіт дамуына тілектестік білдірді. А.Атамбаев ЕАЭО аясындағы бірлескен жұмыс екіжақты ынтымақтастықты одан сайын нығайта түсетініне сенім білдіріп, болашақта бауырлас халықтарымыздың арасында ешқандай шекара болмауы тиістігін атап өтті. Ыстықкөл облысының тұрғындары үшін бүгін елеулі күн – Нұрсұлтан Əбішұлы Алматыдан қашықтықты екі есе қысқартатын, мейлінше төте жол салу туралы идеяны қолдады, – деді Қырғызстан Президенті. Akorda.kz
НЕ В СУММЕ ДЕЛО
Ғани КАРИН, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
Биіктен көрінгіміз келсе...
Ғани Меңтайұлы Карин Батыс Қазақстан облысының тумасы. Атыраудағы педагогика жəне бертінде Ақтау университетін бітірген. Еңбек жолын мұғалімдіктен бастаған ол 1969 жылы комсомол жұмысына ауысты. Кезінде Ембі аудандық комсомол комитетінің 1-хатшысы, Маңғышлақ облысының комсомол комитетінің 2-хатшысы, Ералиев аудандық партия комитетінің хатшысы қызметтерін атқарды. Біраз жыл Маңғышлақ облыстық партия комитетінің аппаратында, Маңғыстау облыстық кеңесінің жəне мəслихатының аппаратында жауапты қызметтерде болды. Облыстық «Огни Мангышлака» газеті бас редакторының орынбасары қызметінде жүріп, аймаққа журналист ретінде де кеңінен танылды. Жақында «Арыс» баспасынан сұхбаттар жинағы жеке кітап болып жарыққа шықты. Белгілі қаламгер, танымал қоғам қайраткері алдағы кезде біздің газетімізбен тығыз байланыста жұмыс істеуге ден қойып отыр. Бүгін «Айқын» газетінде жарияланған танымдық мақаласын оқырмандар назарына ұсынғанды жөн көрдік. Алдыңғы жылы жазда жұбайыммен Чехияның əлемге əйгілі Карловы Вары курортында демалғанбыз. Қаладағы тұнып тұрған шипажай мен қонақүйлердің кіреберістеріне ілінген Чехия, Еуроодақ жəне дүние жүзіндегі алпауыт елдері туларының арасында Қазақстанның да көк байрағы көптеген жерлерде желбіреп тұрады екен. (Жалғасы 5-бетте).
Т. Сейдуалиев.
Поводом для тяжбы стала статья, в которой репортер поведала историю о том, как прокурор Шардаринского района Южно-Казахстанской области Талгат СЕЙДУАЛИЕВ взял в банке кредит и не смог его погасить. Как следует из статьи, Сарыаркинский райсуд г. Астаны обязал заемщика погасить задолженность. “Вот только интересно, откуда вдруг у прокурора возьмутся такие огромные деньжищи, чтобы оперативно погасить задолженность? Думаем, что это должно заинтересовать не только нас, но и соответствующие органы, отвечающие за борьбу с коррупцией. Или прокурора ЮКО Ибрагима ИМАНОВА… Ведь если человек при зарплате 200 тысяч тенге берет кредит на сумму порядка 70 миллионов тенге, это значит, что он либо живет не по средствам, либо имеет неучтенные источники дохода”, – написала журналистка. После выхода публикации прокурор подал на Рамзию Юнусову иск в суд за клевету. – Кредит в банке брал не я, а моя жена, и не 70, а около 30 миллионов, и было это в 2007 году, когда я работал в Астане, а не в Шардаре, – пояснил нашей газете суть иска Талгат Сейдуалиев. – Моя жена тогда занималась предпринимательской деятельностью и под развитие бизнеса
взяла кредит. В качестве залога супруга поставила наш дом в Астане. Однако свои силы не рассчитала и погасить кредит так и не смогла. В итоге в 2014 году пришлось отдать банку заложенный дом. На сегодня никаких долгов перед банком у нас нет. Я считаю, что журналист, не разобравшись в сути вопроса, оклеветала меня, и поэтому попросил суд разобраться в данном конфликте. И суд разобрался. 31 июля Аль-Фара-
Фото из Интернета
Шымкентская журналистка Рамзия Юнусова выиграла суд у прокурора.
бийский райсуд Шымкента оправдал журналистку в связи с отсутствием состава преступления. – Приговор считаю справедливым, – говорит Рамзия Юнусова. Ведь у меня не было цели оболгать господина прокурора. Никакой заинтересованности в том у меня не было, неприязни к нему не испытывала. Я вообще с ним не была знакома. Зауре МИРЗАХОДЖАЕВА, Шымкент “Время”. №117 (2051) 5 августа 2015 года
ТАҚЫРЫПТЫҢ ТҰЗДЫҒЫ
ТҮБІНДЕ ӘДІЛЕТ ЖЕҢЕДІ
Оған әл-Фараби аудандық сотының шешімі куә «Время» газетінде жарық көрген «НЕ В СУММЕ ДЕЛО. Шымкентская журналистка Рамзия Юнусова выиграла суд у прокурора» деген ақпараттың назарымызды ерекше аударғаны рас. Себебі, аталған материалда сөз болатын Талғат Сейдуəлиев біз үшін таныс кейіпкер. Сейдуəлиевтің немесе оның отбасының банктен пəленбай миллион теңге несие алып, алған ақшасын қайтармағанын, соның салдарынан Астана қаласындағы сотқа шақыртылғанын ең алғаш көтергендердің бірі – «Əділет» ұлттық апталығы еді. Мақаламыз шыққан соң аңқау басымыз облыс прокуроры Ибраһим Иманов «бізге көмектескендерің үшін Сіздерге көп рахмет!» деп алғыс айтады деп ойлап жүрміз ғой. Сөйтсек, алғысты айтасыз, тыныш күнге зар болып қалдық. Бүгінде бүкіл тексеру – «Əділеттің» үстінде. Тексерушілер біз атылып кететін ештеңе таппай əлек. Тексеріп болған соң «Тыныштық па, жігіттер? Осынша тексеретіндей бізден неге сезіктендіңіздер?» деп сұраймыз. Олар «Бізде тұрған не бар дейсіздер, ана кісі ғой жанымызды қоймай жатқан» деп, біз алғыс күтіп жүрген жақты иегімен нұсқайды. Құдай əділ пендесін сүйеді. Рамзия Юнусова əділетін жазды. Оған əл-Фараби аудандық сотының шығарған шешімі куə. Кім қайда барады дейсіз, түбінде əділет жеңеді ғой. Мұны айтып бір
жаңалық ашқалы отырған жоқпыз. Əділеттің жеңетіні – аксиома! Бірақ бізді екі мəселе ойландырады. Біріншісі – тракторшы, құрылысшы, күннің астында жол жөндеп жүретіндердің, тағы басқа қарапайым адамдардың əйелдері неге осылай банктерден пəленбай миллион теңге несие алып, бизнес бастамайды екен? Неге əкімдердің, прокурорлардың əйелдері шетінен бизнесмен болып келеді? Екінші ойландыратын мəселе – бұдан кейін облыс прокуроры Ибраһим Иманов банктен несие алып, оны уақытында қайтармай, біраз бұқаралық ақпарат құралдарын шулатқан, онысымен қоймай оны жазған журналисті сотқа берген жəне ол сотта жеңіліп қалған өз қызметкеріне қандай шара көреді екен?! Əрине, бұл сұрақты облыс прокурорының өзіне тікелей қоюға да болар еді. Бірақ сұрақ қоюға да қорқып қалған заман... Кім біледі, редакциямызға тағы бір бригада тексеруші келіп тұрса... тыныш жүрейік те əзірге. «Əділет» ұлттық апталығының редакциясы.
Нью-Йоркте «Қазақ хандығына 550 жыл» фильмі көрсетілді
СОҢҒЫ АУЫС-ТҮЙІСТЕР НЕ БАЙҚАТТЫ? Оңтүстік Қазақстан облысының əкімі Асқар Мырзахметов Елбасы Н.Назарбаевтың жарлығымен «Нұр Отан» партиясы төрағасының бірінші орынбасары қызметіне тағайындалды. Алдын-ала болжамдарда бұндай қадам туралы айтылмаған еді. Соған қарағанда бұл көпшілік онша күте қоймаған шешім болды. Сол сияқты Президенттің Алматы қаласының əкімі, ұзақ жылдар бойы аттан түспей келе жатқан Ахметжан Есімовті Астанаға алдырып, «ЭКСПО-2017» көрмесіне басшы етіп тағайындауы да көп адамның ойына кіре қоймаған тосын əрекет емес пе?! Мыр-
захметов те, Есімов те бұрыннан мемлекет басшысының командасында келе жатқан, бірі «көне», екіншісі «көнере бастаған» кадрлар ғой. Сондықтан ол екеуі қандай лауазымды қызметке барса да ешкім таңдана қоймас. Орыстар «Кəрі ат жүйрікті бұзбайды» деген сөз бар. Аталған азаматтар да ендігі жерде тау қопарып тастай ма, жоқ па, қайдам, бірақ ештеңе бүлдіре қоймас дейміз. «ЭКСПО-2017» де өтер, партия жұмысы да ырғағынан жаңыла қоймас. Ал енді екеуін алмастырған кадрлар ше? Олар Елбасы тарапынан жүктелген жоғары міндетті, сенімді ақтай ала ма? Президент А.Мырзахметовті «Нұр Отанға» апарып, 1-ші орынбасары етіп отырғызған-
да бізге Бауыржан Байбектің жүзі сынық көрінген. Н.Назарбаев ол жолы «Бауыржан Байбектің басқа жұмысқа ауысуына байланысты» дегеннен басқа ештеңе ашып айтпаған. Сөйтсек, оны да, алматылықтарды да үлкен тосынсый күтіп тұр екен. Себебі бұл оның қызмет сатысымен қатты шырқауы еді. Алматылықтар болса қанша жылдан бері ауыр салмақты, тəжірибелі, атақты тұлғалардың əкім болып келетініне үйреніп қалған. Байбек болса, «Болашақ» бағдарламасының осындай үлкен қызметке тағайындалған алғашқы түлегі. Қалай дегенде де, Бауыржан бауырымызды еуропаланып кеткен кешегі астана-
ның біраз тосырқауы да, тіпті тасыраңдауы да мүмкін. Қанша дегенмен, мəдениет пен ғылымның ошағы атанған, қаржы орталығына айналған, мыңсан мықтылар мен қалталылар жиналған, бастан-аяқ дегендей Кеңес үкіметінің саясатымен қалыптасқан алып шаһар емес пе? Бəрі өзінде бар. Өзін-өзі толық қамтамасыз етіп отырған қала. Тілі де сынып барып, қайта бəз-баяғы қалпына түскен. Айтпақшы, Б.Байбекті таныстырған жиында Елбасынан бастап, Есімов жалғап дегендей, бəрі де орысша сөйледі. Тек Бауыржан қазақша айтты. Бастамасы жақсы енді. Бірақ талайды көрген, талайды өсірген, талайды тайдырған Алматы жас əкімнің «айтқанына көніп, айдағанына жүре» қояр ма екен? Қысқасы, «Болашақтың» кадры нағыз сынға түскелі тұр. Неге екенін қайдам, осы жұрт, шымкенттіктер ғана болса бір сəрі-ау, батысы да, шығысы да, солтүстігі де Оңтүстіктің əкімін ауыстыруға құмар. Бұндай əңгіме жаңа əкім келгеннен бастап көтеріліп, қашан ол ауысып кеткенше Арыстанды-Қарабастың желі сияқты бір басылмайды. Шындығын айтқанда көпшілік Мырзахметов сияқты бірсыдырғы, эмоциясы жоқ сияқты көрінетін жалпы жақсы əкімнен жалыққандай еді. Жалығып қана қойған жоқ-ты, облыс əкімінің орнына талайларды ойша əкел-
ген. Ұзын тізімнің ішінде Бейбіт Атамқұлов жоқ-тын. Бұл Шымкент күтпеген тағайындау болды. Атамқұлов Алматы облысының тумасы дегенмен, Оңтүстік үшін жаңа адам емес. Өйткені ол 1986-1991 жылдар арасында Шымкент қорғасын зауытының балқытушысы, шебер, рафирленген цехтың аға шебері т.б. қызметтер атқарған. Бұдан соң елшілікте, Индустрия жəне жаңа технологиялар министрлігінде жауапты қызметтерде болған. Байқап отырсақ, өмірбаянында Н.Назарбаевтың өмір жолына жақын барып қалатын бір-екі тұстары кездеседі. Балқыту цехының жəне сыртқы саясаттың ыстықсуығында шыңдалған. Оңтүстікте ыстықтан да ыстық, суықтан да суық жағдайлар болып тұратынын біледі, əрине. Елшілікте де, шетелде де, балқыту цехында да, министрлікте де қызмет етіп піскен азамат Шымкентте əкім болудың жауапкершілігін жақсы түсінсе керек. Өрлеу сатысының барлық баспалдақтарынан өткен азаматтың лауазымды қызмет атқаратын дер шағы. Халқым дейтін ер болса, Оңтүстікте азаматым, ардақтым дейтін халық бар. З. ҚЫСТАУБАЕВ
Атақты абыз, теңдессіз тәуіп
P.S. 2016 жылы барша əкімшілік мемлекеттік қызметкерлер кешенді аттестаттаудан өтеді Журналист пен прокурордың сотқа жүгінуіне себепкер болған «Прокурорские миллионы» атты мақаланың толық нұсқасын 7-беттен оқи аласыздар.
4-бетте
¦ÄIËÅÒ Түркістан – еліміздің рухани астанасы атанған қасиетті мекен. Киелі кент келешегінің келісті болуы – мемлекетіміздің алға қойған басты міндеттерінің бірі. Бұл ретте қаланың келбетін ашып, халқының əлеуметтік ахуалын арттырудың мəнісі зор. Мұндай айқын мақсатқа қол жеткізуде əкімнің іскерлік қабілеті, қолға алған тірлікті аяғына дейін тындырмай қоймайтын табандылығы, белсенділігі, құба тірліктің қамымен жүрген қарапайым халықтың мұң-мұқтажын терең түсінетін пайым-парасатының жоғары деңгейде болуы көп рөл ойнайтыны анық. Бүгінде Түркістандағы қалың елді басқарып отырған əкім Əліпбек Өсербаевтың бойынан бұндай дара қасиеттер табылады десек, артық болмас. «Жігітің түсін айтпа, ісін айт» деген.
Түркістанға келетін туристер саны №31 (234) жылдан жылға арта түсуде 14.08.2015 жыл
ЕЛ ТЫНЫСЫ 2012-2014 жылдарда Үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының Индустрияландыру картасына жалпы құны 3 млрд. 518 млн. теңгеге 13 жоба енгізілді. Оларда 929 жұмыс орнын ашу көзделген. Осыдан құны 1630,0 млн. теңгені құрайтын 10 жоба іске қосылып, 441 жұмыс орны ашылды. Оларда ағымдағы жылдың І-жартыжылдығында 665,5 млн. теңгенің өнімі өндіріліп, жалпы өнеркəсіп өнімі көлемінің үлесі 13,3 пайызды, кəсіпорындардың қуаттылығына жүктелуі 98,6 пайызды құрады. 2015 жылы Үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының Индустрияландыру картасына 2 млрд. 400 млн. теңгеге 6 жоба енгізу жоспарланған болса, облыс əкімдігінің қаулысымен құны 5 550,0 млн. теңгеге 1 жоба мақұлданды. Бизнеспен айналысатын
ғанда 3,4 пайызға артық. Оның ішінде мал шаруашылығы 5 млрд. 579,2 млн. теңгені құрап, 103,4 пайыз, егін шаруашылығы 109,8 млн. теңгені құрап, 100,0 пайыз болды. Есепті мерзімде 40882 жер игеріліп, жоспар асыра орындалды. Түркістан қаласы аумағында Оңтүстік-Батыс мал жəне өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты жүргізген жұмыстардың нəтижесі бойынша ұсынылған 6танапты ауыспалы егіс жүйесі қолданылып келеді. «Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша мал шаруашылығын дамыту іс-шараларының 2014-2016 жылдарға арналған жоспарына» сəйкес бұл ауыспалы егіс жүйесінде мал азықтық дақылдарға басымдылық берілген. Яғни, жалпы егіс алқабының 66% мал азықтық жəне дəнді дақылдар құраса, 34%ын азық-түлікке арналған дақыл түрлері құрайды.
ТҮРКІСТАНДА КӨҢІЛ КӨНШІТЕР КӨРСЕТКІШТЕР КӨП
Түркістанды түлету мақсатында Ə. Өсербаев өзіне жүктелген талаптың үдесінен қалай табылды? Жарты жылдық жұмысын көрсетуде қандай көрсеткіштерге қол жеткізді? Əлемде болып жатқан саяси оқиғаларға, экономикалық дағдарыстарға, түрлі текетірестерге байланысты өткен жартыжылдықта жұмыс істеу оңай болған жоқ. Алайда, Елбасы жүргізіп отырған салиқалы саясаттың нəтижесінде Қазақстан дағдарысқа бой алдырмай келеді. Соның ішінде Түркістан қаласы да халық шаруашылығының негізгі салалары бойынша алдын ала жоспарланған межелерден көріне білді. Бірқатар көрсеткіштер былтырғы осы кезеңмен салыстырғанда едəуір жақсарды. Өнеркəсіп, ауыл шаруашылығы, əлеумет, денсаулық, білім т.б. салалар бойынша даму, ілгерілеу тіркеліп отыр. Сондай-ақ, алдағы жылдары табысты жұмыс істеуге нақты негіздер қаланғаны да белгілі болды. Əкім Əліпбек Өсербаев бірінші жартыжылдықтағы жұмыс қорытындылары туралы есепті баяндамасында ел күткен көзайым жаңалықтарды əңгімелеп берді. Тарқата баяндасақ. Ағымдағы жылдың 6 айында қаланың жалпы өңірлік өнімі 29 млрд. 359,4 млн. теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 1,3 пайызға артқан. Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ 115,3 мың теңгені құраған. Бюджеттің кіріс бөлігі 11 млрд. 930,3 млн. теңгеге жоспарланып, 12 млрд. 018,5 млн. немесе жоспар 88,2 млн. теңгеге асыра орындалған. Қала өнеркəсібінің өрісі өсуде. Есепті кезеңде жалпы өнеркəсіп өнім көлемі 4 млрд. 986,8 млн. теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда нақты көлем индексі 109,0 пайызды құрады.
кəсіпкерлер саны жыл санап артып келеді. Соның нəтижесінде қазір бұл салада 32368 адам жұмыс істеп жүр. Бұл өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 9,0 пайызға артқанын көрсетеді. Сол сияқты өнім көлемі 27 млрд. 534,3 млн. теңгені құрады. Басқаша айтқанда, өткен жылғы осы кезеңнің көрсеткішінен əлдеқайда жоғары. Кəсіпкерлерді «Максимум» АИО, «Ырыс» ШНҰ», «Ауылшаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ қаржылай қолдап келеді. «Бизнестің жол картасы 2020» бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасының барлық бағыттары бойынша жұмыс жүргізілуде. Есепті мерзімде Өңірлік Үйлестіру кеңесімен жалпы құны 143,5 млн. теңгеге 3 жоба мақұлданған. Сол сияқты «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасының өндірістік инфрақұрылымды дамыту бағыты бойынша жалпы құны 110 млн. теңгені құрайтын 1 жоба мақұлданған. Шаһардағы индустриалды аймақтың 40 га. жеріне инфрақұрылымы жүргізілген. Бүгінгі таңда аймақта жалпы құны 7 млрд. 663 млн. теңгені құрайтын 9 жобаны 27,9 гектар жерге орналастыру мақұлданған, оларда 545 жұмыс орны ашылады. Өз кезегінде бұл қаладағы жұмыссыздық санын едəуір азайта түседі. Бүгінде қаладағы жұмыссыздар саны 4662 адамды құрап отыр. Саудалогистикалық орталығын салуға жалпы алаңы 20 гектар жер телімі бөлінсе, орталықтың құрылысына (инфрақұрылым) 5 млн. теңгеге жобалық-сметалық құжаттар дайындалған. Сметалық құны 237 млн. теңге. Есепті мерзімде қаланың ауылшаруашылық саласы бойынша 5 млрд. 689,0 млн. теңгенің өнімі өндірілді, бұл өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстыр-
Қала бойынша жалпы сыйымдылығы 19640 тоннаны құрайтын 8 жеміс-көкөніс сақтайтын қойма бар. Бұл қоймалар қажеттілікті толық қамтамасыз етеді. 2015 жылы егістікті əртараптандыру жұмыстарын қолға алудың нəтижесінде 5850 га. алқапқа астық егіліп, одан 18720 тн. өнім алынды. Нəтижесінде қала халқы астықпен 61,4%-ға қамтамасыз етілді. Өнімдерді қайта өңдеу саласын дамыту бағытында қалада талай тың бастамалар қолға алынып, жүзеге асырылуда. Мəселен, «Тұран» шаруа қожалығының сүт өңдеу зауыты 2015 жылдың қазан айында іске қосылатын болады. Бүгінгі таңға 2 ет өңдеу цехы іске қосылып, жұмыс жүргізуде. 2007-2012 жылдар аралығында қала дихандары 2000 га. жерге жеміс ағаштарын, 1793 га. алқапқа жүзім екті. Бұл дақылдар алғашқы жемістерін бере бастады. Осы өнімдерді өндіру көлемі жыл өткен сайын арта түсетіндігі белгілі. Сондықтан алдағы жылдары жүзім, алма, жеміс-жидекті өңдеу жұмыстары жүйелі жолға қойылатын болады. Жаңадан 1211,7 га. жер айналымға қосылды. Жаңадан 69 ауылшаруашылығы техникасы алынып, жылдық жоспар 87,3 пайызға орындалды. 7,39 га. жылыжай салынып, жылдық тапсырма 105,6 пайызға орындалды. Жалпы жылыжай көлемі 37,65 гектарға жетті. Тамшылатып суару əдісі 1921 гектар жерге енгізілді. «Сыбаға» бағдарламасы бойынша 1583 ірі қара мал алынып, 155 мал бордақылау алаңы іске қосылды. «Құлан» бағдарламасы бойынша 141 бас жылқы, «Алтын асық» бағдарламасы бойынша 2745 бас қой сатып алынды. Есепті кезеңде Түркістанда 6029,2 тонна ет, 31894,6 тонна сүт, 5464,0 мың дана жұмыртқа өндірілді. Көрсеткіштер былтырғы-
МИЛАН МЕН АСТАНАНЫ ЖАЛҒАДЫ
Елордалықтар Есіл өзені жағалауындағы Кенесары хан ескерткішінің жанында марафоншылар Балғабай Күлпейісов пен Қалибек Əбіловті қарсы алды. Желаяқтар марафонды биылғы ел өміріндегі елеулі оқиға – Қазақ хандығының 550 жылдығына арнап отыр. Маршрутты да, өздері жүгіріп өтетін қашықтықты да соған сəйкес таңдапты. Бурабайдағы қазақтың даралығымен де, даналығымен де аты шыққан ханы Абылай кезінде орда тіккен алаңнан шығып, үш жүздің басы қосылған Ұлытауға дейін жаяу жетпек. Осы аралықта олар 550 шақырымды бағындырмақ.
