ElektroVisie 2016 nr 6 - NL by NELECTRA

Nelectra, Beroepsorganisatie voor de elektrobranche, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde / Tweemaandelijks (6 x jaar) - zevenentwintigste jaargang / Afgiftekantoor 8400 Oostende Mail / P2A9571

ElektroVisie

Vakblad voor de elektrosector

Een uitgave van NELECTRA WWW.NELECTRA.BE

DOSSIER

BRANDDETECTIE

VEILIGHEID | aanhangwagens MULTIROOM | HD base T POF | eerste installatie in BelgiÃ« d ec 16

NELECTRAVISIE

Help! Ik kreeg controle en

werd aansprakelijk gesteld!

eilig werken aan elektrische installaties : het is zo’n evidentie dat we er wellicht niet echt bij blijven stilstaan. Nelectra gaat er van uit dat werkgevers en ondernemingen zonder personeel uit onze sector voldoende aandacht hebben voor veilig werken, of het nu aan eigen elektrische installaties is of aan installaties op werven. In het belang van eenieder : de eigen werknemers of de klanten/uitbaters van een elektrische installatie. Want elektrocutie, elektrisering, brand of arbeidsongevallen maken we liever niet mee. En dan hebben we het nog niet over de aansprakelijkheid. En wie durft te zeggen : “mij zal het niet overkomen”?

dat merk ik keer op keer als ik onze werkgroepen of provinciale samenkomsten bijwoon. En dan weten we met ons team ook waarom we er voor gaan! Met concullega’s de problemen aanpakken waar de sector mee geconfronteerd wordt. Samen standpunten bepalen en de sector op de kaart zetten. In het belang van al onze leden.

Voor bedrijven die nooit een moment stilstaan bij eventuele risico’s en er zeker niets willen aan doen, kan Nelectra helaas niet zo veel betekenen op dat vlak. Voor hen hopen we dat er nooit controle komt en zeker dat er nooit een zwaar ongeval om het hoekje loert. Maar voor wie wil investeren in veiligheid, is Nelectra dé ideale partner om bijstand te leveren. We geven een leidraad risicoanalyse mee, veiligheidsplannen, veiligheidsinstructiekaarten, … informeren en leiden bedrijfsleiders of hun gemandateerden op ; met andere woorden heel veel om de zaakvoerder te ontlasten in deze nobele maar niet zo eenvoudige opdracht. We werken hiervoor nauw samen met specialisten, voor wie veiligheid dagelijkse en evidente materie is. Wie meer info wil, kan even naar onze website surfen www.nelectra.be. Ook werknemers worden best opgeleid in veiligheidsmateries. Hier kan ons paritair opleidingsfonds dan weer helpen. Neem gerust ook eens een kijkje op de site van Volta.

Laten we alleszins het jaar positief afsluiten. Er is uiteraard veel kommer en kwel, maar ondernemen is best iets om trots op te zijn, niet?

Maar vooral ook niet vergeten dat veel van onze leden ondernemen met hun eigen centen en hiervoor risico’s durven te lopen. Hier geen gevaar voor elektrocutie natuurlijk, maar evenmin te onderschatten. IDEALE

NELECTRA IS DE D PARTNER OM U BIJSTAN N! TE LEVERE

Samenwerken is meer dan ooit belangrijk om concrete resultaten te behalen. Om onze sector vooruit te helpen, elk met zijn eigen specialisaties en accenten. Uit deze ontmoetingen komen de beste ideeën,

Mag ik u dus in elk geval al een heel veilig en ondernemend 2017 wensen? Zonder arbeidsongevallen en brandrisicovolle installaties? En dat het woord “aansprakelijkheid” voor u een theoretisch begrip mag blijven, dat u wel voldoende inschat maar waar u verder niet van wakker hoeft te liggen!

Viviane Camphyn Gedelegeerd bestuurder Nelectra viviane.camphyn@nelectra.be T 02/550.17.11

We verwelkomen aankooporganisatie D. Engels als nieuw Nelectra-lid! december 2016 - ElektroVisie | 3

INHOUD

Bij de jaarwisseling en in het vooruitzicht van het Autosalon, denken we veelal aan ons wagenpark. Moet het vernieuwd worden? Klopt de capaciteit nog? We besteden aandacht aan camionetten en aanhangwagens. Dit is fiscaal belangrijk, maar ook voor wat de veiligheid betreft. We informeren u daarover graag met een aantal tips.

NELECTRA-VISIE Help ik kreeg controle!

Wanneer een Nelectra-lid ons meldt dat hij een nieuwe techniek toepast, zijn we uiteraard steeds geïnteresseerd! Steven Demeyer was de eerste in België die een POF-installatie realiseerde. Plastic Optical Fibre betreft het dus. Nieuw en met nogal wat voordelen. Afspraak dus in de stadsbrouwerij Gruut in Gent.

Nelectra-ledenvoordeel: (gratis) publicaties 6/7

BRANDBEVEILIGING

LivingKitchen 12

Gebruik van bekabeling

Kansen met SmartHome

Reglementering in branddetectie

Play AV

New Security

Techniek: HDbaseT Hallo Nelectra

Gebruik de KMO-portefeuille

De elektro-barometer!

16/17

DE SECTOR

10/11

INSTALLATIE Info: DCI

Voorzitter Werkgroep Retail

Wat is er nieuw in 2017

Steven Demeyer plaatste POF

18/19

Keuring van elektrische installaties

20>23

De NIKO-roadshow

redactieraad

Viviane Camphyn, Eric Claus, Roger Coteur, Fallon Declerck, Pieter Feys, Els Heyrman, Ludo Holemans, Christophe Louage, Ronny Lannoo, Wouter Vloebergh, Rudy Van Den Bergh, Danny Hermans, Denise Weyers, Dirk Van Steenlandt

Beroepsorganisatie voor de elektrobranche Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde tel. 02/550.17.11, fax 02/550.17.29 www.nelectra.be

hoofdredacteur: Marc Van Hove

tel. 02/550.17.21, fax 02/550.17.29, e-mail: marc.vanhove@elektrovisie.be

4 | ElektroVisie - december 2016

Branden van elektrische oorsprong

Info: Niko

DE LAATSTE BLADZIJDE Voorzitter Werkgroep Retail

reportages

Wouter Vloebergh, Mediadienst UNIZO e-mail: wouter.vloebergh@telenet.be

verantwoordelijke uitgever

TREVI, Willem Holemans, Meerlaan 9, 9620 Zottegem tel. 09/360.62.16, fax 09/367.49.88 e-mail: willem.holemans@trevi-regie.be

vertaling

drukkerij

Miles Translations Wetstraat 26/11, 1040 Brussel tel. 02/739.45.23 e-mail: translations@milesgroup.be www.milesgroup.be

30-31

LED expo

Viviane Camphyn, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde, tel. 02/550.17.11 De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders. Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever. Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers

reclameregie

26-27

VERLICHTING

Duaal leren

Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektro-sector. Elektro Visie/Electro Vision heeft een oplage van 10.070 exemplaren. Elektro Visie is een tweemaandelijkse uitgave van:

Uitgebreide aandacht voor brandbeveiliging in dit nummer! Normen, reglementeringen, …Waar moet u allemaal rekening mee houden bij het ontwerpen van een branddetectiesysteem en hoe kan u branden van elektrische oorsprong in huishoudelijke installaties vermijden? Onze experten maken u wegwijs!

DISTRIBUTIE

NELECTRA INFO

Veiligheid bij aanhangwagens

administratie

Françoise Martens, tel. 02/550.17.16 e-mail: francoise.martens@nelectra.be Marian Hemerijckx, tel. 02/550 17 18 e-mail: marian.hemerijckx@nelectra.be

Goekint Graphics, 8400 Oostende, tel. 059/51.43.43, fax 059/51.44.43 e-mail: info@goekint.be www.goekint.be

2015

NELECTRA INFO

Van risicoanalyse tot het overlaten van uw zaak Bij Nelectra kan u steeds aankloppen met al uw professionele vragen. Nelectra heeft gespecialiseerde adviseurs in dienst die u kunnen helpen op tal van terreinen. Maar wist u dat Nelectra veel meer te bieden heeft dan dat? In de webshop vindt u heel wat publicaties, tools en folders die u kunnen helpen in uw bedrijfsvoering.

Gratis risicoanalyse Nelectra goot de verplichte risicoanalyse in een overzichtelijk document waar u onmiddellijk mee aan de slag kan. Heel wat werkgevers weten niet dat ze deze risicoanalyse moeten uitvoeren, maak hen erop attent en help hen bij de uitvoering. Deze risicoanalyse is enkel voor leden die deze gratis kunnen verkrijgen. U bestelt deze in de Nelectra webshop.

Want ook bij Nelectra zijn we overtuigd dat veiligheid boven alles gaat. En aangezien we ook graag commercieel met u meedenken, voorzien we ook uw bedrijfsnaam en telefoonnummer op de sticker. Zo weet uw klant wie hij moet bellen als er problemen zijn. De affiche is ideaal om op te hangen in het bedrijf.

Het AREI online

uw bedrijfsnaam en contactgegevens op kan laten drukken. Handig voor uw klant en ook voor u want alle gegevens van het systeem, het overzicht van het onderhoud en de gebruikte materialen zijn er in terug te vinden. De gebruikersboekjes zijn aangepast aan het KB van 25 april 2007 “Installatie en Onderhoud”.

Veilige affiches en stickers Vitale 5(7)

Voordelige Pictogrammen bewakingscamera’s Pictogrammen bewakingscamera’s bestellen leden aan een zeer aantrekkelijke prijs. Voor deze vinylstickers of aluminiumplaat betalen Nelectra leden enkel de productiekost, verzendkost en de btw. Pictogrammen kunnen gepersonaliseerd worden volgens de wettelijke verplichtingen. Er zijn 3 verschillende groottes en 2 verschillende materialen beschikbaar.

Korting gebruikersboekjes alarmsystemen Nelectra ontwikkelde ook een handig gebruikersboekje voor alarmsystemen. Dit is voorzien van gepersonaliseerde etiketten waar u 6 | ElektroVisie - december 2016

Dag en nacht kan u op de website van Nelectra het meest recente klein AREI raadplegen. Deze alomvattende beroepsreglementering omschrijft beschermingsmaatregelen tegen de effecten van elektriciteit aangevuld met voorschriften die betrekking hebben op de keuze en aanwending van elektrische leidingen, machines en apparaten alsook op oude huishoudelijke elektrische installaties. Daaraan werden ook de maatregelen op persoonsniveau toegevoegd.

Folder Ben Bouwen

De handige removable sticker kan u plaatsen in de elektriciteitskasten van uw klanten. Zo wordt u en uw personeel herinnerd aan de juiste procedure die gevolgd moet worden bij werkzaamheden aan elektrische installaties.

Heel wat bouwheren overwegen om een bijna-energieneutrale (BEN) woning te bouwen. Maar wat houdt dat precies in? Deze folder, gemaakt in samenwerking met Nelectra, geeft een duidelijk beeld van wat een BEN- woning precies is, schetst de voorwaarden waaraan voldaan moet worden en geeft een berekening van de financiële stimuli. Handig om aan uw klanten mee

NELECTRA INFO te geven. Bestel de gratis folder per 10 in de webshop van Nelectra.

Boek: Uw zaak overlaten, verkopen, beëindigen

boek biedt u in een heldere en toegankelijke taal vele concrete tips, nuttige praktijktoepassingen en verschillende overdrachtstechnieken. Als lid van Nelectra geniet u van een korting van 30% op de normale verkoopprijs. Bestel het in de webshop.

Alle cao’s gebundeld in een handig overzicht

Korting publicaties Kluwer Nelectra-leden krijgen korting op de, op het moment van aankoop geldende, verkoopprijs van de publicaties van Wolters Kluwer. 25 naslagwerken zoals ‘Veilig werken aan elektrische installaties’, ‘Bliksembeveiliging’ en ‘Elektrische kabels en leidingen’ bestelt u met korting als u lid bent van Nelectra. Leden vinden de kortingscode op de website: www. nelectra.be/voordelen/korting-publicaties

Gratis modelbrieven en – contracten Op de website van Nelectra vindt u tal van gebruiksvriendelijke templates met modelbrieven en modelcontracten. Deze kan u op elk moment van de dag (en nacht) downloaden en aanpassen. U vindt ze terug in de verschillende rubrieken op de site: personeel, bedrijfsvoering, beveiliging, taxen en premies. De overdracht en opvolging van een zaak brengt heel wat vragen en problemen met zich: juridisch, fiscaal, financieel, bedrijfseconomisch, sociaal en menselijk. Dit hand-

Om de 2 jaar vinden er sectorale cao onderhandelingen tussen de werkgevers-en werknemersvertegenwoordigers plaats. In deze gids vindt u alle cao’s gebundeld.

NELECTRA-LEDEN BESTELLEN VIA DE NELECTRA-WEBSHOP

december 2016 - ElektroVisie | 7

NELECTRA INFO

HALLO NELECTRA ?

Het inzetten van jobstudenten wordt makkelijker

Vanaf 1 januari 2017 zullen studenten 475 uren studentenarbeid kunnen presteren per kalenderjaar. Vandaag kunnen studenten 50 dagen arbeid leveren op jaarbasis aan interessante voorwaarden voor de student zelf, en voor de werkgever. Zo lang het contingent van 50 dagen niet overschreden wordt, is de werkgever slechts een solidariteitsbijdrage verschuldigd van 8,13%. Vanaf dag 51 mag de student uiteraard nog werken, maar zijn de normale sociale lasten verschuldigd. Al langer leeft de vraag om het contingent in dagen om te zetten naar uren. Het werken in uren is voornamelijk belangrijk voor werkgevers uit sectoren waar er vaak gewerkt wordt met onvolledige dagprestaties. Indien een student drie uur werkt op een dag, werd in het systeem in dagen meteen

een hele dag van zijn contingent afgetrokken, vanaf 1 januari 2017 zullen dit dus enkel de drie gepresteerde uren zijn.

Het is daarnaast de bedoeling dat werkgevers al vanaf 1 december 2016 de uren voor studentenwerkstelling kunnen reserveren via de DIMONA.

Naast een omzetting in uren, stijgt het contingent van de student ook. Vanaf 1 januari 2017 zal de student immers 475 uren mogen werken op jaarbasis. De student heeft wel nog altijd de optie om meer te werken dan die 475 uur ( = statuut werkstudent). In dit geval betaalt zowel de student als de werkgever RSZ zoals bij gewone werknemers. De werkstudent heeft in dat geval ook recht op vakantiegeld , wat een gewone jobstudent niet heeft. Wel moet hij dan weer rekening houden met het aantal uren dat hij mag werken zodat zijn ouders zijn kindergeld niet verliezen.

U biedt de student een studentencontract aan? Nelectra stelt haar leden een standaardmodel ter beschikking.

Tegen 1 januari 2017 zal ook de applicatie student@work aangepast worden, zodat zowel de student als de werkgever kunnen blijven opvolgen hoeveel uren de student nog over heeft van zijn contingent.

