ElektroVisie 2016 nr 1 - NL

Nelectra, Beroepsorganisatie voor de elektrobranche, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde / Tweemaandelijks (6 x jaar) - zevenentwintigste jaargang / Afgiftekantoor 8400 Oostende Mail / P2A9571

ElektroVisie

Vakblad voor de elektrosector

Een uitgave van NELECTRA WWW.NELECTRA.BE

CES 2016 | innovatief en IoT EUROPA | nieuwe regels voor kabels VERLICHTING | LED's en dimmen f e b 16

1

13. - 18.03.2016 · Frankfurt Hall 11.1 / D32 & Agora at Hall 3

VOOR SFEER OP KANTOOR: Systeemoplossing met biodynamische verlichting

NIEUW NOVA LED-ARmATUREN VOOR PLAFONDINbOUW De NOVA LED-armaturen bieden de mens echt op elk moment van de dag de optimale verlichtingsatmosfeer op de werkplek. De combinaties van master- en slavearmaturen zorgen, dankzij het lichtmanagement van ESYLUX Light Control en de ingebouwde hightech sensortechniek, voor een aanwezigheids- en daglichtafhankelijke constante lichtregeling en maken een individuele regeling van elk apart licht mogelijk.

Met SymbiLogic-technologie voor biodynamisch licht De meest geavanceerde Quadro-sets zijn uitgerust met de SymbiLogic-technologie: voor een biodynamisch licht, waarbij de helderheid en de lichtkleur gedurende de dag veranderen om zo de vitaliteit, het concentratievermogen en de gezondheid van de mens te bevorderen. Helderheid en lichtkleur kunnen desgewenst handmatig worden aangepast en in statische scènes worden opgeslagen.

• Systeemoplossing met ingebouwde hightech sensortechniek, master- en slavearmaturen in verschillende combinaties • masterarmaturen met volledig geïntegreerde drivers voor een snelle installatie met plug-and-play • Daglichtafhankelijke constante lichtregeling, optioneel voor alle individuele armaturen • Uitbreidbaar via 4 geïntegreerde DALI-interfaces voor verlichtings- en HVAC-regeling • In de lichtkleuren 3000 K, 4000 K of Tunable White met goede kleurweergave (CRI > 85) • Lange levensduur (50.000 h Lm80b10) • bediening met een 230V-schakelaar, afstandsbediening of via bluetooth

ESYLUX – OffiCiëLE pArtNEr VAN DAgLiCHt.

PERFORmANCE FOR SImPLICITy http://nova.lighting

ESYLUX Belgium nv | info@esylux.be | www.esylux.be

?

NELECTRAVISIE

Wat brengen de volgende maanden van 2016

N

Onze plannen voor de rest van 2016? Eerst en vooral blijft Nelectra klaarstaan om snel te antwoorden op uw vragen. Via onze contacten in diverse organisaties proberen we de verschillende overheden in te lichten over de gevolgen die sommige beslissingen kunnen hebben voor onze elektrotechnische installateurs en onze handelaars.

De jongste weken werkten we met man/vrouw en macht aan de analyse van de voorgestelde herziening van de Europese Richtlijn In die onzekere omstandigheden is het goed een betrouwbare partner energie-etikettering in een voorstel te hebben die er steeds is om te helpen kapen te nemen of nieuwe van verordening. Hierin wordt de projecten aan te boren. Of om waakdetailhandel verplicht om oude zaam te zijn bij ontwikkelingen die energie-etiketten te vervangen op onze bedrijven afkomen, of het HET IS GOED DAT U na herschaling van de producnu technische of politieke zijn.

NEN! ten door nieuwe, en dit in een OP NELECTRA KAN REKE Want hoewel we de toekomst niet korte periode. Dit is onhaalbaar kunnen voorspellen, we kunnen voor de zelfstandige kleinhandewel proberen haar op sectorvlak te laar. Samen met onze vertegenwoorsturen in de juiste richting. digers van Unizo in allerhande Europese adviesorganen worden amendementen ingediend en leggen we aan Europese parlementaiIn zulke tijden is het goed op Nelectra te kunnen rekenen. Ik ben er ren cijfermateriaal voor, met één doel voor ogen : de verdediging van van overtuigd dat u een lijstje kan maken van de verwezenlijkingen onze leden! die dank zij Nelectra tot stand kwamen. Toch niet? Dan nemen we graag de tijd om u dit te komen vertellen. Want als er één ding beWe willen uiteraard ook de bekommernissen van de diverse overlangrijk is, dan is het persoonlijk contact. heden begrijpen en daar waar mogelijk streven naar een gezonde consensus.

Toch even een kleine “de slimste mens”-test. “Wat weet je over” (en hier komt een rijtje…) : de gewijzigde ouderdomsvereiste m.b.t. de En de volgende maanden willen we onze leden helpen hun bedrijven 6% btw? De toekomstige wijzigingen in klassen van energielabels op naar een innovatieve arbeidsorganisatie te leiden. En vooral … ze huishoudtoestellen en de gevolgen voor de handelaars? De kilomete inspireren. Aan allen een inspiratievolle verderzetting van 2016 terheffing vanaf 1 april? De wijzigingen opeisbaarheid van btw? De gewenst! verhoogde investeringsaftrek? De wijzigingen voor een eerste aanwerving? Begeleiding bij een nieuw innovatief product of dienst? De verplichte risicoanalyse voor uitbaters? De hulp bij slechte betalers?

Gratis opleidingen? Problemen met de differentieel type B in huishoudelijke lokalen? De nieuwe brandnorm? De Europese bouwproductenverordening en de link met elektrische bekabeling in gebouwen?

Functiebehoud bij brand? De productenlijst Recupel? De bedragen van de Recupelvergoeding? Bent u mee met BEN 2021? electra kan veel, maar heeft uiteraard geen glazen bol. Waar we vroeger toch konden uitgaan van stabiliteit, moeten we heden ten dage rekening houden met gebeurtenissen buiten onze directe leefwereld om, die onze persoonlijke maar ook professionele levens danig overhoop kunnen gooien.

Weet u er alles over? Mooi. Twijfelt u toch hier en daar of bent u het antwoord helemaal schuldig? Eén adres : info@nelectra.be en één telefoonnummer :02/550.17.11!

Viviane Camphyn Gedelegeerd bestuurder Nelectra viviane.camphyn@nelectra.be

februari 2016 - ElektroVisie | 3

INHOUD

8

De eerste belangrijke CE-industrie showcase van het jaar is weer achter de rug: CES 2016 in Las Vegas en het werd opnieuw een boeiende demonstratie van het innovatieve karakter van onze industrie. Een nieuwe standaard voor beeldschermen, uiteraard heel wat producten voor het Smart Home en een focus op het Internet of Things.

NELECTRA-VISIE Wat brengt 2016?

20

Smart Home wordt het weerkerend thema in deze jaargang van uw vakblad. We zien dat het intelligente huis nadrukkelijk aanwezig is op een hele reeks belangrijke vakbeurzen en we bekijken alvast enkele systemen. In de volgende nummers bezoeken we dan diverse fabrikanten en vragen hen hoe open of gesloten hun systeem wel is.

26

Ledverlichting is energiezuinig en wordt steeds meer toegepast. In nieuwbouw en als vervanging van bestaande gloei- en halogeenlampen. Daarbij wordt men evenwel soms geconfronteerd met compatibiliteitsproblemen tussen dimmer en lamp. We brengen u meer duidelijkheid en melden enkele oplossingen.

EUROPA 3

NELECTRA INFO Dirk en Greet wonnen 1 jaar gratis lidmaatschap 5 Loonbonus voor uw werknemer?

6 Hoe ‘lastige’ klanten aanpakken?

6 De elektrobarometer eind 2015 7 Nationaal voorzitter 34

DISTRIBUTIE

VERLICHTING

Nieuwe Bouw Producten Verordening: kabels 12 – 13

INSTALLATIE

PRODUCTINFO

Vlaamse renovatiepremie 14 – 15 Publitorial Rexel 16 EMC: inbouwmodules 19 Automatisatie van gebouwen 20 Light + Building: slimme huizen 21 LivingInteriors: genetwerkt wonen 22 Somfy: nieuwe besturing 24 Busch-free@home 25

redactieraad

Viviane Camphyn, Eric Claus, Roger Coteur, Fallon Declerck, Pieter Feys, Els Heyrman, Ludo Holemans, Christophe Louage, Ronny Lannoo, Wouter Vloebergh, Rudy Van Den Bergh, Danny Hermans, Denise Weyers, Dirk Van Steenlandt

hoofdredacteur: Marc Van Hove

tel. 02/550.17.21, fax 02/550.17.29, e-mail: marc.vanhove@elektrovisie.be

4 | ElektroVisie - februari 2016

Nieuwe norm NBN/DTD S 21-100 FR2-leidingen verplicht?

31 – 32 32 – 33

voorzitter 34

reportages

Wouter Vloebergh, Mediadienst UNIZO e-mail: wouter.vloebergh@telenet.be

verantwoordelijke uitgever

TREVI, Willem Holemans, Meerlaan 9, 9620 Zottegem tel. 09/360.62.16, fax 09/367.49.88 e-mail: willem.holemans@trevi-regie.be

vertaling

drukkerij

Miles Translations Leopoldstraat 39, 2800 Mechelen tel. 015/28.62.20, fax 015/28.62.21 e-mail: translations@milesgroup.be www.milesgroup.be

30

BEVEILIGING

Viviane Camphyn, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde, tel. 02/550.17.11 De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders. Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever. Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers

reclameregie Beroepsorganisatie voor de elektrobranche Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde tel. 02/550.17.11, fax 02/550.17.29 www.nelectra.be

Batibouw: Siemens en Novy

DE LAATSTE BLADZIJDE

CES 2016: volop innovatie!

8 EU-voorstel: herziening energielabels 9 GfK Temax: de West-Europese CE-markt 10 B&O zoekt investeerders in Limburg 11

Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektro-sector.

Elektro Visie/Electro Vision heeft een oplage van 9.781 exemplaren.

Elektro Visie is een tweemaandelijkse uitgave van:

Compatibiliteit dimmers-lampen bij retrofit 26 Dimming van Ledverlichting 28 - 29

Goekint Graphics, 8400 Oostende, tel. 059/51.43.43, fax 059/51.44.43 e-mail: info@goekint.be www.goekint.be

administratie

Françoise Martens, tel. 02/550.17.16 e-mail: francoise.martens@nelectra.be Marian Hemerijckx, tel. 02/550 17 18 e-mail: marian.hemerijckx@nelectra.be

NELECTRA INFO

1 jaar gratis lidmaatschap Winnaars Dirk en Greet Laurijssen:

“Beter dan een kraslot!”

T

ijdens het grote Nelectra-ledenfeest in Technopolis, eind vorig jaar, konden de deelnemers middels een enquête hun beoordeling van dit event en ook van de dienstverlening van Nelectra overmaken aan het Nelectra-team. Dit bleek overigens voor beide zaken bijzonder positief, of wat had u verwacht?

Wie de enquête invulde maakte kans op een jaar gratis Nelectra-lidmaatschap en het lot was ditmaal gunstig voor Dirk Laurijssen, een elektro-ondernemer uit Lichtaart. Het bedrijf, origineel opgericht door zijn nonkel Staf, is overigens al decennialang met volle tevredenheid aangesloten bij Nelectra.

Automatisatie en verlichting Dirk en Greet namen het bedrijf over van Staf in 2006. En zoals in vele KMO’s, is Dirk verantwoordelijk voor het technisch gedeelte en staat Greet in voor de administratie en het financiële. Dirk’s bedrijf (met vier werknemers) is actief in de sociale woningbouw en doet ook veel opdrachten voor een financiële instelling.

Het betreft dan automatisatie, video- en parlofonie, telefonie. Ook verlichting trouwens, in samenwerking met een collega uit Westerlo, die daar instaat voor de verkoop. En dat leidt soms tot ‘speciale’ opdrachten, ook in het buitenland. Zo plaatste het bedrijf de verlichting in 33 tankstations in Nederland en – eveneens in Nederland – de verlichting in de kerk van Monnickendam, dit laatste samen met een aantal vrijwilligers. Ook de buitenverlichting van de kerk van Beerse werd door Dirk en zijn techniekers verzorgd.

Andere specialisatie van het bedrijf: elektrische verwarming! Niet direct de verkoop (“die toestellen krijg je niet kapot!”), maar de service en dat in een zeer ruim gebied.

Al bij al is het echtpaar tevreden over hun bedrijf, “Groeien hoeft niet noodzakelijk”.

Laurijssen wil ook niet steeds de goedkoopste offerte indienen, maar overtuigt klanten

Dirk en Greet Laurijssen ontvingen van Nelectra’s gedelegeerd bestuurder Viviane Camphyn hun waardebon voor 1 jaar gratis lidmaatschap door de kwaliteit van het afgeleverde werk.

En dat loopt prima zo. Zoon Nathan (17) volgt momenteel een opleiding elektronica en automatisatie en is misschien wel de opvolger in de zaak. Hij rijdt soms met Dirk mee naar een werf en heeft ook de website voor het bedrijf gemaakt.

Veilig werken en niet “spelen” Veiligheid is belangrijk voor Dirk. En een zaak, waarmee hij zich persoonlijk bezighoudt.

Stellingen, schaarlift, ladders, toestellen en gereedschappen: alles is netjes geregistreerd en wordt jaarlijks of vaker gekeurd.

Voor Dirk komt het erop aan om steeds het gezond verstand te gebruiken: “Het merendeel van de ongevallen zijn het gevolg van onachtzaamheid en ‘spelen’”. Dirk kijkt dan ook uit naar de veiligheidsinstructiekaarten die Nelectra binnenkort ter beschikking zal stellen van haar leden.

Even bellen naar Nelectra Bij Laurijssen kennen ze de weg naar Nelectra. Ze nemen geregeld contact als ze met een vraag zitten en snel een antwoord nodig hebben. Over die 6% Btw-regeling bijvoorbeeld, of over werken in het buitenland.

Maar evengoed over de nieuwe cao voor hun arbeiders of wat te doen met een moeilijke betaler. De infosessies en nieuwsbrieven van Nelectra vindt Dirk een zeer goede zaak, want informatie, opleiding en bijscholing zijn heel belangrijk.

En het Nelectra-ledenfeest natuurlijk ook, Dirk en Greet hebben altijd al deelgenomen, met de kinderen. En met ditmaal nog een leuk cadeautje nadien. mvh Foto: EV

februari 2016 - ElektroVisie | 5

NELECTRA INFO

Een loonbonus voor uw werknemers?

Wat kan u doen om uw medewerkers in het nieuwe jaar extra te motiveren?

Klassiek antwoord hierop: de loonbonus! Wat is zo’n loonbonus precies?

Wat is het maximumbedrag en hoe groot is het fiscaal voordeel? Hoe voert u het in? Wat kan en wat niet?

WAT? • Het gaat om een bonus die gekoppeld wordt aan de collectieve resultaten van uw bedrijf of van een groep werknemers. Het behalen van het resultaat moet objectief meetbaar zijn en niet op voorhand zeker zijn.

• U bepaalt zelf de doelstelling en spelregels: - U kan werken in uw doelstelling met een alles-of-niets systeem of met een gradueel systeem. Het bedrag van de bonus kan tussen de groepen van werknemers ook verschillen. U kunt ook de medewerkers die ontslag nemen of ontslagen worden om dringende reden uitsluiten.

- Mogelijke doelstellingen zijn: een bepaald percentage omzetstijging, het behalen van een ISO-certificaat, het verhogen van het aantal nieuwe klanten of

het vermijden van een bepaald uitvalpercentage. Doelstellingen rond de vermindering van het aantal arbeidsongevallen of afwezigheidsdagen zijn toegelaten op voorwaarde dat er in de onderneming een preventieplan bestaat.

VOORDELEN? • U kan elk jaar opnieuw bepalen of er een bonus komt en wat de doelstellingen en de bedragen zijn.

• Op sociaal vlak is de werkgever een bijzondere bijdrage van 33% verschuldigd op een (geïndexeerd) grensbedrag van 3 219 € in 2016. Deze bijdrage is verschuldigd per kalenderjaar en per werknemer. De werkgeversbijdrage moet binnen dezelfde termijnen en voorwaarden worden gestort als die voor de gewone bijdragen, dit wil zeggen dat ze verschuldigd is samen met de bijdragen van het kwartaal waarin de bonus werd betaald.

De werknemer is overigens een solidariteitsbijdrage van 13,07% verschuldigd ten belope van een plafond van 3 219 € (2016) .

Indien de grens wordt overschreden, zullen op het deel van de bonus dat deze

grens overschrijdt gewone werkgeversen werknemersbijdragen worden ingehouden!!

• Op fiscaal vlak wordt het voordeel momenteel vrijgesteld van personenbelasting (of belasting voor niet-inwoners) ten belope van een (geïndexeerd) grensbedrag van 2 799 € (in 2016). Er moet dus geen bedrijfsvoorheffing worden ingehouden op dit voordeel.

We merken ook op dat het bedrag van het toegekende voordeel alsook de bijzondere bijdrage aftrekbaar zijn in de vennootschapsbelasting.

HOE? U moet een toetredingsakte maken en neerleggen bij de FOD WASO. Deze toetredingsakte moet neergelegd zijn vooraleer 1/3 van de referteperiode voorbij is.

Meer info of hulp bij het opmaken van uw bonusplan? Contacteer Nelectra-adviseur Christophe Louage > christophe.louage@ nelectra.be of T 02.550.17.19

Hoe u lastige klanten het best aanpakt?