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ МЕРЕЙТОЙЫН ҰЛЫҚТАЙДЫ Марафоншылардың айтуынша, олар бұл идеяны жүзеге асыру үшін жарты жылдай тыңғылықты дайындалған. «Өскелең ұрпақ қазақтың төл тарихын біліп өссе екен дейміз. Осы əрекетіміз арқылы бұқаралық спортты да насихаттағымыз келеді» дейді желаяқтар. Балғабай Күлпейісов мен Қалибек Əбілов 4 күн ішінде 256 шақырымды жүгіріп өткен. Жолда Бұланды, Ақкөл жəне Шортандыға аялдаған. Елордаға жеткенше өздері күтпеген бір қуанышты жағдайға кез болыпты. «Екеуміздің ауысатын уақытымыз келіп, шаршаңқырап келе жатқанбыз. Ақкөлден шыққан кезде Елбасын көрдік. Сол сəт арқаланып кеттік, білем, Көк Туымызды желбіретіп, тоқтамастан жүгіріп өттік. 5 шақырым жер 10 метрдей көрініп кетті. Елбасымен күнде кездесе бермейміз ғой. Бұл кездесуді біз жақсылыққа балаймыз» дейді бұл жөнінде Қалибек Исламұлы. Марафоншылар эстафеталық əдіспен кезек-кезек жүгіріп келеді. Жолда екеуін тоқтатып, естелік суретке түскісі келетіндердің санында есеп жоқ екен. Бұлардың қолындағы көк байрақты көріп, елжіреп, көзіне жас алғандар да болыпты. Кейбіреулер, тіпті, «Көк тудың желбірегені» əнін шабыттана шырқапты. Қос желаяқ жолында кездескен кедергілерге де қарамастан, Туымызды тік көтеріп келе жатыр. Балғабай ағамыздың айтуынша, сондай кедергілерді мың құбылып тұрған ауа райы келтіріп тұр. «Біресе күн қақ төбеден шақырайып, біресе бұршақ аралас жаңбыр жауып, кедергі келтіргені рас. Жаңбыр жауған
E-mail: adilet.media@mail.ru
дан əлдеқайда жақсарды. Мал басы едəуір көбейді. Қала бойынша орташа айлық жалақы 73866 теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 2,7 пайызға артты, ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасы 17503 теңге болып, 95,8 пайызды құрады. Жұмыссыздар саны біршама азайды. Тиісті тұрғындарға атаулы əлеуметтік көмек, жəрдемақы, тұрғын үй жəрдемақысы көрсетілді. Білім беру саласы есепті мерзімде 7 млрд. 804,6 млн. теңгеге қаржыландырылып, өткен жылдың тиісті мерзімімен салыстырғанда 2,0 пайызға артты. Білім саласында 2 мектеп, 3 балабақшаның құрылысына 990,7 млн. теңге игерілді. Жалпыға міндетті білім қорынан 59,8 млн. теңге оқушылардың ыстық тамағына, киімкешектеріне жəне т.б. жұмсалды. «Жалпыға бірдей міндетті білім қоры» есебінен 160 балаға жазғы демалыс-сауықтыру лагеріне 2,9 млн. теңгеге жолдама алынды. Қала бойынша 3-6 жастағы бала саны 21255 құрайды. Олардың 16422-сі балабақшамен қамтылып, көрсеткіш 77,3%-ды құрап отыр. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласы бойынша қаладағы 4 көпқабатты үйлерді жөндеу жұмыстарына 30,1 млн. теңге қаралып, 25 млн. теңгесі игерілді. Газдандыру бойынша 526 млн. теңге игерілді. Халықты электрмен қамтамасыз ету жақсара түсті. Ауызсумен қамтамасыз ету бағытында нақты жұмыстар іске асырылды. Магистральді желілер құрылысы бойынша 12,9 млн. теңге, т.б. құрылыс жұмыстары бойынша 439,4 млн. теңге игерілді. Сол сияқты қаладағы көшелік су өткізгіш тораптарының құрылысына бөлінген қаржының есепті мерзімде 661,7 млн. теңгесі игерілді. Осы жылы қала көшелерін орташа жəне ағымдағы жөндеу жұмыстарына 262,7 млн. теңге қаралып, 88,6
млн. теңгесі игерілді. Түркістан қаласына келетін туристер саны жылдан жылға артып келеді. Қала əкімшілігі туризм саласын дамытуға ерекше көңіл бөліп отыр. Осыған орай, қаланы абаттандыру, автокөлік жолдарын жөндеу, мəдениет саласының жұмысын жандандыру мəселелері де тұрақты назарда. Қалада келген туристерді орналастыру үшін 820 орынды 20 қонақ үйі жұмыс істейді. Есепті мерзімде қалаға 594,8 мың туристер мен зияратшылар, келген. Ағымдағы жылы киелі кесенеге тəу етіп келген туристер саны өткен жылдың сəйкес кезеңімен салыстырғанда 5,4 пайызға артқан. 2014 жылы іске қосылған «Зияратшылар орталығына» келуші қонақтардан түсетін табыс көлемі де уақыт өткен сайын көбеюде. Тарихы тереңде жатқан Түркістан қаласы Елбасымыздың тұрақты қамқорлығы нəтижесінде жыл санап жаңарып, жасарып келеді. Қалада халықаралық Қазақтүрік университетінің жұмыс істеуі де оның дамуына жаңа серпін беріп отыр. Қаланың демографиялық көрсеткіші жақсы. Осыған орай, жекеменшік тұрғын үйлер көптеп салынуда. Əсіресе, балабақшалар мен мектептер құрылысына ерекше көңіл бөлініп келеді. Елбасымыз ұсынған «100 нақты қадам» Ұлт жоспары бойынша жаңа межелер белгіленіп отыр. Аталған жоспардың қала дамуына серпін беретініне сенім мол. Түркістанда өткен жылдармен салыстырғанда ілгерілеу бар екенін анық байқауға болады. Бірақ бейнетқор мен жалқау, қу мен аңқау, ұзын мен қысқа бас қосқан мына қоғамда атқарушы органның тірлігіне, істеген ісіне көңілі толмай сын айтатындар да кездесіп жатады. Əкімді асыра мақтап, оның көңілін хош ету бізге мақсат емес. Айтылған сын шын болғаны абзал. Қала болған соң, онда əлі де шешімін күтіп отырған мəселелердің болуы заңдылық. Солардың бірі əрі өзектісі ол – Түркістанда көпқабатты үйлер орын тепкен шағын аудандарда кешкі ымырт кезінде жарықтандыру жағының тым əлсіз болуы. Қаладағы көшелердің көпшілігіне тротуар төселмегені, жүргіншілер мен жол қозғалысына кедергі келтіретінін де жасырып-жабуға болмас. Жол қозғалысы демекші, қала ішілік бағыт бойынша жолаушыларды тасымалдайтын «РАФ» автокөлігінің қолданыстан шығатын уақыты өтіп кетсе де, əлі күнге дейін көпшілікке қызмет көрсетіп жатқаны көңілге кірбің салатынын айтпай кетуге тағы болмас. Бұдан бөлек Елбасы халыққа арнаған дəстүрлі жолдауының бірінде қазақстандықтардың кемінде 30 пайызы спортпен шұғылдануы қажеттігін баса айтқан болатын. Осы бағытта түркістандықтардың да спортқа деген қызығушылығын ояту жұмыстарын одан əрі жандандырып, спортпен тұрақты шұғылданушылардың санын одан əрі арттыру жұмыстарын қолға алу кезек күттірмес мəселе деп білеміз. С. ИБРАГИМОВА.
сəтте Тудың салмағы ауырлайды. Соған қарамастан, қасиетті байрақты төмен түсірмей келеміз. Ауылдардың жанынан өткенімізде бізге ілесіп жүгірген жандар көп болды. Мысалы, бүгін Шортандыдағы спорт комитетінің жетекшісі өзінің егде тартқан жасына қарамастан, бізбен бірге 2-3 шақырым жүгірді. Осылайша, бəріміз Елбасының «Саламатты Қазақстан – 2050» бағдарламасына қолдау білдіреміз деп ойлаймын» дейді ол. Əуесқой спортшылардың екеуі де Бурабайдағы шипажайларда жолбасшы болып істейді екен. Демалушыларды Кенесары үңгірі, Абылай хан алаңымен таныстырады, тауға апарады. «Байқағаныңыздай, біздің бүкіл өміріміз хандармен тығыз байланысты. Мəре сызығын Ұлытаудан белгілеуіміздің астарында үлкен мəн жатыр. Кезінде ата-бабаларымыз дəл осы киелі мекенде хандарын ақ киізге орап, хан сайлаған» дейді өздері. Жоспар бойынша, желаяқтар Ұлытауға 10 тамыз күні жетуі тиіс. Алда оларды Қорғалжын, Баршын, Шұбаркөл, Сəтбаев жəне Жезқазған өлкелері күтіп тұр. Жалпы биыл елімізде Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған ғылымипрактикалық конференциялар, шығармашылық байқаулар жəне спорттық жарыстар көптеп өтуде. Айтулы датаға орай күзде Астана мен Таразда республикалық деңгейдегі шаралар ұйымдастырылмақ. Гүлмира МƏНШƏРІПОВА. Астана қаласы.
Осыдан екі жыл бұрын экологиялық көлік түрлерін насихаттау, жер жүзіндегі халықты сондай көліктермен жүруге үгіттеу мақсатында «Sun Trip жобасы» бастауын алды. Сол мақсатта бір топ адам күн энергиясымен жүретін велосипедтерді мініп, əлем елдеріне веложорыққа шыққан еді. 2013 жылы Францияның Савойя қаласынан шыққан «The Sun Trip: Астана ЭКСПО – 2017» имидждік веложарысына қатысушылар - Бельгия, Швейцария, Канада, Чехия, Франция азаматтары жəне қазақстандық велошабандоз Асқар Сызбаев Франция, Болгария, Румыния, Украина, Түркия, Ресей, Əзірбайжан мемлекеттерін көктей өтіп, еліміздің Атырау, Ақтөбе қалаларында ат шалдырып, Астанаға жетті. Сол кезде елордаға өзге серіктерінен озып, бірінші болып келген Раф Ван Холь мен Джордж Мойтаны астаналықтар «Бəйтерек» монументінің жанынан қарсы алған еді.
Аталмыш шара Францияның Қазақстандағы жылына сəйкес келген. Оны атап өткен Францияның сол уақыттағы Қазақстандағы төтенше жəне өкілетті елшісі Жан-Шарль Бартоне екі
елде де баламалы энергияны пайдалану ісіне үлкен мəн берілуде екенін айтқан болатын. Раф Ван Холь өз кезегінде Еуропада жатып, Қазақстан туралы талай естігенін, содан елімізге деген қызығушылығы оянып, «мың рет естігенше, бір рет өз көзіңмен көр» деген сөзді басшылыққа алып, бері қарай тартқанын, еліміздің шекарасына енгенінен мұндағы шексіз сайын дала таңғалдырғанын жеткізді. Осы сапарға шығудағы тағы бір мақсаты – жанаржағармайсыз жүретін, яғни табиғатқа еш зиян тигізбейтін көлікпен біраз жерге дейін баруға болатынын дəлелдегісі келгенін айтты. Күннен қуат алып, сағатына 50 шақырымға дейін жылдамдықты асыра алатын, тізгіндеушісін жаңбырдан қорғайтын қалқасы бар «шайтанарбасына» қызыққан еді сонда жұрт. Осы апта басында сондай екі аяқты көлікпен Францияның тағы бір азаматы Паулин де ла Марнье Астанаға келді. Оның да мақсаты ЭКСПО көрмесін насихаттау болды. Аталмыш көрме биыл Италияның Милан қаласында өтіп отыр. Веложорығын сол қаладан бастаған Франция велошабандозы көрменің келесі жылғы өтетін орны – Түркияның Анталья қаласында аялдаған. Одан кейін Астананы бетке алды. Паулин осы аралықта 9 мың шақырымды жүріп өтіп, «Бəйтерек» монументі жанындағы алаңға тоқтады. Оны елорда жұртымен қатар Францияның Қазақстандағы төтенше жəне өкілетті елшісі Франсис Этьен, «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясының өкілдері қарсы алды. Велошабандоздың сөзіне сенсек, ол күніне 200 шақырымнан жүріп отырған. Анталияға дейін бірнеше серіктерімен жеткен ол əрі қарай тəуекелге бел буып, Қазақстан астанасына жалғыз шыққан. «Тəуекел түбі – жел қайық» болып, ол велошабандоз мақсатын сəтті орындады. Аманғали ҚАЛЖАНОВ. Астана қаласы.
2
ЕҰУ – ЖАЗҒЫ УНИВЕРСИАДА ЖЕҢІМПАЗЫ Қазақ хандығының 550 жылдығына орай Қазақстанның жоғары оқу орындары арасында өткен VIII Жазғы Универсиада өз мəресіне жетті. VIII Жазғы Универсиада қорытындысы бойынша 2015 жылы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті жеңімпаз танылып, 17 алтын, 2 күміс медалға қол жеткізді. Спорттық шараға Қазақстан аумағынан барлығы 92 команда қатысты. Еуразия ұлттық университетінің 250 студенті спорттың баскетбол, регби, футбол, тоғыз құмалақ, үстел теннисі, гандбол, қазақша күрес, самбо, еркін күрес, грек-рим күресі, кикбоксинг жəне қоян-қолтық ұрыс бойынша ерекше нəтиже көрсетті. Универсиаданың күміс жүлдесі Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне, қола жүлде М.Əуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетіне бұйырды. Ойындар үстіміздегі жылы 1 маусым мен 10 шілде аралығында Астана, Алматы, Қарағанды, Қостанай, Тараз, Шымкент, Талдықорған, Семей қалаларында өтті. Жазғы Универсиадаға баскетбол, волейбол, жеңіл атлетика, еркін күрес, грек-рим күресі, дзюдо, тоғыз құмалақ, жүзу, бокс, қазақша күрес, бадминтон, таэквондо, футбол, шахмат, үстел теннисі, президенттік көпсатылы жарыс, карате-до, семсерлесу, жағажайдағы волейбол, гандбол, садақтан оқ ату, спорттық бағдарлау, бильярд, регби, самбо, кикбоксинг, жағажайдағы футбол, теннис, нысана көздеу, ауыр атлетика жəне қоян-қолтық ұрыс секілді спорттың 32 түрі енді. Естеріңізге сала кетейік, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ VIII жазғы Универсиаданы өткізуді былтыр ұтып алса, оның себебі Шымкентте өткен VII Республикалық универсиадада біздің спортшылар қола жүлдеге қол жеткізген болатын. Қазақстан жоғары оқу орындарының арасындағы VIII Жазғы Универсиада – ең ірі жəне ауқымды кешенді спорттық шаралардың бірі болып табылады. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ спорттағы табысы жəне ірі жетістіктерімен де мақтана алады: университет қабырғасынан «Қазақстан барысы» – Айбек Нұғымаров, Олимпиада əрі Əлем чемпионы Александр Винокуров, II Жазғы Азия пара-ойындарының чемпионы – екі дүркін алтын иегері Əлібек Уақпаев, Халықаралық дəрежедегі спорт шебері, екі алтын əрі үш қола иегері – Əнуар Ахметов, ХVII Азия ойындарының синхронды жүзу бойынша екі дүркін қола медаль иегерлері апалы-сіңлілі Екатерина мен Александра Немич, джиу-джитсу бойынша Əлем чемпионы Руслан Тезекпаев жəне т.б. университет қабырғасында оқыған жəне бүгінгі таңда білім алып жүрген жастарымыз жетіп артылады. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректораты, қызметкерлері мен профессор-оқытушылар құрамы жоғары оқу орнының студенттік қоғамына жеңіске деген жігері жəне салауатты өмір салтына ұмтылысы үшін үлкен ризашылық білдіріп отыр. Сондай-ақ ЕҰУ-дің жаттықтырушылар құрамы: Владимир Бельковичке, ерлер футбол командасына тұрақты тəлімгерлігі үшін, Орынбасар Дəуренбековаға – футбол (əйелдер), Сергей Ященковке – гандбол (ерлер), Игорь Рыбинге – регби (ерлер), Саят Дүйсеновке – регби (əйелдер), Дəурен Оразовқа – самбо, Ермек Мұқажановқа – қазақша күрес, Геннадий Герасименкоға – үстел теннисі, Данияр Рақымжановқа – баскетбол, Берік Асубаевқа – грек-рим күресі, Азамат Түкеновке – еркін күрес, Кұралай Құлановаға – тоғыз құмалақ, Талип Фахрутдиновке – кикбоксинг, сондай-ақ дене тəрбиесі кафедрасының барлық оқытушылары мен Спорт клуб төрағасы Айдас Уранхаевқа спортшыларды идеялық тұрғыдан жеңіске жігерлендіріп, рухтандырғаны үшін ерекше алғыс білдіреді. Сондай-ақ университеттің мерейін көтерген жеңімпаздар жаңа оқу жылында арнайы марапатталатын болады. Пьер де Кубертонның «О, спорт, сен бір ғажап əлемсің!» деген қанатты сөзі бар. Өйткені спорт – өмір қозғалысы: əрбір адам үшін ішкі дүниені кеңейтетін мүмкіндік бұлағы. ЕҰУ-нің Баспасөз қызметі
Ұзынқұлақ
Жақында болып өткен ауыс-түйістер біраз мансапқорға ой салғандай. Ұйқыларынан оятқандай. Дəмелерін зорайтқандай. Үміттерін арттырғандай. Солардың бірі – облыстағы əйдік аурухананың басшысы қызметіндегі атақты пысықай жақында біраз тамыр-таныстарын, шашбауын көтеретін жазғыштарды жинап, шəй-пəй беріпті. Дастархан басында мансапқор басшы күмпиіп мақтанған көрінеді. Кезінде облыстық департаментке басшы боламын деп, анда шапқылап, мұнда шапқылап, ақыры ештеңе шығара алмай, арамтер болып шаршаған оның ендігі арманы – облыс əкімі орынбасарының босап қалуы əбден мүмкін орынтағына отыру, сөйтіп денсаулық сақтау саласын уысында ұстау екен. Ананы ойладың, мынаны ойладың деп, біреуге кінə арту қиын, əрине. Ал біздің кейіпкеріміз жəй қиялдап қоя салатын сорттан емес. Күні кеше Астана мен Шымкенттің арасын жол еткен ол енді Шымқала мен Алматының арасын шаңдатып жүр деседі. Жолай Ұзынағашқа да соғып, сол арадан тамыр-таныс қарастырып, Алматыда да қарап жатпай, институт басқарып отырған ағайындарын араға салып, күні-түні өзіне де, өзгеге де тыным бермей жатқан түрі бар. Биік мақсатқа ұмтылған жақсы-ау. Бірақ «Аяз би əліңді біл, құмырсқа жолыңды біл» дегендей, əркімнің өз көрпесіне қарай көсілгені лəзім болар еді...