Bijkomende opmerking: Eerder dit jaar keurde de ministerraad nog een nieuwe regeling goed in verband met gelegenheidsarbeid door studenten. Studenten moesten voordien eerst 50 dagen onder het studentenstatuut werken en pas daarna konden ze als gelegenheidsarbeider ingezet worden. Sinds 1 juli 2016 kunnen werkgever en student kiezen en kan de student vanaf dag één aan het werk als gelegenheidsarbeider. Deze regeling zorgt ervoor dat een werkgever de student zeer flexibel kan oproepen om gelegenheidswerk te doen. Info: Christophe Louage, adviseur Nelectra, christophe.louage@nelectra.be

NELECTRA ERKEND ALS DIENSTVERLENER VOOR DE KMO-PORTEFEUILLE Nelectra heeft een erkenning op zak voor de kmo-portefeuille. Via de kmo-portefeuille zijn subsidies mogelijk voor opleidingen die ingekocht kunnen worden bij geregistreerde dienstverleners. Indien u dus opleidingen bij Nelectra volgt, kan u deze voortaan betalen via de kmo-portefeuille. U maakt dan melding van het regis tratienummer van Nelectra DV.O218503. De kmo-portefeuille is het instrument bij uitstek voor financiële steun voor opleiding in bedrijven. De kmo-portefeuille, een instrument van het Agentschap Innoveren en Ondernemen, is in april van dit jaar sterk vereenvoudigd. Bernard De Potter, administrateur-generaal van het Agentschap Innoveren en Ondernemen vertelde toen aan de redactie van ElektroVisie: “We hebben de kmo-portefeuille sterk vereenvoudigd en toegankelijker gemaakt. Ondernemers verwachten maar één ding en dat is dat de procedure voor steun gemakkelijk, duidelijk en laagdrempelig is. Eenvoud primeert, 8 | ElektroVisie - december 2016

zo weinig mogelijk administratieve rompslomp.” Een kmo kan per kalenderjaar tot 15.000 euro subsidie krijgen via de kmo-portefeuille. 40% steun voor opleidingen voor kleine ondernemingen (-50 werknemers) met een plafond van 10.000 euro. Voor middelgrote ondernemingen (-250 werknemers) wordt dat 30% en bedraagt het plafond 15.000 euro. Heeft u geen ervaring met het aanvragen van subsidies via de kmo-portefeuille? U vindt op de Nelectra-website een overzichtelijke informatiegids: www.nelectra.be/ infosessies-vorming .

NELECTRA INFO ELEKTROBAROMETER – 3DE KWARTAAL 2016

DE ELEKTROBAROMETER KLIMT EINDELIJK UIT HET ROOD!

2016/1

2016/2

100

99 2015/1

2014/4

2014/2

2013/4

2015/4

2015/3

2015/2

2014/3

2014/1

2013/3

2013/2

2013/1

96 2012/4

2012/2

2012/3

2012/1

2011/4

2011/3

2011/2

2010/3

101

100

2011/1

102

101 2010/4

100

99 2010/2

e elektrobedrijven zijn bijna even optimistisch als hun collega’s uit andere sectoren als we deze globaal bekijken. De KMO-barometer behaalt een score van 100,4 – iets beter dus - en blijft daarmee stabiel ten opzichte van het vorige kwartaal. De bouwbarometer gaat evenwel opnieuw achteruit en strandt op een magere 98,3.

De ELEKTRObarometer

2010/1

In het derde kwartaal van 2016 verbetert de elektrobarometer opnieuw. De zaakvoerders van de elektrobedrijven beoordelen de conjunctuur dus gunstiger. In die mate zelfs dat de gezonde grens van 100,0 – waar optimisten en pessimisten elkaar in evenwicht houden – net bereikt wordt. Iets wat de voorbije vijf jaar niet lukte.

Bijna alle deelindices verbeteren Twee uitzonderingen. Voor de rest gaan alle deelindices van de elektrobarometer erop vooruit. De uitzonderingen zijn het huidige werkvolume, dat stabiel blijft, op een positief niveau (100,0) en de minder grote tevredenheid van de elektrobedrijven met de algemene economische situatie (96,6).

De werkgelegenheid is in de meeste elektrobedrijven stabiel gebleven of zelfs toegenomen, wat een serieuze verbetering is ten opzichte van de vorige kwartalen. 10% werkt nu met meer en maar 1% met minder werknemers. In de volgende maanden denkt 15% extra mensen aan te werven terwijl 8% minder werknemers denkt nodig te hebben.

De verbeteringen bij de andere parameters betekenen wel niet dat deze nu allemaal positief of boven 100,0 scoren. Dat is enkel het geval voor het toekomstige werkvolume (100,2), de beoordeling van het personeelsbestand (huidige situatie 101,4 en voor de toekomst 101,1, wat opvallend beter is dan in de voorbije kwartalen) en de tevredenheid met het eigen bedrijf (107,1).

De tevredenheid met de eigen onderneming scoort als vanouds goed. Dit kwartaal noteren we opnieuw een toename. 54% is uitgesproken tevreden (vorige keer was dat 49%, in de lente maar 37%). Over de algemene toestand van de economie is 20% tevreden terwijl 39% daarover malcontent is.

Elektrobedrijven hebben meer werk en meer personeel 22% van de elektrobedrijven heeft nu meer werk, 21% minder. Voor de eerstvolgende weken verwacht 24% meer en 21% minder werk te hebben terwijl de rest een status quo in het aantal opdrachten verwacht. 23% geeft aan dat de rendabiliteit van hun onderneming verbeterd is terwijl 22% deze slechter beoordeelt. Voor de toekomst verwachten iets meer elektro-ondernemers een achteruitgang (21%) dan dat er een rendabiliteitsverbetering zien (18%). Ondertussen blijft de concurrentie erg scherp. 22% van de elektrobedrijven geeft aan dat de concurrentiedruk nog verzwaard is. Dat is wel een stuk beter dan voor de zomer toen 35% over een verhoogde concurrentiedruk sprak. 19% kampt met een hoger aantal slechte betalers, 9% heeft daar nu minder last van.

De elektrobarometer wordt sinds 2010 opgemaakt en is dé conjunctuurindicator voor de Vlaamse kmo bedrijven en zelfstandige ondernemers uit de elektrosector, zowel installateurs als handelaars. De barometer wordt per kwartaal samengesteld aan de hand van een bevraging bij een vast, representatief panel van ondernemers waardoor vergelijken over de kwartalen heen mogelijk is. De elektrobarometer bestaat uit verschillende deelindices. Aan de hand van de verschillende deelindices wordt de algemene elektrobarometer berekend. Waarden boven index 100 wijzen op een positief evoluerende conjunctuur, waarden onder index 100 wijzen op een negatief evoluerende conjunctuur. De huidige elektrobarometer werd afgenomen in de tweede helft van oktober. Fallon Declerck en Anja Larik

De ELEKTRObarometer 104 102 100 98 96

Elektrobarometer

Bouwbarometer

2016/1

2016/2

2015/4

2015/3

2015/1

2015/2

2014/4

2014/3

2014/1

KMO barometer

2014/2

2013/4

2013/3

2013/1

2013/2

2012/4

2012/3

2012/1

2012/2

2011/4

2011/3

2011/1

2011/2

2010/4

2010/3

2010/1

2010/2

december 2016 - ElektroVisie | 9

NELECTRA INFO

VEILIG WERKEN MET AANHANGWAGENS Aanhangwagens (al dan niet voorzien van pomp-, laad- en/ of kipinstallaties) die in aandrijving grote krachten ontwikkelen, vragen kennis, inzicht en ervaring, zowel voor het aan- en afkoppelen als voor de bediening. De nodige omzichtigheid is dus vereist. EXTRA AANDACHT EN VOORZORGEN, PREVENTIEMAATREGELEN GEVAREN

PREVENTIE

Te weinig kennis en ervaring kan leiden tot verkeerde handelingen en zo tot zware of dodelijke verwondingen, aan zichzelf of derden.

- waak erover dat gebruikers ouder zijn dan 18 jaar en dat ze beschikken over voldoende vakopleiding, kennis, inzicht en ervaring - laat geen personen in de directe omgeving komen - hou voldoende afstand met obstakels en hindernissen

Onverwachte hindernissen en onvoldoende inzicht in stabiliteit en belasting kan leiden tot kantelgevaar, met zware tot dodelijke verwondingen als gevolg

- waak erover dat gebruikers ouder zijn dan 18 jaar en dat ze beschikken over voldoende vakopleiding, kennis, inzicht en ervaring - verken het werkterrein - pas je rijgedrag aan aan de omstandigheden

Kantelgevaar door verkeerd (of te licht) trekkend voertuig

- respecteer het slepend vermogen van het trekkend voertuig - de MTM waarden vermeld op het voertuig en aanhanger zijn beslissend, niet de gewichten die men heeft geladen

Verkeerde werkhouding

- let op een correcte werkhouding - wissel werkhouding en werkzaamheden regelmatig af

Handcontact met scherpe delen bij afstelling en af- of aankoppeling kan leiden tot verwondingen

draag handschoenen en gebruik geschikt gereedschap

Gekneld geraken onder de aanhangwagen

aanhanger vakkundig aan- en afkoppelen

Morsen en lekken van olie, vet, remvloeistof, enz.

- morsen voorkomen - eventueel gemorste of lekkende vloeistof opvangen en verwijderen - let erop dat leidingen niet gekneld of beschadigd raken - gebruik zoveel mogelijk milieuvriendelijke producten

BIJZONDERE AANDACHTSPUNTEN BIJ GEBRUIK, TRANSPORT EN ONDERHOUD 1. werkvoorbereiding • Controleer de Maximum Toegestane Massa (MTM) van de aanhangwagen en het Maximale Toegestane Sleepvermogen (MTS) van het voertuig dat de aanhangwagen zal slepen. • Controleer de grootte en het gewicht van de lading. • Controleer de omgeving en route. 2. aanhangwagen gebruiksklaar maken • Zorg ervoor dat de aanhanger voorzien is van alle wettelijk voorgeschreven verlichting, veiligheidssignalisatie, nummerplaten, pictogrammen, enz. en zorg ervoor dat deze functioneren en goed zichtbaar zijn. • Controleer de aanhangwagen op zichtbare gebreken en/of beschadigingen. • Controleer het bandenprofiel en de bandenspanning, en hou hierbij 10 | ElektroVisie - december 2016

rekening met de werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd, het terrein waarover zal gereden worden, de vracht die vervoerd wordt, enz. • Zorg er voor dat de aanhangwagen stabiel is opgesteld vooraleer deze aan- of af te koppelen, maak gebruik van de steunpoten en/of -wielen indien aanwezig. • Koppel de aanhangwagen aan. Plaats de lostrekkabel en koppel de stekker in. 3. gebruik van de aanhangwagen 3.1. aanhangwagen laden • Zorg ervoor dat het zwaartepunt in het midden van de aanhangwagen zit en 10 tot 20 cm voor de as zit. Dat doe je door in de voorste helft van de aanhangwagen iets meer gewicht te plaatsen dan in de achterste helft. • Stel de trekhaak bij zodat de aanhangwagen vlak staat of lichtjes naar voren helt. De aanhangwagen mag nooit naar achteren hellen. • Controleer de maximum toegestane massa van de aanhangwagen. Dit moet duidelijk gemarkeerd zijn op de aanhanger. • De maximale trekhaakbelasting mag niet overschreden worden. • Laad voorzichtig in en werk daarbij vanaf de vier kanten (links en rechts, voor- en achterkant). • Zware ladingen plaats je in het midden van de aanhanger. • Maak de lading goed vast. • De lading mag: (1 DECEMBER 1975. – KB algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg Art. 46 Lading van de voertuigen) > maximaal 0.5 meter achteraan uitsteken > maximaal 0.3 meter zijdelings uitsteken > maximaal 4 meter hoog gestapeld zijn • De breedte van de aanhanger mag maximaal 2.55 meter zijn, tenzij > Voor het vervoer van balen: max. breedte 2.75 meter > Voor transport over minder dan 25km: max. breedte 3 meter Welk rijbewijs voor welke aanhangwagen? Rijbewijs

Voertuig

aanhanger

MTM < 3500 kg

MTM maximaal 750 kg; MTM > 750 kg, op voorwaarde dat: - MTM van voertuig en aanhangwagen samen maximaal 3.500 kg bedraagt; - MTM van de aanhangwagen kleiner is dan de eigen massa van het voertuig.

B+E

MTM < 3500 kg

MTM > 750 kg als: - MTM van voertuig en aanhangwagen samen meer dan 3.500 kg bedraagt; - MTM van de aanhangwagen groter is dan de eigen massa van het voertuig.

MTM > 3500 kg en < 7500 kg

- MTM maximaal 750 kg

C1 + E

MTM > 3500 kg en < 7500 kg

MTM > 750 kg, op voorwaarde dat: - MTM van voertuig en aanhangwagen samen maximaal 12.000 kg bedraagt; - MTM van de aanhangwagen kleiner is dan de eigen massa van het voertuig.

NELECTRA INFO C

MTM > 7500 kg

MTM maximaal 750 kg

C+E

MTM > 7500 kg

MTM meer dan 750 kg; - Of niet voldaan aan eisen C1 + E

Sleepvermogen trekkend voertuig • ongeremde aanhanger: MTM aanhanger mag maximaal 750 kg zijn en lager dan MTSM ongeremd van het voertuig. • geremde aanhanger met oplooprem: MTM aanhanger moet kleiner zijn dan het Maximale Toegestane Massa van het voertuig voor aanhangers met oplooprem. MTM = Maximaal Toegestane Massa = gewicht vermeld op de aanhanger! MTSM = Maximaal Toegestane Sleepbare Massa MTMS = MTM sleep = MTM voertuig + MTM aanhanger Drie voorbeelden: voorbeeld 1: Toyota RAV 4 2.2Diesel Ledige massa trekkend voertuig: 1695 kg. Sleepvermogen ongeremd : 750kg Ongeremde aanhanger MTM 730 kg mag dit ? Ja, want 730 < 750 Rijbewijs B is ok

voorbeeld 2: Toyota RAV 4 2.2Diesel Ledige massa trekkend voertuig: 1695 kg Sleepvermogen geremd : 2000kg Geremde aanhanger MTM 2500 kg mag dit ? Nee, met geen enkel type rijbewijs, want 2500 > 2000

voorbeeld 3: Nissan Navara 2.5D Ledige massa trekkend voertuig: 2210 kg Sleepvermogen geremd : 3000kg Geremde aanhanger MTM 2500 kg mag dit ? Ja, want 2500 < 3000 Rijbewijs B + E is nodig

3.2. Veilig rijden met een aanhangwagen • Anticipeer stops en rem tijdig. • Hou ten minste vier seconden afstand met je voorligger. • Geef jezelf wat extra draai- en manoeuvreerruimte. • Op hete dagen kan de motor op lange hellingen oververhit raken. Schakel naar een lagere versnelling om de motor af te koelen. • Sta nooit tussen de aanhanger en het voertuig, tenzij de handrem is opgetrokken, de motor is stilgelegd en de versnellingsbak in versnelling staat. • Begeef je nooit binnen de draaicirkel van voertuig en aanhanger. • Is de totale massa (trekkend voertuig en aanhanger samen) meer dan 3500kg, dan mag je max. 90 km/h rijden. • Pas je snelheid aan bij felle wind of windstoten. 3.3. Enkele gevaarlijke situaties • De aanhangwagen gaat slingeren -> plaats het zwaartepunt van de aanhangwagen naar voren, beperk het gewicht, verhoog de bandendruk van het voertuig en de aanhangwagen volgens de specificaties van de constructeur, monteer een gierdemper, rijd trager. • De aanhangwagen gaat overstuur in bochten -> verplaats het zwaartepunt naar de achterkant van het aanhangwagen. • Aanhangwagen duikt in de bochten -> verhoog de druk in de achterste banden van het sleepvoertuig, beperk het gewicht van de trailer. bron: Vlaamse Overheid