Onze leden stellen ons regelmatig de vraag wat ze best doen in het geval dat hun klant aanmerkingen maakt op het geleverd werk en dit vervolgens aangrijpt om uw factuur niet (volledig) te betalen.

Het eerste wat u dan doet is nagaan in welke mate uw klant inderdaad een poot heeft om op te staan of gewoon een reden zoekt om niet of minder te moeten betalen.

Indien u uw werk volledig heeft uitgevoerd volgens het bestek en volgens de regels van goed vakmanschap dan maakt u dit duidelijk aan uw klant en legt hem uit dat u bijgevolg ook een betaling volgens de afspraak verwacht.

Zijn er aan uw werk toch effectief nog correcties aan te brengen, dan voert u deze best ook uit. Vergeet nooit dat: de klant u altijd officieel in gebreke moet stellen en u als eerste de kans geven om de nodige correcties op uw werk uit te voeren. In het andere geval heeft u recht op de volledige betaling van uw factuur. Dit impliceert bijvoorbeeld o.m. dat de klant niet zelf de herstellingen kan uitvoeren en vervolgens een korting vragen op uw factuur.

6 | ElektroVisie - februari 2016

Sommige klanten weigeren de reeds uitgevoerde werken te betalen wanneer de werken nog niet volledig perfect gefinaliseerd zijn om op deze manier toch een stok achter de deur te hebben. De klant kan echter niet weigeren om het onbetwiste deel te betalen d.w.z. indien de werken voor 95% correct zijn uitgevoerd, dient de klant ook dit percentage van de factuur tijdig te betalen. Er mag dus nooit meer ingehouden worden dan de ‘ werkelijke schade”.

Is er discussie over een onderdeel, dan stuurt u de factuur voor het deel waarover er geen betwisting bestaat best al naar uw klant.

De klant kan wel de overeenkomst verbreken en een andere aannemer aanstellen. Ook in dit geval blijft uw klant een vergoeding verschuldigd voor het geleverde werk en de gederfde winst. Uw klant kan dus niet de factuur van uw opvolger in mindering brengen van uw factuur. De klant moet u -ook in deze situatie- eerst in gebreke stellen en u de kans geven de nodige aanpassingen zelf uit te voeren. Indien er toch onmiddellijk een beroep wordt gedaan op een andere aannemer dan kan achteraf immers niet meer worden bewezen wat u precies niet goed had uitgevoerd.

BENT U AL AANGESLOTEN BIJ “JUBI”?

Nelectra biedt haar leden een unieke dienstverlening! Voor een kleine jaarlijkse bijdrage kan u beroep doen op het handig en bijzonder effectief systeem van online schuldinvordering en geniet u van juridische bijstand door advocatenkantoor Beelen. Meer info? Contacteer Christophe Louage > christophe.louage@nelectra.be of T 02.550.17.19

LID WORDEN VAN NELECTRA? Surf naar www.nelectra.be en vraag online uw lidmaatschap aan of mail Françoise Martens: francoise.martens@nelectra.be Donderdag 3 maart organiseert Nelectra een speciale infosessie ‘Komaf met wanbetalers’ in Hasselt. Schrijf snel in!

NELECTRA INFO ELEKTROBAROMETER – 4DE KWARTAAL 2015

DE ELEKTROBAROMETER BLIJFT IN HET ROOD

N

a twee kwartalen van verbetering die de sector hoopvol stemden, daalt de elektrobarometer in het vierde kwartaal opnieuw.

Wel maar erg licht met 2 tienden van een indexpunt, waardoor hij landt op 99,6 punten. Dat betekent dat de zaakvoerders van de elektrobedrijven de conjunctuur iets minder gunstig beoordelen dan in september. De gezonde grens van 100,0 waar optimisten en pessimisten elkaar in evenwicht houden, is weerom een beetje verder weg.

De elektrobedrijven blijven wel wat positiever gestemd dan de collega’s uit de bouwsector aangezien de bouwbarometer op 99,0 strandt, wat wel iets beter is dan de 98,5 van het derde kwartaal. En ze scoren nog altijd slechter dan de rest van de economie. De globale KMO-barometer staat op 100,9 (een stijging met 3 tienden van een indexpunt ten opzichte van september) wat betekent dat meer ondernemers de conjunctuur optimistisch beoordelen dan dat er negatief gestemd zijn.

De elektrobedrijven schatten in het vorige kwartaal hun toekomst inderdaad minder optimistisch in. Dat is nu bevestigd. Nu zien we de omgekeerde versie. De elektrobedrijven zijn nu somberder gestemd over hun huidige situatie en verwachten beterschap in de toekomst.

De deelindices die de huidige economische activiteit, rendabiliteit van de onderneming en tewerkstelling meten, scoren allen minder dan 100 punten. 99,40 voor het werkvolume, 99,10 voor de winstgevendheid en 99,10 voor de werkgelegenheid. De deelindices die hun toekomstverwachtingen weergeven, noteren allen beter dan in het vorige kwartaal.

Wel nog onder de 100,0 voor het werkvolume maar wel iets boven de 100 voor de toekomstige winstgevendheid en werkgelegenheid.

De beoordelingen van de concurrentie en het aantal slechte betalers zijn altijd negatief en dat is ook nu niet anders. Met 93,70 en 99,10 scoren deze deelindices zeker niet hoog maar toch iets beter dan de vorige keer.

De elektrosector is minder optimistisch over de algemene toestand van de economie. Vorige keer noteerde deze parameter nog boven de 100 maar nu is hij gedaald tot 99,10. Ook de algemene toestand van het eigen bedrijf wordt iets minder gunstig beoordeeld maar blijft met 105,70 gelukkig toch voldoende hoog.

26% van de elektrobedrijven heeft nu meer werk, 30% minder. Ter vergelijking: in september had 27% meer en maar 17% minder opdrachten. Voor de eerstvolgende weken verwacht 16% meer en 18% minder werk te hebben terwijl de rest eerder een status quo ziet.

18% geeft aan dat de rendabiliteit van hun onderneming verbeterd is terwijl 24% deze slechter beoordeelt. Voor de toekomst verwachten meer elektro-ondernemers een verbetering (28%) dan dat er een rendabiliteitsachteruitgang zien (22%).

Ondertussen blijft de concurrentie erg scherp. 36% van de elektrobedrijven geeft aan dat de concurrentiedruk nog verzwaard is (ter vergelijking: vorige keer was dat 41%). Letterlijk niemand ziet een verbetering (vorige keer was dat 5%). 14% kampt met een hoger aantal slechte betalers.

De werkgelegenheid is in de meeste elektrobedrijven onveranderd gebleven. 10% werkt met meer en 16% met minder werknemers. In de volgende maanden denkt 16% extra mensen aan te werven terwijl 12% minder werknemers denkt te hebben.

De tevredenheid met de eigen onderneming scoort als vanouds erg goed. Dit kwartaal noteren we wel een lichte achteruitgang. 54% blijft uitgesproken tevreden. De algemene toestand van de economie daarentegen wordt een pak minder gunstig beoordeeld. Slechts 26% is tevreden terwijl 30% daarover ontevreden is.

In de marge van elektrobarometerenquête vroegen we de elektrohandelaars naar hun interesse voor een eigen webshop. De meerderheid is geïnteresseerd en 6% is van plan om daar in 2016 effectief werk van te maken.

De installateurs kregen een andere vraag voorgeschoteld. Slechts 15% van diegenen waarop dit van toepassing is, geven aan dat de invoering van het KB 04/12/2012 over de risico-analyse op elektrische installaties hun aantal opdrachten heeft doen toenemen.

De elektrobarometer wordt sinds 2010 opgemaakt en is dé conjunctuurindicator voor de Vlaamse kmo bedrijven en zelfstandige ondernemers uit de elektrosector, zowel installateurs als handelaars.

De barometer wordt per kwartaal samengesteld aan de hand van een bevraging bij een vast, representatief panel van ondernemers waardoor vergelijken over de kwartalen heen mogelijk is. De elektrobarometer bestaat uit verschillende deelindices.

Aan de hand van de verschillende deelindices wordt de algemene elektrobarometer berekend. Waarden boven index 100 wijzen op een positief evoluerende conjunctuur, waarden onder index 100 wijzen op een negatief evoluerende conjunctuur.

De huidige elektrobarometer werd afgenomen begin december. februari 2016 - ElektroVisie | 7

DISTRIBUTIE

2016

MEER DAN VIJFTIG VOETBALVELDEN VOL INNOVATIE Aanvankelijk leek het erop dat het nieuws vanop de CES-beurs in Las Vegas zich voornamelijk zou beperken tot aankondiging over elektrische en ‘slimme’ wagens. Goed: die waren er ook wel, vooral Chevrolet dan, dat de ‘Bolt’ aankondigde, een elektrische wagen, vierplaatser met een actieradius van een respectabele 320 kilometer, voor een prijs van 30.000 dollar. Maar uiteraard zorgden ‘onze’ elektronicaproducenten eveneens voor heel wat boeiend, soms wel verrassend nieuws.

De comeback van het analoge tijdperk?

In alle geval: de eerste grote CE-industrieshowcase van 2016 toonde dat onze sector zeker niet uitverteld is qua vernieuwing. We geven u in dit nummer alvast een impressie met enkele highlights.

Smart Home dan: een onafzienbare toevloed aan stand-alone of via het internet verbonden smart home systemen. Het Huis wordt steeds slimmer en je kan steeds meer bedienen en regelen via je smartphone. Vraag is alleen of hiervoor een aparte ‘hub’ gebruikt wordt, of de bediening via de koelkast of het tv-toestel verloopt. Het is immers nog zo handig, indien alle verbonden toestellen via een beeldscherm kunnen bediend worden. En kan alles bediend worden met één programma, of werkt het allemaal apart? Met een eigen bediening? Wordt ongetwijfeld vervolgd. Elders in dit nummer (en ook in volgende nummers) is Smart Home een aandachtspunt.

Robotjes, drones en fitness Naast het retro- (maar wel elektrisch en connected)busje van Volkswagen en diverse andere elektrische wagens, klonk op CES vaak het gezoem van met krachtige camera’s uitgeruste drones. Voorlopig een toenemend succes, ook bij ons. Robotjes allerhande waren er ook te zien. Niet alleen de gekende stofzuigerrobots, maar ook als gezelschap, de fun of zelfs om je barbecuerooster met een rondrijdend borsteltje te reinigen. En fitness natuurlijk! Allerhande slimme armbanden of sensoren (of zelfs slimme schoenen) die je stappen tellen, gezondheidsmetingen doen of je stimuleren om meer te bewegen en dus gezonder te leven.

VR 3D-brillen, waarmee men kan ‘duiken’ in een virtuele realiteit, waren alomtegenwoordig op CES. Pionier Oculus, dat tegenwoordig eigendom is van Facebook, noteerde tijdens de beurs de eerste voorbestellingen voor zijn VR-bril Rift, ondanks het feit dat de uiteindelijke prijs een stuk hoger uitviel dan eerst gedacht was. 599 dollar plus taksen, alstublieft!

8 | ElektroVisie - februari 2016

Sony en ook Panasonic toonden platenspelers voor vinyl (de nieuwe hype!), maar ook Kodak was present met een wel heel bijzonder product: een Super-8 camera! Deze is dus uitgerust met een cassette met zo’n 15 meter film en eens de opname gemaakt, kan je de film opsturen ter ontwikkeling naar Kodak. Het is nog niet zo duidelijk wàt je dan terugkrijgt van hen: een videocassette? De filmcamera is – we zijn tenslotte in 2016! – uitgerust met een beeldscherm in plaats van een zoeker.

Smart Home

Televisies De nadruk lag minder op gebogen tv-schermen dan vorig jaar. Wèl belangrijk: Super UHD (bij LG) en SUHD (bij Samsung) als voorbeeld van de nieuwe standaard voor tv: Ultra HD Premium. Deze standaard met bijhorend logo, is een initiatief van de UHD Alliance, een groep die Ultra HD wil promoten en de technische vereisten daarvoor vastlegt.

Samsung presenteerde een quasi randloze SUHD-tv, die uitgerust is met de technologie van het Interof Things, en die dus tegelijk ook als ‘hub’ kan dienstdoen voor de bediening van alle functies van het smart home. Maar

verder over het tv-aspect: het toestel heeft een 10-bit quantum dot display en een HDR van ruim 1.000 nit voor meer contrast tussen lichte en donkere beelden.

IoT Bijzonder aandachtspunt, weerom bij Samsung.

Daar gaf Dr. Hong een overzicht van het zich snel uitbreidende assortiment Samsung-toestellen dat uitgerust is met IoT-technologie (SmartThingsecosysteem) voor de slimme woning van vandaag.

Zo kunnen de nieuwste Samsung SUHD-tv’s van 2016 allemaal gebruikt worden als IoT-hubs. De nieuwe Samsung Family Hub koelkast is met haar grote led-display (21,5 inch) het nieuwe middelpunt van de keuken. Deze koelkast zit boordevol nieuwe technologie voor het bijhouden van de voorraad, huishoudelijke klusjes en updates van gezinsleden. Het apparaat heeft een groot beeldscherm in de rechterdeur, drie hoogwaardige camera’s aan de binnenzijde en diverse Wi-Fi-toepassingen.

Dr. Hong vertelde ook dat de IoT-strategie van Samsung draait rond het stimuleren van “openheid en de wilskracht van verschillende spelers uit de sector om samen iets te verwezenlijken”, omdat daarmee de fundamenten worden gelegd voor het succes van Internet of Things.

Ook qua connectiviteit moeten IoT-toestellen volgens dr. Hong goed scoren om een vlotte IoT-ervaring te kunnen garanderen.

Samsung werkt in het Open Interconnect Consortium samen met partners uit de sector aan de bouw van een open connectiviteitsraamwerk met de naam IoTivity.

Samsung is voor een Open Partnership-aanpak, en introduceerde daarom meteen nog een wereldpremière voor de sector: de Samsung Smart Home Cloud API, waarmee elk Samsung huishoudtoestel met ingebouwde IoT-technologie in elk IoT-ecosysteem kan worden geïntegreerd. mvh

DISTRIBUTIE HERZIENING ENERGIELABELS NIEUWE EU-VERORDENING De voorgestelde herziening van de Richtlijn “energie-etikettering” is het voorstel van verordening (COM/2015/341) dat ervoor zorgt dat er samenhang en continuïteit is en dat klanten in staat zijn keuzes te maken waardoor zij energie en geld kunnen uitsparen.

Om consumenten van duidelijker informatie te voorzien over de energie-efficiëntie van producten, die momenteel zijn ingedeeld in verschillende schalen (van A tot en met G, van A+++ tot en met D enz.) en om de naleving door producenten en detailhandelaars te verbeteren stelt de Commissie het volgende voor: • Eén enkele energie-etiketteringsschaal van A tot en met G: terug naar de bekende en effectieve schaal voor energielabels van A tot en met G voor energie-efficiënte producten, en opstart van een procedure om de schaal van de bestaande labels aan te passen • Een digitale databank voor nieuwe energie-efficiënte producten: alle nieuwe producten die op de EU-markt komen, in een online databank te registreren voor meer transparantie en eenvoudiger markttoezicht door nationale autoriteiten.

Zodra het voorstel van de Commissie is goedgekeurd, wordt het als volgt uitgevoerd: • Voor producten die reeds op de markt zijn, verandert er niets.

• Nieuwe producten zullen worden verkocht met de nieuwe schaal. Oude labels, zoals die met een label A+ tot en met A+++, moeten door detailhandelaars worden verwijderd.

• Producenten moeten hun producten registreren. De informatie wordt toegankelijk voor de autoriteiten van de lidstaten om de controles op de naleving te vergemakkelijken en de transparantie te vergroten.

• De consument wordt geïnformeerd via specifieke voorlichtingscampagnes door de lidstaten, in samenwerking met de detailhandel.

Het voorstel van Verordening (COM/2015/341) verplicht de detailhandel om oude energieetiketten te vervangen na de herschaling van de producten door nieuwe etiketten, en dit in de korte periode van één week. Nelectra protesteerde, samen met Unizo-adviseur Europese zaken: Véronique Willems en zei dat deze geplande regeling onhaalbaar is voor de zelfstandige kleinhandelaar. Ook voor de voorlichtingscampagne wordt op de detail-

handel gerekend, zonder daarvoor een grondig overleg aan te kondigen.

Nelectra werkt momenteel cijfermateriaal uit om de impact van het voorstel bij de zelfstandige kleinhandel aan te tonen. Daarbij zal Nelectra in kaart brengen hoeveel zelfstandige elektrozaken getroffen worden, de gemiddelde doorlooptijd van producten in voorraad, de tijd om nieuwe etiketten voor te bereiden en aan te passen op de producten, enzovoort. Doel is de overgangsperiode minstens te verlengen. Daarnaast worden ook alternatieve pistes voor een heretikettering onderzocht, zoals het aanbrengen van posters, het terugroepen van producten door de fabrikant, enzovoort. Tegelijk worden commissieleden bezocht om hen te overtuigen rekening te houden met de haalbaarheid van de maatregelen voor de elektrohandelaar.

Nelectra houdt uiteraard haar leden via ledenmails op de hoogte!

Meer info: Nelectra-adviseur Fallon Declerck, fallon.declerck@nelectra.be

Buitengewoon. Ingebouwd.

De Siemens iQ700 inbouwtoestellen. Met het perfecte design voor een ideaal afgewerkte keuken. siemens-home.be Een gerecht is maar zo verfijnd als de ingrediënten die u gebruikt.