№21-ші бағыттағы көліктер жолаушыларды шаршатып жүр
МƏСЕЛЕ
¦ÄIËÅÒ
КУӘЛІКТЕР
тарату қашан тоқтатылады? Жемқорлық пен азғынданушылық өмірдің барлық саласына өзінің кесапатын тигізуде. Оның үстіне Республика бойынша облыстарымыз бен қалаларымызда ІІМ қарайтын жол жəне патрульдік полициясына кездейсоқ келіп қалған қызметкерлердің жауапсыздығы салдарынан жол-транспорт апаттары жиілеуде. Бұл желіккен полиция қызметкерлері соңғы кездері мас жүргізушілерді қуып ұстаймыз деп, талай адамдарды о дүниеге аттандырып жіберді. Оны республикалық баспасөз жазып, телеарналар көрсетіп те жатыр. Қазір бұл жол – патрульдік полициялар бұрынғыдай емес, жан-жақты жарақтандырылған. Бұларда мобильді байланыстардың түр-түрі бар. Бірақ мұны олар тиімді түрде пайдалана білмейді. Жол ережесін бұзғандарды тоқтатудың жолдары да көп. Онсыз да стандарттарға сай келмейтін, жырым-жырым болған, соңғы 20 жыл бойы жаз айларында тұрақты түрде қайталанып, мемлекеттің қаржысын судай шашып, жонып жеу үшін ғана асқан тапқырлықпен ойлап табылған «тендерлермен» жеңіп алынған біліксіз жолшылардың «шұңқырлы жамауларымен» жөнделетін сапасыз тар жолдарда бұл форма киген жол сақшылары апатты жағдайларды тоқтата алмай отыр. Айта кетерлік тағы бір үлкен мəселе, тек ақша табу үшін ғана құрылған, мемлекеттік стандарттарға сай жабдықталмаған, оқу базалары мен тренажерлары, полигондары атымен жоқ, бірақ оқыды деп куəлік беріп, оны ІІМ облыстық департаменттеріне қарайтын МРЭО МАИ арқылы заңдастырып, саңырау құлақтай қаптап кеткен автомектептер нағыз түйінді мəселеге айналып отыр десек, артық айтқандық емес. Бұл тонның ішкі бауындай үйлесімді түрде қабысқан етене байланыстар нағыз сыбайластық жемқорлыққа жата ма, жатпай ма? Кім жəне қандай мемлекеттік мекеме бұған баға бере алады? Бірақ ең жаманы осы автомашиналар жүргізуге берілетін, сабақтарға қатыспай, оқымай-ақ алынатын куəліктердің (праволар): «өлімге ерікті түрде берілген лицензияларға» айналып бара жатқандай болып тұр. Бір кездері кейбір жоғары лауазымды шенеуніктердің «сүйікті ұрпақтарының» туылған күндеріне жаңа автокөліктермен бірге «жаңа жүргізуші куəліктер» сыйлағаны да орын алды емес пе? Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі келтірген деректер бойынша, соңғы 20 жылдар аралығында ғана (1992 – 2012 ж.ж.) жол - транспорт апаттарынан 55 мыңнан астам Қазақстан азаматтары ажал құшып, жүздеген мың Қазақстан азаматтары мүгедек боп қалған. Ең өкініштісі, содан бері де бұл апаттар күн сайынғы жаңалықтарда соғыс жүріп жатқан елдердегі əскери шығындар мəліметтері сияқты қайталануда. Құрбандардың 85 пайызы, біреуге əке, біреуге шеше болуға жаратылған, елдің ертеңгі болашағы, панасы мен данасы болуға тиісті болған жастар?! Қандай қасірет! Қаншама отбасы бейбіт заманда аңырап қалуда? Яғни əрбір жүргізушіні оқытып, көлік жүргізуді үйретіп, куəлік беретін оқу орындары мен ІІМ не қарасты МАИ мекемелерінің осы зауалдарға тікелей қатысы жоқ деп, жəне оларға сол құрбандардың
обалы жүктелмейді деп кім айта алады?! 250 миллионнан астам халқы болған, бұрынғы Совет Одағы Ауғанстандағы 10 жылдық қанды қасапты майданға айналған соғыста 13 - мың азаматын жоғалтқанын еске ала отырып, Тəуелсіз Қазақстанның бейбіт замандағы бұл құрбандықтарымен салыстырсақ бұл жерде өміріміздің барлық саласында үлкен олқылықтар мен жан – жақты зерделеп, шешілуге тиісті, бірақ шешілмеген шиеленіскен мəселелердің шаш – етектен екеніне көз жеткізуге болады?!.. Сондықтанда мемлекетке салық төлеп, сол мемлекеттік құрылымдарды асырап отырған салық төлеушілер ретінде айтарымыз, мемлекет басқарып отырған тиісті мекемелер «өлімге лицензия» беретін мұндай оқу орындары мен осылардың əрекеттеріне тікелей баға беруге тиісті мемлекеттік органдардың, оның ішіндегі ІІМ-не тікелей қарайтын МРЭО МАИ-лардың соңғы 23 жылдағы жұмыстарын толығымен талдап, қай облыстардағы, қай қалалардағы, қай автомектептерді бітіріп куəлік алған курсанттардан көп ажал құшқандарының санын анықтап, баға беріп, мұндай мектептердің талапқа сай келмейтіндерін жауып, мұндай куəліктерді беруге тікелей қатысы бар МАИ қызметкерлерін де жауапкершілікке тартып, жанжақты тексеретін арнайы комиссия құру қажеттігі күн тəртібінде тұрған аса маңызды, мемлекет деңгейінде шұғыл түрде шешілуге тиісті өткір мəселе. Жəне де айтарымыз, осы автокөліктерді жүргізуге куəлік алуға тиісті азаматтардың денсаулықтарының жарамдылығы туралы берілетін анықтамаларды беретін медицина мекемелерінің жұмыстарын да терең түрде тексеріп, қайта құру қажет. Бұл мекемелердің жауапкершілігін арттырып, анықтама алатын азаматтардың денсаулықтары жан – жақты тексерілуі керек. Əсіресе психиатрлық жəне наркологиялық медицина мекемелерінде бұл маңызды шаруаға атүсті қараушылық басым. Келген азаматтар бұл мекемелерде анықтаманы бірнеше минуттың ішінде алып кете береді. Соңғы жылдары небір психиялық ауытқымалы науқасы бар қаншама жүргізушілердің кесірінен қаншама жол апаттары орын алды? Тіптен жолдарымызда өзінен озып кеткен жүргізушілерді атыс қаруларымен атып тастаған жағдайлар да кездеседі. Көз жанары нашар, түрлі түсті ажырата алмайтын азаматтар да жоғарыда айтылған куəліктерге ие болуда. Медицина мекемелерінің осындай жауапсыздықтары жол апаттарын туындатуға да себеп болмады деп кім айта алады? Сондықтан бұл маңызды мəселені, яғни медицина мекемелеріне деген жоғары талап пен жауапкершілікті үкімет деңгейінде қайта қарайтын уақыт келді деп есептейміз. Ілесбек БАЙЖАНОВ. Шымкент шаһары.
Облыс əкімдігі мен оның басқармалары, облыстық мəслихаттың аппараты «Нұрсəт» мөлтек ауданындағы 16 қабаттық əкімшілікіскерлік орталығына көшкелі бері сол бағытқа қатынайтын жолаушылар көлігін күтушілер қарасы да күрт көбейді. Бұған осы орталықтағы қазақ драма театры, «Көрме орталығы», «Түркістан» сарайы мен облыстық кітапхана ұжымдарының қызметкерлері мен сол маңайдағы №3 емхана, Назарбаев мектебі, «Метро» сауда орталығы, тағы да басқа қоғамдық ұйымдарға жолы түсетін жандарды қоссаңыз жолаушылар тасымалдау көліктеріне деген қажеттіліктің бұрынғымен салыстырғанда қанша есеге артқанын болжау қиын емес.
Осыдан да барып күнде қарбалас. Ерсілі-қарсылы жүйткіген автобустар мен «Газельдерге» жапатармағай ұмтылған жұрт діттеген жеріне уақтылы жетіп алуға, ал жүргізушілер көліктің жолаушыға аузы-мұрнына дейін лық толғанына қарамай неғұрлым мол ақша қармап қалуға асығады. Олардың ойлайтыны адамдардың қамы емес, тек ақша екені əр əрекетінен байқалып тұрады. Кондукторлар да «Əпкеме жездем сайдың» кебін киген. Атауы жаңарған аялдамаларды əлдеқашан құрдымға кеткен Кеңес дəуіріндегі атаулармен: «Астраханцева», «Карл Маркса» деп жариялаудан жалықпайды.Сондай-ақ аялдаманың маңдайшасына «Айқап» деп жазып қойғанына қарамай «БАМ» деп хабарлайды. Үлкендерге, балалы əйелдерге қамқорлық көрсету, орын алып беру ойларына да келмейді, айтатыны «За проезд беріңіздерші» деген бір ауыз сөз ғана. Шаһарымыздың шалғай шетіндегі «Қазығұрт» мөлтек ауданынан əкімшілік-іскерлік орталығына тіке қатынайтын жалғыз көлік №21 бағытындағы «Газельдердің» қызметіне жұртшылықтың көңілі толмайды, айтары көп, өкпелері қара қазандай. Сондықтан көпшілік бұл бағыттағы «Газельдердің» орнына жекеменшік емес, мемлекеттік автобустарды шығарғанды қалайды. Бұған негіз жоқ емес, көп. Оны санамалап айтар болсақ, біріншіден, əкімшілік-іскерлік орталығының аумағы кеңейіп, оннан астам биік тұрғын үйлер кешенінің пайдалануға берілетін күні де жақындап келеді. Сол арқылы мұнда тұрғындар саны да күрт артқан шақта қоғамдық көлікке деген сұраныс та күрт көтеріліп, шағын «Газельдер» аздық ететін күн туады. Екіншіден, бұл бағыттағы «Газельдердің бəрі ескі, содан да барып жарым жолда жиі бұзылады, салон іші алқамсалқам, жамау-жасқау, қазіргі өскелең мəдени талапқа жауап бере алмайды. Үшіншіден, бағытқа бөлінген көлік саны аз болғандықтан жүру кестесі жиі бұзылады. Олар тек таңғы жəне кешкі «қарбалас сағатта» ғана қатынайды да, қалған уақыттарда сағаттап күтсең де келмейді. Көліктің аздығынан болуы керек, тіпті «қарбалас сағаттың» өзінде де қатынау аралығының кестесі қатаң сақтала бермейді. Содан да барып адамдар көлікке лық толып, сарыла күтіп тұрған жолаушыларға тоқтамай өте шығатын, тіпті кейбір аялдамаға қайырылмай тіке тартатын кездері жиі болады. Енді
мұны нақты дəйектермен шегелейік. – Құрсай бағытынан келе жатып №21 маршруткасы Республика даңғылынан Бауыржан Момышұлы көшесіне бұрылып, Халықтар достығы үйі аялдамасы арқылы өтуі керек. Бірақ оларға сенім жоқ. Көбіне «Гарант» аялдамасына қарай тіке тартып кететіндіктен күн сайын Түркістан көшесінен «Гарантқа» келіп күтем, – дейді облыстық мəслихаттың қызметкері Ғалымжан деген жігіт. Бұған өзіміз де күнде куə болып жүрміз. Басқа күндер есте сақтала бермейді, биылғы ораза айтының арапа күні 16 шілдеде 917 СLA нөмірлі «Газельдің» кондукторы Жанкелдин көшесінің «Айгүл» аялдамасына келгенде ондағы кондуктор тіке «Халықтар достығы» аялдамасына өтіп кететіндіктерін хабарлады. Бірақ жолай «Жалын», «Гүлжан», ОҚМУ аялдамаларынан түсетін адамдар тұс-тұстан
№31 (234) 14.08.2015 жыл
деген уəж айтты. Міне, №21 бағытта қандай жүргізушілердің қызмет етіп жатқанын өздеріңіз бағамдай беріңіз. Ал, кері қарай қайтарда да олардың «Əкімшілік» аялдамасы арқылы жүретініне сенбейтін жұртшылық алыс та болса «Метроға» қарай сабылады. Бұған да дəлел келтірейік. 28 шілде күні келіп қалар деген үмітпен бір топ жолаушы «Əкімшілік» аялдамасында сағат 17-00 ден бастап №21 «Газельді» күттік. Сол күткеннен аяғымыз талғанша тұра-тұра сағат 18-20 да 440 ОRA нөмірлі «маршрутка» келді əйтеуір. Біз кондуктордан неге сонша кешіккенін сұрағанымызда «Біздің алдымызда біреуі шыққан еді ғой» – деп жауап берді ол. Шықса шыққан шығар. Бірақ ол əкімшілік аумағына соқпай өтіп кеткен болды. Ең сорақысы – бағыты бір көліктен басып
озуға тырысып машинаны үрейіңді ұшыра жүйткіте айдағанымен қоймай, жұлқа тартып, сілке тоқтататын, жол жүру ережесін өрескел бұзатын жүргізушілер қатары азаяр емес. Оны күнде көріп жүрміз. Нақты мысалмен айтар болсақ, 30 маусым күні «Қазығұрт» мөлтек ауданының «Рахымжан» аялдамасынан таңғы сағат 8.30да біз мінген мемлекеттік нөмірі 440 ОRA «Газель» автокөлігі айналма жолдан үлкен ТашкентШымкент трассасына өте берген тұста күтпеген жерден кілт тоқтады. Салон іші астаң-кестең болып, жұрт алға қарай жапырыла құлады. Ортадағы орындықтан мұрттай ұшып түскен əйел көпке дейін өз-өзіне келе алмай, ішін басып, ұзақ отырып қалды да, əлден соң барып тілге келді. Кейін білгеніміздей, Құрсай ауылының тұрғыны Айымхан есімді бұл келіншектің бауыры ауырады екен, қатты соққыдан сөйлей алмай қалыпты. «Бұларың не, адамды өлтіресіңдер ме?» деген Айымханнан кешірім сұраудың орнына кондуктор жігіт: «Сонда не, тоқтамай өтіп авария жасауымыз керек пе еді?!» деп өзіне дүрсе қоя берді. Негізгі жолда келе жатқан көлікті күтіп, өткізіп жіберу міндеті екенін түсінбейтіндей өздерін ақтаудан танар емес. Жұрт аузында «Маршрутка» атанып кеткен №21 бағыттағы «Газельдерді» жүргізушілердің жүздері бізге бір ауылдың адамдарындай жадымызда жатталып қалған, олардың əрбірін шатастырмай танимыз. Бұл жүргізушіге жолаушылардың бұрын да жұлқып-сілкіп айдайтынына талай шағымданғанын есіне салғанымызда олардың жауабы: «Баратын жерлеріңізге барып, шағымдана беріңіздер, қолдарыңыздан келгенін істеңіздер» болды. Айымхан біраз жерге баратынын айтты, ал біз «21» бағытындағы былықтар туралы жұртшылықтың мұңын құзырлы орындардың құлағына жеткізуді, сол арқылы қоғамдық көліктер жүрісінің көпшілік көңілінен шығатындай қалыпқа түсуіне ықпал етуді мақсат тұттық. Біздіңше, аталған маршруттағы “Газельдердің” мəселесі тиісті орынның назарына ілікпеген сияқты. Егер жағдайдың осындай екені қала əкімі Дархан Сатыбалдыға жетсе, бұл проблеманың көп ұзамай шешім табатынына сенімдіміз. Слам НҰРМАҒАНБЕТҰЛЫ, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.
МАШАҚАТЫ шулап көлікті өз жолымен жүруіне мəжбүр етті. Нақ осы күні кешке нақ осы «Газельге» тағы отырып қалдық. Бұл жолы олар «Дулати» аялдамасын, одан соң əдеттегіше «Халықтар достығы үйі» аялдамасын аттап өтіп төте тартты. Өйткені аталған аялдамалардан түсетін жолаушы болмады, ал ол жақта күтіп тұрғандар,əрине, амалсыздан күдер үзіп діттеген жерлеріне сатылап жетуге мəжбүр. Шілде айынан бастап «21» бағыттағы «Газельдердің» «Əкімшілік» аумағын айналып өте бастағанына қуанып қалғанбыз. Бірақ олардың көбісі «Нұрсəтке» кірген соң «Метро» аялдамасына дейін жүру бағытын сақтайды да əкімшілікке қарай бұрылуды артық санап, соңғы аялдамасы саналатын «Айқапқа» тіке тартып кетеді. Дəлел керек пе? Ораза айты күні мемлекеттік нөмірі 538 ОVА «Газелімен» келе жатып кондуктор мен жүргізушіге «Көрме орталығы» ғимаратының тұсынан түсетінімді айтқан болатынмын. Бірақ олар «Метродан» бұрылып, «Айқапқа» қарай зуылдап ала жөнелді. Көрмеден түсетінімді айтып шырылдап едім: – Біз «көрме» дегенді білмейміз, «Əкімшілік» деуіңіз керек еді. Енді БАМ-ға барып, қайтар жолда əкімшіліктен түсіріп кетеміз, – деп өз дегендерінен танбады. Сөйтіп, бекітілген бағытпен жүру ережесін бұзғанымен қоймай, мені жолымнан қалдырып, маған қажет емес мекенге – «Айқапқа» алып қашып кетті. Тағы бірде 299 ЕNО нөмірлі «Газель» жүргізушісі əкімшілік аумағына барудан ашық бас тартты. «Бəрі айналып өтіп жатқан əкімшілік жаққа сендер неге бармайсыңдар?» деген сұрағымызға «Біздің қолымызға əкімшілікті айналып өтуді көрсеткен схема берілген жоқ»
Желілік сауданың ЖЕЛІГІ мен ӘЛЕГІ
Бүгінде аз жұмыс істеп, көп табыс табуға шақыратын «уəдешіл» жарнамалардан көз сүрінеді. “Алған жалақыңызға көңіліңіз тола ма? Өміріңізді түбегейлі өзгертуге қалай қарайсыз? Айына 2000 мың доллар артықтық етпейтін шығар? Мына мекен-жайға келіңіз онда” деп, визиткасын қолыңызға қыстырып кеткен «сиқыршыларды» талай көрген де боларсыздар. Аспандағы айды армандаған күйі жаңағы «жарылқаушының» ізіне ілесіп, сиқырлы сарайға барып, алданып жүрген əпке-сіңлілеріміз қаншама? Қазір ғаламтор арқылы жұмысқа шақыратын бұл жүйе, яғни желілік маркетинг бізге не береді? Əлде бұл тез баюдың, оңай олжа табудың жолы ма? Мүмкін, желіктіретін айласы мол желі шығар…
Желілік маркетингтің не екенін жете түсінбесе де, бұл жүйе туралы бүгінде бəрі біледі. Тіпті кейбірі осы қағида бойынша жұмыс істейтін Oriflame, Avon, Mary Kaу, Anway сынды тағысын тағы əлемге танымал компаниялардың дистрибьюторларымен кездесіп те үлгерді. Бұлардың əрқайсысының өзінше жұмыс істеу жобасы мен шарттары бар. Барлығына ортақ қағида компанияға тіркелу үшін адамның жасына, мамандығына, біліміне (дипломы бар ма, жоқ па, маңызды емес) қарамайды. Яғни, кез келген адам тіркеліп, бизнеспен айналыса алады. Тарихи деректерге сүйенсек желілік маркетинг ең алғаш 1945 жылы АҚШ-та пайда болған. Ол тікелей тауар жеткізу арқылы, өнімді арзан бағада саудалауға мүмкіндік береді. АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Италия, Ресей елдерінде қарыштап дамыған бұл жүйе адамдардың ой еңбегімен қаржы табуына қызмет етуде. Адамдар бір айда тапқан жалақысын осы жүйе арқылы бір аптада табады
екен. Тікелей сауда жасау осылайша көп қаржыға кенелтетін көрінеді. Бүгінгі таңда, желілік маркетингтің жырымен жыртығын жамап, нəпақасын тапқысы келетін студент жастардың арасында шарықтап тұр. Алыс ауылдағы апа-жеңгелеріміз де осы желілерді табыс көзіне айналдырып үлгерді. Естуімізше, Тəжікстан, Əзірбайжан мемлекеттерінде желілік маркетингпен айналысуға тыйым салып, тіпті кейбір елдерде ислам ғұламалары жалпы осы желілік маркетингті харам деп таныған көрінеді. Ал біздің елде осы желілік маркетинг соңғы он жылдан бері кең етек алып келеді.