Solidariteitsbijdrage op het bedrijfsvoertuig BEDRAG VOOR 2017 GEKEND. Werkgevers dienen op het privégebruik van bedrijfswagens een (RSZ) solidariteitsbijdrage te betalen, de ‘CO2-bijdrage’. Deze CO2-bijdrage voor bedrijfswagens wordt jaarlijks met ingang van 1 januari geïndexeerd. Volgende formule dient hierbij gehanteerd te worden: basisbedrag x gezondheidsindexcijfer september 2016 (basis 1996) / gezondheidsindexcijfer september 2004 (basis 1996). De solidariteitsbijdrage op het gebruik van een bedrijfsvoertuig voor persoonlijke doeleinden wordt als een maandelijks forfaitair bepaald bedrag berekend per voertuig dat de werkgever rechtstreeks of onrechtstreeks aan zijn werknemer(s) ter beschikking stelt. De forfaitaire solidariteitsbijdrage is verschuldigd ongeacht of de werknemer zelf financieel tussenkomt en ongeacht de hoogte van de werknemerstussenkomst. Deze maandelijkse bijdrage, die niet minder dan 26,01 EUR (bedrag 2017) mag bedragen, is afhankelijk van het CO2-uitstootgehalte en het type brandstof en wordt als volgt forfaitair vastgesteld (op 1 januari 2017): Voertuigen Benzine

Diesel

LPG Elektrische

Formule CO2 gekend: [(Y x 9 EUR) - 768] : 12 x 142,46/114,08 CO2 niet gekend: [(182 x 9 EUR) - 768] : 12 x 142,46/114,08 = 90,54 CO2 gekend: [(Y x 9 EUR) - 600] : 12 x 142,46/114,08 CO2 niet gekend: [(165 x 9 EUR) - 600] : 12 x 142,46/114,08 = 92,10 [(Y x 9 EUR) - 990] : 12 x 142,46/114,08 26,01 EUR per maand (= minimum bijdrage)

Y is het CO2-uitstootgehalte in gram per kilometer, zoals vermeld in het gelijkvormigheidsattest of in het proces-verbaal van gelijkvormigheid van het voertuig, of in de gegevensbank van de dienst voor de inschrijving van de voertuigen Het belastbaar voordeel evenwel nog niet gekend Het belastbaar voordeel voor het privégebruik van de bedrijfswagen wordt berekend volgens een formule die rekening houdt met de cataloguswaarde en de CO2-uitstoot van de wagen. Deze formule bevat ook een referentie-CO2-uitstoot. Ter herinnering: Vanaf 2014 wordt deze referentie-CO2-uitstoot berekend op een referteperiode van 12 maanden die start op 1 oktober en eindigt op 30 september. Op die manier moet de referentie-CO2-uitstoot tegen het einde van het kalenderjaar bekend zijn, zodat het juiste voordeel alle aard vanaf januari kan worden berekend. Nelectra volgt dit op en houdt haar leden uiteraard op de hoogte. Info: Christophe Louage, adviseur Nelectra, christophe.louage@nelectra.be

december 2016 - ElektroVisie | 11

DISTRIBUTIE

LivingKitchen 2017

INTERNATIONAAL KEUKENSALON * Alleen in Keulen: keukens, elektrotoestellen en toebehoren op 1 beurs * 200 internationale exposanten op 42.000 m² * Meer dan 40 nieuwe exposanten uit 10 landen op LivingKitchen 2017 * Ruim 150.000 bezoekers verwacht

n januari opent LivingKitchen opnieuw de deuren. Deze tweejaarlijkse beurs, die gelijktijdig met meubelbeurs imm cologne plaatsvindt, brengt de belangrijkste Duitse en internationale spelers uit de keukenbranche samen. LivingKitchen bezet drie hallen van de in totaal 270.000 m² die gevuld is door deze keukenbeurs en de imm-meubelbeurs. Daardoor is LivingKitchen het grootste keukenevent wereldwijd. Een van de redenen voor de grote aantrekkingskracht van LivingKitchen is het internationale karakter van de exposanten. Uiteraard zijn de Duitse fabrikanten aanwezig, maar meer dan de helft van de exposanten is van buiten Duitsland. Wie mag u verwachten bij de exposanten? Uiteraard zowat alle producenten van keukenmeubelen, ook de accessoires zoals kranen en spoelbakken. Verder heel wat grote namen bij de fabrikanten van elektro-inbouwtoestellen zoals de BSH-groep, Miele, AEG… Zij presenteren hun nieuwste (top)gamma. Karl-Heinz Schneider van AEG: “Op LivingKitchen tonen we met onze AEG Mastery Range ons toekomstbeeld op het vlak van intelligente keukeninbouwtoestellen.” Ook de bezoekers zijn internationaal: ze komen uit 130 landen. Keulen ligt vlakbij en wie in de keukenbranche actief is, mag deze beurs eigenlijk niet missen! Kaarten ter plekke (dagkaart 56,00 EUR) of in voorverkoop 36,00 EUR (online: tickets. koelnmesse.de). Prijzen voor de professionele dagen (16,17, 18 en 19.01) LivingKitchen vindt plaats van 16 tot 22 januari in Keulen mvh 12 | ElektroVisie - december 2016

DISTRIBUTIE

Smart Home als opportuniteit voor de elektrohandel Smart Home is een fenomeen dat zich de komende jaren steeds sterker zal manifesteren, daarover is iedereen het eens! Ook in ‘t huishouden en de keuken zie je steeds meer intelligente toestellen. Voor de vakhandel betekent dit een geweldige opportuniteit om zich te profileren als raadgever en betrouwbare informatiebron.

ant de Smart Home markt groeit bestendig. We kennen al een tijdje de slimme bediening van rolluiken, verlichting, alarminstallaties en verwarming en merken ook dat steeds meer gezinnen dergelijke systemen aanschaffen. En dat zal nog toenemen, zegt Claudia Oberascher van ‘Hausgeräte+’, een initiatief van Duitse fabrikanten van huishoudtoestellen met als leden AEG, Bosch, Liebherr, Miele en Siemens. En om nog even in Duitsland te blijven: experts van consultancybedrijf Deloitte voorspellen trouwens dat in 2018 (in Duitsland) er meer dan een miljoen ‘Smart Home’-huishoudens zullen zijn. En dat wordt eigenlijk wel bevestigd door verschillende peilingen: veel consumenten willen heel graag intelligente toestellen die meedenken en die het huishouden makkelijker maken. Uiteraard beseffen de fabrikanten van huishoudtoestellen dit al vele jaren en Connectiviteit en Smart Home waren dan ook (weerom) een belangrijk thema tijdens de IFA-beurs in Berlijn, begin september. Niet minder dan 150 fabrikanten toonden allerlei toepassingen voor Smart Home. We zagen bijvoorbeeld heel wat belangstellenden bij de dampkappen die communiceren met de kookplaat en die de sterkte van de afzuiging aanpassen aan de hoeveelheid wasem die geproduceerd wordt. Om maar één voorbeeld te geven, naast de koelkasten die uitgerust zijn met een camera zodat je op de smartphone kan zien wat je nog in voorraad hebt. Of de wasmachine die automatisch start zodra je zonnepanelen op het dak voldoende stroom produceren. Of de droogkast die zich laat bedienen vanop de smartphone. Allemaal Smart Home-toepassingen die niet alleen opvielen tijdens IFA, maar die blijkbaar ook tot de populairste zoektermen behoren bij 67% van de consumenten die de websites van fabrikanten van huishoudtoestellen bezoeken. En 35%

wil dan graag aanvullend meer uitleg van de elektrohandelaar.

Leve de app voor meer comfort! “De belangrijkste bedoeling van intelligente huishoudtoestellen is om meer comfort te bieden”, zegt Claudia Oberascher. “De gebruiker wil met Smart Home-toestellen tijd besparen, meer flexibiliteit in het huishouden mogelijk maken en verkiest uiteraard een zo eenvoudig mogelijke bediening.” Volgens Deloitte is het comfortargument belangrijkst voor ruim de helft van de consumenten. Het helpt de fabrikanten natuurlijk dat er de voorbije jaren zulk een massale verkoop geweest is van smartphones, tablets en ‘wearables’, want ruim de helft van de consumenten die hun huis willen uitrusten met Smart Hometestellen, wil deze graag kunnen bedienen met een mobiel toestel. Zegt nog Deloitte. Nu goed: het feit dat je een huishoudtoestel kan bedienen via een app, biedt veel meer voordelen dan enkel het gemak van dat vanop afstand te kunnen doen. De apps maken de meest uitgebreide informatie beschikbaar voor de klant: aanbevelingen voor de bediening en het onderhoud van het toestel, praktische tips om met het juiste programma te wassen of waar je welke levensmiddelen moet plaatsen in de koelkast, recepten en inkooplijstjes en noem maar op. Allemaal extra’s, die van groot nut kunnen zijn voor de consument. En dan hebben we het niet alleen over de oven die zelf de temperatuur

instelt zoals een bepaald ingegeven recept het vereist, of de wasmachine die aan de smartphone meldt dat de was bijna klaar is. Neen: het gaat hem ook over functies zoals de vaatwasser die via de app meldt dat er een storing is of de vriezer die meldt dat de deur niet goed gesloten is. Dergelijke ‘veiligheidsfuncties’ zijn voor de consument een zeer nuttige meerwaarde. En daarom zijn ze, naast het comfortaspect, een tweede belangrijk argument voor de consument om beroep te doen op de raadgevende functie van een elektrovakman.

Kansen voor de vakhandel/-man Meer comfort en ook meer veiligheid, dat zijn twee extra’s waarover je de consument moet informeren in het verkoopgesprek, want niet iedereen beseft het concrete nut van die intelligente huishoudtoestellen. En het is ook niet voor elke consument duidelijk dat je echt niet in één klap je hele huis moet aanpassen om tot een Smart Home te komen. Het kan in fases en elk slim huishoudtoestel brengt al een heel stuk meer comfort en flexibiliteit. Is een stap in de richting van een Smart Home. Nadien kan alles verder uitgerust worden met slimme componenten zoals camera’s of intelligente opslagmodules. En dat is dan goed voor een vervolgverkoop, of de realisatie van een optimaal slimme woning, waarbij eventueel kan samengewerkt worden met een vakman-installateur die zich specialiseert in Smart Home-installaties. mvh december 2016 - ElektroVisie | 13

DISTRIBUTIE

PLAY AV VOORUITSTREVENDE TECHNOLOGIEËN EN INTEGRATIE VAN HIGH-END AUDIOVISUELE APPARATUUR Dirk Verhellen, zaakvoerder en oprichter van Play AV, begon in 1988 met een eenmanszaak voor de verkoop, verhuur en installatie van audiovisuele producten en diensten voor zowel grote als kleine ondernemingen. Vandaag is de firma uitgegroeid tot een vaste en gevestigde waarde in de sector en telt het ongeveer vijftig medewerkers, verspreid over twee vestigingen in Gent en Brussel. Het einde van dit groeiverhaal is evenwel nog lang niet in zicht!

lay AV heeft gaandeweg een uitgebreide expertise opgebouwd in diverse sectoren zoals congres- en vergaderzalen, voetbalstadia, culturele centra en kantoren. Tot de referenties behoren onder meer ING, Square Brussels, Deloitte, het Waals Parlement, de Capitole en de Ghelamco Arena.

ProSales, Rental & Events als kernactiviteiten De kernactiviteiten van Play AV zijn Rental & Events en ProSales. In de Rental-afdeling verhuurt men materiaal en wordt een totale audiovisuele ondersteuning verzorgd op events. Play AV verzorgt uw event naar aanleiding van een personeelsfeest, productlancering, seminarie, jaarvergadering, enzovoort. In de afdeling ProSales focust de firma op de volledige AV-installatie, rekening houdend met de wensen en budgettaire opties van de klant. Play AV ontwerpt én installeert projecten van A tot Z, zowel wat licht, geluid als beeld betreft. Daar de firma niet gebonden is aan merken, opteert men steeds voor de hoogst mogelijk kwalitatieve oplossing. Ervaren en hoogopgeleide technici en medewerkers kunnen rekenen op een schat aan ervaring en knowhow die ertoe leidt dat elke opdracht tot in de kleinste details perfect wordt uitgevoerd. Het ruime assortiment omvat onder andere schermen en projectoren, professionele audio-installaties, video & led installaties, interactieve displays, videoconferentie, videostreaming, enzovoort. Naargelang de setting van de ruimte en de vereisten van de klant kunnen verschillende systemen, door middel van een vakkundige integratie, aan elkaar worden gekoppeld.

“Eén van onze troeven is ons eigen team van gepassioneerde ingenieurs die elk project begeleiden vanop de tekentafel tot en met de oplevering. Bij Play AV hebben we de vakkennis zelf in huis zodat we snel en precies aan de eisen van de klant kunnen voldoen. Juiste en heldere projecties, een glashelder geluid tot een optimaal beeldscherm worden bij Play AV vakkundig geïntegreerd in een audiovisueel totaalconcept.” - Dirk Verhellen, zaakvoerder.

Concept voor de installateur en professionele gebruiker Play AV wenst graag verder nauw samen te werken met verscheidene installateurs, elektriciens en professionele gebruikers. In tijden van innovatie en verbetering wordt een audiovisuele firma als Play AV ook voortdurend met uitdagingen geconfronteerd. Om hier op in te gaan werd er onlangs een rondetafelgesprek georganiseerd met verscheidene partijen uit de elektrosector. Dit met als doel om te luisteren naar de elektro-installateur en te vernemen wat de specifieke verwachtingen zijn van een audiovisuele partner, zoals Play AV. Met die informatie heeft Play AV een innovatief concept ontwikkeld met een aantal vaste waarden. De firma benadrukt hierbij kwaliteit, flexibiliteit, onafhankelijkheid en kennis die aan de basis liggen van het partnership. Play AV wenst dit te bekomen door producten aan scherpe prijzen te voorzien, mee te helpen aan installaties en/of mee te denken in het proces door kennis te vergaren. De installateur betrekt Play AV in het verhaal volgens eigen behoeften. Play AV heeft bovendien ook geïnvesteerd in het logistieke verhaal en daarbij een groothandelsfunctie met meerwaarde opgericht. De firma is daarom verheugd om aan te kondigen dat ze een exclusieve verdeler van Bose Professional is geworden, waardoor scherpere prijzen en marge verhogende maatregelen mogelijk zijn voor beide partijen.

Het project ‘Scholen van morgen’ Een performante en gebruiksvriendelijke audiovisuele uitrusting is voor scholen ook een absolute noodzaak geworden. Mooi bewijs hiervan is het project ‘Scholen van morgen’, waarbij Play AV het audiovisuele onder handen neemt. Voor dit project stelt Play AV tijdens de werfvergaderingen alles af volgens de wensen van de klant, waardoor de samenwerking met de installateur zeer goed verloopt. In het VTI te Roeselare werd in de cafetaria een audiosysteem voor twee zones geïnstalleerd. Inbouw luidsprekers in het plafond en opbouw luidsprekers in de open ruimte. Verder werden extra’s als een draadloze microfoon, een muziekspeler en een audio ingang voor bijvoorbeeld een iPod voorzien. De aula kreeg alsook een audiosysteem bestaande uit vier speakers, een versterker en allerlei extra’s zoals een draadloze headset microfoon en een muziekspeler voor CD, USB/ SD, Mp3 en FM Radio. Info: PLAY, Venecoweg 2, 9810 Nazareth, www.playbiz.be

14 | ElektroVisie - december 2016

DE SECTOR 149.01

Duaal leren:

EEN MEERWAARDE VOOR UW BEDRIJF ÉN UW TOEKOMSTIGE WERKKRACHTEN

uaal leren is een onderwijssysteem voor technische en beroepsgerichte opleidingen. Leerlingen volgen les op school, afgewisseld met het leren en inoefenen van technische vaardigheden in één of meerdere bedrijven. Hierbij streven we er naar dat ze 60% van de beroepsgerichte opleiding op de werkplek doorbrengen. De algemene vorming en de technisch-theoretische kennis worden voornamelijk op school aangeleerd. Uiteraard maken het bedrijf en de school hierover duidelijke afspraken die ze op voorhand vastleggen in een overeenkomst.