Hetzelfde geldt voor uw keukendesign.

Met het perfecte inbouwdesign van de iQ700 inbouwtoestellen wordt uw Siemens-keuken de nieuwe referentie op het vlak van zuiver, modern en tijdloos design.

Door de perfect en harmonieus op elkaar afgestemde oven-frontpanelen heeft u alle vrijheid bij het opstellen van de toestellen.

Niet alleen het design maar ook de innovaties zijn buitengewoon: bespaar tot 50 % tijd met de intelligente gecombineerde verwarmingstechnologie varioSpeed. For a life less ordinary.

Siemens. Breng de toekomst binnen.

DISTRIBUTIE GFK TEMAX® WEST-EUROPA Q3 2015: WEST-EUROPESE TECHNISCHE CONSUMER GOODS MARKT BEHOUDT POSITIEVE TREND

I

n het derde kwartaal van 2015, groeide de West-Europese Technische Consumer Goods (TCG) markt met 3,1 procent, vergeleken met Q3 2014. De omzet tussen juni en september 2015 bedroeg ongeveer € 49,4 miljard.

Met uitzondering van de Consumer Electronics en Fotografie, droegen alle sectoren bij aan dit positieve resultaat. Op individueel landenniveau, was de omzetontwikkeling grotendeels positief in de meeste markten, met uitzondering van Griekenland en Portugal, die een aanzienlijke afname in de verkoop registreerden.

Telecommunicatie: groei van smartphones met grotere schermafmetingen De Telecommunicatie markt in West-Europa eindigde het derde kwartaal van 2015 met een omzetgroei van 8,6 procent, ten opzichte van Q3 2014. Het totale volume gegenereerd tussen juni en september bedroeg ongeveer € 12,1 miljard. De ontwikkeling in de verschillende landen was alom positief - alleen Denemarken en het Verenigd Koninkrijk rapporteerde een daling van de omzet. Met name de vraag naar smartphones is toegenomen - schermen tussen 4,8-inch en 5,5 inch zijn uitgegroeid tot de standaard grootte van het scherm. In Q3 2015, 60 procent van alle apparaten tussen de € 150 en € 250 kwam met een groot scherm, in vergelijking met 20 procent, een jaar geleden.

Kleine huishoudelijke apparaten: Keukenapparatuur kent succes In Q3 2015 groeide de omzet in de West-Europese markt voor kleine huishoudelijke apparaten met 7,4 procent, ten opzichte van Q3 2014, een stijging tot € 3,6 miljard euro. Met uitzondering van Portugal, Griekenland en Frankrijk, waren alle landen getuige van een positieve ontwikkeling. Het segment van de

apparatuur voor voedselbereiding segment beïnvloedt sterk dit resultaat. De verkoop van blenders groeide aanzienlijk en werd de grootste subsegment in termen van waarde, gevolgd door het segment keukenmachines.

Ook de weinig olie / hetelucht friteuses rapporteerden een aanzienlijke groei.

Major Domestic Appliances: Innovatieve technologie in de lift De West-Europese markt voor grote huishoudtoestellen kwam weer in goede vorm in Q3 2015, het genereerde een omzet van circa € 8,4 miljard euro. Dit kwam overeen met een groei van 5,1 procent, vergeleken met dezelfde periode een jaar geleden. Ondersteund door voortdurend krimpende prijzen, kennen de toestellen met A +++ energielabel een groei. Bovendien bood smart home technologie een groot potentieel voor wasmachines en koelkasten. Eind 2015 evenwel zakte de verkoop sterk terug.

Kantoorapparatuur en verbruiksartikelen: Positieve trend voor laser Multifunctionele apparaten (MFA’s) In het derde kwartaal van 2015 realiseerde de markt van de kantoorapparatuur en verbruiksartikelen in West-Europa een omzet van ongeveer € 4,3 miljard, wat overeenkomt met een groei van 2,3 procent, vergeleken met Q3 2014. Er zijn nogal wat verschillen tussen de landen: Zweden kenden een groei met ruim 10%, terwijl er in Griekenland een aanzienlijke daling was in de verkoop. Laser MFA toonden opnieuw een zeer positieve trend, met vooral laser kleur apparaten die de markt aansturen.

Het segment accessoires maakt gebruik van die trend en er werd een groeiende verkoop van cartridges geregistreerd.

Information Technology: Cloud computing en nieuwe producten De West-Europese IT-sector genereerde een omzet van € 13,2 miljard in Q3 2015. Dit komt overeen met een groei van 1,6 procent in vergelijking met hetzelfde kwartaal in 2014.

Ook hier waren er grote verschillen tussen de landen. Nieuwe producten - in het bijzonder, mini / stick PC’s en nettops, evenals convertibles en tabletcomputers – zorgden voor een aanzienlijke groei bij de consument.

Deze nieuwe producten, gecombineerd met trendy hybride cloud computing-storageoplossingen, zullen steeds populairder wor-

10 | ElektroVisie - februari 2016

den om de mobiliteit en connectiviteit in een multi-device omgeving te verzekeren.

Fotografie *: hoogwaardige camera’s De fotografiesector realiseerde een omzet van circa € 1,4 miljard in Q3 2015, een daling van 4,8 procent op de omzet in Q3 2014. Alleen Denemarken bereikte een positieve groei.

Ondanks dit, blijft de vraag naar kwalitatief hoogwaardige camera’s groeien. In het bijzonder, compact systeem (spiegelloze) camera’s en dure vaste lens camera’s waren succesvol. Ook het sensorformaat full-frame droeg positief bij aan de totale waarde trend. * Fotografie omvat zowel digitale camera’s als fotografie accessoires.

Consumer Electronics: De groei in de audio-segment In Q3 2015 bedroeg de totale verkoop van de West-Europese Consumer Electronics markt ongeveer € 6,3 miljard. Dit kwam overeen met een daling van 5,5 procent, vergeleken met Q3 2014. De markt voor televisies in Europa wordt geconfronteerd met een uitdaging, omdat de vervangingscycli voor flatscreen-tv’s zijn opgelopen tot meer dan 8 jaar. Innovaties, zoals smart-tv’s of ultra-high definition (UHD) tv’s, moet sterk worden gepromoot aan de consument om die te overtuigen om een nieuwe tv te kopen. Audio producten deden het vrij goed, vooral de verkoop van smart audio en draadloze luidsprekers bevestigt de toenemende vraag van de consument op dit gebied.

GfK TEMAX® West-Europa: Een robuuste TCG markt ondanks de aanhoudende crisissen De voortdurende onzekere situatie in Griekenland, de crisis en conflicten in het Nabije en Midden-Oosten en de Europese problemen betreffende de vluchteling, hebben zeker een invloed op de West-Europese TCGmarkt . Desondanks bleef de trend positief in het derde kwartaal van vorig jaar. Al met al varieert de situatie in de landen die totde TEMAX® West-Europa studie behoren sterk.

Of, en in hoeverre de nieuwste terreuraanslagen de verdere ontwikkeling in de sector zullen beïnvloeden, valt nog te bezien.

Bron: GfK TEMAX® mvh

ZOEKT INVESTEERDERS B&O, het Deense merk in audio en video, zoekt nog enkele investeerders, voornamelijk in de provincie Limburg, die deze toestellen in exclusiviteit willen verdelen. B&O denkt hierbij enkel aan zelfstandigen en uiteraard zijn er een aantal voorwaarden inzake marketing, assortiment en trainingen, die moeten vervuld worden.

Bij interesse: contacteer Nelectra via info@nelectra.be

„Tijd om het nieuwe Bauknecht te ontdekken.“

KOSMOS iXelium design.

Maak kennis met de nieuwe inbouwapparaten uit het KOSMOS design. De geavanceerde technologie, functies en het moderne design met geïntegreerde handgreep en spiegelglas zullen u overtuigen. Ook is het inox van het KOSMOS design voorzien van iXelium nanotechnologie met als voordelen: • Inox behoudt langdurig zijn glanzende uitstraling • Gemakkelijk en ‘groen’ te reiningen, zonder schoonmaakmiddelen • Beter bestand tegen krassen.

www.bauknecht.be

februari 2016 - ElektroVisie | 11

EUROPA

Elektrische leidingen en de Bouw Producten Verordening (BPV) Op 1 juli 2016 gaat de Bouw Producten Verordening (BPV) - Construction Products Regulation (CPR) - voor kabels met betrekking tot hun brandgedrag van kracht. Dit wil zeggen dat de fabrikanten een jaar tijd hebben om te voldoen aan de verordening met een Declaration of Performance (DoP) en de CE-markering.

Slachtoffers – Elektrische installaties Negentig procent van onze tijd brengen we door in gebouwen. En negentig procent van alle branden die uitbreken vindt plaats in gebouwen.

Hierdoor sterven in Europa elk jaar 4000 mensen als gevolg van brand. Daar komt een niet vastgesteld aantal gewonden nog bij. Om dat aantal terug te dringen is binnen de Europese Unie nieuwe regelgeving met betrekking tot bouwproducten ontwikkeld. Deze geldt ook voor de elektrotechnische bekabeling in gebouwen.

Elektrische leidingen zijn zelden oorzaak van brand. Wel kunnen kabels een grote invloed hebben op het verloop en de gevolgen van een brand. Kabelinstallaties vormen daarbij vooral een risicofactor omdat ze horizontaal en verticaal ruimtes in een gebouw met elkaar verbinden. Op die manier kan brand zich snel voortplanten en kunnen de elektrische leidingen of kabels, afhankelijk van de gebruikte materialen, dichte, giftige en corrosieve rook veroorzaken. Eveneens kan de werking in het gedrang komen van de toestellen die, om veiligheidsredenen in dienst moeten blijven, om een veilige ontruiming mogelijk te maken.

Bouwproduct Elk product of kit dat wordt vervaardigd en in de handel wordt gebracht om blijvend te worden verwerkt in bouwwerken of delen ervan, en waarvan de prestaties gevolgen hebben voor de prestaties van het bouwwerk met betrekking tot de fundamentele eisen voor bouwwerken.

De fundamentele eisen voor bouwwerken zijn: - Mechanische weerstand en stabiliteit; - Brandveiligheid; - Hygiëne, gezondheid en milieu; - Veiligheid, toegankelijkheid bij gebruik; - Bescherming tegen geluidshinder; - Energiebesparing en warmtebehoud; - Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen.

12 | ElektroVisie - februari 2016

Bouw Producten Verordening Prestatie Verklaring

Construction Product Regulation

CPR

PV

Declaration of Performance

DoP

BPV

Europese Technische Beoordeling

ETB

European Technical Assessment

ETA

Europees Beoordelings Document

EBD

European Assessment Document

EAD

Technische Beoordelings Instanties

TBI

Technical Assessment Body

TAB

Aangemelde Instantie

AI

Notified Body

NoBo

Bouw Producten Verordening 305/2011/EU

De CE-markering volgens de Bouw Producten Verordening

Bouw Producten Verordening – BPV Construction Products Regulation – CPR De Bouw Producten Verordening 305/2011/ EU is de opvolger van de Bouw Producten Richtlijn 89/106/EEG uit 1989.

De Bouw Producten Verordening heeft als doel om uniforme eisen te stellen aan bouwproducten. Dit wordt gedaan door een set uniforme afspraken (gemeenschappelijke technische taal) over de testmethoden en eigenschappen van producten te definiëren.

Fabrikanten geven een verklaring af over technische eigenschappen van producten ten behoeve van gebruikers die voor elke situatie de vereiste en meest geschikte producten moeten kiezen. De verordening heeft niet alleen gevolgen voor fabrikanten, importeurs en distributeurs. Zo zullen architecten, ingenieurs en installateurs verantwoordelijk zijn voor het selecteren van het juiste product met bijbehorende brandklasse voor de van toepassing zijnde situatie.

Een fabrikant die in de Europese Unie een bouwproduct op de markt wil brengen dat onder een geharmoniseerde norm valt of in overeenstemming is met een daarvoor verstrekte Europese technische beoordeling, moet een prestatieverklaring opstellen en de CE-markering aanbrengen op het product in kwestie.

De prestatieverklaring (DoP) Bouwproducten die onder een geharmoniseerde Europese norm vallen of waarvoor de fabrikant reeds een Europese Technische Beoordeling (ETA) heeft verkregen, moeten verplicht vergezeld gaan van een prestatieverklaring (DoP) wanneer deze producten binnen de Europese Economische Ruimte in de handel worden gebracht.

Deze verklaring moet worden verstrekt in de taal die het land binnen de EER – waar het bouwproduct op de markt wordt aangeboden – voorschrijft.

Een DoP is een verklaring over technische eigenschappen van producten die fabrikanten moeten afgeven in het kader van CPR. Installateurs, adviseurs, engineers, architecten en eindgebruikers moeten op basis van de verstrekte informatie voor elke situatie en omgeving de vereiste en meest geschikte kabel kiezen.

De prestatieverklaring vermeldt de prestaties van het product met betrekking tot de essentiële kenmerken ervan, d.w.z. de kenmerken van het product die de fundamentele eisen voor bouwwerken vertalen en waarvoor in minstens één lidstaat van de Europese Unie regelgeving bestaat. De CE-markering bevestigt dat het product overeenstemt met de prestaties uit de prestatieverklaring.

Door de prestatieverklaring op te stellen en de CE-markering aan te brengen, neemt de fabrikant de verantwoordelijkheid op zich voor de conformiteit van zijn product met de opgegeven prestaties. Door de CE-markering aan te brengen neemt de fabrikant bovendien de verantwoordelijkheid op zich voor de conformiteit van zijn product met alle eisen die zijn vastgelegd in de BPV-CPR en met andere wetgevingen van de Europese Unie waarin het aanbrengen van een markering wordt voorgeschreven.

Wat moet de eindgebruiker doen?

De eindgebruiker in de Verordening is meestal de verwerker van het product in de brede zin. Het zijn de architecten en de bestekschrijvers die producten kiezen of voorschrijven, adviseurs binnen een project, inkopers bij een bedrijf en een aannemer/installateur die het product toepast en verwerkt/gebruikt in het bouwwerk.

Al deze partijen maken een keuze uit (bouw) producten die zij willen gebruiken in een bouwwerk. Voor alle eindgebruikers is het

EUROPA van belang om te kunnen beoordelen of het bouwproduct voldoende kwaliteit heeft en de prestaties kan leveren die nodig zijn voor een veilig en gezond gebouw of bouwwerk. Als een product bijvoorbeeld wordt toegepast in een scheidingswand of als gevelbekleding, dan moet de eindgebruiker er zeker van zijn dat het product voldoet aan de gestelde eisen voor brandveiligheid.

Voor de eindgebruiker gaat het dus om het vaststellen van de relatie tussen de fundamentele eisen op gebouwniveau die aan het bouwwerk of constructie-onderdeel worden gesteld – de wettelijke technische voorschriften – en de essentiële kenmerken van de producten die erin toegepast worden. De prestatieverklaring van de fabrikant kan de eindgebruiker helpen, omdat die informatie verschaft over de prestaties van het product in relatie tot het g-beoogde gebruik.

Europa heeft voor de invulling hiervoor de norm EN 50575 voorzien. Deze norm wordt op 1 juli 2016 van kracht met een overgangsperiode van 1 jaar. De publicatie van de norm zal de lokale wetgevende instanties toelaten om de vereiste brandklassen van de kabels in de verschillende situaties te definiëren. Productcertificeringsinstanties en testlaboratoria kunnen beginnen met het testen van kabels om alzo de kabelfabrikanten toe te laten om CE-gemarkeerde kabels met de nodige documenten (DoP) op de markt te brengen.

Vanaf 1 juli 2016 mogen de fabrikanten de aanduiding van de brandklasse aanbrengen op de elektrische leidingen, vanaf 1 juli 2017 is dit een verplichting.

EN 50575 Elektrische leidingen voor voeding en elektrische leidingen en glasvezelleidingen voor sturing of communicatie.

Elektrische leidingen en glasvezelleidingen voor algemeen gebruik in bouwwerken waarvoor eisen voor het brandgedrag van toepassing zijn.

Deze norm is de geharmoniseerde norm voor kabels, die de eisen specifieert betreffende het brandgedrag van kabels die worden gebruikt in bouwwerken. Op basis hiervan kunnen de fabrikanten een prestatieverklaring (DoP) opstellen en kan de CE-markering op de kabels aangebracht worden.

De norm zal eveneens toelaten om de fabrikanten de vereiste brandklassen aan te brengen op de kabels.

Elektrische leidingen of kabels Op 1 juli 2016 wordt de bouwproductenverordening voor elektrische leidingen met betrekking tot het brandgedrag van kracht.

Met deze verordening worden op Europees niveau voor het eerst kabels geclassificeerd als bouwproducten in technische termen van brandveiligheid.

De producteigenschappen van elektrische leidingen die onder de CPR vallen zijn: - Brandgedrag van kabels; - Vrijkomen van gevaarlijke stoffen tijdens een brand; - Functiebehoud van kabels tijdens een brand; De CPR is van toepassing op alle leidingen welke geïnstalleerd zijn in vaste elektrotechnische installaties van bouwwerken, dit gaat van elektrische leidingen voor laag- en hoogspanning, maar ook over signaal-, data-, en glasvezelkabels.