E-mail: adilet.media@mail.ru
Көргенімді айтсам… Менің бөле əпкем 80 мың теңге жалақысы бар жұмысын тастап, «GTIME» деп аталатын желілік маркетингтің жетегінде жүрген болатын. «Барсаңшы, көрсеңші» деген қолқасын қимай, келіскен уақытта кездестік. Кең, жарық бөлменің қақ ортасында тұрған үстелге төрт адам тақтаға қарама-қарсы отырдық. Бөлмеге кіріп келіп аса ыждаһаттылықпен жымия сəлемдескен егде жастағы апай бізге компанияның жұмысымен таныстыруға кірісті. Ары қарай ұзын сонар əңгіме. Аузы-аузына жұқпай зулай сөйлеген ол компанияның əлемдегі ең теңдессіз екенін, тауарды өндірушіден тұтынушыға делдалсыз ұсынатынын,
3
тақтаны шимайлай отырып, баюдың опоңай жолын жеткізе əңгімелеп берді. Арасында сұрақ қойсам, жақтырмады. Себебі, сұрақтың барлығы баяндаманың соңында қойылады екен, тəртіп солай. Эксклюзивті швейцар сағаттары – компанияның негізгі тауарлары. Ұйымға кіру үшін алдымен 15000 теңге төлеп осы сағаттың біреуін сатып алуың керек. Сосын сіз кереметсіз, ақша деген өзінен-өзі көл болып ағып келеді-міс. Ол үшін бар-жоғы ең жақын деген екі-ақ танысыңызды алып келіп, желіге жегуіңіз керек. Қалғаны, менің түсінуімше, қаржылық пирамиданың шаруасы. «Осылай командамен жұмыс жүргізсек 1-айдың ішінде 145000 теңге, ал 3-айдың ішінде 1 5000 000 теңге аласыз» деді Гүлжан есімді апай. Біреуді алалап, не болмаса жала жабу ойымда жоқ. Дей тұрғанмен, мұндай кəсіппен айналысатындардың кейбірі таныстарын сүйрелеп, қолынан тартқандай апарса, кейбірі алдап шақырады кеңселеріне. Сосын маркетингтің жілігін шағып, майын ішкендерінің бірі дəрісін оқиды. Оқығанда алдындағы адамды ойландырмай қоймайтыны тағы бар. Адам психологиясына зор ықпалы бар осындай түрлі тəсілдер мен айлалардың əсерінен барын сатып, жер сипап қалғандар қатары жетерлік. Айта кетейік, бұл бизнестен пайда тауып жатқан адамдар қатары сирек, байып жатқандар құрылған пирамиданың басында отырғандар, ал астындағылар тек бірін-бірі айналдырған қалың көпшілік қана. Өткен жылдың басында, Өзбекстан елінде кəсіпкер ретінде тіркелмеген жеке тұлғаларға желілік маркетинг саудасымен айналысуға тыйым салыныпты. Мұндай қадамға баруға өзбектің ішкі нарығына шетелден ағылып келіп жатқан түрлі тауарлардың сапасына күдіктің артуы себеп болған.
Желілік сауда-саттық жолымен əкелінетін күмəнді өнімдер тізімінде биологиялық қуатты қоспалар, дəрумендер мен дəрі-дəрмектер, кейбір косметикалық жəне парфюмериялық тауарлар да бар көрінеді. Дəл осы желілік саудамен аталған өнімдер, біздің де елді жайлап барады. Ал, біз неге қаннен-қаперсіз отырмыз? Сан мыңдаған адамның санасына салмақ салған салаға қашанғы адамдар алданбақ?. Дегенмен, өмір жолын қалай өрнектеймін десе де əркім өз бағытын өзі бағамдар. Тек, Батыстың балдырына байланып, батпағына батып кетпесе болғаны. Ж. МҰСТАФИНА
Бауыржан БӨЛЕГЕН, Қарақұм елді мекенінің имамы: – Əлемде желілік маркетингтің түр-түрі бар. Əрқайсысының өзінше жұмыс істеу жобасы мен шарттары болады. «Кімде-кім бізді алдаса, ол адам бізден емес» деп саудада алдауды қатал ескертіп, мұсылманға жат əрекет екенін түсіндірген. Бұл исламда – харам. Шариғатта адамға əсер ете отырып, бір нəрсені сатуға тыйым салынады. Адам психологиясына ықпалы бар осындай түрлі тəсілдер мен айлалардың кесірінен үйлеріндегі жалғыз сиырын сатып жібергендер де, несие алып қарызға батқандар да жетерлік. Белгілі бір адамдарды ұтқызып, енді бір адамдарды ұтылдыратын жəне адамдарды құлшылық пен өмірдегі негізгі істеріне салғырт қарата бастайтын жүйе – Ислам бойынша құмарлыққа жатады. Ал оның харам екені даусыз. Нұргүл ҮКІБАСОВА, студент: – Кезінде желілік маркетингпен айналысатын компаниялардың бірінде жұмыс істегенмін. 100-ден астам адам жинап, жүйелі желі де құрдым. Үлкен баспалдақтардың біріне де жеттім. Бірақ қазір бəрін тастап, оқуымды
жалғастырып жатырмын. Қазірдің өзінде түрлі компанияға шақырушы қыз-жігіттерді көп кездестіремін. Оларға қарап, өзімнің кешегі күнім есіме түседі. Бір күні олардың да мұны қоятынына сенімдімін. Ол жерге жиналған кезде тек бір ғана мəселе айтылады. Ол – ақша. Əр тауардың бонустық балына байланысты неғұрлым көп балл жинасаң, соғұрлым ақшаң да көбейеді. Шенің де өседі. Пайыздан пайызға жеткен сайын келесісіне жетуге ұмтыласың. Ол үшін күн демей, түн демей жұмыс істейсің. Мұндай қиындыққа кез-келген адам психологиялық тұрғыда шыдай алмайды. Себебі, ешқашан миыңа, санаңа тыныштық жоқ. Бір биікті бағындырсаң, келесіге қалай жетем деп тыным таппайсың. Сабақта отырсаң да ойың сол жақта отырады. Мұндағы уақытың текке өтіп жатқандай болады. Тауар алуға қаржыны қайдан алам деп тағы бас қатырасың. Өйтпесең тағы болмайды. Біздің тұтынушылар қолма қол есеп айырысуға дағдыланбаған. Оның үстіне тауар сатушылар өткізу үшін қарызға беріп үйретіп тастаған. Сосын сен де тəуекел етесің. Қазір жұмсаған қаржымды пайызым өссе бірнеше есе етіп қайтарамын ғой деп үміттенесің. Компаниялар сыйақы төлесе, жарнама жасағаның, адам шақырғаның, тауарын өткізгенің үшін төлейді. Ал тауарын тегін беріп, ақшасын оңды-солды тарата беретін олар ақымақ емес қой. Сондықтан адамдарды жаздыртуға көндіру үшін ай сайын алатын жалақың жайлы өтірік айтуға тура келеді. Осы айда 100 мың алдым десең, студенттердің көзі жанып кетеді. Сол өтірік сөзге сеніп тіркелгендер қаншама. Бірақ олар тек компанияның игілігіне жұмыс жасап жатқандарын істерінен түк шығара алмағанда ғана түсінеді. Ал, алпауыт компаниялар мен алаяқ табыскерлер өз жұмыстарын осылайша жалғастыра бермек.
¦ÄIËÅÒ Жуырда «Сүйінбай Аронұлы. Сүйінбай мен Арыстанбектің айтысы» атты кітап қолыма тиді. Бұл кітапты шығарған Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің Жамбылтану жəне халық ақындары ғылыми-зерттеу институты. Бұл кітапқа қазақтың ұлы ақыны Сүйінбай Аронұлының қырғыздың атақты ақыны Арыстанбек Бұйлашұлымен айтысының қазақша жəне қырғызша нұсқалары енгізілген. Бұл айтысты Жамбылдан 1937 жылы халық ақыны Өмірзақ Қарғабайұлы жазып алған. Оқымысты ғалымдардың бұл игі ісіне алғысымызды айта отырып, осы айтыстан көптеген тың деректерді оқып, таң қалдық. Əсіресе Құртқа тəуіп туралы Сүйінбай ақын айтыпты деген ауызекі өлеңдерді білетінбіз. Ал осы Арыстанбекпен айтыста Сүйінбай былай деп жырлайды: Шыбыл деген бір елім, Мынау менің Шыбылым. Мен сөйлесем шынымен, Шығар сенің шығының. Ерегіссең менімен, Шығар сенің тығының. Қысы кетсе, жазы бар, Дүниенің сазы бар. Шыбылдан шыққан атақты, Көпке əйгілі Құртқа қажы бар. («Ұлағат» баспасы, 2015 жыл. 49 бет. Сүйінбай мен Арыстанбектің айтысы). Белгілі профессор-хирург, Қазақстан Республикасы жоғары мектебінің еңбек сіңірген қызметкері, Құртқа тəуіп ұрпағы Тұрар Көкеев ағамыз «Құртқа тəуіп ұлы дала перзенті» атты ғылыми кітап жазып, жарыққа шығарды. («Құртқа тəуіп – сын великой степи». «Анарыс» баспасы 2015 жыл.). Ғалым дəрігер Тұрар Көкеев мұнда Құртқа тəуіп жайлы ұзақ жылдар бойы ізденісі мен зерттеуінің нəтижесінде өз таным, ой қорытындысын жаңа дерек-дəйектермен əдемі келтіреді. Жазушы-драматург Əлібек Əмзеұлы Құртқа тəуіп өмір сүрген тарихи жерлерді аралап, көптеген адамдармен сөйлесіп, пікірлесіп, Құртқа тəуіп жайлы көлемді көркем шығарма жазып жатыр. Профессор Шəкен Шынтаевтың ұйымдастыруымен əлемнің көптеген елдерінде Құртқа тəуіп хақында баяндамалар оқылды, өмірі мен тəуіптігі жайында түрлі халықаралық конференция, конгресс, жиындарда кеңінен таныстырылуда. Қазыбек бек ауылындағы мешітке Құртқа тəуіп есімі берілді. Жуырда бір топ ғалымдар мен зиялы қауым өкілдері, ұрпақтары Құртқа тəуіп кесенесіне арнайы барып, құран оқытып, құрбан шалып, атақты абыз тəуіп туралы келелі ой-пікірлерін ортаға салды. Бүгінгі тəуелсіз Қазақстан елімізде дəстүрлі медицина саласында халықаралық байланыстар нығая түсіп, қарқынды дамып келеді. Соның бір дəлелі ретінде Елімізде Шанхай ынтымақтастық ұйымының Дəстүрлі медицина академиясының бөлімшесі – Құртқа тəуіп атындағы ғылыми академиясы құрылып, жемісті жұмыс жасауда. Сонымен бірге еліміздің халық медицинасының өкілдері халық емшілігі бойынша ұйымдастырылатын көптеген халықаралық жиын-жиналыстарға қатысып тұрады. Дəстүрлі медицинаны дамытудағы негізгі мақсат – қазақтың ежелгі емқостық тəжірибесін жəне оны қолдану барысын дамыту. Дəстүрлі халық медицинасының əдістерін қолданып емдеу тек дүниежүзінде ғана емес, Қазақстанда да өріс алып, дамуда. Осындай елімізде дəстүрлі медицинаның дамуына зор үлестерін қосқан қазақтың батыры мен бағланы, көсемі мен шешені, ақын, жыршы-жырауы, данышпан мен əулиесі аз болмаған. Төрт құбыласын түгел ұстаған ұлыста небір емші, тəуіптер, көріпкел, сəуегейлер, шипагер абыздар болғанын, өткенін біз кешегі тарихтан таныдық. Солардың арасында биік тұлғаның бірі – Құртқа тəуіп. Шынында да Құртқа тəуіп деген кім? Қазақ Совет энциклопедиясы былай деп жазыпты: «Құртқа Сұлтанқожаұлы (17701906) – Жетісу жəне көршілес қырғыз еліне аты кең тараған халық емшісі. Ұлы жүз Шапырашты тайпасы Шыбыл руының Байыс деген атасынан. Құртқа арабпарсыша оқыған. Ол – ауыр науқастарды емдеп жазып, күрделі операциялар жасай білген. Түрлі
E-mail: adilet.media@mail.ru
Құртқа Сұлтанқожаұлы – Қазақ жəне №31 (234) Қырғыз елдеріне аты кең тараған емші 14.08.2015 жыл
ТАРИХ
қара санын ұстарамен тіліп жіберіп, ырсиған етінің ішінен бірдемені салып қайта тігіп тастайды. - Бұның не? – дегендерге: - Бұл – «уа», - деген дəрілік шөптің ұнтағы. Ол мына айғырдың кеселін кеседі, құртын құртады. Енді қорықпа, - депті. Шынында да қалған малы дін аман болыпты.
шөптерден дəрі жасаған. Қоқандықтармен соғыста жаралы болғандарды емдеп, операция жасап, сүйектегі оқты алған. Құртқа өте ұзақ жасап, 136 жыл өмір сүрген» (Қазақ Совет энциклопедиясы. 7-том, 51-бет). * * * Жетісуды билеген Тезек төренің баласы ауырып, Құртқаға қос атпен кісі шаптырыпты. Құртқа тəуіптің төре ауылына бара жатқанын естіп, жақындары келіп: - Абыз ата, Тезек төренің елге тізесі қатты батып жүр. Алымсалықты үйіп-төгіп, ес жидырмай, ата қонысымызды тартып алды, елді
* * *
Құртқа тəуіп Сұлтанқожаұлы
Құртқа тəуіп жаңа қонған қонысқа, қора-жайға су қосқан дəрі шашып, аластайды екен. Бұл бүгінгі дезинфекция ғой! Өзін-өзі емдеп, өзіне-өзі тəжірибе жасап, оны жұртқа үлгі етіп айтып отырған.
айтқаны келген ақсақал би дəрежесіне дейін көтерілгендігін мына бір жайттан-ақ аңғаруға болады. Талас бойында жырақтап қалған бір топ Шапыраштыларды алып келу үшін 1870 жылдары Құртқа емшінің тапсырмасымен Сұраншы батырдың ағасы Андас датқа келген. Сонда ол: Ел иесі – Құртқа, Іздеп келген датқа. Бірің қалмай қайтыңдар, Атамекен жұртқа! – деген екен. Сырттап кеткен ағайындарын шақырып қана қоймай, ел ішіндегі дау-шарларды бітімге келтіріп, үлкен жанжалдар Құртқа тəуіп алдында əділ шешімін тауып отырған. Ал, жазушы Мамытбек Қалдыбаев 1995 жылы шыққан «Бəйдібек баба арманы» кітабында былай жазған: ...Құртқа, Саурық батыр, Шапыраштының болысы Андас
4
аты кең тараған халық емшісі, еліне қамқор болған абыз, əулие. Сондықтан да халықтың ыстық ықыласынан болар, осында біраз жыл бұрын Көксай ауылында Құртқа тəуіп атындағы мешіт салынды. Бейіті басына биіктігі 13,6 метрлік кесене тұрғызылды. Бұл істі ұйымдастырған белгілі қоғам қайраткері Қайрат Сатыбалдыұлы. Бейіті басына алғаш белгі қойған ұрпақтары болатын. Кейін белгілі мемлекет жəне қоғам қайраткері Серік Үмбетов бейіт аумағын кең етіп қоршатып, темірден күмбез орнаттырды. Құртқа тəуіпке байланысты аңыз əңгімелердің дені бабамыздың бүкіл саналы ғұмыры ізгілікке негізделгенін баяндайды. Жүз отыз алты жыл өмір сүрген əулие айналасына жақсылықтың нұрын шашқан, небір ауруларды емдеп жазған, шипалы дəрігерлерді пайдаланып, емшіліктің
АТАҚТЫ АБЫЗ, ТЕҢДЕССІЗ ТӘУІП еңіретті. Енді соның есесін қайтаратын кез келді. Анау дімкес ауру баласына у бер де қатыра сал. Əр сауалға – бір зауал, - деп жер тепкілеп, тілек тілепті. Құртқа тəуіп үндемей Алтынемелде отырған төре ордасына аттанады. Ұнтақтап саумалға қосып ішкізген дəрісі шипа болып, бір айға жетпей беті бері қарап, адам болмайды деген бала түрегеп, дін аман жүгіріп кетеді. Ауылына келгенде, əлгі туыстары қайта келіп: – Абыз ата, төренің баласы тұрып кетіпті, сіз емдеп, құлантаза жазып жіберіпсіз, - деп тепсініпті. – Сіздер қызық екенсіздер. Дəрінің бəрі – у болады. Мен берген дəрі – у – оған шипа болды. Ал, естеріңізде болсын, Алла мүсəпірге рақымшылық жасаған. Ауру, дертті жан – мүсəпір. Мүсəпірді мүсіркеу керек, емдеу – парыз. Қолдан келсе, шипа болар жағдай жасауымыз керек. «Ең басты байлық денсаулық» демекші: тəні жарымжан пенде – ең бейшара, ең мүсəпір. Ауырған жанды аялауымыз қажет. Қаскүнем қарақтан өледі, қомағай тамақтан өледі, батыр садақтан өледі, бай қадақтан өледі. Абайлап сөйлеп, ойлап іс істеу лазым. Өзін күткен өрге шығады, өзгеге өлім тілеген елді бұзады. «Ашыққанға қазан астырма, тоңғанға от жақтырма» деген бұрынғы атабабаларымыз. Біреуге өлім тілемей, өзімізге өмір тілейік. Жараның азабын жаралы біледі, қазаның азабын қаралы біледі. Ері саудың – елі сау, аурулы елде – күнде дау. Елжұртымды аурудан, даудан аман қылсын! – деген екен.