• Met duaal leren kunnen afgestudeerden sneller ingezet worden op de arbeidsmarkt. • Deze leerlingen hebben een bredere en reële kennis van het bedrijfsleven waardoor de inwerkperiode vlotter kan verlopen. • Bedrijven kunnen via dit project eventuele toekomsti-ge werknemers alvast opleiden. • Een positieve ervaring van de leerling in uw bedrijf levert goede PR op.

Waarom steunt Volta dit project?

• Door het contact van uw bedrijf met scholen en/of andere bedrijven, kan u kennis en ervaring uitwisselen met de verschillende partners.

Duaal leren heeft verschillende voordelen en daarvan wil Volta alle bedrijven uit de elektrotechnische sector overtuigen. Hieronder sommen we ze even voor u op:

• Dit systeem motiveert leerlingen die op een meer realistische manier hun opleiding willen volgen.

• De leerling maakt kennis met de veiligheidsprocedures binnen een bedrijf en leert werken met up-to-date elektrisch materiaal en gereedschap. • De leerling oefent werkhoudingen die belangrijk zijn op de arbeidsmarkt, zoals samenwerken, initiatief nemen, op tijd komen…

Wat bieden we vanuit Volta? Volta voorziet een deskundige begeleiding en mentoropleiding voor bedrijven die deelnemen aan dit project. Meer info? Contacteer Volta: info@volta-org.be Volta is de koepelorganisatie van de sociale partners van de elektrotechnische sector, waaronder Nelectra

december 2016 - ElektroVisie | 15

DISTRIBUTIE

HDBaseT Meer en meer wordt gevraagd om de beeldbron met HDMI(*) aansluiting op een afstand te plaatsen van het weergave-apparaat zoals een TV, beeldscherm of projector. Vroeger werd hiervoor vaak coax toegepast, dit blijkt echter met de huidige digitale beeldformaten onvoldoende te zijn. We kunnen dit oplossen met HDBaseT.

DMI heeft als voordeel dat beeld met hoge resoluties en audio digitaal kunnen doorgestuurd worden. Het nadeel is echter dat HDMI-kabels niet langer mogen zijn dan 5m. Hoge kwaliteitskabels kunnen tot 15 meter geraken zonder signaalversterkers. HDMI kabels zijn ook kabels die met de nodige voorzichtigheid moeten behandeld worden, een te korte bocht of stof en ander vuil in de connector kan tot problemen leiden. Een mogelijkheid om het beeld wel over langere afstanden te sturen is HDBaseT. HDBAseT stuurt beeld, geluid, internet, besturing en 100 watt stroom over één enkele CAT5e/6/7 kabel.

Voordelen HDBaseT heeft veel voordelen ten opzichte van de huidige standaard om signalen over te brengen. Zo is HDMI beperkt in types van signalen (beeld en geluid) maar ook in kabellengtes is hierin veel te winnen. Bij een afstand hoger dan 15 meter is HDMI niet meer bruikbaar, terwijl met Cat5e/6/7 kabellengtes tot wel 180 meter mogelijk zijn. Bovendien is de meerwaarde van deze techniek ook dat er meer signalen over de Cat5e/6/7 kabel heen kunnen. Zo is het met een Matrix Switch mogelijk om alle componenten centraal aan te sturen en vervolgens ook vanaf ieder beeldapparaat te benaderen. Dit heeft residentieel veel voordelen: • Alle content die u af kunt spelen vanaf uw mediaplayer (bijvoorbeeld Apple TV) kan dankzij HDBaseT bekeken worden vanaf iedere tv. • Alle componenten rondom de TV kunnen uit het zicht onttrokken worden. • Gamen is mogelijk op iedere tv in huis. • Alle opgenomen programma’s kan je bekijken vanaf iedere tv in huis. • Het signaal van de decoder van uw abonnee tv is te bekijken vanaf ieder beeldap16 | ElektroVisie - december 2016

paraat. • Ook het pauzeren van een game, opname of live tv* (*afhankelijk van decoder) om vervolgens op een ander beeldapparaat verder te kijken behoort tot de vele mogelijkheden.

HDBaseT in detail HDBaseT is een protocol ontstaan door een samenwerking van Samsung, LG Electronics, Sony Pictures Entertainment en chipfabrikant Valens om gezamenlijk een technologie te ontwikkelen die alle bekabeling van en naar een tv, monitor of beamer vervangt door één Cat (netwerk) kabel. Het uitgangspunt bij deze technologie is het zogenaamde “5Play™” waarbij Full HD digitale video, audio, ethernet, voeding (stroom), en signalen voor de aansturing van de apparatuur over een Cat kabel kunnen tot 100 meter. HDBaseT is een protocol dat zowel in consumenten elektronica als in professionele audiovisuele apparatuur geïmplementeerd kan worden. HDBaseT is een alternatief voor aansluitingen zoals HDMI, coax kabel, composiet video, S-Video, SCART, DVI of VGA. HDBaseT verbindt apparaten zoals set-top boxes (decoders), DVD-spelers, Blu-ray spelers, personal computers (pc’s), video game consoles en AV receivers naar digitale audio- en beeldapparaten. De HDBaseT technologie creëert de mogelijkheid om via een Matrix Switch diverse apparaten (die voorzien zijn van een HDMI of DVI aansluiting) met één of meerdere beeldapparaten te verbinden. Met de zogenaamde extenders (set van zender en ontvanger) is er ook de mogelijkheid om een HDMI signaal te

verlengen tot wel 180 meter. Dit is aanzienlijk langer dan een gewone HDMI kabel omdat deze na 15 meter al signaalverlies heeft. HDBaseT ondersteunt alle videobronnen, inclusief oudere producten. Het ondersteunt tv en pc video formaten, inclusief FullHD (tot wel 2x4K) en 3D-video. HDBaseT ondersteunt de 100 Mbit versie van ethernet (Internet via een lokaal netwerk) bekend als 100BaseT. Dit kan internettoegang bieden, of televisies, stereo’s, computers en andere apparaten met elkaar laten communiceren, in- en uitschakelen en geeft toegang tot multimedia, waaronder video, foto’s en muziek die zijn opgeslagen op het lokale netwerk. Het verzenden van stroom over dezelfde kabel geeft de mogelijkheid om de stekker van de apparaten weg te laten. HDBaseT gebruikt de bestaande Power over Ethernet (PoE ) technologie en PoE + om de bron van

DISTRIBUTIE

kamer bevinden. HDBaseT kan ingezet worden op alle HDMI apparatuur.

Praktisch voorbeeld

stroom te voorzien. Elektronische beeldapparaten, zoals low-power Blu-ray spelers, monitoren en tv’s hebben geen externe voedingskabels meer nodig. HDBaseT kan apparaten van stroom voorzien tot 100 watt DC (gelijkspanning). HDBaseT kan tevens de signalen van de afstandsbediening verzenden naar uw apparatuur, zelfs wanneer deze zich in een andere

Wanneer een klant u vraagt om zijn TVtoestel vrij op te hangen op een muur en alle overige apparatuur zoals Home Cinema versterker, Digicorder of Belgacom box en Blu-ray speler te plaatsen in een kast achteraan de ruimte, dan kan HDBaseT hiervoor een oplossing zijn. De Digicorder of Belgacom box en de Blu-ray speler worden aan de versterker aangesloten. Vanaf de versterker wordt via HDMI een verbinding gemaakt met de HDBaseT transmitter (er zijn ook Home Cinema versterkers verkrijgbaar momenteel waarbij de HDBaseT transmitter reeds ingebouwd zit in de Home Cinema versterker). Bij het TV-toestel wordt een HDBaseT ontvanger geplaatst waarmee met een HDMI kabel de verbinding gemaakt wordt. Via de LAN connectie kan

het TV-toestel ook aangesloten worden op het netwerk / internet. Via de IR bestaat de mogelijkheid om de toestellen in de kast te bedienen door met de afstandsbediening te richten naar het TV-toestel.

(*)HDMI De High-Definition-Multimedia Interface (HDMI) is een aansluiting voor audio- en videosignalen in een ongecomprimeerde digitale vorm. HDMI wordt gebruikt om toestellen met een digitale uitgang zoals computers, settopboxen, Blu-ray, DVD en versterkers te verbinden met een TV, beeldscherm of projector. De kabel bestaat uit 19 aders met een maximale bandbreedte van 18Gb/s. Momenteel is HDMI 1.4 het meest gebruikt met ondersteuning voor 4K (3840x2160p op 24Hz, 25Hz en 30Hz). Pieter Feys DOMICA bvba

PUBLIREPORTAGE HET NETWERK IS DE SLEUTEL TOT DE DIGITALE TOEKOMST RGB

Nieuwe digitale services zoals IP-tv, HD-tv, operatoren hogere snelheden aan, hun verinternet gaming, internet TV, HD video tele- antwoordelijkheid stopt vanaf de binnenbefonie of het toekomstige 3D tv en 3D gaming kabeling. De klant is dus verantwoordelijk maken hun opgang. Met groeiende fiber to voor zijn huis netwerk en de manier waarop the home (FTTH) netwerken in zowel Europa hij dit uitbouwt. Ongelukkig genoeg echter, R 197 G 197 B 197 als de US, kunnen Internet Service Provi- hebben zeer veel consumenten weinig kenders (ISPs) en telecom operatoren hogere nis van huis netwerken. snelheden aanbieden aan klanten. In huis, inter-connecteren consumenten steeds R 51meer G 51 BHet 51 is ook van die aard dat er in België weinig toestellen met elkaar en met het internet. Dit bedrijven te vinden zijn die zich specialiseresulteert in een overvol netwerk, dat capa- ren in huis netwerken, wat de frustratie voor bel moet zijn om alle data te kunnen verwer- de consument doet toenemen. Ook bieden R 0 G 146 Bde69elektriciens, waartoe de consument zich ken tussen de toestellen en het internet. veelal richt, geen soelaas, daar deze profesNieuwe applicaties, zoals online gaming, sionals veelal geen weet hebben van dalend gekoppeld aan applicaties zoals video–on– consumenten tevredenheidspeil en stijgende 193een G 40 internet B 45 snelheden, en geen onderzoek doen demand, duwen de voorwaarden R voor stabiele verbinding naar lagere latency naar innovatieve installaties. (hogere reageertijd doordat data is gevraagd, totdat data is ontvangen) en hogere DC&I biedt de ideale oplossing voor dit groeisnelheden. Ook al bieden ISP’s en telecom end probleem aan, namelijk met een optische

CMYK

uncoated PANTONE P 179-6 U C 0% M 0% Y 0% K 40% PANTONE P 179-14 U C 0% M 0% Y 0% K 89%

backbone. Samen met zijnPpartners PANTONE 142-7 Uvoorziet C DC&I in innovatieve producten en systeem C 85% M 0% Y 88% K 0% oplossingen, alsook de technische steun voor de installaties. Met de Polymere Optische Fiber (POF) gebruikenPwe een U bewezen PANTONE 57-16 technologie, C die0% ideaal is voor een nieuwe en M 100% Y 66% K 10% innovatieve infrastructuur, die deze vraag beantwoordt. Info: www.dci-belgium.eu december 2016 - ElektroVisie | 17

INSTALLATIE

INSTALLATEUR STEVEN DEMEYER TAPT UIT HET BESTE VAATJE BIJ GRUUT

“Met POF verloopt alles sneller efficiënter”

Afspreken in de gelagzaal van een brouwerij, het hééft iets, het scherpt je dorst aan. Weggedoken onder machines en tussen kabels zit en ligt Steven Demeyer, als we arriveren, te wroeten aan de afwerking van de technische installatie bij Gruut, de Gentse Stadbrouwerij, aan Boudelo in Gent. De pas 35 jaar geworden elektro-installateur is al maanden aan de slag in deze voormalige leerlooierij, gaandeweg omgetoverd tot brouwzaal annex taverne. Demeyer blijkt van alle technische markten thuis, maar vooral willen we van hem tekst en uitleg over POF. Hij voltooit volop de eerste POF-installatie in België.

eboren en getogen is hij in het landelijke, Oost-Vlaamse Lovendegem, maar hij woonde ook een tijdje in Gent. Na een graduaatopleiding elektromechanica werkte hij zo’n acht jaar voor een studiebu-

Een aansluitdoos voor de POF-installatie reau, waar hij zich vooral toelegde op HVAC en sanitair. Zo werd hij eerst tekenaar, nadien

ontwerper en dan projectleider voor de organisatie Arcadis. Daarna mocht hij bij het Gentse UZ (universitair ziekenhuis) alle mogelijke technische problemen oplossen, waardoor hij heel beslagen werd in gebouwenrenovatie. In 2009 startte hij als zelfstandige in bijberoep. Geleidelijk aan werd de knowhow uitgebreid met ventilatie, luchtbehandeling, isolatie en elektriciteit. Steven Demeyer nam ook tuinen onder handen, installeerde buitenverlichting en zelfs zwemvijvers. Vier jaar later begon hij volledig voor eigen rekening.

Via zakennetwerk naar brouwerij Gruut

Steven Demeyer installeerde de eerste Belgische POF-installatie in de Gentse stadsbrouwerij Gruut 18 | ElektroVisie - december 2016

Demeyers bedrijfje kwam in 2015 in een stroomversnelling met aanwerving van de eerste werknemer en kort daarna de overname van Binnebeek & co bvba, een KMO met nogal wat expertise op het vlak van onder meer sanitair, HVAC en airco. Vandaag biedt hij een globale technische dienstverlening aan, met professionaliteit en kwaliteit als

INSTALLATIE troeven. Vooral residentiële gebouwen knapt hij op, af en toe ook KMO’s. Heel enthousiast vertelt de installateur over zijn ervaringen bij en met het internationale zakennetwerk BNI. Heel interessante wekelijkse ontmoetingen woonde hij bij, een hele reeks dynamische ondernemers leerde hij er kennen. Boeiende contacten die regelmatig opdrachten opleveren, het kon hem méér dan bekoren. En via dat platform kwam hij aan de weet dat Annick De Splenter van Gruut haar brouwerij en gelagzaal aan de Steendam in Gent een nieuw elan wou geven. Daarbij kon ze de inbreng van een technisch méér dan onderlegd vakman als Steven echt wel gebruiken. De voorbije jaren verhuisde de stadsbrouwerij, befaamd van haar kruidenmengsel (gruut) dat hop vervangt, van de Huidevettershoek naar de Oude Vismijn, om uiteindelijk aan Boudelo te belanden. Steven Demeyer: “Bedoeling was om in deze heel ruime cascoconstructie -dertig bij negen meter- het sanitair en de brouwzaal te installeren. Eerst moest ik op de plek waar nu de toog staat, het toilet vernieuwen. Maar de opdracht werd algauw veelomvattend: we moesten de hele elektrische installatie onder handen nemen: gelagzaal, brouwzaal, de toog,…We rukten met voedingskabels aan, en in dat hele gelijkvloerse pand was zowaar slechts één stopcontact aanwezig… Ook over het sanitair blok moesten we ons ontfermen en de chauffage aanleggen. Een totaalproject dat kan tellen. Tussen haakjes: Gruut huurt dit gebouw, brouwt er voor lokale consumptie, terwijl de grote massa bier wordt gebrouwen bij Bavik in Bavikhove”.