Betekenis van de brandklassen en de klassen voor de additionele classificatiecriteria Betekenis van Europese brandklassen voor elektrische leidingen: Brand­klasse Aca

Brand­bijdrage Geen

B1ca

Nauwelijks

B2ca

Heel beperkt

Cca

Beperkt

Dca

Gemiddeld

Eca

Hoog

Fca

Niet bepaald

Betekenis van Europese klassen voor brandende vallende deeltjes van elektrische leidingen Klasse

Brandende vallende deeltjes

d0

Geen

d1

Beperkt

d2

Hoog

Betekenis van Europese klassen voor corrosiviteit/zuurtegraad van de verbrandingsgassen van elektrische leidingen Klasse

Corrosiviteit/zuurtegraad van de verbrandingsgassen

a1

Laag

a2

Beperkt

a3

Hoog

CPR en het AREI Het gewijzigde artikel 104 van het AREI, via een Koninklijk Besluit van 25 april 2013, verplicht een aantal te nemen voorzorgsmaatregelen tegen brand.

De indeling van de elektrische leidingen volgens hun brandgedrag gebeurt op basis van de kenmerken uit de norm NBN C30-004 in België.

Het AREI neemt expliciet een aantal kenmerken op: - “F” staat voor de primaire brandreactie – brandverspreiding - “S” staat voor secundaire brandreactie – rookuitstoot - “FR” staat voor brandweerstand - functiebehoud In functie van de aanwezige uitwendige invloeden en mogelijke vitale installaties dienen alle leidingen voor energie, communicatie en informatietechnologie, signalisatie of bediening, te voldoen aan bepaalde voorwaarden en op een correcte manier geplaatst te worden.

Het zijn deze leidingen die voorzien zullen worden van een duidelijke aanduiding in verband met hun brandgedrag.

In een volgende uitgave komen we hierop terug met informatie over de nieuwe brandklassen van de elektrische leidingen.

Betekenis van Europese rookklassen voor elektrische leidingen Rookklasse

Rookontwikkeling

s1

Gering

s2

Gemiddeld

s3

Sterk

Rudy Van den Bergh Innovation & Training Manager ELECTRO-TEST februari 2016 - ElektroVisie | 13

INSTALLATIE

De nieuwe Vlaamse renovatiepremie in vraag en antwoord Sinds 1 december 2015 is de nieuwe Vlaamse renovatiepremie er eindelijk. De premievoorwaarden en het aanvraagsysteem werden helaas nog complexer. Positief is dan weer dat klanten al voor investeringen nu al vanaf 2.500 euro excl. btw in aanmerking komen voor de premie. Hieronder leest u een antwoord op de meest gestelde vragen. Enkele voorbeeldjes tonen hoeveel uw klant met deze premie kan recupereren.

voorzieningen van het Energiebesluit.

• Categorie 4: de technische installaties: werken aan de elektrische installatie, de sanitaire installatie in badkamer en toilet en de centrale verwarming.

Wie kan de renovatiepremie aanvragen?

Wanneer aanvragen?

Net als voorheen moet uw klant aan inkomensgrenzen voldoen. Bovendien moet zijn woning minstens 25 jaar oud zijn. Vanaf 2017 moet de woning zelfs 30 jaar oud zijn. En uw klant mag ook geen andere woning in volle eigendom of vruchtgebruik hebben.

Welke werken komen in aanmerking?

De werken zijn verdeeld in vier categorieën: • Categorie 1: de structurele elementen van de woning: werken aan de funderingen, de muren, de draagvloeren en de trappen • Categorie 2: het dak: werken aan dakgebinte, dakbedekking, goten en afvoer • Categorie 3: het buitenschrijnwerk: werken aan ramen en buitendeuren. Ramen moeten vanaf 1 juli 2016 voldoen aan de ventilatie-

De volledige tabel met àlle soorten werken die in aanmerking komen, is te raadplegen op www.wonenvlaanderen.be/renovatiepremie We geven u hieronder een kleine selectie: De tabel geeft in detail weer welke werken wel en welke niet in aanmerking komen.

De premie is aan te vragen na de voltooiing en facturering van de werken uit een bepaalde categorie.

U kunt maximaal twee aanvragen indienen. Tussen twee aanvragen moet minstens een jaar liggen en maximaal twee jaar. Voor elke categorie kunt u maar éénmaal een premie aanvragen.

Een aanvraag kan voor maximaal twee categorieën tegelijk. Voor werken uit meer dan twee categorieën moet u dus twee aanvragen indienen. De tweede aanvraag doet u ten vroegste een jaar en maximaal twee jaar na de eerste.

Om ten volle van de premie te kunnen genieten, is een goede renovatieplanning dus belangrijk.

Hoeveel bedraagt de premie?

De premie wordt berekend per categorie van werken. Hij bedraagt 20% of 30% van de in aanmerking te nemen factuurbedragen, af-

hankelijk van het inkomen van uw klant en het aantal personen ten laste (zie tabel). Wie aan geen van deze inkomensgrenzen voldoet, komt net als vroeger niet in aanmerking voor de renovatiepremie. Voor elke categorie van werken moet er minstens een factuurbedrag zijn van 2.500 euro (exclusief btw).

De premiebedragen worden wel begrensd.

Klanten in de laagste inkomenscategorie mogen per categorie maximum 3.333 euro premie krijgen. Bij klanten die voor de 20% premie in aanmerking komen, bedraagt de maximumpremie 2.500 euro per categorie.

Voor de categorie ‘installaties’ geldt bovendien dat de investeringsbedragen (excl. btw) die in aanmerking komen begrensd zijn, met name tot 3.750 euro voor elektriciteit, 3.750 euro voor sanitair en 7.500 euro voor centrale verwarming. Bovendien ligt het maximumbeInkomensgrenzen renovatiepremie 20% 30%

premie premie Alleenstaande zonder persoon ten laste € 41.440 € 29.600 Alleenstaande met één persoon ten laste € 59.200 € 31.140 Gehuwden of samenwonenden (gezamenlijk inkomen) € 59.200 € 29.600 Per persoon ten laste te vermeerderen met € 3.320 € 1.540

Welke werken komen in aanmerking voor de renovatiepremie?

WEL

NIET

Categorie ‘Technische installaties’ - centrale verwarming • plaatsen van ketel met HR+, HR Top, Optimaz of Optimaz-elite-label of houtpelletketel om de hele woning te verwarmen. Voor ketels geproduceerd vanaf 26 september 2015 is het Europees label B of A vereist.

• samen met de plaatsing of de vervanging van de centraleverwarmingsketel komen zowel alle installatieonderdelen om de hele woning te voorzien van centrale verwarming, als alle werkzaamheden die bijdragen tot de sanering van de oorspronkelijke toestand, in aanmerking • plaatsen van CO- of rookmelders • cv met vloerverwarming • uitbreken, weghalen en neutraliseren van een mazouttank door een aannemer/installateur als samen gaat met andere werken aan de cv

• autonome en individuele verwarmingstoestellen of kachels • warmtepompen, WKK’s, PV-panelen, zonneboilers, windturbines, mechanische ventilatie • elektrische verwarming (accumulatoren)

Categorie ‘Technische installaties’ - elektriciteit • volledig of deels vernieuwen van de elektrische huisinstallatie, nl. alle elementen om stroom en telecom- • PV-installatie municatie te verdelen in de woning, incl. aansluitingskosten en meter. De installatie moet voldoen aan het • verlichtingsarmaturen • elektrische verbruiks­ AREI en gekeurd zijn. toestellen • domotica • automatisaties tenzij voor sturing van cv 14 | ElektroVisie - februari 2016

INSTALLATIE Voorbeeld berekening renovatiepremie bij grote renovatie

Investering excl btw

Bedrag dat mag ingerekend worden

-centrale verwarming

€ 5.000

€ 7.500

-sanitair

€ 2.500

€ 3.750

€ 750

€ 500

€ 1.125

€ 750

-elektriciteit

€ 5.000

€ 3.750

€ 750

€ 1.000 -> € 750

€ 1.125

€ 1.500 -> € 1.125

Totaal installaties

€ 12.500

€ 2.500

€ 2.250

€ 3.330

€ 3.375 -> € 3.330

Dak

€ 30.000

€ 2.500

€ 6.000 -> € 2.500

€ 3.330

€ 9.000 -> € 3.330

Schrijnwerk

€ 10.000

€ 2.500

€ 2.000

€ 3.330

€ 3.000

Totaal

€ 52.500

€ 10.000

€ 6.750

€ 10.000

€ 9.660

drag van de premie, voor de twee aanvragen samen, voor iedereen vast op 10.000 euro.

Welke facturen komen in aanmerking?

De facturen mogen op de aanvraagdatum niet ouder zijn dan twee jaar en mogen niet dateren van voor de aankoop van de woning.

Zowel facturen van werken uitgevoerd door een aannemer, als facturen van materiaalaankopen voor werken die uw klant zelf heeft uitgevoerd, komen in aanmerking.

Wat als uw klant al eerder een renovatiepremie kreeg?

Wie in de voorbije tien jaar al een renovatiepremie kreeg, kan geen nieuwe premie meer aanvragen. Ook als een vorige bewoner van de woning in de laatste tien jaar een renovatiepremie ontving, kan de nieuwe bewoner geen nieuwe premie krijgen. Voor wie de voorbije tien jaar al een verbeteringspremie kreeg, wordt het bedrag van die verbeteringspremie(s) afgetrokken van de renovatiepremie voor werken uit dezelfde categorie. Na die tien jaar kunt u opnieuw de renovatiepremie aanvragen.

De renovatiepremie is echter wel cumuleerbaar met de energiepremies van de netbeheerders en met de belastingvermindering voor dakisolatie.

Voorbeeld van een grote renovatie Een voorbeeldje. Uw klant doet een aantal investeringen in zijn centrale verwarming, sanitair, elektriciteit, dak en nieuw schrijnwerk, samen goed voor meer dan 52.500 euro (zie tabel). We gaan er hierbij van uit dat aan de nodige voorwaarden voldaan is, en dat alle werken in aanmerking komen voor de premie.

In deze tabel ziet u hoeveel hij per categorie kan recupereren via de renovatiepremie, naargelang hij in aanmerking komt voor 20% of voor 30% premiebedrag.

Maximum premie bij 20% premie € 1.500

Premie bij 20% premie

€ 2.250

€ 1.000

Bij een gemiddeld inkomen, goed voor de 20%-regeling, kan hij 6.750 euro van zijn investering recupereren als hij de werken en de aanvragen goed plant. Stel dat hij dit jaar alle werken tegelijk laat uitvoeren en factureren. Dan kan hij na de laatste factuur van het dak en de ramen 4.500 euro premie aanvragen voor de categorieën ‘dak’ en ‘schrijnwerk’. Minstens een jaar en maximaal 2 jaar na die aanvraag, vraagt hij dan 2.250 euro aan voor de categorie ‘installaties’. Opgelet: hij doet de aanvraag best zo snel mogelijk (dus al na 1 jaar), want enkel facturen van maximum 2 jaar oud komen in aanmerking.

Stel dat hij dit jaar de gebouwschil aanpakt, en eerst het dak en de ramen vernieuwt. Volgend jaar vernieuwt hij alle installaties. Dan kan hij opnieuw 4.500 euro premie aanvragen dit jaar, na de laatste factuur van het dak en de ramen.

Minstens 1 jaar en maximaal 2 jaar na de eerste premie-aanvraag vraagt hij dan 2.250 euro aan voor de categorie ‘installaties’. Opgelet: hij laat best alle werken aan de installaties in een relatief korte periode uitvoeren en factureren.

Spreidt hij deze werken over meerdere jaren, dan riskeert hij namelijk dat de eerste facturen te oud zijn. Hij mag namelijk voor elke categorie maar één keer een aanvraag indienen.

Voorbeeld van één renovatiewerk Een ander voorbeeldje. Uw klant investeert 10.000 euro (excl. btw) in zijn centrale verwarming. Hij laat geen andere werken uitvoeren. Hij voldoet aan de inkomensvoorwaarden om 30% premie te genieten. Dan kan hij 30% van 7.500 euro recupereren of 2.250 euro. Daarmee zit hij ruim onder de grens van 3.333 euro per categorie. De eerstkomende 10 jaar kan hij echter geen renovatiepremie meer aanvragen voor installatiewerken. En wil hij nog andere werken laten uitvoeren en genieten van de renovatiepremie, dan mag hij de aanvraag hiervoor (en dus de laatste factuur) maximaal 2 jaar later doen.

Maximum premie bij 30% premie

Premie bij 30% premie € 1.500

Nog een voorbeeld van één renovatiewerk Uw klant investeert 5.000 euro in de vernieuwing van zijn elektrische installatie. Daarvan mag hij 3.750 euro in rekening brengen. Hij komt in aanmerking voor 20% premie, of 750 euro.

De eerstkomende 10 jaar kan hij echter geen renovatiepremie meer aanvragen voor installatiewerken. En wil hij nog andere werken laten uitvoeren en genieten van de renovatiepremie, dan mag hij de aanvraag hiervoor (en dus de laatste factuur) maximaal 2 jaar later doen.

Nog vragen?

Wil uw klant gebruik maken van de renovatiepremie, dan kan hij heel wat info vinden op www.wonenvlaanderen.be/renovatiepremie.

Bovendien is er in elke provincie een afdeling van Wonen Vlaanderen, waar hij advies kan vragen over de renovatiepremie voor zijn specifiek project. De contactgegevens hiervan vindt hij ook op de vermelde webpagina.

Heeft u hier zelf vragen bij? Contacteer dan Nelectra via info@nelectra.be

Sociale verhuurkantoren Verhuurt uw klant zijn woning via een sociaal verhuurkantoor? Dan zijn er aparte voorwaarden van toepassing.

Zo moet hij niet voldoen aan de inkomensgrenzen, geniet hij de 30%-premies en kan hij de premie in één keer aanvragen.

Mieke Bonnarens energieconsulent voor Nelectra en Bouwunie

februari 2016 - ElektroVisie | 15

De softwareoplossing voor installateurs Dankzij Esabora kunt u met slechts één enkel softwarepakket een complete technische studie uitvoeren: LIJK EEN DUIDE

PLAN

N OPSTELLE IGE N E ZONDER

RING

CAD-ERVA

UW TECHNISCH DOSSIER: - technisch plattegrond - verdeelkast - eendraadsschema - labels UW OFFERTE VOOR UW KLANTEN ELEKTRONISCH BESTELLEN

SEILEF U L C EXBIJ REX

Voor meer info: esabora@rexel.be www.rexel.be/esabora

PUBLITORIAL

Installateurs,

maak uzelf het leven makkelijk!

Wilt u uw verkoop optimaliseren, uw offertes opmaken in drie muisklikken, onmiddellijk toegang hebben tot de gegevens van meer dan 400 fabrikanten met 800.000 producten en tegelijk hulp krijgen bij het runnen van uw bedrijf? Aarzel dan niet langer! Kies voor Esabora, de beste multifunctionele software voor installateurs!

Bij Rexel weten we beter dan wie ook hoe kostbaar uw tijd is. Om uw tijdsgebruik te optimaliseren en nog nauwkeuriger in te spelen op de behoeften van uw klanten hebben we Esabora ontworpen, een exclusief softwarepakket voor professionele installateurs. Deze eenvoudige tool is klaar voor gebruik, perfect afgestemd op uw vak en elke dag de klok rond beschikbaar. Bovendien hebt u onmiddellijk en zonder internetverbinding toegang tot het volledige aanbod van Rexel!

Snel en eenvoudig We hoeven het u niet te vertellen: een offerte maken kan soms een heuse lijdensweg zijn.

Met Esabora Gestion worden uw situatieschema en bord automatisch omgezet in een offerte. En met Esabora Schéma+Business ging het nooit zo eenvoudig en zo snel om een duidelijk plan op te stellen. In uw technisch dossier kunt u op basis van scans een plan importeren, de schaal ervan aanpassen en het digitaliseren of automatisch een moduleerbaar verdeelbord genereren op maat van uw behoeften.

Uw onderneming runnen Bent u zelfstandige? Staat u aan het hoofd van een kmo? Esabora Business denkt met u mee. De gebruiksvriendelijke basisfuncties zijn bij uitstek geschikt voor het dagelijks beheer van uw onderneming. En hebt u specifieke behoeften, dan kunt u rekenen op geavanceerde functies die u begeleiden bij uw evolutie. Esabora biedt met andere woorden alle vaktechnische middelen om onmiddellijk op doeltreffende wijze uw activiteiten te beheren.

Al onze oplossingen ondersteunen zowel Windows 7, 8 als 10 en onze Schéma-interface is geoptimaliseerd voor tablets en aanraakschermen. Er is al een maandabonnement op Esabora vanaf € 49 excl. btw, onderhoud inbegrepen. Hebt u vragen over Esabora of wenst u meer inlichtingen over onze scherp geprijsde packs en abonnementen? Neem dan zeker contact met ons op via mail naar esabora@rexel.be of kijk op www.rexel.be/esabora. Maak uzelf het leven makkelijk, kies voor Esabora!

februari 2016 - ElektroVisie | 17

INSTALLATIE

EMC – INBOUW-MODULES VOOR

DRAADLOZE COMMUNICATIE

Inleiding

Storingsproblematiek

In heel wat machines, systemen en installaties worden modules voor draadloze communicatie ingebouwd. De inbouw ervan vergt een speciale aandacht naar mogelijke storingen.

Er zijn drie items te onderscheiden:

Naargelang het type van communicatie stelt dit probleem zich in mindere of meerdere mate, met GSM als de uitschieter. Dit komt door het HF vermogen dat uitgezonden wordt om de communicatie met het hoofd/antenne station mogelijk te maken.

De redenen om een dergelijke module in systemen in te bouwen zijn zeer divers. Het gaat van draadloze sensoren en alarmsystemen, tot communicatie waarbij op afstand een aantal parameters van een machine worden uitgelezen naar productiviteit, onderhoud, en zelfs facturatie naar het aantal uren effectief gebruik in leasing.