136 жыл жасаған Құртқа тәуіп Сұлтанқожаұлы туралы жаңа мағлұматтар табылуда
ауырған аяғын кесуі, жасанды ағаш аяқпен жүруі де сол біліктілігінің дəлелі. Құртқа тəуіп тек сынықшы, емші ғана емес, елге қамқор болған қайраткер адам. Жаугершілік заманда шашырап кеткен туыстарын жинастырып, басын қосуға қамқорлық жасаған. Аталас туыстары оны “Ел иесі - Құртқа” деп атаған. Ел иесі атану екінің біріне бұйырмайтын қасиет екені айқын. * * * Ел есінде қалған мұндай əңгімелер өте көп. Бəрін ұқыптап жинап, кітап етіп бастырып, шығару алдағы күннің еншісі. Құртқа тəуіпті жаугершілікте арбаға мінгізіп, сарбаздармен бірге алып жүреді екен. Сайрамда Сұраншы батыр жау қолында қалғанда: - Сен аман бол, ендігі елдің тұтқасын сен ұстарсың, - деп Сарыбайды Сайрамның дарбазасының ішінен сыртқа лақтырып жіберіпті. Дік етіп жерге түскен
Түрлі жыландарды ұстап алып, бос үйдегі шаңыраққа іліп қояды екен, ол өзінен-өзі алдындағы ыдысқа ағып түскен қоймалжың затқа айналғанда шипалы шөп қосып, дəрі жасаған. Қойдың кəрі жілігін жұлынынан бөлек алып, қайрап, ұштап, адам денесіндегі жарақаттарды емдеген. Домалатпай, қазіргі соқырішекті тауып, кесіп алып, жазып отырған. Жіңішке ауыру – қылтамақты, қазіргі ракты да емдеу тəсілін тапқан. Кəдімгі тобылғыны бүрлеген уақытта кесіп алып сақтап қояды екен. Қажет кезінде əлгіні жылқының жас қазысына тығып отқа ұстап, ұшына əлде бір дəрі жағып, тамағынан ары-бері өткізіп алғаннан кейін əлгі науқас үш күнде жазылып кетеді екен. Құртқа тəуіп шөппен емдеген, түрлі шөптерді жинап дəрі жасаған. Жібек жолымен ары-бері өтетін керуендерге аманаттап ана шеті Қытай, мына шеті Хиуа, Бұхар, Самарқан, Ресей
Құртқа бабамыз көптен ерекше бөлініп көзге түсетін кісі болса керек. Өзі ұзын бойлы, сұңғақ денелі, ат жақты, қаба сақалды, өткір көзқарасты, қыр мұрынды, кең маңдайлы, жылы шырайлы келген. Басындағы сəлдесін молдалардікіндей жалпайтып емес, қазақтың бөркіне ұқсастырып орап киеді екен. Ол кісіні көрген адам бірден сол кісінің ауанына толық беріліп, гипнозды жағдайға түскендей болып қалады екен. Ал енді Құртқа тəуіптің осыншама ұзақ жасағанына күмəн келтірушілер де табылды. Мысалы мынандай қаңқу сөздердің дəлелсіз екенін көрсететін құжаттар да баршылық. «Түркі əлемі» газеті 2002 жылы тамыз айындағы №8 санында «Бабалар дəстүрін ғасырлардан
өңірінен үнемі түйіншек-түйіншек дəрі-дəрмек алдырып отырған. Өзі хат таныған, кітап оқыған, Петерборда, тағы да басқа көптеген жерлерде сапарда болған. Гиппократ дəрінің 200 түрін, үнді тəбибтері 800 түрін пайдаланған болса, Ибн Сина дəуірінде 2600 түрлі дəрі қолданылып, оның жартысынан көбі өсімдіктерден алынған. Құртқа тəуіп осы дəрілерді жəне оны жасау жолдарын меңгерген, оны сақтау мен пайдалануды үнемі үйретіп отырған. Түрлі ауру-кеселдерді емдейтін шипалық дəрілерді де өзі жасаған. Құртқа атамыз асқан сынықшы, адамның да, малдың да сынған, шыққан жерлерін орнына салатын білімдар оташы болған. Алдына келгенді емдеп, құлантаза жазатын асқан емші, күл-талқаны шығып дене мүшесі қираған нешеме жанды тік тұрғызып жіберген қолы уалы, өзі дуалы Құртқаны жұрт тəуіп, əулие деп атаған. Құртқа тəуіп ел ісіне араласқан аузы дуалы абыз, көпті көрген,
ғасырға жалғастырмақ» атты мақаласында этнолог - Əшірбек Молдаұлы ат – Түркістани былай деп нақты дерек келтіріп, жазады: «Жетісу өңіріндегі Ұзынағаштан Ұлы жүз Шапырашты аталары ескі құдаларымыздың тумалас бауыры, Бөлтай атамның замандас інілерінің бірі – Шыбыл Беке (1820 жылы туған) ақсақалдың ұлы Бекбота би (1869 жылы туған) мен Екей Нарынбай ақсақалдың ұлы Игілік екі-үш жігіттерімен келеді». Бұл жайлы белгілі журналист Көлбай Адырбекұлы «Түркістан» газетінде (2002 жыл, 9 қараша) «Бұдан 100 жыл бұрын» атты мақала жазып, Құртқа атамыздың екі пайғамбар жасынан асқанда, яғни 126-ден асқанда Түркістан шаһарында Жамбыл ақынмен бірге болғанын нақтылап, құжат арқылы дəлелдеп берді. Құртқа тəуіп туралы зерттеу жаңа басталды, ол жайлы əлі талай-талай айтылар, жазылар, зерттеулер алда. Құртқа тəуіп Сұлтанқожаұлы – Жетісумен көршілес Қырғыз еліне
датқа үшеуі Сүйінбай ақынға келіп жолығады. Сонда Сүйекең: - Бұл қазақтың бас тəуібі Құртқа болар, Андастың асыл сөзі нұсқа болар. Адамнан асып туған Саурық батыр, Қырғыз бенен қазаққа тұтқа болар, - деген екен. * * *
Құртқа тəуіп ұрпақтары баба кесенесінің басында Құртқа тəуіптің бұл сөзі өсиетнама болып қалың елге тарапты. - Тəуіптің соңы Құртқа абыз болар. Көзі қарақты, сөзі салмақты, еліне ардақты мұндай шипагер – тəуіп бағымызға туған екен. Қадірін біліп, қасиетін асырайық. Надан кісі сусыз арыққа ұқсайды. Əлсіз денеге – ауру ұялайды. Басы ауырған бақсы - балгерге тоймайды. Ал Құртқа тəуіптей сегіз қырлы, бір сырлы шипагердің болғанына, тəубе! – депті Тезек төре тəуіптің емшілігіне аса разы болып. Содан ел аузында «Тəуіптің соңы Құртқа болды» деген қанатты сөз қалыпты. Қазақтағы қасиетті тұлғалардың бірі – Құртқа тəуіп үш ғасырды көрген адам. 1770 жылы туып, 1906 жылы қайтыс болыпты. Оның 136 жыл өмір сүруі көптеген сырқаттардан өзгені ғана емес, өзінөзі емдей білгендігінің дəлелі болса керек. Жүзден асқан соң, маржандай тізіліп, жұмсақ тіс шығыпты. Ол өзіне операция жасап,
салмағымен Сарыбайдың бір жамбасы үш жерден сынып, оған қоса екі қабырғасы опырылып кетіпті. Құртқа тəуіп соны орнына салып, емдеп жазыпты. * * * ...Бір аста Жамбыл мінген аты сылти басып келгенін көріп, Құртқа тəуіп: - Анау ақынның атының бір аяғының жілігі жарылған екен. Енді мінсе, күп боп болып ісіп, түкке жарамай қалады, - деген соң, тəуіпке емдетіп, қаратқаннан кейін бір айдай бос жіберіп мінгенде құр аттай шауып кетіпті. * * * ...Бір байдың жылқылары ауырмай-сырқамай топ-топ етіп жығылып, қырыла бастайды. Бай Құртқа тəуіпті алдыртыпты. «Бар кесел мына қара айғырда екен», - деп əлгі айғырды жыққызып,
құпия сырларын ашқан. Сондықтан да болар, оған құдайдан бұйырған қасиетті мойындаған ел «Құртқа тəуіп – жұртқа тəуіп» деген сөз қалдырған. Құртқа тəуіп – еліне қамқор болған абыз, əулие, көріпкел, қасиетті шипагер. Үш ғасыр адамдарымен араласқан, емшілігімен аты шыққан, білімдар, əрі оташы, əрі шөппен, дəрімен емдеген бұл кісі – Ибн-Сина, Өтейбойдақ секілді ірі тарихи тұлға. Ұзақ жасап, 136 жыл ғұмыр кешіп, ХХ ғасырдың басында қайтыс болған. Əттең шіркін, Кеңес өкіметі кезінде мұндай жандар жөнінде айтуға, жазуға рұқсат болмады, айтқандарды қудалады. Сондықтан жазылмай, ғылыми талданбай, ел жадынан өшіп қала жаздады. Ендігі міндет – абыз ата Құртқа тəуіп хақында ғылыми іздестіру, кітап шығару, тарихымыздағы орнын қалпына келтіру – біздер үшін асыл парыз, басты мұрат. Қазақстан халық емшілері ұйымына Құртқа тəуіп есімі берілді. Сондай-ақ, Құртқа тəуіп атындағы ғылыми академия құрылып, жұмыс істеуде. Құртқа тəуіп атындағы академия қызметінің мақсаты, міндеті: - Проскопия, био-космоэнергетика жəне Шығыс медицинасы бойынша дəстүрлі əдістемелерді сауықтыру бағдарламаларының мамандарын біріктіру; - Дəстүрлі əдістемелері мен сауықтыру бағдарламаларының мəліметтері бойынша тəсілдерді қолдану; - Жастар арасында тамырын тереңге жіберген əлеуметтік індеткеселдерді түбегейлі емдеу үшін исламның адамгершілік қағидаларына сүйенген діни уағыздарды түсіндіру. Сондықтан Құртқа тəуіп атындағы Проскопиялық ғылым жəне Дəстүрлі Шығыс, Халық медицинасы дəрігерлері «Қоғамдық академиясы» Шанхай ынтымақтастық Ұйымға кірді. «Дəстүрлі, халық медицинасы академиясын» құруға негіз қалады. Бұл істе Қазақстан Республикасының халық жəне рухани емшілер мекемесінің, Шанхай ынтымақтастық ұйымы Дəстүрлі медицина академиясының қазақ бөлімшесінің директоры – Шəкен қажы Мұқанұлы Шынтаевтың жасап жатқан еңбегі ұшан-теңіз. Үстіміздегі жылдың 26-27 қыркүйегінде Алматыда «Құртқа тəуіп» атындағы Проскопиялық ғылым жəне Дəстүрлі Шығыс, Халық медицинасы Дəрігерлері Қоғамдық академиясының халықаралық конгресі өтеді. Бұл халықаралық конгресте əлемнің жиырмадан астам мемлекетінен ғалымдар, медицина жəне халық емшілері «Құртқа тəуіптің өмірі мен халық медицинасындағы сіңірген еңбегі туралы» ғылыми баяндамалар жасап, өз ой-пікірлерін ортаға салады. Бұған Қытай, Түркия, Ресей, Монғолия, Өзбекстан жəне басқа да мемлекеттерден делегаттар қатысады. Онда көкейкесті, өзекті мəселелер жан-жақты талқыланбақшы. Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ, Құртқа тəуіп атындағы ғылыми академиясы президентінің бірінші орынбасары.
Ұлттық рухтың негізі – ұлттық тіл
ТҰЛҒА
¦ÄIËÅÒ
отырысты көңілді өткізетін көрінеді. Тілек айтушылар екі-үш адамнан аспайды. Біз де осындай əдісті қолдансақ, тойларымыз анағұрлым қызықты өтіп, қонақтар шаршамас еді. ЛТ тəрбиесі жөнінде əңгіме қозғағанда, тағы бір ойда жүрген нəрсе, ол – адамдар көз жұмғаннан кейін, оларды
(Соңы. Басы 1-бетте).
Б
ҰРЫНҒЫ Кеңес Одағы республикаларынан Ресей мен Қазақстаннан басқаларының тулары некен-саяқ болмаса көп кездеспеді. Тағы бір білгеніміз, бұл тамаша жерге біздің қандастарымыз, отандастарымыз жыл бойына, əсіресе жаз айларында көптеп келетіні. Біздің алғаш кездесіп, пікірлескен шипажай қызметкері бұның себебін «Қазақстан – бай ел, сондықтан оның азаматтарының қайда барып демаламын десе де жағдайлары жетеді» дегенмен түсіндірді. Біздің қазақтар екенімізді біліп, жымиып езу тартты. Іштей «кімге не түсіндіріп отырмын?» деп ойласа керек. Осы бір көзбен көріп, құлағымызбен естіген жəйт біздің мерейімізді асқақтатып, көңілімізде ерекше мақтаныш сезімін тудырды. Еуропа мен Азияның тағы да біраз елдерінде болып, біз кездескен ол ел тұрғындарының Қазақстанды жақсы білетіндіктері, біздің отандастарымызды оларда да көптеп кездестіруге болатындығы жəне жалпы қазақтар, қазақстандықтар жөніндегі оң пікірлері Карловы Варыдағы пайда болған сезімді одан əрі нығайтты. Бұның бəрі – Қазақстанның егемендік алғаннан кейінгі таңдап алған даму жолының дұрыстығы. Алайда, кеуде қағып, масайрауға болмайды. Бізде ойланатын, содан барып алға қадам басатын тұстар жеткілікті. Ол өмірдің қай саласына да қатысты. Соның тек кейбіреулеріне ғана тоқталсақ. «Адамды киіміне қарап қарсы алады» деген бар. Балалық шағы соғыстан кейінгі ауыр жылдарға тап болған біздің замандастарымыздың қалауына қарай киінетін мүмкіндіктері болмады. Əке-шешеміз кем дегенде екі жыл кисін деп, киімнің үлкендеуін жəне кір көтерсін деп түсінің қаралауын алып беретін. Күні бүгінге дейін сол ділден толық айырылмаған сияқтымыз. Көшеде сырттай көз салып қарасаң, біздің ағайынның біразының олпысолпылау киінетінін байқайсың. «Адам көркі – шүберек» деген, жылдың мезгіліне сай түсі жарасымды, əсем тігілген киім кім-кімге де ерекше сəн береді. Бұл тым қымбат жəне шексіз көп киім болу керек деген сөз емес. Кейде бір-екі костюмі бар адамның оншақты костюмі бар адамнан жақсылау киінетін болып көрінетіні де бар. СЫ əңгімеден тағы бір мəселе туындайды. Қазір өмірде ислам дінінің əртүрлі ағымдары орын алуда. Дін – ерікті нəрсе, оған біреуге сен немесе сенбе деп айтуға болмайды. Кешегі Кеңес дəуірінде атеизм аспандап тұрғанда да, əрқайсымыздың Алламыз ішімізде болды. Ал ата-бабаларымыз болса ешқашан да Құдай жолынан таймаған. Солай бола тұрса да, біздің қыз-келіншектеріміз беттерін ешқашан да бүркемеген. Бұл – жалпы түркі халықтарының қай-қайсына да тəн. Түрік Республикасының тұңғыш президенті Мұстафа Ататүрік «Əйелдің бетін жабу əдеті біздің ұлтты басқалардың күлкісіне қалдырады» деген екен. Көшеде бетін жабуды былай қойғанда, ұн салатын қап сияқты белдемше киіп, басына
Ұ
тұрғызылатын зираттың əртүрлі жобалары болғаны дұрыс. Жалпы, мола тұрғызуда да артықшылық, ысырапшылық болмағаны жөн. Немістер жоғарыда айтылғандай, өздерінің дəлдігімен, ұқыптылығымен белгілі болса, жапондар мен кəрістер ерекше еңбекқорлығымен танымал. Əл-Фараби бабамыз «... ізгі жəне қажетті жұмыс істеген адам... басқа адамнан жоғары тұруы керек» деген екен. Олай болса, сол жоғарыдан көрінгіміз келсе жалқаулыққа, еріншектікке жол бермей, құмырсқаша қыбырлап шаршамай, талмай еңбек етіп, күн сайын тындырымды істер бітіруге дағдылану қажет. ҢГІМЕМДІ тіл мəселесімен тəмамдағанды жөн көріп отырмын. «Тіл жоқ жерде ұлт жоқ» деген екен Шыңғыс Айтматов. Қазақ тілі – əлемдегі ең бай тілдердің бірі. Бірақ ол– талай сын сағаттардан өткен, талай қиындықтарды басынан өткізген тіл. Кешегі Кеңес заманында бірқатар қандастарымыз, əсіресе жастар ана тілінен айырылып қала жаздады. Ел егемендігіне қол жеткеннен кейін, Құдайға шүкір, Ата заңымызда ана тіліміз мемлекеттік статусқа ие болып, оның даму ауқымы кеңіп, қолданыс шеңбері қанат жая бастады. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде жатыр» деп шегелеп тұрып айтты. Қазақ тілін, ең алдымен, өз қандастарымыз жақсы біліп, сол тілде жазып, сол тілде еркін сөйлеуі керек. Қазақстан халқының үштен бірін құрайтын басқа ұлт өкілдері де мемлекеттік тілді тездеп үйренуге ден қоятын заман əлдеқашан келді. Кеңес дəуірін айтпағанның өзінде, егемендіктің ширек ғасырға тамам уақыты бір тілді үйренуге молынан жеткілікті уақыт. Бір қызығы, елімізге алыс шетелден келіп жұмыс жасап жатырғандар бар-жоғы екі-үш жылда қазақ тілінде еркін сөйлеп кетпегенмен, толықтай «нан жерлігі» болады. Ал өмір бойы осы топырақта тұрып жатырған біздің басқа ұлтты отандастарымыздың қазақ тілінде ең болмағанда аман-сауды сұрай білмеуі өте өкінішті. Қазақ тіліне басымдық беру əр ұлттың өз тілін ұмытсын дегені емес. Біздің елімізде оған ешқандай кедергі де жоқ. Одан əрі «үш тұғырлы тіл» саясаты да өте дұрыс деп есептеймін. Ана тілімен қатар орыс, ағылшын тілдерін білу бүкіл əлемге жол ашады. «Көп тілді білу – бір құлыптың көп кілтін иемдену» деген екен Франсуа Вольтер. Алдыңғы қатарлы ел, танымалы да сыйлы халық, ұлт болуға бізде барлық жағдай бар. Біз – басқаға көз алартпаған, ешкімге де зорлық, зомбылық көрсетпеген бейбіт халықпыз. Біз – кім-кімді де құшағымызды айқара ашып қарсы ала білетін халықпыз. Біз тарихымыз бай жəне бүгінде əлемдегі сауатты халықтардың біріміз. Олай болса, осы мақалада аталған жəне өміріміздегі бұдан басқа да кейбір олқылықтарымыздың орны толтырылса, біздің болашағымыз зор. Менің ойларым елімізде ішкі саясатпен айналысатын тиесілі органдардың назарына жетіп, қажетті шаралар қабылданса, құп болар еді. Маңғыстау облысы
ыңғайсыздықтары мен қиындықтары да аз емес. Ол шалғайға барып бейіт тұрғызудан басталып, бақилыққа кеткен адамның басына барып, жиі зиярат ету ауыртпалығымен жалғасады. Сондықтан қайтыс болған адамдар отбасы мен ағайын-тумасының қоныс теуіп тұрып жатырған жерлерінде жерленгені жөн сияқты. Халқымызда «топырақ бұйырған
көрінгіміз келсе...
О
кепештеп орамал байлап, аяғына шəрке киген əп-əсем қыз-келіншектерді кездестіргенде, бізге де осындай ой келеді. Егер бұл айтқандарым біреулердің арына тисе, кешірім өтінемін. Бірақ бұл – көпшіліктің аузында жүрген нəрсе. АЗАҚТАР – ерте заманнан тойшыл халық. Сол дəстүр бүгін де жалғасуда, тіпті дəлірек айтсақ, бұрын болмаған дəрежеде кең құлаш жаюда. Той-думанның бұрын естімеген түрлері де пайда болды. Халқымыздың қырық пышақ болып ұрысыпкерісіп, соғысып жатқанынан, əрине, тойларда бас қосқандары артық. Алайда, той өткізу де ойлануды, оны қазіргі заман талаптарына сай реттеуді қажет етеді. Бұл салада да мүлдем қажеті жоқ бəсекелестік, артықшылық бар. Бірқатар адамдар несие алып, қарызға батып той өткізеді. Соның салдарынан бүкіл бір отбасы жылдарға созылатын қиындыққа тап болады. Меніңше, тойлардың санын, түрін реттеп, оларға шығындалатын қаржыны отбасының əл-ауқатын көтеретін басқа керекжарақтарға жұмсау қажет. Той өткізгенде, əркім «көрпесіне қарап көсілуі» керек. Қоғам тарапынан аста-төк, көл-көсір тойлардан гөрі жүректің жылуы төгілген, адами қарапайымдылықпен өткен тойлар жоғары бағаланғаны жөн. Біздің ұлтымыздың атына көлеңке түсіретін тағы да бір ерсілік, ол – əртүрлі шаралардың, əсіресе той-томалақтың белгіленген уақытында басталмауы. Бұл кім-кімнің де алтын уақытын бостан-босқа сарп еткізеді. Уақытты дұрыс, тиімді пайдалану – жоғары мəдениеттің бірден-бір белгісі. Мысалы, немістердің дəлдігі мен ұқыптылығы аңызға айналған десе де болады. Ол – осы ұлтқа іштен біткен қасиет емес, дұрыс берілген тəрбиенің нəтижесі. Біз де осыған тырысуымыз керек. Той-томалақ жөнінде əңгіме қозғағанда, тағы бір емдеуді қажет ететін «дертті» айналып өтуге болмайды. Бұл – «тост» деген желеумен жапатармағай тілек айту. Ортаға жиырма-отыз адам шығып, бəрі сөйлейді. Тақырып біреу. Тыңнан бірдеңе айту мүмкін емес, сондықтан оларды көп ешкім тыңдамайды. Салтанатты шараның көп уақыты осылай босқа кетеді. Кейбір елдерде қонақтар орындарына жайғасар алдында салтанат иелерін құттықтап, сыйлықтарын тапсырады екен. Содан соң үстел басындағы көршілестерімен əңгімелерін айтып, музыка тыңдап, билеп дегендей
Ə
Қ
жерде», «əулие аттама» деген өмірден туған ұлағатты сөздер бар емес пе? Бұны былай қойғанда соңғы жылдары əр рудың өз алдына бөлек қауымдары пайда бола бастады. Ешкім де тегіңді, атабабаларыңды білме деп айта алмайды. Халқымыз, тіпті «Жеті атасын білмеген – жетесіз» дейді. Бірақ ол жүз-жүзге, жік-жікке бөліну деген емес. Ата-бабаларымыз ұлан ғайыр жерімізді «бір Алаштың баласымыз» деп бірігіп, қорғап қалды. Сондықтан тарыдай шашылмай, “бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып”, бірлікті көздің қарашығындай сақтау – əр ұрпақтың да парызы. Пəниде бір болғандар бақилықта да бір-бірінен қашық болмағаны жөн. ДАМДЫ жерлеу салт жораларын жанжақты сараптап, бүкіл ел тұрғындары басшылыққа алатындай ұстаным дайындайтындай уақыт əлдеқашан болды. Жерлеу жұмыстарымен айналысатын əдейі мекемелер барлық қалалар мен ірі елді мекендерде болуы керек. Олар тек көр қазумен ғана шектелмей, адамдардың тілегіне байланысты зират тұрғызу, молалардың айналасын абаттандыру қызметтерін де іске асыруы керек. Қаржының мөлшеріне есептеліп
бақилыққа аттандыру тəртібі. Еліміздің əр аймақтарында бұл рəсім əртүрлі іске асырылады. Мысалы, біздің Маңғыстауда адам қайтыс болған бойда дастарқан жайылып, көңіл білдіруге келген адамдар дəм татпай кетпейді. Еліміздің көптеген басқа өңірлерінде дүниеден озған адам жерленбей, көңіл айтушыларға дастарқан жайылмайды. Бұл дұрыс сияқты, өйткені үй-іші қайғыға батып, жылап-сықтап жатқанда, тамақтан ас өте ме? ЛІМІЗДІҢ батыс өңірінің кейбір жерлерінде бақилық болған адамды жер қойнауына берер жəне кейінгі еске алу садақаларынан бір күн бұрын кеште «қонақасы» рəсімі өткізіледі. Оған да садақа сияқты қыруар адам жиналады. Ертеде қонақасы тек алыстан келген ағайын-тумаға ғана берілген. Бұл əдет-ғұрып та дұрыс деп ойлаймын, себебі ол – басына қайғы түсіп отырған отбасына едəуір жеңілдік. Біздер – көшпенділер ұрпақтарымыз. Атабабаларымыз көз жұмған жерлерінде мəңгілік орын тапқан. Қазір қайтыс болғандарды алыста жатқан аталар зиратына апарып жерлейтіндер бар. Бір жағынан қарағанда, мұны теріс деуге болмайды. Бірақ
Е
5
№31 (234) 14.08.2015 жыл
А
ТІЛ – ҰЛТТЫҢ ЖАНЫ
Адам тілі оралымды; онда сөз ұшықиырысыз мол.
ГОМЕР
Тілге ойыңның алдына шығып кетуге ерік берме. ХИЛОН
Адамдарда көне заманнан бері дана жəне əсем нақыл сөздер болған; солардан біз оқып-тоқуымыз керек.
ЕВРИПИД
Ойың дұрыс болса, сөзің дұрыс, олай болса ісіңнің иесі дұрыс.
ОВИДИЙ
Дмитрий ПИСАРЕВ
Тіл арқылы махаббат сезімі айтылады, достық мадақталады, алғыс сезімі білдіріледі жəне ол адамдардың бұрынғыдан да шыңдала түсуіне ықпал етеді.
Жүзімнің нəрлі, нəзік сабағындай, Тіліңді мəпелей біл ала қылмай, Аямай арам шөбін отап отыр, Таза сақтап көзіңнің жанарындай. Максим РЫЛЬСКИЙ
ЭЗОП
Тіл – ойдың қаруы.