POF: één kabel voor alles volstaat

Steven Demeyer: “Toen we met dit project startten, was er in dit casco-gebouw slechts één stopcontact aanwezig” bij alle elektriciens bekende, legendarische ‘plug and play’-aanpak. Je kan met één enkele kabelbaan werken, zodat de scheiding tussen stroomgeleider en datakabel overbodig is. Zo’n sterke data-overdrachtkabel met led-lichtsignalen valt bovendien heel wat goedkoper uit. Overdracht kan tot 1 gigabyte, maar er wordt uitgetest of dat kan worden uitgebreid tot 60 of 70 gigabyte, wat enorm is. Bij een klassieke kabel (UTP) blijft de reikwijdte beperkt tot pakweg honderd meter, anders heb je teveel verlies op het signaal. POF kan ook honderd meter ver en heeft in de toekomst ongetwijfeld een nog ruimere actieradius. Ronduit alle toepassingen zijn via dit systeem mogelijk: internet, voice over IP-telefonie, camerabewaking,…We sparen op die manier heel wat kabelgoten uit. Dit flexibele systeem wordt in het buitenland al sedert enkele decennia gebruikt voor alle mogelijke sturingen en productierobots.”

Steven Demeyer werkt bij Gruut samen met twee werknemers en kan, zo benadrukt hij, enkele bijkomende, degelijke technici best inschakelen. Ze mogen zich gerust komen aanbieden.

Voortdurend bijscholen is de boodschap

Bij het zakennetwerk leerde de installateur Stefaan De Coene kennen, importeur van POF in ons land. ‘Plastic optical fiber’ is al vele jaren een begrip in Oostenrijk, een interessante en bijna revolutionaire toepassing. Demeyer werd de eerste installateur die POF in België gebruikt.

“POF is een droom voor elke installateur”, zegt Steven Demeyer. “Op dit moment heb ik buiten Gruut op dit vlak nog geen andere opdrachten. Maar er dienen zich wel mogelijkheden aan, ik kijk uit naar andere geïnteresseerden die met dit flexibele en relatief goedkope systeem hun voordeel willen doen”.

“De essentie van POF? Het gaat om een met glasvezel te vergelijken plastic draad. Bij de montage hoef je geen ‘pigtails’ of varkenstaartjes meer te lassen. Het volstaat om met een calibreermesje af te snijden en dan simpelweg te klikken, wat doet denken aan de

Voorlopig pakt de Gents-Lovendegemse installateur het kleinschalig aan, maar hij staat niet afkerig tegenover de geleidelijke groei van zijn bedrijf. “Uitbreiden màg, maar het moet wel beredeneerd en omzichtig gebeuren, niet lukraak en holderdebolder. We

willen zelf alles onder controle en in eigen beheer houden”. Demeyer woont, als lid van onze federatie Nelectra, regelmatig de leerrijke en praktische infosessies bij die op tijd en stond in heel Vlaanderen worden georganiseerd. “Onlangs nog nam ik deel aan een sessie over keuringen, heel boeiend. Ik volg eigenlijk alles wat binnen ons toepassingsgebied ligt en pik er de sessies uit die binnen een redelijke afstand van Gent bereikbaar zijn”. De Gruut-installateur schermt graag met zijn ‘multidisciplinaire’ aanpak. “In mijn job kan je maar beter zoveel mogelijk kennen en kunnen. Voortdurend bijscholen is dus de boodschap. Vandaar dat ik inmiddels een heleboel certificaten kon verwerven, zeg maar ‘aktes van bekwaamheid’. Koeltechnicus, gastechnicus, straks ook warmtepompen en ventilatie. Klungelen is niet mijn ding, het moet er uiterst professioneel aan toegaan, zodat mijn klanten tevreden zijn over mijn realisaties”. Als deze bijdrage verschijnt is Steven Demeyer bij Gruut in Gent allicht nog een tijdje aan de slag. Maar het staat buiten kijf dat deze dynamische installateur graag uit het beste vaatje tapt. POF is daarbij het ordewoord, de toverformule. Die magische transmissiemethode in de praktijk brengen vereist uiteraard wel veel vakmanschap en knowhow. En dàt blijft natuurlijk Stevens grootste troef. www.demeyersteven.be Een reportage van Marc Van Hove en Wouter Vloebergh (tekst). Foto’s: studio Dann december 2016 - ElektroVisie | 19

INSTALLATIE

Verplichte controles van elektrische installaties Van elektrische energie wordt 24 uur per dag gebruik gemaakt. Elektrische energie wordt o.a. toegepast voor verlichting en verwarming van gebouwen, straatverlichting, aandrijving van machines en diverse huishoudelijke toestellen. Elektriciteit is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Ondanks dat vele van ons met de gevaren van elektriciteit zijn opgegroeid en het allemaal als vanzelfsprekend ervaren wordt, gebeuren er jaarlijks nog teveel ongevallen met min of meer ernstige gevolgen.

Controles elektriciteit door de jaren heen ARAB: Algemeen Reglement op de Arbeidsbescherming (1947) Is van toepassing op elke oude installatie op laagspanning, gemiddelde spanning en hoogspanning. TR: Technisch Reglement (1972) Was van toepassing op elke installatie gevoed langs de laagspanningsmeter van een elektriciteitsbedrijf. AREI: Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (1981-1983) Van toepassing op elke nieuwe installatie, wijziging of uitbreiding.

Rechten en plichten AREI AREI art. 269 Plichten van de eigenaar, beheerder of huurder van een huishoudelijke elektrische installatie De eigenaar, beheerder of de eventuele huurder van een huishoudelijke elektrische installatie, moet het dossier van de elektrische installaties in zijn bezit houden overeenkomstig de beschikkingen, vastgelegd door de Minister die Energie onder zijn bevoegdheid heeft. De eigenaar, de beheerder en eventueel de huurder van een elektrische installatie moet zorgen: - voor het onderhoud ervan of voor het laten uitvoeren van dit onderhoud; - dat de geschikte maatregelen getroffen worden opdat de voorschriften van het huidig reglement op ieder ogenblik nageleefd worden; - dat de directie “Elektrische Energie” van het Ministerie van Economische Zaken onmiddel-

20 | ElektroVisie - december 2016

lijk gewaarschuwd wordt bij ongelukken waarvan personen het slachtoffer zijn en die rechtstreeks of onrechtstreeks te wijten zijn aan de aanwezigheid van elektrische installaties. AREI art. 268 Plichten van de eigenaar, beheerder of huurder van een huishoudelijke elektrische installatie De eigenaar, de beheerder van een elektrische installatie van een bedrijf dat personen, bedoeld in artikel 28 van het algemeen reglement voor de arbeidsbescherming tewerkstelt of degene die in zijn naam handelt, moet zorgen: 1. voor het onderhoud ervan; 2. voor het nemen van de nodige maatregelen opdat de schikkingen van onderhavig reglement altijd nageleefd zouden worden; 3. dat ingeval van werken aan onder spanning staande installaties, het noodzakelijke veiligheidsmaterieel te beschikking staat van het personeel dat de werken uitvoert; 4. dat het personeel voor raadpleging ter beschikking heeft: a. een exemplaar van de tekst van onderhavig reglement; b. het dossier van de elektrische installatie, bevattende: 1. de schema’s van de elektrische installatie waarvan sprake in artikelen 16 en 17; 2. voor de laagspanningsschakelmaterieelcombinaties de conformiteitsattesten, elementen en controles vermeld in de 2de alinea van het artikel 252.03; 3. het proces-verbaal van het conformiteitsonderzoek, het laatste en voorlaatste controleverslag van de elektrische installatie; c. geschreven instructies en consignes die hij moet geven ten einde zowel de veiligheid van het personeel als de redding ingeval van ongeval te waarborgen; 5. dat een exemplaar van het huidige reglement alsook een kopij van de geschreven instructies en consignes vermeld in punt 4.c. overhandigd worden aan elk van de bevoegde personen aangehaald in artikel 266 en aan elke afgevaardigde aangehaald in artikel 267; 6. dat hij de zekerheid heeft dat de opzichters de reglementaire voorschriften en instructies die ze dienen na te leven moeten doen naleven, kennen en begrijpen; 7. dat, op zorgvuldig gekozen plaatsen, een handleiding aangeplakt wordt betreffende het toedienen van de eerste zorgen ingeval een ongeval te wijten aan elektriciteit;

8. dat onmiddellijk de met het toezicht belaste ambtenaar en de directie “Elektrische Energie” van het Ministerie van Economische Zaken gewaarschuwd wordt van elk ongeval waarvan personen het slachtoffer zijn en dat rechtstreeks of onrechtstreeks te wijten is aan de aanwezigheid van installaties die dienen voor de productie, de omzetting, het transport, de verdeling, of het gebruik van elektrische energie.

Controles AREI AREI art. 270 Gelijkvormigheidsonderzoek van laagspanningsinstallaties voor de indienststelling Elke laagspanningsinstallatie, zelfs deze gevoed via een privé-installatie, moet voor de ingebruikname van de installatie aan een gelijkvormigheidsonderzoek onderworpen worden volgens de voorschriften van het AREI. Vooraleer over te gaan tot de aansluiting van een nieuwe, niet-tijdelijke, elektrische huishoudelijke laagspanningsinstallatie op een openbaar elektriciteitsverdelingsnet, moet de verdeler of de persoon die hij heeft gemachtigd de aansluiting te doen, zijn visum aanbrengen op het proces-verbaal van onderzoek waarvan sprake in artikel 273, proces-verbaal waardoor bevestigd wordt dat de voormelde elektrische installatie gelijkvormig de bepalingen van dit Algemeen Reglement is, alsmede op de door de reglementaire bepalingen voorziene kopieën van dat proces-verbaal. Dit visum houdt geen verantwoordelijkheid van de verdeler in, noch inzake de grond, noch inzake de vorm van bedoeld proces-verbaal. Het origineel van dit proces-verbaal van onderzoek wordt gerangschikt in het dossier van de elektrische installatie, een kopie met de eendraadsschema’s en situatieschema van de onderdelen van de elektrische installatie moet worden bewaard ten minste gedurende vijf jaar, door de persoon bedoeld in lid4. Zonder afbreuk te doen aan het naleven van de voorschriften van het huidig reglement vanaf de ingebruikname, moet elke laagspanningsinstallatie na belangrijke wijziging of beduidende uitbreiding van de bestaande installatie gecontroleerd worden of deze conform met de reglementaire voorschriften uitgevoerd werden. Dit gelijkvormigheidsonderzoek beperkt zich tot het bijgevoegde of gewijzigde gedeelte van de installatie. Deze gelijkvormigheidsonderzoeken moeten uitgevoerd worden hetzij door een afgevaardigde van de verdeler belast met het on> vervolg op pag 22

INSTALLATIE

derzoek, hetzij door een erkend organisme, hetzij door de bevoegde of de ermee belaste overheid, volgens de voorschriften van dit hoofdstuk. Artikel 271 van het AREI Controlebezoek van laagspanningsinstallaties Elke laagspanningsinstallatie, zelfs deze gevoegd via een privé-installatie, met uitzondering van luchtlijnen en ondergrondse leidingen van openbare elektriciteitsverdeelnetten, moet aan een controle onderworpen worden, hetzij door een erkend organisme, hetzij door de overheid hiervoor bevoegd of ermee belast volgens de voorschriften van artikel 275: - om de 25 jaar voor de huishoudelijke installaties; - om de 13 maand voor de foorinstallaties; - om de 5 jaar voor de andere installaties. Het controlebezoek heeft betrekking op de overeenstemming met de voorschriften van dit reglement. Artikel 272 van het AREI Gelijkvormigheidsonderzoek en controlebezoek van hoogspanningsinstallaties Elke hoogspanningsinstallatie, zelfs deze die gevoed wordt door een privé installatie, moet het voorwerp zijn van: - een gelijkvormigheidsonderzoek inzake de reglementaire voorschriften, alvorens ze in werking gesteld wordt of bij iedere belangrijke wijziging of omvangrijke toevoeging aan de bestaande elektrische installatie; - een jaarlijks controlebezoek. De gelijkvormigheidsonderzoeken en de controlebezoeken worden uitgevoerd, hetzij door een erkend organisme, hetzij door de overheid die hiervoor bevoegd of ermede belast is volgens de bepalingen van artikel 275. Het controlebezoek heeft betrekking op de overeenstemming met de voorschriften van dit reglement. Artikel 276 van het AREI - Huishoudelijk Controlebezoek van laagspanningsinstallaties vóór elke verzwaring van de aansluiting op het openbaar verdeelnet 22 | ElektroVisie - december 2016

Iedere oude elektrische installatie van een wooneenheid die niet het voorwerp heeft uitgemaakt van een gelijkvormigheidsonderzoek overeenkomstig artikel 270 en waarvoor en verzwaring van aansluiting op het openbaar verdeelnet wordt gevraagd, moet het voorwerp uitmaken van een controlebezoek dat wordt uitgevoerd door een erkend organisme ten einde de gelijkvormigheid ervan vast te stellen met: 1. de voorschriften van onderhavig reglement die erop betrekking hebben met uitzondering van de artikelen 276 tot 279 voor het gedeelte waarvan de aanleg was aangevat na 30 september 1981; 2. de voorschriften van artikel 1 tot 279 die erop betrekking hebben voor het gedeelte waarvan de aanleg was aangevat voor 1 oktober 1981. Alvorens over te gaan tot bedoelde verzwaring van de aansluiting, moet de verdeler of de persoon die hij gemachtigd heeft om deze verzwaring uit te voeren, zijn visum aanbrengen op het proces-verbaal van onderzoek waarvan sprake in artikel 273, alsook op de door de reglementaire bepalingen voorziene kopieën van dat proces-verbaal. Dit visum houdt geen verantwoordelijkheid van de verdeler in, noch inzake de grond, noch inzake de vorm van bedoeld proces-verbaal. Wanneer er overtredingen zijn vastgesteld tijdens het controlebezoek, moet het erkende organisme dat tot dit onderzoek is overgegaan, een nieuw controlebezoek verrichten om na te gaan of na afloop van de termijn van één jaar, te rekenen vanaf de datum van het bezoek, waarvan sprake in het 1ste lid van dit artikel, de overtredingen verdwenen zijn. Indien tijdens dat tweede onderzoek wordt vastgesteld dat er nog overtredingen overblijven, moet het organisme een kopij van het proces-verbaal sturen naar de Administratie voor Energie die belast is met het hoog toezicht op de elektrische huishoudelijke installaties. Het origineel van het of de proces(sen)-verbaal wordt geklasseerd in het dossier van de elektrische installaties; een kopie ervan wordt bewaard door het erkende organisme. Artikel 276 bis van het AREI - Huishoudelijk Controlebezoek van laagspanningsinstallaties bij de verkoop van een wooneenheid Dit artikel is van toepassing op de verkoop van een wooneenheid: - Met een oude elektrische installatie waaraan sedert 1 oktober 1981 geen belangrijke wijzigingen of aanzienlijke uitbreidingen zijn aangebracht; - met een oude elektrische installatie waaraan sedert 1 oktober 1981 belangrijke wijzigingen of aanzienlijke uitbreidingen zijn

aangebracht maar waar van het gedeelte dat dateert van vóór 1 oktober 1981 nog niet het voorwerp heeft uitgemaakt van een controleonderzoek. Voor de toepassing van dit artikel worden niet als wooneenheid beschouwd: - kloosters; - hospitalen; - gevangenissen; - rusthuizen; - pensionaten; - hotels; - onderwijsinstellingen. Indien de wooneenheid deel uitmaakt van een regime van mede-eigendom gelden de hierna vermelde bepalingen enkel voor wat betreft de privatieve delen van de betrokken wooneenheid. Daarenboven zijn deze bepalingen evenmin van toepassing op garages, parkings, berg- en andere ruimten die deel zijn van de wooneenheid maar waarvan de elektrische installatie wordt gevoed via een elektriciteitsmeter op naam van de medeeigenaars of van de vereniging van medeeigenaars. Deze bepalingen zijn evenmin van toepassing op wooneenheden die het voorwerp uitmaken van een onteigening.