- de emissie van de module (al of niet met groot vermogen), die de elektronische schakelingen in de directe omgeving ervan kan beïnvloeden/verstoren. Hierbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen het eigenlijke HF signaal (vermogen) en de overige ruis en/of harmonischen: de zogenaamde “spurious emissions”(rode pijl). Ook al zijn deze modules “CE gemarkeerd” voor EMC, toch dient hierbij de nodige aandacht besteed te worden aan het feit dat de bijhorende normen een limiet van emissie garanderen op een minimale afstand van 3 of 10 m. We kunnen hierbij verwijzen naar een eerdere bijdrage omtrent de wetgeving.

- de emissie van de omringende elektronische schakelingen en componenten die een extra ruis kunnen toevoegen bij de eigen ruisvloer van de ontvanger van de module, zodat de ontvangst dus minder gevoelig wordt. Dit is aangegeven door de gele pijl.

- het vermogen van het uitgestraalde HF signaal, dat ook kan koppelen met de omringende elektronische schakelingen en componenten, waarbij de grootste koppeling zou komen van de antenne zelf. Maar ook de verbindingskabel tussen module en antenne kan hierbij een rol spelen, evenals de bijhorende connectoren.

Waar dient dus opgelet te worden in de praktijk?

In de praktijk zal dus zorgvuldig dienen te werk gegaan worden met de montage of inbouw van zowel de module als de antenne.

Omdat dit een RF/HF vermogen systeem is, zal een goede aarding nodig zijn als referentie, zodat de mogelijke bijhorende CM-stromen geminimaliseerd worden.

18 | ElektroVisie - februari 2016

Het gebruik van goede connectoren en afgeschermde kabels is hierbij een noodzaak om tot een goed resultaat te komen. Bij de connectoren zal er dienen op gelet te worden dat deze volledig aangedraaid zijn, zodat er geen stoorstraling kan ontstaan door onvoldoende afscherming van connector en kabel.

Een zorgvuldige montage en eventueel meer afstand of een aangepaste afscherming zal ervoor dienen te zorgen dat de koppeling tussen de module en de overige elektronische onderdelen geminimaliseerd wordt.

Er zijn een groot aantal variaties van dergelijke modules op de markt, gaande van de enkelvoudige RF module zelf tot een volledig subsysteem. Bij dit laatste mag er reeds vanuit gegaan worden dat een aantal mogelijke interferenties reeds werden geminimaliseerd.

Bij een aantal toepassingen op korte afstand en dus op laag vermogen kan de antenne ook ingebouwd zijn in de module (Wifi, Bluetooth, enz. …). Bij communicatie over grotere afstand (GSM) zal er op een of andere manier een afzonderlijke antenne dienen aangesloten te worden.

Dit geldt evenzeer voor de montage van de antenne, die equipotentiaal met de bijhorende module dient verbonden te zijn. Ook de plaatsing van de antenne zelf op het chassis of schakelkast dient nauwkeurig overwogen en gekozen te worden. In verband met de equipotentiaal-vereiste dient erop gewezen dat een goed geleidende montage nodig is, en daarbij is een geverfd oppervlak dus absoluut uit den boze. Zie hiervoor ook de vorige bijdrage over equipotentiaal monteren van componenten.

Prof. dr. ir. Johan Catrysse FMEC – Laboratorium voor EMC KULeuven, KULab technologiecampus Oostende Zeedijk 101, 8400 Oostende

Eenvoud met easy link

Draagbaar • Eenvoudig • Snel • Compatibel met TX100 • De easy link configuratie tool laat u toe om een tebis installatie in alle eenvoud te programmeren en te manipuleren, wat de topologie van de installatie ook is (bus, radiogestuurd of een combinatie van beide). Eens de easy tool applicatie op uw tablet, smartphone of PC is geïnstalleerd (compatibel met iOS, Android en Windows) kan er een verbinding worden gemaakt met de KNX bus via de TXA100.

Deze configuratiekoffer laat u toe om op een gestructureerde manier uw projecten aan te pakken en u hierdoor kostbare tijd te laten besparen. Indien er een visualisatie is voorzien in de installatie kunnen de gegevens via 1 simpele klik naar domovea worden doorgestuurd.

www.hager.be

INSTALLATIE AUTOMATISATIE VAN GEBOUWEN Vanaf dit nummer zullen we telkens aandacht besteden aan automatisatie van gebouwen.

Dit, door de diverse systemen te bespreken, ‘gesloten’ en ‘open’ systemen.

De ‘gesloten’ systemen zorgen voor automatisatie, waarbij enkel producten van dat bepaalde merk gebruikt worden. Zogenaamde ‘open’ systemen kunnen communiceren met producten van diverse merken. Bijvoorbeeld via het KNX-protocol.

Winsol, bijvoorbeeld, heeft een individueel intelligent systeem voor woningen (met programmeerbare RF remote en ontvangers in de rolluiken en andere motortoepassingen) en kantoortoepassingen met een busbedrading en bedieningscentrale + motorstuurboxen of ingebouwd in de motor. Door middel van klokken, toetsen, schemer- en zonnecellen, wind- en regendetectie enz, kan dan dit tot een gecentraliseerd systeem leiden met ook individuele mogelijkheden per ruimte of gebruiker.

Om dit te verenigen met, b.v. KNX heb je een interface nodig die het systeem dan kan “verbinden” met een interface, die dan beide protocollen moet verenigen, zodat ze met

elkaar kunnen spreken en waarbij b.v. KNX de besturing kan overnemen. In dergelijke combinatie is het niet altijd mogelijk om full duplex te werken (het geven van instructies, maar ook ontvangst van de actor i.v.m. de uitgevoerde actie).

Het Systeem Winsol is mooi als het dan uitsluitend over hun toepassingen gaat, maar in vereniging met een ander GBH (gebouwen beheersysteem of domotica) is dit een onnodige stap op voorwaarde dat hun systeem directer (universeel) of (voorbereid voor andere systemen of protocollen) aanstuur-baar zou zijn.

Zo kan de motor ook eenvoudigweg met een motormodule van een GBH systeem worden aangestuurd en die modules zijn dan meestal met een busbedrading verbonden of draadloos, of er zijn reeds motoren die direct met KNX communiceren via de bus of RF verbinding.

Dus: systemen kunnen individueel intelligent zijn en voor bepaalde toepassingen goedkoper , maar als er een vereniging van systemen, reeds bij aanvang bekend is, is het beter de zaken op elkaar af te stemmen. Dus fabrikanten met een goede interface afgestemd

% 0 4LEINER K % T 0 N A 0 + 1 NSPAR

=

TRA

De ”COMPACT UNIVERSELE” klem voor alle soorten geleiders. www.wago221.com info-be@wago.com - www.wago.be

20 | ElektroVisie - februari 2016

op diverse protocollen of reeds aangepaste producten hebben zeker een streepje voor.

Een goede duplex interface of individuele componenten voorbereid voor inkoppeling van diverse bussystemen, trekken het product open voor de automatisatiemarkt.

Protocollen kunnen spanningen of stroom zijn: 0-10V, 1-10V, 4-20mA, variabele weerstand Protocollen zijn meestal data gebaseerd: DMX, Dali, Lon, Backnet, Modbus, KNX, serieel, IP enz ……

Toepassingen: Verlichting, HVAC, Audio - video, motoren voor deuren, ramen, zonnescherm, verduistering, gordijnen, garagepoorten en hekken en …, injectie PV, zonneboiler, ander externe energieproductie, energiemetingen, m meter, alarm, brand, toegangscontrole, cameracontrole, huishoudtoestellen enz ..

Wordt dus vervolgd Dirk Van Steenlandt Nationaal ondervoorzitter Nelectra

INSTALLATIE

‘Slimme huizen’ op light + building Er zijn weinig woorden die de afgelopen twee decennia zulk een sterke invloed hadden op de taal van technologie als ‘smart’. De items waarover het gaat beginnen met de ‘smartphone’ en eindigen met de ‘smart watch’ en de ‘smart grid’. Iedereen spreekt hierover. In de gebouw engineering diensten, ligt de focus nu, na de ‘smart meter’, op het ‘smart home’, het ‘slimme‘ huis. Want er zijn nu meer en meer praktisch bruikbare en marktklare concepten die op de markt verschijnen. Begin augustus publiceerde het Duits Federaal Ministerie van economie haar routekaart voor de invoering van zogeheten ‘slimme meters’. De oude schijftype inductie meter (Ferraris meter) zal geleidelijk verdwijnen vanaf 2020, zelfs in privé huizen. Op deze wijze zal de ‘smart grid’-een belangrijk element van de energierevolutie- een realiteit worden. Ook bij ons, wordt gesproken over de invoering van die slimme meter. Vanuit het oogpunt van de consument is die overgang echter slechts één aspect van een veel bredere reeks van ontwikkelingen, die uitmonden in een ‘smart home’.

De voordelen van een slim huis zijn, in weze, de hoge graad van energie-efficiëntie en de winst in comfort en gemak voor de bewoners.

Het pad naar de “slimme woning” ‘Aanpasbaar’, ‘intelligent’ en ‘doordacht’ zijn enkele synoniemen voor het woord ‘slimme’.

In het kader van technische apparatuur en systemen, wordt het concept van ‘intelligentie’ vaak gebruikt. Hiermee bedoelen mensen over het algemeen elektronische of op IT gebaseerde controle-technologie, waarmee extra functies kunnen worden uitgevoerd. Een typisch voorbeeld is de smartphone, die vele functies biedt die niet langer iets maken hebben met de oorspronkelijke functie – namelijk telefoneren. Al deze ontwikkelingen zijn mogelijk geworden omdat de kost van elektronische en IT componenten snel is gedaald in de afgelopen decennia. Sensortechnologie heeft ook geprofiteerd van deze trend en is nu zowel aanzienlijk goedkoper als aanzienlijk krachtiger en efficiënter geworden.

Intelligentie breidt zich uit naar meer en meer toestellen Deze ontwikkeling is ook zijn weg blijven vinden naar woningen. Verwarmingstechniek effende de weg in dit gebied. Centrale verwarmingssystemen in woningen zijn uitgerust met besturingstechniek sinds de jaren 1970. Ze regelen bijvoorbeeld de temperatuur van het verwarmingscircuit afhankelijk van de buiten-

temperatuur. Met de introductie van digitale technologie, zijn controlesystemen nog efficiënter geworden en bieden ze steeds grotere extra functionaliteiten. Vandaag zijn er controlemechanismen beschikbaar voor vrijwel alle elementen in een der welk systeem. Een van de grootste uitdagingen van de afgelopen jaren is niet alleen om de afzonderlijke onderdelen van het systeem ‘slim’ te maken, maar vooral om hen te kunnen- en moeten – laten samenwerken. In de ‘smart home’ kunnen we het zo regelen dat de vensterblinden, de airconditioning en de verwarming in de kamers afhankelijk van het weer en op elkaar afgestemd werken. Het zijn precies dit soort functies die ‘gewone huizen’ omzetten tot ‘slimme woningen’. Het soort functionaliteit, die dit mogelijk maakt, heeft betrekking op functies zoals energie-efficiëntie, gemak en comfort.

Grotere energie-efficiëntie dankzij de ‘smart home’ Met betrekking tot de invoering van de ‘smart meter’, kunnen energieleveranciers nu nieuwe modellen bieden, waarbij de kost van elektriciteit, afhankelijk van het tijdstip varieert.

Een geautomatiseerd systeem in de’ slimme woning’ kan de wasmachine of de warmtepomp inschakelen op het exacte moment dat de elektriciteit goedkoopst is. Vraaggestuurde verwarmingssystemen of verlichtingscontrolesystemen, die de lichten alleen aanschakelen wanneer er iemand in de kamer aanwezig is, zijn mogelijke extra functies, die tot een hoger niveau van energie-efficiëntie bijdragen. Voor de bewoners zijn functies die gemak en comfort verhogen vaak nog belangrijker. Een verlichtingscontrolesysteem dat, bij de aanraking van een knop, op een vooraf bepaalde verlichtingsscenario overschakelt om te eten, te lezen of TV te kijken is daar een typisch voorbeeld van. En een verwarmingssysteem, dat vanop afstand kan worden aangestuurd via het internet maakt de dingen makkelijker en meer comfortabel.

Alle systemen in een netwerk koppelen Opdat de vele verschillende intelligente systemen in een huis kunnen samensmelten zodat je tot een ‘slimme woning’ komt, moeten de apparatuur en de systemen die geïnstalleerd zijn in het huis kunnen samenwerken. In het verleden was dit één van de grootste hindernissen op de weg naar de slimme woning.

Terwijl er toch vele intelligente besturingselementen in het gebouw en in de apparatuur

en de uitrustingsstukken aanwezig waren, bleken zij slechts zelden in staat samen te werken. Hier ook, biedt computertechnologie het beste voorbeeld. En daarom worden ‘open interfaces’, zoals die welgekend zijn in de PC-wereld, steeds meer geïntroduceerd in gebouwautomatisatie-systemen.

Een andere zeer belangrijke zaak, is de noodzaak van een eenvoudige en intuïtief te bedienen gebruikersinterface in dergelijke geautomatiseerde gebouwen. Juist als gevolg van PC en smartphone, is de consument gewoon geraakt aan een intuïtieve en gebruiksvriendelijke bediening. En dus moeten de gebouwautomatisatie-systemen, bestemd voor de consument, hetzelfde gebruiksgemak bieden.

Light + Building toont de recentste ‘smart Home’ innovaties Light + Building 2016 staat helemaal in het teken van connectiviteit, zorg voor ressources, energie-efficiëntie en veiligheid. Toonaangevende aanbieders op het gebied van licht, elektrotechniek en ook huis- en gebouwautomatisering tonen van 13 tot 18 maart 2016 in Frankfurt am Main marktrijpe systemen en innovatieve oplossingen.

Daarmee kan het energieverbruik in gebouwen verlaagd en tegelijk het comfort verhoogd worden. Hoe alle systemen samenspelen en gekoppeld worden, toont de speciale opstelling ‘E-House’ in Hal 8. Georganiseerd door de Duitse federatie ZVEI van de elektrotechnieken elektronicaproducenten.

Wie wenst te weten naar waar de reis bij de verbinding van gebouw- en energie-infrastructuur leidt, kan zich op deze zes beursdagen uitgebreid informeren bij zowat 2.500 exposanten. mvh

GRATIS TICKETS! We hebben een aantal gratis tickets (waarde: 18 euro) beschikbaar voor onze lezers.

Interesse? Geef ons een seintje op info@nelectra.be

februari 2016 - ElektroVisie | 21

INSTALLATIE

LivingInteriors

meubelvakbeurs in Keulen OPLOSSINGEN VOOR GENETWERKT WONEN

S

limme huizen zijn zonder twijfel de toekomst van het wonen. Verschillende fabrikanten toonden op de LivingInteriors-vakbeurs, begin januari reeds welke voordelen netwerken kunnen bieden.

LivingInteriors staat voor intelligent interieur en geïnspireerd architecten, ontwerpers en planners en vindt om de twee jaar plaats, in het kader van de imm Keulen, afgewisseld met LivingKitchen. Met de mogelijkheden van de informatietechnologie verandert ook de manier waarop we leven.

Huizen en appartementen zullen “intelligenter” worden. Welke concessies en de voordelen die hieruit voortvloeien, toonde LivingInteriors op een speciale show.

Het onderwerp van “slimme woning” boeit de industrie reeds een lange tijd en veel bedrijven hebben al oplossingen en producten voor intelligente netwerken ontwikkeld. LivingInteriors liet zien hoe deze individuele ontwikkelingen in het ‘Smart Home’toegepast kunnen worden en het leven van de bewoners vergemakkelijken: het slimme huis met digitale connectiviteitsopties voor personen, de samenleving en de economie.

De mogelijkheden zijn zeer divers: men kan bijvoorbeeld de rolluiken openen of het licht aansteken vanop afstand, of geprogram-

meerd en op die manier inbrekers afschrikken door de indruk te geven dat er iemand aanwezig is in huis. Op de weg van het werk van huis, kan de verwarming worden ingeschakeld zodat u binnen uw eigen vier muren met comfortabele warmte ontvangen wordt. Anderzijds kan het verwarmingstoestel zichzelf automatisch uitschakelen zodra alle inwoners het huis verlaten. De oven kan gebruikt worden als het centrale besturingspunt voor alle genetwerkte huistoestellen. Bijvoorbeeld: de resterende looptijd van de wasmachine kan in de keuken worden gelezen op het display van de oven, of de dampkap past automatisch de zuigkracht aan aan wat er op de kookplaat bereid wordt.

Dit zijn slechts een paar voorbeelden van wat er in huis allemaal mogelijk is, als het uitgerust is met de nieuwste technieken van de fabrikanten. Dit hele scala van mogelijkheden werd tijdens LivingInteriors gedemonstreerd tijdens een speciale demo, waar een residentieel gebouw met meerdere kamers neergezet werd in Hall 4.2. In de

22 | ElektroVisie - februari 2016

verschillende ruimten presenteren de deelnemende bedrijven dan hun oplossingen.

Met Miele is één van de pioniers van netwerk oplossingen: in 1998 heeft het bedrijf zijn eerste genetwerkte huistoestellen gepresenteerd en vandaag heeft een breed scala van marktklare oplossingen voor het genetwerkte huis in het programma. Naast Miele waren ook aanwezig: BMW, HFH, Marantec, Mennekes, Nolte keukens, Chad, RheinEnergie, Sens vloer en Vodafone.