Адамның əрқашанда тілінде бір, ал ойында басқа нəрсе.
Ян СНЯДЕЦКИЙ
Публилий СИР
Тіл бас сақтайды. Бальтасар ГРАСИАН-И-МОРАЛЕС
Шешендіктің түп мақсаты – адамдарды табындыру. Филипп ЧЕСТЕРФИЛД
Тіл – ойдың киімі.
Сөз – өмірдің салиқалы түйіні, Əрбір сөзде жатыр маржан бұйығы.
Сэмюэл ДЖОНСОН
Тілдің көзбен көргенді жеткізуге барлық кезде бірдей күші жетпейді. Тілдің басты қадір-қасиеті – анықтығында. Анри СТЕНДАЛЬ
Тіл əрдайым қырналып, мінеліп, өңделіп отыруға тиіс. Вильгельм ГУМБОЛЬДТ
Тілдің түсініктілігі – айқын пікірдің нəтижесі, ал айқын пікір, сөзсіз айқын форма туғызады. Карл ЛИБКНЕХТ
Өз тіліне əлі келмеген адамда шындық болмайды. Мохандас ГАНДИ
Халықтың тіліне қиянат жасау – оның жүрегін жаралау. Генрих ЛАУБЕ
Халық өз тілінен айырылған кезде қарекетінен де айырылады.
Ойласаң мың бір пəле тілден туған, Шешендер топ ішінде тілді буған.
Константин КОРНИЛОВ
Үндеме, менің тілім, басқа айтар ештеңе жоқ.
Фенимор КУПЕР
Тіл – бұл, сарбаздың мылтығы сияқты, əдебиетшінің қаруы. Қару неғұрлым жақсы болса – жауынгер соғұрлым мықты. Максим ГОРЬКИЙ
Тежеусіз тіл – бəленің ең жаманы.
Франсуа ВОЛЬТЕР
Əдеп басы – тіл. Ердің жүзін күйдіретін нəрсе – тіл.
Ой мен тіл тарихи тұрғыдан алғанда бірдей пайда болып, бірдей даму кезеңдерінен өткен.
ГЕРАДОТ
Көп тілді білу – бір құлыптың көп кілтін иемдену.
Тіл неғұрлым қарапайым болса, ол соғұрлым тартымды, көркем болады, соғұрлым оны жақсы ұғына аласыз.
Əбдірахман ЖƏМИ
Тіл – ұлттың жаны. Тіл идеяның, сезімнің, ойдың жанды көрінісі. Халық сөзі қандай əсем. Соншама көркем, жан тебірентерлік, зор мағыналы. Құнды сөз құнарлы ойдан туады. Тіл – миллиондаған ұрпақ жасаған жанды зат. Лев ТОЛСТОЙ
Тілді жеке бір адам жасай алмайды, оның түпкі иесі халық. Виссарион БЕЛИНСКИЙ
Тіл халық тарихы. Тіл өркениет пен мəдениеттің даму жолы. Александр КУПРИН
Анық сөйлей білмесең, анық айта да алмайсың, сөйлеудегі дəлсіздік, шатастырушылық ойдың шиеленісуінен келіп шығады.
Иммануил КАНТ
E-mail: adilet.media@mail.ru
Николай ЧЕРНЫШЕВСКИЙ
Барлық заманда тіл байлығы мен шешендік өнер қатар жүріп келеді. Таңдаулы тілден сақтан. Тіл қарапайым жəне əсем болуы керек. Антон ЧЕХОВ
Халықтың аса ұлы байлығы – оның тілі. Михаил ШОЛОХОВ
Түсінікті болу үшін шешен ағынан ақтарылуға тиіс. Василий КЛЮЧЕВСКИЙ
Тіл дегеніміз тұтас ұрпақтың ғасырлық еңбегі. Бөгде тілді тек қана өз тіліміз арқылы түсінуге болатындығын ұмытуға болмайды. Халық аузындағы тіл өлсе – халық та өлгені. Константин УШИНСКИЙ
Балалар сіздің сөзіңізден өзіңіздің еркіңізді, сіздің мəдениетіңізді, сіздің жеке ерекшелігіңізді сезіне алатындай болуы керек. Антон МАКАРЕНКО
Тіл тазалығы үшін, мағына дəлдігі үшін, тіл өткірлігі үшін күрес, мəдениет құралы үшін күрес. Бұл құрал неғұрлым өткір болса, ол соғұрлым нысанаға дəл тиіп, ол соғұрлым жеңімпаз болмақ.
Адамның саналы мінез-құлқының негізгі ерекшеліктерінің бірі сөйлеудің ... реттеуші функциясында жатыр.
Ахмет ИГҮНЕКИ
Тілдің арқасында біреуді біреу танып, бір халық екінші көрші халықпен біліседі. Егер тілім ертең болса құрымақ, Мен дайынмын өлуге де бүгін-ақ. Расул ҒАМЗАТОВ
Тіл жоқ жерде ұлт жоқ. Тіл – халықтың беделі. Əр тіл өз орнында ұлы, əр тіл бүкіл адамзат қазынасының ортақ палитрасындағы өз өрнегімен қымбат. Шыңғыс АЙТМАТОВ
Ой көрінісінен сомдалып шыққан сөздің шынайысы да, жалғаны да болады. Əл-ФАРАБИ
Тіл сыйлы етер, құтты қылар, өсірер, Бас та жарар, қадір-құтты ол өшірер. Елдіктің өзегі – білік, кілті – тіл, қадір-қасиеті – кісілік. Жүсіп БАЛАСАҒҰНИ
Игі істің басы – тіл, Тəрбие басы – тіл. Махмұд ҚАШҒАРИ
Халел ДОСМҰХАМЕДОВ
Сөз – ойдың айнасы. Ойсыз сөз – сөз болмайды. Ой жетілу мен тіл жетілу қатар жүреді. Жүсіпбек АЙМАУЫТОВ
Шешен сол – сөйлер сөзден қамалмаса... Байлауы жоқ шешеннен, Үндемеген есті артық. ШАЛ ақын
Ойлап тұрсам, жаманның, Жалаңдаған өз басына тілі жау. ШАЛКИІЗ жырау
Біліп айтқан сөзге құн жетпейді, Тауып айтқан сөзге шын жетпейді. Өзің білмесең, білгендерден үйрен, Үйренгеннен ештеңең кетпейді. ТӨЛЕ би
Ұлттық рухтың негізі – ұлттық тіл. Тіл – тек адамға ғана тəн, аса құдіретті құрал. Сондықтан тілді қадірлеудің, əрбір сөздің мағынасын, мəнін ұғып, оны орынды пайдалана білудің мəні зор.
Александр ЛУРИЯ
жұрттардың тілі бай болады.
Мұстафа ШОҚАЙ
Шешеннің тілі, Шебердің бізі. Тіл жүректің айтқанына көнсе жалған шықпайды. Абай ҚҰНАНБАЕВ
Тіл өнері – дертпен тең. Əңгіме есітсеңіз мына бізден, Адамға пəле тілден, бейнет көзден. Мəшһүр Жүсіп КӨПЕЕВ
Заула, заула, заула тіл, Халқымыздың көңілін аула, тіл. Кенен ƏЗІРБАЕВ
Ұлттың тілі кеми бастауы оның құри бастағанын көрсетеді. Мағжан ЖҰМАБАЕВ
Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нəрсенің ең қуаттысы – тіл. Тіл дəлдігі деп ойлаған ұғымға сөз мағынасы сəйкес келуі айтылады. Ахмет БАЙТҰРСЫНОВ
Тіліңді жоғалту, су қараңғы көзсіз қалғаныңнан да өткен қасірет.
Ұлттың тілі – сол ұлттың жаны, жан дүниесі. Ол жүректі соқтырып тұрған қан тамыры сияқты. Егерде қан тамыры жабылып қалса, жүрек те соғуын тоқтатпай ма?! Мұхтар ƏУЕЗОВ
Сөз – халықтың қымбаттан қымбат кені. Сəбит МҰҚАНОВ
Тілін білмеген түбін білмейді. ... халық тілінің байлығын игеру – зор талғам, парасатты тілейтін жұмыс. Тіл салақ сөйлеуден бұзылады. Кейбір ғалымдардың бастары толы ми, ми толы ақыл. Əттең сол ақылды айта алар тіл жоқ. Ғабит МҮСІРЕПОВ
Ой неғұрлым нəрлі, тіл неғұрлым алғыр болса, шығарма сол құрлы нəрлі, алғыр. Ой жүдеу, тіл шорқақ болса, шығарма құнын жоғалтады, оқушысын бездіреді. Ғабиден МҰСТАФИН
Тіл дегеніміз – қай халықтың болмасын кешегі, бүгінгі ғана тағдыры емес, бірсігүнгі де тағдыры. Тіл байлығы, тіл тазалығы – ұлт қасиетінің, салт-санасының негізгі өзегі, нағыз белгісі... Тіл тазалығы үшін күрес ешқашан толастамақ емес. Əр тілдің өз ырғағы бар. Бауыржан МОМЫШҰЛЫ
Тіл – əр халықтың кешегі жүріп өткен жолын, бүгінге жалғасқан ғұмырының ертеңге апарар мүддесін бейнелеуші, яғни бар тарихтың куəгері, деректі көзі. Сəрсен АМАНЖОЛОВ
Ұлттық руханиятымыздың өзегі – тіл. Əбіш КЕКІЛБАЕВ
Жалау МЫҢБАЕВ
Мəдениетіміздің негізі – білім. Білім тіл арқылы жетіледі. Білімді
Бұл үзінді Ғани Кариннің жақында жарық көрген “Асыл ойлар əлемі” кітабынан алынды
¦ÄIËÅÒ СМЕНА ВЛАСТИ Кадровые перестановки, произведенные президентом Нурсултаном Назарбаевым под занавес всеобщей сиесты, заставили казахстанскую общественность встрепенуться и напрячься: отпуска и каникулы, оказывается, уже заканчиваются и впереди – непочатый край работы. Президентская ротация, случившаяся в разгар минувших выходных, коснулась двух крупнейших регионов республики – ЮжноКазахстанской области и южной столицы, главной и направляющей партии страны и организации, которая курирует ведущий имиджевый проект республики - выставку ЭКСПО. Без всякой иронии и преувеличения отметим, что население самого густонаселенного региона с сожалением рассталось с его главой Аскаром Мырзахметовым, пересевшим в кресло первого заместителя председателя партии «Нур Отан». Во всяком случае, большая его часть, поскольку за сравнительно долгий период правления Аскаром Исабековичем доверенной ему областью как-то сроднилась с ним, прикипела к нему. Действительно, Мырзахметов - долгожитель среди глав казахстанских регионов (напомним, на этом посту он с марта 2009 года). Бывало, за это время его периодически «освобождали» от занимаемой должности, но с обязательным дальнейшим продвижением вверх по служебной лестнице. Знали: он в чести у Елбасы, который, наведываясь с рабочими визитами на юг, неизменно положительно отзывался о стиле его руководства. Два года назад в очередной приезд в ЮКО глава государства так и заявил: "Когда приезжаешь в регион, все ждут смены акима. Но зачем его менять, если работа идет хорошо?.. ЮжноКазахстанская область обладает большим транспортно-логистическим потенциалом, здесь проходят автодорожные и железнодорожные пути, газопровод, построен Коксарайский контррегулятор. В области проживает более 15% населения Казахстана. Здесь самый высокий уровень рождаемости, и, соответственно, большого внимания требуют вопросы дошкольного, среднего, а также профессионально-технического образования." Не будем настаивать на личных заслугах г-на Мырзахметова в улучшении демографической обстановки в самой «многодетной» области Казахстана, но его работа, направленная на стабилизацию социальноэкономической ситуации ЮКО, безусловно, прослеживается. Неслучайно, буквально за пару дней до его освобождения от должности (случайно или нет?), на внеочередной сессии областного маслихата народные
Как то воспримет новый бастык менталитет №31 (234) южноказахстанского Техаса, как с ним сработается? 14.08.2015 жыл
АНАЛИТИКА
6
АКИМ УШЕЛ! ДА ЗДРАВСТВУЕТ АКИМ!
избранники высоко оценили деятельность главы региона и его команды. Они выразили благодарность Аскару Мырзахметову за то, что он лично выезжает в города и районы и проводит отчетные собрания в новом формате, усиливая ответственность представителей местной власти, уделяя особое внимание развитию каждого региона в отдельности. И то сказать, за один только последний месяц Аскар Исабекович объездил 14 районов и городов. Сотрудники пресс-службы облакимата посчитали: в ходе рабочих поездок глава региона преодолел 2400 километров. Несмотря на сильную жару, он не уставал разъяснять на местах принципы новой системности в работе. В некоторых районах, где накопился воз проблем, совещания длились с раннего утра до шести вечера. У каждого района свои особенности, свои проблемы. Но встречались такие, которые касались всех. Например, повсеместно не на должном уровне налажен контроль за новыми социальными объектами. Построенные лишь недавно, они уже нуждаются в ремонте. Это недоработка, по мнению главы региона, в первую очередь, сельских акимов. Для восполнения пробела аким области предложил новую систему контроля. Отныне каждый сельский аким, директор школы, детсада или главврач медучреждения обязан ежемесячно заполнять формуляр эксплуатации нового объекта, а потом направлять его в район, а далее в область. В частности, нужно будет указывать, не облупилась ли краска, не обвалилась ли штукатурка, не отбиты ли углы лестничных ступенек. Не должна оставаться без внимания ни одна малейшая деталь. Областные управления на основе этих данных будут
ДЛЯ МЕСТ ЗАКЛЮЧЕНИЯ
привлекать к ремонтным работам подрядную организацию. В отношении тех компаний, которые откажутся выполнять требования, будут приняты меры вплоть до отзыва лицензии. Актуальным остается в области земельный вопрос. Но несмотря на это, в некоторых районах не уделяется должного внимания рациональному использованию земельных ресурсов. Это тоже недоработка сельских акимов. По сей день нет базы данных по земле. Нет полной информации о том, сколько всего в районе поливных, пастбищных земель, сколько из них используется. В сфере земельных отношений аким области рекомендовал внедрить три новые системы. Первая касается передачи земельных участков в частную собственность. Теперь земля сельхозназначения будет продаваться только через аукционы. За месяц до их проведения аким села должен проинформировать об этом всех предпринимателей в ауле, провести собрание, где объявить дату проведения, стартовую стоимость земельных участков, рассказать, где именно они расположены. В качестве положительного примера приведен Сайрамский район, где прибыль, полученная с помощью аукционов, составила 110 миллионов тенге. Не сформировалась еще эффективная система возврата в госсобственность неиспользуемых земель. Вторая система, касающаяся земли, - эффективное использование приусадебных участков. Сколько таковых пустует в городах и районах! А ведь на них можно выращивать клевер, овощи, бахчевые, разбить сады. С этого года по поручению акима области начата реализация новой программы, предусматривающей выдачу микрокредитов для
желающих пустить в дело свои приусадебные участки и получать доходы. В качестве пилотного проекта на эти цели выделено 500 миллионов тенге. На предоставляемые средства в размере от 50 до 250 тысяч тенге можно приобрести саженцы, семена, рассаду. Еще одна не менее важная инициатива - освоение земель на берегах реки Сырдарьи. С помощью специальных насосов можно будет качать воду из реки для орошения полей. Нужно тщательно рассмотреть этот вопрос, рассчитать, сколько средств потребуется для воплощения идеи в реальность. С целью рационального использования отдаленных пастбищ государством предусмотрены инвестиционные субсидии для строительства колодцев. Но в некоторых районах не уделено внимание качеству построенных колодцев и их сегодняшнему состоянию. В среднем один колодец обошелся в 4 миллиона тенге, 80 процентов этих средств возвращено государством. Из-за отсутствия должного контроля есть сомнения по поводу рационального использования этих денег. Много нерешенных вопросов и в сфере животноводства. В целом показатели выполняются, но имеющийся потенциал используется не сполна. Критика прозвучала по поводу того, что акимами неправильно составляются статистические данные, из-за чего страдают показатели района в целом. Если верить им, одна корова дает в день всего литр молока. В области по инициативе акима области реализуется программа по развитию животноводства, предусматривающая строительство откормочных площадок, создание СПК, открытие семейных молочных ферм. По итогам прошлого года она уже дала свои
результаты. А в целом, положительная динамика, по отзывам депутатов, сложилась практически во всех отраслях. Одно из главных достижений - по итогам прошлого года ЮКО заняла первое место в республике по индустриальноинновационному развитию. Из 137 проектов, осуществленных в области в рамках Карты индустриализации, 130 уже вышли на 90-100-процентную производственную мощность. Каждый пятый проект, реализованный в первой пятилетке ПФИИР, приходится на Южный Казахстан. Таким образом, глава области, лично объездив все 14 регионов, указал на реальные механизмы улучшения работы в каждом из них. Своим заместителям он поручил как минимум два раза в месяц выезжать в районы для решения конкретных задач на местах. Ежемесячно будут проводиться селекторные совещания с участием сельских акимов. Вот на такой волне повышенной трудовой активности, когда голова акима Мырзахметова была полна новыми перспективами, его раз – и перевели в первые заместители председателя партии «Нур Отан». С другой стороны, как отметил президент Назарбаев, сегодня опыт и авторитет Мырзахметова нужны в руководстве партии «Нур Отан». «За шесть с половиной лет под руководством Аскара Мырзахметова экономика региона увеличилась в два с половиной раза, - отметил Н. Назарбаев, - построено более трехсот школ и примерно столько же больниц и поликлинник, сельхозпроизводителями собрано 2,3 миллиона тонн овощей и бахчевых. По моему поручению улучшается архитектурный облик Шымкента. Его население приблизилось к одному миллиону человек. Есть все основания считать, что возложенные поручения Аскар Мырзахметов исполнил и я доволен его работой». Думается, что не разочарует президента Аскар Исабекович и на новом посту, требующем особой активности в различных политических мероприятиях, в частности, в подготовке приближающихся парламентских выборов. А в том, что Мырзахметов поднаторел и набрался большого опыта в благополучном исходе всякого уровня выборов, результат которых при нем в ЮКО всегда был стопроцентно положительным, сомневаться не приходится. Некоторой неожиданностью для южноказахстанцев стало назначение на должность акима ЮКО человека со стороны. Бейбут Атамкулов – уроже-
ПЕНСИОННАЯ РЕФОРМА В Министерстве здравоохранения и социального развития РК разъяснили новшества в пенсионном законодательстве, одно из которых предусматривает распределение денежных средств между пенсионерами в случае, если владелец взносов скончался, передает корреспондент Kazpravda.kz.
