Anouar Brahem Quartet: The Astounding Eyes of Rita

część II / part II Anouar Brahem Quartet: The Astounding Eyes of Rita

84 fot. / photo: Marco Borggreve 24.11

Anouar Brahem – oud Klaus Gesing – klarnet basowy / bass clarinet Björn Meyer – gitara basowa / bass guitar Khaled Yassine – darbuka, bendir

Anouar Brahem to prekursor łączenia z muzyką europejską i amerykańską brzmień wywodzących się oryginalnie z basenu Morza Śródziemnego. Artysta jest wirtuozem gry na oudzie i jednym z najbardziej charakterystycznych reprezentantów legendarnej wytwórni ECM, z którą współpracuje już od blisko trzydziestu lat.

Fundamentami kariery Anouara Brahema stały się konsekwencja i wytrwałość, którymi Tunezyjczyk wykazał się w młodości. Na początku swojej muzycznej drogi uparł się, by tworzyć na oudzie, który już wtedy był używany stosunkowo rzadko i raczej jako element muzycznego tła (zgodnie z tunezyjską tradycją towarzyszył wokalistom), aniżeli głos wiodący. Złota era gry na tym instrumencie przypadła na początek XX wieku, a w latach 60., kiedy Brahem był dzieckiem, oud można było zobaczyć tylko w państwowej telewizji – jednak nie usłyszeć, bo inne instrumenty skutecznie zagłuszały jego brzmienie. Dopiero dzięki Brahemowi oraz kilku innym oudzistom z jego pokolenia udało się na nowo zdefiniować rolę tego instrumentu.

Co ciekawe, tunezyjski artysta, stawiany dziś za wzór twórcy, który potrafi przeplatać i łączyć gatunki muzyczne, w młodości był ortodoksyjnym fanem tradycyjnej muzyki arabskiej. Jego idolami byli artyści zakorzenieni w tradycji (wśród nich był także jego nauczyciel Ali Sriti). Brahem każdą ingerencję w konserwatywny muzyczny porządek odbierał jako próbę skrzywienia ideału. Marzeniem wychowującego się w Tunisie chłopca było zostanie wielkim interpretatorem dzieł arabskiej klasyki. Nastoletni oudzista zaczął odczuwać głód poznawania innych stylistyk od momentu, gdy trafił na nagrania Keitha Jarretta. Jego konserwatywne podejście do tradycji zmieniło się już na dobre, kiedy zaczął pisać swe pierwsze utwory. Doszedł wtedy do wniosku, że nie jest w stanie w pełni wyrazić swoich emocji, korzystając wyłącznie z narzędzi odwołujących się do przeszłości. Uznał, że komponowanie jest procesem znacznie ciekawszym, gdy do czegoś już istniejącego doda się następne elementy. Kiedy przygotowywał się do swojego pierwszego koncertu z autorskimi kompozycjami, inni muzycy łapali się za głowy, nie dowierzając, że oudzista planuje wystąpić sam, bez towarzyszenia wokalisty, i to jeszcze z własnym repertuarem. Mimo tych obaw koncert spodobał się tuniskiej publiczności. Na początku lat 80. Brahem wyjechał do Francji. Skierowała go tam potrzeba znalezienia nowych inspiracji i chęć poznania artystów tworzących w innych gatunkach. Był wtedy – jak sam wspomina – jedynym oudzistą mieszkającym w Paryżu. W tym czasie interesował się różnymi gatunkami: od muzyki cygańskiej przez flamenco i jazz po muzykę indyjską. Nie chciał grać tylko tradycyjnej muzyki arabskiej i być traktowanym nad Sekwaną jako folkowo- -egzotyczna atrakcja. Spędzał czas na poznawaniu środowiska muzycznego i niemal nałogowo odwiedzał sale kinowe. Dzięki tej pasji szybko poznał przedstawicieli świata filmu i teatru. Krótko po zainteresowaniu ich swoją twórczością zaczął otrzymywać propozycje pisania muzyki do filmów, a także spektakli teatralnych i baletowych. Nazwisko Tunezyjczyka stało się rozpoznawalne w paryskim środowisku. Osiągnął swój cel i coraz częściej zaczął współpracować z artystami reprezentującymi różne gatunki muzyczne. Paradoksalnie jednak pierwszy poważny projekt z jazzmanami stworzył w swoim rodzinnym mieście, do którego wrócił w 1985 roku. Szybko zapracował na najbardziej prestiżową statuetkę rodzimego przemysłu muzycznego – Tunisian Music Award – i objął stanowisko szefa City of Tunis Music Ensemble. W Tunezji nie było wtedy wystarczająco profesjonalnych wytwórni, w których Brahem chciałby nagrywać autorską muzykę. Pod koniec dekady, jako że był fanem katalogu wytwórni ECM, postanowił wysłać do Manfreda Eichera – właściciela niemieckiej oficyny – kasetę ze swoimi nagraniami. Producent po przesłuchaniu materiału zadzwonił do Brahema i od razu zaproponował wydanie pierwszej płyty. Był to zwrot w karierze artysty.