Ze demonstreerden zaken zoals ‘intelligente’ vloeren, lichtoplossingen, telecommunicatie-oplossingen en smart auto’s, slimme huishoudtoestellen en zonne-systemen. De demo toonde dat smart-oplossingen voor thuis veel meer dan Gadgets zijn: In de energiesector kan men met hen geld besparen. Ze kunnen zelfs levensreddend zijn voor mensen die hulp nodig hebben. En bovenal bieden ze iets wat hoog op de wenslijst staat van de meeste mensen: meer gemak en comfort mvh

INSTALLATIE

Smart Homes NIEUWE BESTURING BIJ SOMFY

“Smart Homes” kennen een toenemend succes. Sven van Witzenburg, Algemeen Directeur Somfy Northern Europe daarover: “In West-Europa is nu zo’n één tot twee procent van alle huizen ‘smart’. Voor individuele connected-objecten ligt de penetratiegraad al tien keer zo hoog. De groeiverwachting voor de markt ligt tot 2020 tussen de vijftien tot twintig procent per jaar. Grote segmenten zijn verlichting, verwarming en beveiliging.

Wij stimuleren deze ontwikkelingen en willen een voorsprong houden als het gaat om de controle van alles wat binnen- en buitenshuis te maken heeft met comfort, veiligheid en efficiëntie in gebruik van energie. Voor Somfy staan de bewoners en gebruikers van een gebouw centraal. Slimme objecten zullen in de toekomst daarin steeds meer een sleutelrol spelen. Wij willen daar doorlopend op blijven inspelen. Interactieve woonaccessoires zijn daar een voorbeeld van.”

Somfy, gespecialiseerd in huisautomatisering en gemotoriseerde oplossingen in en rond het huis, introduceerde onlangs een nieuwe versie van zijn smart home systeem TaHoma.

Hiermee wil Somfy het begrip ‘smart homes’ nog concreter en eenvoudiger maken.

Via Somfy TaHoma, een draadloos bedieningssysteem voor huisautomatisering, kan de bewoner diverse toepassingen in zijn woning aansturen, waaronder rolluiken, zonweringen, verlichting, verwarming, dakramen en poorten. Hij kan de woning tevens monitoren en krijgt feedback zodat hij perfect weet wat er gebeurt in zijn huis. Hij kan dit doen als hij thuis is of via zijn smartphone/tablet ook vanop het werk of vanop vakantie.

Eenvoudiger en intuïtiever in gebruik Somfy nam de interface grondig onder handen. Als je de app opent, krijg je op het beginscherm een panoramisch overzicht van de woning, inclusief de diverse elementen rondom het huis: terras, garage, en de poort van de oprit. TaHoma geeft je direct de status van het huis. Zo kun je nog sneller tot 15 producten (rolluiken, verwarming, alarm, zonwering, ..) bedienen en monitoren.

Bediening van de toepassingen is nu nog makkelijker: je hebt nog minder clicks nodig om producten te bedienen. Aan de linkerzijde van de interface staan drie intuïtieve menus: • Scenario’s waarbij je met één druk op de knop meerdere toepassingen aanstuurt.

• Agenda waarin je een typische dag met scenario’s kan invullen. Je kan een heel jaar van tevoren programmeren en uiteraard ook een weekend-modus creëren.

• Smart programma’s: met dit menu maak je ‘voorwaardelijke’ en uitgebreide scenario’s aan die zich bijvoorbeeld aanpassen aan de weersomstandigheden.

Ook technisch is de nieuwe TaHoma eenvoudiger. Het systeem gebruikt bijvoorbeeld de nieuwe HTML5-standaard waardoor je minder afhankelijk bent van het besturingssysteem (iOs, Android, Windows) en je een perfect en identiek beeld krijgt op zowel smartphone, tablet als pc.

24 | ElektroVisie - februari 2016

Meer mogelijkheden Somfy biedt met TaHoma 2.0 de gebruiker een aantal nieuwe features. Het start met de eenvoudige interface waar je meer mogelijkheden krijgt om je woning (visueel) te configureren. Je kiest het type woning, aantal verdiepingen, aantal kamers en andere elementen zoals een veranda. Ook de omgeving kan je waarheidsgetrouw nabootsen met terras, tuin of garage.

Een andere nieuwigheid in TaHoma 2.0 is het gebruik van een jaarkalender waarmee je naast de weekkalender ook scenario’s over het gehele jaar kan inplannen.

Ten opzichte van de eerste versie heb je met TaHoma 2.0 toegang tot voorwaardelijke scenario’s en kun je tot zes functies koppelen aan het gebruik van sensoren. Zo kan het gordijn op een zonnige winterdag overdag automatisch open blijven als het binnen koud is (dit bespaart energie) en ’s avonds dan weer automatisch sluiten zonder tussenkomst van de gebruiker.

Nieuw is eveneens de waarschuwingsdienst die het veiligheidsgevoel verhoogt.

Meer producten en nieuwe partners De lancering van deze TaHoma 2.0 was voor Somfy de gelegenheid om ook het pakket producten en partners die TaHoma compatible zijn uit te breiden. Er zijn nu meer dan 100 producten die verbonden kunnen worden met TaHoma. Via een micro-ontvanger voor verlichting en nieuwe plugs kan de gebruiker nu nog meer verlichtingsproducten in de woning aansturen. Beide varianten (aan/uit en een dimbare variant) werken met terugkoppeling en geven de gebruiker dus feedback over hun status.

Daarnaast kondigt Somfy een aantal nieuwe partners aan van wie de producten aan te sturen zijn via TaHoma. Bestaande samenwerkingen met onder meer Velux, Hitachi en Honeywell, worden aangevuld met Danfoss (radiatorknoppen) en Philips Hue (verlichting).

MVH

INSTALLATIE

Busch-free@home®

HUISBESTURING WAS NOG NOOIT ZO GEMAKKELIJK Busch-free@home® maakt van een huis een intelligente omgeving. Jaloezieën, licht, verwarming en zelfs deurcommunicatie zijn met een druk op de knop te bedienen. Favoriete instellingen zijn te kiezen met een slimme schakelaar op de wand of (op afstand) met tablet of smartphone. Intuïtief, praktisch, comfortabel en energie-efficiënt. Bovendien beschikken gebruikers over alle voordelen tegen geringe meerkosten ten opzichte van een conventionele elektrische installatie.

Plezier in eenvoud Huisbesturing met Busch-free@home® betekent een waar genoegen voor uw klanten.

Busch-free@home® is erop gericht om bewoners een gevoel van vrijheid en onafhankelijkheid te geven. De bediening is uiterst gebruiksvriendelijk en voor iedereen te begrijpen. Alle functies zijn bereikbaar met de slimme wandschakelaar, het intuïtieve Busch-free@homePanel, een webinterface voor de computer of met de handige app. Zo kunnen bewoners vanaf iedere plek in huis (zelfs overal ter wereld) de sfeer en situatie in huis aan hun persoonlijke wensen aanpassen.

Een lichtscène start met één druk op de knop. En ontwaken wordt extra aangenaam door vanuit bed de jaloezieën te openen en de verwarming en radio alvast in te schakelen. De eenvoudigste manier om alles uit te schakelen is de alles-uit-knop. Deze is bijzonder praktisch bij het verlaten van het huis, omdat hiermee alle aangesloten appa-

raten in alle vertrekken tegelijkertijd worden uitgeschakeld. Deze handige functie heeft Busch-free@home® alvast voorgeprogrammeerd. Bewoners hebben altijd de keuze om programma’s te gebruiken of om functies individueel te schakelen. Bovendien zijn persoonlijke wensen gemakkelijk programmeerbaar in het systeem.

Eenvoudige installatie Klinkt goed zal menigeen denken, maar wat betekent dat voor de installatie? Tot nu toe was het installeren van besturingsfuncties voor domotica niet eenvoudig. Zeker niet als het gelijktijdig schakelen en gecombineerde functies betrof. Die tijd is voorbij. Buschfree@home® is ook voor de installateur een intuïtief en gebruiksvriendelijk systeem. De basis is de 2-draads bustechniek, waarbij er volledige vrijheid bestaat voor het centraal of decentraal plaatsen van de aktoren. Zo ontstaat een overzichtelijk en bestuurbaar systeem. En dan toont Busch-free@home® zijn werkelijke kracht. Door het combineren van verschillende functies ontstaan zeer persoonlijke en uitgebreide programma’s.

Bovendien is het System Access Point - de centrale van Busch-free@home® - te verbinden met verschillende sensoren die de aangesloten functies regelen.

Dubbel eenvoudig, bij inbedrijfname en configuratie Busch-free@home® verenigt alle nuttige functies voor een comfortabele huisbesturing en is eenvoudig te begrijpen. De kennismaking met het systeem gaat stap voor stap via een handige wizard. Voor minder ervaren

domotica-installateurs biedt Busch-free@ home® ook een korte online-cursus gericht op het snel leren begrijpen en toepassen van het systeem. Zo bent u in een mum van tijd de expert voor uw klanten op het gebied van eigentijdse huisbesturing. Configuratie en bediening van Busch-free@home® zijn dankzij de gratis app voor Android en iOS eenvoudig en snel. En dat geldt ook voor de inbedrijfname. Bovendien kunnen installateur en bewoner de instellingen met iedere computer of tablet zelf aanpassen.

Voor nieuwbouw en renovatie Busch-free@home is ideaal voor nieuwbouw; extra bouwmaatregelen zijn niet nodig en de bedrading bepaalt niet langer de functie. De wanden liggen al open voor de elektrische installatie, zodat de buskabel eenvoudig is mee te bedraden.

Zo eenvoudig was domotica nog nooit!

Busch-free@home® is de consequent eenvoudige en krachtige huisbesturing. Elektroinstallateurs besparen waardevolle tijd met het systeem en genieten een voorsprong op hun concurrenten.

Busch-free@home® in het kort - Nieuwe generatie intelligente huisbesturing/domotica - Voor nieuwbouw en ingrijpende renovaties, met name woningbouw en kleine utiliteit - Eenvoudige inbedrijfname en programmering met de app; géén softwarelicentie nodig - Grote meerwaarde ten opzichte van conventionele elektro-installatie tegen geringe meerkosten - Sluit aan op de hedendaagse lifestyle, eenvoudige bediening met de app, ook op afstand - Integratie met deurcommunicatie Busch-Welcome® - Milieuvriendelijke fabricage met certificaat op basis van de RoHSrichtlijn

februari 2016 - ElektroVisie | 25

VERLICHTING

Compatibiliteit tussen

D

oor de snelle ontwikkeling van de ledtechnologie en de toenemende aandacht voor energiezuinigheid zijn er op de markt tal van ledlampen verkrijgbaar.

Een deel van die lampen is bestemd om bestaande gloei- en halogeenlampen te vervangen. We spreken dan van “retrofitlampen”.

Het is niet onwaarschijnlijk dat dergelijke lampen in een bestaande installatie terechtkomen. Maar in de praktijk blijkt dat die combinatie niet altijd even goed werkt. Ledlampen kunnen in combinatie met bestaande dimmers namelijk instabiel blijken, te weinig licht geven of sneller stukgaan dan de bedoeling is. Soms werken ze zelfs helemaal niet.

We proberen dit probleem enigszins toe te lichten.

Verlichtingstechnologieën Op het eerste gezicht lijken retrofitlampen zeer goed op eender welke gloei- of halogeenlamp.

De vorm van de lamp en de fitting zijn identiek, waardoor ze zonder problemen in een bestaande verlichtingsarmatuur passen.

Toch is de verlichtingstechnologie totaal verschillend.

Bij gloeilampen zorgt de opwarming van een gloeidraad voor licht. Een gloeidraad is louter resistief, waardoor de stroom door de lamp perfect in fase is met de aangelegde sinusvormige spanning.

Ledlampen kunnen alleen worden gevoed met gelijkstroom. Die gelijkstroom wordt gegenereerd door een elektronische voorziening, die doorgaans bestaat uit een diodebrug die parallel verbonden is met een ontladingscondensator in de fitting van de ledlamp.

De diodebrug stelt niet al te veel problemen bij het dimmen. Maar we kunnen niet het26 | ElektroVisie - februari 2016

&

bestaande dimmers ledlampen

zelfde zeggen van de condensator: als de netspanning hoger wordt dan de condensatorspanning trekt hij stroom uit het net om te laden. Omgekeerd haalt hij geen stroom meer uit het net als de netspanning onder de condensatorspanning daalt.

een aan/-uitschakelaar voorziet in de stroomkring.

Die twee fenomenen verklaren het niet-lineaire karakter en de faseverschuiving van de stroom t.o.v. de spanning.

Dimtechnieken Aangezien de ledvoedingsvoorziening ingebouwd is in de retrofitlamp, is het dus volkomen onmogelijk om gebruik te maken van voedingen van ‘1…10 V’ of ‘DALI’-voedingen zoals we die zien in de volledige systemen die bestaan uit een besturing en een ledmodule.

De drie meest courante types van dimmers waarover we beschikken: - Faseaansnijdingsdimmers, geschikt voor resistieve en inductieve lasten zoals gloeilampen en elektromagnetische transformatoren voor halogeenlampen.

- Faseafsnijdingsdimmers, geschikt voor resistieve en capacitieve lasten zoals gloeilampen en elektronische transformatoren voor halogeenlampen.

- Universele dimmers, die automatisch controleren welke soort belasting aangesloten is en zich overeenkomstig aanpassen.

Al die dimmers zijn ook verkrijgbaar in een uitvoering met twee of drie draden. Bij de ‘tweedraadsuitvoering’ staat de dimmer in serie met de lamp en is de stroom die door de dimmer loopt steeds afhankelijk van de lamp.

Bij de ‘driedraadsuitvoering’ is de dimmer altijd aangesloten op het voedingsnet, waardoor hij onafhankelijk is van de belasting van de lamp.

Het is duidelijk dat de belasting die ledlampen creëren veel kleiner is dan die van gloeilampen. Maar we mogen niet vergeten dat ledlampen al bij zeer geringe stroom oplichten.

Bij dimmers in de uitvoering met twee draden zou het dus kunnen dat de ledlampen niet helemaal gedoofd kunnen worden, tenzij men

Om die reden zal de voorkeur uitgaan naar een systeem met drie draden. Dankzij de permanente aansluiting op het net biedt zo’n systeem het voordeel dat het een optimale synchronisatie op het net verzekert doordat het de nuldoorgangen van de netspanning detecteert en volledig onafhankelijk is van de belasting die de aangesloten lampen veroorzaken.

Compatibiliteit Het gebeurt soms dat bij dezelfde dimmer een retrofitlamp van het ene merk wel werkt en die van een ander merk niet. Dat is gewoon te wijten aan het feit dat bepaalde elektronische componenten verschillen van lamp tot lamp. We mogen dit dan ook niet zien als een teken van slechte kwaliteit!

Bij retrofitlampen is het echt niet gemakkelijk om te bepalen of ze al dan niet compatibel zijn met een bepaald type van dimmer. U moet in eerste instantie dus goed controleren of de lampen technisch geschikt zijn voor dimmers.

En vervolgens moet u nagaan of alle parameters van de dimmers en de lampen met elkaar overeenstemmen.

Philippe BIRON Technical Manager Electricity

www.osram-benelux.com/substitube

Licht wijst de weg De nieuwe OSRAM SubstiTUBE® G5 – meer divers, efficiënt en duurzaam Because for us, only better will do

Light is OSRAM

VERLICHTING

DIMMING van ledverlichting Terwijl het dimmen van lichtbronnen initieel vooral gezien werd als een manier om een sfeer te creëren, is het aspect van energiebesparing meer en meer een belangrijke drijfveer geworden om dimming toe te passen. Energiebesparing door dimming is pas echt interessant geworden op het moment dat systemen ontstonden die het lichtniveau afhankelijk maken van omgevingsparameters (zoals daglicht, aanwezigheid, …). De opkomst van verschillende nieuwe lichtbronnen in de loop van de laatste decennia, bieden hiervoor talrijke extra mogelijkheden. Dit geldt zeker ook voor ledtechnologie die momenteel aan een enorme opmars bezig is.

B

ij ledverlichtingstoestellen kan dimming op verschillende manieren gebeuren. We moeten onderscheid maken tussen systemen die specifiek voor leds ontwikkeld zijn en systemen waarbij de ledlampen gebouwd worden om samen te kunnen werken met de conventionele dimtechnieken. Zoals verder in dit artikel beschreven zal worden, bestaat er in het tweede geval een groot risico op compatibiliteitsproblemen.

Specifiek voor led ontwikkelde dimsystemen In nieuwbouw of bij een grondige renovatie wordt voor grotere installaties vaak gekozen voor een systeem waarbij de leddriver de informatie over het dimniveau via een digitaal protocol verkrijgt, bijvoorbeeld via DALI of via draadloze communicatie.

Op basis van deze digitale data zorgen de leddrivers ervoor dat de leds in optimale omstandigheden gedimd kunnen worden. In de praktijk gebeurt dit door de stroom door de leds te verlagen of door de leds te voeden met een gepulseerd signaal, PWM (Pulse Width Modulation) genaamd. Beide methodes garanderen dat het verlichtingstoestel in alle omstandigheden een zeer vlot werkende dimming vertoont.

Leds dimmen met conventionele dimmers In veel situaties, vooral in residentiële omgevingen, is het gebruik van dit soort systemen om praktische redenen niet mogelijk en wordt vaak verder gewerkt op bestaande installaties die gedimd worden met klassieke fase aan- of afsnijdingsdimmers. Door 28 | ElektroVisie - februari 2016

zijn eenvoud is deze technologie in de loop der jaren erg populair geworden en wordt ze vandaag nog altijd zeer frequent toegepast.