КОМУ ПЯТЬ ПРОЦЕНТОВ? Пенсионные взносы умершего будут распределены между другими пенсионерами
«10-процентные обязательные пенсионные взносы граждан как выплачивались, так и будут выплачиваться. Они будут наследоваться, это определенно. А выплаты по 5-процентным отчислениям наследоваться не будут. И не О создании в Казахстане частных тюрем речи не идет, заявил будут считаться заместитель председателя комитета уголовно-исполнительной собственностью работника, системы МВД РК Жанат Кешубаев, передает КазТАГ. потому что их перечисляет работодатель. Данные суммы новых производственных «В отдельных СМИ промелькнула ОБРАЗОВАНИЕ будут находиться в активе площадей, получение информация о том, что в Казахстане ЕНПФ и будут арендной платы за якобы будут частные тюрьмы. На перераспределяться между предоставление произвосегодня речь о содержании частных С. Жакупова пенсионерами», – уточнила дственных площадей, тюрем не идет, только о строительстве вице-министр условно-накопительный государственный заказ на пенитенциарной инфраструктуры в здравоохранения и компонент. Один из пользователей производимую продукцию, то рамках государственно-частного социального развития РК «Работодатель за счет видеохостинга «YouTube» выложил есть поставки постельного, партнерства (ГЧП)», — сказал Светлана Жакупова. своих средств будет ролик «Шымкент-Казахстан, Учительница вещевого имущества, Ж.Кешубаев на брифинге по вопросам За счет указанного перечислять обязательные 5обижает ученика» — орфография автора форменного обмундировавнедрения принципов ГЧП в уголовновзноса в размере 5% процентные взносы. И сохранена, сообщает ИА Total.kz. ния в рамках договора. исполнительной системе РК в будет сформирован только при таком условии 15-секундный ролик, в котором молодой «В настоящее время минувшую среду. человек, ученик выпускных классов, стоит у акиматами выделены При этом он отметил, что из всех доски, резко обрывается. Женщина бьет по ТАМОЖНЯ земельные участки для видов ГЧП для уголовнолицу подростка и кричит. Скорее всего, строительства исполнительной системы наиболее ученик не понял тему урока. исправительных учреждений приемлемым является концессия. Отметим, случай избиения учеников в городе Астана, ЮКО, «Предварительно выбрана модель преподавателями — не уникален. Карагандинской области и «строительство – передача – эксплуатаНапомним, недавно был случай, когда СКО. В связи с чем в ция». Частный инвестор в соответствии учительница в Шымкенте Министерство национальной с договором осуществляет за свой счет избивала школьника за экономики Министерством строительство исправительного учрежнезнание таблицы Россельхознадзор уничтожил 13 тонн внутренних дел направлено дения. После завершения строительства умножения. болгарского перца, ввезенного в Тюменскую область инвестиционное предложение по объект концессионером передается из Казахстана, сообщила пресс-служба ведомства. строительству учреждений в данных государству под ключ. Государство уничтожения санкционных продуктов, По информации издания «Новое областях», — пояснил Ж.Кешубаев. полностью осуществляет исполнение искать и ликвидировать запрещенные время» со ссылкой на По его информации, на принципах наказания, надзор за осужденным как товары Федеральная таможенная Россельхознадзор, перец был частично концессии в Астане планируется внутри учреждения, так и охрану служба (ФТС), Роспотребнадзор и упакован в тару с маркировкой, которая строительство следственного изолятора, исправительного учреждения по Россельхознадзор будут не только на не соответствовала грузу. а в Южно-Казахстанской, Северопериметру», — пояснил зампред КУИС. границе, но и по всей территории Напомним, ранее в России Казахстанской и Карагандинской По его словам, выгодами для концесстраны — в магазинах и на складах. разработали порядок уничтожения областях – исправительных учреждений сионера будут: гарантированный проект Идею уничтожения санкционных санкционных продуктов. на 1500 мест. без рисков, производство конкурентоспродуктов ранее поддержал президент Согласно утвержденным По данным МВД, в настоящее время в пособной продукции на базе новых РФ Владимир Путин. правительством России правилам Казахстане около 40 тыс. осужденных. исправительных учреждений, создание
ТЮРЬМА -
ЭТО НЕ САНАТОРИЙ
нец Алматинской области. Турисбеков, Жылкышиев, Шукеев, Мырзахметов – в основном, последняя команда акимов Южно-Казахстанской области – ее выходцы, «свои ребята в доску». Как то воспримет новый бастык менталитет южноказахстанского Техаса, как с ним сработается? Но «надежды юношей питают»… Они появились в соцсетях сразу же под сообщением о назначении Атамкулова на должность акима ЮКО (пунктуация и орфография сохранены): “…сразу видно, что очень интелегентный культурный грамотный человек!!!!!!!!!! …БЛАГОРОДНЫЙ вид у него!!!!!!!!! теперь город будет превращаться из аула в ГОРОД!!!!!!!!!! …Деревья наверное вернут на улицы и скверы города???? Еще бы Акимом города позанимался бы Новый Аким Области…. Застроили микраши на детских площадках магазинами…. Везде бардак и грязь…. …Раз работал на ЧСЗ, то помнит город зелёным. Надеюсь придёт в ужас от того, что сделали с городскими деревьями и выкорчует самих лесорубов…” Видимо, богатый послужной список Атамкулова, включающий продолжительную работу за границей, вселил в южноказахстанцев надежду на дальнейшую жизнь по международным стандартам? А может, греет мысль о предстоящих инвестиционных потоках, который наконец выведет регион их аутсайдеров по низкому прожиточному уровню? Ведь в последнее время Бейбут Атамкулов работал ответственным секретарем Министерства по инвестициям и развитию РК. Как бы то ни было, но южноказахстанский народ встретил нового самого высокого бастыка достаточно добродушно. А Елбасы, представляя нового акима активу области, отметил, что ему предстоит большая работа. Президент определил несколько ключевых задач: развитие промышленности, улучшение условий для роста малого и среднего бизнеса, повышение эффективности АПК и возвращение в сельскохозяйственный оборот выпавших земель - до сих пор 560 тысяч га не обрабатывается, хотя природно-климатические условия позволяют выращивать сельхозкультуры. Новому акиму необходимо обеспечить ликвидацию трехсменных школ, увеличить охват детей дошкольными учреждениями, не увлекаясь при этом строительством дворцов. Ну что же, как сказал классик, цели поставлены, задачи определены – за работу, товарищи!
Удар! ЕЩЕ УДАР!
работники будут являться участниками условно накопительной пенсионной системы», – отметила вицеминистр. Помимо этого новыми пенсионными поправками предусматривается изменение с 1 июля 2017 года выплаты базовой пенсии. В частности, она будет назначаться в зависимости от стажа участия в пенсионной системе, только лишь при достижении пенсионного возраста (58–63/63). Право на пенсионные выплаты за счет обязательных пенсионных взносов работодателей (ОПВР) будут иметь лица, достигшие пенсионного возраста (58–63/63), на чье
имя открыт условный пенсионный счет, при условии перечисления ОПВР не менее чем за 60 месяцев, а также инвалиды I и II групп, инвалидность которых установлена бессрочно. Ежегодно размеры пенсий будут индексироваться в зависимости от финансовых возможностей ЕНПФ и демографических показателей. В целом, как отметила Светлана Жакупова, предлагаемые меры обеспечат и в дальнейшем сохранят коэффициент замещения на уровне, рекомендуемом Международной организацией труда (не менее 40% от величины зарплаты).
ПЕРЕБОРЩИЛИ, ОДНАКО...
В России уничтожили партию перца из Казахстана
E-mail: adilet.media@mail.ru
Страницу подготовила Рамзия ЮНУСОВА. Использованы материалы и фото из Интернета
ЗАҢ жəне БІЗ
¦ÄIËÅÒ
Қазақстандықтардың татулықта өмір сүруі, №31 (234) бірлігін жоғалтпауы – басты мүддеміз 14.08.2015 жыл
7
ҮШ САТЫЛЫ ЖҮЙЕГЕ ӨТУ ТИІМДІ «100 қадам» Ұлт жоспары – заңның үстемдігін қамтамасыз етуге, сот жүйесі мен судьялардың қызметіне халықтың сенімін арттыруға бағытталған. Əлемдегі сын – қатерлерді талдап, алысты болжап, келешекте атқарылатын істерді бүгінгі орын алып отырған жағдайлармен шебер ұштастыра білетін Елбасымыз Н. Назарбаев өзінің сайлауалды бағдарламасында «Казақстан-2050» Стратегиясының басты мақсаттарын шешу үшін ұсынған бес институционалдық реформасын жүзеге асырудың 100 нақты қадамын айқындап берді. Қуатты мемлекеттің басты ерекшелігі өз дамуының əрбір кезекті кезеңде айқын мақсат қойып, оған жетудің нақты жолдарын белгілеп, бағдарлама жасап, бүкіл халықты сол мақсатты орындауға жұмылдырады. 100 нақты қадам – мемлекетіміздің əлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру жөніндегі нақты бағдарламасы, ел тəуелсіздігін нығайтудың нақты жолдары. Біз бұл қадамдардың Елбасының елімізді алға дамытудағы нақты тапсырмалары деп қабылдауымыз керек. Соның ішіндегі ең маңызды өзгерістердің бірі қазіргі бес
сатылы сот жүйесінен үш сатылы сот төрелігі жүйесіне көшу болып отыр. Үш сатылы сот жүйесі – халықаралық тəжірибеде бар үрдіс. Сот шешімінің бірнеше рет өзгеріп, күшін жоюы – республика атынан шешім қабылдайтын соттардың беделіне нұқсан келтіретін факторлардың бірі. Себебі апелляциялық
Сыбайлас жемқорлықпен күресу Қазақстанның бүгінгі күнгі күрделі мəселесі болып отыр. Үлкен əлеуметтік қасірет болып табылатын ол саяси даму тұрғысынан бір-біріне ұқсамайтын əлемдегі барлық елдердің қай-қайсысын да қатты алаңдататыны анық.
МАЅЫЗДЫ ЌАДАМ
СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚПЕН КҮРЕС – БАРШАНЫҢ МІНДЕТІ «Сыбайлас жемқорлық» деген түсінік мағынасына этимологиялық тұрғыдан қарау мұны «параға сатып алу», «пара» ретінде, «corruptio» деген латын сөзін алып, анықтауға мүмкіндік береді. Рим құқығында сондай-ақ «corrumpire» түсінік болған, ол жалпы сөзбен айтқанда «сындыру, бүлдіру, бұзу, зақымдау, жалғандау, параға сатып алу» деген түсінік беріп, құқыққа қарсы іс-əрекетті білдірген. Орыс тілінің түсіндірме сөздігі сыбайлас жемқорлықты пара беріп сатып алу, лауазымды адамдардың, саяси қайраткерлердің сатқындығы ретінде сипаттайды. Мемлекеттің дамуына «бармақ басты, көз қысты» сияқты əрекеттің тигізер кесірін бұрынғы өткен атабабаларымыз да дөп басып «тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ» деген. Олардың əділдік пен турашылдықты ту еткендігін ғасыр қайраткерлері Төле би, Қазыбек би, Əйтеке би жəне тағы да басқа біртуар билер мен шешендердің өмірі дəлел болатындығын біз тарихтан жақсы білеміз. Біздің қоғамда сыбайлас жемқорлыққа орын жоқ. Қоғамның барлық күш-жігерін біріктіріп, осы дерттің одан əрі ушықпауы үшін оны тоқтатудың барлық амалдарын
жəне кассациялық сатылардың екеуі де облыстық сотта шоғырлануы сот істерін қараудың созылып кетіп, шешім қабылдаудың қиындауына негіз болуда. Алдағы уақытта еліміздің Конституциясына жəне «Қазақстан Республикасының Сот жүйесі мен судьяларының мəртебесі туралы»
Конституциялық заңға, сондай-ақ кейбір заңдарға тиісті өзгерістер енгізгеннен кейін сот жүйесі жаңа үлгіде жұмыс істейтін болады. Осылайша, сот жүйесі жаңа үлгіде жұмыс істеп, əділ шешім шығаруда судьялардың жауапкершілігі арта түспек. Азаматтық істерге келетін болсақ, жеңілдетілген жəне бұйрық арқылы іс жүргізу нысанындағы істер апелляциялық сатыда өзінің нақты шешімін табуы керек. Осылай ету арқылы сот сатыларының маңыздылығы мен мəртебесі артатын болады. Мұндағы мақсат – азаматтарды əуре-сарсаңға салмай, сот сатыларын мейлінше азайту, сот төрелігіне қол жетімділікті арттыру, іс бойынша сот шешімінің жедел қабылданып, сот əділдігін орнату. Бір сөзбен айтқанда, сот сатыларын оңтайландыру, сот төрелігінің сапасын арттырудың басты жолы болып табылады. Аталған міндеттердің жүзеге асырылуы ел келешегінің кемел болашағының жарқын болуына негіз болары сөзсіз. Асқар ДУСАЛИЕВ, ОҚО Мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының судьясы
қолдану арқылы ғана бұл құбылысқа тиімді түрде қарсы тұруға болады. Ел болып еңсемізді көтергенімізге, тəуелсіздігімізді алып, шаршы əлемге танылғанымызға жиырма жылдай уақыт өтті. Өткенімізге көз салсақ, Елбасымыз Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың көреген саясатының арқасында мемлекетіміздің тамыры тереңге тартып, нығая түсуіне бағытталған құқықтық заңнамалар мен ісшаралар қабылданып, ел экономикасы мен əлеуметтік жағдайы түзеліп, əлем мемлекеттерінің ортасынан өз орнын айқындады. Бүкіл əлемге өзінің біртұтастығымен, ажырамас бірлігімен танылды. Қоғам дамуының жаңа жолын таңдап, уақыттан туындаған əртүрлі кеселдерден айығуды міндет етіп қойды. Ол жол – Президентіміз Нұрсұлтан Əбішұлының бастауымен алға қойылған сыбайлас жемқорлықпен күрес жолы. Сондықтан сыбайлас жемқорлықпен күресу барлық Қазақстан Республикасы азаматтарының азаматтық борышы деп білу керек. Ж. АУЕЛТАЕВА, Еңбекші аудандық Əділет басқармасының іс жүргізуші. Шымкент қаласы
Елбасы «Ұлт жоспары – 100 қадам» стартегиялық бағдарламасында сот жүйесі жұмыстарының сапасын жақсартуға бағытталған қадамдарды да атап көрсетті. Əсіресе судьялардың кəсіби шеберлігі мен біліктілігін арттыруға, сонымен қатар сот ісінің ашық жүргізілуіне ерекше мəн берілген. «Ұлт жоспары - 100 қадамның» 17 қадамында судья лауазымына кандидаттарды іріктеу жəне біліктілігін көтеру мəселесіне ерекше көңіл бөлінген. Аталмыш 17 қадамдағы басты талап – сот істерін жүргізуде 5 жылдық өтіл міндеттелген. Міне бұл судьялар жұмысының күрделі əрі өте жауапты екенін көрсетеді. Жалпы бес жылдық өтіл бекерден-бекер беріліп отырған жоқ. Осындай уақыт аралығында өз кəсібін сүйетін жас маман сот істерін жүргізуде шыңдалады əрі судьялыққа үлкен дайындық үстінде болады. Оны анықтаудың жолдары да «Ұлт жоспары – 100 қадамда» нақты көрсетілген. Судьялыққа талапкерлердің кəсіби қабілеті мен іскерлік шеберлігін тестілеу жүйесі арқылы анықтауға болатыны айтылған. Демек Елбасы мұнымен судьялар ісінің сапасын арттырып, сот жүйесін нығайтуға үлкен көңіл бөліп отыр. Тест жүйесі – казіргі заманғы əлемдік деңгейдегі ұтымды жүйе. Бұл арқылы жас үміткердің білімін
егжей-тегжей тексеруге болады. Судьялыққа үміткерлер бір жылдық тағылымдамадан өтеді. Бұл жерде аса назар аударатын мəселе, тағылымдамадан өтіп жатқан үміткерлерге бір жылдық стипендия төленеді. Мұны да Елбасының жастарға деген аса қамқорлығы деп түсінуіміз керек. Біліктілігі артпаған үміткерлер мемлекет атынан шешім қабылдау барысында қателіктер жіберіп алулары мүмкін. Сондықтан бір жылдық тағылымдамадан өтудің тиімділігі мен тигізетін пайдасы орасан зор. Өйткені, осындай кəсіби тағылымдаманы дұрыс игере алмаған үміткер толыққанды судья бола алмайды. Тағы бір маңызды мəселе үміткерлер бір жылдық сынақ мерзімінен өтеді делінген. Бұл өте дұрыс қойылып отырған талап, мұны сот жүйесінде қызмет атқарып жүргендердің
барлығы бір ауыздан толық қолдаса керек. Себебі судьялық кызметті игере алмай бір жылдың ішінде тастап кетіп жатқандарды көріп жүрміз. Судьялыққа қызыққандар осы мерзім аралығында өзінің мүмкіншілігін сынап, судьяның негізгі жұмысын толығырақ түсініп, игеріп, келешекте қаншалықты алып жүре алтынын, кəсіби қабілетінің қай дəрежеде екенін саналы түрде түсінеді. Сот саласы – өте күрделі əрі жауапты сала. Əділдік пен шындықты айқындап, күрделі дауға нақты нүкте қою – судьялардың қолында. Сондықтан сот кадрларын іріктеу жəне оларды дайындау дұрыс жолға қойылса, ол міндетті түрде өз жемісін беретіні сөзсіз. Б. Ə. УСМАНОВ, Абай аудандық сотының судьясы. Шымкент қаласы
ШАРДАРА АУДАНДЫҚ СОТЫНА ШАҒЫМ ЖОҚ
Қазақстан Республикасы судьяларының VI съезінде Елбасы «Кері қайтарылған жəне өзгертілген сот шешімдерінің жыл сайынғы көрсеткіші 2009 жылдан бері, орташа алғанда, барлық қабылданған шешімнің сəйкесінше 0,5 жəне 0,9 пайызы деңгейінде тұрақтана түсті. Бұл да біздің елдегі сот төрелігін жүзеге асырудың əділеттілік деңгейі артқанын көрсетеді. Ұлттық сот жүйесі əлдеқайда жауапты жəне жедел сипат алды...» деген болатын. Жалпы қаралған істер бойынша азаматтардың бірінші сатыдағы сот шешімдерімен келісуі еліміздегі сот жүйесі тиімділігінің арта түскенін көрсетеді. Ағымдағы жылдың алты айы бойынша Оңтүстік Қазақстан облысы Шардара аудандық сотында азаматтық, əкімшілік жəне қылмыстық істер бойынша қаралған сот актілерінің бірде бірі өзгермеген. Аудандық соттың төрағасы Бейсебай Қожанов (суретте) осы жылдың 6 айында атқарған жұмысы бойынша берген сұхбатында осыны алға тарта отырып, сөзін былай сабақтады. – Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында аудандық сотқа азаматтық іс бойынша 461 арыз келіп түскен. Бұл көрсеткіш өткен жылдың сəйкес мерзімінде 508-ді құраған болатын. Келіп түскен азаматтық істердің 443-і қаралып аяқталған. Оның ішінде 242 азаматтық іс бойынша шешім шығарылған. 137 іс бойынша сот бұйрығы қабылданған. Сонымен қатар бізге 151 əкімшілік құқықбұзушылық ісі келіп түсті. 149 əкімшілік іс қаралып аяқталса, оның 136на əкімшілік жазалар қолданылған. Оның ішінде 58 əкімшілік іс бойынша əкімшілік айыппұл салынған, 4 құқық бұзушыға əкімшілік қамау туралы қаулылар шығарылған, 24 құқық бұзушы көлік құралын
E-mail: adilet.media@mail.ru
Бейсебай Қожанов басқару құқығынан айрылған. 2015 жылдың 6 айында аудандық сотқа 88 қылмыстық іс келіп түскен. Оның 31-не үкім шығарылған. 31 тұлғаға қатысты үкімнің 9-ы шектеу жазасы, 6-қоғамдық жұмыстарға тарту, 4- шартты жаза тағайындау, 4- бас бостандығынан айыру, 7- айыппұл өндіру жазасына сотты болған. Бір азаматқа қатысты қылмыстық іс бойынша ақтау үкімі қабылданған. Осылайша сандарды сөйлеткен Бейсебай Əжібекұлы мемлекеттік саясатты жүзеге асыру мақсатындағы жұмыстардың да жүйелі жүзеге асып жатқанын айтып өтті. Мəселен аудандық сотқа «БААТЖ» бағдарламасының кіріс корреспонденцияларын тіркеу журналына 2015 жылдың 6 айында жалпы саны 3086 хатхабар тіркелген. Тіркеуге алынған хатхабарлардың 92,1 пайызы мемлекеттік тілде келіп түскен. Ал шығыс корреспонденциялар журналына тіркелген 3169 хатхабарлардың барлығы дерлік мемлекеттік тілде жазылып, шығыс құжаттар 100 пайыз қазақ тілінде жүргізілген. Сондай-ақ 160 іс-
шара, жоспарлар мен жедел жиналыс хаттамалары сынды ішкі құжаттар мемлекеттік тілде толтырылған. Өткен жылы сот жүйесіне «Сот кабинеті» электрондық ақпараттық қызметі енгізілгені белгілі. Өз кезегінде бұл жүйе азаматтардың уақыты мен қаржысын, сот жүйесінің жеделдігін, азаматтардың сот ақпаратына қолжетімділігі мен ашықтығын қамтамасыз етуге бағытталған. Бүгінде бұл электрондық жүйеге еліміздегі соттардың барлығы көшкен. Олардың қатарында Шардара аудандық соты да бар. Бұл жайында Б. Əжібекұлы: – «Сот кабинеті» бұл – сот өндірісінің қызметін жеңілдететін жүйе. Ауданда бірыңғай электрондық құжат айналымы жəне онымен жұмыс істеу тəртібін меңгергендердің саны көңіл тоғайтады. Мысалы, ағымдағы жылдың Іжартыжылдығында аудандық сотқа 203 талап-арыз «Сот кабинеті» арқылы келіп түскен, – дей келе, – бұдан бөлек, аудандық соты өндірісіне қылмыстық, азаматтық жəне əкімшілік істер бойынша іске қатысушы тараптарға 948 СМС хабарламалары жолданған. 2015 жылдың алты айында қаралған 406 іс бойынша сот отырысының барысы дыбыс, бейнежазба құрылғысына жазылған, – деді. Сонымен қатар Шардара аудандық сотының төрағасы істерге медиатордың қатысуы маңызды екеніне да тоқталып өтті. – «Ел бірлігі – ел теңдігі» деген. Барлық қазақстандықтардың татулықта өмір сүруі, бірлігін жоғалтпауы – басты мүддеміз. Бұл ретте 2011 жылдан бастап жүзеге асып келе жатқан президент Н. Назарбаевтың Жарлығымен қабылданған «Медиация туралы» заңның тиімділігі өте жоғары екені сөзсіз. Заң аясында медиаторлар дауласу-
шы тараптарды сотқа дейін бітімгершілікке шақырып, ортақ келісімге қол жеткізуге апарады. Осы жылдың бірінші жартыжылдығында аудандық сотқа келіп түскен қылмыстық істердің 26,1 пайызы медиатордың қатысуымен қаралып, аяқталған. Шардара ауданында жалпы 10 кəсіпқой емес медиаторлар аудандық əкімшілікпен бекітіліп, олардың тізімдері судьяларға тапсырылған. 2015 жылдың 4 айында сол медиаторлардың қатысуымен 38 азаматтық, 23 қылмыстық, 2 əкімшілік іс қаралды. Тараптардың татуласуына байланысты ол істер қысқартылды. «Медиация туралы» заңды насихаттау жұмыстарын жүргізу барысында жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарына мақалалар мен сұхбаттар берілуде. Бүгінде ондағы Фемида ғимаратына орнатылған сенім жəшігінде аудан тұрғындары атынан келіп түскен хатхабарламалардың ішінде шағымдар жоқтың қасы. Барлығы да алғыс хаттар. Осылай деген ол мұны бірнеше жылдан бері аудандағы судьялардың жергілікті тұрғындардың сеніміне селкеу салмай, адал əрі əділ жұмыс істеуінің жəне олармен тығыз байланыс орнатуының жемісі деп түсіндіреді. Сөз соңында Шардара аудандық сотының төрағасы Б. Қожанов ҚР Президентінің «Бес институционалдық реформаны жүзеге асыруға бағытталған 100 нақты қадам – Ұлт жоспарын» таныстыру мен орындалу барысы бойынша мемлекеттік, жекеменшік мекемелердің қатысуымен бірнеше лекциялар оқылғанын, дөңгелек үстел өткізілгенін жəне мұндай бағыттағы жұмыстар алдағы уақытта да жалғасын табатынын атап өтті. С. ИБРАГИМОВА.