Betreffende controles AREI AREI art. 273 Proces verbaal van onderzoek Na het gelijkvormigheidsonderzoek of het controlebezoek, uitgevoerd in de gevallen voorzien in de artikels 270 tot 272, moet een proces-verbaal opgesteld worden overeenkomstig de voorschriften opgelegd door de Ministers die respectievelijk Energie en Arbeidsveiligheid onder hun bevoegdheid hebben, ieder voor wat hem betreft en dat door de eigenaar of beheerder moet voorgelegd worden aan de ambtenaar die met het toezicht is belast. Als het gaat om een hoogspanningsinstallatie, moet het aangenomen organisme of de overheid die de controle uitvoert haar vaststellingen in een speciaal register schrijven dat hiervoor is bestemd en dat moet worden voorgelegd bij elke opeising door de ambtenaar met het toezicht of de controle belast. AREI art. 274 Installaties die bij het gelijkvormigheidsonderzoek of het controlebezoek in overtreding zijn met de voorschriften van dit reglement Gelijkvormigheidsonderzoek Geen enkele elektrische installatie of deel ervan waarvoor overtredingen tegenover dit reglement worden vastgesteld tijdens het gelijkvormigheidsonderzoek mag in gebruik worden genomen.

INSTALLATIE Controlebezoek De werken, nodig om de tijdens het controlebezoek vastgestelde overtredingen te doen verdwijnen, moeten zonder vertraging worden uitgevoerd en alle gepaste maatregelen worden genomen opdat, indien de installatie in dienst blijft, deze overtredingen geen gevaar vormen voor de personen of goederen. Voor huishoudelijke elektrische installaties wordt bovendien: - het nazicht op de verdwijning van de overtredingen verricht door hetzelfde erkend organisme dat het controlebezoek heeft uitgevoerd; - de Federale Overheidsdienst die Energie onder zijn bevoegdheid heeft, binnen een termijn van één jaar door het erkend organisme dat het controle-bezoek heeft uitgevoerd, ingelicht van het bestaan van inbreuken ingeval geen gevolg wordt gegeven aan het in orde brengen van de installatie.

Afwijkende beschikkingen AREI - huishoudelijk AREI art. 278 (installaties van vóór 1981) Vijftien afwijkende beschikkingen zijn van toepassingen op de bestaande gedeelten van oude elektrische huishoudelijke instal-

laties waarvan de aanleg was aangevat voor 1 oktober 1981. AREI art. 271bis (installaties van na 1981) Zes afwijkende beschikkingen zijn van toepassingen op de elektrische huishoudelijke installaties waarvan de aanleg is aangevat na 1 oktober 1981.

Overzicht In onderstaande tabel, voor de huishoudelijke en/of gelijkgestelde elektrische installaties, zijn de mogelijkheden opgenomen in functie van de aanvraag van de controle, rekening houdende met de aanvraag/uitvoering van de installatie betreffende:

- - - -

datum uitvoering installatie controle afwijkingen termijn oplossing van inbreuken

Besluit Maar al zijn de controles nog zo streng en regelmatig, 100% veiligheid zullen ze uiteraard nooit kunnen garanderen. Daarom blijft er ook een belangrijke verantwoordelijkheid weggelegd voor ieder van ons. Met elektriciteit kan je niet voorzichtig genoeg zijn; hoe sneller de hulp wordt ingeroepen van een professionele installateur, hoe beter. Rudy Van den Bergh Electro-Test

Gratis U bent een expert in wat u doet. Dag in dag uit. Schrack Technik maakt er zaak van u hierin te ondersteunen.

Dag in dag uit! W ONTWERP CONFORM NORM EN61-439 W SNEL EN EENVOUDIG ELEKTRISCHE SCHEMA’S OPMAKEN W THERMISCHE BEREKENING VAN UW SCHAKELKAST W VOORAANZICHTEN GENEREREN W VOLLEDIG TECHNISCH DOSSIER UITWERKEN

Ontdek Schrack CAD en andere gratis tools via www.schrack.be december 2016 - ElektroVisie | 23

INSTALLATIE

Niko

ROADSHOW ‘DETECTOREN EN VERLICHTING’ Niko organiseerde vorige maand een grootse roadshow, waarbij de installateurs kennis konden maken met het nieuwe aanbod aan detectoren, plus: de volledig nieuwe reeks functionele lichtarmaturen. Vier interactieve sessies leerden de deelnemers alle finesses van het splinternieuwe aanbod.

iko verdubbelt zijn aanbod detectoren op de Belgische markt. Niko heeft nu met zijn meer dan 100 stuks een volledig assortiment 230v-, 24v-, KNX- en Dali-detectoren in huis. Daarnaast brengt Niko een volledige reeks functionele armaturen met en zonder detector op de markt. In het vernieuwde assortiment vinden installateurs detectoren en eenvoudige lichtoplossingen voor al hun lichtuitdagingen: van de betaalbare basisdetector tot state-of-the-art lichtsturing.

De detector-selector De juiste detector kiezen is niet altijd gemakkelijk. Dankzij de online detector selector van Niko vind je in enkele muisklikken de ideale detector voor elke situatie. Al wat je moet doen: één of meer van de elf criteria invullen en uit de selectie de detector kiezen die je het beste vindt. Hoe meer criteria ingevuld worden, hoe gerichter de selectie.

11 gerichte keuzecriteria De selectie start met de keuze van het juiste type elektrische installatie. Daarna volgen detectietype, -hoek, -bereik en -methode. Om te verfijnen kies je de montagewijze (in- of opbouw), het gebruik (binnen of buiten) en de kleur. Om de selectie helemaal af te werken, vink je de juiste montagehoogte/-plaats en het aantal kanalen aan die nodig zijn.

Alles over detectoren gebundeld op 1 plek Je vindt nog veel meer informatie op de detectorenpagina www.niko. be/detectoren. Dankzij instructievideo’s en praktijkvoorbeelden krijg je praktische installatietips. Je leest er of je in aanmerking komt voor energiepremies en je downloadt er brochures, BIM-bestanden, datasheets en lastenboekteksten. Ook de ETS files voor KNX-detectoren en de Dialux-files voor de functionele verlichting kan je er vinden.

Nieuw: functionele verlichting Wand- en plafondarmaturen, ledspots en tuinpaaltjes: Niko brengt meer dan 50 functionele lichtarmaturen op de markt. De armaturen zijn verkrijgbaar mét en zónder detector. Ideaal voor garages, zolders, kelders, bergruimtes, gangen… Zeker wie armaturen voor functionele verlichting mét detector kiest, gaat voor een snelle en gemakkelijke oplossing. Een oplossing die ook nog eens goedkoper is dan aparte armaturen en detectoren.

Meer dan 50 lichtarmaturen Met zijn meer dan 50 lichtarmaturen vind je bij Niko meteen een uitgebreid gamma eenvoudige en betrouwbare lichtoplossingen met goede lichtspreiding. Alle modellen bevatten duurzame leds. Of ze zijn uitgerust met een E27-lampvoet waar je een retrofit-ledlamp kan indraaien.

Hoogste slagvastheid De armaturen voor niet-residentiële toepassingen hebben een slagvastheid van IK10. Ze weerstaan een kracht van 20 joule. Vergelijkbaar met een impact van een hamer van 5 kg die vanop 40 cm op de armatuur valt. Ideaal voor gebruik in bijvoorbeeld publieke plaatsen zoals scholen, ziekenhuizen of publieke garages.

Ingebouwde HF- en PIR-detector Niko gebruikt twee types detectoren in zijn armaturen: de PIR-detector (passief infrarood) en de HF-detector (hoogfrequent). Je stelt armaturen met een PIR-detector heel gemakkelijk in. Ze zijn heel gevoelig voor schuine en zijwaartse bewegingen en dankzij de passieve technologie verbruiken ze bovendien weinig energie. De meeste modellen zijn uitgerust met een HF-detector. Deze heeft heel gevoelige sensoren aan boord die ook achter een hoek detecteren of doorheen gyprocwanden of smalle muurtjes. mvh + eh Geboeid publiek tijdens Niko-lancering 24 | ElektroVisie - december 2016

PUBLIREPORTAGE ENORME UITBREIDING ZET NIKO ALS SPECIALIST IN DETECTOREN OP DE KAART Niko verdubbelt zijn aanbod detectoren op de Belgische markt. Niko heeft nu met zijn meer dan 100 stuks een volledig assortiment 230V-, 24V-, KNX- en Dali-detectoren in huis. Daarnaast brengt Niko een volledige reeks functionele armaturen met en zonder detector op de markt. In het vernieuwde assortiment vinden installateurs en eindgebruikers detectoren en eenvoudige lichtoplossingen voor al hun lichtuitdagingen: van de betaalbare basisdetector tot state-ofthe-art lichtsturing.

Voor elke situatie is een detector

Handige tools

Nieuwe, duidelijke verpakking

Dankzij de uitbreiding bestaat het assortiment van Niko uit meer dan 150 detectoren en armaturen voor functionele verlichting. Voor elke omgeving is er een detector: opbouw/inbouw, buiten/binnen, al dan niet dimbaar, verschillende kleuren, plafondhoogtes, bereik, toepassingen (woningen, appartementen, kantoorgebouwen, projecten, …) en technologieën (230V, 24V, KNX, Dali). Maar ook bijzondere eisen worden ingewilligd. Zo biedt Niko detectoren die niet reageren op huisdieren, maar ook detectoren die verschillende technologieën combineren of detectoren die het esthetische aspect van de ruimte ondersteunen en volledig vlak zijn.

Uit meer dan 150 detectoren en functionele armaturen kiezen is niet gemakkelijk. Weten hoe je ze allemaal installeert en configureert ook niet. Daarom brengt Niko ook enkele handige tools uit:

Niko steekt ook de verpakking van zijn detectoren in een nieuw, fris en modern jasje. Op elke verpakking staat een duidelijke foto van de detector, in de kleur die in de doos zit. Dankzij de iconen op de verpakking ziet de installateur of gebruiker meteen de belangrijkste eigenschappen. Bijvoorbeeld de belasting die een detector aan kan. Een schema toont het juiste detectiegebied op elke mogelijke hoogte.

In het vernieuwde assortiment vindt de installateur dus een oplossing voor elke lichtuitdaging: van de basisbewegingsmelder over de performante aan- en afwezigheidsmelder tot geavanceerde en innovatieve daglichtsturingen.

Met de online selectietool vind je snel de detector die je zoekt. De nieuwe universele afstandsbediening sluit je aan op de luidsprekeruitgang van je smartphone. In een eenvoudige app voor iOS en Android programmeer je elke Niko detector snel en gemakkelijk. Zonder handleiding. Voor elke configuratie word je van a tot z begeleid.

Vertrouwde service Ook voor deze nieuwe detecteren kunnen zowel de installateur als eindgebruiker rekenen op de vertrouwde Niko kwaliteit en service. Inclusief de garantieperiode van 4 jaar. Wie Niko kiest, kiest veilig. Ook in detectoren en functionele armaturen. www.niko.be/detectoren

Functionele verlichting Niko maakt gebruik van twee types detectoren in zijn armaturen: de PIR-detector (passief infrarood) en de HF-detector(hoogfrequent). Bij de keuze voor een armatuur is het dus belangrijk om te weten welk type detector het meest geschikt is in de desbetreffende ruimte. Zo kan je in appartementsgebouwen vaak armaturen met HF-detector plaatsen omdat de muren in de meeste gevallen dik genoeg zijn. Al blijft een goede afregeling cruciaal. In standaardwoningen, waar de muren minder dik zijn, kan er met een HF-detector dan weer ongewenste detectie optreden. Hier zijn dus eerder armaturen met PIR-detector aangeraden. december 2016 - ElektroVisie | 25

INSTALLATIE

Het gebruik van

bekabeling in een branddetectie-installatie In dit artikel wordt de stand van zaken weergegeven over de bekabeling in een branddetectie-installatie. Hieruit zal blijken dat er momenteel geen pasklare oplossing voor het grijpen ligt. Risicoanalyse en gezond verstand zullen als aanvulling op de bestaande wetgeving en normering moeten leiden tot een aanvaardbare oplossing. Er bestaat namelijk heel wat wetgeving over dit onderwerp zoals: • Het AREI, het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties • De basisnorm brand en zijn bijlagen (Bijlagen tot het koninklijk besluit van 19 december 1997 tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen) • 1 MAART 2009. — Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen • Koninklijk besluit van 28 maart 2014 betreffende de brandpreventie op de arbeidsplaatsen (B.S. 23.4.2014) • De Codex-het ARAB De wetten die van toepassing zijn op de betreffende installatie moeten sowieso gevolgd worden. Daarnaast is er recentelijk de nieuwe norm NBN S21-100 Branddetectie- en brandmeldsystemen ter vervanging van de oude norm zoals vermeld in het KB van 9 november 2015 houdende bekrachtiging en opheffing van de bekrachtiging van Belgische normen uitgewerkt door het Bureau voor Normalisatie (NBN) (BS 19/11/2015). Een norm wordt beschouwd als een regel van goed vakmanschap. Een norm moet niet ‘as such’ gevolgd worden, tenzij opgelegd door de wet of het lastenboek voor de betreffende installatie. Het volgen van een norm 26 | ElektroVisie - december 2016

biedt het voordeel van “de omgekeerde bewijslast”. Dat houdt in dat de installateur bij niet-volgen van de norm zelf moet aantonen dat zijn installatie voldoet aan de gestelde veiligheidseisen. Definities van begrippen in wetten en normen komen soms niet volledig of helemaal niet overeen wat tot extra verwarring kan leiden. Het is bijgevolg heel belangrijk om bij het lezen van een document goed voor ogen te houden hoe begrippen in dat document gedefinieerd zijn. Daarenboven is de insteek vaak verschillend, wat tot verschillende interpretatiemogelijkheden leidt. Om tot meer duidelijkheid te komen is er daarom besloten om binnen TC 72, het technische comité dat als scope ‘branddetectiesystemen’ heeft en waarbinnen de NBN S21-100 ontwikkeld is, een WG “bekabeling” op te starten. Binnen deze WG zitten alle betrokken partijen zoals de installateurs, de erkende organismen, de wetgevende overheden, de fabrikanten, …

Problemen-vragen De volgende problemen/vragen zijn al snel na de ingebruikname van de nieuwe NBN S21-100 naar boven gekomen: • Het AREI verplicht 1 uur functiebehoud terwijl de norm spreekt over toepassingen die langer dan 1 minuut in dienst moeten blijven na het uitbreken van een brand. De risicoanalyse bepaalt hoelang een brandbeschermingsinstallatie zoals detectie, waarschuwing en alarm in dienst moet blijven na het uitbreken van een brand. • Geldt de norm ook voor waarschuwing en evacuatie-alarm of enkel voor detectie? • Moeten aparte kringen voorzien worden voor waarschuwing en alarm? • Hoever moeten kabels uit mekaar liggen in eenzelfde compartiment om van de voordelen van het lusprincipe te kunnen gebruik maken? Of moeten de heenlopende en terugkerende kabels zich in afzonderlijke compartimenten bevinden (behalve dan in het lokaal van de centrale waar ze sowieso terug samen komen)?