Principe van fase aansnijdingsdimming (links) en fase afsnijdingsdimming (rechts) Het dimmen van led-retrofitlampen met fase aan- of afsnijdingsdimmers heeft heel wat nadelen ten opzicht van de specifiek voor led ontwikkelde dimsystemen. De klassieke dimmers werden in de jaren ’70 van de vorige eeuw specifiek ontwikkeld om gloeilampen te dimmen. Omdat het werkingsprincipe van een ledlamp totaal anders is dan dat van een gloeilamp, vormen klassieke dimmers absoluut niet de meest optimale methode om ook ledlampen te dimmen.

Elektronica ingewerkt in een dimbare ledlamp.

In tegenstelling tot de klassieke gloeilampen, bevatten ledlampen een stukje elektronica dat de wisselspanning van het net omvormt tot een constante stroom die afgestemd is op de noden van de leds. De fabrikanten van retrofitlampen hebben bij de ontwikkeling van deze elektronica keuze tussen een ruim aantal technische concepten. Sommige van deze concepten kunnen zodanig uitgevoerd worden dat ze fase aan- of afsnijding kunnen herkennen en dus gebruikt worden in een dimbare retrofitlamp.

Compatibiteitsproblemen tussen ledlampen en klassieke dimmers Deze grote verscheidenheid in de elektronische schakelingen en in de implementatie ervan betekent dat verschillende modellen van dimbare retrofitlampen ten opzichte van elkaar een totaal ander elektrisch gedrag vertonen. Daardoor is het onmogelijk geworden om te garanderen dat elke dimmer-lamp combinatie naar behoren zal werken, wat bij traditionele gloeilampen wel het geval was.

Een aantal typische problemen doen zich voor: een eerste probleem is dat het dimmen van ledlampen in de meeste gevallen niet zo gelijkmatig verloopt als bij gloeilampen.

Bovendien is er een zeer grote spreiding in het dimverloop van verschillende dimmerlamp combinaties. In extreme gevallen zal zelfs het volledige verschil tussen maximum en minimum lichtintensiteit zich in een klein stuk van het instelbereik van de dimmer bevinden. In de rest van de het instelbereik zal de dimmer in dit geval amper invloed hebben op het lichtoutput. Het combineren van verschillende types retrofitlampen op dezelfde dimmer is omwille van die verschillen niet aan te bevelen.

Een volgend mogelijk probleem is dat bij vele combinaties de lichtoutput op bepaalde dimniveaus instabiel wordt of de lamp zelfs uitgaat. Ook zal in sommige gevallen het inschakelen bij lage dimstand niet lukken. Een andere frequent voorkomende klacht, is dat de lamp of de dimmer of de combinatie van beiden, een zoemend geluid maakt. Dit is te wijten aan trillingen van bepaalde elektronische componenten veroorzaakt door de plotse veranderingen in stroom die eigen zijn aan dimmen met fase aan- of afsnijding.

Bepaalde lampen zullen bij dimming een stroboscopisch effect vertonen. Met een frequentie van 100 Hz (het dubbele van de netfrequentie), valt dit niet altijd op, maar voor sommige mensen kan dit toch leiden tot fysieke ongemakken zoals hoofdpijn.

Bovendien, zelfs als een combinatie goed werkt, zullen de elektrische verliezen bij dimming vaak sterk toenemen, waardoor de energiebesparing lager ligt dan initieel gedacht.

Compatibiliteitstabellen De meeste fabrikanten van retrofitlampen stellen tabellen ter beschikking waarin ze de

VERLICHTING compatibiliteit van hun producten met een reeks dimmers rapporteren. Dimmerfabrikanten doen op hun beurt net het omgekeerde. Deze tabellen zijn zeer nuttig, maar toch schuilen hier enkele gevaren in… De criteria die de fabrikant gebruikt om te beoordelen of een lamp compatibel is of niet, kunnen sterk verschillen van het oordeel van de eindgebruiker. Bovendien zal de fabrikant voornamelijk oog hebben voor de eigenschappen van zijn eigen product.

Een ander mogelijk probleem is dat het ontwerp van een product tijdens zijn levensloop kan aangepast worden. Dit kan tot gevolg hebben dat een bepaalde lamp-dimmer combinatie die tijdens de testen compatibel bleek, bij een reeks producten van een ander lot plots toch niet meer werkt. Uiteraard kan ook het omgekeerde zich voordoen.

Een belangrijk aspect bij de installatie van een dimmer in combinatie met retrofitlampen, is de dimensionering van de dimmer ten opzichte van de lampen. Door het grote verschil in elektrische eigenschappen die retrofitlampen hebben ten opzichte van gewone gloeilampen, zal de dimmer bij gebruik van ledlampen een veel lager maximum vermogen aankunnen. Meestal vormt dit geen probleem, omdat het vermogen van de ledlampen lager ligt dan dat van een equivalente gloeilamp. Langs de andere kant kunnen ook problemen ontstaan als de aangesloten lampen minder vermogen opnemen dan wat de dimmer nodig heeft om betrouwbaar te werken. De fabrikanten geven hier specifiek voor hun product informatie over, meestal zit deze info vervat in de compatibiliteitstabellen.

Specifieke dimmers voor retrofitlampen Verschillende fabrikanten bieden tegenwoordig dimmers aan die beter aangepast zijn aan het elektrisch gedrag van led-retrofitlampen.

Deze dimmers zijn in staat om de lampen via de netspanning te dimmen volgens verschillende varianten van fase aansnijdingsdimming en van fase afsnijdingsdimming. In de meeste gevallen zal minstens een van die varianten de lamp op een aanvaardbare manier dimmen. Sommige dimmers zijn in staat om automatisch de meest optimale mode te selecteren, andere toestellen hebben een instelknop waarmee de installateur zelf de beste dimmethode kan selecteren. Een andere cruciale toevoeging is dat de meeste modellen ook toelaten om een minimumni-

veau in te stellen. Omdat veel problemen met dimming zich voor doen op de allerlaagste dimniveaus, kunnen al veel dimproblemen voorkomen worden door het minimum dimniveau hoger in te stellen. Uiteraard wordt hierdoor wel ingeboet op een deel van het dimpotentieel, wat zowel een invloed heeft op het gebied van energiebesparing als op het gebied van comfort.

Een belangrijk onderscheid van deze dimmers ten opzichte van de traditionele dimmers is dat een groot deel ervan ook een aansluiting heeft voor de nulgeleider. Hierdoor kan de dimmer zijn eigen energie rechtstreeks uit het net halen en is hij hiervoor dus niet meer afhankelijk van de eigenschappen van de belasting. Op deze manier krijgt de elektronica binnen de dimmer in alle omstandigheden een stabiele voeding en zal ze de nuldoorgang van de netspanning perfect kunnen bepalen. Zo wordt alvast een van de mogelijke oorzaken van dimproblemen uitgeschakeld. Deze dimmers kunnen uiteraard enkel toegepast worden waar de nulgeleider ook effectief aanwezig is op het schakelpunt.

Digitaal dimmen van retrofitlampen De moderne elektronica biedt zeer elegante alternatieven voor dimming van retrofitlampen via het net. Er zijn verschillende systemen op de markt waarbij de dimmer pakketjes digitale data naar een individuele retrofitlamp stuurt, zonder dat hiervoor bijkomende bekabeling nodig is. De verbinding kan draadloos gebeuren of via superpositie op de netspanning. De lamp ontvangt en interpreteert de ontvangen data en zal haar lichtoutput aanpassen. In sommige gevallen is het ook mogelijk de lichtkleur aan te passen. Bepaalde producten laten ook bediening met een smartphone toe.

De keerzijde van deze interessante evolutie is dat de standaardisatie momenteel nog erg beperkt is en bijgevolg de systemen onderling meestal niet compatibel zijn. De consument is dus gebonden aan één fabrikant of aan een beperkte groep fabrikanten, wat de marktacceptatie van deze technologie vooralsnog vertraagt.

Conclusie Leds zijn lichtbronnen die op een zeer gecontroleerde en betrouwbare wijze kunnen gedimd worden. In armaturen die specifiek voor leds ontworpen zijn, zal de fabrikant meestal een dimsysteem integreren dat de leds in optimale omstandigheden kan dimmen.

Vandaag wordt echter nog zeer veel gewerkt met retrofitlampen, waarbij voor dimming de relatief oude techniek van fase aan- en afsnijdingsdimming wordt toegepast. De methodes om leds dimbaar te maken met deze klassieke dimmers, introduceren verschillende potentiële problemen.

Voor dimming in retrofit situaties is er dringend nood aan standaardisatie. Hoewel hiertoe al verschillende fabrikanten initiatieven namen, blijven deze vaak erg beperkt in omvang. Een algemeen aanvaarde standaard voor het dimmen van led vervanglampen zou voor vele elektro-installateurs erg welkom zijn. Maar jammer genoeg lijkt dit vandaag nog erg ver weg…

Meer informatie rond dit onderwerp kan u vinden in de brochure ‘Compatibiliteit bij het dimmen van retrofitlampen’, die u kan verkrijgen door een email te sturen naar info@nelectra.be.

TECNOLEC

Digitale data gesuperponeerd op de netspanning brengt informatie over van de dimmer naar de speciaal hiervoor ontwikkelde elektronica in de ledlamp. Bron: Ledotron februari 2016 - ElektroVisie | 29

PRODUCTINFO

Batibouw 2016

SIEMENS FUTUREPROOF Op Batibouw 2016 lanceert Siemens (Paleis 11, standnummer 11.209) de gloednieuwe inductiekookplaat flexInduction Plus die standaard uitgerust is met Home Connect.

World’s first.

Home Connect De flexInduction Plus is futureproof. Dat heeft alles te maken met de nieuwste Home Connect-technologie van Siemens waarmee de inductiekookplaat standaard is uitgerust. Dankzij Home Connect bedien je de inductiekookplaat vanop afstand via je smartphone of tablet.

Home Connect maakt gebruik van de bestaande draadloos internetmodem bij je thuis en vraagt geen speciale installatie. Je activeert de technologie door op het bedieningspaneel van de inductiekookplaat de functie ‘Home Connect’ te selecteren. FlexInduction Plus maakt vervolgens automatisch verbinding

Blue met de modem. Eenmaal Home Connect geactiveerd is, log je eenvoudig in via de Siemens Home Connectapp en bedien je alle functies van de inductiekookplaat vanop afstand via je smartphone of tablet met IOS of Android.

75%

Tot energiebesparing.

AMPKAPPEN KRIJGEN NOVY DNIEUWE VORMEN De keuken als leefruimte wordt steeds verfijnder afgewerkt. Met oog voor detail presenteert Novy tijdens Batibouw dampkappen die de eenheid tussen woonkamer en keuken versterken.

Werkbladdampkap voor doeltreffende dampverwijdering One is een kookplaat en dampkap in één. De ventilatietoren zit centraal gepositioneerd in de inductiekookplaat, efficiënt tussen de potten en pannen in.

Zodra je begint te koken, komt de toren tevoorschijn om geuren en dampen stil en doeltreffend weg te zuigen. Gedaan met in de dampen te moeten koken.

Optimale combinatie met inductie

Over Novy Novy is al 45 jaar de Belgische specialist in dampkappen, met daarnaast ook een aanbod van kookplaten, ovens, koelkasten en vaatwassers. De ontwikkeling en productie van een Novy-dampkap gebeurt nog altijd in Kuurne, West-Vlaanderen. Het bedrijf is ook marktleider in dampkappen in België. De producten van Novy zijn geïnspireerd door kwaliteit, vakmanschap en precisie, en gaan jaren mee. Vandaag werken er bij Novy een tweehonderdtal mensen. Het merk exporteert zijn producten ook naar Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland, Spanje en Zwitserland. www.novy.be

Om flexibel te kunnen koken, combineert Novy voor One de werkbladdampkap met de nieuwste inductiekookplaten. Die zijn uitgerust met vier octagonale kookzones (max. 3.700 watt elk), die je met een druk op de knop tot twee extra grote en krachtige zones combineert. Ideaal om bijvoorbeeld te grillen, zeker met de nieuwe grillpan. De inductiekookplaat heeft verder een discreet design. De plaat is gemaakt van opaak glas, waarbij de witte sliderbediening oplicht bij gebruik. Je kunt de kookplaat naadloos laten integreren in het werkblad of ervoor kiezen ze erop te laten monteren.

30 | ElektroVisie - februari 2016

www.rittal.be

BEVEILIGING

De nieuwe norm NBN/DTD S 21-100 Branddetectie- en brandmeldsystemen Brand in gebouwen is iets wat niemand wil meemaken.

Maar als het gebeurt, heeft men een omgeving nodig waar de kans op ontsnappen hoog is. Onze wetgeving – gestuurd door ervaring – is daar op gericht. En elk element kan daar een belangrijke rol in spelen. Het is dus van belang om aandacht te schenken aan aanpassingen in die wetgeving rond brandveiligheid.

Brand blijft een moeilijk controleerbaar element door het onvoorspelbare gedrag en mogelijke uitbreidingssnelheid. Zelfs bij nieuwe gebouwen waar meer aandacht geschonken wordt aan passieve beschermingsmaatregelen – zoals compartimentering en eisen aan elektrische leidingen – zijn actieve maatregelen nodig om een mogelijke brandhaard snel te kunnen lokaliseren.

Een branddetectiesysteem heeft als doel een brand zo vroeg mogelijk in zijn beginstadium te detecteren en alarm te geven zodat de geschikte noodmaatregelen ingeleid kunnen worden. Een brandmeldsysteem stelt akoestische en/of visuele signalen in werking om de aanwezigen, die gevaar kunnen lopen tijdens een brand, te waarschuwen.

De branddetectie- en brandmeldsystemen leiden de volgende acties in: -- Het onmiddellijk doormelden van het brandalarm aan de bevoegde brandweer; -- Het verwittigen van de personen belast met het uitvoeren van specifieke opdrachten ingeval van brand (interventieploeg); -- Het bevel tot onmiddellijke evacuatie aan alle personen die op een bepaalde plaats in het gebouw verblijven; -- Het automatisch in werking stellen van andere eventuele voorziene brandbeveiligingsuitrustingen.

De kwaliteit en de betrouwbaarheid van de branddetectie- en brandmeldsystemen en de aangestuurde alarmen zijn vitaal voor de veiligheid van personen alsook het behoud van goederen.

De nieuwe norm NBN/DTD S 21-100 Koninklijk Besluit van 09/11/2015 verschenen in het staatsblad van 19/11/2015 – Koninklijk Besluit houdende bekrachtiging en opheffing van de bekrachtiging van Belgische normen uitgewerkt door het bureau voor normalisatie (NBN).

De hierna vermelde Belgische normen worden bekrachtigd: - NBN/DTD S 21-100-1: Branddetectie- en brandmeldsystemen.

Deel 1: Regels voor de risicoanalyse en de evaluatie van de behoeftes, de studie en het ontwerp, de plaatsing, de indienststelling, de controle, het gebruik, het nazicht en het onderhoud - NBN/DTD S 21-100-2: Branddetectie- en brandmeldsystemen Deel 2: Kwalificaties en competenties Sinds 1986 bepaalde de NBN S21-100 de regels van goed vakmanschap inzake branddetectie zonder zich aan te passen aan de nieuwe technologische ontwikkelingen. Het Belgisch bureau voor normalisatie besefte deze beperking en startte een paar jaar geleden reeds met de herwerking van deze norm. Het vele werk resulteerde eind 2014 in een technisch document wat de voorloper was van de huidige nieuwe norm.

Deel 1 gaat over de technische kant van de installatie, terwijl deel 2 vooral een administratief karakter heeft. De nieuwe NBN S 21-100 is van toepassing vanaf de dag van verschijning in het Staatsblad, dit wil zeggen vanaf 19/11/2015.

Toepassingsgebied Betreft de regels voor de risicoanalyse en de evaluatie van de behoeftes, de studie en het ontwerp, de plaatsing, de indienststelling, de controle, het gebruik, het nazicht en het onderhoud, eveneens voor de eventuele wijzigingen en uitbreidingen, van branddetectie- en brandmeldsystemen binnen en rond bouwwerken.

De norm: -- Behandelt enkel de technische criteria met betrekking tot het toepassingsgebied; -- Betreft systemen die bestemd zijn voor de bewaking van personen en/of goederen; -- Betreft systemen die opgebouwd zijn uit minstens 1 detector of 1 handbediende brandmelder, om in geval van brand signalen uit te zenden die hulpapparaten (zoals vaste brandblusinstallaties) kunnen inschakelen of andere acties en preventieve maatregelen (zoals het stilleggen van een machine) kunnen activeren; -- Behandelt niet de systemen die brandalarmfuncties combineren met andere functies die geen verband houden met brand;

Proces toegepast op een installatie voor branddetectie- en brandmeldsystemen.

Het proces toegepast op een installatie voor branddetectie- en brandmeldsystemen moet in overeenstemming zijn gedurende haar volledige levensduur.

Dit proces bestaat uit 7 stappen: Stap 1: Evaluatie van de risico’s en de behoeftes van het gebouw met betrekking tot branddetectie en brandmeldsystemen, met in begrip van de evaluatie van: -- Of een gedeelte of de totaliteit van het gebouw moet bewaakt worden; -- Welk type installatie zal geplaatst worden; -- De interactie van het systeem met andere maatregelen voor de bewaking of de beveiliging tegen brand.