Прокурорские миллионы
Почему "слуги народа" совершенно не хотят объяснять источники происхождения средств на их счетах, имеющейся недвижимости, личных автомобилей и т.д.? Вопрос, скорее, риторический. Между тем, очень скоро госчиновников, возможно, заставят раскрыть хотя бы "кредитные" карты, как это уже происходит в России партнере Казахстана по ЕАЭС. Ожидается, что подобное нововведение начнет действовать после внесения поправок в Закон "О противодействии коррупции". С их принятием российские министерства и ведомства смогут ввести новую норму в свой внутренний регламент. Соответствующая инициатива появилась после того, как в Госдуме РФ случился скандал по поводу задолженности ряда депутатов перед банками. Так, в прошлом году депутат Олег Михеев задолжал 181,2 млн., а Елена Николаева – 127,3 млн. рублей. К тому же, как выяснилось, первый имеет долг по кредитам более чем на сто миллионов долларов и перед казахстанскими банками. По мнению экспертов, это нововведение позволит не только определить точный доход чиновника, но и показать источники обеспечения его жизнедеятельности. "Многие работодатели уже требуют при трудоустройстве сотрудников информацию об имеющихся у них кредитах, и применение схожей меры в отношении чиновников выглядит оправданным", - считает Михаил Кузьмин, аналитик ИА "Инвесткафе". В Казахстане такого пока нет, но наша страна ратифицировала Конвенцию ООН "О борьбе с коррупцией". Ее 20-я статья гласит: "При условии соблюдения своей конституции и основополагающих принципов своей правовой системы каждое государство участник рассматривает возможность принятия таких законодательных и других мер, какие могут потребоваться, с тем, чтобы признать в качестве уголовно наказуемого деяния, когда оно совершается умышленно, незаконное обогащение, то есть значительное увеличение активов публичного должностного лица, превышающее его законные доходы, которые оно не может разумным образом обосновать". Однако механизм реализации этого положения должным образом не проработан. Правда, предполагается в ближайшей перспективе ввести декларирование доходов всех граждан страны. Вицеминистр финансов РК Руслан Даленов утверждает: всеобщее декларирование доходов и имущества позволит вывести экономику страны из тени и сделать достоянием общественности нечестные накопления "богатых Буратино". Если заявлять о своих доходах обяжут только госслужащих, пояснил Даленов, то на вопрос, откуда у чиновника крутой автомобиль или коттедж, он ответит: занял деньги у родственника. А проверить доходы этого родственника будет невозможно - они-то не задекларированы! Если же все начнут декларировать свои доходы, то спрятаться за чьими-то спинами, чтобы легализовать свои приобретения и накопления, не обложенные налогом, станет невозможно. Поэтому в декларировании будут участвовать даже дети, на которых переписаны квартиры, предприятия и прочее. Сегодня активно обсуждается и возможность того, чтобы казахстанские чиновники так же, как и российские, раскрывали свои "кредитные" карты. Ведь если госслужащий берет в банке кредит, в разы превышающий его доходы, то напрашивается резонный вопрос: а из каких источников он собирается погашать задолженность? К примеру, скромный прокурор скромного Шардаринского района ЮКО Талгат Сейдуалиев со своей относительно скромной зарплатой порядка 200 тысяч тенге в месяц взял в "Темирбанке" кредит почти на 70 миллионов тенге. История умалчивает, для каких целей ему понадобилась столь внушительная сумма. Но зато нам доподлинно известно, что рассчитаться с банком он не смог. Банку даже пришлось подать в суд иск о принудительном взыскании долга с недисциплинированного заемщика. В решении Сарыаркинского районного суда города Астаны, в частности, говорится: "Взыскать солидарно с Сейдуалиевой Калии Онгаровны, Сейдуалиева Талгата Сатышевича в пользу акционерного общества "Темирбанк" сумму задолженности в размере 68 733 400 (шестьдесят восемь миллионов семьсот тридцать три тысячи четыреста) тенге. Взыскать с Сейдуалиева Талгата Сатышевича в пользу АО "Темирбанк" судебные расходы по оплате государственной пошлины в размере 1 031 001 (один миллион тридцать одна тысяча один) тенге". И даже определен довольно-таки скорый срок погашения задолженности. Вот только интересно, откуда вдруг у прокурора возьмутся такие огромные деньжищи, чтобы оперативно погасить задолженность? Думаем, что это должно заинтересовать не только нас, но и соответствующие органы, отвечающие за борьбу с коррупцией. Или прокурора ЮКО Ибрагима Иманова… Откуда у его подчиненного миллионы при сравнительно скромной зарплате? Ведь если человек при зарплате в 200 тысяч тенге берет кредит на сумму порядка 70 миллионов тенге, это значит, что он либо живет не по средствам, либо имеет неучтенные источники дохода. И оба варианта говорят явно не в пользу чиновника. CentralAsiaMonitor, № 20 (544), 22 мая 2015 года
«Əртіс болу не деген бақыт» деп армандайтынбыз
ӨНЕР
алып жүре алмайсың, мұндайды бұрын көрмеген маған айтып жеткізе алмас əсер қалдырды. Бір жарым ай өте шықты, одан əрі гастроліміз Шымкент облысы, Ленин ауданында жалғасты. Қазығұрт қымызының дəмін сонда алғаш рет татқан едім. Тасболат Байымбетов театр директоры, Төрегелді Қыстаубаев жетекшіміз болатын, Ағман Срайылов, Ырыскелді Қашпанқұлов, Зарқын Меңлібаевтар комедиялық əртістер, ешқашан зеріктірмейді. «Махаббат мұңы», «Аюбайдың ажалы» деген екі спектакльмен шыққанбыз. Əр совхозда екі күн боламыз. Қонақ үй атымен жоқ. Директордың немесе парткомның үйінде жатамыз. Күнде бір қой сойылады, ащы су, тəтті сулардың неше түрін, қымызы тағы бар, құда күткендей күтетін. Осылайша 3 айды аяқтап қайтатынбыз. Күзге қарай мен
Белгілі фотожурналист Жəнібек Əбуов 60 жасқа толып отыр. Алпыс асудан асқан адамда əдетте сыр да, жыр да, естелік əңгімелер де көп болады. Жəкең де өзінің мүшелтойы қарсаңында бірер күн фотоаппаратын былай қойып, қолына қалам алған екен. Естелік өзі туралы, дос-жаран, ағайынтуғандар жайында ғана емес, əңгімелер ел-жер тарихымен ұштасып жатады. Сондықтан оқырмандар назарына ұсынғанды жөн көрдік.
Жәнібек ӘБУОВ
Ґткен кїнде белгі бар Мен қалай Жәнібек атандым... Мен ағам Əділбекпен бірге 1960 жылы 1 класқа мектепке барған болатынмын. Ағамды кіргізді де, маған «2 жылдан кейін келесің» деп, Көлтай ағам басымнан сипап, жылы сөзбен шығарып салды. Əйтпесе 42 əріпті танып та, жазып та бере алатын едім, жүзге дейін санай да білетінмін. Ойнайтын ойыншық болмаған соң, ертеден кешке шейін əріптерді жаттап, жазып, көрінген қой мен ешкілерді санап жүретінбіз ермекке. Келер жылы тағы да мектепке барған едім, Көлтай ағам бұл жолы класқа кіргізді де, «Бар, отыра ғой, - деді. - Егерде сабақты оқымай ойнап кетсең, сені шығарып жіберемін, жасың жетпейді». Мен осылайша 1971 жылы мектепті 16 жасымда бітіріп, Жетісайдағы Мəдени-ағарту техникумына түсуге құжаттарымды тапсырдым. Бар мақсатым қалайда əртіс болу. Жетісайдың драма театры көрші жатқан Өзбекстанның қазақ ауылдарын жыл сайын гастрольдік сапармен аралап келіп тұратын, клубтарымызда ине
шаншар жер болмайтын. Орын жетпей, көпшілігі иық тіресіп түрегеп тұратын, 2 сағат спектакль, 1 сағаттан аса концерт қоятын. «Əртіс болу не деген бақыт» - деп армандап қалатынбыз. Сол арман қуған баланың бірі мен едім. Абитуриент болған күннен бастап театрға лайықты қыздар мен жігіттерді таңдау басталды, таңдау барысында мен жəне Ұлбосын деген қыз екеумізді жұмысқа қабылдады. Əрі оқыдық, əрі театрда жұмыс істедік, жазда гастрольге шығамыз. Асқар Ақбердиев (бүгінде Асқар Əлихан) деген жас режиссер Ленинградтан бітіріп келген, бойдақ, келісті, əрі өте мəдениетті жігіт, бірінші спектаклін қойды, маған да эпизодтық роль тиді. Башқұрттардың «Башмағым» деген музыкалық комедиясы болатын. Мұртаза деген башқұрттардың ұлттық балуаны күресіп жеңеді, соңында жаулары екеулеп жабылады, олардың да екеуін екі жаққа алып ұрады, бұл кезде хормен əн шырқалып тұрады: «Сен қаһарман батырдайын, Мұртаза бəрін жықтың, бəрін жықтың Мұртаза», – деп аяқталады. Бұл кезде балуанның иығына шапан жауып, қошеметтеп қоршап алып шығып
1979 жыл. Жас актер Ж.Əбуов пен Қазақстанның еңбек сіңірген əртісі Ысқақ Иманқұлов кетеді. Осы эпизодтың өзі мені студенттер арасында кəдімгідей жұлдыз етіп жіберді. Жазғы каникулде гастрольге Қырғызстанға, Рыбачье қаласына бардық. Ыстықкөлдің жағасы, құмда қыздырынып жатқан адамдардан аяқ
туып өскен Шымқорғанға, одан əрі Ұзынқұдыққа да барып қайттық. Ауылдағылар мені сахнадан өз көздерімен көріп, «ойбай-ау Жауынбек кəдімгідей əртіс бопты» деп, біраз күн шулапты. Мектеп бітіргенге дейін жұрт мені өз атыммен осылай Жауынбек
№31 (234) 14.08.2015 жыл
деп атайтын. «Жəнібек» деген ат маған ойда жоқта келді. Техникумға оқуға енді түскен кезіміз. Ташкент облысынан біздің группада қазақшасынан өзбекшесі басымдау бір қыз болды, сол қыз мені бірінші күннен-ақ «Жанбек» деп атайтын, бір екі апта өткен соң группаның жартысы «Жанбек» деп шақыратын болды. Тіпті бір-екі ай өткен соң менің өзім де «Жаныбек» деп танысатын болдым. Əлгі қыздың аузы дуалы болды ма, əлде əлі күнге шейін мен де аң-таң, өмірімнің соңына дейін апам да аң-таң болып кетті. Өз атымды ауылға барған кездерде ғана естимін, қалған уақытта бүкіл Жетісай мені «Жəнібек» деп таниды. Сахнадан да «Жəнібек» деп таныстырады. Жетісайдың бір жігіті Шымқорғанға құдалықта отырып, менің бір ауылдасыммен танысады. Əңгіме барысында ауылдасым «театрда менің ауылымнан Жауынбек əртіс болып істейді» дейді. Жетісайлық жігіт «ол Жəнібек қой» дейді. Жерлесім «жоқ, ол Жауынбек» дейді, ақырында екеуі бəстеседі. Ертесіне мал базарға келген менің ауылдасым əлгі жігітті үйінен барып ертіп, маған келеді. Театрдан сұрастырып, тез тауып алғандарына жүректері жарылардай қуанып, екеуі де мені құшақтай береді. Жолдың арғы бетіндегі ресторан жақында ғана ашылған, мені де солай қарай жетектеп келеді. «Біз екеуміз бəстестік, сен соған куə боласың» дейді. Ақырында Жəнібек те, Жауынбек те мен екенімді білген екеуі де жеңілмегеніне көздері жетіп, 3 сағаттан аса отырып, əрең тарқадық. Екеуінің əңгімелері жарасты ма, əлде əзілдері жарасты ма, жақсы дос болып кетті. Кейін де талай рет бірге жүргендерін көрген едім. Менің қалай Жəнібек болып кеткенімді кластастарым да əлгі күнге түсінбейді. Əлібек Мейірбеков ағамыз менің техникум бітірген дипломыма да «Жəнібек» деп жазып жіберіпті, біздің ұстазымыз болатын. Ұстаздарым Бөрі Иса, Төлеп Сыдықов Мақтаралдың марқасқалар деуге бірден-бір лайық тұлғалар. Жəне де жастары үлкен болғанымен, менің жанұялық достарым болып кеткен бұл күнде. Олар жетпістен асып кеткен. Мен енді 60-қа келіп отырмын. (Жалғасы бар).
8
Салық төлеушілердің назарына! Əл-Фараби ауданы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасы, ҚР ҚМ МКК-нің 31.07.2015 жылғы №КГД-063/16293-И хатына сəйкес, жəне ОҚО бойынша МКД-нің 04.08.2015 жылғы МКД-11-2-09/20273 хатына сəйкес, АКЦИЗ АЖ бағдарламалық қамтамасыз етудің жаңартылуы туралы хабарлайды. ҚР ҚМ МКК-нің FTP-серверінде мына мекенжайлар бойынша бағдарламалық қамтамасыз етудің инсталляциялық пакеттері орналасқан: 7tp://ftp.mgd.kz/itrc/AKCIZ/Akciz/Updat e/SetupAkcizUpdate_1.0.3.152- Салық инспекторлары үшін клиенттік қосымша; ftp://ftp.mgd.kz/itrc/AKCIZ/DeclarantДекларанттар үшін клиенттік қосымша_1.0.3.66; ftp://ftp.mgd.kz/itrc/AKCIZ/TerminalДекларанттар үшін Терминал клиенттік қосымшасы_1.0.3.67; ftp://ftp.mgd.kz/itrc/AKCIZ/Generator USD- Кіріс құжаттары генераторының клиенттік қосымшасы_1.0.3.47. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 2015 жылғы 13 ақпандағы «Алкоголь өнімі жəне этил спиртінің өндірісі мен айналымы бойынша декларацияларды ұсыну Ережелерін бекіту туралы» № 88 бұйрығына сəйкес алкоголь өнімдері бойынша декларациялар нысандарына өзгерістер іске асырылды: - 11,12 графалары «Ресей Федерациясынан алынды» жəне «Беларусь Республикасынан алынды» бір графаға (11 графа) «Кедендік одақ елдерінен алынды» біріктірілсін; - «бүлінуі, жоғалуы, конфискация» 20 графа алдына «бұрын сатып алғанда қайтарып беру» қосылсын. Декларанттар үшін Акциз АЖ бағдарламалық қамтамасыз етуін жаңарту kgd.gov.kz сайтында АЖ бөлімінде орналасқан. Сұрақтар туындаған жағдайда, Қолдау қызметінің kciz_support_nk@mgd.kz; akciz_support@mgd.kz электрондық мекенжайы бойынша хабарласқан жөн. Əл-Фараби ауданы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының акцизделетін өнімдерді əкімшілендіру бөлімі. Жұмыс сымтетігі: 41-32-73.
Курорт «Сары-Агаш», санаторный комплекс «Алтынай» и «Алтынай Люкс» № п/п
Номера
Общая стоимость на 1-го чел. в сутки
Стоимость номера в сутки
Стоимость 1 -го чел. на 7 дней
6 000
24 000
42 000
7 500 8 500 9 000 9 500
15 000 34 000 27 000 19 000 45 000 – за комнату 55 000 – за комнату
52 500 59 500 63 000 66 500
18 000 13 500 супруга Супруга+подросток
18 000 27 000 24 000 35 000 45 000 – за комн. 55 000 – за комн. 65 000 – за комн.
126 000 94 500
17 000 11500 Супруга+подросток 11 000
17 000 23 000 32 000 33 000
119 000 80 500
Корпус «Алтынай» Главный корпус 1 2 3 4 5 7 8 9 9
Виды предоставляемых услуг в санаторном комплексе «Алтынай» Санаторный комплекс «Алтынай» предоставляет на основании Государственной лицензии Серии ЛП № 00052DX следующие услуги: Рекомендуем пройти полное курс лечение от 7 до 14 дней. Это залог вашего здорьовия. Бесплатные услуги входящие в стоимость путевки: 1. Орошение кишечника минеральной водой; 2. Гинекологическое орошение минеральной водой; 3. Промывание желудка минеральной водой; 4. Дуоденальное зондирование (желчь) минеральной водой; 5. Минеральная ванна, душ минеральной водой; 6. Лечебные бассейны с гидромассажем; 7. Парафино-озокеритолечение; 8. Очистительные клизмы минеральной водой; 9. Слепое зондирование (дюбаж) минеральной водой; 10. Физиолечение (УВЧ, ингаляция травами и маслами, электрофорез, дарценвал, УФО). 11 Фито чай,и.т.д. 12. Урология
«Əділет» ұлттық апталығының президенті Қуанышбек Тасболатұлы БОТАБЕК
Бас редактор Захардин ҚЫСТАУБАЙҰЛЫ Бас редактордың орынбасары Салтанат ИБРАГИМОВА Орыс бөлімінің меңгерушісі Рамзия ЮНУСОВА Жауапты хатшы Мұрат СЕРІКБАЙҰЛЫ Тілші Ақжібек МҰСТАФИНА
Платные медицинские услуги: Фитнес центр, закрытый бассейн, сауна, хаммам, финская, турецкая парная, тренажерная комната, циркулярный душ, восходящий душ, душ Шарко, грязелечение, СПА, джакузи, массажное кресло и.т.д. Диагностика: Инструментальные методы обследования УЗИ внутренних органов, эндоскопия, электрокардиограмма. Консультации врачей: невропатолог, уролог, гинеколог, терапевт, мануальный терапевт Иглорефлексотерапия, Медикаментозное лечение неврологических, кардиологических, урологических Дополнительные платные процедуры: пантовые ванны, селеновые ванны, скипидарные ванны, пихтовые ванны, кедровые бочки, аппаратное кишечное орошение (гидроколонотерпия), иглотерапия, массаж (общий и точечный) Примечание: В стоимость путевки входит 4-х разовое питание, медицинское обслуживание, услуга транссфера с Шымкента до санатория. В номерах имеется холодильник, кондиционер, плазменный телевизор, душевая с водонагревателем и горячая вода.
Республикалық «Əділет» ұлттық апталық газеті алқа кеңесінің төрағасы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ Тілшілер қосынының жетекшісі Мұратбек ТОҚТАҒАЗИН Меншікті тілшілер: Доқтырхан ТҰРЛЫБЕК (Алматы қаласы) Гүлмира МƏНШƏРІПОВА (Астана қаласы)
Атқарушы директор Қайыржан СЕМБАЕВ Техникалық директор Константин МАРКОВ Видео-фотооператор Руслан НАСИРОВ Серік ЖАУЫНБЕКҰЛЫ
1 2 3 4 5 6 7 1 1 3 4
4-х местный эконом класс 2-х местный эконом класс Полулюкс 4-х местный (1-2-3 этаж) Полулюкс 3-х местный (2 комнаты) Полулюкс 2-х местный VIP номера (72 м) №15, 16 VIP номера (80 м) № 14, 28 Детям до 6 лет Детям от 7 до 10 лет Корпус «Алтынай – Люкс»-А Полу люкс 1-о мест Полу люкс 2-х местный Полу люкс 2-х мест. (семей. пары) Полу люкс 3-х местный (семейный) Люкс100, 101, 103, 104 VIP 102, 203, 204 VIP 201, 202 Корпус «Алтынай Люкс»-Б Полу люкс 1 мест. Полулюкс 2-х мест (семеиной пары) Полулюкс 3-х местный (семейный) Полулюкс 3-х местный
4 000 5 000
77 000
Адрес: ЮКО, Сарыагашский р-н, п. Коктерек. Тел.: +7(72537) 5 13 13 +7(7252) 57 14 31. Сот.: +7 (701) 736 73 15 Web-сайт: www.altinai.com
Мекен-жайымыз: ҚР Астана қаласы, А. Иманов көшесі, 41/127. Шымкент қаласы, Қазыбек би көшесі, 84Б-үй. Байланыс үшін тел./факс: 8 (7252) 55-85-84 Ұялы: 8-777-557-08-52 E-mail: adilet.media@mail.ru
Апталық Шымкент қаласы, "ERNUR" ЖШС-нің (Т.Əлімқұлов көшесі, 22-үй) баспаханасында басылады
Газет Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігінде есепке алынып, 27.12.2013 жылы №14077-Г куəлігі берілген. Құрылтайшысы өзгеруіне байланысты қайта тіркелген басылым 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап "Əділет" ұлттық апталығы болып шығып келеді. Айына төрт рет жарық көреді. Таралымы - 15 000 дана. Тапсырыс - 2032.