Functiebehoud heeft niet alleen invloed op de keuze van kabel, maar ook op keuze van de draagstructuur en de bevestiging van het geheel. Ook conceptueel heeft het behoorlijke consequenties. Men kan bij voorbeeld niet zomaar een leiding met functiebehoud 1 uur onder een luchtkanaal installeren wanneer dat luchtkanaal niet gedurende meer dan een uur blijft hangen bij een uitwendige brand. Het heeft bijgevolg behoorlijke meerkosten tot gevolg en het komt er dan ook op aan om het aantal leidingen met functiebehoud tot een minimum te beperken, zonder afbreuk te doen aan de veiligheidseisen.

Oplossingen Om een oplossing te vinden voor al deze problemen heeft de WG besloten om haar licht te gaan opsteken bij onze buren. Zo zijn we terecht gekomen in Nederland, waar men de NPR 2575 Functiebehoud bij brand - Richtlijn voor bekabeling, ophanging en montage van transmissiewegen uit 2014 heeft. Hierin zijn een aantal typeschema’s opgenomen. Om deze te verduidelijken voor de leden van onze WG is een lid van NEN-WG die dit document heeft opgesteld uitgenodigd. Al snel bleek dat het woord risicoanalyse heel vaak gebruikt werd om een aantal zaken te kunnen verantwoorden. Conclusie is dat men ook in Nederland opnieuw aan het discussiëren is over functiebehoud op zich en over functiebehoud van bekabeling in een branddetectie-installatie. Ze zijn daarenboven volop bezig met het herwerken van de NPR 2575. De WG is derhalve op zoek naar een eigen visie die dan op termijn publiek gemaakt wordt als de “regel van goed vakmanschap”. Definities uit de NPR 2575 kunnen zonder problemen overgenomen worden. Zo wordt onder “functiebehoud bij brand” het behouden van een functie van een installatie of een installatieonderdeel, na het uitbreken van een brand, gedurende de vereiste tijd verstaan en onder “transmissieweg” een verbinding tussen installatieonderdelen die dient voor overdracht van informatie en/of energie.

INSTALLATIE

Het doel van functiebehoud is dat er bij brand gedurende een vereiste tijd geen functionaliteit uitvalt van aangesloten componenten door verstoring van de transmissieweg. De vereiste tijd wordt bepaald op basis van een risicoanalyse, zonder afbreuk te doen aan de wettelijke bepalingen. Wat dat laatste betreft is er in België artikel 104 van het AREI waar uitdrukkelijk sprake is van minstens 1 uur. Functiebehoud is van toepassing op de onderdelen of transmissiewegen, beschreven in §6.12.3 van de norm NBN S21-100 deel 1: - Onderdelen op afstand, die deel uitmaken van de CIE (herhalingsbord, afzonderlijke voeding,..) - Apparaten die het evacuatiesignaal uitzenden - Apparaten voor automatisch doorsturen van alarm en (stroom)storing - Verbindingen tussen verschillende CIE’s, essentieel voor de interventie - Bedieningsapparaten voor brandbeveiliging en brandblussing - Andere apparaten, beschreven in de risicoanalyse

in de niet door brand getroffen compartimenten. • Wanneer de transmissieweg niet in lus is uitgevoerd dan moet de transmissieweg brandbestendig worden uitgevoerd, dus zowel de kabel als het draagsysteem moeten intact blijven. Er moet eveneens rekening gehouden worden met de grootste spanningsval/ signaalverlies tgv temperatuurstijging. Een gelijkwaardige oplossing is eveneens toegelaten zoals afscherming van de kabel door bouwelementen gedurende de voorgeschreven periode of bescherming van de kabel door een sprinkler. Bekabeling moet dus FR2 of gelijkwaardig zijn tot in het compartiment. De functie in het door brand getroffen compartiment gaat verloren bij brand • Wanneer de transmissieweg in gesloten lus is uitgevoerd en de heen en terug weg voldoende fysisch gescheiden zijn en de componenten in het door brand getroffen compartiment de transmissieweg niet nadelig beïnvloeden dan moet de transmissieweg niet brandbestendig worden uitgevoerd. Kabelwegen zijn voldoende fysisch gescheiden indien deze scheiding toelaat dat 1 van beide kabelwegen gedurende de vereiste tijd in dienst blijft in geval van brand. Dit wordt bereikt indien: • De kabelwegen heen en terug lopen door verschillende brandcompartimenten EN

“Functiebehoud bij brand” is niet van toepassing op transmissiewegen voor detectie, tenzij er ook componenten voor ontruiming of voor automatische sturingen ten behoeve van brandcompartimentering of voorkoming van brandverspreiding aanwezig zijn. Bij de benadering van functiebehoud moet er een onderscheid gemaakt worden tussen: • over verschillende compartimenten heen • binnen één compartiment. Over verschillende compartimenten heen komt erop neer om de functie te behouden

• De componenten in het door brand getroffen compartiment de transmissieweg niet nadelig beïnvloeden. Waar de scheiding onvoldoende of onmogelijk is, wordt de transmissieweg brandbestendig(FR2 of gelijkwaardig) uitgevoerd. Wanneer men gebruik maakt van het principe van positieve veiligheid is brandbestendigheid van de transmissieweg niet vereist.

Binnen één compartiment komt erop neer om de functie te behouden in het door brand getroffen compartiment. De manier van benaderen is hier identiek als over verschillend compartimenten heen met dat verschil dat bij een transmissieweg in lus voldoende fysische scheiding niet kan gerealiseerd worden door de kabelwegen heen en terug door verschillende brandcompartimenten te laten lopen. Hier zullen de kabelwegen heen en terug gescheiden moeten worden door wanden (muren, plafonds, vloeren, …) met een bepaalde brandweerstand of zullen ze een minimale afstand van mekaar moeten liggen. Welke brandweerstand of minimale afstand vereist is, dat is een die op dit ogenblik nog onbeantwoord is.

Samenvatting • ARAB en KB basisnorm brand leggen aparte kringen op voor waarschuwing en alarm. De nieuwe norm NBN S21-100 legt aparte kringen op. • Functiebehoud bij brand is van toepassing op de onderdelen of transmissiewegen, beschreven in §6.12.3 van de norm NBN S21-100 deel 1. In art 104 van het AREI worden de stroombanen van een branddetectie-installatie, van een meldingsinstallatie, van een waarschuwingsinstallatie en van een alarminstallatie als vitaal beschouwd. • Volgens art 104 van het AREI betekent functiebehoud van vitale stroombanen minstens 1 uur operationeel blijven bij een uitwendige brand. In de norm is er sprake van installaties die meer dan 1 minuut in dienst moeten blijven. • De WG “kabels” van TC 72 probeert momenteel een praktische invulling te geven aan de wettelijke eisen voor de transmissiewegen en eisen van de norm NBN S21100 deel 1. Het doel is om tot een aantal principeschema’s te komen, maar risicoanalyse zal onvermijdelijk blijven om in elke situatie een veilige oplossing te kiezen. Auteur: Danny Hermans - VOLTA

december 2016 - ElektroVisie | 27

BEVEILIGING

Regelgeving omtrent branddetectie In België zijn er tal van regelgevingen, wetten en instellingen die betrekking hebben op de brandveiligheid in de gebouwen. Het is noch voor de installateur, noch voor de eigenaar van een pand evident om een zicht te hebben op het kluwen aan regels. Hieronder vindt u een aantal “kapstokken” waarvan men het bestaan best kent.

Wetgeving Op federaal vlak bepaalt de wet tot regeling van de Private en Bijzonder Veiligheid: “de in dit artikel bedoelde alarmsystemen en alarmcentrales zijn de systemen en centrales bestemd om misdrijven tegen personen of goederen te voorkomen of vast te stellen of om brand, gaslekken of ontploffingen te voorkomen of vast te stellen”. Hieruit kan men afleiden dat er- net zoals voor het plaatsen van alarminstallaties- een erkenning nodig is om brandinstallaties te mogen plaatsen. Installateurs die reeds over een wettelijke erkenning beschikken om diensten van beveiliging aan te bieden, zijn automatisch in orde om ook brandinstallaties te plaatsen. Aangezien er op dit ogenblik ( nog) geen uitvoeringsbesluit “ brand” is, zijn er ook geen sancties indien men zonder wettelijke erkenning een brandinstallatie plaatst… Daarnaast zijn er nog verschillende regionale en gemeentelijke regelgeving die in sommige gevallen van toepassing kunnen zijn.

Brandweer: Naast deze wetgeving is de brandweer verantwoordelijk voor de brandveiligheid in hun district. Bij het openen van een gebouw voor professioneel gebruik of voor meerdere woningen is een goedkeuring van de brandweer verplicht. Dit advies moet men volgen anders kan de burgemeester van uw gemeente het gebruik van het gebouw verbieden. 28 | ElektroVisie - december 2016

De brandweer zal rekening houden met de structuur van het gebouw, het evacueren van de personen, de toegang voor de brandweer, de opslag van gevaarlijke producten,… Heeft u vragen in verband met brandveiligheid kan u steeds bij terecht bij uw lokale brandweer.

ARAB: Stelt u personeel te werk in uw gebouw dan moet men tevens rekeninghouden met het

NBN S21-100: In adviezen van de brandweer en in lastenboeken wordt regelmatig verwezen naar de NBN S21-100 norm. Deze norm omschrijft in detail hoe het branddetectiesysteem moet worden opgebouwd. Hoe en waar moeten de detectoren geplaatst worden, welke bekabeling er moet worden voorzien, welke noodvoeding moet de centrale bezitten, …

ARAB. Deze wet omschrijft de minimum maatregelen die men als onderneming moet stellen ter bescherming van zijn personeel. In hoofdzaak gaat dit over het plaatsen van een degelijk evacuatiesysteem en het houden van oefeningen.

Verzekeringen: Naast de wet en de brandweer zijn er tevens de verzekeringsmaatschappijen. Zij zullen bij brand de schade betalen en hebben er alle belang bij deze schade tot een minimum te beperken. Ook zij kunnen dus bijkomende voorwaarden stellen betreft de brandbeveiliging.

Christophe Louage adviseur Nelectra christophe.louage@nelectra.be

BEVEILIGING

New Security heeft

de wind in de zeilen

et circa 1.500 unieke bezoekers was de eerste editie van New Security, een organisatie van FCO Media in het voorjaar van 2015, een eclatant succes. De enige Belgische beurs met exclusieve focus op security, beleeft haar tweede jeugd. Dat zal ook op 15 en 16 februari 2017, bij de volgende editie, duidelijk worden. In de Brabanthal slaat de uitgever van dit vakblad dan de handen in elkaar met vakfederaties ACA, AST, Alia, VSU en Belgosafe. “Die partnerships zijn één van de belangrijkste redenen waarom deze beurs zo sterk leeft,” weet organisator Filip Cossement. New Security evolueerde van een driedaags naar een tweedaags en tweejaarlijks evenement, sinds het wordt georganiseerd door FCO Media. “Het is uniek dat we alle facetten van security belichten”, stipt Filip Cossement aan. “Dat omhelst zowel inbraak- als branddetectie, toegangscontrole, camerabewaking en monitoring als mechanische beveiliging. We leven namelijk in een tijdperk waarin het onveiligheidsgevoel helaas is toegenomen en waarin het essentieel is om onze gebouwen, infrastructuur en omgeving op een adequate manier te beschermen.”

Professionele klant welkom De tot een volwaardig netwerkevenement uitgegroeide organisatie richt zich niet alleen op de installateur, maar verwelkomt ook de professionele eindklant met open armen. “Dat zijn mensen die zich eerst via internet uitvoerig informeren over bepaalde oplossingen, om ze dan op een beurs gedetailleerd te ontdekken en effectief te zien. Doordat we samen met verschillende vakfederaties aan hetzelfde zeel trekken, hoeft die installateur of eindklant zich maar tot één evenement meer te richten om alle nicheproducten en -diensten van deze branche te ontdekken. Dat was ook een belangrijke reden van het succes van vorig jaar. Het leidt dan ook weinig twijfel dat alle toen aanwezige exposanten er straks opnieuw bij zijn en we vermoedelijk nog heel wat nieuwe standhouders zullen mogen begroeten.”

Kernachtige evenementen Met New Security is FCO Media als beursorganisator lang niet aan zijn proefstuk toe. Het mediabedrijf deed de voorbije vijftien jaar al een karrenvracht aan ervaring op met soortgelijke organisaties, onder meer voor de sector van watertechnologie (Aquarama Trade Fair) en de koelingsindustrie (Cool &

Comfort). “De grote gemene deler tussen de organisaties is de krachtige wisselwerking tussen de beurs enerzijds, en de workshops en/of evenementen van de deelnemende federaties anderzijds. Op die manier brengen we nieuwe technologieën samen met hedendaagse inzichten, wat essentieel is voor een sector die met een enorme snelheid evolueert. Dat doen we telkens in korte, kernachtige evenementen, waarop de sector in een beperkte tijdspanne heel wat contacten kan leggen of onderhouden, om zo de zaadjes voor nieuwe opportuniteiten te planten.” Gratis registreren vanaf 1 december 2016. (Door Bart Vancauwenberghe)

www.topsecurity.be

december 2016 - ElektroVisie | 29

BEVEILIGING BRANDEN VAN ELEKTRISCHE OORSPRONG IN HUISHOUDELIJKE INSTALLATIES

et Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI) verscheen in 1981, de reglementeringen zijn strenger geworden en er komt elk jaar steeds veiliger materieel op de markt. Desondanks zijn in België elk jaar nog een honderdtal overlijdens te betreuren die het gevolg zijn van woningbranden. Uit verschillende studies blijkt dat 15 tot 25 % van de woningbranden te wijten zijn aan elektriciteit. Die branden worden zowel veroorzaakt door elektrische installaties (voedingsnet van de stopcontacten en de lichtpunten) als door elektrische toestellen (televisies, koelkasten, ...).

De oorzaken van een elektrische brand kunnen heel uiteenlopend zijn. De meest voorkomende zijn: Zwerfstromen Zwerfstromen doen zich voor wanneer het isolatieniveau van de installatie vermindert, zoals bijvoorbeeld in het geval van oude installaties, wanneer geleiders “van vroeger” die geïsoleerd zijn met rubber of zijde in de loop der tijd uitdrogen, maar ook in een nieuwe installatie, wanneer u per ongeluk een spijker inslaat of een schroef indraait in een kabel die is ingewerkt buiten de aanbevolen trajecten die zijn vermeld in artikel 214 van het AREI. Hoewel het aarden van elektrische toestellen van klasse I het mogelijk zal maken dat die zwerfstromen terugvloeien naar waar ze ontstaan zijn, zal dat niet verhinderen dat er zwerfstromen circuleren. Uit tests is gebleken dat zwerfstromen met een stroomsterkte van 300 tot 500 milliampère al bepaalde materialen kunnen doen ontvlammen. De enige elektrische uitrusting waarmee u zich kunt beschermen tegen zwerfstromen is de automatische differentieelschakelaar, die gemeenzaam “differentieel” wordt genoemd. Dat is de reden waarom deze beveiliging met een maximale gevoeligheid van 300 mA wordt opgelegd door artikel 86 van het AREI om onder andere de bescherming tegen brand en tegen onrechtstreekse aanraking in huishoudelijke installaties te verzekeren. Wanneer door meting een isolatiefout wordt vastgesteld bij gebrek aan een automatische differentieelschakelaar is er niet alleen het risico op brand of elektrisering, maar ook elektrocutie. Ook de financiële verliezen door energieverbruik te wijten aan die zwerfstromen zijn niet te verwaarlozen! We treffen helaas nog te vaak oude installaties aan die, ondanks het feit dat de geleiders ervan verouderd zijn, nog altijd niet voorzien zijn van zo’n automatische differentieelschakelaar.