Trwająca już blisko trzydzieści lat współpraca zaowocowała jedenastoma albumami autorskimi oraz dwoma krążkami, które Tunezyjczyk współtworzył. Na liście artystów, z którymi nagrywał, można znaleźć takie gwiazdy jak m.in. Jan Garbarek, Dave Holland, Richard Galliano, John Surman i Jack DeJohnette. Brahem stał się jednym z najbardziej charakterystycznych reprezentantów ECM, a za swoje nagrania otrzymał prestiżowe nagrody, jak chociażby „Preis der deutschen Schallplattenkritik”, Echo Jazz Award, De Klara’s Classical Music Award czy Edison Award. Dziś jest światowej klasy artystą uwielbianym przez słuchaczy i krytyków. Cenione są zarówno jego zdolności kompozytorskie, jak i wirtuozerska technika gry na oudzie.

fot. / photo: Alexander Zuckrow

Do Wrocławia Tunezyjczyk przyjeżdża ze swoim kwartetem, by zaprezentować repertuar z jednej z najsłynniejszych płyt w swoim dorobku – The Astounding Eyes of Rita. Brytyjski „The Independent” napisał o niej: „Albumy tak idealne jak ten pojawiają się na rynku niezwykle rzadko”. W tym roku przypada dziesiąta rocznica premiery płyty. Tunezyjczyk zaprezentuje się z tym samym składem, z którym zarejestrował materiał. Szwedzkiego basistę Björna Meyerma oudzista ceni za subtelność, oryginalne traktowanie rytmu i elastyczność gatunkową. Libańczyka Khaleda Yassine’a, grającego na instrumentach perkusyjnych, cechują dwie rzadko występujące wspólnie cechy – z jednej strony jest

artystą głęboko zakorzenionym w tradycji, a z drugiej strony jest otwarty na nietypowe stylistycznie fuzje, co czyni go idealnym partnerem muzycznym dla lidera. Formację dopełnia wybitny niemiecki klarnecista Klaus Gesing – Brahem wielokrotnie wspominał w wywiadach, że połączenie brzmienia oudu z barwą klarnetu basowego należy do jego ulubionych. Repertuar, który artyści nagrali na The Astounding Eyes of Rita, pokazuje, jak wielką wartość może przynieść łączenie różnych muzycznych kultur. Spójność i autentyczność tego materiału jest niespotykana, co jednak nie powinno dziwić fanów twórczości Tunezyjczyka. Brahem to autorytet w tej stylistyce, który poświęcił całą swoją karierę na poszukiwanie złotego środka między tradycją arabską a muzyczną „resztą świata”.

Anouar Brahem is a pioneer in combining European and American music with sounds stemming from the Mediterranean. This oud virtuoso is one of the most characteristic representatives of the legendary ECM label, with which he has been collaborating for almost thirty years.