Stap 2: Studie en ontwerp van het systeem, met inbegrip van: -- De selectie van de types detectoren en hun inplanting in de verschillende onderdelen van het gebouw; -- De onderverdeling van het gebouw in detectiezones en/of alarmzones; -- De voorzieningen voor de bediening van het systeem en de weergavemogelijkheden van de meldingen; -- De voorzieningen voor de stroombronnen; -- De verschillende nodige sturingen (voor de aansturing van hulpapparatuur).

Stap 3: Plaatsing en aansluiting van de apparatuur Stap 4: In bedrijfstelling van het geïnstalleerde systeem en de controle van de correcte werking van het systeem. februari 2016 - ElektroVisie | 31

BEVEILIGING Stap 5: Initiële controle van de installatie met betrekking tot de eisen opgelegd in het opgestelde document.

Eisen voor de uitvoering van de installatie

Stap 6: Gebruik en periodiek onderhoud.

De gespecialiseerde ondernemingen, de controleorganisaties en certificatie instellingen moeten over de nodige competentie, kennis en middelen beschikken in de domeinen waar zij tussenkomen.

Stap7: Periodieke controle van de installatie met betrekking tot eisen opgelegd door het opgestelde document.

De risicoanalyse en de evaluatie moeten uitgevoerd worden door de klant of zijn mandataris conform art. 5 van de norm.

De studie en het ontwerp, de plaatsing en de inbedrijfstelling evenals de bijhorende documentatie moeten gerealiseerd worden door een gespecialiseerde onderneming die gecertificeerd is door een certificatie instelling voor de volgende taken: - De studie en het ontwerp zoals gedefinieerd in art. 6 van de norm; - De plaatsing zoals gedefinieerd in art. 7 van de norm; - De in bedrijfstelling en de verificatie zoals voorzien in art. 8.2 en 8.3 van de norm.

De certificatie instelling moet in haar toepassingsdomein de certificatie van ondernemingen hebben en moet geaccrediteerd zijn volgens NBN EN 45011 of volgens ISO 17065.

De controle Elke controle moet gerealiseerd worden door een controle organisatie voor de taken die gedefinieerd in artikel 9.2 van de norm.

De controleorganisatie moet geaccrediteerd zijn als een type A volgens de NBN EN ISO 17020 en moet branddetectie volgens NBN/DTD S 21-100 in haar toepassingsdomein hebben Rudy Van den Bergh Innovation & Training Manager ELECTRO TEST

In een detectiemeldingwaarschuwingalarminstallatie…

Situering in wetgeving en normering Voor het nieuwe artikel 104 van het AREI van kracht werd op 4 september 2013 kende men in het AREI “vuurbestendige kabels”, ook wel F3-kabels genoemd, die gebruikt moesten worden voor nood- en veiligheidsinstallaties en volgens de hiervoor voorziene regels en dat volgens de regels van goed vakmanschap. In de norm NBN C30-004 was er reeds sinds 2004 enkel nog sprake van de categorieën FR1 en FR 2, en niet meer van F3. Sinds het nieuwe art 104 van kracht is, kent men in het AREI met betrekking tot brandweerstand van elektrische leidingen FR1 en FR2. FR1 heeft betrekking op proeven die toelaten het behoud van de elektrische functie te beoordelen bij laboratoriumomstandigheden (kabel individueel getest) en FR2 heeft betrekking op 32 | ElektroVisie - februari 2016

FR2 LEIDINGEN OF NIET?

een proef die toelaat de tijdsduur te beoordelen gedurende dewelke het behoud van de elektrische functie verzekerd is (kabel getest met draagstel en bevestiging).

In het nieuwe artikel 104 heeft men ook het begrip “vitale stroombaan” geïntroduceerd als zijnde een stroombaan die een vitale installatie voedt. En onder vitale installatie verstaat men een installatie die gedurende een bepaalde tijd om veiligheidsredenen in dienst moet blijven zoals brandbestrijdingsinstallaties, alarminstallaties, …. . Ze zijn derwijze uitgevoerd, aangelegd of door bouwelementen afgeschermd dat ze bij een uitwendige brand gedurende ten minste 1 uur operationeel blijven. De brandwerendheid van stroombanen is niet vereist

BEVEILIGING indien elke onderbreking of storing van de stroombaan wordt gemeld en indien de installatie automatisch haar veiligheidsstand inneemt (= principe van de positieve veiligheid).

In de Basisnorm brand (94-97) en zijn bijlagen vinden we onder het hoofdstuk “Elektrische laagspanningsinstallaties voor drijfkracht, verlichting en signalisatie” dat elektrische leidingen die installaties of toestellen voeden welke bij brand absoluut in dienst moeten blijven, zodanig geplaats moeten worden dat de risico’s van algehele buitendienststelling gespreid zijn. Op hun tracé tot aan het compartiment waar de installatie zich bevindt, hebben de elektrische leidingen een Rf 1h overeenkomstig addendum 3 van NBN 713-020. Dit is niet van toepassing indien de werking verzekerd blijft zelfs na het uitvallen van de energievoeding. De bedoelde installaties en toestellen zijn: veiligheids- en noodverlichting, installaties voor melding, waarschuwing en alarm, installaties voor rookafvoer. Waterpompen voor de brandbestrijding en ledigingspompen.

In de nieuwe norm NBN S21-100 “Branddetectie- en brandmeldsystemen – Deel 1: Regels voor de risicoanalyse en de evaluatie van de behoeftes, de gedetailleerde studie, de plaatsing, de indienststelling, de controle, het gebruik, het nazicht en het onderhoud” staat onder 6.12.3 “Bescherming tegen brand” het volgende: Om de gevolgen te beperken van defecten in gesloten circuits (lussen) zoals het risico op dubbele fouten in de lusschakelingen, moeten de kabels vertrekken van de CIE (Control and Indicating Equipment) naar de componenten van het systeem en terugkomen via een andere weg naar de CIE, overal waar dit mogelijk is. Indien het „vertrek“ en de „aankomst“ van de circuits in lusvorm een gemeenschappelijk traject volgen, dan moeten ze onderworpen worden aan een specifieke bescherming door het gebruik van beschermde kabels (behalve in het lokaal van de CIE).

NOTA : Het doel hiervan is het functiebehoud in het geval van een beginnende brand.

In algemene zin moeten de elektrische kabels van een branddetectieinstallatie niet brandbestendig zijn, behalve in niet-bewaakte lokalen of wanneer ze hun functie moeten behouden.

In het geval van niet-bewaakte lokalen, moeten de elektrische kabels van een branddetectie installatie ofwel van het type FR2 zijn (in overeenstemming met de norm NBN C30-004) ofwel beschermde kabels zijn indien ze geïnstalleerd zijn in niet-bewaakte lokalen anders dan deze waar geen bewaking nodig is volgens deze norm. Deze eis is niet van toepassing indien de kabels in lusvorm zijn zoals gedefinieerd in deze norm met bijkomende voorzieningen om de volledige functionaliteit te garanderen in geval van kortsluiting.

Kabels waarvan de werking gedurende meer dan 1 minuut na de detectie van de brand onaangetast moeten blijven, moeten van het type FR2 zijn (in overeenstemming met de norm NBN C30-004) ofwel tegen brand beschermde kabels zijn. Dit geldt voor alle kabels waarvan de onaangetaste werking vereist is, zoals de kabels die: -- verschillende onderdelen op afstand verbinden die deel uitmaken van een CIE zoals een afzonderlijke voeding of een CIE op afstand (zoals een herhalingsbord); -- een CIE verbinden met de apparaten die het evacuatiesignaal uitzenden;

-- een CIE verbinden met een apparaat voor het automatische doorsturen van een alarm en een stroomstoring; -- een CIE verbinden met de bedieningsapparaten voor brandbeveiliging (brandblussystemen, sluiting van branddeuren of -kleppen, ...) en brandveiligheid (oproep van liften, toegangscontrole,...); Dit geldt echter niet: -- als de bovenstaande apparatuur aangesloten is volgens het principe van positieve veiligheid (de installaties worden beschouwd als werkende in positieve veiligheid als hun veiligheidsfunctie gegarandeerd blijft wanneer de energiebron en (of) de voeding en (of) de besturingsinrichting defect zijn), -- als de kringen in lusvorm uitgevoerd zijn met bijkomende voorzieningen opdat alle functies behouden blijven in geval van kortsluiting, zoals gedefinieerd in deze norm.

Moeten FR2 leidingen gebruikt worden in een branddetectie-installatie?

Op basis van de hierboven gesitueerde teksten is het voor de installateur vaak niet duidelijk of hij al dan niet FR2 leidingen of tegen brand beschermde leidingen moet gebruiken. Het maakt echter een heel verschil uit niet alleen wat het gebruik van materieel betreft maar ook wat het concept betreft. Bij FR2 leidingen is het immers niet alleen de kabel maar ook de draagstructuur die intact moet blijven. Het gaat dus niet op om even een vuurbestendige kabel bij te leggen in de eerste de beste aanwezige kabelgoot. Volgens de DIN 4102 Teil 12 “Brandverhalten von Baustoffen und Bauteilen - Teil 12: Funktionserhalt von elektrischen Kabelanlagen; Anforderungen und Prüfungen”, die handelt over functiebehoud van leidingen, is alleen voor standaardconstructies(kabelbanen-kabelladders) een overdraagbaarheid van kabels mogelijk. Voor niet-standaard constructies is dat niet het geval en horen dus kabel en constructie één op één samen in de certificatie. Standaardconstructies zijn echter veel duurder dan niet-standaardconstructies. Ook de te volgen tracés zijn niet willekeurig: een FR2 leiding onder een luchtkanaal hangen dat zelf bij een brand naar beneden valt is niet toegelaten. Zoals reeds aangehaald is ook het concept, het ontwerp anders in geval van FR2 leidingen.

FR2 leidingen of niet, het heeft dus een behoorlijke impact op de installatie, op het materieel, op het concept en ook op de prijs.

Het is dus voor de installateur belangrijk om te weten of hij al dan niet FR 2 leidingen moet gebruiken. Om op die vraag meer concreet een antwoord te geven zullen wij weldra een meer verduidelijkend document opstellen dat een antwoord moet geven op de vraag or er FR2 leidingen moeten gebruikt worden in een detectie-installatie, een meldingsinstallatie, een waarschuwingsinstallatie, een alarminstallatie, een installatie voor rookafvoer.

Nelectra-leden zullen dit document kunnen raadplegen via www. nelectra.be Auteur: Danny Hermans

februari 2016 - ElektroVisie | 33

LAATSTE BLADZIJDE

Alles Smart ! Hype of realiteit?

W

anneer deze eerste editie van ons vakblad in jullie bus valt, is 2016 al volop van start gegaan. Toch wens ik ieder van jullie een succesvol jaar toe en een goede gezondheid om in optimale omstandigheden jullie onderneming of winkelpunt te kunnen leiden .

Vorig jaar begon ik mijn artikel met de menselijke drama’s die zich hadden afgespeeld in Frankrijk. De aanhef van 2015 heeft zich over gans het jaar jammerlijk genoeg vele malen herhaald. Ons hier verder op vastpinnen, hoe erg het ook moge zijn, is ons ook vastzetten in een negatieve spiraal, wat uiteindelijk de bedoeling is van deze actie- en terreurgroepen. In deze val mogen we niet trappen niettegenstaande we soms in angstaanjagende en onvoorspelbare toestanden als individu kunnen terechtkomen. Ook beangstigend is de vloed van vluchtelingen die ons overspoelt maar die vrees is vooral ingegeven door het feit dat we hen niet kennen en ze als een bedreiging zien voor onze eigen welvaart en veiligheid.

komt. Is dat wel de juiste manier om klanten te binden ? Hoe moet onze distributeur uit dit dilemma geraken als hij bv weet dat de oven van de ene fabrikant X betere prestaties neerzet dan die van fabrikant Y. Probleem is dan dat hij X niet kan aanraden omdat deze de taal van Y niet verstaat. Nog lange weg te gaan dus, zelfs met de KNX gedachte in het achterhoofd.

Heel onze sector is betrokken partij om de potentiële klant een betrouwbaar en beheersbaar systeem te leveren en samenspraak onder collega’s zal dus een eerste vereiste zijn.

Het is immers een grote troef die verschillende deelaspecten aan elkaar te kunnen koppelen en te laten samenwerken. Waarom moeten we nog eens extra bewegingssensoren voorzien om de verlichting of verwarming aan te sturen als deze reeds in onze beveiligingsinstallatie aanwezig zijn? Maar hier speelt Incert dan weer zijn rol en kan of mag men die sensoren niet zomaar door elkaar gaan gebruiken. Wetgeving aanpassen? De robots voeren F HET IS EEN GROTE TROE reeds de spraakbevelen van onze S VOOR ONZE VAKMAN AL kinderen en kleinkinderen uit. WaarTELLEN ES TO EN EN EM ST SY om dan onze verlichting – of verwarHIJ N KE ER NW ME SA N mingsinstallatie niet? Maar dan wel KAN LATE met het element ‘bedrijfszekerheid’ ingebed.

Het zou wel eens kunnen dat we binnen een aantal jaren deze huidige nieuwkomers als een zegen gaan beschouwen in onze snel vergrijzende maatschappij, omdat we ze eenmaal zullen nodig hebben om onze productieprocessen op peil te houden .

Van onze beleidsmakers mogen we dus hopen dat ze de nodige maatregelen treffen om deze angst weg te nemen in plaats van ze aan te wakkeren, ook al is dat niet evident.

IoT, dit drieletterwoord werd al eens door onze gedelegeerd bestuurder Viviane Camphyn aangehaald in ons “groen” oktobernummer. Ze zei dat het ‘Internet of Things’ een nieuwe uitdaging is om technologische en andere componenten met elkaar te laten communiceren. In 2016 zouden we graag nagaan welke toegevoegde waarde er voor onze installateurs en distributeurs op deze markt weggelegd is. Hoe brengen onze vakmensen deze wereld van IoT over naar hun klanten? IoT staat voor een geheel van toestellen die via het internet een verbinding maken met andere toestellen ,clouddiensten en webservers. De markt staat niet stil en het aantal producten stijgt zienderogen maar moeten we onze huizen volstouwen met smart toestellen?

We moeten bij onze klant een systeem installeren dat zijn comfort verhoogt, zijn energieverbruik in goede en zuiniger banen leidt, zijn multimedia beheersbaar en bedienbaar maakt en de verbruiker zijn veiligheid op een hoger niveau brengt. De term ‘Smart’ vind ik persoonlijk te overladen en de techniek die er achter zit mag niet verbrand worden door de bovenmatige media – aandacht. Bovendien mag alles zeker niet uitmonden in onrealistische verwachtingen . Ook de fabrikanten moeten toestellen op de markt zetten die werkelijk een meerwaarde hebben en minder “gadget” allure vertonen. Kan bv een dampkap niet de afgezogen lucht analyseren en hierbij dan zelf zijn afzuigvolume bepalen? Probleem is natuurlijk dat een doorsnee consument zijn keukentoestellen niet om de haverklap gaat vervangen .

En dan is er ook de grote diversiteit van protocollen die de fabrikanten gebruiken, zodat we ons in een toren van Babel bevinden omdat de toestellen elkaar niet begrijpen .

Iedere fabrikant denkt dat zijn systeem het beste is en dat de rest zich maar moet aanpassen, met als resultaat dat men tot geen standaard 34 | ElektroVisie - februari 2016

Een op zijn minst grote uitdaging is de keuze met welk systeem we naar onze klant zullen gaan. Maken we de keuze voor een open systeem of gesloten ,wat meestal impliceert dat we ook een bepaald merk zullen voorstellen. En alsof het allemaal al niet ingewikkeld genoeg was, zijn nu ook de smartphone fabrikanten met een eigen systeem op de proppen gekomen en zelfs spraakgestuurd.

Het belooft een boeiende en avontuurlijke tocht te worden in een jungle van fabrikanten en systemen, waar we ons zeker van bewust zijn dat we alles niet zullen kunnen doorgronden.

Maar dank zij de medewerking van onze leden , specialisten in hun vak, zal dit een verhelderend beeld brengen wat onze Domoticawereld vandaag te bieden heeft om het project van onze klant uit te rusten met een performant en betaalbaar systeem ,met ook een oog op de toekomstige ontwikkelingen.

Eric Claus Nationaal voorzitter Nelectra Eric.claus@nelectra.be

Trayco zorgt voor competiviteit in de wereld van de kabeldraagsystemen en presenteert een compleet nieuw gamma ... de ECO-LINE !

Economisch Competitief Onderscheidend

2m

Ontdek de vele voordelen van de ECO-LINE 2m

Compact

Licht

Gemakkelijk verplaatsbaar en transporteerbaar door zijn lengte van 2m

Licht in gewicht en daardoor gemakkelijk hanteerbaar

Easy pack

Sterk

Gemakkelijk mee te nemen door handige verpakking

Grote overspanning dankzij unieke vormgeving

Montagevriendelijk Snel te monteren dankzij clipsbare systemen en geïntegreerde koppelstukken

€

Economisch Economisch in aankoop

Veilig Veilig in montage dankzij omgerolde boord

Multifunctioneel Uitwisselbaar met standaard gamma, accessoires met meerdere toepassingen

DIT IS HOE VAKMANSCHAP-VISIE-PARTNERSHIP UW COMPETITITVITEIT OP DE INSTALLATIEMARKT VERHOOGT!

www.trayco.be

by Slimme aanraakschakelaar - fingerprint-proof glas - kies uw kleur - Qbus.be