Overbelastingen Dit verschijnsel doet zich in de meeste gevallen voor wanneer de gebruiksstroom van de verbruikers en/of de doorsneden van de geleiders van de installatie niet gedimensioneerd is voor de zekering of de vermogenschakelaar die verondersteld wordt de beveiliging ervan te waarborgen. Hoewel zekeringen, die overigens nog altijd toegelaten zijn door artikel 251 van het AREI, steeds minder aangetroffen worden in nieuwe installaties blijven ze nog altijd een heel goede bescherming tegen overbelastingen, op voorwaarde dat maatregelen worden getroffen om 30 | ElektroVisie - december 2016

de voeding van de stroombaan te vermijden door een beveiliging met een hogere stroomsterkte dan waarvoor ze voorzien is. Wanneer een zekering gewerkt heeft, moet ze worden vervangen door een zekering met hetzelfde kaliber, en mag ze in geen geval overbrugd worden! Hoewel dat risico verminderd wordt door het veralgemeend gebruik van vermogenschakelaars gebeurt het nog vaak dat bepaalde “doehet-zelvers” er niet voor terugdeinzen het kaliber van de vermogenschakelaar te overdimensioneren, om de eenvoudige reden “dat hij voortdurend in werking treedt”. Dat kan een probleem van magnetische curve zijn. Stap dan over van een curve « C » naar een curve « D ». De maximale stroomsterktes van de zekeringen en de vermogenschakelaars voor huishoudelijke installaties zijn duidelijk bepaald in artikel 117 van het AREI.

Kortsluitingen Kortsluitstromen doen zich voor wanneer de weerstand van een elektrische stroombaan nagenoeg nul wordt, bijvoorbeeld wanneer twee draden elkaar onder spanning raken. Een voorbeeld: de kortsluitstroom van uw huishoudelijke installatie, die wordt gevoed op 230 of 400 Volt, kan in enkele honderdsten van seconden oplopen tot een stroomsterkte van 3 000 Ampère. Gezien die hoge stroomsterkten en de korte tijd waarin de kortsluitstroom zich ontwikkelt, is het niet moeilijk je voor te stellen hoe veel energie er vrijkomt bij dit verschijnsel en welke gevolgen dat kan hebben voor de installatie en de omgeving ervan, bijvoorbeeld het ontstaan van vlambogen, het spatten van gesmolten deeltjes, de emissie van hete en toxische gassen, een drukstijging in de borden, enz. De kortsluitbeveiliging zal ook moeten worden uitgevoerd met behulp van zekeringen of vermogenschakelaar, maar in het kader daarvan zal u zich er bovendien van moeten vergewissen dat de beveiligingen een uitschakelvermogen van 3000 A hebben, dat wil zeggen dat ze een kortsluitstroom van 3000 A kunnen onderbreken zonder beschadigd te raken. Voor huishoudelijke installaties moet die waarde worden aangegeven in een kadertje aan de voorkant van de beveiliging, in overeenstemming met de norm NBN EN 60898. Modulaire vermogenschakelaars die werden geïnstalleerd na 26 mei 2004 moeten ook worden voorzien van een conforme markering voor energiebeperkingsklasse 3, in overeenstemming met artikel 251 van het AREI.

Slechte contacten In tegenstelling tot kortsluitingen leiden slechte contacten tot een grotere weerstand tegen de doorgang van de stroom, en dus tot grotere verhittingen aan de aansluitingen. Het gevolg van deze slechte contacten is de verhitting van bijvoorbeeld de klemmen van de beveiligingen, de aansluitklemmen, de contacten van de stopcontacten en de isolatie van de geleiders die erop worden aangesloten. Ze zullen - als niets gedaan wordt - onvermijdelijk leiden tot veranderingen in de kleur en het uitzicht, het vrijkomen van gassen en een lager isolatieniveau van uw geleiders, die - we herhalen het even - aan de basis kunnen liggen van zwerfstromen of,

BEVEILIGING in het geval van een heel lage waarde, een kortsluiting, met de gevolgen waar we het al over gehad hebben. Slechte contacten kunnen gemakkelijk gedetecteerd worden door middel van een thermografische controle, maar om te vermijden dat ze zich voordoen, kunt u best de aansluitingen van uw installatie regelmatig controleren, vooral als die worden blootgesteld aan aanzienlijke trillingen of schommelende belasting. Voorzie altijd een voldoende aantal stopcontacten om niet in de verleiding te komen om tafelcontactdozen te gebruiken, en besteed aandacht aan veranderingen in de kleur of het uitzicht van uw toestellen en/of aansluitingen.

De nabijheid van brandbare materialen Bepaalde toestellen, voor bijvoorbeeld verwarming, transformatie of verlichting, genereren vrij hoge temperaturen. Zoals gevraagd wordt in artikel 104.03.f. van het AREI is het belangrijk die toestellen verwijderd te houden van alle brandbare materialen, met inachtneming van de voorschriften van de fabrikant. Bij de plaatsing van spots die in een vals plafond ingewerkt worden, dient u er ook over te waken dat de vrije ruimte boven en onder de spots in acht wordt genomen, want dergelijke spots produceren over het algemeen veel warmte. Hou voor verlichtingstoestellen rekening met het maximaal vermogen van de lampen en de door de fabrikant op de toestellen aangegeven minimumafstanden die in acht moeten worden genomen ten opzichte van bepaalde materialen. Denk er ook aan toestellen in opbouw, zonder bodem, te voorzien van thermisch isolerende bodemplaten die zijn verwaardigd uit onbrandbare, brandvertragende of zelfdovende materialen. Hoewel die bodemplaten dikwijls apart verkocht worden, maken ze deel uit van het gamma van alle leveranciers van opbouwtoestellen.

Reglementaire aspecten voor huishoudelijke elektrische installaties Alle huishoudelijke installaties moeten tegenwoordig voldoen aan de voorschriften van het AREI, dat onder andere bepaalt dat de installaties moeten worden onderworpen aan een conformiteitsonderzoek vóór indienststelling of in geval van aanzienlijke wijzigingen, en bovendien aan een controle om de 25 jaar. Sinds 1 juli 2008 is de verkoper, in het kader van de verkoop van een wooneenheid met een oude elektrische installatie, ook verplicht om een controle van de installatie te laten uitvoeren. In het geval van huurwoningen is het mogelijk dat bepaalde gemeentebesturen frequentere controles voorschrijven in hun politiereglement of dat bepaalde verzekeringsmaatschappijen aan de eigenaar van een gebouw voorstellen om te voldoen aan de voorschriften van het reglement van de verzekeraars « Assuralia » om een lagere brandverzekeringspremie te kunnen krijgen. Denk daaraan! Onderzoeken voor indienststelling en controles worden altijd uitgevoerd door een erkende instelling.

Philippe BIRON Technical Manager Electricity december 2016 - ElektroVisie | 31

VERLICHTING

LED Expo

DE ‘LIGHT + BUILDING’ VAN DE LAGE LANDEN Installateurs kunnen hun hart ophalen op 8 en 9 februari 2017 tijdens LED Expo Benelux. De plek voor nieuwe verlichtingstoepassingen: led, smart lighting, design en armaturen. Meer dan 5.000 professionals gaan in gesprek met ruim 120 van de grootste, belangrijkste en meest innovatieve lichtbedrijven, volgen ruim 30 workshops en genieten van tentoonstellingen en demonstraties. De lichtmarkt verandert razendsnel. De afgelopen jaren stapte de sector massaal over op led-verlichting. Omdat led-verlichting elektronica is, opent dit de deur naar slimme toepassingen; ‘smart lighting’ genaamd. Toepassingen zoals: schakelen en dimmen van verlichting met je smartphone of computer, geautomatiseerde bewegingssensoren en dag/nachtsensoren, werkplek specifieke verlichting en draadloze bediening. Al deze nieuwe toepassingen bieden installateurs niet alleen kansen, maar vraagt ook om andere kennis en inzicht. LED Expo Benelux voorziet al vier jaar in de groeiende vraag naar nieuwe kennis en contacten.

Smart lighting & Design Het jaarlijkse LED Expo Benelux 2017, met als thema ‘Smart Lighting & Design’ trekt ieder jaar meer installateurs, (licht)architecten, verlichtingswinkels, projecten vastgoedontwikkelaars, ambtenaren, facility managers en kapitaalkrachtige (groot)zakelijke eindklanten. Een groeiende groep bezoekers uit met name België, maar daarnaast uit 24 andere landen weet LED Expo inmiddels te vinden. Niet voor niets noemen veel exposanten en bezoekers LED Expo de ‘Light + Building’ van de Benelux.

32 | ElektroVisie - december 2016

Workshops De 30 workshops die worden gegeven tijdens LED Expo zijn van verschillend niveau en zowel geschikt voor doorgewinterde professionals als voor installateurs die deze markt voor het eerst verkennen. Ook bedrijven en gemeenten die de overstap naar led-verlichting gaan maken worden op de wenken bediend met een passend aanbod workshops. De workshops zijn daarnaast gericht op technische thema’s als dimmen, drivers, lichtplannen en op basisbeginselen als hoe verhouden lux, lumen en candela tot elkaar bij led-verlichting. Tegelijkertijd zijn er workshops gericht op bedrijfstakken als zorg, gemeenten, scholen en grote projecten.

Design Naast techniek, kwaliteit en levensduur verandert ook de vraag met betrekking tot vormgeving en toepassingen. Om ook aan de groeiende design vraag te voldoen bouwt LED Expo een tentoonstelling in de entree van de beurs. Op de beursvloer wordt een grote gesloten expositieruimte ‘A Better Place’ genaamd gebouwd, waar bezoekers de toekomst van verlichting in al haar toepassingen kunnen ervaren.

NELECTRA-VOORDEEL! LED Expo Benelux vindt plaats op 8 en 9 februari net over de Belgische grens in de Brabanthallen Den Bosch. Zakelijke bezoekers kunnen de vakbeurs kosteloos bezoeken door gebruik te maken van de invitatiecode: LE17nelectra www.ledexpo.nl

LAATSTE BLADZIJDE

Is er nog toekomst voor de vakhandel?

et eindejaar komt er bijna aan, voor velen de gezelligste periode van het jaar: lekker eten, een goed glaasje wijn en vooral in goed gezelschap. Voor anderen is het tegelijkertijd ook de drukste tijd van het jaar. Tussen de verschillende feesttafels door moeten de rekken ingevuld en de toestellen geprijsd worden. Ook ik betrap me er af en toe op om me de vraag de stellen: “Loont dit alles nog wel de moeite?” De verkoop via internet blijft stijgen en steeds meer zien er nieuwe kanalen het levenslicht die het de vakhandel moeilijk maken. Toch ben ik ervan overtuigd dat we het hoofd niet mogen laten hangen. Mits enige creativiteit liggen er nog steeds nieuwe opportuniteiten binnen handbereik. Ook blijven er nog genoeg nieuwe toestellen over om aan de man te brengen. Al vraagt dit wel enige investering en toeleg op service en extra klantvriendelijkheid. Zeker dat laatste is dé troef van de vakhandel die we moeten blijven uitspelen. Er zullen nog altijd klanten zijn die persoonlijk contact verkiezen boven de digitalisering. Toekomstmatig zal dat ook meer en meer terugkomen, ook bij de jeugd, omdat alles maar digitaler, afstandelijker en dus onpersoonlijker wordt. Om stand te houden tegen die toenemende digitale concurrentie en om nog een leefbare marge over te houden, zullen we ons als één front moeten weren. De aansluiting bij een aankoopgroepering kan daar een goede oplossing bieden. In de toekomst zal het immers quasi onmogelijk worden om nog alleen rechtstreeks aan te kopen bij de fabrikanten, daar zij steeds hogere aankoopeisen stellen en zelf beginnen te besparen. Desalniettemin zal deze samen-aankoop een pittige uitdaging zijn, maar één waar we samen sterker uit zullen komen. Niet alleen de fabrikanten, maar ook de overheid legt ons het vuur aan de schenen. Maar wij binnen Nelectra zullen er als federatie alles aan doen om ervoor te zorgen dat de regelgeving niet de pan uit rijst. Zo zijn we momenteel bezig om een oplossing te zoeken voor de

34 | ElektroVisie - december 2016

problematische ophaling en verwerking van EPS (piepschuim). Ook de werkgroep distributie zet zich daar voor de volle 100% voor in. Binnen deze werkgroep worden een aantal hete hangijzers besproken die aangegeven worden door onze leden zelf of die ons ter ore komen vanuit de overheid. Al enige tijd hebben we bekomen dat er een vergoeding is voor de geleverde prestaties voor Recupel.

oopgroepering nk aa n e e j bi n te ui sl an A g bieden kan een goede oplossin Moest jij zin gekregen hebben om mee te werken in onze werkgroep distributie, dan ben je van harte welkom! We komen ongeveer 2x per jaar samen en zijn altijd op zoek naar enthousiaste en waardevolle toevoegingen aan ons team. Aanmelden kan bij Nelectra-adviseur Fallon De Clerck (fallon.declerck@nelectra.be ) en hopelijk mogen wij u ook binnenkort begroeten op een van de infosessies voor de retail, u wordt tijdig uitgenodigd, maar kijk ook geregeld op www. nelectra.be . Tenslotte wil ik jullie nog een goede gezondheid en fijne feesten toewensen. Dat er in die drukste periode van het jaar, tussen het prijzen van toestellen en invullen van rekken door, er ook nog zorgeloos genoten kan worden van elkaar.

Ludo Holemans Voorzitter Nelectra-werkgroep Retail

NELECTRA INFO

Wat is er nieuw in Een nieuw jaar en dat betekent dat tal van nieuwe wetten en regels van kracht worden die een invloed hebben op uw bedrijfsvoering. - Vanaf 1 januari 2017 wijzigen de energiepremies van de netbeheerders voor isolatie, beglazing, zonneboilers en warmtepompen. - Burenpremie voor wie samen renoveert: vanaf 1 januari kan wie samen met anderen zijn of haar woning energiezuiniger maakt, daarvoor een premie krijgen. Als minstens tien woningen in één gemeente een energierenovatie ondergaan, krijg je per woning maximaal 400 euro voor de ondersteuning.

Naamloos-1 1

2017?

- E-facturatie: vanaf 1 januari 2017 verwacht de Vlaamse overheid dat haar leveranciers elektronische facturen sturen.

- Studentenarbeid: vanaf 1 januari 2017 mogen studenten 475 uren werken in de plaats van de vroegere 50 dagen.

- Verkeersbelasting voor bestelwagens wordt vanaf 1 juli 2017gekoppeld aan de CO2-uitstoot.

- Verlenging van het moederschapsverlof voor zelfstandige vrouwen: vanaf 1 januari 2017 zullen zelfstandige vrouwen dus 12 weken moederschapsverlof hebben, wat 4 weken meer is dan nu.

- Nieuwe bedragen doelgroepvermindering eerste aanwerving vanaf 1 januari 2017: De regering wil de kleine werkgevers immers aanmoedigen om aan te werven en dus maakt ze vanaf volgend jaar de aanwerving van een derde tot zesde werknemer nog voordeliger door de bedragen van de doelgroepvermindering te verhogen alsook ze gedurende langere tijd toe te kennen.

Nelectra volgt de belangrijkste sociaaleconomische wijzigingen die voor u van belang kunnen zijn op de voet. Leden worden hiervan uitgebreid geïnformeerd, onder andere via de tweewekelijkse elektronische nieuwsbrieven en de Nelectra-website.

31/10/16 10:06