The foundations of Anouar Brahem’s career have been the consistency and perseverance that this Tunisian artist showed in his youth. At the beginning of his musical path he stubbornly insisted on playing the oud, which by that time was only used relatively rarely and usually as a background element rather than a leading voice (in accordance with Tunisian custom, it mainly accompanied singers). The golden era for oud performers was in the early 20th century: by the 1960s, when Brahem was a child, the oud could still be seen on national TV – but not really heard, because it would generally be successfully drowned out by other instruments. Only thanks to Brahem and several other oud players from his generation has it been possible to redefine the role of this instrument. Interestingly, this Tunisian artist, who today is held up as an example of an artist interweaving and joining together several different music genres, was a devout fan of traditional Arabic music in his younger days. His idols were artists firmly rooted in the tradition, such as his teacher, Ali Sriti, and he saw any tampering with the conservative music order as an attempt to spoil the ideal. The dream of this boy growing up in Tunis was to become a great interpreter of classical Arabic compositions. As a teenager our oud player started to crave other styles, since the moment he first heard the albums of Keith Jarrett. His conservative approach to tradition changed for good when he started to compose his own pieces – at that point he came to the conclusion that he was not able to fully express his emotions using only tools referring to the past. He decided that composing was a considerably more interesting process when one supplements existing traditions with new elements. When he was preparing his first concert of his own compositions, other musicians were flabbergasted by the fact that he was planning to perform alone, without a singer, and on top of that playing his own compositions. Despite their initial fears, the concert was very much enjoyed by the audience in Tunis. In the early 1980s Brahem went to France, as he wanted to find new inspirations and meet artists working within different genres. He was, as he recalls, the only oud player living in Paris. At that time he was interested in various music styles: from Romani to flamenco, and from jazz to Indian melodies. He didn’t want to limit himself to playing only Arabic music and be considered in the city by the Seine simply as an exotic folk entertainer. He spent his time getting to know the city’s music circles and frequented the cinema almost addictively. This passion allowed him quickly to meet people from the movie and theatre world. Shortly after getting them interested in his art, he started to receive offers to compose for the movies, as well as theatre and ballet shows. His name became recognisable on the Parisian scene, and he reached his goal of frequent collaboration with artists representing various music genres. Curiously, however, his first major project with jazz musicians took place in his home city, to which he returned in 1985. Shortly after his return, he earned himself the most prestigious statuette of his homeland music industry – the Tunisian Music Award – and took up the position of head of the City of Tunis Music Ensemble. Around that time, Tunisia did not have any record labels that were sufficiently professional for Brahem to want to record his music there. Since he was a fan of ECM’s catalogue, at the end of the decade he decided to send a cassette of his recordings to Manfred Eicher, the owner of the German label. Having listened to the material, the producer called Brahem and immediately proposed a release of the first album. This was a turning point in the artist’s career.

This almost thirty-year-long collaboration resulted in eleven albums of Brahem’s solo work and two records on which he collaborated. The list of artists with whom he recorded includes such stars as Jan Garbarek, Dave Holland, Richard Galliano, John Surman and Jack DeJohnette. Brahem became one of the most distinctive representatives of ECM, and received prestigious awards for his recordings, such as the Preis der deutschen Schallplattenkritik, Echo Jazz Award, De Klara’s Classical Music Award and Edison Award. Today he is a worldclass artist loved by both listeners and critics, who value his skills as a composer as well as his virtuosic oud performance technique.

The Tunisian artist comes to Wrocław with his quartet to present material from one of the most famous albums in his discography, The Astounding Eyes of Rita, about which British newspaper The Independent wrote: ‘Albums as perfect as this appear rarely.’ This year sees the tenth anniversary of the album release, but the Tunisian artist will perform in Wrocław with the same line-up as when he recorded the material: Björn Meyer, Khaled Yassine and Klaus Gesing. Meyer, a bassist from Sweden, is someone that Brahem values for subtlety, an original approach to rhythm and flexibility when it comes to genres. The Lebanese percussionist Khaled Yassine is a player that has two qualities that rarely occur simultaneously – on the one hand he is an artist deeply rooted in tradition,

91 and on the other he is open to unconventional stylistic fusions, which makes him an ideal musical partner for the ensemble leader. The remarkable German clarinettist Klaus Gesing is often mentioned by Brahem in his interviews, because the combination of oud and bass clarinet is one of his favourite sound couplings. The repertoire recorded by these artists on The Astounding Eyes of Rita shows how great value can be created by connecting up various musical cultures. The integrity and authenticity of this material is extraordinary, something that shouldn’t surprise Brahem’s fans. He has made himself into an authority in this music style, having dedicated his entire career to the search for a golden fusion between Arabic tradition and the musical ‘rest of the world’.